Skip to main content

Full text of "Patrologiae cursus completus : seu bibliotheca universalis, integra, uniformis, commoda, oeconomica, omnium SS. Patrum, doctorum scriptorumque ecclesiasticorum, sive Latinorum, sive Graecorum, qui ab aevo apostolico ad aetatem Innocentii III (ann. 1216) pro occidentalibus, et ad Photii tempora (ann. 863) pro orientalibus, floruerunt ..."

See other formats 


Google 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  prcscrvod  for  gcncrations  on  library  shclvcs  bcforc  it  was  carcfully  scanncd  by  Googlc  as  part  of  a  projcct 

to  make  the  world's  books  discoverablc  onlinc. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  cxpirc  and  thc  book  to  cntcr  thc  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subjcct 

to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expircd.  Whcthcr  a  book  is  in  thc  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 

are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  cultuie  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discovcr. 

Marks,  notations  and  other  maiginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  flle  -  a  reminder  of  this  book's  long  journcy  from  thc 

publishcr  to  a  library  and  fmally  to  you. 

Usage  guidelines 

Googlc  is  proud  to  partncr  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  thc 
public  and  wc  arc  mcrcly  thcir  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  tliis  resource,  we  liave  taken  stcps  to 
prcvcnt  abusc  by  commcrcial  partics,  including  placing  lcchnical  rcstrictions  on  automatcd  qucrying. 
Wc  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  ofthefiles  Wc  dcsigncd  Googlc  Book  Scarch  for  usc  by  individuals,  and  wc  rcqucst  that  you  usc  thcsc  filcs  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfivm  automated  querying  Do  nol  send  aulomatcd  qucrics  of  any  sort  to  Googlc's  systcm:  If  you  arc  conducting  rcscarch  on  machinc 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  laige  amount  of  tcxt  is  hclpful,  plcasc  contact  us.  Wc  cncouragc  thc 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attributionTht  GoogXt  "watermark"  you  see  on  each  flle  is essential  for  informingpcoplcabout  thisprojcct  and  hclping  thcm  lind 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatcvcr  your  usc,  rcmember  that  you  are  lesponsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
bccausc  wc  bclicvc  a  book  is  in  thc  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countrics.  Whcthcr  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  wc  can'l  offer  guidance  on  whether  any  speciflc  usc  of 
any  speciflc  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearancc  in  Googlc  Book  Scarch  mcans  it  can  bc  uscd  in  any  manncr 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liabili^  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Googlc's  mission  is  to  organizc  thc  world's  information  and  to  makc  it  univcrsally  acccssiblc  and  uscful.   Googlc  Book  Scarch  hclps  rcadcrs 
discovcr  thc  world's  books  whilc  hclping  authors  and  publishcrs  rcach  ncw  audicnccs.  You  can  scarch  through  thc  full  icxi  of  ihis  book  on  thc  wcb 

at|http://books.qooqle.com/| 


^^^yv^  *^      I    W'^ 


CURSUS   COMPLETUS 

SEU  BIBLIOTHECA  UNIVERSALIS,  INTEGRA,  UNIFORMIS,  COMMODA,  OECONOMIGA, 

OMNIOII SS.  PiTiUIM,  DOGTORH  SGRiPTOROHP  UESIilSTICOROIIi. 

SIVB  LATIN0RUM,'8iyK  GRiBGORUM, 

QUI  AB  JEVO  APOSTOLICO  AD   TEMPORA  INNOCENTII III  {ANNO  1216)  PRO  lATI 
ST  CONCILII  FLORENTINI  {ANN  1439)  PRO  GR.ECIS  FLORUERUNT  : 

REGUSip    GIIRONOLOGIGA 
OMNIOM  QU^  EXSTITERE  MONDMENTORU.M  GATIIOLIGJE  TRADITIONIS  PKR  QUINDEGIM  PRIORA 

ECGLESLE  SJilGULA, 

fVlTA  BDITI0NB8  ACCURATI88IMA8,  INTBR  8B  CUMQUB  N0NNULLI8  CODICIBUS  MANU8CRIPTI8  C0LLATA8,  PBRQUAM  DILIOBN* 

tBB   CASTIGATA;   DI88BRTATI0NIBUS,  COMMBNTARIIS,    VARII8QUB    LECTIONIBUS    CONTINBNTBR    ILLUSTRATa;   OMNIBUS 

0PBRIBU8  P08T  AMPLI88IMA8  BDITIONBS  QUiB  TRIBUS  NOVISSIMIS  SiKCULIS  DEDB.XTUR  ABSOLUTAS  DBTECTIS,  AUCTA  ; 

INDICIBUSPARTICULARIBUSANALTTICIS,  8INQUL0S  SIVB  T0M08  SIVB  AUCTORBS  ALICUJUS  MOMBNTI  SUBSEQUBNTI- 

BUS,  DONATA  ;  CAPITULIS  INTRA  IP5UM  TEXTUM  RITE  DISPOSITIS,  NECNON  ET  TITULI8  SINQULARUM  PAOINA- 

RUM  MAROINBM  SUPBRIORBM  DISTINOUBNTIBUS  8UBJECTAMQUB  MATBRIAM  SIQNIPICANTIBUS,  ADORNA- 

TA;    0PBRIBU8    CUM     DUBIIS,     TUM     APOCRTPHIS,      ALIQUA     VERO    AUCTORITATB    IN    ORDINB 

AD     TRADITIONBM  ECCLESIASTICAM    POLLBNTIBUS,  AMPLIPICATA  ; 

i>OCBNTIS  BT   AMPLIU8   LOCUPLBTATA   INDICIBU8   AUCTORUM    SICUT   BT  OPBRUM,    ALPHABBTICIS.    CHRONOLOGICIS,    8TATI* 

&TICI8,   8TNTHBTICI8,  ANALTTICI8,   ANALOGICIS,   IN  QUODQUE    RGLIOIONIS   PUNCTUM,    DOGMATICUM,     MORALB,   LITUR- 

OICUM,    CANONICUM,    DI8CIPLINAPB,    HISTORICUM,    BT    CUNCTA    ALIA    SINB   ULLA    EXCBPTIONB;    SBD   PRiBSBRTIM 

DU0BU8    INDICTBUS     IMMENSIS     BT     OBNERALIBUS^     ALTBRO     SCILICBT    RERUM,    QUO    CONSULTO,    QUIDQUID 

NON   80LUM   TALI8    TALISVB   PATBR,    VBRUM    BTIAM    UNUSQUISQUB    PATRUM,    NB    UNO     QUIDEM    0MIS80, 

IN      QUODLIBET     TIIBMA       8CRIPSERIT,      UNO       INTUITU       C0N8PICIATUR ;      ALTBRO      SGRIPTURTE 

SAGRiE,    BZ  QUO   LBCTORI    COMPBRIRB    SIT    OBVIUM    QUINAM    PATRBS   BT   IN   QUIBU8    OPBRUM 

8U0RUM     L0CI8     8INGUL08     8INGUL0RUM     UBRORUM     8.     SCRIPTURiB    VBR8U8,     A    PRIMO 

GBNBSB09   U8QUB*AD  NOVISSIMUM   AP0CALTP8I8,   COMMBNTATI  8INT: 

BDITIO  ACCURATI88IMA,    CiBTBRISQUB    OMNIBUS     FACILB    ANTBPONBNDA,     81    PBRPBNDANTUR    CHARACTBRUM     NITIDlTAt, 

CHARTAS     QUALITAS,      INTBQRITA8     TBXTU3,      PBRPBCTIO     C0RRBCTI0NI8,      OPBRUM      RBCUSORUM      TUM     VARIBTA8, 

TUM  NUMBRUS,  FORMA    VULUMINUM    PERQUAM    COMMODA    8IBIQUB  IN   TOTO  PATROLOOIiB   DBCURSU    CONSTANTBR 

8IMILI8,     PRBTII     BXIGUITAS,      PRvBSBRTIMQUB     ISTA     COLLBCTIO,     UNA,     MBTHODICA     BT     CHRONOLOOICA, 

SSXCBNTORUM    FRAGMBNTORUM    OPUSCULORUMQUB    HACTBNUS    HIC    ILLIC    SPARSORUM,    PRIMUM   AUTBM 

IN   NOSTRA   BIBLIOTHBCA,    EX   OPBRIBUS   BT   HSS.  AD   OMNBS   iETATBS,   L0C08,   LINGUA8  FORMASQUB 

PBRTINBNTIBUS,  GOADUNATORUM. 

SERIES  LATINA, 

IN  QDA  PRODEUNT  PATRES,  DOCTORES  SCRIPTORESQUE  ECCLESIf  LATINiS 

A  TERTULLIANO  AD  INNOCGNTIUM  m. 

AGGURANTE    J.-P.    MIGNE, 

Blbllotheeie  Clerl  nnlveraiie, 

6IVB    GUR8UUM    GOMPLETORUH    IN    SINGULOS    SGIENTLE    £GGLESIASTIGi£    RAM08    EDITOR^ 


*—t 


PATROLOGIiE  TOMUS  CLXIV. 

S.  BRUNO  ASTENSIS,  ABBA5  MONTIS.  C AS'NI  ET  EPISCOPUS  SIGNIENSIUM 


PARISIIS" 

APUD  GARNIER  FRATRES,  EDITORES  ET  J.-P.  MIGNE  SUCCESSORES 

IN  VU  DICTA  :  AVENVE  DV  UAmE,  189,  OLIM  CHAVSS^E  DV  UAIKF,  iST.; 

1884 


'* 


(/0 


Clichy.  —  Ex  lypis  PAUL   DUPONT,  12,  viA  dicla  Bac-irAsniercs  104. 8. HV 


•  • 

•  •  • 


•  • 


•  • 

•  • 

•  •  • 


•  • 

•  • 
.•    • 


•  • 

•  • . 


Si^LUM    XII 


S.  BRUNONIS 

ASTENSIS 

ABBATIS  HONTIS  GASINI  ET  EPISCOPI  SIGNIENSIOM 

OPERA  OMNIA 

AUCTA   ET  ADNOTATIONIBUS  ILLUSTRATA 

JUXTA  EDITIONEM  KOtlJE  ANNO  1791   CURANTE  BRUNO  BRUNI  DATAM 


ACCEDIT 


ODDONIS  A8TENSIS    MONACHI  BENEDICTINI 

EXPOSITIO    IN     PSALMOS 

S.  BRUNONI  AB  IPSO  AUCTORE  DICATA 

^fli  ad   ealcem   Operum   S.    Brunonis  edidU  D,  Maurw  Marchesiut,  Casinensis  decanut,   Venetiis  anno   1651 

ACCURANTE  J.-P.    MIGNE 

BIBLIOTHECiS    CLEBI    VNIVEBSiE 

8IVE 
CUR8UUM     COMPLBTORUM     IN      8IN0UL0S     8CIENTIiE     ECCLESIASTICE     RAMOS     EDITORE 


-«^ 


TOMUS    PRIMUS 


•  •»•        •       <•*  *    i »    »       -» 

^  > "'   1       "   ■  ,  .  >  .  •»     '    -• 

t  ^        t     »       .»4«  ••«/  •«•••«••  4        »     »     » 


T.     1  • :   -.  .  .  • 


•  «    *  .»  •'     •    •    4 


♦  .         *    .*"•«•  •.,«■  »„»      ,  '„•    •,*  »^» 


PARISIIS 

APOD  GARNIER  FRATRES,  EDltORES  ET  J.-P.  MIGNE  SUCCESSORES, 

IN  TIA  riCTA  :  KYENUE  DU  MAmE,  189,  OLIM  CHAUSS6e  DU  MAINE,  127. 

1884 


ELENC^ffiS 


AUCTORUM  ET  OPERUM  QUI  IN  HOC  TOMO  CLXIVCONTINENTUR 


S.  BRUNO  ASTENSIS  SIGNIENSIS  EPISCOPUS. 


Prolegohena. 
Expositio  in  Genesin. 

—  in  Exodum. 

—  in  Leviticum. 

—  in  Deuteronomium . 

—  in  Job. 

—  in  Psalmos. 

—  in  Proverb. 

—  in  Cantica. 


Col. 


9 
147 
233 
377 
505 
551 
695 
1230 
1234 


•  •  • 

•  •  • 
•  •  •  • 


•  • 

•  • 


•  •  • 
•   •  •• 


•"  •  •  • 

•  •  •   « 

•  •  •   • 
•-•  •-• 


•    • 


••• 


•  •  •  •  * 


■  k  •     »  C  •  • 

*■  k  •>     W   %  ^    » 

fc  »  ».   w    «>  *     ^ 

W  W  te  •      W  w     W 

w  w  w     w  w  C 


REGIiE    GELSITUDINI 

CAROLI   EMMANUELIS 

PEDEMONTII  PRINCIPIS,    BTC,    ETC. 

BRUNO  BRUNI  SCHOLARUM  PIARUM. 


Cam,  Regia  GelsitadOy  noyam  operum  S.  Maximi  episcopi  Taiirinensis  ediiionem,  jassu  Pii  sexti  ponti* 
ds  maximi  absolvissem,  eamque  Augusto  regi,  Victorio  Amedeo  optimo  parenti  tao,  ipsius  nomine  orna- 
tam,  eodem  pontiflce  maximo  jubente,  Taurini  reddidisscm  ;  prospere  etiam  mihi  contigit,  quod  jamdio 
magnopere  optaveram,  ut  te  quoqae  prcesentem  colerem  ;  atqae  ex  ipsius  pontiiicis  mandato  eadem 
S.  Maximi  opera  tibi  humiliimus  offerrem.  Tunc  sane  quffi  absens  de  te  celebrari,  summisque  laudibus 
extolli  aodiyeram ;  egregiam  nempe  indolem  tuam,  ingenii  aciom,  singularem  hamanitatem,  animique 
pnestanliam,  quibus  certam  spem  prsebes  proavis  tuis  ducibus,  ac  regibus  imparem  non  futurum,  coram 
sam  admiratus.  Sed  muito  magis  me  in  obsequium,  et  admirationem  abripuit  sapientia  tua ;  vix  uamqoe 
iastratis  aliquibos  S.  Maximi  homiliis ;  statim  de  ejus  latini  sermonis  elegantia,  de  doctrina*  copia,  de  orationis 
robore,  tanquam  peritissimus  judex,  quam  recte,  prceclareque  sentires,  signilicasti.  Hffic  admiratio  desi- 
deriom  in  me  accendit,  ut  aliquid  pro  exiguis  viribus  meis  pararem,  quod  regia  celsitudine  tua  non  in- 
dignom  foret,  meamqoe  erga  te  venerationem  testatam  faceret.  Neque  diu  cogitandum  mihi  fuit|  qoid 
eligerem ;  cum  novissem,  quanti  rex  parens  tuus  sestimarat  munus  pontiiicium  editionem  scilicet  concio- 
nam,  et  tractatuum  sancti  Maximi,  qua  uominis  ejos  celebritas,  laus  Ecclesie  Tanrinensis,  atque  regalis 
&milifle  gloria  conGrmata,  et  illustrata  est.  iCgre  jamdiu  ferebam  alterum  Ecciesice  lumen  in  Pedemontii 
regione  ortum,  atque  excuitum,  a  probatissimis  scriptoribus  commendatom,  in  quadam  oblivione,  et  ob- 
scaritate  jacere ;  quod  scripta  ejus  non  satis  diligenter  conquisita  fuerint,  nulla  autem  cura  typis  tradita 
pene  in  contemptum  abierint.  Is  est  S.  Bruno  Aslensis  ex  nobilissima  Soleria  gente,  medio  sseculo  xi  pro- 
creatas ,  Signios  in  Gampania  episcopus  ,  atque  insignis  monasterii  Gasinensis  abbas.  Scripsit  autem 
Bruno  doctissimos  commentarios  in  plares  utriusque  Testamenti  libros,  sermones  etiam  quamplurimos 
in  Evangelia,  atque  tractatas  ecclesiasticse  eruditionis  non  paucos,  quibus  cam  prasclara  doctrinse,  et 
sapientis  argumenta  prffibuisset,  sanctus  Gregorius  VII,  Victor  III,  Urbanus  II,  Paschalis  II,  Romani  pon- 
tifices,  eum  plurimi  fecerunt,  eique  gravissima  munera  dcmandarunt.  Gollatis  igitur  S.  Brunonis  operibus 
(pis  edita  sunt  cum  optimis  mss.  ejusdem  eevi,  aut  paulo  inferioris,  novi  ilia  immerito  huc  usque  neglecta» 
9h  erratis  mendisque  librariorum  expurgari  posse,  suppleri  omissa,  et  singuia  nativse  suae  lectioni  resttui. 
Comperi  etiam  maximam  homiiiaram  partem,  quaram  ipsum  S.  episcopum  aactorem  fuisse  constat  eyi- 
dentissime,  notho  scriptori  Grseco  non  sine  fraude  tributam,  nonnuiiosqae  alios  libros  a  S.  Brunone  exat 
ratos  alio  nomine  poblici  juris  factos.  Quare  operse  pretium  daxi,  injuriosas  hujusmodi  S.  antistitis  aesti- 
mationi  rapinas  detegere,  scripta  ejus  ab  usurpatione  vindicare,  emendatiorem  perfectioremque  editionem 
Teteri  mendosse  opponere,  atque  conflatas  in  eum  censuras  diluere  ac  propulsare.  Gausam  ago  doctissimi 
sanctissimique  viri,  cujus  in  rempoblicam  Ghristianam  merita,  amplissimseque  doctrinse  ornamenta  tune 
me  vere  prsedicasse  potabo,  com  clarissimis  Pedemontanis  episcopis  jure  optimo  comparandum  Brononem 
dicam.  Hi  quidem  sunt,  qui  luctoosis  temporibas  Ecclesiae  laboranti  firmissimo  praesidio  fuerunt  ;  qui 
magna,  et  ardua  pro  Dei  gloria  egerunt,  qui  invicto  animo  pro  doctrina  catholica  deccrtarunt.  Eusebium 
Vercellensem  com  nominem,  quis  ignorat  eum  fidci  Nicsense  assertorem  validissimum,  malleum  Arianorum 
appeliari  ?  Si  hoic  addam  Valerianam  Gimeliensem  seu  Nicseensem  episcopum  medio  v  sseculo  homiliamm 
aactorem  illustrem,  Maximum  Taurinensem  sacro  e  suggestu  oratorem  disertissimum,  Turibium  item 
episcopum  Asturicensem  sanctitate,  atque  doctrina  tota  in  Hispania  celebratissimum  ab  ipso  S.  Leone 
Hagno  suis  iitteris  commendatum,  eos  in  fastis  ecclesiasticis  laudatissimos  commemorabo.  Horum  gloriam 
et  in  Ecclesiam  merita  aemuiati  sunt  posteriores  Atto  Vercellensis  ob  commentarios  in  Sacras  Utteras, 
tractatos  theologicos,  et  conciones  ad  populum  nemini  secundus,  atque  Anselmus  archiepiscopns  Gantua- 
riensis  jurium  Ecciesiasticorum  vindex  post  hominum  memoriam  invictissimusdoctissimusque  theologos. 
Age  Tero  nonne  inter  istos  splendidissimum  obsinet  locum  S.  Brnno  Astensis  Signiensium  episcopos ,  ot 
acta  Vitse  ejos  et  scripta  luculentissime  testantur?  IUe  enim  operarius  in  vineam  Domini  missus  fiiit  ea 
state  quae  ha^resis  Berengariana.  Guiberti  Ravennatis  schisma,  Simonia,  cleri  corruptio,  ecclesiasticomm 
jarium  usurpatio  sacra  omnia  conterebant.Bmno  igitur,  refagientibus  et  pertimescentibus  caeteris  calH- 
dissimi  honkinis  aodaciam,  d^rtare  com  Berengario  in  conciiio  Romano  non  dubitavit,  et  longam  acerri- 
mamque  de  ssnetisaimo  Eocbaristifle  sacramento  institaere  dispotationem ;  cojus  tandemfuit  exitus,  ot 

TATROL.  GLXIV^  1. 


11  S.  BRUNO  EPISCOPUS  SIGNIENSIS.  12 

homo  ante  audacissimus,  et  in  sua  perfidia  obfirmatissimus,  mutaret  repente  animum  error^sque  suos 
damnaret.  Amplissimam  hanc  'victoriam  aliisque  atque  aliis  palmis  vir  sanctissimus  cumolavit,  qoa  sermo- 
nibos,  qoa  scriptis  suis,  cum  esset  episcopos  Signinos,  virtoteqoe  pastorali  divinitos  instructos,  ha^rcticos, 
schismaticosy  Simoniacos  aggressus,  nullibi  eos  consistere  patiebatur,  donec  ad  Ecclesise  catholicae  sinum 
confugerent,  ubi  et  sacrorom  dogmatum  integritatem  addiscerent,  et  pacis  concordiseque  amori  stude- 
rent,  et  legum  custodiam  tenerent.  Hsec  cum  recolo,  lectissime  princeps,  videor  videre  exsuitantem  animom 
tuum,  qui  ad  omnem  religionem  ac  pietatem  formatus,  Isetaris  profecto,  audiens  a  sanctissimis  et  doctissi- 
mis  episcopis  tua  in  dominatione  ortis  Ecclesiam  semper  esse  defensam,  eliminatos  errores,  saucta  Jesu 
Christi  dogmata  popnlis  tois  tradita,  et  alias  etiam  in  regiones  propagata.  Laetaris,  inquam,  quod  nihil 
feiicius,  nihilqoe  jucundius  regibus  atque  principibus  contingere  potest,  qoam  quod  suo  in  regno  floreat 
Christiana  religio,  illse.sum  a  pravis  opinionibus  servetor  depositum  fidei,  et  perfecta  concordia  sacerdo- 
tium  inter  et  regnum  stabiiis  perseveret.  Hcec  te  sentire,  hsec  te  in  votis  habere,  com  ab  ore  tuo,  non  sine 
maxima  jucnnditate  perceperim,  tuaque  gesta  ad  hoc  unum  pertingere  videantor ;  enixas  preces  ad  te 
efTundere  non  dubitavi,  ut  S.  Brunonis  opera  a  me  coliecta,  ineditis  scriptis  aucta,  adnotationibus  illa 
strata,  et  suae  sinceritati  restituta  benigne  complectaris,  tuoque  nomine  ornari  permittas.  Vereor  tamen 
exiguitatem  meam  haud  satis  dignitati  ac  sapientite  tose  responsnram;  sed  erit  magnanimitatis  toa^  ve- 
niam,  quam  exoro,  mihi  clementer  impertiri ;  et  hoc  qualeconqoe  obseqoentis  animi  mei  testimonium 
habere  acceptum.  Interim  Deum  0.  M.  deprecor  atque  obtestor,  ut  regem  parentem  tuum,  et  te,  totamque 
regiam  familiam  diutissime  sospites  servet  ad  Christiani  nominis  gloriam,  ad  populorum  tuorum  feiicita- 
tem,  ad  Ecclesise  catholicse  prsesidium,  ad  scientiarom  incrementum. 

Dabam  Homse  ex  coliegio  Nazareno  Scholar.  Piar.  Kalend.  Sextilibos  anno  D.  1789. 


PROLEGOMENA  IN  S.  BRUNONIS  ASTENSIS  OPERA. 


PROLEGOMENON  PRIMUM. 

PROOEMIUM.                                  A  Brunonem  expurgatum,  illostratum,  et  ineditis  scri 

Absoluta  sob  auspiciis,  magnaque  auctoritate,  ac  ptis  auctum  eis  legendum  prsebeam. 

beneticentia    Pii   VI    pontiticis  0.   M.    operum    S.  CAPUT  PRIMUM. 

Maximi  episcopi  Taurinensis  editione,   coi   litterati  de    scriptis  s.   brunonis  astknsis  a  mauro  MARcnE- 

omnes   piauserunt,   egeruntque   grates  quampluri-  sio  monacho  casinensi  editis,  deque    sckip- 

mas  sapientissimo  pontiiici,  qoi  doctis  tam  praeclari  torum  testimoniis. 

antistitis    monumentis  ornari  Ecclesiam  mandave-  i^  duo   volumina  Marchesios  S.   Brunonis   opera 

rit;   desiderium  optim»  ejus  voluntati  obsequendi,  distribuit,  ediditque   Venetiis  apud  Hrentanos   an. 

etamor  illustrand»  patriae  me  impulit,  ut  alterius  4551.   Horum  primum  comprehendit   commentarios 

Pedemontani  proesulispervulgata  scripta  splendidio-  in  quinque  libros  Moysi,   in  Pbalterium,   in    Canti- 

rem  in  lucem  emitterem.  Noveram  eqoidem  S.  Bru-  cum  canticorum,    in  Job,   et  in   Apocalypsim.    His 

nonem  Astensem   Signiae   in   Campania  episcopum  prsemittit  collector  dissertationem  suam  historicara 

commentariorum  in  utrumque  Testamentum,  pluri-  de  S.  Brunone,  deque  ejus  scriptis,  Huic  subsequi- 

morumque  tractatuum  auctorem ;  sed  vehementer  tur   disquisitio  Philippi  Malabayla»,  monachi  Cister- 

dolebam  tum  interpretationes  ejus  in  sacram  Scri-  ciensis,    et   congregationis   S.    Bernardi    visitatoris 

pturam ,    tum    lucubrationes  alias  parum    feliciter  B  De  ortu  S.  BrurioniSf  canonicatu,  et   recessu  a  Casi- 

editas  huc  usque  obscuras  jacere,  atque   neglectas.  natibus.  Tertio  legitur   Vita  ejusdem  sancti  scripta 

Quare  operae  pretium  duxi  eas  cum  melioribus  co-  a   Petro   Diacono   bibliothecario  Casinensi,  lib.   iv, 

dicibus  mss.  conferre, -et  quidquid  novi,  velperfe-  cap.  34  chronici  ejusdem  coenobii.  Qoartom  locum 

ctioris  lectionis  comperissem,  addere,  ut  ad  suam  tenet  altera  Vita  S.  episcopi  ab  anonymo,  ut  fertur, 

integritatem,  et  nativam  praestantiam  reMitutae  revi-  Signiensi  canonico  in  quinque  lectiones  distributa. 

viscant     ampiioremque     aestimationem     obtineant.  Ha^c  sunt  documenta,  qnibos  lectores  soos  de  gestis, 

Hanc  igitur  provinciam,  arduam  valde,  et  salebro-  scriptisque  S.  Brunonis  instruit  editor  praelaudatus. 

sam  alacriter  aggressus  sum,  sperans  rem  me  fa-  Alterum  volomen  continet  445  homilias,  seu  sacras 

cturum  gratissimam  his  qui  sacris  studiis  delectan-  conciones  in  Evangelia  totius  anni,  sex  libros  Sen- 

tor,  quique  sancta  religionis  nostrse  dogmata,  atque  tentiarum,  qni  sunt  sermones  de  diversis;  prffiterea 

ecclcsiasticas  tracitiones  a  SS.  Patribus,  tanquam  tractatus    De  incarnatione  Domini  ,    De  sacriiicio 

a  purissimis  fontibus   haurire   concupiscunt,  si  S.  Azymi,  De  sacramentis,  et  ecclcsiasticis  rilibus,  Vi- 


PROLEGOMENA. 


44 


5.  Leonis  papcB  IX,  cui  additur  responsio  ad  A  S.  Brunonis,  cum  plura  memoret  ab  aliis  prorras 
ionem  :  Cur  corruptus  status  Ecclesix,  Insuper      omissa. 

CAPUT  III. 

DE    CODICIBUS    MSS.  ,    QDIBDS    NOVA     OPP.    S.    BEDNONIS 

EDITIO   INSTADRATDR. 

Non  ausus  essem  Venetffi  editionis  S,  Brunonis 
emendationem  suscipere,  nisi  lectione,  collationeque 
optimorum  codicum  miiii  constitisset,  eam  expurgari, 
suppleri,  perficique  posse.  Et  quidem  cum  in  feriis 
autumnalibus  anno  1785,  hac  de  causa  Fiorentiam 
me  contulissem,  primas  curas  impendi  in  compa- 
randa  lectione  V  librorom  Moysi,  qua  osus  est  Bruno 
cum  insigni  codice  biblico  olim  monasterii  S.  Salva- 
toris  montis  Amiatse  ordinis  Gisterciensis  in  agro 
Senensi  jam  ab  anno  praecedenti  in  bibl.  Mediceam 


1  in  volumine  babentor  compendium  Yitse 
tri  Anagnide  episcopi,  et  epistolse  duse,  una  ad 
n  episcopum  Portuensem,  altera  ad  Paschalem 
tiiicem. 

alia  plura  ezarasse  Brunonem  constat  ex 
go  scriptorum  ecclesiasticorum,  quorum  testi- 
.  SQO  loco  subjiciemus.  Petrus  Diaconus  nuper 
us  primus  fuit,  qui  de  eo  scripsit.  lib.  xxxiv  De 
illustribus   Gasinensibus ,   eumque  insignissi- 

et  splendidissimnm  Ecclesise  defensorem ,  et 
em  appellavit.  Post  eum  de  eodem  S.  episcopo 
nsi  egernnt  Sixtus  Senensis,  Gsesar  cardinalis 
ios,  Robertus  cardinalis  Bellarminus,   Natalis 


ider,  Ferdinandus  Ughellius,  Aubertus  Mira^.us,  ^  Laurentianam  translato.  Hoc  de  codice  clariss.  ca- 


Albertus  Fabricius ,  Anlonius  Possevinus  , 
hilus  Raynaudus,  Philippus  Labbeus,  Jacobus 
ig,  Guillelmus  Gaveius,  Gasimirus  Oudinus, 
)s  Mabillonius,  Franciscus  Gombefisius  ,  Lu- 
s  Elies  Dupinius,  Augustinus  Galmetus,  Remi- 
leiilerins,  Dominicus  Maria  Mansius  in  notis 
»1.  Fabricii  M.  et  J.  Latinitatis,  Joannes  Ma- 
1  adnotat.  ad  Petrum  Diaconum  De  viris  il- 
us,  Joannes  M.  comes  Mazzuchelius ,  omnes 
n  scriptores  Gasinenses,  quos  si  recenserem, 
Longus  essem. 

GAPUT  II. 

CaEPANTIA    SCRIPTORDM    IN     ADNOTANDIS    BRDNO  - 
NIS   OPERIBDS. 

antiunt  autem  inter  se  prseiaudati  auctores 
em  censn  operum  S.  Brunonis  describendo ; 
iii  plura,  alii  pauciora  ei  tribuant.  Aliqui  non 
I  quaedam  memorant,  quidam  nonnuUa  ei  au- 

aliaque  falso  supponunt.  Scripta  vero,  quse 
m  snffragiis  Brunoni  Astensi  concedontur  , 
cpositiones  in  Pentateuchum,  in  psalmos,  in 
1  Ganticum  canticorum,  et  in  Apocalypsim. 
r  etiam  auctor  plorimarum  homiliarum  in 
>lia,  et  sermonum,   sicuti  aliquorum  tracta- 

cum    de  his   expressam  mentionem  faciat 

Diaconus,  ejusque  sacras  conciones  suis  sub 

describat.   Verum  non  satis  diiigenter  adno- 

mt  a  Petro  Diacono  singula  Bmnonis  opera ; 


nonicus  Angelus  M.  Bandinius  Reg.  bibl.  prsefectus 
eruditissimam  descriptionem  in  Ephemeridis  Floren- 
tinis  statim  publicavit,  pluraque  de  ejus  praestantia, 
et  antiquitate  disseruit,  qu9B  ego  breviter  contraham, 
nt  quanti  faciendum  sit  venerabile  illud  sac.  Scriptars 
monumentum  magis  magisque  innotescat.  Volomen 
istud  ingentis  molis  est  membranaceum  in  folio  gran- 
diori,  quadratis  characteribus  Romanis  nitidissime 
exaratum,  optimeque  asservatum,  ejusque  vetustas 
a  VI  Domini  sseculo  repetitor,  cum  ex  epigraphe  ab 
aliquo  S.  Gregorii  M.  discipnlo  exscriptnm  arguatur. 
Gontinet  autem  libros  omnes  ntrinsque  Testamenti, 
cujus  variantes  lectiones  adnotabimus.  Differt  autem 
Q  in  capitum  divisione,  quod,  ut  eruditissimns  Joseph 
M.  Blanchinius  admonet,  et  clariss.  Petrns  Lazzarins 
in  prsef.  ad  comment.  Brunonis  in  Evangelia,  apnd 
veteres  bibliographos  usitatum  comperimus.  Nemo 
huc  usqne  in  dubium  vertit  S.  Brunonem  Signiensem 
episcopum  expositionem  in  Pentateuchum    egisse, 
cum  ipse  sua  in  prolusione  fateatur,  rogatu  Petri 
AnagnioB  episcopi  opus  illud  elaborasse,  de  quo  etiam 
testimonium  perhibent  plures   mss.  codices  vel  xii 
seculi,  in  quo  floruit  S.  Bruno,  vel   sequentis  xiii. 
Primum  codicem,  qnem  ego  ipse  cnm  editione  Ve- 
neta  comparavi  mihi  suppeditavit  supra  memoratos 
canonicus  Angelus  M.  Bandinius,  et  est  membrana* 
cens  in  fol.  minor.  olim.  bibl.  S.  Grucis  Minor.  in 
Laurent.  Medic.  translatus,  et  exstat  in  Plut.  ix,  p.  S. 


enim  commentarium  in  Isaiam,  cujus  ipse  D  ^^  cujus  epigraphe  legitur  :  Incipit  eoDpositio  venera^ 


fatione  ad  Apocalypsim  meminit;  item  ex- 
les  siluit  in  libros  Josue,  Judith,  et  Regum 
is  eidem  commentatori  attributas.  Silentio 
prseterivit  pneclaram  illustrationem  in  qua- 
rangelia,  sicut  parabolam  Salomonis  De  mu- 
)rte  a  Brunone  interpretatam.  Jacobus  equi- 
Long  fere  omnes  hujusmodi  commentarios  in 
»  opp.  S.  Brunonis  descripsit ,  ejusque  ex- 
lem  in  qnatuor  Evangelia  testimonio  duo- 
»dicum  confirmavit;  quorum  unus  est  Bibl. 
oris  Parisiensis,  alter  bibl.  Regii  Athsnei 
msis,  quod  etiam  admonet  comes  Mazzuche- 
^iligentior  etiam  fuit  Remigius  Geillerios 
&  Mauri  monachus  in  catalogo  scriptoram 


bilis  Brunonis  Signiensis  episcopi ;  qui  codex  omni* 
modam  prae  se  fert  integritatem,  atque  ex  eo  plnra 
decerpsi  ad  corrigendam,  supplendamque  Marchesii 
editionem  valde  opportuna.  Duo  pariter  codices  Ga- 
sinenses  mihi  perutiles  fuere,  quorom  alter  sign. 
n.  195,  alias  366.  sec.  xii,  alter  sign.  n.  649  , 
sec.  XIII,  uterqne  membranaceus  in  fol.  charactere 
Romano  descriptus.  Ex  his  copiosam  segetem  pro 
restauranda,  perficiendaque  in  novis  formis  Bro- 
nonis  expositione  in  Pentateuchum,  mihi  iiberaliter 
morem  gerens  collegit  coUissimus  D.  Thomas  Gapo- 
matins  insignis  illius  coenobii  modemns  prssnl,  ac 
prsecipue  magni  habendam  censeo  aliam  fere  ez  in- 
tegro  restitotam  et  emendatam  qusa  tua  elegantiay 


19 


S.  BRUNO  EPISCWDS  SIGNIENSIS. 


dootnnay  et  perspicuiiaie  longe  excellit  commeDta- 
rium  a  Marchesio  editum.  Ad  horum  confirmaiionem 
codices  tres  bibl.  Regise  Parisien.  sigo.  numm.  2505, 
2506,  2507,  commemorabo,  qni  Brunonis  episcopi 
nomen  in  fronte  deferunt. 

Haud  minus  sollicite  codices  exquisivi  pro  confir- 
manda,  et  illustranda  Expositione  A.  N.  in  librum 
Job;  yernm  et  si  plures  adiverim  bibliothecas,  ut 
cam  yeteribus  mss.  libris  hoc  opus  conferrem,  sola 
bibliotheca  Ghisiana  non  inutilem  reddidit  soHicitu- 
dinem  meam,  cum  in  ea  prceclarum  codicem  adinve- 
nerim  talibus  notis  exomatum,  ut  sufficere  possit 
pro    multis.    Fuit  enim  codex    iste    recognitus   a 
doctissimo  Jacobo  Sirmundo  cam  alio  codice  bibl. 
Reg.  Parisiensis,  qaod  sua  manu  in  fronte  adnota- 
vit,  donoque  misit  an.  1638,  ad  eminentissimnm  car- 
dinalem  Fabiom  Ghisinm,  qui  deinde  creatus  Ro- 
manus  pontifex  Alexander  VII  appeilatus  est.  Godex 
hic    membranaceus  ssec.  xiv  ,  in  fol.  minori  niti- 
dissime  descriptus  S.  Brnnonis  Signiensis  episcopi 
nomine  exornatur,  ex  quo  nonnuUa  in  meum  exem- 
plar  induxi.  Paucis  nunc  egi  de  commentario  in  Job; 
cum  alia  dictnrus  sim  in  prseliminari  admonitione. 
Expositio  in  psalmos  imperfecta,  multisque  defecti- 
bos  laborans  a  Marchesio  edita,  requirebat,  nt  nihil 
omitterem,  qaod  ad  ejus  correctionem,  et  integri- 
tatem  condnceret.  Sed  contra  ezspectationem,  nec  in 
Yaticana,  nec  in  Gasinensi  bibliothecis  reperti  fuere 
codices  hujusmodi  commentarium  continentes;  sed 
vices  eorum    sappleverant   codices    duo   multo  in 
pretio  habendi ;  alter  Yallicellanus,  alter  Ghisianus. 
Ex  primo  consecutus  sum  expositionem,  quse  deest 
in  Marchesio  a  psalmo  lix  ad  ps.  lxiv,  a  ps.  etiam 
Lxxvii  usque  ad  ps.   lxxxii,  et  mediam  expositionis 
partem  psalmi  lxx.  Esedem  lacunse  in  cod.  Ghisiano 
reperiuntur;  attamen  valde   mihi   utilis  fuit,  cum 
emendatissimus  sit,  et  aliqoibus  in  locis  cod.  Yalli- 
cellano  prsestantior.    Alias  insuper    additiones    ab 
utroque   codice    acqaisivi  ,    tam  pro   emendatione 
lectionis  psalmoram,  quam  pro   recta  eorum  inter- 
pretatione,  quibus  constabit  Marchesium  mendosis, 
interpolatisque  mss.    nsum    fuisse.   Godices  autem 
Valiicellanus,  et  Ghisianus,  qui  membranacei  sunt, 
in  folio,    et   ssec.   xiii  a  tribus  codicibus  bibl.  Reg. 
Paris.  sign.  numm.  2508,  2509  et  2902,  confirman- 
tnr,  sicuti  a   daobus  aliis  bibl.  Rom.    S.  Grucis  in 
Jerusalem,   imperfectis  quidem  ,    sed  S.    Brunonis 
episcopi  Signiensis  nomen  ferentibus.  Neque  omit^ 
tam  mentionem  facere  de  cod.  bibl.  Med.   Lauren- 
.tiano,  quem  pro  brevitate  temporis,  quo  mihi  licuit 
Florentiee  moram  facere,  aliosque  codices  consulere 
Yolui,  ot  inferius  dicam,  vix  delibavi,  aliqua  tamen 
ab  eo  accepi,  cfleteris  adnotationibus  addenda. 

Diutius  immorari  me  oportet  in  statuenda  inter- 
pretatione  super  Ganticum  canticorum,  quae  sublata 
omni  controversia,  Brunoni  nostro  ascribi  debeat. 
Ex  qno  Marchesias  inter  opera  Signiensis  episcopi 
expositionem  illam  in  Ganticum  canticomm  publi-^ 
aayii»  magna  orta  est  discepiaiio  Beaedioiinos  scri- 


A  ptores  inter,  et  Dominicanos.  Gomperta  est  ei 
viris  inveterata  opinio,  D.  Thomam  Aquinaten 
in  monasterio  Gisterciensi  Fossse  Novse  decum 
monachorum  iilorum  precibus  Ganticum  canti 
explanasse^  cujus  commentarius  inter  opera  ej 
sancti  doctoris  jussu  S.  Pii  Y  Romai  edita  a 
insertus  fuit,  iterumque  recusus  in  altera  ec 
Veneta  apud  Galterium  anno  1745,  tom.  XII. 
pnblicum  deductis,  com  palam  fieret  Marchesi 
positio,  qui  scilicet  Brunoni  Astensi  tribuerat, 
S.  Thomse  Aquinati  germanum  opus  asserel 
partes  ejus  cepit  Angelus  de  Nuce  auctor  Ben 
nus  in  notis  ad  chronicon  Gasinense  lib.  iv,  a 
Innititur  prsecipue  aucloritati  duorum  codicu 
sinensium,  quorum  alterum  vetusiissimum  di 

B  ornatum  epigraphe  :  Brunonis  in  Canticum  c< 
rumf  alterom  recentiorem  fatetnr  sdec.  nemp 
cujus  in  fronte  adnotatum  est :  continet  Exposi 
S,  Brunonis  in  Canticum  canticorum,  Erasmos 
Gattula  in  Republica  litteraria  satis  notus  Mar* 
et  Nucei  opinionis  defensorem  se  fecit  in  H 
Gasinensi  sseculi  vii,  p.  383  et  seq.,  contem 
S.  Brunonem  Signise  episcopum  commentarii 
parentem  agnoscendum.  Gum  hujusmodi  ci 
yersia  penderet  adhuc  ex  iypograpljio  Joan., 
Pasqualis  Veneti  an.  1750,  prodiere  disserta 
clarissimi  viri  Joan.  Francisci  de  Rubeis  0. 
gcstis,  et  scriptis,  et  doctrina  S.  Thomoe  Aqu 
In  his  &d  trutinam  revocat  momenta  scrip 
Benedictinorum,  qui  satis  tutain  suam  sente 
arbilrantur;  et  invicte  probat,  neque  S.  Bruc 
Astensem,  neque  D.  Thomam  interpretatioi 
operam  dedisse.  Observat  enim  maximam  codd 
diversitatem  ,  cum  aliqui ,  ui  antiquissimu 
brianensis,  Ajmoni  Alberstatensi,  alii  Remigi 
iissiodorensi,  aiii  etiam  Gassiodorio  laudem 
operis  iribuani;  in  hac  tanta  mss.  Godd.  discr 
tia  ,  nihil  certi  statui  posse  affirmat.  Appai 
ante  studio  eruditissimi  Joannis  Garetti  coi 
S.  Mauri  Rotomagi ,  an.  1679  ,  renovata  of 
Gassiodorii  editio,  in  qua  juxta  plurimorun 
nionem  commeniarium  in  Ganticum  canticorui 
ejus  nomine  volgaium  ei  ascribit.  Sed  in  praefi 
multis  rationum  momentis  probat  opus  illuc 

0  siodorio  haud  esse  nuncupandum.  Horum'  pri 
esi,  quod  diversis  in  locis  alferiur  S.  Gregorii 
pnpsertim  super  Evangelia,  cujus  illustrationeD 
egit,  nisi  postquam  summus  pontifex  creatus 
quod  contingit  anno  590,  quo  jam  ad  minus  ani 
eflluxerant  a  morte  Gassiodorii,  non  amplius  s 
stitis  inter  vivos  an.  575.  Secundo,  hic  commenl 
in  sacrum  epithalamium  a  Gassiodorii  stilo,  et  1 
scribendi  plurimum  differt.  Teriio,  de  hoc  trs 
ne  verbnm  quidem  habei  idem  Gassiodorius  in 
fatione  ad  librum  De  ortographia^  ubi  libros  o 
a  se  exaraios  recenset.  Quarto ,  sacrse  Scri( 
lectio  non  est  juxta  vulgaiam  translationem, 
prselaudaius  commentator  semper  osus  videti 
ciBteris  suis    scriptis.   Tandcm    opinalur    Gai 


PROLEGOMENA. 


18 


BntariQm  hunc,  compendinm,  et  epitomen  A 
nplioris  tractatus  super  eudem  librum  Can- 
aticorum,  qui  sub  nomine  S.  Isidori  Hispalen- 
tur  in  volgus.  In  hac  tanta  opinium  diversi- 
Iruno  noster  laude  expositionis  in  sacrum 
tamium  caraisset,    quamvis  ipse  apertissimis 

illam  egisse  fateatur.  Caninicis  Senensibus, 
prsef.  ad  comment.  super  Apocalypsim,   cum 

et  ipse  qualiscunque  canonicus  victitabamj 
i  canticorum,  pro  ut  potui,  exposui ;  nisi  cla- 
iis  Joannes  Lamius  in  catalogo  codd.  mss.  bibl. 
dianse  descripsisset  volumen,  in  quo  exstat 
nodi  Brunonis  explanatio,  atque  de  ea  etiam 
len  dedisset.  Hoc  de  codice  mentionem  faciunt 
iimus  Dominicus  M.  Mansius  in  notis  ad  Fa- 
bibliothecam,  et  Remigias  Geillerius  tom.  XXI,  ^ 
Histor.  sac.  Script.  Ee  autem  tempore,  qoo, 
i,  jFlorentiffi   versabar,  humanissimus  Riccar- 

bibl.  prsefectus  Franciscus  Fontanius  hnnc 
irum  codicem'  mihi  concessit,  non  tam  ut  con- 
m,  sed  ut  exemplar  ab  eo  educerem  ;  de  quo 
ibjiciam.  Imprimis  est  membranaceus  in  foL 
i  signat.  n.   vi  Plat.  K.  ordin.   iii,  atqae  in 

legitur,  codicem  illum,  clariss.  Benedictum 
Lum  Flor.  Histor.  possedisse.  Nitidissime 
us  inspicitur,  et  ad  ssec.  xiii  referendus.  Se- 
y  continet  coUectionem  plurium  commenta- 
n  super  eumdem  librum,  qui  ita  describantur. 
inslatio  de  tractatu  Origenis  in  epithalamicis 
e  S.  Hieronymo.  2.  Expositio  in  Canticis  can- 
n  auctore  Origenej  et  interprete  Rufino  pre-  " 
0.  3.  Expositio  B.  Ambrosii  episcopi  super  Can- 
jnticorum  ex  Ubris  ejus  collecta,  4.  Expositio 
nticis  canticorum,  auctore  S.  Gregorio  papa. 
Tpositio  de  muliere  forte^  auctore  domno  Bru' 
yignino  episcopo.  6.  Expositio  in  Cantica  canti- 
;  auctore  eodem.  7.  Epistoloa  quatuor  auctore 
.  Gum  igitur  pateat  coUectoris  mentem  fuisse 
puos  divini  epithalamii  commentatores  uno 
line  complecti,  non  est  ambigendum  eum 
unonem  nostrum  verum  illius  expositionis  pa- 
a  novisse.  Idem  etiam  scribendi  genus  Bruno- 
t)prium,  et  carmina  diversi  generis  juxta  iliius 
s  gnstum,  qnibus  auctor  speciosiora  divini 
i,  et  sponsae  colloquia  complexus  est,  certum  ^ 
aentnm  prop.bent,  et  hunc  commentarium  Bru- 
n  scripsisse. 

c  sunt  ergo  opera  S.  Brunonis  Astensis,  quse 
in  prirao  volumine  continentnr :  scilicet  Expo- 
les  in  Pentateuchum,  in  librum  Job,  in  Psalmos, 
Gantica  canticorum,  cui  prjemittitur  explanatio 
K)l8e  De  muliere  forto ;  utraque  inedita.  Quoe 
*sant  ejusdem  scriptoris  opera,  pro  secundo 
aine  resbrvamus  ,  qnod  quam  primum  in 
n  emittere  Deo  dante  vitam,  speramus;  et  de 
uidquid  prsemonendnm  erit  satis  lectoribus  fa- 
iis. 


CAPUT  IV. 

BB   SCRIPTIS  S.   BRUNONIS   DEPERDITIS. 

Inter  scripta  S.  Signiensis  episcopi,  quee  dolemns 
amissa,    prcecipue   commemoranda   est   Explanatio 
ejus  in  Isaiam  propbetam,  de  qua  hisce  verbis  testi- 
monium  prsebet  in  pra^fatione  ad  Expositionem  snper 
Apocalypsim.  A/ite  hanc,   inquit,    prophetarum  no' 
bilissimum  Isaiam^  rogatu  Damiani  venerabilis  abbor 
tiSy    satis   compendiose^  dilucideque    disserui.    Quid 
vero  pro    eo  commentario  obtinendo  egerim  dicam. 
Legeram,  apud  Jacobnm  leLong,manuscriptumillud 
existere     apud     Garthnsianos  S.     Bartholomsei   ad 
Anagniam.  Non  Anagniffi,  sed  Trisulti  non  longe  ab 
Aletrio  exstat  coenobium  illud  Garthusianorum.  De- 
siderio    igitur  incensus   pretiosi  illius   monnmenti 
acquirendi,  coUegam  menmXlementem  Porrum  in 
collegio  Aletrino  rethoric^e  professorem  rogavi,  ut 
ad   monasterium  Trisulti   se   conferret,   atque    bi- 
bliothecse   codices  mss.   recognosceret.   Morem  mibi 
gcssit  eximius  ille  vir,  sed  infructuoso  prorsus  itinere. 
Rescripsit  enim  mihi  xvi  Kal.  Junii   1786,  nullum 
omnino  codicem    illa    in    bibliotheca   superesse   : 
dictumque  ei  a  seniore  monacho,   olim  prsesidem 
quemdam  Neapolitanum   Neapolim  ad  Garthnsiam 
S.  Martini  omnia  mss.  volumina  transtulisse.  Hac  de 
re  sermonem  habens    cum  spectatissimo  prcesule 
Dominico  Goppola  sac.  congr.  Rituum  a  secretis : 
ipse  pro  sua  singulari  comitate,  stndioqne  in  omnem 
ecclesiasticam  eruditionem,  mihi  patrocinium  suum 
pollicitus  est,  ut  in  codicibus  mss.  bibl.  S.  Martini 
Expositio   iila  in  Isaiam  S.   Brunonis  inquireretur. 
Illam  autem  provinciam  dedit  D.  advocato  Xaverio 
Matthaeio  in  litteraria  republica   notissimo.  Amieo 
monacho  Garthusiano  usns  est  Matthasius,  qui  nihil 
omisit,   ut  scriptum  illud  episcopi  Signiensis  e  late- 
bris  eruerct :  sed    eruditus  monachus  nequicquam 
tempus,  et  iabores  insumpsit ;  quemadmodum  fassus 
cst    in  epistola  typis    Neapolitanis    anno  seqnenti 
edita,  eidcmque  D.  Xaverio  Mattheio  nuncupata  ;  de 
qua  alibi  agcndum  erit.  Interimcumad  plures  ami- 
cos   meos  Brixise,  Novariae,  Vercellis,  Mutinse,    Me- 
diolani,  Gasini   commorantes  litteras  misissem,  ut 
in  bibliothecis,  et  archivis  nrbinm  illarnm  ea  expo- 
sitio  in  Isaiam  detegeretur,  omnium  responsio  affir- 
mavit,   incompertam  esse,    et  deperditam  reputari. 
Me  spe  aliqua  recreaverat  Philippus  Amedeus  Millo 
eccl.  metropol.  Taarinensis  canonicns,  et  in  stndiis 
sacris  valde  versatns,   qui   iii  Kal.   Jnnii  ejusdem 
anni  1786   mihi   respondit,    forsan   commentarium 
S.  Brunonis  in  Isaiam   repertum   iri   Gatan®;    cum 
Arnoldns  Wion  monachus   Duacensis  in  opere,  cui 
titulus  Lignum  vitse  lib.  T  c.  8  adnotet,  se   habuisse 
quidem  ms.  opera  S.  Brunonis  inter  quoe  praelandati 
commentarii  meminit,  sed  codices  illos,  ait,  amici- 
tiae  ergo  dono  dedisse  D.  Gonstantino  monacho  Bene- 
dictino  Gatanensi.   Gatanam  missae   fuernnt  litterse, 
et  qnoesitum,  an  exstaret  adhuc  illa  Brunonis  expo- 
sitio  in  Isaiam ;  sed  responsum  fuit  D.  abbati  ^asi- 
nensi  Thomee  Gapomatio  a  D.  Philippo  M.  Heman- 


i9 


S.  BRUNO  EPISGOPUS  SIGNIENSIS. 


10 


nandez  monacho  Idibos  Decembribus  an.  4786,  mo-  A  yerbis,  ettitalus,  etquffistiones  illffi  impressA  f ueriiit 


nasterii  illius    bibliothecam  multis  refertam   mss. 
codicibus  in  vehementissimo  terrsemotu  ann.   i693 
penitus  interiisse.  Tandem   vix  mihi  licuit,    ad  bibl. 
Vaticanam,  nnmero,  et  raritate  codd.   mss.  omnibus 
anteferendam  accessi,  certa  spe  dactus,  me  in  ea 
scripta  Brunonis    Signiensis    repertarom,   qoi   sua 
cetate  tam  celebris  fuerat,  et  qui  praeclara  Ecclesise 
RomabfiB  munera  obiverat.  Yerom  et  si   aiiqua,  ut 
commentariam     in  Apocalypsim  ,    opasculum   De 
mysteriis,  etc,  et  sex  libros  sententiarum  videre 
obtinuerim,  de  reliquis  S.  Brunonis  opp.  nihil  aliud 
exstare  dictum  est.  Inter  deperdita  ejus  scripta  simi- 
liter  referam  primam  ejus  illastrationem  in  Psalte- 
rium,  de  qua  ipse  loqoitor  in  prsBlimiDari  admo- 


inter  opera  YeD.  Bedee  edit.  Basilese  per  Joannem 
Hervigium  an.  1563,  tom.  VII,  col.  357,  earum 
Signiensem  episcopum  auctorem  dicere,  quamyis 
nonnulla  ei  faveant  testimonia,  non  audeo.  Plurimum 
apud  aliqoos  valeret  aoctoritas  aaonymi  scriptoris 
Signiensis  Vitse  S.  Brononis,  qui  inter  ejus  opera 
Ezpositionem  quamdam  in  libros  Regum  recensuit, 
his  verbis  :  Non  solum  quinque  libros  Moysi  spiri- 
tualiter  exposuit,  vdrum  etiam  Psalterium,  Uaiam 
prophetamj  Regum  libroSj  Job  quoque,  etc.  Nec  levis 

.  momenti  haberi  poterit  saffragium  doctissimi  cardi- 
nalis  Sirleti,  a  quo  cum  de  mandato  Gregorii  XIII 
anno  i584  approbatae  fueriat  lectiones  proprise 
S.    Brononis    recitandse  in   secuodo  noctumo   die 


nitione     ante     secondam    psaimorom    Interpreta-  R  festivo  eiusdem  sancti,  et  in  eis  fiat  mentio  de  com- 


tionem ;  item  commentariom  super  libros  Josoe,  et 
Judith,  quem  Petros  Diaconos,  et  alii  scriptores  ei 
aiserunt. 

CAPUT  V. 

DE  SCRIPTIS  DUBnS  S.  BRUIfONlS. 

In  codice  Valicellano  G.  xii,  a  quo  exscripsimos 
Ezpositiouem  Brunonis  soper  Psalmos,  ejos  nomine 
insignitom  invenimus  p.  125  opuscalum,  cujas  titu- 
lus  est  QusBstiones  super  libros  Begum.  Sed  comiisdem 


mentario  ejus  in  libros  Regum,  non  sine  matoro 
hojusce  rei  judicio  id  Sirletam  asseruisse  nemo 
dubitabit.  His  accedont  suffragia  Jacobi  le  Long, 
Augustini  Galmeti,  et  alioram,  quifvalde  probabilem 
hanc  sententiam  reddant  *,  sed  nisi  potiora  affulgeant 
argumenta,  semper  licitom  erit  cuique  dabitare, 
Branoni  an  Bedas  opuscalom  illud  sit  ascribendum. 
Item    dubise    sunt  plures    sacrse  conciones  eidem 


S.  episcopo  attribotffi. 

PROLEGOMENON    SECUNDUM. 


DB 


probat  id  serias  contigisse)  S.  Gregorium  Turonen- 
sem   in  Galliarum  ecclesias  intulisse.  Secundo,  eos 

movet  eetas  utriusque  Brunonis,  nempe  circa  linem 

Jam  diximus  lectionem  quinque  libroram  Moysi,  ^  xi  et  initium   xii  sseculi ,    quamvis  Brono  Herbipo- 


CAPUT  PRIMUM. 

TRANSLATIONE    SACRARUM    SCRIPTURARUM    QUA    USU8 

EST  S.   BRUNO. 


ut  habetur  in  Expositionem  a  Marchesio  edita  in  ali- 
qoibus  vocibus  differre  a  contexto  antiquissimi  co- 
dicis,  olim  monachorum  Gisterciensiam  montis 
Amiatse,  qoi  est  juxta  versionem  veteris  Italse,  ex 
interpratione  LXX  virorum.  Hoic  versioni  confor- 
mantur  reliqui  sacrarom  Scriptaruram  libri  a  Bru- 
none  interpretati.  Sed  aliter  res  se  habet  circa 
Psalteriom,  in  cujus  duplici  translatiooe  commenta- 
rios  elucubrasse  ipse  testatur.  Cum  adhuc  adolescen" 
tultis  essem,  ait  in  prsef.  ad  Psalterium  ,  easposui 
Fsalterium  secundum  aliam  translationemf  quse  vide- 
Ucet  translatio  pluribus  in  locis  tantum  differt  ab  hac 
anslatione,  qua  Romana  utitur  Eccksia,  ut  nullo- 


lensis  aliquot  annis  ante  Brononem  Signiensem  ex 
hac  vita  migraverit.  Tertio,  multo  magis  ilios  per- 
suadet  ortus,  et  edacatio  Brunonis  Herbipolensis,  qoi 
prioceps  natos,  et  educatus  (patruelis  enim  fuit 
Gonradi  II  imperatoris),  vix  credibilis  est  in  eo  talis, 
tantaqoo  divinorum  librorum  scieatia,  ut  eos  iater- 
pretari  valuerit.  Dissentit  tamen  ab  eis  Joannes 
Trithemius,  qui  Brunonem  Herbipolensem  plurimum 
commendans,  ait  :  Ex  antiquorum  Patrum  scriptis 
pulchram  expositionem  totum  in  Psalterium  egisse, 
Hujusmodi  testimonium  a  validissima  ratione  com- 
probator  ;  siquidem ,  quamvis  commentarios  ille 
brevis  sit,  et  compendio  similis,  nihilominus  succo 


modo  secundum  illiui  expositionem  hsec  translatio  in-  d  plence,   solidaque  SS.  Patrum  doctrina  interpreta- 


ieUigi  posiit,  Ex  quo  autem  Petrus  Diaconus  Gasi- 
nensis  scripsit,  primum  Brunonis  commentarium 
instructom  fobse  super  versionem  ab  Ecclesia 
Gallicana  in  usu  receptam,  opinati  sunt  aliqui 
eam  esse,  qoam  sub  nomine  Brunonis  Herbipo- 
lensis  vulgatam  habemus,  studio  Joannis  Gochlsei, 
qoamque  Lugdanenses  tjpographi  inserueront 
in  tomum  XVIII,  pag.  65,  bibl  Patrum.  Ha- 
jusce  sententise  patroni  permoti  videntor  :  pri- 
mum,  quia  translatio  ,  quse  a  Brunone  Herbipo- 
lensi  fertor  illostrata,  vere  est  secundom  Galli- 
cance  Ecclesise  lectionem,  quam  Valafridus  Strabo 
De  rebus  ecclesiasticis  cap.  25,  asserit  (refra- 
gante  tamen  Joanne  Mabillone,  qui  de  re  liturgica 


tiones  illse  videntor,  ut  non  specimen  studiosi  ado- 
lescentis,  sed  diutumi  laboris,  consummatfleque 
sapieatiee  fructum  prse  se  ferant.  Firmior  etiam  red- 
ditur  senteotia  hsec  ex  Joanne  Gochlceo,  qai  in  pr^s. 
et  idem  Psalterium  refert  in  bibliotheca  ecclesise 
Herbipolensis  asservari  adhoc  Ubrum  hujusce  com- 
mentarii  tempore  ejusdem  auctoriSj  insigni  scriptura 
sumptuose  deseriptum,  et  S.  HiUano  Herbipolensis 
Ecclesiss  prsecipuo  patrono  dicatum.  Editus  autera 
fait  sancti  Brunoois  Herbipolensis  episcopi  commen- 
tarios  in  psalmos  Norimbergse,  an.  D.  1480,  valdeque 
rara  est  hujusmodi  editio.  Gam  autem  tam  gravia, 
tamque  perspicua  sint  haec  rationum  momenta, 
neminem  hunc  commentarium  Brunoni  Signiensi. 


PROLEGOMENA. 


n 


Herbipolensi  adjadicatnram  arbitramur.  His- 
ratis  de  prima  Brunonis  nostri  expositione  in 
dos,  quam  nondum  e  iatebhs  erutam  fatemur, 
lam,  a  Marchesio  editam  animadversiones  no- 
conyertemus.  Et  quidem  primo  agendum  erit 
inslatione ;  cum  ab  eodem  Brunone  habeamus 
lentarium  illum  elaborasse  secundum  transla- 
m,  qua  Ecclesia  Romana  utebatur. 
:imos  ergo  Psalterium  Romanum,  quod  nunc 
i  canitur  in  basilica  S.  Petri  partem  esse  ve- 
simae  versionis  Biblise  Latinis  traditse  ez  ver- 

ab  Hebraico  contextu  in  Grsecam  linguam  a 
aginta  Interpretibus ;  qoa3  versio  vetns  Itala, 
mmunis,  ac  etiam  vulgata  appellabatar  (i). 
n  cum  multa  librarioram  menda  in  illam 
lalionem  irrepserint,  S.  Damasus  Romanus 
fez  S.  Hieronymo  illam    corrigendam  dedit; 

eruditi  homines  contigisse  putant  anno  382, 
lo  ipse  loquitur  in  praef.  ad  Psalterium.  Psal- 
t,  inquit,  Romas  dudum  positus  emendaram,  et 

LXX  InterpreteSj  licet  cursim,  magna  tamen  ex 

correxeram.  Reversus  autem  Bethlehem  Hie- 
nns,  inUantibas  apud  ipsum  Paala,  et  Easto- 
matronis  Romanis,  alteram  edidit  Psalterii 
idationem ;  quQd  TpraecedenSt  ut  idem  ait,  rursum 
orum  vitio  depravata  legebatur ;  et  plus  aniiquus 

quam  nova  emendatio  valebat.  Hoc  Hieronymi 
ad  annum  390  referunt.  Adhuc  tertio  de  psal- 
m  correctione  benemeruit  Hieronymus;  tunc 
io  comparatis  cum  Graeco  contextu  Hebraicis 
ainibus,  consuUisque  gentis  illius  doctioribus, 
ctiorem  Psalterii,  aliorumque  divinoram  libro- 
lectionem  reddidit.  Hsec  ut  certa,  firmataque 
nymi  auctoritate  habenda  sunt.  At  non  aaque 
ratam  est,  utram  Psalterium  Romanum,  de 
igimus,  desumptum  fuerit  ex  prima  emenda- 

facta  sub  Damaso,  an  ex  secunda  in  sucessu 
ehemitico  diligentius  peracta.  Ex  duobus  ta- 
momentis  conjici  posse  videtur  Romanam  Ec- 
m  psalmos  secundum  priorem  correctionem 
lisse.  Primum,  qaia  illud  auctores  omnes  par- 
vetustissimae  Italse  fatentur.  Alterum,  quod 
0  noster  ait,  pluribus   in  locis  translationem 

differrc  ab  altera  translatione,  quam  juvenis 
c  illustravit;  ut  nullo  modo  secundum  illius 
itionem  haec  iranslatio  intelUgi  possit.  Hsec  dif- 
tia  profecto  constat,  si  Petri  Diaconi,  quam 
.  indicavimus,  sententia  admittatur,  scribentis 
im  Brunonis  expositionem  psalmoram  esse 
dum  lectionem  Ecclesiae  Gallicauie.  Quae  autem 
ijusmodi  lectio  ex  Psaiterio  discimus  a  Bru- 

Herbipolensi  iilustrato ;  ubi  asteriscis,  et  obelis 
Qtes  lectiones  ex  contextu  Hebraico,  et  ex 
iotionis  versione  adnotatae  suut,  quod  actum 
t  a  S.  Hieroaymo.  Ilis  accedit.  Ven.  BedsB 
ritas,  qui  iu  praef.  ad  comment.  in  psalmos  as- 

translationem    in    Galliis  usitatam    ex   con- 

Vid.  dissert.  Antonii  Martinetti  De  Psalt.  Ro- 
>  Romee  editam  an.  1745,  nec  non  opus  eruditis- 


A  textu  Hebraico  prsecipae  desumptam.  Itali  vero 
psalmos  secundum  LXX.  Interpretes  in  Latinum  red- 
ditos,  et  juxta  secundam  Hieronymianam  emenda- 
tionem  recitabant;  prseter  quam  Ecclesia  Romana, 
et  Mediolanensis,  quee  antiquum  Psalterium  reli- 
nuerunt.  Ex  illa  autem  accuratiori  emendatione 
prodiere  psalmi,  qui  in  Vulgata  Biblia  leguntur; 
quique  multis  in  vocibus,  nominibus,  et  intnrpun- 
ctione  cum  psalmis  antiquioris  transiationis  non 
concordant.  Et  quamvis  S.  Pius  V  universis  Eccle- 
siis  prsecepisset,  ut  psalmos  juxta  emendatiorem 
lectionem  recitarent,  attamen  Romanse  basilicae 
Sancti  Petri,  atque  Ecclesine  Mediolanensi  indulsit,  nt 
antiquo  Psalterio  oterentur.  Nec  quidquam  etiam 
immutatum   est  a  pontificibus  Sixto  V  et  Glemente 

Q  VIII,  ex  quorum  curis  summopere  commendandis 
post  alteram  divinorum  librol^um  expletam  emen- 
dationem,  prodiit  Biblia,  ita  in  fronte  inscripta  :  Bi- 
blia  sacra  Vulgatx  editionis;  Sixti  V,  P.  M,,  jussu 
recognitaf  et  Clementis  VIII  auctoritate  edita.  Cum 
igitur  Brunoni  nostro,  ut  ipse  testatur,  incompertum 
esset,  an  aliquis  alius  expositioni  psalmorum  tantse 
antiquitatis  studuerit;  e  contra  maltos  esse,  qui  de 
posteriori  lectione  meraerint,  seiectis  aliarum  di- 
vinarum  litterarum  auctoritatibus  eam  adornavit; 
Optine  enim  noverat  commentarios  Hilarii,  Am- 
brosii,  Angustini,  Cassiodorii  in  psalmos,  eorumque 
eruditionem  plurimi  facere  ostendit;  nihilominus 
dixit,  sperare  eos,  qui  utramque  expositionem  com- 
paraverint,  non  superfluam   hanc   alteram  judica- 

^  turo^.  Rogatus  igitur,  ait  in  memorata  praefat.,  ab 
amicis  meis,  praecipue  a  Peregrino  venerabili  ab- 
bate^  dedi  operam,  ut  haec  quoque  sicut  illa  propriam 
habei^et  expositionem.  Quam  qui  totam  ex  ordine  dili' 
genier  legerit;  scio,  non  judicabit  esse  superfluamj 
facikque  intelligere  poterity  quanta  distantia  sit  inter 
primam,  et  secundam  hanc  interpretationem. 

CAPUT  II. 

DE   PSALMORUM   INTERPRETATIONE. 

Explorata  l^uc  usque  Psalterii  lectione,  quam 
Bruno  suis  commentariis  illustravit,  de  ratione 
suse  interpretationis  modo  agendum  est.  Versatissi- 
mus,  ut  erat  sanctus  episcopus  in  sanctarum  Scriptu- 
rarum  scientia,  non  ignorabat  qua:  secundum  litte- 
ram,  et  quse  secundum  spiritum  in  figuris  intelli- 
genda  erant.  Plnra  enim  Israelitico  populo  prsecepit 
Deus,  quoe  aliter  intelligi  nequeunt,  ibi  est  omnino 
secundum  litteram ;  plura  etiam  et  gesta,  et  scripta 
sunt,  qu8P,  ut  inquit  sanctus  Augustinus,  serm.  401 
De  temp.,  typus  et  imago  erant  futurorum.  Quare 
dixit  Bruno  in  expositionc  cap.  xxii  in  Job,  pag. 
262,  col.  i,  non  esse  quaerendam  allegoriam  in  his, 
quffi  sensum  ipsis  verbis  perspicus  profernnt ;  et  e 
contra  vitium  esse,  velle  litleraliter  accipere,  quse 
in  metaphoris,  et  allogoriis  contecta  exhibentur  : 
Non  enim  minus^  inquit,  vitium  est,  in  his,  qxm  ad 
liiteram  intelligenda  sunt,  allegoriam  quxrere,  quam 

simi   priBsalis,  nunc  S.  R.   E.   cardinalis   Stephani 
Borgise  de  Cruce  Vaticana,  cap.  7,  pig.  69. 


D 


S.  BRUNO  £PISGOPUS  SIGNIENSIS. 


ea,  qu»  dllegorice  intelligenda  sunt^  ad  litieram  tan'  A  quse  S.    Hilarias  Pictayiensis  sapientissime  scripsit    ^ 


tum  ve/^e  interpretari,  Luculentias  mentem  suam 
S.  Antistes  aperit,  quibusque  regulis  se  conformare 
yelit,  declarat  in  comment,  ad  cap.  vii  lib.  Numeri, 
pag.  177,  col.  2.  I6i,  ait,  allegorium  necessario  esse 
quserendam,  ubi  littera  juhet^  'oel  quod  inutile  sit^ 
vel  quod  omnino  caret  ratione,  Quoties  ergo  sacrse 
Scripturse  aliqua  jubent,  qu<e  ex  littera  nihil  utilita- 
tis  indicant,  aut  non  patet  ratio,  cur  hujusmodi 
mandata  tradantur;  ne  yerbum  divinum  frustra 
scriptum,  aut  otiosum  habeatur  pro  metaphoris, 
et  allegoriis  accipienda  sunt,  sub  quibus  mysteria,  et 
veritates  aliquse  continentur.  Plura  enim  ez.  gr.  in 
Levitico,  et  in  Numeris  a  Deo  prcccipiuntur,  quoe  si 
quis  ad  litterse  sensum  usurparet,  nihil  ad  spiritualem 


initio  ezpositionis  in  ps.  cxxv  :  Nisi  essent,  inquit, 
in  psalmis  qusedam  tales  prophetiaBf  ut  in  res,  atque 
in  homines  eorum  temporum  non  convenircnty  profecto 
auderent  multi  in  psalmis  nihil  spiritualiter  dictum 
existimarej  putarentque  nos  commentitias,  et  emen' 
titias  interpretationes  inquirere,  quibus  videremur 
altius  nescio  quid,  ac  profundius  intellexisse ;  perinde 
quasi  nos  sensui  nostro,  ea  quae  scripta  sunty  sensum 
diligentis  f  et  sollicitse  intelligentisB  consequamur, 
Dixerat  ante  idem  S.  doctor  in  psal.  cxli.  Nihil  in 
psalmis  nisi  propheticum  agnoscimus.  Docet  ergo  S. 
Hilarius  psalmos  non  ad  litteram  accipiendos,  sed 
quffi  in  eis  prophetice,  et  ligurate  dicta  sunt  altiora 
comprehendere,  ac  significare,  si  sublato  verbornm 


profectum  tradi  censeret;  neque  subest  ratio,  cur  ita  ^  velamine  mysteria  abscondita  proferantur.  Stabilita 


ordinata  sint.  Quid  enim  confert  ad  divinum  cultum, 
quod  aliquee  animalium  species  in  sacriiiciis  Deo  olTe- 
rendis  immolari  jubeantur;  aliorum  vero  immolatio 
interdicatur?  Nisi  quia  non  res,  sed  earum  significa- 
tiones  voluitDeus,ut  intelligerentur ;  et  Judsei,  quibus 
tanquam  signa,  et  symbola  data  fuerant,  ex  propo- 
sitis  similitudinibus  spirituales  cognitiones  eruerent. 
Quid  vestimentorum  summi  sacerdotis  .tam  accurata 
descriptio  ?  Quid  tam  diversa,  tamque  pretiosa  taber- 
naculi  ornamenta?  Quid  tot  ritus,  et  cseremoniee  in 
agni  Paschalis  sacrificio,  in  libaminibus,  in  oblatio- 
nibu8?Nulla  alia  ratio  profecto  reddi  potest,  quam 
quod  illa  omnia  figuras,  et  similitudines  exhiborent 


ergo  ex  Hilario  allegoricarum  interpretationum 
convenientia,  et  utilitate;  occnrrere  debemus  his, 
qui  Brunonis  interpretationes  singulares,  etviolentas 
dicunt.  Allegoria,  quam  rhetores  continuattm 
metaphoram  vocant,  qusedam  est  similitudo,  et 
comparatio  unins  rei  ad  alteram  propter  quamdam 
relationem  ad  ipsam.  Dum  autem  res  aliqua  alteri 
comparatur,  plerumque  non  comparatur  quoad 
omnes  ejus  proprietates,  sed  quoad  aliquas,  vel  quo- 
ad  unam  tantammodo.  In  metphoricis  locutionibtis, 
inqait  S.  Thomas,  non  oportet  attendi  similitudinem 
quantum  ad  omnia,  sic  enim  non  esset  similitudOf  sed 
rei  veritaSy  3,  p.  i,  q.  8,  art.  4  ad  4.  Satis  profecto 


earum  rerum,  quse  novo  in  foedere  reveianda  erant;  p  est  ad  similitudinis  rectitudinem,  si  ea  in  re,  quse 


cum  divinus  cultus,  et  vera  religio  umbratili 
sublata,  illuxisset.  lUa  igiiur^  ut  cum  Augustino  loc. 
cit.  loquar,  in  Judaeis  figurata,  in  nobiSj  gratia  Dei 
donantCf  completa  sunt,  Unnm  instar  omnium  pro- 
feram  Brunonis  commentarium  super  illa  verba 
cap.  11  Levitici,  p.  i28.  c.  2.  ;  Anima  cum  obtulerit 
oblationem  sacrt/lcu  DominOy  simila  erit  hujus  oblatio  : 
fundetque  super  eam  oleum,  etc.  c  Haec  autem,  inquit, 
simila  de  illo  frumento  facta  est,  de  quo  Salvator 
noster  ait  Joan.  xii,  24  :  Nisi  frumentum  cadens  in 
terram  mortuum  fuerity  ipsum  solum  manet;  quod 
quidem  Judseorum  molis  contritum  (de  quibus 
dicitur,  molas  leonum  confringet  Dominus)  congrue 
Christi   significat   passionem.    Hanc    autem  anima 


sumitur  tanquam  unus  ex  terminis  comparationis, 
adsit  ea  proprietas  quam  in  altero  termino  conspi- 
cimus,  ad  quam  similitudinem,  et  allegoriam  deferi- 
mus.  Jam  vero  illa  una  proprietas,  quas  in  compara- 
tione  duorum  terminorum  sumitur,  quamvis  per  se 
ipsa  clara  non  sit,  et  omnibus  evidens;  attamen  si 
illa  existat,  recte  ad  alium  comparationis  terminnm 
transferri  poterit.  Hinc  ergo  nascitur  judicium  de 
allegoriis,  qua»  existimantur  proprie,  vel  improprie 
deductfle ;  si  nimirum  legentium  menti,  aut  facile, 
aut  nimis  difQcile,  aut  nuUo  modo  appareat  termi- 
uorum  relatio,  ex  quadeducitur  allegoria.  At  si  has 
propter  rationes  eliminandse  essent  allegoriae  sacro- 
rum  interpretum ;  jam  quis  non  videat,  improbandas 


olfert,  id  est  aliquis  homo  bonus,  et  spiritualis,  et  jj  quoque  esse  ipsius  Christi  doctoris  nostri  interpreta- 

.  •_ • ____._:.       _^^^IX..  ..    ^^l.aa.AoA^»   .  .  ..       ^  .  •  l"         •»•  •  1. 1_A-.—  _-&       I_        __ 


quimagisanimee,  quam  corporis  sequitur  voluntates; 
quoniam  corde  contrito,  et  spiritu  contribulato 
Ghristi  passionis  recordatur.  Fundit  autem  oleum 
desuper,  Ghristi  pietatem,  et  misericordiam  admi- 
rans ;  qui  dum  a  Judeeis  crucifigeretur,  oleum  tamen 
pietatis,  et  misericordiffi  effundens  a  misericordia 
non  cessabat.  »  Ex  his  patet  ratio  vel  methodus,  qua 
suas  interpretationes  prosecutus  est  Bruno,  nobisque 
viam  aperiunt,  ut  censuras  praecipuc  contra  com- 
mentarium  in  psalmos  illatas  diluamus. 

GAPUT  III. 

DB    CKNSUaiS    ADVEHSDS     PSALMORUM     LNTERPRBTATIONEM 

S.  BRUNONIS, 

Hic  statim  pne  ocuiis  habere  optamus,  lectores. 


tiones?  Spinas  enim  divitias  interpretatus  est  in  ea 
parabola,  in  qua  pro  divitiis  indicandis  spinas  posuit. 
Divilia;  porro  delectant,  spinoe  pungunl  doloremque 
excitant.  Qaid  magis  importunum,  quin  imo  et 
contradictorium  videtur;  si  in  his  tantum  spinarum, 
divitiarumqae  proprietatibus,  quae  in  omnium  oculis 
primo  aspectu  incurrunt,  relationem  similitudinis 
consislere  velimus?  Nihilominus  Christus  spinas 
appellavit  divilias,  ob  aliam  secretiorem  rationem, 
quam  S.  Gregorius  M.  hom.'  15  in  Evang.  Lucee  cap. 
VI,  quae  legitur  in  Sexagesima,  adducit,  inquiens  : 
Quia  divitiae  cogitationum  suarum  punctionibus  mentcm 
lacerant ;  et  cum  usque  ad  pcccaium  pertrahant,  quasi 
inflicto  vulnere  cruentanf,  Si  ergo  Christus  Dominus 


15 


PROLEGOMENA. 


26 


ttsns  est  his  metaphoris,  qnas  difficiliores  appellavero,  A 
ob  secretiorem  rationem  interfiguram,  et  figaratam, 
eoQsequens  est,  ot  a  SS.  Scripturaram  indole  hoc 
metaphorarum  genus  non  abhorreat ;  ac  proinde  nec 
a  recta  Scripturas  interpretandi  ratione  alienas  esse 
:  illas  interpretationes,  quse  parum  obvise,  atque  in 
aliqaa  obscuritate  involutse  videntur.  Praeterea  ex 
qao  idem  S.  Gregorius  docet,  ipsum  Ghristam  Domi- 
num  nostram  ezponere  dignatum  esse,  quod  in  para- 
bolis  docebat  ;  nec  tamen  per  se  ipsum  omnia 
ezplanare  voluisse  ;  id  egisse  ait,  ut  nos  quoque  his 
figurarom  interpretationibus  studeamus,  et  osten- 
damos  sacras  litteras  sub  metaphoris;  et  allegoriis 
ctems  yitfle  documenta  complecti. 

Qofle  hactenus  diximns  de  universis  Scriptaris 
interpretandis,  et  ad  allegorice  regulas  conformandis,  ° 
pecniiarem  locum  habent  in  psalmis,  ez  quibus 
nonnulla  ez.  gr.  subjiciemus.  Imprimis  secundum 
litteram  nuUo  modo  intelligi  potest  illud  ps.  vi.  Sana 
me,  Domine,  quoniam  conturbata  sunt  ossa  mea,  Non 
eoim  proprium  est  ossium,  ut  conturbentur,  com 
sensu  onmi  careant,  sed  per  allegoriam,  ossa,  juxta 
Branonis  interpretationem,  pag.  309,  c.  i ,  prsecipuas 
▼irtates,  fidem  nempe,  spem,  et  charitatem  sigai- 
ficant ;  qaibos  anima  Ghristiana  regitur,  ac  sasten- 
tatur.  Similiter  in  psalmo  vii,  legitur  de  Deo  :  Arcum 
iuum  tetenditj  et  paravit  t{2um,  et  in  eo  paravit  vasa 
mortis.  In  his  etiam  verbis  allegoricis  sensus  spiri- 
taalis  est  requirendus  ;  quoniam  Deus  neque  arcum, 
neque  sagittas  ezercet ;  ideoqae  ntramque  Testa-  q 
mentum  interpres  noster  designari  putat,  p.  3i2,  c. 
%  qaoniam  illa  vitam  bonis,  malis  autem  mortem 
promittunt.  Item  in  ps.  ix  ubi  Propheta  dicit  :  Qui 
exaltas  mede  portis  mortis  ;  docet  Bruno  pag.  315, 
e.  2,  heereticos  et  peccatores  portas  mortis  reprse- 
sentare,  a  quibus  justi  misericorditer  a  Deo 
liberantur.  Neque  dissonans  videri  poterit  illa 
expositio  in  ps.  xvii  prse  fulgore  in  conspectu  ejus 
nubes  transierunt.  In  his  significari  apostolos  ait 
idem  commentator,  quorum  docamenta  para,  et 
sancta  per  universam  mundum  propagata  sunt. 
Dizerat  etiam  saper  illa  verba  Job  cap.  xzzvii  :  Et 
nubes  spargunt  lumen  suum,  pro  lumine  nubirm 
doctrinam  in  Scripturis  sanctis  reconditam  esse 
intelligendam  pag.  285,  c.  1.  Sezcenta  alia  afTerri  j% 
possent  ez  psalmis  apposite,  et  non  violenter  inter- 
pretata ;  sed  prosequi  in  his  modum  faciam»  ut  aliqua 
etiam  de  nimia  allegoricarum  interpretationum 
frequentia  dicam,  quod  est  alteram  accusationis 
caput  in  nostram  commentatorem. 

Ne  gratis  id  asserere  censores  isti  viderentur, 
oporteret,  at  ostenderent  Brunonem  canonem  illum 
ezcessisse,  quo  dizit :  «  Non  minus  vitium  est,  iu 
Lis,  qus  ad  iitteram  intelligenda  sunt,  allegoriam 
quserere,  quam  quse  allegorice  intelligenda  sunt,  ad 
litteram  velle  interpretari.  »  Quomodo  ad  litteram 
exponent  hsec  ps.  lzxi.  Stiscipiant  montes  paccm 
popiUo,  et  coUes  justitiam  T  Nisi  ut  explicat  S.  Bruno 
pag.  4S0,   c.   \,  nempe    in  montibus,   et  collibus 


apostolos,  et  doctores  intelligi,  qui  cceteris  omnibus 
eminent,  et  pacem,  id  est  Filium  Dei  pacis  aacto- 
rem,  ejusque  justitiam  accipere  digniores  sunt. 
Similiter  in  eodem  psalmo  v,  i6.  Et  erit  firmamentum 
in  terra  :  quomodo  firmamentum,  id  est  coelum, 
qaod  est  super  terram,  in  terra  esse  poterit  ?  Inquit 
S.  episcopus  p.  452,  c.l,  c  Firmamentum  vocatur 
Dominus,  quia  in  ipso  est  sol,  et  lana,  et  stellarum 
omnium  pulchritudo.  Et  quidem  ipse  estfirmamen- 
tum  in  terra,  quia  in  ipsa  firmata,  et  fundata  est 
Ecclesia".  »  Qaspdam  etiam  secundum  litteram,  et  se- 
cundum  allegoriam  explanavit  idem  S.  doctor,  ex  qui- 
bus  ex.  gr.  afferam  iilud  ps.  lxxv.  Ibiconfregit  comu, 
arcum^  scutum^  glad^nm,  et  bellum,  Litteraliter  dicit, 
intelligendum  esse  excidium  Assyriorum  exercitus  ab 
angelo  Domioi  una  nocie  interfecti  ;  spiritualiter 
vero  designari  omnia  diaboli  arma,  ejusque  artes 
omnes  contra  Ecclesiam  a  Ghristo  confractas,  atque 
deletas,  pag.  461,  c.  i.  Ex  his  alia  colligi  poterant, 
qu(c  supervacaneum  est  recensere;  cum  eadem 
perspicuitate,  et  utilitate  conditi  sint  reliqui  ejus 
commentarii,  in  quibus,  dissoluto  figurarum  vela- 
mine,  divinitatis  arcana,  sanctioraque  documenta 
tradidit  S.  episcopus,  et  reseravit. 

Gui  enim  noa  subvenit  monitum  a  Ghristo  datum 
apostolis,  quibas  dixit  Luc.  cap.  viii :  Vobis  datum 
estj  nosse  mysterium  regni  Det,  cseteris  autem  in  para- 
boliSy  ut  videntes  non  videant,  et  audientes  non  in- 
telligant.  Hinc  docet  A.  N.  admirandam  esse  divinam 
sapientiam,  quse  paganis,  et  Judseis  incredulis 
mysteriorum  divinorum  cognitionem  denegavit,  et 
non  nisi  in  parabolis,  figuris,  et  eenigmatibus  locu- 
tus  est  eis  ;  quatenus  populus  erat  durse  cervicis,  et 
traditionibus  Abrahse,  quas  jactabat,  maxime  ad- 
dictus.  Apostolis  ergo,  eorumque  successoribus 
episcopis,  et  doctoribus  datam  est  nosse  mysteria 
regni  Dei,  ideoque  ab  his  suscipiendse  sunt  inter- 
pretationum  doctrinae,  non  a  sapientibus  sseculi,  de 
quibus  Propheta  ait  ps.  lxix.  Peccatori  autem  dixit 
Deus :  Quare  tu  enarras  justitias  meas,  et  assumis 
testamentum  meum  per  os  tuum  ?  Ab  illis,  inquam, 
quos,  ut  ait  apostolas  I  Gor.  xii.  Deas  posuit  in 
Ecclesia  doctores,  et  ut  alios  docerent,  dedit  eis 
scientiam,  et  intellectum  ad  penetranda  arcana  coe- 
lestia,  et  ad  omnia  vitae  seternse  mysteria  aperienda. 
Illi  autem  tanto  majorem  sibi  vindicant  existima- 
tionem,  quorum  missio  in  Ecclesiam,  et  vitae  sancti- 
tas  maxima  in  commendatione  fuit,  et  in  signis 
mnltis  illuxit.  An  vero  Bruno  nnus  ex  his  reputari 
debeat,  prodigiis  confirmata  ejus  electio  ad  episco- 
patum,  et  plura  dum  viveret,  et  post  obitum,  ab  eo 
patrata  miracula  dubitare  non  sinunt, 

Opponunt  etiam,  Branonem  Hebraicarum  vocum 
sensum  non  satis  proprie  iuterpretatum.  Sed  id 
facile  dilaitur,  ex  consensu  interpretationam  Bru- 
nonis  cum  Aagustino,  Gassiodorio,  et  Beda,  qnos 
omnes  errasse,  stultum  esset  affirmare.  His  enim 
Hieronymum,  qui  de  his  vocibus  interpretandis 
pecuiiarem  traclatam  scripsit,   consuluisse    creden- 


27 


S.  BRUNO  EPISGOPUS  SIGNIENSIS 


28 


dam  est ;  qaare,  si  eorum  vestigia  secutus  est  A.  N.,  A 
a  recta  ioterpretatiooe  looge  non  abiit.  Qaibus  vero 
parum  utilis  visa  est  Brunonis  expositio  in  Psalmos, 
snfficit  responsum  ab  Aagustino  datum  de  Trinit. 
lib.  i,c.  3,cuidam  ei  detrahenti,  quod  in  publicum 
ferret,  qua^  ab  aliis  jam  tractata,  et  exhausta  fuerant. 
Dixit  enim  non  libros  omnes  in  omnium  manus 
pervenire,  et  quamvis  per  totum  mundum  dispersi 
forent,  tanto  majorem  splendorem,  firmitatemque 
accedere  veritati,  quanto  a  plaribas  scriptoribus, 
praBsertim  doctis,  et  sanctis  asseratur.  Sed  inu- 
tilis  haberi  nequit  multiplex  divinarum  Scripturarum 
interpretatio,  quod  pluribus  refulgentibns  radiis 
saperipsas,  mysteriis^rebusque  sublimibns  plenas, 
earum  intelligentiam  facilius  assequamur.  Unum  ^ 
superest,  scilicet,  ut  respondeamus  iis,  qui  ab  oetate 
in  qaa  vixit   sanctus  Bruno,    eum  panci  habendum 


rationem  petunt.  Miror  equidem  verti  in  detrimen- 
tum  honoris  tanti  viri,  qnod  ad  singalarem  ejus 
gloriam  celebrandum  est.  Quid  enim  laudabilius, 
quam  probari  cum  sui  temporis  infelicitatem,  hoc 
est,  optimarum  disciplinarum,  bonarumque  artium 
omncm  pene  jacturam  proprio  ingenio,  studioque 
superasse,  et  ita  se  erexisse,  ut  de  sacris  Scripturis, 
deque  theologicis  doctrinis  prseclari  scriptores 
optime  meruisse  fateantur?Nom  ne  co8Bvi,  aut  paulo 
superiores  Brunoni  nostro  fuere  Petrus  Damiani, 
Anselmus  Cantuariensis,  Ivo  Carnotensis,  Bruno 
Carthusianas  ?  Si  ergo  eorum  opera  in  pretio  haben- 
tur,  et  Ecclesia  traditionem  sacrorum  dogmatum, 
ab  his,  continuatam  accepit,  cur  in  eorum  numero 
collocandus  non  crit  Bruno  Signiensis,  qui  sacras 
litteras  tanta  cognitionum  copia,  selcctaque  erudi- 
tione  illustravit  ? 


PROLEGOMENON   TERTIUM. 


CAPUT  PRIMUM. 

IDEA     GKNERALTS    EXPOSITIONIS     IN     PENTATEUCHDM  ,     IN 
JOB,  IN  PSALMOS,  ET  IN  CANTICA  CANTICORUM. 

Noverat   S.  Bruno   tam   ad  JudaBos    revincendos, 
quam  ad   Christianos    oblirmandos    opas    esse  eis 
ostendere,  unam  eamdemque  faisse  ab  origine  mandi 
religionem,  cultum  scilicet  veri  Dei,  coeli,  terreeque 
conditoris,    nec    aliud   legem    veterem     hominibus 
prsesiitisse,  qnam  supremi  dominatoris  cognitionem  ; 
ut  deinde  adveniente  per  Jesum  Christum  repara-  q 
torem  plenitndine  gratise,  altioribus  auditis  verita- 
tibus,  assensum  prseberent,  sanctioraque  prsecepta 
adimpierent.  Ut  ergo  id  perficiat,  in  Genesi  primum 
dicit  exhiberi  Deum  omnium  reram  uno  verbo  ez 
nihilo  artilicem,   primiqae     hominis    Adse  ex  limo 
creatorem,  a  quo  omne  genus  hominam  promanavit. 
Deinde  cum  a  Moyse  lapsus  Adse,  innocentia,  et  in- 
tegritate  naturae  prsediti  in  cnlpam,  et  damnationem 
describatur,  miserrimam  sui,  suorumqne  posterorum 
conditionem  evasisse  A.  N.  adserit,  eumque  salutis 
suse    reparandse  impotentem  factum,    reprae?entat. 
Qaia  vero  divini  opiticis  benignitas  hominem,  invidia 
a  diabolo  proditum,  in  perditione  non  erat  relictura, 
necessarium  erat,  ut  quidam  ejus  misereretar,  et  ab 
interitu   vindicaret,    cujas    promissio    Adee  facta,  ^ 
omnibus  iidem   habentibas  salutem  attulisset.  Hinc 
nostrse  reparationis  mysterium  instaurari  coepit,  et 
a   patribus  in    filios    tradi  ejus   cognitio,  ut  Abel, 
Henos,  Henoch,  et  Noe,  primi  fideles,  et   justi  a 
sacris  litteris  celebrentur.  Cum  autem  multa  malitia 
hominum  esset   in  terraf   et  cogitatio  cordis  intenta 
esset  ad  malum  omni  tempore  (Gen.  vi,  5) ,  Deumque 
fecisse  hominem  poenituerit,  arcam  Noe  ez  prsecepto 
Domini  fabricavit,  et  posita  in  ea  ejus  familia,  sin- 
gulisque  animalium    speciebus,  omnes    viventes  in 
aquarum  dilnvio  exstincti  sunt.  Arca  autem  illa,  nt 
Bruno  animadvertit,  faturam  Ecclesiam  signiflcabat, 
in   qnam  ingressi    salvi  fiunt,   et   qui  extra  ipsam 
sunt,  salntem  nallo  modo  consequuntur.  Restaurato 


deinde  habitatoribus  mundo,  ex,  his  Deus  sibi  elegit 

Abraham  justum,  ut  scilicct  ab   eo  exsurgeret  po- 

pulus,  qui  segregatus  ab  aliis  praevaricatoribus,  et 

idololatris  gentibus  sibi   obtemperaret,  sanciumque 

cultum  ipsi  soli  prsestaret.  Hic  autem  populus  alterius 

populi    acquisitionem    significabat,    cujus   dux,  et 

princeps  in  Jacobi  vaticinio  proenuntiatus,  ad  spem 

coelestis     acquisitionis    per    Christum  comparandse 

excitabat.  Post   Genesim  sequitur  exposiiio  Exodi, 

qui  histonamcontinet  Israeliiici  populi  a  Moyse  de 

^gypto  educil  ;  quando  scilcet,  quibusque  portentis 

a  jugo  servitutis  Pharaonis  liberains  fait ;  quae  libe- 

raiio  redemptionis  hominum  a  diaboiica  tyrannide 

quam  Christus  operaiarus  erat,  imaginem  exhibebat 

Nihil  ex  his  commentator   noster  omittit  ;  sed  sibi 

ipsi  semper   cohaerens   populum   iilum  adumbrare 

Ecclesiam    docet,  qua;  muito  majoribns  beneficiis, 

atque   virtutibus   cumalata,  a  Christo   constiiuenda 

erat.  Et  quia  lex  cordibus  indita  homines  a  malo 

non  continebat,  ut  Israelitas  obsequentes,  et  fideles 

sibi   servaret   Deus,    Moysi   legem  lapideis  iabuiis 

iuscripiam  dcdii,  quam  semper   moneniem  habe- 

rani,  et  qua  intelligerent,  quid  Dco,et  quid  proximo 

suo   ipsi^    prsesiandum    forei.  Eadem    sunt    auiem 

novse  legis  Chrisiianai  prsecepia  ;    nempe  chariiaiis 

in    Deum,   et  proximum  ;  et  sicut  omnia  Yetcris 

Testamenti    mandaia  ad  hsec    duo   referuniur  :  iia 

novo  in  foedere  omnis  perfectio,  legisque  pleniiudo 

per  horum  prsecepiorum    obedientiam  adimplelur. 

Verum  divino  legislaiori  saiis  non  .fuit  iniernae  po- 

puli    sui  jusiiiiae   consulere  ;  sed  ad    opera   eiiam 

externa  religionis  dirigere    voluit ;  ut  sui  cultorem 

faceret,  eumque   supremum  Dominum  agnosceret. 

Tabernacnlum  itaque   erigi  Moysi   mandavit,  atque 

in   arca  collocari,    symbolum  divinae  praeseniise,  ac 

majestatis,  sibique  sacrificia fieri  praecepii,  in  quibus 

humanse  reparationis  mysterlum  in  veri  Agni  immo- 

latione  significareiur.  Quare  S.  Bruno  in  exposiiione 

cap.  VIII  Exodi  pag.  58,  col.  1,  dixii:«  Chrisii  passio 


» 


PROLEGOMENA. 


30 


in  Veteri  Testamento  per  flgaras  et  ffinigmata  signi-  A 
fieata  tandem  in  Novo  est  adimpleta.  Ibi  Christas  mon- 
stratnr,  hic  immolatur.  Ibisignificatar,  hic  adimpletar. 
Ibi  deniqae  agni  immolatio  narratur,hic  vera  Ghristi 
passio  .prsedicatar.  >  Atque  ut  magis  magisque  reli- 
giosus  cnltus  animis  Hebrseorum  insideret,  ac  digne 
celebraretur,  non  omnes  sacrorum  ministros  esse 
permisit,  sed  ex  omnibus  solam  tribum  Levi  elegit, 
eojus  viri  sacerdotio  fangerentur,  et  sacrificia  juxta 
cseremonias,  et  ritus  a  Deo  ipso  constitutos  perage- 
rent.  Hsec  altera-  legislatio,  quse  ad  externam  reli- 
gionem  spectat,  in  libro  Levitici  continetur ;  ubi 
diversa  ministrantium  munera,  diversscque  res  Deo 

1  offerendffi  stabiliuntur,  nt  sanctitas  in  omnibus  eni- 
teat,  et  sapremo  Domino  maximura  obsequiam 
exhibeatur.  In  hoc  ministrorum  ordine,  iu  hac  mu-  B 

!    nerum,  et  rituum  sanctione,  cum  forma  ecclesiasticce 

hierarchise  designata  videatur,  S.  Brano  episcopos 

vitffi  sanctioris  exemplar  se  reddere  admonet ;  cleri- 

ds  vero  morum  candorem,  studiumqae  pietatis  in- 

cnlcaty  et   ad   perfectam  Dei    servitutem  incendit. 

Levitico    succedit   liber    Numeri,  ita    dictus,  quod 

Israelitici  populi  dinumerationem  refert,  quam  Deus 

Moysi  prscepit,  ut  viri  ad  arma  apti  describerentur, 

et  ad  prslia  Domini   gerenda    procederent.   Cum 

enim  Israelitis  regio  bonis  omnibus  redundans  pro- 

missa  foisset,  iila  nonnisi  ploribus  devictis  hostibas 

obtinenda    erat;   atque    ut    diutumi    laboris,    et 

virtutis  preemium  possidenda.  Non  pro  terreno,  sed 

pro  coelesti  regno,   Bmnone  sic  adhortante,  nobis  q 

pngnandum  est  contra  visibiles,  et  invisibiles   ini- 

micosy  et  acies  virtutum  instruenda,  qoarum  robore, 

ac  firmitate  mundus,  caro,  diabolus  snperentar,  et 

concnlcentur.  Corona  non  nisi  victoribus  datur,  et 

in  coelestem  hsereditatem  hi  soli  ingressom  habebunt, 

qoi  contemptis  terrenis  bonis  toti  se  Deo  mancipa- 

verini.  Qoae  Hebrseo  populo  carnali,  et  durae  cer- 

vicis  de  temporali  feiicitate  promissa   sont,  nobis 

permansorse  in  coelo  beatitatis  figuram  prsetendont, 

et  ad  fideliter  obeondam  hanc  spiritaalem  militiam 

animnm  nostrom  accendont.   Tandem    Deuterono- 

miiim  quintom  librum  a  Moyse  scriptam  S.  episco- 

pos  Signiensis  interpretatus    est    quem    secandam 

legem  complecti  ait  :  quatenos  prflecepta,  quce  in 

soperioribus  libris  promulgata  sunt,  in  hoc  inno-  G 

Tantur,  et   confirmantur;  nt  tanto  magis  sopremi 

legislatoris  voiuntas    innotescat,  atqoe-  integra^    et 

perfecta  hominom  obedientia  respondeat.  His^-bfB; 

Titer  adnotabo,  quod  sicut  sacer  scnptor  di\inku6 

inspiratus  argui  de  maltis  repetitionibus  nequit,  non 

solum  hoc  in  extremo  Hbro  :  sed  etiam  ia  i>rq^,<;;C  • 

dentibus;    ita    nec    S.  Bruno  insimulaadus:ek^t,:si 

iisdem,  vel  non  dissimilibus  utatur    interpretationi- 

bos,  quoties  eadem  loca  occurrant. 

Pentateochum  hac  in  coliectione  excipit  commen- 
tarius  in  librom  Job,  qui  ut  liber  divinns  tota  ab 
antiquitate  receptus  est  in  Ecclesia;  ac  proinde 
protocanonicus  appellatus.  Singularis  fuiget  hac  in 
expoaitione  perspicuitas,  et  brevitas  :  figurse,  et  va- 


ticinia  de  Cliristo  eximie  explanatur,  atque  moralia 
documenta,  qase  passim  producuntur,  scriptorem 
divinitus  inspiratam  ostendnnt. 

Accedit  ad  librura  Job  Psalterium,  de  cnJQS  expo- 
sitione  plura  diximus  sapra;  quam  ob  rem  hic  pauca 
adnoiasse  sufficiet.  Imprimis  animadvertendum  est 
Psalmistam  aliqua  apertis  verbis  ennntiare  de 
Christo,  alia  in  figaris,  et  allegoriis  adambrare,  quod 
commentator  noster  prse  ocalis  habens,  qusR  jam 
adimpleta  sunt,  ea  clare,  et  perspicue  ostendit ; 
qua3  vero  adimplenda  remanent,  certis  argumentia 
probavit  credenda.  Prseterea  in  psalmis  ordo  consti' 
tui  nequit,  prophetae  enim  non  sua,  sed  quae  a 
Spiritu  sancto  eis  inspirata  sunt,  scripto  tradide- 
rant ;  et  cum  ille  ubi,  et  quomodo  vult  spiret, 
ccelestis  veritatis  magister,  ut  se  revelat,  audiendna 
est.  Inde  patet  neminem  ad  hsec  referenda  mysteria 
accedere  debere,  nisi  prius  superna  lumina  implo- 
rayerit,  sciens  Christura  Dominum  Deo  Patri  gratiaa 
egisse,  quod,  quoe  sapieniibus  sa^culi  abscondere  vo- 
luerat,  ea  parvulis,  id  est  discipuiis  sais  manifesta- 
vit.  Hanc  divinam  sapientiam,  non  tam  assiduis 
precibus  apud  Deum,  quam  diuturna  lectione,  e1 
meditatione  SS.  Patrum  Bruno  sibi  comparare 
studuit;  ideoque  mirum  non  est,  si  ejus  in  commen- 
tario  nunc  Ambrosium,  modo  Aagustinum,  Cassio- 
dorium,  vel  Bedam  interpretantes  audiamus.  Dixil 
enim  Salomon  Eccli.  c.  xxxix.  Sapientiatn  sanctorum 
exquiret  sapienSy  et  in  prophetis  vacabit ;  siquidem 
nemo  privato  spiritui  se  fidere  debet ;  sed  doctos,  ac 
sanctos  viros  consnlere,  quorum  doctrinam,  e1 
auctoritatem  probari  ab  Ecclesia  corapertum  est. 

Quaedam  etiam  pr(Bmonenda  sunt  de  Canticc 
canticornm,  quem  librum  Brunonem  sirailitei 
exposuisse  jam  diximus.  Et  quidem  prirao  in  dubiun 
revocari  nequit  juxta  commanera  SS.  Patrum  sen- 
tentiam,  regem  Salomonem  a  Deo  inspiratum  libr 
hajus  auctorem  exstitisse,  frustra  nonnullis  moder 
nis  heterodoxis  repugnantibus,  enmque  ab  Ecclesit 
inter  divinos  libros,  et  canonicos  semper  admissum 
Secundo  meminisse  oporiet,  quid  iiber  iste  com- 
plectatur :  est  enim  sacrum  epithalamium,  id  es 
carmen  nuptialCf  non  ad  terrenas  nuptias  exornan 
das  ;  verum  ad  sublevandos  huraanoi  mentis  sensos 
ut  digne  de  amore  Dei  cogitet  ^nima  fidelis,  a< 
eum  aspiret,  ejusque  suavissirais  deliciis,  tamquan 
inter  sponsum,  et  sponsam  perfruatur.  Ho^c  eaden 
coi^plexns  est  S.  Bernardus  serm.  i.  in  Cant 
CQiitic.  i>alQn%onj\Ji(^\i,,iJtivinitviS  inspiratus,  Chrisi 
et  Ecciesi^  laudcs,  et  sucri  amoris  gratiam,  et  xtem 
connubii  cednit  sacramenta^  simulque  expressit  sancU 
d^sidetHum^dnima^j^^si^-Bpitkalamii  carmen  exultans  t 
spiriiUjju^iundQ^cSbmpQfiXib^plaquio^  figurato  tamen,  eic 
Tertio  adnolandum,  quod  cum  colloquium  spirituE 
inter  et  spiritaro ,  dum  viatores  sumus,  nonnisi  per  res 
et  ideas  corporeas  exprimi  possit ;  ideo  vocesiliffi  alU 
goricse,  quibus  atitur  Salomon,  non  ut  sonant,  acci 
piendse  sunt,  sed  intelligendse  secundum  earum  signi 
ficationem.  Nihil  ergo  minus  castum,  et  sanctumtot 


31 


S.  BRUNO  EPISCOPUS  SI6NIENSIS. 


B 


in  Gantico  intelligatur ;  sanctus  enim  est  sponsns,  A 
sancta  et  sponsa,  adeoqae  quidquid  profanum, 
et  terrenum  est  procul  absit.  Qaarto  dicam  ab  hac 
sponsa,  ad  Dei  amorem  possidendum  assumpta, 
reprsesentari  Ecclesiam,  quam  Christus  Dominus 
proprio  saoguine  sibi  acquisivit,  atqae  in  eam  the- 
saaros  veluti  omnes  suce  dilectionis  effudit.  Sed 
multo  sublimins  veritatem  significationis  attinge- 
mus,  si  Dei  Filium  hoc  in  sponso  agnoscamus,  qui 
humanam,  post  Adae  peccatum,  commiseratus  con- 
ditionem,  carnem  nostram  (cujus  sacriflcium  salutis 
nostrae  pretium  futurum  erat)  tanquam  sponsam  sibi 
sociavit,  illudque  spirituale  connubium  indissolu- 
bile  celebravit,  quod  protoparenti  Adae  prsenun- 
tiatum,  ezpectatio  fuit  omnium  sieculorum.  Et  quia 
is,  qui  ab  seterno  Filius  Dei  erat,  in  tempore  filius 
hominis  generari  debebat,  non  secundnm  communem 
generationem,  sed  quae  coelestis  omnipotentiae  opus 
esset,  virginem  sibi  matrem  in  terris  elegit,  cujus 
puritatis  ac  sanctitatis  plenitudine  ita  delectatus 
est,  ut  nuUa  alia  creatura  ei  charior  fuerit,  nullamque 
ditioribus  muneribus  cumulaverit.  In  hoc  igitur 
sacro  epithalamio,  vei  Deum  cujuscumque  animse 
lidelis  amatorem  inspiciamus,  vel  pro  sponsa  Eecle- 
siam  intelligamus,  aut  Filii  Dei  in  suscipienda  carne 
nostra  charitatem  agnoscere  velimus,  vel  tandem 
ad  Deiparam  mysticos  sensus  referamus  :  haec  omnia 
in  Cantico  canticornm  contineri,  ac  repraesentari 
catholici  omnes  interpretes  consentiunt.  Hiijusmodi 
mysteria  in  (iguris,  et  tropicis  vocibus  a  sacro  n 
scriptore  ursurpatis  perfecte  intelligens  S.  Bruno, 
modo  Daum  cnm  anima,  quandoque  Ecclesiam  cum 
Christo,  nunc  sponsi  amicos,  alias  sponsae  amicas, 
veinti  personas  colloquentes  inducit,  et  proprietates, 
seu  characteres  cujusque  personae  a  principio  nsque 
ad  finem  mirifice  servat,  atque  describit.  At  quod 
mirabilius  est,  quamvis  ille  suo  in  commentario 
studuerit  brevitati,  nihil  tamen  omissum,  sed  sin- 
gula  ad  propriam  signiflcationem  perducta  conspi- 
cinntur.  Fateri  non  verebor  in  multis  Brnnonem 
cum  interpretatione  olim  Cassiodorio  attributa  con- 
sentire,  quod  aperte  ea  usum  fuisse  demonstrat,  non 
omissis  tamen  aliis  SS.  Patribus,  qui  Canticum 
canticorum  illustrarunt,  ut  nos  opportune  adnota- 
bimus.  Huic  commentario  praemittitur  ejnsdem  n 
auctoris  illustratio  in  parabolam  Salomonis  De 
muliere  fortey  in  qua  describenda  lectores  veluti 
praeparat  ad  mysterium  majoris  elovatioqV)  wod^ ; 
in  Cantico  canticorum  expliOfiBLjle^iibtpl^ipeafijSrat;  • 

DB   TBE0L06ICI8   D0CTRINI8.  .    •••••*, 

§  I.  De  (fewvits  mn^^^\  'y      V   :  \  \: 
Expositis  ordine,  el^^e^  ad  ^ud!9*Sr.*'Brnno  snas* 

(2)  «  Infinitus  Deus  concipi  debet,  quia  nec  princi- 
pium  suae  existentiae  habuit,  nec  finem  est  habiturus ; 
qui  causa  efflciens  est  omnium  creaturarum  tam 
visibilium,  quam  invisibilium ;  qui  ubique  est  per 
essentiam  snam,  praesentiam,  et  potentiam,  qui 
omnia  regit,  et  gubernat,  suamque  voluntatem  in 
omiiibus  adimplet.  •  Vid.  D.  Thom.  4  p.,  q.  7,  art. 


deduxit  interpretationes  in  divinos  libros,  amp 
mus  mihi  aperitur  campus  disserendi  de  theolo 
doctrinis,  in  quibus  quam  profunde  versatus  fu 
ez  his,  quae  allaturus  sum,  constabit.  Et 
quamvis  inenarrabilia  sint  Dei  attributa,  cum 
inaccessibiiem  lucem  inhabitet,  et  immensa,  im 
prehensibilisque  sit  ejus  natura ;  attamen  tale 
ejus  essentia,  omnipotentia,  aeternitate,  immu 
litate,  ac  bonitate  notiones  praebet,  ut  nulli  a 
quam  supremo  enti,  primae  causae,  Deo  sc 
convenire  posse,  fateamur.  Ab  illis  itaque  v 
Exodi  cap.  iii.  Quid  e$tf  misi  me  ad  vos,  essen 
Dei  designatam  intelligens,  ait  :  pag.  49,  co 
c  Dicat  ergo,  qui  semper  est,  qui  idem  semper 
qui  nunquam  coepit  esse,  qui  nnnquam  desinit 
qui  a  nuUo  snscipit  esse,  qui  omnibus  dat  esse 
de  proprio  non  mutatur  inesse,  vel  non  esse. 
qui  sic  vocatur,  misit  me  ad  vos  :  hoc  enim  nc 
nulli  alii  convenit,  hoc  nomen  solius  Dei  est. »  Fa 
de  Deo  habet  S.  Bruno  in  commcnt.  ad  cap.  ic 
Job,  p.  248.  c.  4.  c  Quia  enim  Deus  sempei 
idem  est,  immutabilis  est,  et  cunctis  rebus 
temporibus  semper  praescns  est.  Ideo  ipse  solu: 
quia  nuUa  alia  res  ita  est.  »  Hujusmodi  naturae  di 
imago,  adeo  proprie  Deum  repraesentat,  nt  illi 
conveniat.  Quis  enim  suum  esse  ita  sibi  prop 
asserere  potest,  ut  semper  a  se  fuerit,  a  nuUo  ; 
perit  esse,  sed  omnibus  rebus,  quando  ei  ph 
dederit  esse,  quem  nulla  alia  causa  praecessit, 
infinitus  est,  omnes  scilicet  excellentias,  et  virti 
proprietates  in  se  continet,  nec  uliis  finibus 
circumscribendus  ?  (2)  Qui  infinitus  est,  omnipt 
esse  debet,  adeoque  omnipotentia  est  Dei  atti 
tum,  de  qua  a  Brunone  super  cap.  i  Genesis, 
c.  12,  haec  habemus.  «c  In  principio  creaturs 
omninm  creavit  Deus  coelum,  et  terram,  et  ea  sci 
quae  continentnr  in  eo,  id  est  angelos,  virtutc 
caelestes,  et  terram  jam  quasi  praegnantem,  et 
turientem,  omniumque  eorum  materiam,  et  mal 
quae  ex  ea  oriuntur.  »  Praeterea  pag.  3,  col. 
omnipotentia  addit :  «  Duplex  firmamentum  a 
factum  dicitur;  illud  nimirum,  quod  sine  inte 
sione  volvitur,  in  quo  sol,  et  Inna,  et  stellae  apps 
Est  autem  et  aliud  coelum  super  hoc  valde  dign 
excellentiorisque  naturae,  super  quod  antiqnus  1 
ascendere  cupiens,  dicebat,  in  canlum  ascendi 
etc.  Deus  est  immutabilis;  nam  quamvis  in 
;ppitc  mundum  condiderit,  attamen  mutatus 
•npqccif.  «  Mutatio  in  Deo  nulla  est,  »  sunt 
Brunonis  verba  eodem  in  loco,  p.  5,  coi.  2, 
.;  ^itiil*  lKh&  accidit,  cui  et  praeterita,  et  futura 
•  ^oiiaiitel  adsont,  qui  priusquam  mundum  fa 
in  suae  mentis  dispositione  jam  factum  gestaba 

1,  2et3. 

(3)  c   In  Deo   non  alteram    praecedentem 
subsequens  mutavit,  aut    abstulit  voluntatem 
una  eadcmque  sempiterna,  et  immutabili  volu 
res   auas   condidit,   et  nt  prius  non  essent, 
qnanaiu  non  fuerunt,  ut  posterius  essent,  qi 
coepernnt.  »  D.  Aug.  lib.  xu  de  civit.  Dei  c.  17. 


38 


PR0LE60HENA. 


34 


Neqae  dmn  aUqaid  creat  in  aliquo  movetur,  qnia  A  Deus,  et  iste  quidem  dicit :  faciamus  hominemy  non 


qaantnm  ad  se  nihilnovi  agit;  sed  quia  ante  tempora 
disposait,  quomodo,  et  quo  in  loco ,  vel  tempore 
disposiU  sunt ,  fieri  jubet.  Erat  igitur  mundus  , 
pnasquam  fleret,  qnia  in  Deo  nullam  unqnam  ini- 
tiom  habuit.  »  Deus  est  eetemas.  «  Omnia  enim, 
qos  temporaliter  fiunt,  »  sequitur  S.  Bruno  pag.  5, 
c.  1,  «  in  ipso  quidem  ante  tempora  vivebant.  Unde 
bene  dicitur  :  Qui  vivit  in  setemum  fedt  omnia  simul, 
Simol  eninc  omnia  creavit,  qaia  quando,  vel  qualiter 
concta  fierent,  simal  disposuit.  »  Cum  ergo  nullum 
principium  in  Deo  concipi  possit;  qain  imo  sit  ipse 
rerum  omnium  initium,  et  causa  effectrix  cujuscun- 
que  creaturce  ;  cum  et  ipse  permaneat,  qualis  semper 
fait;  neceasario  consequitur,  qaod  tota  in  aetemitate 


eztra  se  auxilium  petens,  sed  in  se  cum  Filio  suo, 
et  Spiritu  sancto  cancta  disponens.  >  Neqae  minus 
mysterii  sanctissimce  Trinitatis  veritatem  evincit  A. 
N.  ex  alio  ejusdem  Genesis  testimouio  cap.  xviii, 
ubi  dicitur  :  Abraham  tres  vidit,  et  unum  adoravit. 
Ad  hflBC  S.  Bruno  sic  effatur  p.  i8,  c.  2.  c  Semper 
Abraham  in  fide  crescit,  semper  de  Deo  majora 
cognoscere  meruit.  Ecce  enim  qood  id  temporis 
omnibus  iocognitum  fuit,  in  Triaitate  Deum  cernit, 
et  in  unitate  Deum  adorat;  non  quod  Trinitatem 
ipsam  viderit ;  sed  quia  per  hoc,  quod  viderat,  in 
Trinitate  et  unitate  Deum  cognoscere  meruit ;  unde 
cum  tantam  tres  viderit,  non  tamen  nisi  unum 
adorat,  non  nisi  unum  Dominum  vocat.  »  Sed  omissis 


nni;  necessdrio  consequiiur,  i^uuu  ww  iu  cci.o*ua«.«i.v      , 

idem  sit  futurus  (i).  Quam   notionem  praebeat  S.  "  reliquis  hujusce mysterii  testimoniis,  ex  aliis  Scriptu 


episcopos  de  bonitate  Dei,  his  eximie  exprimit  : 
«  Deas  a  se  ipso,  et  substantialiter  bonus  est* 
estera  vero  non  a  seipsis  neque  sunt,  neque  bona 
sont,  sed  a  Deo  sunt  quidquid  sunt.  Laudemus 
igitur  Dominum,  quoniam  bonus  est,  et  substantia- 
liter  bonus,  et  qui  nunqoam  potest  esse  nisi  bonus 
p.  526,  col.  2.  » 

§  I.  Be  Trinitate, 

Qui  de  divinis  attribntis  tam  prseclare  dissemit, 
non  minus  luculenter  augustum  Trinitatis  myste- 
rinm  intelligendum  dedit.  Exponens  enim  illa  verba 
Genes.  cap.  i,   pag.   6,   col.   i.  Paciamus  hominem. 


ree  locis  depromptis,  disertissime  agit  S.  Bruno  de 
Trinitate  in  i,  2,  et  3  capite,  lib.  rv  Sententiaram, 
ubi  totam  theologicam  doctrinam  perspicue  ,  e1 
apposite  instruit,  eruditeque  tradit.  In  primo  enim 
capite  postquam  prsemisit  iilud  Deuteronomii  (iap 
VT,  3.  Audif  Israel ;  Dominus  Deus  tuus,  Deus  unw 
est;  et  illud  ps.  lxxx,  5.  Israel  si  me  avdieris,  nor 
erit  in  te  Deus  recens,  neque  adorabis  Deum  alienum 
ego  enim  sum  Dominus  Deus  tuus  ;  his  sapientissim< 
prosequitur  :  «  Heec  Judaei  legentes,  et  non  intelli- 
gentes  irrident  Christianos,  quasi  non  unum,  sec 
tres  Deos  colant.  Quibus  digne  satis  Dominus  ii 
Evangelio  ait  :   Matth.  xxii,   29.  Erratis  nesciente 


h«c  habet  :  «  Deus  ergo  est,  qui  loquitur.  Nunquid  q  ScripturaSj   neque  virtutem  Dei.   Nos  enim  non  tre 


ad  angelos?  Absit.  Non  enim  ab  angelis  creatus  est 
homo ;  alioquin  non  unus  ,  sed  multi  creatores 
essent ;  at  solus  Deus  est  omniam  creator.  Sic  enim 
scriptum  est  II  Machab.  i,  24  :  Creator  omnium  terri- 
bilis^  et  fortis.  Itemque  ps.  ciii,  24  :  Omnia  in  sapien- 
tia  fecisti.  Si  igitur  verum  est,  quod  negari  non 
potest,  solus  Deus  creavit  omnia,  quos  ad  hominem 
creandum  invitabat,  dicens  ,  faciamus  hominem? 
Audiamus  igilur  quiJ  ia  capite  libri  hujus  dicitur. 
In  principio  creavit  Deus  calum,  et  terram.  Habes 
ergo  Deum,  id  est  Patrem,  habes  et  principium,  id 
est  Filiom  :  sic  enim  ipse  ait  Joan.  viii,  25  Ego 
principium,  qui  et  loquor  vobis.  Sed  quid  sequitur  ? 
Et  Spiritus  Dei   ferebatur  super  aquas  (5).   Habes 


deos,  sed  Deum  unum  in  tribus  personis  colimus 
et  adoramus  Patrem,  et  Filium,  et  Spiritum  san 
ctum.  Deus  qui^m  unus  est,  et  Filius  Deus  est,  e 
Spiritus  sanctus  Deus  est;  non  tres  tamen  Dii,  se< 
unus  est  Deus.  Tres  enim  istse  personse  una  essenti 
sunt,  ana  deitas,  una  virtus,  una  majestas,  nn 
sapientia,  una  fortitudo,  una  omnipotentia,  anuii 
lumen,  unum  principium,  una  claritas,  et  qusecun 
que  alise  sunt,  prseter  personalem  proprietatem,  quc 
de  una  persona  dicuntur,  de  omnibus  pariter  dicun 
tur.  Et  qualiter  enim  Pater,  taiiter  et  Fiiius,  et  Spi 
ritus  sanctus  Deus  est,  omnipotens,  fortis,  magnus 
et  sapiens  est,  et  queecunque  alia  simili  modo  dic 
possunt.  Non  tamen  tres  dii,  vel  tres  omnipotentes 


igitur  et  Spirltam  sanctum.  Quod  autem  non  solus  ^  sed  unus  Deas,  unus  omnipotens,  unus  fortis,  ma 


Pater  ccelum  creaverit,  sed  simul  cum  eo  Filius 
quoquey  et  Spiritus  sanctus ,  dicat  Psalmista  ps. 
xxxii,  .6.  Ferbo  Domini  cxli  firmati  sunt^  et  Spiritu 
oris  ejus  omnis  virtus  eorum.  Tota  autem  Trinitas, 
id  est  Deusy  et  Verbum  ejus,  et  Spiritus  ejus  unas 

(4) «  Ratio  aeternitatis  consequitur  immutabilita- 
tem,  sicut  ratio  temporis  consequitur  motum,  ut  ex 
dictis,  etc.  Unde  cum  Deus  sit  maxime  immutabilis, 
sibi  competit  esse  sternum.  Nec  solum  est  seternus ; 
sed  est  sua  aeternitas  ;  cum  tamen  nulla  alia  sit  sua 
duratio.  Deus  autem  est  suum  esse  uniforme.  Unde 
sicut  est  sua  essentia;  ita  est  sua  oeternitas.  »  D. 
Thom.  ip.,  q.  iO,  art.  2. 

(5)  In  conmient,  super  hunc  Psalmi  locum  S. 
Brano  pag.  359,  c.  i.  «  Breviter  in  hoc  versiculo 
Triaitalis  mjvterium  dedaratur*    Qaid  est    enim 


gnus  et  sapiens  °.  Personaiis  autem  proprietas  hffi 
est,  ut  Pater  genitor,  Filius  genitus,  Spiritus  ver 
sanctus  nec  genitor,  nec  genitus,  sed  ab  utroqu 
procedens  credatur,  et  intelligatur.  y>  In  progress 
autem  hnjusce  capitis  exponit  A.  N.  symbolumvulg 

Dominus,  et  Verbom  ejus,  et  Spiritus  ejus,  ni£ 
Pater,  et  Filius,  et  Spiritus  sanctus  ?  Unus  est  Dens 
cujus  voluntate  creati  sunt  coeli.  > 

*  c  Quidqnid  itaque  de  sempiterna,  et  incom 
mutabili  gloria  Patris  pia  possunt  corda  concipere 
hoc  simul  et  de  Filio,  et  de  Spiritu  sancto,  insepa 
rabiliter  atque  indifferenter  intelligaut.  Ideo  enia 
hanc  beatam  Trinitatem  unom  Deum  confitemur 
quia  in  his  tribus  personis  nec  substantiae,  nec  po 
tentise,  nec  voluntatis  nec  operationis  est  ulla  divei 
iitas.  »  S.  Leo  M.  serm.  73,  De  Pentec.  i,  c.  3. 


85 


S.  BRUNO  EPISCOPDS  SIGiNIENSIS. 


36 


Aihanasianum,  aique  ez  eo  eruit  doctrinas  catho-  A 
iicum  dogma  de  Trinitate  conlirmantes ;  preecipae 
yero  in  distinctione  personam  probat  Daturae  identi- 
tatem,  ut  jam  fecerat  in  comment.  super  ps.  lx, 
pag.  434,  col.  1  :  Habiiabit  in  eo  usque  in  finem. 
u  Habitat,  inquit,  Pater  in  Filio,  ut  idem  in  eodem. 
Quamvis  enim  alius  sit  Pater,  et  alius  Filius,  non 
tamen  aliud  Pater,  et  aliud  Filius.  Habitabit  igitur 
Pater  in  Filio  usque  in  linem,  et  quia  neque  Pater, 
neque  Filius  babebit  ilnem.  Semper  igitur  in  Filio 
Pater,  et  semper  in  Patre  Filius,  et  in  utroque  Spi- 
ritus  sanctus.  >  Dixerat  etiam  in  comment.  ps.  lxx, 
pag.  450,  c.  1,  non  differre  Filium  a  Patre  in  justi- 
tia,  quia  non  differt  in  substantia.  In  secundo  ca- 
pite  disserit  primum  S.  Bruno  de  indivisibilitate  es-  » 
sentioe  divinae,  quamvis  in  tribus  distinctis  personis 
reperiatur.  <  Dividitur,  inquit,  bsec  unitas  indivisibi- 
liter ;  quia  quamvis  personie  tres  sint,  Deus  tamen 
unus  est,  qui  non  per  partes  divisus,  sed  totus  in 
singulis  est.  Quoniam  enim  una  Dei  substantia  in 
singulis  personis  est,  divisa  quadammodo  esse  yide- 
tur;  sed  quia  tota  in  singulis  est,  indivisa  esse  pro- 
batur.  Tota  enim  essentia  divinitatis  est  in  Patre, 
tota  in  Filio,  tota  in  Spiritn  sancto  :  quoniam  et 
Pater  Deus,  et  Filius  Deus,  et  Spiritus  sanctus  Deus, 
et  hi  tres  unus  Deus.  y>  .Eadem  docet  A.  N.  in  cap. 
5,  lib.  IV  Sentent.  De  circumcis.  DoOiini  exponens 
iUa  Joannis  verba  I  epist.,  v  :  Tres  sunt,  qui  testimo- 
nium  dant  in  terra  :  Pater^  Verbum,  et  Spiritus,  et  hi 
tres  unum  sunt.  Post  bajc,  assignat  differentiam  inter  Q 
substantiam  temporalem ,  mutabilem,  et  contrario- 
rum  susceptibilem,  et  substantiam  divinam,  seter- 
nam,  immutabilem,  nullisque  coairarietatibus  ob- 
noxiam,  quam  semper  simplicem,  et  unam  dicit, 
eamdemque  numero,  semper  tamen  in  pluribus  exi- 
stentem  ;  quibus  positis,  ad  refellendum  Arianorum 
errorem  descendit.  Utitur  primum  eadem  essentiee 
divinse  expositione ,  in  comment.  super  cap.  iii 
Exodi  tradita,  hisque  argumentis  suam  conclu&ionem 
deducit.  c  Semper  enim,  ait,  totus  Deus  sapientia 
est,  scmper  et  totus  virtus  est,  veritas  est,  lumen 
est,  principium  est,  et  similia.  Neque  aliud  est  ei 
esse,  et  omnipotent^m  esse,  et  hsec  omnia  in  ipso 
sunt  unum  (7).  Omnia  hac  est  Pater,  omnia  Filius, 
omnia  Spiritus  sanctus.  Quomodo  ergo  Pater  major  d 
Filio,  vel  antiquior  esse  potest,  cum  filius  oetemus 
sit,  et  ante  oeternum  nihil  sit  ?  Si  ante  aeternum  ali- 
quid  esse  potuit,  ct  antequam  Filius  esset,  Pater  esse 
potuit.  Sed  ante  aiternum  nihil  esse  potuit ;  non  est 
ergo  Pater  antequam  filius,  prsesertim  cum  Filius 
Dei,  verbum  Dei  sit,  virtus  Dei  sit,  sapientia  Dei  sit. 
Neque  enim  antequam  Verbum,  antequam  virtus, 
antequam  sapientia,  Pater  esse  potoit.  Qualis  enim 
esset,  si  fortis,  et  sapiens  non  esset?  Neque  enim 
sine  yirtute  fortis,  neque  sapiens  sine  sapientia  esse 

(7)  f  Hflec  Trinitas  unus  est,  ejusdemque  naturse 
atque  substantise  non  minor  in  singulis,  quam  in 
omnibus,  nec  major  in  omnibus,  quam  in  singoiis, 
sed  tanta  in  solo  Patre  simol,  et  Filio,  et  tanta  in 


potest.  Sapientia  enim  in  Patre,  et  Filio,  et  Spiritu 
sancto  una  est,  et  prffiter  ipsam  nulla  est.  Ipsa  est 
de  qua  dicitnr  :  Omnia  in  sapientia  fedsti,  ps.  ciii, 
24.  Et  ipsa  quidem  est  Verbum  Dei,  per  quod  scri- 
ptum  est  :  Omnia  per  ipsum  facta  sunt,  et  sine  ipso 
factum  est  nihil  {Joan.  i,  3).  Si  ergo  hsec  sola,  et  non 
alia  sapientia  in  Deo  est,  aut  sine  sapientia  (quod 
nefas  est  dicere,  aut  cogitare)  Pater  aliquando  fuit, 
aut  ante  hanc  sapientiam  nunquam  fuit ;  impossibile 
est  igitur  ante  Filium  Patrem  esse.  >  Ario  vero  ob- 
jicienti  genitorem  naturaliter  preecedere  genitum  ; 
quia  qui  gignitur,  supponit  eum  a  quo  generatur ; 
respondet  divinam  generationem  non  esse  simiiem 
creaturarum  generationibus,  sed  singularem,  et  ad- 
mirabilem  dici  in  Scripturis.  Neque  tamen  in  crea- 
tis  desunt  exempla,  quibus  patet  genitum  gignenti 
posteriorem  non  esse,  ut  calor,  et  splendor,  qui  non 
post  ignem,  sed  cnm  igne  statim  manifestantnr ; 
quare  ab  Apostolo  Dei  Filios  splendor  Patris  appel- 
latur  {Hebr.  i,  3).  Prosterea  verbum  ab  intellectione 
procedit,  nec  tamen  intellectio  est  prior  verbo,  quod 
ostendit  S.  Bruno,  probans  intelligentiam,  memo- 
riam  et  usum  in  nobis  unum  esse,  et  sine  se  esse 
non  posse,  neque  unum  prius  aliis,  aut  posterius 
existere.  In  tertio  autem  capite  docet  A.  N.  arcana 
divinitatis  esse  imperscrutabilia,  nec  ulli  hominum 
viatori  datnm  ea  comprehendere  ;  nam  quamvis 
Moyses,  et  Abraham  dicantnr  in  Scripturis  facie  ad 
faciem  cum  Deo  locuti,  et  quamvis  apostoli  cnm 
Ghristo  Domino  familiariter  conversati  sint,  et  a 
coelo  Patiis  vocem  eum  filium  dilectum  appellantem 
andiverint,  attamen  qnalis  naturse  qualisque  essen- 
tise  sit  Dens  cognoscere  non  sunt  consecuti.  Quare 
his  concludit  Brnnq  :  «  Si  Mojses,  et  apostoli,  qui 
Spiritu  Dei  pleni  erant,  in  quibns  et  per  quos  Deus 
loquebatur,  eum  sicuti  est,  videre,  et  audire,  et  in- 
telligere  non  potuere ,  temerarinm  esse  videtnr  de 
ejns  nos  essentia  perscrutari ;  prtesertim  cnm  ipse 
dicat,  Exod.  cap.  xxxui,  i3  :  Non  videbit  me  homoy 
ei  vivet,  > 

Probaverat  jam  ante  S.  Bruno  in  cap.  2,  lib.  iii 
Sent.  omnimodam  Christi,  ut  Filii  Dei,  cnm  Patre  se- 
qnalitatem,  illustrans  vers.  ps.  xxiii  :  A  summo 
ccelo  egressio  ejuSj  et  occursus  ejus  usque  ad  summum 
ejus,  c  Hoc  est,  inquit,  qnod  ipse  ait  Joan.,  xvi,  28. 
Exivi  a  Patre,  et  veni  in  mundum,  iterum  relinquo 
mundum,  et  vado  ad  Patrem.  Denique  a  summo  ad 
summum  est  occursns  ejus,  quia  per  omnia  aequalis 
est  Patri,  secundum  divinitatem.  De  quo  et  Daniel 
ait  cap.  VII,  i3  :  Aspiciebam  in  visu  noctis,  et  ecce 
in  nubibus  cxli  filius  hominis  venit;  et  datum  est  ei 
regnum,  et  honor,  et  potestas,  et  usque  ad  antiquum 
dierum  pervenit.  Usqne  ad  antiqunm  namqne  dierum 
perveniet  Dominns,  quando  similis  Patri,  et  sequalis 
per  omnia  apparebit  Si  enim  esset  aliquid  secundum 

solo  Spiritn  sancto,  quanta  simul  in  Patre,  et  Filio, 
et  Spiritu  sancto.  »  D.  August.,  epist.  i70;  alias  66, 
nam.  5. 


PROLEGOMENA. 


38 


atem,  in  quo  differret  ab  ipso,  non  utiqae  A 

dret    ad    ipsnm.   Pervenit    igitur    usque   ad 

,  quia  in  nuUo  distat  ab  ipso.  Alium  lacu- 

'em  locum,  nbi  S.  Brano  asserit  sequalitatem 

^atre  Cbristi,  at  Filii  Dei,  prsestat  commenta- 

super  illa  verba  ps.  cix,  p.  538,  c.  2  :  Dicit 

u$  Domino  meo  :  Sede  a  dextris  meis.   Ubi 

interrogationem    factam    Judaeis  a   Christo, 

cap.  XXII,  45,  quid  ipsis  videretur  de  Christo, 

1  respondissent,  credere  eum  esse  filium  David, 

tiristas  illos  perstrinxit  :  Quomodo  ergo  David 

ritu  vocat  eum  Dominum,  dicens  :  Dicit  Dominus 

0  meo;  Sede  a  dextris  meis,  Quomodo  cum 
lum  vocat,  si  filius  ejus  est^i  Et  non  potuefnnt 
pondere  verbum.  His  praemissis,  ita  disserit  S. 
•pus  :  u  Haec  quflestio  apad  Jadseos  indissolu-  ° 
nanet ;  neque  enim  hoc  intelligere  potest,  nisi 
>eum  et  hominem  esse  Christum  credit.  Unde 
haec  qusestio  facillima  est,  qai  Salvatorem  no- 

,  et  secundum  divinitatem  Dominum  David, 
;undam  humanitatem  filium  esse  David  non 
imus.  Et  hoc  est,  quod  ait  :  Didt  Dominus 
Domino  meo,  Filio  suo  :  Sede  a  dextris  meis. 
i  autem  cum  Deo  in  una  sede,  et  a  deztris 
;,  sequalitatem  significat.  Judsei  vero,  neque 
aequalem,  neqae  in  cceiis  ascendisse,  neqne 
in  eadem  sede  a  dextris  ejus  sedere  credunt, 
hac  infidelitate  sua  non  prius  recedent,  donec 
itur  scabellum  pedam  ejus.  Hoc  autem  erit  in 
0,  quando  in  sua  majestate  eum  videntes  et  q 
,  et  hominem  certissime  esse  cognoscent.  Pro- 
rgo  Propheta  ab  auctoritate  ipsiusque  Patris, 
'^ilius  aequalis  est  Patri,  et  quia  sedet,  et  sede- 
d  dexteram  Patris,  donec  inimici  ejus  tiant 
lum  pedum  eja«^.  >  Prseterea  eodem  in  psalmo 
lans  iila  verba  :  Ex  utero  ante  luciferum  ge- 
%  coeeternitatem  Christi  ut  Filii  Dei  luculen- 
e  ddcet  S.  Brano.  «  Et  hoc  similiter,  ait  Pro- 
,  dicit  Domiiius  Domino  meo,  quia  genui  tc, 
f  Ex  utero,  Quando?  Ante  luciferum.  Nullum 
is  ostenditur,  quando  ante  Luciferam  dicitur, 
in  infinitum  ascenditar.  Sed  quid  est  ante  luci- 
,  nisi  antequam  dici,  vei  intelligi,  vei  cogitari 
?...  Sed  qaid  est  quod  ait  :  Ex  uterof  Deus 
neque  cor,  neque  uterum  habet,  neque  ulla  D 
im  divisio  in  illo  est.  Quod  igitur  ait  :  Ex  utero 
luciferum  genui  te,  tale  est  ac  si  diceret,  ex 
>o,  ante  omnem  creaturam,  et  antequam  dici, 
;ogitari  valeat,  genui  te.  Hunc  usque  Pater  ad 
n.  > 

1  et  de  Spiritu  sancto,  ejusqae  processione  a 

Nemo  tamen  existimet  in  iis,  quse  corporeis 
lunt  ocalis  divinam  ejus,  id  est  Spiritus  sancti 
*uisse  substantiam.  Natura  enim  mvisibilis,  et 
Filioque  communis,  qualitatem  muoeris,  atque 
s  sui  qua  voiuit  signi|icatione  monstravit.  Pro- 
item  vero  essentiae  suae  in  sua  deitate  continuit 
sicut  nec  Patrem,  nec  Filium,  ita  nec  Spirittim 
am  hnmanos  potest  visus  attingere.  »  S.  Leo 
rm.  73.  De  Pentec.  1,  c.  3. 


Patre,  et  Filio  doctissime  scripsit  S.  Bruno  in  tra- 
ctatu  De  sacramentis,  et  mysteriis,  ubi  agit  de  con- 
iirmatione,  et  peculiariter  super  illud  Joann,  cap.  xx, 
22.  Quod  Christus  daturus  apostolis  Spiritum  san- 
ctum  insufflavit  super  eos.  «  Poterat,  inquit  Salvator 
noster,  sine  omni  insufflatione  dare  Spiritum  sanctum, 
quem  ideo  insufGando  dedit,  ut  ab  ipso  quoque,  sic- 
ut  a  Patre  ejus  procedere  inteliigamus.  Quamvis 
enim  nesciamus  quomodo  Spiritus  sanctus  a  Patre 
Filioque  procedat  (8)  hoc  enim  hac  in  vita,  in  qua 
non  videmus  nisi  per  speculnm,  et  in  o^nigmate  {I 
Cor.  XIII,  i2],  nulli  revelatur  [9]  certissime  tamen 
scimus  et  nullatenus  dubitamus  eum  procedere  a 
Patre  et  Filio,  id  est  de  substantia  Patris  et  Filii. 
Hoc  enim  ei  proprium  est,  de  nulla  alia  substantia 
procedit,  a  nullo  alio  mittitur,  et  a  nullo  alio  datur 
Spiritas  sanctus.  Datur  enim  ofQcio  sacerdotum, 
sed  non  a  sacerdotibus.  Sic  enim  adest  virtus  Chri- 
sti  per  insufflationem,  quae  a  sacerdotibus  in  hono- 
rem  signiiicationis  Spiritus  sancti,  per  verba,  quse 
dicuntur  in  nomine  suo.  »  Eamdem  Spiritus  sancti 
processionem  asseruit  A.  N.  iu  Exod.  comment.  p. 
89,  col.  2 ;  ejusque  manifestationem  apostolis  factam 
in  die  Pentecostes,  de  qua  inferius  a'nobis  agendum 
erit. 

Ut  autem  tenuitati  nostrae  subveniamus,  hortatur 
nos  S.  episcopas,  ut  quae  de  ineffabili  Trinitatis  my- 
sterio  tradiderunt  SS.  Patres  consuiamus.  «  Fides 
ego  sanctorum,  inquit  nobis  snfficiat,  neque  enim 
meliores  sumus,  quam  Patres  nostri,  neque  ultra 
quseramus  quae  illis  divinitns  sunt  revelata,  et  qui 
nos  ipsos,  et  ea,  quae  in  nobis  sunt  intelligere  non 
valemus,  ad  ea  quae  supra  nos  sunt  nos  extendere 
non  laboremus.  » 

g  IIL  De  incarnatione  Domini. 

Deub  altissimo  consilio  hominem  ad  similitudi- 
nem  suam  condiderat  eumque  Spiritu  sapientiae  et 
intelligentiae  repleverat,  ut  ad  sui  cognitionem,  et 
amorem  perduceret;  non  enim  tantae  dignitatis,  tan- 
tique  luminis  alia  ex  causa  participem  fecit,  nisi  ut 
ei  facultatem,  et  copiam  suae  cognitionis  impertiret. 
Utioam  ergo  ab  illo  proistanti  felicique  statu  per 
culpam  non  excidisset!  Utinam  in  innocentia  et  in- 
tegritate  suae  originis  perstitisset  (10 1)  Non  obscu- 
rata  fuisset  in  eo  lux  illa  qua  Dei  vultum  proxime 
intueri  valuisset,  neque  privilegia  8uu3  originalis 
conditionis  amisissec.  <  Homo  a  Deo,  inquit  S.  Bru- 
no  serm.  1  De  Trinit.,  quasi  mane  est  conditus,  quia 
retinens,  Dei  similitudinem,  vere  luci  proximus  vi- 
debatur.  Poterat  enim  de  propinquo  Deum  cernere, 
scilicet  in  se  et  per  se,  nulla  re  extrinsecns  inter- 

9  «  Distinguere  inter  illam  generationem,  et 
hanc  processionem  nescio,  non  valeo,  non  sufficio  1 
D.  August.  lib.  II,  alias  jii,  contr.  Maxim.,  c.  i4,  n.    > 

16  c  Talis  est  homo  creatus,  ut  et  peccare  et 
non  peccare  posset  propria  voiuntate,  ac  propterea 
in  eo  digne  punitus  est  voluntariae  prasvaricationis 
lapsus  :  quia  nulla  foit  ad  peccandum  naturali  car- 
nis,  aut  animae  necessitate  compolsus.  »  S*  Folg.»  De 


39 


S.  BRUNO  EPISCOPUS  SIGNIENSIS 


40 


veaiente.  Sed  et  propinquitaiem,  et  similitadinem  A  mediator  mediatorem  Dei,  et  hominam  Jesnqi  Ghri- 


amisit,  dum  se  iaobedientise  malo  sabjecit  :  »  Ab 
hac  extrema  calamitate  placuit  Deo  in  sua  miseri- 
cordia  infinito  hominem  per  Filium  suum  unigeni- 
tam  hamana  carne  indutum  eripere,  et  qui  angelis 
prffivaricatoribus  non  pepercerat,  saluti  hominis 
prospicere  dignatus  est.  (ii)  Hujus  magni  mysterii, 
et  sacramenti  plures  in  primis  patriarchis  figursc 
prascesserunt,  at  veritas  promissi  Reparatoris  ad- 
ventus,  tot  ante  saecula  prsenuntiata,  et  pra*signata, 
iidem,  et  spem  redemptionis  apud  homines  obtine- 
ret.  Primuro,  Abelem  a  fratre  Caino  interemptum 
dixit  Bruno  comment.  in  Genes.  p.  i4,  col.  i,  Chri- 
stum  significare  a  fratribus  suis  nempe  Judieis  cru- 
cifixum.  Secundo,  Jacob  Christum  repreesentavit. 
«  Advenit  Jacob,  inquit  p.  32,  col.  2,  advenit  Chri- 
stus;  sed  quomodo?  Vis  audire  quomodo?  hsedorum 
pellibus  involotus,  id  est  in  similitudine  carnis  pec- 
cati.  Exinanivit  enim  se  formam  servi  accipiens,  etc 
Hoc  enim  fuit  primum  hominis  indumentum,  quando 
primus  homo  de  paradiso  expulsus  est.  Tali  igitur 
veste  indutus  venit  Christus,  ferens  secum  daos 
hfiedos  optimos  :  alterum  pro  peccato,  et  alterum 
in  holocaustum,  carnem  videlicet,  et  sanguinem 
suum  :  his  etenim  peccatum  originale,  solvitur,  et 
Deus  ab  indignatione  placatur.  »  Tertio,  pro  symbolo 
Christi  intellexit  A.  N.  lapidem  super  quem  ipse 
Jacob  dormivit.  «  Lapis  ille,  ait,  super  quem  Jacob 
dormivit,  Christos  est,  qui  pluribus  in  locis  lapis 


B 


stum  signilicavit,  utriusque  Testamenti  datorem.  » 
Quaerit  A.  N.  utrum  homo,  an  angelus  ad  solven- 
dam  Deo  satisfactionem  idonei  fuissent,  et  docet  in 
tract.  De  incarnatione  Domini^  neutrum  ex  his 
tantum  beneficium  humano  generi  promereri  valuisse. 
Nullus  hominam,  ait,  hanc  hostiam  salutarem,  Deo 
que  dignam  offerre  poterat,  quia  omnes  originali, 
et  actuali  peccato  obnoxii  tenebantur;  ac  proindc 
ab  hoc  sacrificio  tanquam  invisus  et  indignus  ex- 
peliebatur.  Neque  angeius  in  sua  natura  id  prapsti- 
tisset ;  quia  cum  sit  incorporeus,  adeoque  invisibilis, 
in  sacrificium  passionis  se  prsebere  non  valebat. 
Forsitan  si  humanam  naturam  angelns  assumpsisset, 
et  in  ea  passus  fuisset,  salatem  hominibus  aniver- 
S1S  adtulisset?  Sed  tanta  charitas  in  angelis  supponi 
nequit;  quia  ex  apostolo,  ad  Rom.  cap.  v,  7,  aliquis 
jnstas  vix  pro  justo  moritur,  ne  dum  pro  injusto 
damnetur.  Accedebat  etiam,  quod  ante  Christi  ad- 
ventum  homines  propter  peccatum  ab  angelis  odio 
habebantur,  et  auferri  debebat  occasio,  ne  forte  si 
idem  homo  ab  angelo  esset  redemptns,  eamdem 
angelam  pro  Deo  veneraretur,  qui  lapides,  ligna, 
et  ffiramenta  jam  pro  Deo  adorabat.  His  igitnr,  aliis- 
que  plarimis  rationibus  cum  angelica  victima  exclu- 
deretur,  solus  restabat  Creator,  qui  sua  miseratione 
et  soluta  pietate  humano  compatiens  generi,  ssepe 
dictum  hominem  liberaret,  et  a  diabolica  fauce  per- 
plexum  eriperet,  et  hoc  non  in  sui  natnra,  ut  qui 


vocatur.  Super  ejus  pectus  quoque  Joannes  evan-  q  solum  hominem  redimere  venerat,   Deus  et  homo 


gelista  recubans,  non  minora  quam  Jacob  videre 
meruit,  »  p.  32,  col.  1.  Et  iterum  p.  34,  col.  1,  de 
de  eodem  lapide  dicit  :  «  Ille  etenim  lapis  Christi 
carnem  significabat,  in  quo  omnis  plenitudo  divini- 
tatis  habitabat  corporaliter.  De  quo  scriptum  est  : 
Sapientia  aedificatit  sibi  domufr  Prov.  i,  9,  carnem 
scilicet,  quam  assumpsit,  quia  Verbum  caro  factum. 
Quarto,  Josephum  etiam  Chrislum  prsemonstrasse 
asserit  p.  39,  c.  1.  Joseph  enim,  inquit  qui  accrescens 
interpretatur,  Christum  significat,  cujus  regnum, 
et  imperinm  tantnm  crevit,  ut  mundum  impleret 
aniversum.  »  Quinto,  duplici  in  loco  Moysen  Christi 
typum  gessisse  dixit  S.  Bruno ;  in  comment.  enim  ad 
Exod.«  cap.  II,  pag.  48,  coi.  2.  «  In  diebns  illis, 


egressus  est  Moyses  ad  fratres  suos,  viditque  affli-  D  non  potuisset. 


immolaretur.  Heec  supradicta  supponnnt  S.  Augustini 
doctrinam,  aientis  lib.  xiii  De  Trinit.,  c.  iO,  divinse 
omnipotentise  alios  modos  non  defuisse,  quibus  sal- 
varet  homines;  sed  qaem  eligit,  convenientiorem 
omnibus  fuisse.  Poterat  enim  Deus  peccatnm,  vel 
injuriam  peccati  gratiose  condonare,  et  acceptare 
satisfactionem  hominis,  etsi  inffqualem,  et  imperfe- 
ctam.  Sed  in  hypothesi,  quod  Dens  hominem  libe- 
rare,  et  absolvere  noluerit,  nisi  exigendo  satisfactio- 
nem  talem,  quse  condigna  sit,  et  sequa ;  ita  ut  illa 
posita,  Deus  ex  justitia  teneatur  homini  culpam 
condonare,  necessarium  fuerit  hanc  satisfactionem 
exhiberi  a  Deo  incarnato  :  sic  ut  a  nulio  homine 
pnro,  quantacamque  gratia  exornato,  reddi  seqnalis 


ctionem  eorum.  Vidit  autem  et  virum  ^gyptiom 
percutientem  quemdam  Hebrseum,  quem  ipse  occi- 
dens  abscondit  sabulo.  Similiter  et  Christus  Domi- 
nus  noster,  veniens  in  honc  mundum,  mnltos  ^Egyp- 
ptios,  id  est  malignos  spiritus  interfecit,  virtnte  pri- 
vavit,  atque  de  obsessis  corporibus  ejecit.  »  Ad 
caput  autem  xxiv  ejusdem  Exodi  pag.  84,  col.  i, 
hsc  habet  :  «  Moyses  enim  legblator,  et  Dei  populi 

prsedest.  et  grat.,  c.  2. 

(11)  f  GoIIapsa  in  parentibus  primis  humani  ge- 
neris  plenitudine  ita  misericors  Deus  creaturse  ad 
imaginem  suam  factae  per  Unigenitum  suum  Jesum 
Ghristum  voluit  subvenire,  ut  nec  extra  naturam 
esset  reparatio  natnrse,  et  ultra  propriffi  ohginis  di- 
gnitatem  proficeret  secunda  conditio.  Felix  si  ab  eo 


€  Gum  vero  in  divinitate  personarum  differentiam 
catholica  credat  Ecclesia,  videlicet  Patris,  et  Filii, 
et  Spiritus  sancti,  non  immerito  considerandam 
est,  inquit  A.  N.  eodem  in  tractatu  De  Incarn.,  cui 
hffic  assumptio  conveniebat  (12)  Pater  autem  si 
intra  virginalem  nterum  assumeret  hominem,  et  ab 
eodem  nasceretur,  idem  essent,  Pater  et  Filius.  Pa- 
ter    secundum   divinitatem,  Filius    vero   secundum 

non  decideret,  quod  Deas  fecit !  Felicior  si  in  co 
remaneret,  quod  receperit!  »  S.  Leo,  serm.  70,  2 
De  resur.,  c.  2. 

(42)  Non  convenire  incarnationem  Patri,  neque 
Spiritui  sancto  egregie  solideqne  demonstrat  S.  Fulg. 
tract.de  fide  ad  Petrumy  cap.  2. 


PROLEGOMENA. 


VL 


.tem,  qnod  et  credere,  et  etiam  dicere  nefas  A  tar,  divinffique  materoitatis  arcannm  revelatnr.  Va- 


d  quoqoe  majus  esset  nefariDm,  quoniam 
adessent  in  divinitate;  scilicctPater  iilius 
Q  humanitatem,  et  Filius  Dei  filius  secun- 
aitatem.  Tanto  ergo  errore  vitato,  praedicta 
3  Patri  non  conveniebat.  Adhuc  restat  di- 
SpiritQs  sanctus  competens  esset  ad  immo- 
Si  autem  idem  Spiritus  hominem  acciperet, 
vellet  immolari,  supradictus  error  in  divi- 
^aderet ;  revera  etenim  duo  iilii  et  crede- 
it  haberentur  in  ea.  Filius  Dei  secundum 
sm,  quemadmodum  diximus;  filius  et  Spi- 
:tus  secundum  humanitatem.  Ergo  utrique, 
^piritui  sancto  prselata  assumptio  non  con- 
quoniam  neuter  horum  in  tali  negotio  ad- 


ticinatus  olim  hoc  fuerat  David,  ps.  xuv  :  Atidt, 
fUia,  et  vide,  et  inclina  aurem  tuam,  et  oblixnscere 
populum  tuumt  et  domum  patris  fui,  quia  concupivit 
Rex  speciem  iuam ;  quse  a  Brunone  in  Comment.  ita 
eiplanantur  pag.  389,  c.  2.  c  Audi,  inquit,  filia  mea 
de  genere  meo,  de  progenie  mea,  nobiiitas,  et  gloria 
generis  mei,  audi  quee  angelus  Igqoitur,  qoae  coele- 
stis  nuntius  tibi  promittit ;  esto  casta,  esto  sollicita, 
diligenter  ausculta,  quia  magna  valde  sunt,  quse  tibi 
nuntiantur.  Vide  ergo,  et  intellige,  inclina  aurem 
tuam,  et  suscipe  Verbum  in  corde  et  iu  utero  tuo  : 
virgo  concipies,  et  virgo  paries.  Inclina  aurem  tuam, 
quia  per  aurem  ingredietur  in  te,  qui  nascetur  ex 
te.  Verbum  est  enim,  et  via  verbi  auris  est.  Non 


ebat.  Ergo  solus   Filius  ad  hoc  agendum  B  aliter  concepit  beata  Maria,  nisi  audiendo  et  creden- 


s  aderat,  cui  pcr  justitiam  inerat  hominem 
eatum  salvare,  et  diabolo  suam  potestatem 
»bviare,  eumque  ipsum  hominem  decipien- 
pere,  et  ablato  totius  orbis  imperio,  perpe- 
ferno  religare  (i3).  >  Explanaverat  jam  ante 
i  mjsterinm  S.  episcopus  in  Expositione  ps. 
,  pag.  439,  c.  I  :  «  Prosperum  iter  faciet  nobis 
itaris  nostery  Deus  noster^  Deus  salvos  faciendi, 
i  exitus  mortis.  Prosperum\  inquit,  iter  faciet 
is  salutaris  noster ;  per  quem  specialiter  Dei 
itelligerepossumus,quinossuamortesalvavit. 
t  Deusnoster;  quia,  quamvis  sitDeus  omnium, 
Ghristiaoorum  Deus  est.  Ipse  quoque  est 
ros  faciendi,  quia  ad  hoc  venit  ut  mundum 


do ;  si  non  audivisset,  non  credidisset  :  audivit,  et 
credidit,  et  credendo  concepit.  »  PriBclaram  autem 
integritatis  Marise  figoram  in  rubo,  qui  ardens  et 
non  combustus  Moysi  apparuit,  his  eleganter  exor- 
navit  Bruno  in  comment.  super  cap.  iii  Exod.  pag. 
49,  c.  i.  a  Sed  quid  per  rubnm,  nisi  beatam  virginem 
Mariam,  quae  sic  de  Judseorom  spinosa,  et  pecca- 
trice  gente  exorta  est ;  sicut  de  rnbi  asperitate  pul- 
chra,  et  odorosa  nascitur  rosa?  Hsec  autem  visa  est 
ardens,  sed  non  arsit,  quia  sine  camis  concupiscen- 
tia,  sive  libidinis  sestu,  sancto  Spiritu  obumbrata 
concepit.  Hoc  est  enim,  qnod  angelus  ait  :  Spiritus 
sanctus  superveniet  in  te^  et  virtus  Altissimi  obvm' 
brabit  tibi,  Erat  igitnr  ignis  in  rnbo,  splendor  in 


it  et  salvaret.  Et  ipse  est  Deus  Domini  ex-  ^  Virgine,  lux  in  Maria,  Inx  illa,   quse  ait  :  Ego  sum 


is,  Per  quod  intelligitur,  quod  est  Deus,  etiam 
is;  quia  enim  simul  est  Deus,  et  homo,  se- 
humanitatem  quidem  servus  est,  et  creatura 
irvus  est.  Sed  iste  servus  Dominus  est.  Et  ipse 
Bst  exitus  mortis;  quia,  sicutin  Adam  omnes 
mnt,  ita  et  in  Christo  omnes  vivificati  sunt 
V,  22) ;  ipse  est  introitus  vitse,  ipse  est  exi- 
iis;  quia  per  ipsum  mors  recessit,  et  per 
ita  accessit.  >  Dixit  etiam  incomment.  super 
«  Naturam  humanam  a  primo  homine  per 
n  vitiatam,  et  corruptam,  eamdemque  in 
lomines  pertransire,  non  nisi  Christi  san- 
mari  et  liberari  potuisse.  >  Et  inferius  ad 


lux  mundi  (Joan,  viii,  i2),  lux  vera^  quse  illuminat 
omnem  hominem  venientem  in  hunc  mmdum  {Joan. 
i,  9),  >  etc.  Sed  ei  Marise  virginitatem  apertissimis 
verbis  asseruit  illustrans  illa  Levitici  verba  cap. 
XII.  Mulier  si  suscepto  semine  pepererit  masculum, 
etc.  «  Qnod  autem,  inqnit  pag.  145,  col.  2,  non  sim- 
pliciter  dixerit :  Mulier  si  pepererit  mascolum ;  sed 
satis  diligenter  addidit,  si  suscepto  semine  mascolom 
pepererit,  non  est  dubium,  hoc  ad  distinctionem  B. 
Marise  virginis  dictum  esse,  quse  sine  viri  semine 
peperit  Salvatorem.  »  Quomodo  autem  virtus  Altis- 
simi  obumbraverit  Mariam  yirginem  copiosius  etiam 
tradit  hom.  in  Evang.  Missus  est^  etc.  Luc.  ii.  «  Hsec 


.  crvi :  Dirupisti^  Domine,  vincula  mea,  etc.  ^  enim  virtus,  ait,  communis  ebt  totius  Trinitatis.^^ota 


s,  inqoit,  eram,  dura  me  catena  diaboli  strin- 
,  trahebat ;  sed  tu  dirupisti  vincula  mea,  tu 
)riginale  peccatum,  quod  nisi  tuo  sangoine 
1  poterat.  » 
B   annuntiatione  divinas   matemitatis   Mariae 

virgini, 
c  tantse  molis,  tantseque  dignitatis  opus  mis- 
labriel  angelus  a  Deo  ad  Mariam  virginem 
itam  Joseph,  et  in  civitate  Nazareth  commo- 
Salutatnr  Maria  ab  angelo,  plena  gratia, 
ictione  coelesti  annuntiatur,  superveniens  in 
tos  sanctUB,  ac  virtus  Altissimi  promitti- 


enim  Trinitas,  nnus  Deus,  et  ipse  altissimus.  Natus 
est  igitur  Christus  de  Spiritu  sancto,  ex  Maria  vir- 
gine,  id  est  de  virtute  Spiritus  sancti,  quse  una 
commnnis  est  Patris,  et  Filii,  et  Spiritus  sancti.  Filius 
autem  solins  Patris  est  Filius,  et  Pater  solius  Filii 
Pater  est.  Heec  igitur  virtus  superveniens  obumbravit 
Mariam,  et  ex  duabns  naturis  Christum  Dominum 
operata  est.  Sicut  enim  anima  rationalis,  et  caro 
unus  est  homo ;  ita  Deus  et  homo  unus  est  Christus. 
Qoantum  autem  ad  humanitatem  spectat,  non  solum 
a  Patre,  et  Spiritu  sancto,  verum  etiam  a  se  ipso  et 
factus  et  creatns  est.  Qoantom  vero  ad  divinitatem 


sec  eadem  veritas  stabilita  fuit  a  D.  Thom.  la,  q.  3,  art.  8»  sed  aliis  rationibus,    qnas  bic  re- 
n  oportet. 

Patrol.  GLXIY.  2 


43 


S.  BRUNO  EPISCOPUS  SIGNIENSIS. 


nec  factus,    nec  creatus ;  sed   a  Patre  solummodo 
genitus.  » 

§  V.  De  Christi  nativitate,  circumcisione,  et  manife- 

staiione. 

«  Peperit  itaque  beatissima  Virgo,  prosequitur  S. 
Bruno  eodem  in  commeut.  super  cap.  ii  Luc,  7, 
concipiens  virgo,  pariens  virgo,  et  in  eeternum  per- 
mansnra  virgo.  Glausa  aute  partum,  claasa  in  partu, 
et  clausa  post  partum  (14).  Peperi/,  inquit,  filium 
suum  primogenituniy  et  pannis  eum  involvii,  et  reclina' 
vit  eum  in  prxsepio^  quia  non  erat  eis  locus  in  diver- 
som.  0  pietas  immensa  I  0  humilitas  ineffabilisl  0 
sacramentum  inenarrabile !  Deus  homo  fit,  seternus 
temporalis,  immensus  localis,  immortalis  passibilis, 
parvis  pannis  involvitur  qui  coeli  ambitu  prse  magni- 
tudine  non  continetur.  » 

Pastoribus  eadem  in  regione  soper  gregem  suum 
yigilantibus  statim  ab  angelo  Christus  natus,  in  prae- 
scpe  reclinatus,  et  pannis  involutus,  cum  Maria  ma- 
tre  et  Joseph  annuntiatnr.  Ilac  visione  admoniti 
pastores,  quae  audierant,  et  viderant,  secnm  confe- 
runt,  dicent^  :  «  Mira  sunt,  »  eumdem  locum  Lucw 
exponcns  Bruno,  ait,  c  quse  aodivimus,  stnpenda, 
qnie  vidimus.  Coelis  gloria,  pax  terris  promittitur. 
Salvator  hodie  natus  est  nobis,  rex  novus  hodie  da- 
tus  est  nobis,  qui  est  Christus  in  civitate  David, 
eamus,  et  videamus  hoc  Yerbum,  et  credamus,  quia 
in  principio  erat  Verbum,  ct  Verbum  erat  apud  Deum, 
et  Deus  erat  Verbum  (Joan,  i,  i).Quod  factum  est, 
Quantum  ad  se,  neque  factum,  neque  creatum  est. 
Factum  tantummodo  est,  quia  Verbum  caro  factum 
cst  :  quod  Dominus  ostendit  nobis,  Videamus  corpo- 
raliter,  et  quod  mente  concepimus,  et  fidc  tenemus, 
restat,  ut  ocuiis  tencamus.  Et  venerunt  festinanteSy 
et  invenerunt  Mariam^  et  Joseph^  et  infantem  positum 
in  prxsepio  {Luc.  ii,  6).  > 

Quia  vero  Christus  Dominus  omnem  justitiam 
adimplere  venerat,  et  se  verum  hominem,  non  um- 
bratilem,  aut  phantasticum  ostendcre,  legi  circum- 
cisionis  secundum  tempus  prsescriptum  subjici  vo- 
luit.  Duplici  in  loco  disserit  S.  Bruno  de  cir- 
cumcisione  Christi  Domini,  quorum  primus  est  in 
Evangelio  Lncae  cap.  ii,  i5  :  «  Nobis,  ait,  non 
sibi  circumciditnr  Dominns.  Sicut  enim  nobis 
est^^natus,  nobis  baptizatus,  et  passus;  ita  et 
nobis  est  circumcisus,  de  quo  Apostolus  inquit  Rom. 
iv^  li  :  Quia  signum  accepit  circumcisionem  siynacu- 
lum  justitias  fidei.  »  Data  est  igitur  circumcisio,  uon 
ut  peccata  toUeret,  sed  ut  aliquid  signiticaret,  et 
quadam  differentia  Judaeorum  populum  ab  aliis  gen- 
tibus  separaret.  Quamvis  itaque  propter  mandati 
transgressionem  qnicumque  olim  non  «icumcidere- 
tur,  damnabatur;  non  tamen  per  circumcisionem 
justiOcabatur.  Hxc  enim  circumcisio  in  Christo 
completa  est,  in  quo  et  alise  legis  cseremonioe  con- 
summatse  snnt.  Alterum  locum  proBstat   sermo  De 

(14)  Consonans  est  S.  Leo  M.  in  serm.  2  De  na- 
tivit.  Domini,  c.  2.  t  Oportuit  enim,  ait,  nt  pri- 
mam   Genitricis  integritatem    nascens    incorruptio 


A  circumcis.    Domini  5,  iib.    iv  Seolent.  «  Qu 
aOtem,  inquit,  Salvator  noster  hanc  in  carn 
circumcisionem    suscepit,    hsec    valde    ratioi 
causa  fuit,  quia  non  venit  legem  solvere,  sed 
plere.  Finis  enim  legis,  dicit  Apostoius  Rom 
Christus    est   ad   justitiam    omni   crcdenti.   Ii 
lex  completa  est,  nihil  proiiciunt,  qui  post 
circumciduntur.     Quse     autem     sit     circumc 
significatio  explicatur    a  D.  Thom.    iii    p., 
art.  3,  ubi  ait :  <(  Quod  sicut  Filius  Dei  non  p 
se  ipsum  factus  est  homo,  et  circumcisus  iu 
sed  ut  nos  per  gratiam  faceret  deos,  et  ut  spi 
liter  circumcidamur,  sic   propter  nos    sistitii 
mino,  ut  discamus  Deo  prsesentare  nosmetii 
Cum  autem  Jesus  in  Bethlehemitico  pra?scp 

B  raretnr,  ducti  a  stella  novo  splendore  coru 
venerunt  Magi  ab  oriente  eum  adoraturi,  ciqu 
rata  munera  obtulerunt.  Plura  snnt  mysteriij 
in  evangelica  lectione  contemplatur  A.  N., 
exponit  in  comment.  super  cap.  ii  Matthsei,  qi 
aliqua  tantum,  ne  longiores  simus,  profei 
«  Sed  quare,  inquit,  eos  antecedit  stella,  r 
'viam  eis  ostendat,  et  ad  puerum  ducat?  Seqi 
igitnr  eam,  veniunt  Bethlehem  ;  stat  super  di 
illam,  in  qua  erat  virgo  Maria;  stat  stella 
stellam  :  Maria  enim  siella  maris  interpre 
Stelia  itaque  Filius,  stella  et  mater  :  stella  ori* 
stella ;  sed  major  qote  oritur,  quam  illa  de  qu 
tur.  Unde  et  merito  supra  stare  videtur.  Noi 
snpra  puerum  :  Sed  quid  dixit  :  Supra  ubi  erai 
Ubi  enim  erat  puer,  nisi  in  sinu  matris?  Staba 
stella,  et  clamabat :  habet  enim  hnguam  sua 
Sed  quid  signiflcabat?  Quid  dicebat?  Vis 
quid?  Hic  est  puer  :  hcec  est  mater  pueri  :  hi 
quaerite  :  hic  invenietis  :  hic  in  parvo  corp 
latet :  hic  ubique  est,  et  omnia  replet.  Hoc  est 
quod  dicit :  Videntes  autem  stcllam  gavisi  sun 
dio  magno  valde,  Quid  est  enim  videntes  st 
nisi  videntes,  et  intelligentes  quid  eis  significa 
et  dicebatur  per  stellam?  Non  enim  niagnun 
dium  est  vidcre  stclias.  Nam  solcm  et  lunaui 
vidcmus,  et  non  raultum  vidcndo  gaudemus. 
debant  igitur  non  prcpter  stellam,  scd  propter 
signiiicatum.  Et  intrantes  domum  invenc7mnt  p 

I)  cum  Maria  matre  cjus,  ct  procidentes  adora 
mmj  et  apertis  thesauris  suis  oltulerunt  ci  m 
aurum,  thus,  et  myrrham.  Quanta  exsultati 
fuerit,  0  Virgo  beatissima,  quis  cogitare  v 
Qnoniam  quem  nuper  genueras,  jam  quasi  Dor 
adorari  videbas.  Sed  quare  tria  muncra  obtul 
nisi  ut  Trinitatis  mysterium  rcvelarent?  Pi 
enim  munus  oITerimus  credcndo  in  Patrem,  j 
dum  in  Filium,  tcrtium  in  Spiritum  sanctum 
autem  per  aurum  signiUcari  putamus,  nisi 
quaj  caileris  major  est,  et  latius  fulget,  regia 
testatem?  Aurum  igitur  Cbristo  olFerimus,  qi; 

custodiret,  ot  complacilum  sibi  claustrum  pi 
et  sauctitatis  hospitium  divini  Spiritus  virti 
victa  servaret.  » 


PROLEGOMENA. 


46 


B 


i  regem  esse  credimas.  Offerimus  et  thas,  qnia  A 
d  esse  coniiteihor  :  myrrham  quoque  ei  offeri- 

qoia  sic  illam  Deum  esse  credimus,  ut  homi- 
,  et  mortalem  esse  non  duhitemas.  »  Cum  hec 

superqoe  ezplanata  sint,  non  indigent  ut  nlte- 
similihus  dictis  in  serm.  De  Epiphania  Domini 
Qsdem  lih.  Senteotiarum  confirmentur. 
em  ipse  Christus  Dominus,  ut  sai  adventus  ye- 
3m,  juxta  prophetarum  oracula,  comproharet, 
tmplo  preesentari  voluit,  legalique  ohlatione  ot 
ogenitus  redimi.  Non  minos  copiosus  est  S. 
;o  in  edisserendis  divinis  rebas,  quae  hac  de 
»ti  prsesentatione  ah  evangelista  Luca  cap.  ii^ 
refenmtur,  cnjus  commentarii  aliqua  tantum 
cam  de  S.  Simeone,  qui  Christum  in  ulnas  suas 
)it.  «  Qualis  enim,  inquit,  et  qnantus  Simeon 
fuerit,  hreviter  ostendit  evangeiista,  dum  ju- 
,  et  timentem  Dominum  populi  consolationem 
ectare,  et  desiderare  dicit,  cui  et  Spiritus  san* 

qui  in  eo  erat,  Filii  Dei  adventnm  revelaverat, 
e  promiserat.  »  Et  hoc  est,  quod  ait  :  Et  re- 
mm  acceperat  a  Spiritu  sancto,  non  visurum  se 
em,  nisi  prius  videret  Christum  Domini.  Quanto 
ierio  videndi  Dominum  senex  iste  beatissimus 
abat  1  quem  jam  eetas  de  hoc  sseculo  exire  co- 
.t,  sed  Dei  responsio  retinehat.  Mori  enim  cu- 
s,  mori  non  poterat;  quia  Cliristum  Domini  nec- 

viderat,  de  quo  sihi  factum  responsum  audie- 

Non  msurum  se  mortem,  nisi  prius  videret  Chri' 
Domini.  Hoc  igitur  desiderahat,  hoc  mente  Q 
abat,  hoc  semper  cogitabat.  Manifestavit  se 
Christus  Simeoni,  adimplevitque  Malachise 
ihetiam  qni  eum  venturom  in  templum  prsedixe- 
cap.  III,  1  :  Et  statim  veniet  ad  templum  suum 
inator^  quem  vos  quseritis  et  angelus  testamenti^ 
i  V08  viUtis,  Fugit  autem  Jesus  in  iEgyptum,  se 
Herodis  persecutione  eripiens,  eoque  c  vivis 
ato,  rediit  in  Galilseam,  et  cum  parentibus  ha- 
irit  in  civitate  Nazareth.  Ibant  autem  ipsi  paren^- 
fesu  per  omnes  annos  in  Jerusalem  in  die  solemni 
hsB.  Et  cum  factus  esset  annorum  duodecim, 
ndenHbus  illis  Eierosolymamy  secundum  consuB' 
nem  diei  festi,  consummatisque  diebus,  cum  redi- 

remansit  puer  Jesus  in  Jerusalem,  et  non  co- 
jerunt  parentes  ejuSy  Luc.  ii,  4i.  Quid  hoc  in  ^ 

Eyangelii  sit  intelligendum,  idem  S.  commen- 
r  exponit  :  a  Religiosi  parentes,  inquiens,  per 
os  singulos  ibant  in  Jerusalem,  nt  legem  audi« 
,  sacrificiis  participarent,  solemnitatihos  inter- 
nt,  et  ejos  adhuc  umbne  serviebant,  cujus  jam 
tatem  tenebant,  Tota  enim  illa  solemnitas  Chri- 
passionem,  resurrectionem,  et  csetera,  quse  de 
scripta  sunt,  significahat.  Erat  igitur  simnl  cum 
sris  Jesus  in  solemnitate,  qui  totius  erat  causa 
mnitatis.  Permixtus  turbis  videbatur  ab  omni- 
»  landabatur  ab  omnibns,  in  iege,  et  prophetis 
dicabatur,  in  sacriiiciis  significahatur,  et  a  ne-* 
e  cognoscabatur;  quia  duplici  velamine  tege- 
ir.  Inde  Telamine  litterae,  hinc  camis  pariete.  » 


Tempus  demum  advenit,  qno  Christam  splendi- 
dius  suse  manifestationis  testimonium  prehere  opor- 
tehat,  suamque  missionem  in  mnndam  adimplere; 
quare,  ut  habemus  ex  Matthseo  cap.  iii,  43  :  Tunc 
venit  Jesus  aGalilxa  in  Jordanem  ad  Joannem,  ut 
baptizaretur  ab  eo.  Plures  hic  complectitur  doctrinas 
S.  antistes  soo  in  Comment.  De  institutione,  et  ne- 
cessitate  haptismatis  Christi,  de  iine  circumcisionis, 
de  revelatione  SS.  Trinitatis,  de  novae  fidei  veritate ; 
eodemque  tempore  maximam   de  Christi  et  Joan- 
nis  hnmilitate  excitat  admirationem.  «  Qnod  enim, 
ait,  tunc  intelligendum  est,  qnando  Joannes  talia 
pro^dicabat  et  baptizabat ;  non  autem  qoando  prce- 
dicare  coeperat :  jam  enim  tricesimum  annum  uter- 
que  intraverat,  quando  ad  haptismum  Dominns  ve- 
nerat.  Baptizatur  autem  Jesus  non  sihi,  sed  nohis. 
Lavat  aquas,  et  sanctificat  suo  tactu,  non  ipse  lava- 
tur  ab  aquis.  Ihi  vetus  circumcisio  periit  :  ibi  novse 
fidei  innovatio  coepit.  Ibi  primum  Joannes  baptizare 
didicit,    uhi    totius   mysteria  Trinitatis,    cognovit, 
audivit,  et  vidit.  Territus  tunc  Joannes,  et  ad  Do- 
minum    accedere  contremiscens,  prohibebat  eum, 
dicens  :  Eyo  a  te  debeo  baptizari,  et  tu  venis  ad  me? 
Respondens  autem  Jesus,    dixit  :   Sine   modo]  sic 
enim  decet  nos  implere  omnem  justitiam»  Tu,  inquit 
major  es,  tu  Dominus  es;  ego  minor,  et  servus;  me 
oportet  minui,  te  autem  crescere.  Quid  est  ergo, 
quod  tu  venis  ad  me?  Ego  potius  debeo  ire  ad  te.  Tu 
mundus  es,  et  omnia  mundas ;  non  tu  a  me,  sed  e^o 
a  te,  et  mundari  et  baptizari  debeo.  At  iUe  :  sine 
modOf  mjsterium  est,  qnod  ago  :  dum  ego  haptizor, 
tu  quoque  in  me  baptizaris,  quia  membrum  es  illius 
qui  haptizatur.  Sic  enim  decet  nos  implere  omnem 
justitiam^  veteribus  finem  et  terminum  ponentes, 
novis  autem  exemplum  et  regulam  dantes.  Bapti^ 
zatus  autem  Jesus  confestim  ascendit  de  aqua;  et 
ecce  aperti  sunt  cobU,  et  vidit  Spiritum  Bei  descen^ 
dentem  sicut  columbamy  et  venientem  super  se  :  et 
ecce  vox  de  cobIo  dicens  :  JEftc  est  Filius  meus  dile' 
ctuSf  in  quo  mihi  complacui,  Quid  est  enim,  inter- 
rogat  S.  Brnno,  qaod  haptizato  Domino  coeli  ape- 
riuntur?  Et  respondet :  Magnum  est  hoc  mysterium, 
magnamque  his,  qui  baptizantur,  Isetitiam  prsefigu- 
rat.  Glausum  erat  prins;  nemo  iUum  ante  bapti- 
smum  ingrediehatnr ;  nunc  autem  apertnm  est.  Vidit 
autem   Spiritum  Dei  descendentem  sicut  columbamf 
non  quod  Spiritus  sanctos  in  columba  incamatus 
sit;  solus  enim  Fiiius  est  incamatns,  sed  quod  in 
columba  Spiritus  Dei  se  ostendere  voluit.  Vox  au- 
tem  illa,  quffi  do  coelis  aodita  est,  cajus,  nisi  Patris 
fuit?  Quis  enim  alius  dicere  potoit  :  JEfic  est  FiUus 
meus  dilectus  ?  Complacet  autem  sibi  Deus  Pater  in 
Filio  auo  dilecto,  quod  talem  ante  tempora  ineffabi- 
liter,  et  sine  initio  Filium  genuit.  Apertissime  hoc 
in  loco  Trinitas  ostenditur,  in  quo  personaliter  tota 
sentitur;  siquidem  Filins  in  homine,  Spiritus  sanctos 
in  coiumba,  et  Pater  in  suse  vocis  testimonio  deda- 
rator. » 
Huc  usque  manifestatio  Christi  UcXa  non  ftierat» 


47 


S.  BRUNO  EPISCOPUS  SIGNIENSIS. 


48 


nisi  aliquibiis,  qui  quasi  primitiffi  forent  ejus  acqui-  A  Brnno,  venite  post  me,  Post   Christum  namque  ire, 


sitionis,  pastoribus  scilicet,  Magis,  Simeoni,  Joanni 
BaptistoR.  Scd,  cum  tempus  sum  missionis  adimplcndic 
advenissct,  atque  in  sui  sequclam  nonnuUos  ad- 
duxisset,  lios  ctiam  aliquibus  signis  in  cjus  fide  et 
imitatione  coniirmare  dignatos  cst.  Quare  invitatus 
Jesus  ad  nuptias  in  Cana  Galiixae,  ad  cas  se  contulit 
noptiali  convivio  cum  discipulis  suis  intcrfiiit;  ibi- 
que  primum  miracolorum  operatus  est.  Cum  autem 
visus  sit  Christus  matri  suffi  petenti  conversionem 
aquffiin  vinum,  quod  sponsis  defecerat,  paulo  aspere 
respondisse,  (15)  quasi  malc  illa  petisset,  quod  non- 
dom  venerat  tempus  ut  faceret  quod  optabat,  Bruno 
nostcr  niysterium  vcrbis  cvangclistae  Joannis  cap.  n 


est  ejus  vestigia  sequi,  ejus  opera  imitari,  ejusque 
patientiam  et  humilitatcm  tenere.  Ncque  enim  suf- 
ficit  nobis  pedibos  tantum  ire  post  Jesum,  nisi  ct 
menle  et  dilectione  eom  sequamur.  >  His  autem 
primis  sectatoribus  secum  assumptis,  coepit  Chri- 
stus  praBdicationem  suam,etuttestator  idemS.  Matth. 
cap.  V,  13  :  Circuibat  Jesus  totam  Galilseam  docens  in 
synagogis  eorum,  et  pi^xdicans  Evangelium  rcgni  Dei,  ct 
sanansomnem  languorem  et  infirmitatcm  inpopulo.  Et 
abiitopinio  ejusin  totamSyriam,et  obtulerunt  ei  omnes 
male  habenteSf  et  vexatos  variis  languoribuSj  etc.  Ubi 
S.  Bruno  hcec  subjicit  in  comment.  ad  idem  cap.  iv, 
23  :  «  Ecce  quam  subito  manifestatnr  Christus ;  ecco 


contectum  elegantcr  exponit  :  Et  deficicyite  vino  dicit      quamsubitoejusvirtutisfama.etopinioterramreplet. 
mater  Jesu  ad  eum  :   Vinum  non  habent,  «   Plena      Undiqoe  autem  omnes  infirmi,  et  male  se  habentes 


enim,  ait,  Spirito  sancto  virgo  Maria,  jam  tnnc 
illud  miraculom  praividebat,  quod  ejus  lilius  factu- 
rus  erat.  Quod  ergo  facore  Jesus  cogitabat;  hoc  illa 
ut  facerct  admonebat.  Et  dicit  ei  Jesus  :  Quid  mihi, 
ct  tibi  cst,  mulier?  Quid  mihi,  et  tibi,  inquit,  com- 
mune  est,  nisi  hocc  caro  mortalis,  ct  homanitas  ista, 
quam  fero,  quoe  famem  pati,  sitire  et  mori  novit, 
miracula  facere  non  novit?  Quod  enim  in  vinum 
aqua  convcrtitur,  non  hnmanitatis,  sed  divinitatis 
est.  Nondum  venit  hora  mea,  Nondum  venit  hora 
passionis  mese,  in  qua  quid  mihi  et  tibi  commune 
sit  omnibus  innotescat.  Tunc  enim  carnem  quam  de 
te  suscepi,  non  virtutes  et  miracula  facere,  scd  in 


ad  eum  deferuntur,  et  ipse  ut  verus  medicns  omnes 
interius  et  exterius  cnrat  infirmitates.  »  Eadem  fnsius 
etiam  disserit  in  comment.  super  ps.  xv,  p.  324,  c.  4. 
§  VI.  JDc  peccato  originali. 
Quid  causoe  fuerit  tantorum  malorom  quai  mun- 
dum  inondarunt,  humanamque  progeniem  tantas  in 
calamitates  adduxerunt?  Non  alia  profecto,  quam 
Ada»  protoparentis  culpa,  cujus  posteri  ejus  omnes 
participes  fuerunt.  Omnes  in  Adam  peccasse  certum 
cst,  adeoque  sicut  in  omnes  homines  pertransiit 
peccatum,  ita  in  ipsos  mors  cum  omnibus  malis 
pertransivit  (16).  Hanc  veritatcm  ex  apostolo,  Rom. 
cap.  V.  12,  habemus  :  Vropterea  sicut  per  unum  ho- 


cruce  pendere  et  mori  videbis.  Dicit  mater  ejus  mi-  c  minem  pcccatum  in  hunc  mundum  intravit,   et  per 


nistris  :  Quodcumquc  dixcrit  vobis,  facite.  Inter  se 
loquebantur  mater  et  filins.  Ipsi  se  intelligebant, 
ipsi  sua  secreta  noverant,  ipsi,  quid  tunc  fieri  opor- 
tcbat,  et  quid  futurom  erat,  sciebant.  Caiteri  autem 
quid  ip.si  dicerent  ignorabant.  >  Conversam  aqoam 
in  vinum  a  Christo  admirati  sunt  omnes,  eoque  por- 
tento^  Jesus,  ut  testatnr  evangelista.  Manifestavit 
gloriam  suam,  et  crediderunt  in  eum  discipuli  ejus. 
Sed  quia  Christns  Dominus  non  venerat  qoffirere 
gloriam  suam^  sed  gloriam  Patris  soi,  qui  ad  sal- 
vandos  homines  eum  miserat,  ductus  est  a  suo  spi- 
ritu  in  desertum,  ut  oratione.  et  40  dierum  et  40 
noctinm  jejnnio  tantum  opus  exordiretor,  suisque 
asseclis  pr»beret  exemplum,  quomodo  coeleste  prffi- 


peccatum  mors^  et  ita  in  omnes  homines  mors  per- 
transiitf  in  quo  omnes  peccaverunt.  Quale  et  qoan- 
tum  fu^rit  peccatum  primi  hominis  Adffi,  quod 
omnem  cjos  progeniem  infecit  atque  damnavit,  in- 
telligi  nequit,  nisi  status  perfectionis.  excellentiffi 
et  dignitatis  in  quo  creatus  fuerat  dignoscator.  Hic 
cximie  a  Bronone  describitnr  in  Comm.  c.  i  Gen., 
p.  C,  c.  2,  exponens  illa  verba  :  Faciamus  hominem 
ad  imaginemf  et  similitudinem  nostram.  «  Quamvis 
ait,  aliud  sit  imago,  et  similitudo,  hoc  tamen  in 
loco  idipsum  signiflcat  et  imago  et  similitudo;  sic 
ad  Dei  similitudincm  factus  est  homo,  sapiens  qui- 
dem,  justus  et  bonus,  immortalis  et  incorroptibilis 
factus  est.  Sed  quoniam  dicitur  (idem  S.   Bruno), 


sidium  sibi  promeruissent.   Expleto  autem  jejunio,  ^  crcavit  Deus  hominem  ad  imaginem,  suam,  deinde 

terqne  victo  diabolo  qui  eum  ad  tentandom  accesse- 

rat,   elegit  duodecim  apostolos,    inter   quos   primi 

fuere  Petrus  et  Andreas  et  ejus  frater,  deinde  Zebedffii 

filii,  Jacobus  et  Joannes,  piscatores  omnes,  et  reli- 

qni  a  S.  Matth.,  c.  iv,  descripti,  qui  colomnffi  et 

fnndamenta  Ecclcsiffi  futuri  erant.  Dixit  autem  eis  : 

Venite  post  me,  et  faciam  vos  /!eri  piscatores  homi- 

num  (Marc,  i,  27).  «  Sed  qnid  est  dicere,   ait  S. 


(lo)  Petav.  lib.  xiv  De  incar.,  c  1,  §  6.  Vid.  adno- 
tat.  in  S.  Maximum  Taurin.,  p.  68 

(16)  a  Primus  cnim  homo  transmisit  in  omnes 
homines  peccati  sui  merita  auorum  caro  est  de 
peccati  lege  concepta.  Propter  noc  in  parvolis,  cum 
nullum  sit  ex  propria  voluntate  peccatnm,  inest  ta- 
men  filiis  ir»  carnaliter  genitis  macula  parentalis, 


subinfertur,  ad  imaginemj  Dei  creavit  illum,  sic  etiam 
iiitelligi  potest,  ut  talem  corporaliter  qooque  ho- 
mini  imaginem  daret,  qualem  Filium,  qui  utique 
Deus  est,  quandoque  suscepturum  ante  tempora 
disposuerat.  Sic  igitor  non  solum  interior,  verom 
et  exterior  homo  noster  quodammodo  absimilis 
esset  (17).  »  Hanc  doctrinam  ex  Tertulliano  de- 
sumpsit  Bruno;  illo  enim  hb.  De  resurrectione  car- 

quffi  quidem  bene  dispositum  divino}  creationis  non 
perturbat  ordinem,  sed  nffivo  patcrnffi  transgressio- 
nis  intligit  tetram  nascentibus  foeditatem.  >  S.  Fulg. 
De  prffid.  et  grat.  lib.  i,  cap.  3. 

(17)  Quid  hac  de  imagioe  homini  sentiendum  sit 
opportune  adnionet  S.  Aug.  lib.  xv,  Do  Trinit.  cap. 
20.  «  Verum,  inqoit,  nec  hanc  imaginem  ab  eadem 


PROLEGOMENA. 


50 


ap.  6,  ubi  agit  de  primo  homine  ex  limo  for- 
y  sic  loquitur  :  «  Recogita  totam  illi  Deum 
)atum,  ac  deditum,  manu,  secsu,  consilio, 
ntia,  providentia,  et  ipsa  iraprimis  affectione 
lineamenta  ducebat.  Quodcumque  cnim  limus 
imebatur,  Gliristus  cogitabatur  homo   futurus, 

et  limus  et  caro;  sermo  quod  et  terra  tunc, 
inim  preefatio  Patris  ad  Fiiium  :  Faciamus  ho» 
m  ad  imaginem  et  similitudinem  nostram.  Et  fecit 
inem  Dens,  id  utique  quod  fmxit,  ad  imaginem 
'ecit  illum^  scilicet  Ghristi.  £t  sermo  enim  Deus^ 
in  effigie  Dei  constitutus,  et  non  rapinam  arbi- 
s  est  pariari  Deo.  Ita  limus  ille  jam  tnnc  ima- 
n  inducens  Christi  futuri  in  carnC)  non  tantum 
)pus  erat,  sed  et  pignus.  »  Ex  quo  autem  pecca- 
kdam,  Iransgrediens  Dei  prseceptum,  de  non 
do  fructu  ligni  scientioe  boni  et  mali,  dissimilis 
s  est  ab  illa  Dei  imagine  in  qua  Deus  enm  con- 
rat;  amisit  enira  justitiam,  sapientiam^  immor- 
item  et  bonitatem,  quee  dona  Dei  erant,  non 
rae  suflc  proprietates ;  et  factus  est  mortalis  in- 
js,  servus  peccati,  concupiscentise  subjectus,  et 
tellectu  obtenebratus.  Quare  A.  N.  loquens  de 
iiso,  dixit  p.  9,  col.  i.  «  Posuit  et  lignum  scien- 
>oni  et  mali,  de  quo  postquanr  primi  homiues 
:derunt,  quibus  bonis  caruerint,  quibus  malis 
icuerint,  cognoYerunt.  »  Experti  etiam  sunt 
iptionem  naturse,  et  carnis  rebellionem,  qute 
i  spiritui  subjecta  ei  obtemperabat,  quod  ma- 
in  omnem  eorum  progeniem  propagatum  fuit. 
;ura  humana,  inquit  idem  S.  Bruno  in  ps.  cxv, 
7y  col.  1,  a  primo  homine  per  peccatura  vitiata, 
rrupta  in  omnibus  hominibus  reperitur,  et  non 
a  Christi  sanguine  sanari,  et  liberari  potest.  » 
tatu  autem  innocentiae  in  qua  creatus  est  Adara 
ie  disseruit  eadem  pag.  9,  col.  i,  ubi  haec  habet : 
aotum  autem,  inquit,  Dominus  hominem  dilcxe- 
X  hoc  etiam  facile  inteliigi  potest,  quod  taiem 
ationis  iocum  ei  preparaverat,  in  quo,  si  non 
Lsset,  et  castissimo  coojugio  sine  omni  concu- 
ntia  filios  procreasset,  ex  quibus,  completo 
Drnm  numero,  nuila  mortis  amaritudine  degu- 
,    supemam  Jerusalem   conscendens,  nec  me- 

nec  numero  ab  angelis  discrepans,  seterna 
tndine  frueretur.  » 

ntse  calamitatis  nostrorum  protoparentum  au- 
fuit  diabolus,  qui  cum  suis  asseciis  per  super- 
i  a  coelo  depulsus,  et  in  barathrum  ignis  prseci- 
us,  invidens  conditioni  hominis,  a  felicitate, 
fruebatur,  per  mulieris  illecebras  et  suasionem 
ere  conatus  est  (18).  Hinc  A.  N.  occasionem 
is  est  quserendi,  quomodo  perfectis  omnibus, 
t  dic,  qucc  Deus  creare  volnerat,  dici  potuit  : 
\  Deu8  cuncta,  qu3e  fecerat,  et  erant  valde  bona, 
i  erat  malnm,  vel  ipse  diabolus  princeps  mali?  et 

itate  factam,  et  suo  vitio  in  deterius  commu- 
a,  ita  eidem  comparet  Trinitati,  ut  omni  modo 
im^t  similem ;  sed  potius  qualicunque  similitu- 
magaam  quoque  dissimilitudiuem  ceruat ;  quan- 


A  respondet,  p.  7,  c.  2.  «  An  nondum  ceciderat,  ut  dicitur 
Joan.  y  III,  4 ir :  In  veritate  non  stetity  et  ab  initio  mendax 
fuit;  aut  fortasse  ipsa  die,  qua  factus  est  homo,  ejus 
glori8einvidendo,atqueideomortiferasuadendo,simul 
cum  bonitate  ipsum  quoque  principatum  araisit.  Simul 
cnira  et  non  prius  horainis,  et  doemonis  condemnatio  lc- 
gitur.  Nam  quia  mulier  dixit :  Serpens  decepU  mc,  et  co- 
medif  statim  Dominus  serpenti  raaledicens  ait :  Maledi- 
ctus  eris  inter  omnia  animantia,  et  bestias  terrae.  Mulieri 
quoque  dixit :  Multiplicabo  serumnas  tuas.  Adse  vero  : 
Maledicta  teira  in  opere  tuo.  De  his  autem  in  aposto- 
lorum  et  prophetarum  libris  nihii  certum  reperi,  et 
doclores  Ecclesiaj  diversa  sensisse  cognovi.  Dico 
autem  quia,  et  si  prius  cecidisset,  nihilorainus  ta- 

^  men  dici  potuisset  quia  vidit  Deus  cuncta  quse  fece- 
raty  et  erant  valde  bona,  quoniam  et  in  ipso  diabolo 
adhuc  bonum  est,  quod  fecerat.  »  Neque  malum  ul- 
lum  excogitari  potest  in  fructu  quem  Adam  et  Eva 
comederunt,  quia,  ut  docet  S.  August.  eod.  lib.  Do 
civit.  Dei,  c.  12,  in  tantce  felicitatis  paradiso  nihil 
erat,  quod  non  esset  bonura,  sed  esca  illius  frnctus 
mala  fuit,  quia  prohibita.  Transgressio  autem  prse- 
cepti  magnara  culpam  involvit,  siquidem  «  obedien- 
tifie  virtus,  sequilur  idera  S.  doctor,  in  rreatura  ra- 
tionali  mater  quodammodo  est  omniura  custosque 
virtutum,  quandoquidem  sic  facta  e^t,  ut  ei  subdi- 
tam  sit  utile;  perniciosura  autem  suam,  non  ejus  a 
quo  creata  est,  facere  voluntatem.  Hoc  itaque  de  uno 
cibi  genere  non  edendo,  ubi  aliorum  tanta  copia  sub- 

-^  jacebat,  tam  leve  prasceptum  ad  observandum,  tam 
breve  ad  memoriam  retinendum,  ubi  praesertira  non 
voluntati  cupiditas  resistebat,  quod  de  pcena  trans- 
gressionis  postea  subsecutum  eat,  tanto  majore  in- 
justitia  violatum  est  quanto  faciliora  posset  obser- 
vantia  custodiri.  » 

Nemo  tamen  ex  hoc  cum  haereticis  senliat  concu- 
piscentiam,  sive  appelitura  ad  malum,  obortum  in 
homine,  qui  poena  peccati  est,  libertatem  arbitrii, 
hoc  est  potentiara  ad  bene  agenduni  ei  abstulisso. 
Cupiditas  enim  illa  Isesit  quidem  librrnm  arbitrium 
et  debilitavit,  ut  repugnantiam  in  bono  eligendo  ex- 
periatur  homo,  sed  non  exstinxit,  ita  nt  retineat 
quidem  facultatera  indifTerentiaj  activoe,  et  in  quam- 
cunque  partem  velit  se  convertere  possit.  Hujus 
orthodoxae  doctrinse  assertorem  Brunonera  nostrum 
proferam,  qui  in  exponendis  verbis  illis  ps.  lxix, 
pag.  446,  col.  i,  Deus  in  adjutorium  meum  intende, 
Domine,  ad  adjuvandum  me  festina,  haic  tradit  : 
€  Haec  oratio  sufiicit  nobis  in  omnibus  qua5  postu- 
lamus,  praesertim,  si  ab  inimicis  et  adversariis  afUi- 
gimur  :  ubique  et  in  omnibus  Dei  adjutoriura  quai- 
rendum  est,  quia  ubique,,ct  in  omnibus  necessarium 
est,  quoniam  sine  ejus  adjutorio  nihil  facere  possu- 
nius.  Si  bona  agere  volumus,  bene  et  utiliter  ora- 
mus,  et  si,  quod  non  debemus,  mala  agere  volumus, 

tuni  esse  satis  videbatur,  admonui.  » 

(18)  Vid.  Aug.  De  civit.  Dei,  lib.  xiv,  cap.  2,  et 
i^ulg.  de  Fide  ad  Petrum,  cap.  3,  n.  33,  cdit.  Rom. 
17iO. 


5i 


S.  BRUNO  EPISCOPUS  SIGNIENSIS. 


52 


\ 


bene,  et  utiliter  oramas,  magnum  qaidem  Dei  adja-  A  se  suscepit.  »  Idem  coniirmayit  ad  illad  Deoter.  cap. 


toriam  est,  si  malis  desideriis  resistat,  et  iieri  non 
permittat.  Qui  igitur  malum  aliquid  facere  cupit, 
dicat  prius  :  DeuSf  in  adjutorium  meum  intende,  et 
non  poterit  facere  qaod  cnpit.  Festinet  igitur  Domi- 
nus  in  adjatorium  bonis  nt  faciant  qaod  volunt,  fe- 
stinet  et  malis  in  adjutorium  ut  non  faciant  quod 
Yolant  (i9).  > 

Sed  hajasmodi  libertas  arbitrii  vix  salvari  videtiir 
in  induratis,  qui  scilicet  in  tanta  relicti  sant  maliiia, 
ut  ea  laborantes  non  resipiscant,  quemadmodum 
contigit  Pharoni,  de  qao  Deus  dixit  Moysi,  Exod. 
iv,  20  :  Ego  indurabo  cor  ejus,  Hanc  difQcultatem 
sibi  proposuit  A.  N.  in  comment.  super  hunc  Exodi 


XXI,  pag.  205,  col.  4.  Quando  peccaverit  homo  quod 
morte  plectendum  est,  et  adjudicatus  est  morti,  c  Ideo 
fortasse,  ait,  quia  priraus  homo  tunc  in  ligno  pepen- 
dit,  qaando  pomura  vetitum  ex  arbore  ra^uit,  et  hu- 
manum  genus  est  morti  adjudicatum.  In  ligno  ergo 
quicunque  pendet,  et  adhuc  originali  peccato  tene- 
tur,  maledictus  est.  »  Preeterea  in  cap.  xii.  Exod., 
pag.  60,  c.  2,  ubi  excidium  narratur  oranium  primo- 
genitorum  iEgyptiorum,  h«e  habet  :  «  Mortua  sunt 
omnia  primogenita  in  terra  iEgypti,  quoniam  origi- 
nale  peccatum  per  universum  mundum  in  omnibus 
illis  periit  qui  crediderunt  et  baplizati  sunt,  ut  pec- 
catum,  quod  per  lignam  concupiscenliae  ccepit,  per 


locum  p.  53,  c.  i  :  quam  ita  solvit,  et  libertatem  ar-  ^  lignum  crucis  destnieretur.  Quot  sunt  enira  homines, 
i_:*-::  :«4-..x —   -^i: — :  -«j l    -n^^  .- j. — i.   ..^      ^^  ^^^^  ^^  origiualia  pcccata.  Omnis  enim  horum 

cum  eo  nascitur,  quod  nisi  Christi  sanguine  et  aqua 
baptismatis  deleri  non  potuit.  »  Tandem,  omissis 
aliis  testimoniis,  hoc  nnum  addam  ex  Comraent.  cap. 
xxxiv  in  Exod.  p.  123,  col.  i  :  0"*  «"/'«'«  imuita- 
tein,  et  scelera,  et  peccata,  nuUusque  apud  te  per  se 
innocens  est.  «  Nullus^  inquit  S.  Bruno,  apud  te  inno- 
cens  est,  quia  nec  unius  diei  infans  sine  peccato  est. 
Unde  Psalmisla  ps.  l  :  Quoniam  in  iniquitatibus  con- 
ceptus  stim,  et  fn  delictis  peperit  me  mater  mea.  Fit 
ergo  innocens  per  le,  qui  non  est  innocens  per  se, 
quoniam  tu  solus  potes  facere  mundum  de  immundo 
semine  conceptum  (Job.  xiv,  4).  » 

§  VII.  De  gratia  Dei  Salvatoris. 


bitrii  intactam  relinqui  afdrmat.  Ego  indurabo  cor 
ejus.  cc  Qnid  est  hoc,  Domine?  Tu  indurabiscor  cjus? 
Tn  enim,  ut  Apostolus  ait  :  Cui  vis,  raisereris,  et 
quem  vis,  induras.  Quod  si  induras,  cui  nemo  resi- 
stere  valet,  quid  ad  Pharaonem?  cur  qui  ^populum 
dimittere  non  potest,  ideo  panitur,  qnia  non  dimit- 
tit?  Non  potest,  quia  induratur.  A  quo?  A  te.  Tu 
enim  dicis  :  Ego  indurabo  cor  ejus.  Aiiter  est  intelli- 
gendum.  Quod  ergo  dicitur  :  Ego  indurabo  cor  cjus, 
tale  est  ac  si  diceret  :  Ego  cor  ejus  indurari  permit- 
tam,  nnllam  vira  ei  faciam,  totura  se  sibi  dimittat, 
faciat  quod  velit,  nt  si  bene  vel  male  egerit,  totura 
sibi,  et  non  mihi  impntetur.  »  Ergo  sicut  obduratio 
Pharaonis,  juxta  Brunonem,  tota  ex  ipso  fuit,  eam 


enim   vicisset,   si  voluisset  :  ita   etiam  peccatores  C      Destitutus  igitur  homo  originali  justitia,  et  impo- 


quotquot  sunt,  propensionem  snam  ad  malum,  si 
velint,  snperare  possunt.  Retinqui  tamen  aliquem  in 
mala  voluntate  propter  diuturnam  gratise  resisten- 
tiam,  ejusdem  Brunonis  aliornmque  SS.  Patruni 
sententia  fuit.  Ille  enim  eodem  in  Comment.  Exod. 
cap.  X,  p.  57,  col.  i,  ubi,  de  tenebris  agit,  quse  to- 
tam  iGgyptum  occupaverant,  hsec  habet.  «  Ecce  qui 
regem  sequuntur  tenebrarum,  qni  toties  admoniti  et 
flagellati,  qui  totsigna  et  miracnla  videntes,  adhuc  in- 
durato  corde  in  malitia  perseverant,  tenebris  involuti 
nihil  vident,  et  quasi  lapides  immobiles  permanent.  » 
His  igitur  de  peccato  originali  exploratis,  «  quod 
unicnique,  ita  S.  Augustinus  lib.  vi  contra  Julia- 
num  c.  12,  proprium  illud  est,  et  voluntarium,  vo- 


tens  factus  ad  eam  snis  viribus  recupcrandam ,  cuni 
sensus,  et  cogitalio  cordis  ejus,  ut  inquit  Scriptura, 
Genes.  cap.  viii,  prona  facta  sint  ad  malum,  consc- 
quitur  ex  eo  neccesitas  divisi  adjutorii,  graliae  sci- 
licet  pr«Ebentis  homini  lapso  vires,  quibus  bonum  ad 
vitam  aeternam  ordinatum  agere  valeat;  quodque 
gratia  dicitur,  quia  gratis  datur;  estque  illustratio 
in  intellectu,  et  pia  affectio  in  voluntate.  Hanc  igitur 
gratiam  ejusque  necesitatem  pluribus  in  locis,  post 
S.  Leonem,  qui  dixit  :  «  Quod  cecidit  in  Adam  pri- 
mo,  erigitur  in  futuro,  •  docuit  S.  Bruno,  qui  supra 
relatum  Geneseos  locum  exponens  p.  i9,  col.  2 
«  Natnra,  ait,  humana  per  se  fragilis,  et  miserabilis, 
nisi  Dei  auxilio  protegatur,   fdcile  labitur  in  pecca- 


luntarium  quidem  voluntate  originis ;  proprium  v^iro  "  ^^^.^  ^^^  digna  videtiir,  cui  misereatur.  »  Eodem 

spiritu  loquitur  super  verba  illa  ps.  cxxxix,  8  :  Do- 
mmc,  Domine,  virtus  salutis  mcx^  inquiens,  «  Sine 
ejns  adjutorio,  et  virtute  salvari  non  possum,  »  item- 
que  super  haec  alia  ps.  cxliv,  20 :  Dominus  dirigitjustos 
«  quia,  ait,  ipsius  gratia  est,  quod  a  recto  iti- 
nere  non  recedunt  (29).  »  Rursum  et  in  ps.  lxii,  7  : 
Sic  memor  fui  super  stratum  meum,  in  matutinis  me- 


proprietate  naturse  ac  personsep  >  intelliguutur  quse 
A.  N.  de  peccati  originalis  effectibus  pluribus  in  lo- 
cis  dixit.  In  Genesis  enim  cap.  ii,  p.  9,  col.  2^  su-. 
per  illa  verba  dicta  Adam  a  Deo  :  In  quocuquue  die 
comederis  ex  co,  morte  morieris,  inquit :  «  Et  Adara 
quidem  mox  ut  comedit  mortuus  est,  non  quod  de 
hac  vita  confestim  exiret,  sed  ut  quando  exiret  in 

(19)  Quod  hic  docet  Bruno,  bonos  implorare  a 
Domino  adjutorium,  ut  faciant  bonum  qood  volunt, 
et  malos  eadem  deprecatione  uti  debere,  ut  ayer- 
tantur  a  malo  quod  cupiunt,  innititur  Augustino, 
qui  lib.  I,  c.  3,  contra  duas  epist.  Pelag.  h»c  habet. 
A  Deo  ipso  donari  homini  bene  operandi  libertatem, 
juxta  ilfnd  Joan.  viii,  36  :  «t  vos  Filius  liberaverit, 
vere  liberi  critis,  Qua  veritate  stabilita,  hsec  subin- 
fert.  «  Datur  eigo  potestas,  at  iilii  Dei  fiant,  qui 


credunt  in  eum,  cum  idipsum  datur,  ut  credant 
in  eum.  Quae  potestas  nisi  detnr  ,a  Deo,  nulla 
esse  potest  ex  libero  arbitrio,  quia  nec  liberum 
in  bono  erit,  quod  liberator  non  Iiberaverit,  sed  in 
malo  liberum  habet  arbitrium,  cum  delectationem 
malitiae  vel  occultus,  vel  manifestus  deceptor  inse- 
rit.  vel  sibi  persuasit.  » 

(20)  S.   August.  contra  duas  epist.  Pela*?.  lil).    i, 
c.  3,  n.  7  :  Postquam  prcemisisset  neminem  credere 


j  ■ 


PROLEGOMENA. 


5i 


or  in  ie,  quia  fuisti  adjutor  meus,  eadem  habet,  A  eamdora  doctrmam  tradidit  S.  Bruno  in  comment. 


pii  homines,  inquit,  et  peccatoresin  nocte,  etin 
^ris  sunt.  Sancti  vero  in  matutiuis,  utpote  qui 
ilis  lumen  vident,  etSolijustitioe  appropinqnant. 
factus  est  adjutor  meus,  Merito  itaque  tui  sem- 
oiemor  fui,  et  memor  ero,  quia  ubique,  et  in 
bus  necessitatibus  meis  factus  es  semper  adju- 
leus.  9  insuper  ad  illa  verba  ps.  lxxxiii,  6, 
is  vir  cujus  est  auxilium,  abs  te,  ait :  c  Beatus 
ir,  cui  in  hac  vita  sic  auxiliaris  ut  ad  iilam  do- 
tuo  adjutorio  conscendere  pos>it.  Nemo  enim 
,  nisi  traxeris  eum.  •  Et  ad  hasc  altera  :  In 
faciemus  virtutemf  et  ipse  ad  nihilum  dcducet 
^antes  nos  (Psal.  ux,  14).  c  In  Deo^  inquit,  fa- 


super  illa  ps.  cii,  2-4,  pag.  5i7,  col.  2  :  Noli  oblivi- 
sd  omnes  retributiones  cjus.  Qui  propitius  fiet  omni- 
bus  iniquitatibus  tuis;  qui  sanat  omnes  languorcs 
tuos;  quiredimit  de  interitu  vitam  tuam ;  qui  satiat 
in  bonitate  desiderium  tuum  :  qui  coronat  te  in  misera- 
tione  et  miserationibtis.  «  Magnse  sunt,  inquit  S. 
episcopus,  istai  retributiones,  et  tam  magnse,  ut  eas 
nunquam  oblivisci  debeamus.  Factus  est  autcm 
Ooniinus  propitius  omnibus  iniquitatibus  nostris, 
qiiia  non  solum  originale  peccatum,  sed  simul  cum 
eo  omnia  alia  suo  sanguine  delevit.  £t  hoc  est  quod 
dicit  :  Qui  sanat  omnes  languores  nostros ;  omnes 
quidem,  quia  nullum  ad  sanandum  relinquit ;  anima) 


s  virtutem,  et  ipse  egredietur  in  virtutibus  no-  ^  loquitur  et  de  ejus  languoribus  dicit.  Redimit  autem  ' 

*  •  ■  «•         ••  •  ■«      •«  A  ^^  V  •         J  «J  *_£  '  3  A^  *  A.  *        * 


quia,  sicot  dixit,  iiue  eo  nihil  possumus  fa- 


» 


ia  vero  Semipelagiani  admittebant  quidem  ne- 
atem  gratiae  ad  bonum  opus  perficiendum,  non 
1  ad  initium  boni  operis,  eis  opposuit  dogma 
licum,  exponens  illud  ps.  cxviii,  ii7,  Adjuva 
l  salvus  ero  :  «  Deus  est,  iuquit,  qui  operatur  in 

et  velle  et  posse,  et  sine  ejus  adjutorio  nihil 
)  possumus  (2i).  >  Cum  quiesitos  fuisset  S. 
st.  cojus  sit  bona  voluntas,  Dei,  an  hominis, 

De  peccat.  merit.  et  rem.,  cap.  18,  n.  30,  re- 
let  :  c  Nam,  si  nobis  libera  quecdam  volantas  ex 
ist,  quee  adhuc  potest  esse  vel  bona,  vel  mala, 
vero  voluntas  ex  nobis  est,  melius  est  id  quod 


de  interitu  vitam  ejus,  quod  iieri  non  posset^  nisi 
prius  ejus  peccata  dimisisset.  Satiavit  quoque  in 
bonis  dcsiderium  ejus,  quia  iirmissimam  spom  sibi 
tribuit  seternaB  felicitatis.  Unde  Apostolus  ait  Rom. 
cap.  IX,  24  :  Spe  enim  salvi  facti  sumus.  Coronat  au- 
tem  in  miseratione  et  misericordia,  quia  ipsc,  qui 
dat  coronam  idem  ipse  dedit  victoriam;  neque  vin- 
cere  potuisset,  nisi  ejus  auxilium  adfuis&et.  » 

Hujusce  autem  auxilii  beneiicium  nullis  prs&ce- 
duntibus  meritis  dari  asserit  A.  N.,  sed  solum 
ex  bona  Dei  voluntate  proficisci,  quippe  decla- 
rans  pag.  353,  col.  2,  illud  ps.  xxix,  8  Domine, 
in  bona  voluntate  tua  praestitisti  decori  meo  virtu- 
tcm,  ((  et  decorem,  ait  addidisti,  et  super  decorem, 


is,  quam  quod  ab  illo  est.  Quod  si  absurdissi-  G  hanc,  quam  habeo  virtutem,  addidisti.    Hoc  autem 


Lcitur,  oportet  fateantur  etiam  bonam  volun- 
.  nos  divinitus  addisci.  »  Si  ergo  bona  voluntas 
•  est,  initium  etiam  boni  operis  a  Deo  erit,  non 
I  a  nobi^,  «  quooiam,  ait  idem  S.  doctor  De 
et  lib.  arbitr.,  c.  17,  ipse,  ut  velimus,  opera- 
icipiens,  qui  volentibus  cooperatur  perliciens 
ft 

ic  autem  boni  agendi  Ipotentiam,  sive  gratiam, 
iufficiens  dicitur,  omnibus  dari  docet  A.  N.; 
La  gratiam  efficacem,  quse  est  voluntatis  impol- 
»eu  coeleste  desiderium  ferens  hominem  ad 
nandata  adimplenda.  Quare  iilustrans  verba 
sm  ps.  cxYiii,  40,  Ecce  concupivi  mandata  tua, 
:  :  c  Mandata  tua  non   solum  Teci,  sed  facere 


nullis  prsecedentibus  meritis,  sed  ex  bona  vo- 
luntate  tua.  Hinc  est  enim,  quod  Apostolus  ait 
Rom.  cap.  ix,  16:  Non  est  volentis,  neque  currentis, 
sed  miserentis  est  Dei,  Quid  habes  quod  non  accepi- 
sti?{I  Cor.  IV,  7.)  Omnis  igitur  virtus,  constantia, 
et  fortitudo  sanctorum,  non  ipsorum,  sed  Dei  est 
(23).  •  His  alterum  addam  speciosissimum  ejusdem 
S.  episcopi  locom  p.  388,  col.  2,  super;  verba  illa 
ps.  XLiv,  8  :  Propterea  unxit  te  Deus^  Deus  tuus^  oleo 
Ixtitiaeprx  consortibus  tuis;  ubi,  posiquam  dixerit  in 
Christo  omnem  divinitatis  pieDitudinem  habitasse, 
docet,  prffiter  apostolos,  ejusdem  participes  iieri 
quotquot  aiii,  c  qoi  non  suis  meritis,  sed  ejus  ad- 
optione  ad  hsereditatem  participandam  electi  sunt.  • 
pivi.  Facere  enim  quilibet  potest,  sed  cum  "  Gratia  autem,  qua  ad  hanc  adoptionem  elevantur, 
rio  faceie  coeiestis  gratiee  est.  »  Luculentius      IjBtitiae  oleum  appeilat,  propter  jucunditatem,  quam 


D 


ristam,nisi  illi  fuerit  datum,  sequitur  :  «  Nemo 
potest  habere  voluntatem  jastam,  nisi  nullis 
laentibus    meritis,    acceperit  veram,  hoc  est, 
itam  desuper  gratiam.  v 

)  Vid.  S.  Fulg.  lib.  i,  De  flde  ad  Petrum  cap. 
34;  et  cap.  16  De  prcBdest.  et  grat.  ha»c  do- 
c  Sicnt  ergo  bona;  voluntatis  initium  nemo  po- 
aberenisi  fuerit  misericordia  Dei  prseveniente 
inatus,  quia  prxparatur  voluntas  a  Domino, 
viii,  35,  et  rursum  scriptum  estpsal.  lviii,  11  : 
meus,  misericordia  ejus  pro^veniet  me,  ita  eam- 
voluntatem  bonam  nemo  usque  in  tiuem  pote- 
»Unere,  nisi  fuerit  jugiter  eadem  misericordia 
quente  servatus.  > 

I  Dizerat  idem  S.  August.  lib.  De  grat.  Chri- 
p.  14  :  « Si  enim,  sicut  Veritas  loquitur,  omnis 


qui  didicit,  venit :  quisquis  non  venit,  profecto  nec 
didicit.  Quis  autem  non  videat,  et  venire  quem- 
quam,  et  non  voaire  arbitrio  voluntatis?  Sed  hoc 
arbitrium  potest  esse  soium,  si  non  venit  :  non  au- 
tem  potest,  nisi  adjutum  esse,  si  velit;  et  sic  adju- 
tum,  nt  non  solum  quid  faciendum  sit  sciat,  sed 
quod  scierit  etiam  faciat.  » 

(24)  Quidquid  boni  agunt  sancti  juxta  S.  August. 
lib.  De  grat.  et  lib.  arbitr.,  cap.  16,  a  Deo  est  re- 
petendum.  «  Ut  ergo  velimus,  inquit,  sine  nobis 
operator;  cum  autem  volumus,  et  sic  volumus,  ut 
faciamus,  nobiscum  cooperatur.  »  Coosonans  est 
auctor  de  vocat.  gent.,  lib.  n,  c.  8.  t  Datur  ergo, 
ait,  gratia  sine  merito,  ut  tendat  ad  raeritum,  et 
datur  ante  ullum  laborem,  unde  quisque  mercedem 
accipiat  socundum  suum  laborem. 


55 


S.  BRUNO  EPISCOPUS  SIGNIENSIS. 


56 


I 


animffi  recte  ^operantes  sentiunt,   donec  hujusmodi  A  ubi   legitur  :    Quoniam   Jacob  eregit  sibi  Dominus 


nnctionem  non  amiserint.  Sunt  hsc  ejus  verba  : 
«  Bene  autem  hoc  oleumy  laetiti»  oleum  dicitur, 
quia  omnibus  qui  ungnntur,  si  tamen  unctionem  non 
amittant,  gaudium  et  lcetiti&m  praestat. 

Quamyis  Ghristus  pro  omnibus  mortuus  sit,  et 
velit,  ut  ait  Apostolus  I  Tim.,  c.  ii  :  Omnes  homi' 
nes  salvos  fierif  et  ad  agnitionem  veritatis  veniref  ad 
quam  omnes  vocantur,  non  tamen  omnes  electi  sunt. 
Cujus  rei  mjsterium,  cum  A.  N.  meditatus  fuerit, 
totum  refundit  in  divinam  profundissimam  yolunta- 
tem,  de  qua  quid  senserit,  habemus  in  comment.  ad 
illa  verba  ps.  xci,  6.  Nimis  profundx  sunt  cogitatio- 
nes  tux,  «  Cur  aliud  vas,  inquit,  iu  honorem  iiat,  et 


aliud  in  contnmeliam,  cur,  antequam  nascantur,  Ja-  ^  quiescit  omnis  plenitudo  divinilatis  corporaliter  (Col 

y  1*  X  A.         T^  1«.       A  1  i.      I  *  /\\        /*'  X  '      •  X  X       1*  1** 


cob  eligatur,  et   Esau  reprobetur,    solvat  |qui  po- 

test.  »   Similia  dixerat  ad  verba  Job.  cap.   xli,   2, 

pag.  295,  col.    1,  Et  quis  ante  dedit  mihiy  ut  red- 

dam  ei?  €  Omnia,  quse sub  coelo  sunt, mea  sunt.  Ac  si 

dicat :  Quos  defendo,    misericordia  est;  quos   non 

defendo,  justitia  est.  Gnm  enim  omnia  mea  sint,  non 

mihi  qnasi  mea  omnia  serviunt;   quae  etiam  si  ser- 

virent,  non  tamen  de  suo,   sed  de  meo  servirent. 

^  Nihil  mihi  quasi   ex  debito   requirere   debent,   qui 

nihil  mihi  ante  dederunl.  De  hac  profundissima  qno?- 

stione  Apostolus  ait  Rom.  cap.  xi,  33  :  0  altiiudo 

divitiarum  sapientix  et  scientiae  Dei,   quam  incom- 

prehensibilia  sunt  judicia  ejus^  et  investigabiles  viae 

ejus!  »  Gum  autem  constet  Deum  libere  aliquos  eii- 


11,   9).  Gonsortes  |ejus  sunt  apostoli,  omnesque  alii, 
qui  non  suis  meritis  ad  haereditatem  electi  sunt.  » 

£t  quia  electio,  vel  prsedestinatio  sanctorum  juxta 
S.  Augustinum,  de  prsdest.  sanctorum,  cap.  V},  est 
praeparatio  gratiXy  gratia  verojam  ipsa  donatio  :  unde 
quicunque  liberantur,  certissimeiiberantur(25) ;  ejus 
sectatorem  se  prsebuit  A.  N.  in  comment.  ps.  lxiv,  5, 
pag.  429,  col.  1  :  Beatus,  quem  elegistif  ct  assumpsisti, 
inhabitabit  iu  atriis  tuis,  <  Beatus,.  ait^  ille,  quem  Do- 
minus  sua  pietate  elegit,  et  de  taniahominum  tnullitu- 
dine  sibi  assnmpsit,  iste  enim  perire  non  poterit, 
sed  absque  ulla  dubitatione  bona  sibi  prsedestiuata  per- 
cipiet.  Etipse  quidem  habitabit  in  tabernaculis  ejus,  et 
de  quibus  ipse  Dominus  ait :  In  domo  Patris  mei  man' 


gere,  alios  hac  electioneprivare,hujusmodi  veritatis  C  siones  multx  sunt  (Joan,  xiv,  2).  • 


assertorem  proferam  Brunonem  nostrum  in  exposi- 
tione  illornm  verborum  ps.  lviu,  6,  pag.  417,  col. 
2 :  Et  tu,  DominCf  Deus  virtutum,  Deus  Israel,  inten- 
de  ad  visitandas  omnes  genteSy  ubi  ait :  <  lile  est  Deus 
virtutnm,  in  cujus  manu  |et  potestate  sunt  omnes 
virtutes,  qui  eas  tribnit  cui  vult,  dispensat  quomodo 
vult,  repellit  a  se  quos  vult.  Non  est  volentis,  ne- 
que  currentis,  sed  miserentis  est  Dei  {Rom,  ix, 
16j.  »  Glarius  aliam  jnstorum  electionem  ante  prse- 
visa  merita  docet  idem  auctor  in  comment.  ad  Exod. 
cap.  xxxiii,  19,  p.  122,  col.  1.  Postquam  retulit  ora- 
iionem  Moysi  Deum  deprecantis  >pro  populo  praeva- 
ricatore  in  adoratione  vituli  aurei,  hsec  habet : 
«  Quod  autem  sequitiir  :  Miserebor  cui  volucro  et 
clemens  ero  in  quem  placueritf  tale  est,  ac  si  diceret : 
Tu  pro  populo  tuo  rogas,  tu  pro  his,  quornm  corda 
et  cogitationes  non  cognoscis,  exoras.  Ego  scio  guos 
elegerim,  ego  miserebor  cui  voluero,  qui  nolo  nisi 
bonum  (24).  >  Idem  praestat  illustratio  ps.  cxxxih,  4, 

(24)  Tota  est  ex  D.  Augustino  doctrina  exposita : 
ille  enim  lib.  ii,  c.  17,  De  peccat.  merit.  eam  tradit : 
<c  Quare  autem  illos  velit  convertere,  alios  pro  aver- 
sione  punire,  quanquam  et  in  beneifcio  tribumdo 
nemo  juste  reprehendat  misericordem,  et  in  vin- 
dicta  exercenda  juste  reprehendat  veracem,  sicut  in 
illis  evangelicis  operariis,  aliis  placitam  mcrcedem 
reddentom,  aliis  non  placitam  arguentom,  uulliis 
juste  culpaverit,  consilium  autem  dccultioris  justi- 
tise  apud  ipsum  est.  Nos  quautum  coucessum  est  sa- 
piamus,    et  iutelligamus,  si   possumus,    Dominum 


D 


Israel  in  possessionem  sibi,  t  Optima  ratione  proba-  j- 
tnm  est,  inquit,  quoniam  benignus  est  Dominus,  at-  p 
que  suavis ;  siquidem  priuF/iuam  boni,  vel  mali  ali- 
quid  egisset,  nuilis  prsecedentibus  meritis,  sola  be- 
nignitate  sua  eum  elegit.  Et  non  solnm  ipsum,  sed 
totum  Israel,  id  est,  totam  ejus  progeniem,  quffi 
postea  ab  ipso  Israel  vocata  est,  elegit  sibi  Dominus 
in  possessionem  et  haereditatem.  >  Nec  minus  ad 
eamdem  senteniiam  confirmandam  opportuna  sunt, 
quae  S.  antistes  afTert  super  illaps.  xliv,  8,  pag.  388, 
col.  2,  Proptera  unxit  te  Deus,  Deus  tuus,  oleo  Ixti- 
tisB  prx  consortibus  tiUs.  «  Aliis  ad  mensuram,  dicit 
datur  spiritus,  in  ipso    vero,  Ghristo   scilicet,   re- 


Hujusmodi  doctrina  de  libera  justorum  electione, 
quam  Bruno  secutus  est,  plene  consonans  divinis 
oraculis  videtur;  nam  Sap.  cap.  ix,  17,  habetur  de 
Deo  :  Sensum  aulem  tuum  quis  sciet,  nisi  t\i  dederis 
sapientiam,  et  miseris  Spiritum  sanctum  tuum  de 
altissimis,  et  sic  correctse  sint  semitae  eorum,  quae 
sunt  in  terris,  et  qux  tibi  placent,  didicerint  homines? 
Nam  per  sapientiam  sanati  sunt  quicunque  placuerunt 
tibi,  Domine,  a  principio.  His  ergo  inhaerens  A.  N.  in 
expositione  cap.  I,  Numer.,  pag.,  172,  col.  1,  dixit : 
«  Novit  Dominus  et  nomina  et  numerum  electorum 
suorum,  et  revera  beati,  qui  in  Dei  exercitu  nume- 
rati,  et  quorum  nomina  scripta  snnt  in  Iibro  vitse. 
De  eis  aliquem  perire  impossibile  est.  >  Etenim  isti, 
scilicet  justi,  non  tantum  electione  quam  operatione 
salutem  consequuntur,  sive  mane,  id  est  cito,  aut 
vespere,  vocentur ;  dummodo  opus,  ad  quod  vocati 
sunt,  faciant.  Qnam  necessitatem  bonorum  operum 
prae   oculis  habens  S.  Bruno,    eam   sic    docuit  in 

Deum  bonum  ideo  etiam  sanctis  suis  alicujus  boni 
operis  justi  aliquando  non  tribuere  vel  certam  scien- 
tiam,  vel  victricem  delectationera,  ut  cognoscant 
non  a  se  ipsis^  sed  ab  illo  sibi  esse  lucem  qua  illu- 
miuantur  tenebra;  eorum,  et  suavitatem,  qua  det 
frnctum  suum  terra  eorum.  » 

(25)  «  Hsec  prsedestinatio  sanctorum  nihil  aliud 
est  quam  prs^cientia,  et  prseparatio  beueiiciorum 
Dei,  quibus  certissime  liberantur  quicunque  libe- 
rantur.  •  S.  Aug.  De  dono  persever.,  cap.  25. 


PROLEGOMENA. 


58 


\,  ps.  LXiv,  9,  pag,  430,  col.  1,  ad  illa  verba  A  bibere,  tu  forsitan  petisses  ab  co,  et  dedisset  aquam 


i  matutinif  et  vesperc  delectabis.  «  Dclectatur, 
t,  itaqae  Oominas  exitus  iliorum,  qui  ezeant,  et 
nt  a  ccBtu  malorum.  Matutinus  est  ille  exitus, 
ito,  vel  in  primceva  aBtate  fit;  vespere  autem 
ero,  vel  ultima  eetate  fit.  Omnes  tamen  recipit 
,  et  primis  et  novissimis  denarium  tribuit.  Re- 
re  iilius  Evangelii  in  quo  paterfamilias  conda- 
lerarios  in  vineam  suam.  >  Dixerat  S.  Augusti- 
le  vocatis  a  Deo  :  «  Aguntur  ut  agant,  non  ut 
lihii  agant.  »  Eadem  habet  idem  S.  episcopus  in 
I.   ejusdem   ps.   lxiv,    12,    multisque   aliis   in 

amvis  S.  Bruno  asserucrit  gratuitam  prsedesti- 
nem,  quse  liberam  importat  justorum  electio- 
certamque  salutem,  quam  victricis  gratiffi  dono 
(quuntar,  longissime  tamen  abfuit  ab  hsereticis 
am  Christi  necessitantem,  et  cogentem  dicenti- 
Ille  enim  efficaciani  gratiee  cum  libertate  arbi- 
>ptime  conciliavit,  in  hoc  etiam  fideliter  Augu- 
doctrinam  secutus  (26).  Siquidcm  declarnns  illa 
1  ps.  Lxvii^  10,  pluviam  voluntariam  scgregabis, 
,  hxreditati  tuae,  inqait  :  «  Non  est  hsec  pluvia 
;a,  sed  voiuntaria,  quia  voluntarie  datur,  et  vo- 
irie  suscipitur.  Uanc  autem,  quia  Judnei  susci- 
noluerunt,  segregavit  Deus  ho^reditati  suob.  » 
le  haec,  ut  obiter  dicta,  accipiantur,  duplici  ex 
confirmari  possunt,  nempe  ex  comment.  in  cap. 
0,  Exodi,  ubi  expositis  verbis  illis  Domini,  Ego 


B 


vivam.  Qoas  ita  exponit  S.  Brano  :  «  Si  me  cogno- 
sceres,  et  S.  Spiritu  illuminata  esses  (donum  nam- 
que  Dei  est  Spiritns  sanctus),  tu  forsitan  petisses  a 
me,  sicut  ego  modo  peto  a  te,  et  dedissem  aquam 
vivam  indeficientem,  aquam  in  vitam  wternam  suffi- 
cientem.  •  His  aliisque  mulieri  dictis,  in  ea  Christus 
perfectioris  aquee  desiderium  accendit,  mentem  ejus 
elevat  ad  veritatem,  quam  sub  metaphora  aquse  sa- 
lientis  in  vitam  seternam  proponitcredendam.  a  Pau- 
latim,  inqnit  A.  N.,  separat  eam  Dominus  a  suo  in- 
tellectu,  ut  ad  meliorem  intelligentiam  eam  trahat. 
Separata  jam  aliquantulum  mulier  a  priori  intelligen- 
tia,  non  illius  putei  aquam  intelligit;  aliam  aquam 
petit,  qua  semper  abundans,  amplius  eam  illuc  ve- 
nire  non  sit  necesse.  »  Mulier  igitur  Samaritana  non 
coacte,  sed  dulciter,  suaviterqne  trahitur  ad  Ghri- 
stum,  omnem  ei  fidem  pree^tat,  eumdemque  apud  ci- 
ves  suos  promissum  Salvatorem  adnuntiat  (27).  Ad- 
mirabilem  hujusmodi  vocantis  Dei  homines  ad  bo- 
num  agendum  suavitatem,  et  ad  se  trahendi  dele- 
ctabilemimpulsum  prosequiturBruno  in  cxpositione 
ejusdem  Joannis  cap.  iv,  44,  Nemo  potest  venire  ad 
me,  nisi  Patery  qui  misit  me,  traxerit  eum  :  a  Trahit, 
inquit,  non  violentia,  sed  amore.  Secundum  quam 
significationem  dicitur  Trahit  sua  quemque  voluptas 
(ViRG.  EcL  ri,  65).  Deus  aulem  neminem  trahit, 
Hisi  volentem,  etsalvari  cupientem.  v 
Haec  autem  voluntas  excilatur  iu  nobis  lumine  ve- 


rabo  cor  Pharaonis,  ita  concludit :  c   Hinc  ergo  c  ritatis,  quo  illustramur,  charitatis  igne,  quo  ascendi- 


gitur  quod  quia  boni  salvantar,  Dei  gratia  est, 
iuse  misericordicB  treno  ad  se  trahens,  etiam  cum 
dre  velint,  peccare  non  patitur,  hoc  autem  non 
faciendo,  sed  cor  moUiendo,  et  in  melius  immu- 
o.  »  Alterum  locum  amplissimum  prsebet  Expo- 
sermonis  Ghristi  cum  muiiere  Samaritana,  quie 
ur  in  comment.  super  cap.  iv,  7-11,  Joannis. 
idit  mulier  ad  puteum  Jacob  haurire  aquam, 
reqaiescentem  Dominum  invenit^  qui  ei  dicity  Da 
l  bibere,  sed  illi  hsesitanti,  quod  talis  petitio  sibi 
ro  Judseo  fieret,  respondit,  Jesu^  et  dixit  ei :  Si 
is  donum  Dei,  et  quis  est  qui  dicit  tibi :  Da  mihi 

l6)  S.  Aagust.  primum  lib.  De  Spirit.  et  lit.  cap. 

scribit :  u   Gum  potestas,  datur,  non  imponitur 

3ssitas.  i>  Et  cap.  34 :  «  Agit,  in^uit,  Deas  ut  ve-  ^' 

js,  et  credamus...  sed  consentire,  vel  dissentire 

pria:  voluntatis  est.   »   Secundo  lib.  De  grat.  et 

arbit.,  cap.   15,  demonstrat  quomodo  sub  gratia 

mtas  humana  non  sit  coacta,  sed  libera,  exponens 

n  verba  illa  Ezech.  xvui,  31  :  Facite  vobis  corno- 

et  spiritum  novum  :  «  Qui  dicit  :  Dabo  vobis  cor 

m,   et  spiritum  novum    dabo  in  vobis,  (Ezcch. 

n,  26).  Quomodo  ergo  qui  dicit,  facite  voois  hoc 

t,  dabo  vobis?   Quare  jubet,  si  ipse  daturus  est, 

quia  dat  quod  jubet,  cum  adjuvat,  ut  faciat,  cui 

3t?  Semper  est  autem  in  nobis  voluntas  libera, 

non   semper  bona;  aut  enim  a  justitia  libcra 

quando  servit  peccato ;  aut  a  neccato  libera  est, 

ndo  servit  justitise,  et  tunc  est  oona.  Gratia  vero 

semper  est  bona,  et  per  hanc  fit,   ut  sit  humo 

ae  volanlatis,    qui  prius  fuerat  voluutatis  malai. 

hanc  etiam  fit,  ut  ipsa  bona  volunlas,  quae  jam 

»it  essc,  aageatur,  et  magna  fiat,  ut  pussit  adim- 


mur,  spe  coelestis  beatitudinis,  qua  recreamur.  Ad 
hanc  spem  nostrce  salutis,  quamvis  peccatores  fue- 
riraus,  ipse  Bruno  nos  confortat,  qui,  relatis  verbis 
illis  ps.  cxLiv,  8,  9,  Misericors;  et  miserator  Dominus 
patiens,  et  multum  misericors  suavis  Dominus  tmi- 
versis,  et  miserationes  ejus  super  omnia  opera  cjus, 
ita  divinam  exaltat  misericordiam.  «  NuIIus,  ait, 
locus  relinquitur  desperationi,  post  tantam  miseri- 
cordiffi  repetitionem.  Ille  solus  desperare  potest,  qui 
ista  non  credit,  et  qui,  his  auditis,  adhuc  in  sua  ma- 
litia  perseverat.  De  qaibus  Apostolus  ait  ad  Rom. 
VII,  32.  Secundum  duritiam  autem  tuam,  et  cor  im- 

plere  divina  mandata  quse  voluerit,  cum  valde  per- 
fecteque  voluerit.  » 

(27)  Eadem  interna  suavique  miseratione,  et  illu- 
slratione,  ut  docet  S.  August.  De  grat.  Ghristi  cap. 
45.  Ghristus  subvenit  Petro,  qui  ter  eum  uegaverat. 
«  Quod  Luc.  XXII,  61,  scriptum  esi:  Respexit  eum 
Dominus,  intus  actuin  est,  in  mente  actum  est,  in 
Yoluntate  aclum  est.  Misericordia  Dominus  latenter 
subvenit,  cor  teligit,  memoriam  revocavit,  interiore 
gratia  sua  visilavit  Pelrum,  interioris  hominis  usque 
aJ  exteriores  lacrymas  movit,  et  produxit  atlectum.  » 
Et  S.  Prosper  S.  August.  interpres  lib.  iii  contra 
Gollatorem  ait :  «  Ex  invito  volentem  facit  Dominus, 
ex  quibuslibet  modis  iniidelitatem  resistentis  incli- 
iiat  :  ut  cor  audieutis,  obediendi  iu  se  delectatione 
^cnerata,  ibi  surgat,  ubi  prernebatur;  ibi  discat, 
libi  ignorabdt;  inde  fidat,  unde  diffidebat  inde 
Ytilit,  unde  nolebat.  Etenim  ps.  lxxxlv,  2 :  Dominus 
dabit  benignitatem,  et  terra  nostra  dabit  fructum 
suum.  » 


59 


S.  BRUNO  EPISCOPUS  SIGNIENSIS. 


60 


pcBfiitens  tkesaurizas  tibi  iram  in  die  irx,  et  revela- 
tionis  justi  judicii  Deiy  qui  reddet  unicuique  secundum 
opera  ejus.  Sunt  igitor  miserationes  ejas  super  ora- 
nia  opera  ejus,  quia  niliil  est  in  operibus  ejus,  quod 
misericordiaB  comparari  possit.  Misericordia  ad  ter- 
ram  eum  traxit,  et  crucis  mortem  subire  coegit : 
misericordia  coiium  implcvit,  et  angelorum  ruinam 
restauravit.  p 

Tandem,  ut  qui  misericordia  Dei  adjutus  bene 
operatur,  nihil  sibi  tribuat,  sed  quidquid  secundunx 
justitiam  agit,  in  Dei  adjutorium  refundat,  ad  illud 
quod  uarratur  in  cap.  iv  Numer.  de  nube  qua  sem- 
per  tabernaculum  tegebatur,  et  quse  in  nocte  qui- 
dem  illuminabat,  et  in.die  a  solis  calore  defende- 
bat,  sequentera  affert  expositionem  p.  179,  col.  2  : 
«  Per  hanc  nubem,  inquit,  sancti  Spiritus  gratiee 
significantnr,  quibus  nostrse  ignorantiae  tenebrse  il- 
luminantur,  et  a  vitiorum  sestu  et  a  luxurise  ardori- 
bus  defendimur.  Nos  enim  sumus  tabernaculum 
Dei,  de  quibus  Apostolus  ait  II  ad  Cor.  vi,  17  :  In- 
habitabo  in  illiSf  et  ambulabo  in  eis,  Sed  quid  est, 
quod  ad  hujus  uubis  imperium,  tabernaculum  et 
iigitnr  et  movetur?  Nisi  cum  bene  agimus,  non 
nostrffi  potestatis  sumus,  sed  Spiritus  qui  est  in  no- 
bis:  ipso  enim  regimur,  ipso  docemur  ipso  recto 
itinere  ad  patriam  dirigimur.  »  Hac  in  sententia 
constantem  Brunonem  deraonstrant,  quse  retulit  in 
comment.  super  illum  Matthfiei  locum  cap.  xxv  : 
Domine,  duo  talenta  tradidisti  mihi.  «  Inteilectum, 
iuquit,  et  operationem  mihi  dedisti;  tuenim  dasin- 
telligentiam  intelligeutibus,*tu  etbouam  voluntatem^ 
et  bene  operandi  eilectum  tribuisti;  unde  Aposto- 
lus  ad  Rom.  ix,  16.  Neque  volentis,  ait,  neque  cur^ 
retitis,  sed  miscrentis  est  Dei,  qui  prius  bene  agendi 
voluntatem,  deinde  bene  currendi  tribuit  facul- 
tatem  (28).  » 

Ne  quis  vero  putet  S.  Brunonem,  qui  tot  tanta- 
que  de  necessitate  gratise  Christi,  deque  ejus  pro- 
prietatibus  copiose  docteque  tradidit,  silentio  neces- 
sitatem  bonorum  operum  ad  salutem  praeteriisse; 
nam,  prnter  multa,  quae  brevitatis  gratia  omitto, 
hsec  habet  super  illa  verba  psal.  lxxiv,  pag.  459, 
c.  1  :  Dum  accepero  tempus,  ego  justitiam  judicabo. 
tf  Hffic  autem,  ait^  loquitur  Salvator  noster,  et  ad 
superiora  respondet.  Ego,  iuquit,  cum  accepero 
tempus,  justitiam  judicabo,  et  unicuique  secnndum 
merita  dabo,  et  eos  qui  me  confitentur,  et  meum 
nomen  invocant,  et  mirabilia  mea  prsedicant,  dignis 
muneribus  remunerabo.  Hoc  autem  erit  in  judicio, 
quando  et  boni  et  mali  astabunt  aute  tribunal  Chri- 
sti,  ibique  dividentur,  et  qui  Christum  confessi  sont 
et  lauddverunt,  et  qui  eura  negaverunt.  >  Et  infra 
iu  eodem  psalmo  super  hsc  :  Calix  in  manu  Domini 
vini  meri  plenus  est  misto,  etc,  ait :  «  Calix  iste  in 
manu  Domini  mensura  est  retributionis.  Et  bene  in 
manu  Domini  dicitur,  quia  in  manu  et  potestate  il- 

(28)  Heec  omnia  de  gratuito  gratise  munero  dixit 
S.  Bruno,  dnce  S.  Aug.,  qui  lib.  De  prsedest.  san- 
ctor.,  c.  15,  habct:  Ilumana  hic  merita  conticcscant. 


A  lius  est  reddere  unicuique  secundum  opera  ejus,  >  etc. 

§  YHI.  De  sacramentis. 
Diximus  supra  Christura  Dominum  inter  discipulos 
duodecim  sibi  elegisse,  quos  apostolos  nominavit, 
eosque  in  Ecclesia  constituonda  priraos  operarios  et 
ministros  posuisse.  Uua  benevolentia  toto  suae  vitae 
tempore  illos  complexus  sit  Redemptor  noster,  quse 
secreta  coelestia  eis  communicaverit,  quibus  prse- 
ceptis  institutisque  ad  ilhid  opus  erigendura,  stabi- 
liendumque  informaverit,  evangelist^e  ceeterique  scri- 
ptores  sacri  cumulatissime  tradiderunt.  Ei,  quia 
Jesus  Christus  plenus  gratise  et  veritatis  venerat, 
atque  de  plenitudine  ejus  quotquot  credidissent  iu 
eura,  accepturi  ,erant,  coelestis  benedictionis,  sive 
gratise  suse  fontes  aperuit,  quorum     dispensatores 

3  apostolos  fecit.  Hi  autem  fontes  sunt  sacramenta, 
quibus  datur  gratia  pro  gratia,  id  est  ea  accipienti- 
bus  vel  primo  communicatur,  vel  augetnr. 

Piurimis  in  locis  agit  S.  Bruno  de  baptismo,  qui 
sacramentorum  est  janua;  et  quidem  oraissis  quae 
de  eo  tradit  illustrans  cap.  xiv  Exodi,  p.  64^  c.  i, 
prirao  afferara  expositionem  in  iii  Joannis,  ubi 
ejus  efQcaciam  exaltans,  ait :  c  Tanta  est  virtushujus 
sacramenti,  ut  subito  mundethoraincm  ab  omnipec- 
cato  »  In  commentario  autem  snper  illa  Matth.  xxviii, 
16  :  Data  est  mihi  omnis  potestas  in  cce/o,  et  in  terra. 
Euntes  ergo  docete  omnes  gentes,  baptizantes  eos  in 
nomine  Patris,  et  Filiij  et  Spiritus  sancti.  A  Christi 
divinitate,  atque  oranimoda  potestate  tantam  bapti- 
smatis  virtutem  promanare  docet.   «  Qui  enim,  ait, 

^  secundum  divinitatem  scmper  simul  cum  Patre,  et 
Spiritu  sancto  omnium  rerum  potestatem  accepit, 
ut  homo  ille,  qui  nuper  passus  est,  et  coeli,  et  terrae 
dominatur,  neque  jam  solummodo  Judseorum,  ve- 
rum  etiam  omniura  gentium  et  Deus  et  Doraiuus 
esse  credatur.  Jam,  inquit,  nuUa  est  distinctio  : 
Qui  crediderit^  et  baptizatus  fuerit,  salvus  erit.  Omnes 
docete,  omnes  baptizate  :  sive  Judffii  fuerint,  sive 
gentiles.  >  Proeterea  tum  in  expositione  cap.  ix  Le- 
vitici,  tum  cap.  vii  Numerorum  memorat  A.  N. 
promissa,  qwB  qui  baptizantur  facere  debeut,  abre- 
nuntiandi  diabolo,  et  omnibus  pompis,  et  operibus 
ejus.  Qui  in  cap.  vii  Deuteronomii  dixit  quod  qui 
adhuc  originaii  peccato  teuetnr,   ideoque  est  male- 

r.  dictus,  in  maledictione  non  remancat;  sed  eadem 
die,  ut  suffi  raortis  peccatum  intellexit,  in  aqua 
baptismatis  sepeliatur ;  idera  de  baptismo  et  de 
coniirmatione  apposite  disscruit,  illum  Numer. 
cap.  XIX,  p.  186,  c.  2,  locum  explanans;  ubi  legi- 
tur  :  Qui  tetigerit  cadavcr  hominis,  et  propter  hoc 
septcm  diebus  fuerit  immundus,  aspergetur  ex  hac 
aqua  die  tertio  etseptimOj  et  sic  mundabitury  si  die 
tertio  aspersus  non  fuerit,  septimo  non  poterit  emun-' 
dari,  Ad  heec  ita  loquitur  S.  Bruno  :  «  Quicunque 
ex  Adara  nascitur,  cadaver  homiuis  tetigit,  quia, 
priusquam  cadaver,  et  raortis  legihus  subditus  es- 

quse  perierunt  in  Adam;  et  regnet^  quae  regnat^  Dei 
gratia  per  Jesum  Christum  unicum  Fiiium  Det,  Do- 
minum  nostrum. 


\ 


1- 


PROLEGOMENA. 


62 


sminem  generasse  legitar.  Propter  hoc  igi-  A  mano  contra  Berengarinm  prodmdt.  Prcestat  ante 


antam  ad  se,  septem  diebns  est  immundus, 
isi  aqua  baptismatis  regeneretur,  nunquam 
idas.  Unde  hic  dicitar,  ut  hujusmodi  homo 
itur  hac  aqua  die  tertio,  quatenas  sub  trina 
ione  baptizatus  illuminari  a  Domino  merea- 
)ergatur  autem  et  die  septimo,  ut  per  manus 
ionem  septem  gratiis  Spiritas  sancti  confir- 
Quare  autem  die  septimo  emundari  non 
qui  in  die  tcrtio  hac  aqua  aspersas  non 
nisi  quia  nemo  ab  episcopo  contirmatur, 
us  in  Trinitate  non  sit  baptizatus  ?  >  Ex  his 
ir  Bmuonis  diebus  sub  trina  immersionc,  et 
nitatis  invocatione  adhac   administrari  ba- 


omnia  splendidissimam  referre  expositionem  in 
caput  Yxi  Levitici,  pag.  157,  c.  1,  ubi  Deus  promit- 
tit  Moysi  quod  apparuisset  in  nube  super  taberna- 
culum.  «  (29)  In  nnbe,  inquit,  Dominus,  et  in  cali- 
gine  prius  apparebat,  quia  postea  carnis  velamine 
tectus  apparere  debebat :  nubes  enim  illa  Ghristi 
carnem  significabat.  Apparet  autem  et  nunc  in  nube 
super  oraculum,  quoniam  in  sacramento,  sub  alieua 
specie  cernitur  super  altare.  Ad  hoc  autem  oraca- 
lum,  ad  hoc  altare  et  sacramentum  accedere  neque 
semper,  neque  omnibns  licet;  prins  enim  necesse 
est  offerre  vitulum  pro  peccato,  et  arietem  in  ho- 
locaustum,  id    est    credere    necesse    est    Ghristnm 


n,  eumque   prsecedere  debere   conGrmatio-  _  Dominum  pro  peccatis  nostris  immolatam,  et  totnm 


)  episcopo  imperticndam.  Sed  de  confirma- 
deque  ejus  effectu  ex  professo  et  erudite 
jit  S.  Bruno  in  tractatu  de  sacramentis  et 
'Sy  ubi,  postquam  de  baptismo  disseruisset, 
)et  :  «  Nunc  autem  sola  confirmatio  restat, 
episcopis  fieri  jubelur,  in  qua  totius  Ghri- 
im  religionis  mystcrii  pleniludo  completur. 
ismo  namqae  per  Spiritum  sanctum,  datur 
)  peccatorum.  Hic  autem  ipse  Spirilus  invi- 
veniat,  et  domam  ipsam  quam  sanctificavit 
re  et  habitare  dignetur.  Nam  et  ipsi  apostoH 
3tismum  acceperunt  Spiritum  sanctum,  quem 
in  ipso  baplismo  jam  acceperant  in  remis- 
peccatorum.   Tunc  per  insufflationem  acce- 


in  ara  crucis  corporalit^r  passum.  »  Qni  symbolum 
SS.  Eacharistifie,  ejusque  significationem  .nuper 
d«scripsit,  nunc  apertius  de  ea  loquitur,  et  qnomo- 
do  conficiatar,  edocet  in  Gomment,  ad  illa  verba 
psal.  xcui  :  Memor  sit  Dominus  omnis  sacrificii,  et 
holocaustum  pingue  fiat,  «  Ipse  Ghristus  est  enim 
sacerdos  magnus  secundum  ordinem  Melchisedech, 
qui  admirabili  potentia  panem  et  vinum  in  sui 
corporis  et  sanguinis  substantiam  vertit,  deditque 
discipulis  suis,  dicens  :  Accipite,  ct  comeditey  hoc  est 
corpus  meum  :  et  hic  est  calix  Novi  Tcstamenti  in 
meo  sanguine.  Altera  autem  die  postquam  hoc  fecit, 
se  ipsum  in  ara  crucis  pro  nobis  immolavit.  Sed 
major  accedit  catholicse  fidei  confirmatio  ex  irrefra- 


potestatem  ligandi,  alque  absolvendi  a  pec-  C  gabili  auctoritate,  quam  suppeditat   commentarius 


umdemque  Spiritum  sanctum  itcrum  rece- 
n  die  Pentecostes,  ad  totius  virtntis  et  scien- 
ectionem.  »  Et  in  hoc  proprie  docet  signifi- 
ramentum  confirmationis,  quod,  ait,  iterari 
cst,  quia  plenum  et  perfectum  habet  suum 


1. 


nentum  autem  baptismatis,  sive  regenera- 
:r  aquam,  et  Spiritum  sanctum,  quo  sanguis 
applicatur,  adeo  necessarium  tenet  Bruno, 
es,  ideoque  etiam  iufantes  perire  asserat, 
eo  decederent.  Ejus  doctrina  ita  se  habet, 
5  illa  verba  psal.  cxvin,  p.  56f,  c.  2  : 
antes  reputavi  omncs  peccatores  terrae, 
i  homines,  inquit,  in  Adam  prffivaricatores 


in  cap.  VIII  Levitici,  p.  14i,  c.  1,  ubieiiam  fit  men- 
tio  de  expansione  manuam  sacerdotis  celebrantis 
super  hostiam,  et  calicem  consecrandum.  «  (30)  Et 
si  pontifices,  inquit,  et  sacerdotes  super  Ghristi 
corpus  et  sanguinem  manus  expansas  et  elevatas 
habeant,  nnus  tamen  est  pontifex  Jesus,  qui  sanctiti- 
cat  et  benedicit,  cujus  virtute  ineffabili  in  sui  corporis 
sanguinisque  substantiam  panis  et  vinumconvertitur. 
Pudit  autem  sanguinem  ejus  per  altaiis  circuitum  : 
quoniam  Ghristus  snum  sangninem  nobis  obtulit  ad 
bibendum.  Altare  enim  Ecclesia  est,  quse  Ghristi 
sanguine  tota  aspergitur  et  inebriatur.  >  Si  ex  figu- 
ris  symbolisque  Vcteris  Testamenti  tam  perspicua, 
tamque  significantia  eruit  S.  Bruno  testimonia  ad 


t,  qui  legem  sibi  impositam  transgrediens,  ^  asserendam  in  sacramento  altaris  corporis  et  san- 

em  sibi  interdictam  accessit.  In  iila  utique 

atione  perennt  qnicunque  sanguine  Ghristi 

L  redempti.  Qui   vero  redempti  sunt,  nisi 

bi  datam  custodiant,  prsevaricatores  fiunt.  » 

c  de  his    duobus    sacramentis,  baptismate 

Bt  confirmatione,  tradidit  S.  episcopus  Si- 

cum  catholico  dogmate  perfecte  concor- 
^raditionem  Ecclesiffi  in  eorum  usu  perfecte 
nt ;  prestantiora  atqae  illustriora  sunt,  quffi 

locis  suorum  opernm  de   sanctissimo  Eu- 

sacramento  scripsit  et  ante  in  concilio  Ro- 

d.  totum  comment.  in  cap.  xxix  Exodi,  ubi 
I  sacrificio  vituli  et  duornm  arietum,  qao- 
nolatio  ad  significandam  traducilur  oblatio 


giiinis  Ghristi  Domini  transsubstantiationem,  quid 
luculentius  audire  non  speramus  in  ejus  Gommenta- 
riis  super  Evangelia,  qui  realem  ipsius  Christi  pr«e- 
sentiam,  facta  panis  et  calicis  consecratione,  tam 
valide  propugnavit?  Ecce  quomodo  edisserit  tam 
ineffabile  mysterium,  exponens  qase  de  eo  in  Matth. 
cap.  XXVI  habentur  :  Ccmantibus  autem  cis,  accepit 
Jesus  panem,  et  benedixit,  deditque  discipulis  suis 
dicens  :  Acdpite,  et  comedite  :  hoc  est  corpus  meum. 
Declarat,  inquam,  Bruno  hoc  in  loco  quid  Ghristus 
significarat,  cum  alibi,  Joannis  scilicet  cap.  ti,  54, 

nem  corporis  et  sanguinis  Christi  Domini. 

(30.1  Vide  etiam  quse  profert  in  Gomment,  saper 
cap.  i  ejusdem  Lcvitici,  p.  126.  c.  2. 


63 


S.  BRUNO  EPISCOPUS  SIGNIENSIS. 


64 


diceret  :  Nisi  manducaveritis  carnem  Filii  hominis,  A 
et  biberitis  ejus  sanguinemf  non  habebitis  vitam  in 
vobis,  u  Ecce  Sacerdos,  ait,  in  aeternuEn  secundum 
ordinem  Melchisedech,  panem  et  vinum  virtute 
ineffabili  in  sni  corporis  et  sanguinis  substantiam 
convertit.  Sicut  enim  tunc  et  vivebat,  et  loqueba- 
tur,  et  tamen  a  discipulis  comedebatur  et  bibeba- 
tur ;  ita  et  modo  integer,  et  incorruptibilis  manet, 
et  a  iidelibus  suis  in  panis  et  vini  sacramento 
quotidie  bibitur  et  manducatur.  Nisi  enim  panis  et 
vinum  in  ejus  carnem  et  sanguinem  verterentnr, 
nnnquam  ipse  corporaliter  manducaretur,  vel  bibe- 
retur.  Mutantur  ista  in  illa  ;  comeduntur  et  bibuntur 
i]la  in  istis,  quod  qualiter  iiat  ipse  solus  novit,  qui 
omnia  potest  et  omnia  novit.  Dixit  enim  per  se,  _ 
dicit  et  modo  per  suos  ministros  :  Hoc  est  corpus 
meum^  et  tanta  est  ejus  verbi  virtus  et  efiicacia, 
ut  statim  fiat  quod  dicitur.  Similiter  autem  dum 
dicit :  Hic  est  sanguis  meus  ;  mox  in  ejus  sanguinem 
vinum  convertitur.  Et  accipiens  calicem  gratias  egit^ 
et  dedit  illiSy  dicens  :  Bibite  ex  hoc  omnes  :  hic  est 
enim  sanguis  meus  Novi  Testamenti,  qui  pro  multis 
effundetur  in  remissionem  peccatorum,  Hic,  inquit, 
cst  sanguis  meus,  qui  fundendus  est,  et  non  alius 
iste,  et  alius  ille,  sed  unus  idemque  iste  et  ille. 
Cras  igitur  fundetur  ex  hoc  meo  iatere,  quem  vos 
modo  bibitis  et  videtis  in  calice»  »  Eadem  doctrina 
catholica  rcfulget  in  comm.  super  Joannis  cap.  vi, 
•61  :  Ego  sum  panis  vivus,  qui  de  coslo  descendij  etc. 
Si  quis  manducaverit  ex  hoc  pane,  vivet  in  setemumy  C 
ct  panis  quem  ego  dabo  caro  mea  est  pro  mundi  vita. 
((  Jam  uunc,  ait,  ipsd  Domino  eiponente,  intelligi- 
mus  quid  sit  iste  panis.  Iste  enim  panis  caro  Ghristi 
est,  quse  pro  mundi  vita  in  ara  crucis  immolata  est. 
Hanc  autem  manducat  Ecclesia ;  ideoque  non  mori- 
tur,  sed  vivit  in  aeternum.  Panis  enim  et  vinum, 
quae  in  altari  ponuntur,  ad  sacerdotis  vocem  coelesti 
benedictione  sanctiiicantnr,  et  in  Christi  carnem  et 
sanguinem  essentialiter  commutantur  :  ut  una  ca- 
dcmque  cssentia  siL  et  ejus  carnis,  quse  de  Yirgine 
nata  est,  et  ejus,  quse  de  pane  facta  est.  Hoc  autem 
tam  magnum  et  admirabile  sacrameutum  eo  tem- 
pore  coepit  quo  Salvator  noster  panem  et  vinum 
benedicens,  discipulis  ait  :  AccipitCy  et  comedite  : 
hoc  est  corpus  meum,  Et  hic  est  calix  Novi  Testamenti  ^ 
in  meo  sanguine.  »  Quoniam  vero  in  missa  non  so- 
lum  iit  sacramentum,  sed  etiam  sacrificium,  A.  N. 
his  in  doctrinis  versatissimus,  quotidie  fieri  et  re- 
novari  a  sacerdotibus  afiirmat  in  comment.  cap.  i, 
in  Job,  p.  222,  c.  2,  ubi  legitnr  sanctum  virum 
holocausta  pro  singulis  filiis  cunctis  diebus  offerre 
consuescere.  t  OlTerebat  autem  Job,  ait,  holocausta 
per  singulos ;  quia  Salvator  noster  et  pro  omnibus, 
et  pro  singulis  quibuscunque  fidelibus  se  ipsum 
obtulit,  et  quotidie  per  suos  ministros  offerre  non 
cessat.  »  Dixerat  etiam  paulo  ante  de  oblatione 
arietis  iu  holocaustum,  elc.  <  Hoc  autem  est  illud 
holocaustum  quod  quotidie  in  S.  Ecclesia  fit.  OiTert 
euim  Moyses,  id  est  Ghris  us,  arietem  in  holocau- 


stum,  quoniam  et  si  sacerdotum  ministerio  fiat,  ipse 
tamen  carnem  et  sanguinem  suum  immolat  et  sa- 
crificat.  Non  enim  sacerdotis,  sed  ipsius  vox  est, 
quae  dicit  :  Hoc  est  corpus  meum,  et  :  Hic  est  calix 
Novi  Testamenti  in  meo  sanguine,  qui  pro  vobis  et 
pro  multis  effundetur,  in  remissionem  peccatorum,  » 
pag.  I4i,  c.  1.  Haic  de  SS.  Eucharistia  cum  piuribus 
SS.  Patribus  Brunonem  dixisse,  nemo  erit  qui  non 
fateatur;  at  peculiaris  ejus  doctrina  de  Yiatico,  hoc 
est  de  corpore  Christi  in  extremo  vitce  discrimine 
accipiendo,  quo  ostenditur  ex  vetustissimo  tempore 
Ecclesiam  ad  fideles  periculose  decumbentes  illud 
deferre  consnevisse.  Exponens  enim  caput  xv  Deu- 
teronomii,  p.  198,  c.  1,  ubi  dicitur  non  esse  absque 
viatico  dimittendum  servum^  heec  habet  :  ((  Yide 
quam  bonus  Dominus,  qui  nec  etiam  ipsos  malos 
servos,  et  ingratos  vacuos  abire  permittit,  sed  dat, 
eis  viaticum  de  gregibus,  et  de  area,  et  de  torculari. 
Intelligit  enim  hoc  sacramentum,  intelligit  et  hoc 
nomen,  nec  ignorat  quid  hoc  viaticum  significet. 
Unde  et  ultima  hora  poenitentibus  hoc  viaticum  re- 
cipere  persuadet,  qui  per  totam  vitam  usque  ad 
sedem  Judicis  secori  perferantur.  » 

Dum  autem  S.  Bruno  dignitatem  et  virtutem  eu- 
charistici  sacramenti  merito  efTerret,  Christianos 
admonere  non  omisit,  ut  qui  ad  sacram  mensam 
accedunt,  a  peccatis  prius  mundari  curent,  ne  in- 
digne  corpori  et  sanguini  Domini  communicent. 
Quare  in  Levit.  cap.  v,  afferens  illud  Pauli  11 
Cor.  VI,  1  :  Hortamur  vos,  ne  in  vacuum  gratiam 
Dei  recipiatis;  haechabetp.  135,  c.  2  :  c  Hinc  autem 
anima,  in  iis  quse  sunt  Domino  consecreta,  peccare 
videtur,  per  quam  iides  integra  sacramentis  non 
adhibetur;  dum  enim  secundum  quod  potest  gra- 
tiam  non  acquirit  ab  illis,  maximum  certe  sacrile- 
gium  committit.  •  Sacerdotibus  vero  multo  magis 
hanc  munditiem  inculcat,  ois  dicens  :  c  Non  acce- 
dant  ad  altare  nisi  loti  :  prope  est  aqua,  prope  sunt 
lacrymse  et  poenitentia.  »  Ita  in  cap.  xxx  Exod., 
p.  116,  c.  1. 

Non  mirum  ergo  videatur,  quod  S.  episcopns  tam 
frequenter  poenitentiam  commendet,  ac  doceat  quod 
passio  Christi  virtutem  ei  conferat  remittendi  pec- 
cata.  Yid.  p.  132.  Sed,  ne  quis  putet  Brunonem  de 
pcenitentia  cordis  solum  loqui,  eamque  ad  emunda- 
tionem  conscientise  satis  esse,  de  confessione  sacra- 
mentali  peculiariter  agit  in  comment.  ad  cap.  vii  Le- 
vitici.  p.  142,  c.  1.  «  Vult  enim  Dominus,  ait,  ut  pec- 
cata  nostra  sacerdotibus  demus  atque  aperiamus; 
quatenus  eorum  consiliis  et  doctrina  repleamur.  De- 
inus  eis  adipem  nostrum,  coniiteamur  eis  peccata 
nostra,  dicamus,  eis  quid  male  pinguis  lasciviendo 
fecerit  caro  nostra.  Ipsorum  est  adolere,  ipsorum  est 
incendere,  et  delere  peccata.  »  Item  declarans  iila 
ps.  Lxi.  Effandite  coram  illo  corda  vestra,  quibus 
facienda  sit  confessio  manifestat.  a  Quidquid,  ait, 
iu  corde  habetis,  illi  revelate  et  manifestate;  et  sic 
ut  scriptum  est  Jacob.  v,  16  :  Confitemini  alterutrum 
peccata  vestra»  et  oratc  pro   invicem    nt  salvemini. 


fe 


PROLEGOfliENA. 


66 


1  conliteris  quod  eja»  vicariis,idestepiscopis  A  de  Ecclesia,   deinde  de  diversis   ordinam  gradibus 
dotibus  confiteris.  Gclat    autem   peccatum      agam. 


s,  qui  nullum  p(PDitentioe  signum  ostendit. 
autem  a  peccatis  mundetur  non  sufficit  ut 
sua  sacerdoti  confiteatur,  sed  absolutionem 

oportet.  »  Quare  S.  Bruno  explanans  cap. 
itici,  pag.  152,  col.  1,  talem  confirmat  veri. 
Ut  quid,  ait,  peracta  poenitentia  absoivitur 
reconciliatur,  nisi  quia  saccrdotis  absolu- 
itur  atqne  mandatur?  IIoc  audiant  poeni- 
1  qnibus    peccata   non   delentar,   quia   in 

perseverantes,  semper  peccata  pcccatis 
»  Neque  supervacaneum  erit  recensere 
necessitate  sacramentalis  absolutionis  in 
lem  capitis  addit  super  prseceptum  lavandi 
ta  etiam  mnnda.  «  Qaare,  ait,  secundo  la- 
lee  pura  sunt?nisi  qaia,quamvis  poenitentia 

mundns,  attamen  nisi  a  sacerdote  sit  re- 
is  et  absolutus^  adhuc  a   sacramentis  abs- 

immundus  :  quamvis  enim  mundus  sit, 
tamen  non  videtur  nisi  cum  caeteris  fideli- 
esiasticis  communicet  sacramentis.  Primo 
itur  poenitentia,  secundo  reconciliatione  et 
>ne.  »  Nemo  non  videt  delirasse  heereticos, 
amentaiem  confessionem  e  medio  tollere 
int,  eam  modernuni  inventum  dicentes,  et 
iam  cordis  suflicere  praedicarunt.  Et  qcam- 
.  de  sacramentali  confessione,  hoc  est  de 
3eccatorum     accusatione^  tam    prceclarum 


B 


§  IX.  Dc  Ecclesia. 
Ecclesiam  intelligimus,  et  profitemur  esse  fidelium 
societatem  suis  peculiaribus  pastoribus,  seu  episco- 
pis  in  spiritualibus  subjectam,  praecipue  vero  Ro- 
mano  pontifici,  tanquam  capiti  visibili,  in  universa 
Ecclesia  constituto.  Olim  primi  Dei  cultores,  et  ab 
Abraham  primo  credenlium  parente  descendentes 
Ecclesiam  reprcesentabant  ;  modo  Ecclesia,  cujus 
nos  membra  suraus,  Christo  auctore,  gaudet,  atque 
in  ejus  constituta  stabilitate,  ipso  regente  sustenta- 
tur.  «Sicut  enim,  inquit  S.  Bruno  in  exposit.  cap.  ii 
in  Genesim  pag.  dO.  col.2,  dormiente  Adam,  una 
costa  subtracta.  facta  est  Eva  ;  ita  Christo  mortis 
somno  in  cruce  dormiente,  do  latere  ejus  sanguis 
exivit,  qui  redemit  et  fabricavit  Ecclesiam.  Redemit 
autem,  qui  totum  humanum  gcnns  a  damnatione 
suo  sanguine  liberavit :  fabricavit  autem  Ecclesiam, 
suam  gratiam,  suumque  Spiritum  largiens  fidelibns, 
constitaens  prsecepta,  et  promittens  obtemperanti- 
bns  eeternum  preeminm.  »  In  principio  nascentis 
Ecclesifle,  ait  A.  N.  in  exposit.  ad  cap.  xxxiv  Exod., 
pag.  123,  col.  1,  soli  apostoli  a  Domino  vocati  fidem 
susceperunt.  IIlos  autem  doctrina,  exemplis  et  por- 
tentis  ad  tantum  opus  formavit,  eorumque  ministe- 
rio,  sive  apostolatu,  ex  omnibus  mundi  partibus, 
eodem  S.  Brunone  docente  in  Genes.  pag.  18,  col.  2, 
tanquam  diversas  gentes  in  unam  Ecclesiam  congre- 


ium  non    solum  in  locis  supra  relatis,    sed^G  gavit.  Neqae  plures  Ecclesiffi  fact»  sunt,  et  si  plu- 


expos.  ps.  xxxif  p.  357.  c.  1,  preebuerit,  non 
is  poenitentise  publicae,  qnam  peccatores  ob 

pubiica  delicta  obire  debebant,  ut  recon- 
m  ab  Ecclesia  juxta  prsescriptam  disci- 
adhuc  Brunonis  diebus  vigentem  obtine- 
.  A  reconciliatione  leprosi,    ut  habetur  in 

Levitici,  pag.  153,  col.  1,  speciem  desu- 
sc  habet :  a  Egreditur  sacerdos  e  castris  ad 
.  reconciliandum  ;  quoniam  usque  hodie 
(  nostros  ad  peccatores  reconciliandos  E^- 
luas    egredi  videmus.  Non  recipitur  autem 

nec  mundatur  ;  quia  nec  peccator  recon- 
bet,  qui  poenitentiam  non  egerit  pro  pec- 


res  in  diversis  mundi  partibus  fundatse  fuerint, 
quodA.  N.  in  Comment.  super  Cantic.  canticor. 
opportune  adnotavit.  Nam,  cum  ante  sacer  scriptor 
vineas  appellasset,  sub  quarum  nomine  Ecclesise 
intelliguntur,  postea  in  numero  singulari  vineam 
dicat,  significat,  quotquotsunt  vinea3,  id  est  Eccle- 
siffi,  vineam  unam  constituere.  c  Jlnltse  autem  vi- 
nese  muttfle  sunt  Ecclesise.  Una  vero  Synagoga  est. 
Hanc  autem  reliquernnt  apostoli,  sicut  scriptum  est 
Act.  cap.  xin,  46  :  Vobis  oportuerat  primum  quidem 
loqui  verbum  Dei,  sed  quia  repulistis  illudf  et  indi» 
gnos  vos  fecistis  xtemx  vitm,  ecce  comertimur  ad 
gentes.  Potest  et  snb    interrogatione  legi  :  Vineam 


enim  poenitentia  commissa    flere,  flenda  *>  meam  non  custodivi  ?  Custodivi  utique.  Quod  autem 


nittere.  » 

ema  unctione  nullus  mihi  occurrit  locus, 
a  egerit  S.  Bruno,  et  de  matrimonio  per- 
ibet  in  comment.  ii  capitit  in  Genesim, 
IV  Joannis,  quoe  preetereo,  cum  plurima 
snda  sint  de  ordine,  de  quo  tam  copiose 
9  scripsit,  ut  vix  summa  capita  complecti 
jum  vero  per  hoc  sacramentum,  cujus  an- 
t  aliorum  fuit  Christus  Dominus,  constitua- 
xslesia  hierarchia,  quas  est  assuniptio  et 
»  aliquornm  fidelium  ad  sacrorum  ministe- 
id  propagandam  legis  ejus  veritatem,  prius 


prius  pluraliter,  dein  vero  sin|;ulariter  vineam 
posuit,  unitatem  Ecclesise  significavit,  qufB,  quamvis 
secundum  locorum  qualitatem  dividatur,  in  fide 
tamen  et  dilectione  una  est. »  Duobus  aliis  in  locis 
asserit  S.  Brnno  Ecclesise  unitatem  ;  nam  primo  lo- 
quens  de  diver&is  mansiunculis  in  arca  a  Noe  con- 
stitutis,  ait  per  eas  significari  multiplices  Ecclesias 
per  totum  orbem  fundatas,  quse  veluti  qusedam 
camerse  intra  eamdem  domum  continentur,  u  Caret, 
inquit  in  Genes.  cap.  vin,  pag.  17,  col.  2,  Ecclesia 
macula  et  ruga.  Per  mansiuncnlas  autem,  singulas 
designat  Ecclesias,  quee  per  provincias,  et  episco- 


c  autem  in  loco  S.  Brnno  mentionem  facit     erant  et  poena,  et  exemplo,  antequam  poenitens  ab- 
loeniientise  ob  poblica  delicta,  qnse  expianda      solveretor. 


67 


S.  BRUNO  EPISCOPUS  SIGNIENSIS. 


08 


patus   divisee    infrd    uuiversalem   Ecclesiam,  quasi  A  liominibus  abscouditam   revelavcrat.   Quod    autcm 


qusBdam  camerse  intra  domum  continentur.  »  AJter 
locus  habetur,  a  comment.  cap.  u  iu  Exod.,  pag. 
49,  col.  1.  «  Et  si  ob  diversitatem  locorum,  ait, 
multae  in  hoc  mundo  sint  Ecclesise ;  in  fldei  tamen 
unitate,  non  nisi  una  catholica  et  universalis  Eccle- 
sia  esse  creditur.  » 

Ejusdem  etiam  Ecclesise  sanctitas  et  excellentia 
asseritur  ab  A.  N.  in  comment,  ad  cap.  xlii  Job, 
pag.  298,  col.  2.  «  Neque,  ait,  Sjnagoga,  neqoe 
idololatria,  neque  alia  qua^.libet  secta  pulchritudini 
Ecclesise  comparari  potest.  Ipsa  enim  est,  quae  non 
habet  maculam,  neque  rugam.  Et  ipsa  quidem  inter 
fratres  suos,  id  est  inter  angeiorum  choros,  qui 
ejusdem,  cujus  et  ipsa  (filii  sunt)  haireditatem  sus- 
cipit.  » 

Ecclesiam  pariter  apostolicam  coniitemur  ab  apo- 
stolis  fundatam  et  propagatam,  qoi,  ut  inquit 
S.  Maximus  Tanrinensis,  quamvis  parem  gratiam 
apud  Dominum  sanctitatis  obtinuerint,  unus  tamen 
ab  eo  princeps  omnium  electus  est,  et  pro^cipuum 
constitutus  fundamentum,  super  quod  suam  sedifi- 
cavit  Ecclesiam.  Quam  prseclare  hanc  asseruerit 
veritatem  S.  Bruno  ex  duplici  loco  constat,  quorum 
primus  exhibet  comment,  super  caput  xxxui  Exodi, 
pag.  122,  col.  2,  ubi  relata  celebri  confessione  Petri 
de  Christi  divinitate,  ejus  iidem,  quam  ei  Pater 
coelestis  revelaverat,  petram  seu  fondamentum 
super  quod  aedificaturus  erat  Ecclesiam,  nuncupa- 


B 


hoc  ad  Petri  personam  omnino  referri  debeat,  ut 
afQrmantem  Christi  divinitatera,  ex  antea  dictis  conse- 
quens  est,  et  evidentius  colligitur,  si  Christi  verba 
in  suo  vero  sensu  accipiantur.  Non  enim  intelligen-  ., 
dum  est  Christum  voluisse  super  materialem  Petri 
personam,  id  est,  super  corpoream  et  spiritualem  . 
ejus  naturam,  Ecclesiam  suam  construere,  cum  ex 
se  iners  sit,  nihilque  agat,  sed  super  iidem  Petri. 
Sicut  enim  Ecclesia  cx  fide  consistit,  ita  dicitur 
fiindata  super  personam  Petri  habentis  fidem,  qase 
in  sustinenda  Ecclesiffi  fabrica  stabile  iirmumqae 
sit  fundamentum.  Hanc  autem  fuisse  Brunoois  men- 
tem  clarius  patet  ex  his,  quee  immediate  snbjungit. 
t  Huic  enim  sententiee  Apostolus  concordans  I  Cor. 
xxxii  ait  :  Fundamentum  aliud  nemo  potest  poner^, 
praster  id  quod  positum  est,  quod  est  Christus  Jesus, 
Ac  si  dicdt  :  Non  est  aliud  fundamentum,  nisi  illa 
petra,  quam  Petrns  in  fundamentam  posuit,  cum 
diceret.  Tu  es  Christus  Filius  Dei  vivi.  »  Et  revera 
quod  in  fortitudine  et  stabilitate  hujus  petras,  sci- 
licet  Petri,  cjusque  successorum  in  eadem  apostola- 
tus  prseeminentia,  et  dignitate  fundata  Ecclesia 
conservetnr  ;  ex  illo  etiam  Christi  oraculo  evincitor ; 
cum  dixit  Petro  :  Ego  rogabo  pro  te,  Petre,  ut  non 
deficiat  fides  tua,  Nam  ilrmitas  illa  et  inerrantia  a 
iide  Ecclesiffi  a  Christo  in  Petro  fundatoi  characte- 
rem  veritatis,  ac  proprietatem  singularem  ipsi  in- 
hserentem,  et  perpetuo  duraturam   ei  constituebat. 


vit.   «    Vocator   autem,    inquit,    fides    Petri  petra.  Q  Ne  autem  interpretatio  hsec  divinorum  verborum  in 


Unde  com  Domino  Petrus  diceret  Matth.  cap.  xvi : 
Tu  es  Christus  Filius  Dei  vivi ;  mox  ejusdem  iidem 
conflrmans  ait  :  Ego  dico  tibi,  quia  tu  es  Petrus,  Id 
est  super  hanc  fidem  tuam,  qua  me  dicis  Fiiium 
Dei  vivi,  cedificabo  Ecclesiam  meam.  »  Consonat 
alter  locus  in  comment,  ad  prsecit.  Matthsei  capnt. 
c  Videamus,  inquit,  quid  sit :  Et  super  hanc  petram 
aedificabo  Ecclesiam  meam.  Super  hanc  petram, 
quam  tu  modo  in  iidei  fundamentum  posuisti,  super 
hanc  fldem,  quam  tu  modo  docuisti,  dicens  :  Tu  es 
Christus  Filius  Dei  vivi ;  super  hanc  petram,  et 
super  hanc  iidem  eediiicabo  Ecclesiam  meam.  »  Ex 
quo  autem  S.  Bruno  asserit  iidem  Petri  esse  petram^ 
supra  quam  Christus  Dominus  promisit    sediiicare 


alium  sensum  traducatur,  prse  oculis  habeantur 
quse  idem  S.  Bruno  perspicue  adducit  in  comment, 
super  cap.  xxi  Joannis,  ubi  supremam  Petri,  ejus- 
que  successorom  auctoritatem  ac  potestatem  in 
Ecclesia  universa  clarissime  affirmat^  a  Christo  ei 
traditam,  neque  cseteris  apostolis  communicatam. 
Cum  enim  Christus  ter  dilectionem  Petri  exploras- 
set,  eumque  semper  in  iila  constanlem  audivisset, 
non  solum  agnos,  sed  et  oves  suas  ei  pascendas 
tradidit,  dicens  ei  :  Pasce  agnos  meos,  pasce  oves 
meas,  Super  quse  S.  Bruno  hsec  commentatur  : 
a  Prius  agnos,  deinde  oves  ei  commisit ;  quia  non 
solum  pastorem,  sed  pastorum  pastorem  eum  con- 
stituit.  Pascit  igitur  Petrus  agnos,   pascit  et  oves  : 


Ecclesiam  suam,  ipsam  Petri  personam  exprimere  ^  pascit  fllios,  pascit  et  matres,  quia  prseter  agnos  et 


voluit,  aquo  prseclarum  illud  divinitatis  suse  testi- 
monium  prodierat,  et  pecuiiariter  designare  ejus 
eIectionem,ut  prse  reliquis  apostolis  prsecipnum  foret 
Ecclesise  fundamentum.  Neque  enim  in  primis  dixit 
Jesus  super  iidem  in  genere  se  Ecclesiam  sediflcatu- 
rum,  sed  super  fldem  Petri,  quam  ipse  confessus 
fuerat,   eique   Pater    seternus  mysterium  hactenus 

(32)  HsBc  excerpta  videntor  ab  auctore  sermonis 
in  natali  apostolorum  Petri  et  Pauli,  a  melioribus 
criticis  S.  Eucherio  Lugdunensi  attributi,  quamvis 
sub  nomine  Eusebii  Emiseni  editi.  Prius  agnos,  in- 
quit,  deinde  oves  commisit  ct,  id  est  Petro;  quia  non 
solum  pattoremf  sed  pastorum  pastorem  eum  consti- 
tuit.  Pascit  igitur  Petrus  agnos  et  oves  :  pascit  filios. 


oves  in  Ecclesia  nihil  est.  Oves  ergo  prselati  sunt  • 
et  episcopt,  successores  apostolorum  divinitus  con- 
stituti ;  qui  sub  supremo  capite,  nempe  Romano 
pontiflce  gregem  snum  pascere  et  gubernare  de- 
bent.  •  (32)  Tandem,  in  comment^  super  psalmum 
Lxix,  S.  Petrum  maximum  apostolorum  appellat 
S.  Bruno,  eique  a  Christo  Domino  commissam  con- 

pascit  et  matres  :  regit  et  subditos,  etprxlatos.  Chnnium 
igitur  pastor  est^  quia  prxter  agnos  ct  oves  ew  Ecclesia 
nihil  est,  Hac  auctoritate  usus  est  clarissimus  Bos- 
saetins  episcopus  Meldensis  in  celebri  oratione  ha- 
bita  ad  cierum.  Gallicanum  congregatum  an.  1682, 
ut  Rom.  pontiiicis  universi  Christiani  gregis  guber- 
nandi  potestatem  comprobaret. 


69 


PROLEGOMENA. 


7i 


tirmandoruin  fratnim  ciiram  iterum  asserit,  atque  ^ 
coniirmat  priocipatum,  plenamque  ejus  in  universa 
Ecdesia  auctoritatem. 

Quomodo  autem  Petrus  Romanam  Ecclesiam  fun- 
daverit,  suamque  sedem  in  ea  stabiliverit,  docet 
Bruno  in  comment.  super  illa  verba  cap.  xxii  Exod., 
pag.  80,  col.  \  :  Si  seduxerit  quis  virginem  nondum 
desponsatamf  etc.  «  Bonus,  inquit,  seductor  beatus 
Petms  exstitit  qui  ad  iidei  justitioeque  amorem 
Romanorum  multitudinem  convertit.  Invenit  enim 
hanc  qnasi  virginem  vacantem,  nec  dum  desponsa- 
tam,  neque  viro  traditam,  dormivitque  cum  ea,  et 
multos  ex  ea  filios  genuit.  Cum  ea  namque  dormie- 
bat,  quando  prsedicationi  instabat,  et  verbi  semine 
filios  generabat;  postea  vero  dotavit  eam  iide,  n 
scientia,  et  virtutibus,  et  S.  Spirilus  gratia  eam 
roborando,  quia  gener,  et  dotes  patri  virginis  pla* 
cuerunt.  •  Petrus  ergo  ex  Brunone  Ecclesiam  Ro- 
manam  in  sponsam  sibi  electam  ab  impio  idolorum 
cultu  ereptam,  coelestibus  veritatis  radiis  illu- 
stratam.  eam  in  vera  supremi  dominatoris  Dei  reli- 
gione,  Christique  reparatoris  cognitione  stabilivit, 
omnibusque  scientiae  et  virtutum  dotibus  exomavit. 
Ut  autem  bujusmodi  heereditas,  quam  constituerat, 
perpetno  successoribns  suis  in  apostolica,  sede  re- 
maneret,  gloriosissimo  crucis  martyrio,  Ghristiim 
magistrum  sunm  imitatus,  Romse  obire  voluit,  pro- 
prioque  sangoine,  veluti  firmatum  chirographum 
8uae  voluntatis,  ei  reliquit. 

Cum  antem  Bruno  noster  sanctissimus  episcopus  G 
fuerit ;  et  ut  omnimodae  episcopalis  perfectionis 
exemplar  se  gesserit,  mirum  non  est,  si  tam  copiose 
de  electione,  muneribus,  virtutibusque  episcoporum 
exponens  Exodum  et  Leviticum  tractaverit.  Ne  li- 
mites  vero  hujusce  prolusionis  transgrediar,  aliqua 
tantum  ex  multLs  locis  referam,  qua?  praisertim  in 
Comment.  super  Exodum  continentur.  Et  quidem 
primo  andienda  sunt  quse  tradit,  explanans  verba 
illa  cap.  XXIX  Exod.,  pag,  H2,  col.  2.  Vestem  autem 
sanctam,  qua  utitur  Aaron,  habebunt  fillii  ejus  post 
eum,  ut  ungantur  in  ea,  et  consecrentur  manus  eo- 
rum.  «  Vos  enim,  ait,  episcopi  et  sacerdotes,  filii 

(33)  Conformis  est  hujusmodi  regula  sanctioni, 
seu  canoni  in  concilio  Homano  sub  Siricio  papa  ^ 
promulgato.  Ut  extra  conscientiam  sedis  apostolicx 
nemo  audeat  ordinare,  Vid.  observ.  super  Histor. 
eccl.  Fieurii  tom.  I,  p.  299.  Hujusmodi  regula  adeo 
firma  fuit  apud  Romanos  pontitices,  ut  S.  Leo  Ma- 
gnns  in  epistola  ad  episcopos  provincio^  Viennensis 
de  Hilario  Arelatensi  episcopo  conquestus  sit,  quod 
in  ea  se  non  continuerit.  Hilarius,  ait,  Ecclesiarum 
statumf  et  concordiam  sacerfiotum  novis  prxsumptio- 
nibus  turbalurus  excessit ;  ita  sux  vos  cupiens  subdere 
potestati,  ut  $e  beato  apostolo  Petro  non  patiatur  esse 
stthjectum,  ordinationes  sibi  omnium  per  Gallias  Ec- 
elesiarum  sibi  vindicans,  et  debitam  metropolitanis 
sacerdotibus  m  suam  transferens  dignitatem  :  ipsius 
quoqtie  beatissimi  Petri  reverentiam  verbis  arroganii- 
ous  minuendo  :  cvi  cum  prx  cxteris  solvendi  ct  /t- 
gandi  tradUa  sit  potestas,  pascendarum  tamen  ovium 
cura  specialius  tradita  est.  Cui  quisquis  principatum 
msHmat  denegandum,  Hlius  quidem  nullo  modo  potest 
ndnuere  dignitatem;  sed  inflatus  spUritu  superbim  suas^ 


estis  Aaron,  si  tamen  imltamini,  el  Moysi  fratre 
estis,  illius  utique  Moysi,  qui  ait  psal.  xxi,  23  :  Nar 
rabo  nomen  meum  fratribus  meis.  Vos  ergo  habeti 
vestem  Aaron,  vos  gloria,  et  honore,  ommiumqu 
virtutum  ornamento  induti  estis.  Vos  rationale,  c 
superhumerale  habetis,  vos  sancti  Spiritus  grati 
inuncti  estis  :  vestrse  quoque  manus  ad  Christi  cor 
pus  et  sanguinem  conflciendum  sunt  consecratae.  Vo 
enim  septem  diebus  hac  veste  utimini,  et  nunquar 
ea  exspoliamini.  Nou  enim  sunt  dies  nisi  septem 
Quod  autem  septem  diebus  fit,  omni  tempore  fit. 
Mihi  etiam  liceat  recensere  quomodo  idem  S.  Brun 
episcoporum  electionem  et  ministerium  describal 
exponens  illud  Exod.  cap.  xxvii,  pag.  iOI,  col.  5 
Vt  ardeat  luccrna  semper  in  tabemaculo  testimom 
extra  velum.  «  Hanc  autem  lucernam,  inquit,  coUo 
cat  Aaron,  et  filii  ejus;  hanc  illi  oidinant,  conse 
crant  et  constituunt,  qui  et  primi  saccrdotis  ejus 
que  successomm  vices  gerunt  (33.)  A  populo  qui 
dem  lucerna  eligitur,  et  pontiticibus  offertur;  a 
episcopis  autem  consecratur,  et  ordinatur,  et  i 
sede  collocatur.  Lucerna  autem  usque  mane  corai 
Deo,  et  donec  de  hac  misera  et  tenebrosa  vita  exeai 
Dei  populum  proedicaro  et  illuminare  non  cesset 
ut,  hac  nocte  finita,  oriatur  ei  Sol  justitioe,  et  in 
grediatur  illum  diem  de  quo  Psalmista  psal.  lxxxii 
10,  ait  :  Quia  melior  est  dies  una  in  atriis  iuis  supe 
millia.  »  Hic  notandus  est  non  tam  usus  electioni 
episcoporam,  qui  Brunonis  cevo  in  Ecclesia  adhu 
vigebat,  eoromque  consecrationis,  .^*iam  quod  epi 
scopi  consecratores  summi  pontificis  vices  gerc 
bant,  neque  eis  licitum  erat  ad  hujusmodi  conse 
crationem  procedere,  nisi  ejusdem  summi  pontifici 
mandatum,  hoc  est  apostolicas  litteras  haberen 
vi  quarum  vices  ejus  adimplerent.  Sed  et  illu 
peculiare  in  consecratione  episcopomm  a  Bronon 
memoratum  siientio  non  prffiteribo ;  sciiicet,  quo 
episcopi  antequam  consecrentur,  respondere  t( 
neantur  de  fide,  et  jurare  se  ab  illa,  et  a  regul: 
Ecclesiac  nunquam  excessuros.  Exponens  enim  ill 
Levitici  verba  cap.  viii,  pag.  144,  col.  2  :  Obtuli 
inquit,   et   arietem   secundum  in   consecratione   sc 

semetipsum  in  infema  demergit,  Tanta  insonanl 
auctoritate,  quid  validum  afiferre  possunt,  qui  si 
premam  Romanomm  pontificum  in  ordinatione  ep 
scoporum  potestatem  impugnare  contendunt?  ! 
apostolos  in  jus  et  exemplum  prolerant,  qui  passin 
ubi  opus  erat,  episcopos  ordinabant;  respondei 
auctores  omnes,  eos  extraordinaria  missione  et  p( 
testate,  extraordinariis  etiam  privilegiis,  ac  portei 
torum  operationibus  a  Domino  munitos  fuisse  :  i 
proinde  mirum  non  est,  si  in  Ecclesia!  exordio  ord 
nationem  episcopomm  egerint.  Sed  verius  ex  coi 
sensu  S.  Petri  eorum  capitis  illam  egisse  fieri  potui 
antequam  ab  eo  ad  Evangelium  in  omnem  terra 
evulgandum  se  dividerent.  Constituto  enim  Chri^ 
auctoritate  capite  Ecclesifie  Petro  ipso,  Ecclesia  1 
corpus  regi  debebat  (atque  ut  corpus  describitur  i 
Evangelio)  ita  ut  membra  cum  capite  ipso  conveni] 
omnino  deberent.  Num  vero  in  aliquo  regno  const 
tuuntur  civitatum  moderatores  sine  aliqua  supren 
principis  auctoritate?  Idem  affirmari  libet  de  prim 
illorum  successoribus. 


71 


S.  BRITNO  EPISCOPIJS  Slf.NIENSIS. 


72 


ccrdotum  :  posuerunt  super  caput  illius  Aaron  et  filii  A  tur.  Qaid  est  morietur?  Non  enim  hoc  de  commiini 


ejus  manus  suas^  etc.  «  Moyses  enim  hoc  in  loco, 
qui  sacerdotps  consecrat,  aliquem  pontificem  signi- 
ficare  potest,  cujas  ministerio  episcopi  et  sacerdo- 
tes  consecrantur.  Hic  autem  in  principio  consecra- 
tionis  offert  arietem,  si  eos  qui  consecrandi  sunt 
de  iide  plenissime  inslruat.  Unde  et  iidem  ipsi  super 
caput  arietis  manus  ponunl,  quia  omnia  de  quibus 
interrogantur  se  credere  quodammodo  jurant,  et 
confitentur.  » 

Neqiie  recensere  omittit  S.  Bruno  quce  sint  epi- 
scoporum  munera,  quaeque  Levitarum  officia;  cum 
in  cap.  VI  Levitici,  pag.  174,  col.  I,  inquit  :  t  Ad 
episcopos  majora  Ecclesiffi  sacramenta  tractare  et 


morte  dici  videtur;  omnes  enim  moriemur.  Be  alia 
igitur  morte  cst  intelligendum,  aqua  omnipotens 
Deus  nos  eripere,  et  liberare  dignotur.  >  His  addenda 
sunt,  quai  A.  N.  docet  in  comment.  super  illud  M^tth. 
cap.  V.  Neque  accendunt  lucernam,  et  ponunt  eam 
sub  modiOf  etc.  •  Ad  hoc,  inquit,  lucerna  accen- 
ditur,  ut  laceat  :  ad  hoc  episcopus  ordinatur,  ut 
cseteros  illuminet.  Lucerna  enim  episcopus  est, 
himen  gratia  Spiritus  sancti,  sive  evangelica  prse- 
dicatio.  Qui  ergo  sapra  Ecclesise  candelabrum  posi- 
tus  est,  videat  ne  gratiam  Spiritus  sancti,  qua  illu- 
minatus  est,  sub  modio  ponat;  videat  ne  talentum 
sibi  traditum  terrae  suffodiat.  »  Oportet  autem  ut 


t__ 


i. 


agere  pertinet;   quffi  sunt  conQrmare  et  conferre  n  sana  et  orthodoxa  sit  doctrina  episcopi;  nam  et  si 


ordines.  Levitse  vero  ca>terique  minores  ordines  in 
exterioribus  officiis  fideliter  laborare,  et  desudare 
debent;  ut  nemo  ioutilis,  nemo  otiosus  inveniatur; 
sed  majorum  jussionem  et  dispositionem  confestim 
minorum  obedientia  consequatur.  » 

In  tanta  autem  dignitate,  munerumque  excellentia 
constituti  episcopi,  quomodo  vita  sit  eis  compo- 
nenda,  ut  tanquam  luminaria  in  Ecclesia  reful- 
geant,  ex  pluribus  locis  in  quibus  S.  Bruno  de  illa 
disserit,  illum  prseferam,  ubi,  quam  conversationem 
tenero  dcbeant,  describit,  explanans  illa  verba, 
cap.  xxviii  Exod.,  p.  105,  c.  1.  Fades  et  tunicam 
superhumeralis  hyacinthinam,  etc.  «  Quia  enim,  ait, 
superhamerale  super  hanc  tanicam  ponebatur,  ideo 


aliquibus  ornetur  virtutibus,  et  bona  aliqua  exerceat, 
male  autem  doceat;  quidquid  bene  agit,  officium 
suum  prodit,  et  reus  fit  ante  Dominum.  Explicans 
enim  illud  prseceptum,  qnod  pontifex  super  hume- 
rale  rationali  conjunctum  ferat,  haec  eruit  docu- 
menta.  c  Sicut  enim,  inquit,  pag.  104,  col.  2,  per 
rationale,  et  prsedicatio,  ita  per  superhumerale 
onus,  et  operatio  designatur.  Si  enim  episcopus 
bene  docet,  et  male  operatur;  aut  si  e  contra  bene 
operatur,  et  male  docet,  ejus  superhumerale  et 
rationale  non  junguntur.  Hoereticorum  quam  pluri- 
mos  fuisse  legimus,  qui  bene  quidem  operabantur; 
sed  male  docebant.  Jejuuare  namque,  vigilare,  elee- 
mosynas  dare,   et  similia,   bonum  opus  est.  Hsec 


superhumeralis  tunica  vocatur.    Hac   autem    totus  G  autem  Manichacorum,  Arianorum,  et  Donatistarum 


pontifex  tegebatur,  et  ideo  colium  capitium  ha- 
bebat,  quo  caput  etiam  tegeretur.  Per  hanc,  san- 
ctam  et  mundam  episcopi  conversationem  intelli- 
gimus;  ut  sic  sancta  vita,  et  optima  conversa- 
tione  totus  operiatur,  quatenus  nihil  nudum,  vel 
indecens,  vel  non  ornatum  in  eo  appareat:  unde 
et  tota  tunica  hyacinthina  fuisse  dicitur,  qua  vi- 
delicet  pontifex  indutus  non  terra,  sed  coelum, 
non  homo,  sed  Deus  esse  putaretur.  Hyacinthas 
enim,  ut  jam  seepe  diximus,  quoniam  aerei  coloris 
est,  coelam  significat.  » 

Cum  vero  episcopis  verbi  Dei  pra^dicatio  maxime 
sit  obeunda,  S.  antistes  Signiensis  eam  lllis  eodem 
in  loco  commendat;  quippe,  relatis  his:  Etvestieiur 


episcopos  fecisse  audivimus;  sed,  quoniam  male  do- 
cebant,  quamvis  hffic  et  similia  agendo  superhume- 
rale  facere  viderentur,  rationale  penitus  non  habe- 
bant :  si  enim  habuissent,  irrationabilia,  id  est  falsa 
et  erronea  non  prsedicassent.  » 

Et  cum  S.  Bruno  perfectam  episcopatus  ideam 
tradere  sibi  proposuisset,  etiam  a  lamina  aurea,  in 
qua  scriptum  erat  sanctum  Domino^  et  pontifex  in 
fronte  gestabat,  de  episcopi  sapientia  dififerendi 
opportunitatem  accepit.  «  Erat  autem,  sic  ait  ad 
cap.  XXV t  Exod.,  pag.  106,  col.  i,  haec  lamina 
super  thiaram,qaoniam  omnibusornamentissapientia 
in  pontifice  superior  est,  et  claria  ucet.  £t  quamvis 
ceetera  ornamenta  habeat,  si  tanicn  sapientiam  non 


ea  Aaron  in  ofHcio  ministerii^  ut  audiatur  sonituSf  j)  habet,  non  est  in  eo,  ubi  scribatur  sanctum  Domino, 


quando  ingredietur  et  tgredietur  sanctuarium  in  con- 
spectu  Domini,  ait :  a  Necesse  est  pontifices  sine  in- 
termissione  clamare,  necesse  est  semper  priBdicare, 
et  vocis  tintinnabula  sonare,  et  ad  fidem,  et  ad  ba- 
ptismum,  et  ad  poenitentiam  populum  vocare.  Sivo 
enim  ingrediatur  sanctuarium,  sive  egrediatur  de 
sanctuario,  hoc  agere  debet;  quia  quandiu  in  eccle- 
sia  est,  quando  circa  se  populum  cernit  (populus 
enim  sanctuariam  est)  semper  aedificationis  verba 
eorum  auribus  insonare,  instillare  convenit.  Hoc 
enim,  cum  ubique  agere  bonum  sit ;  ibi  tamen  pree- 
cipue  fieri  debet,  ubi  ad  sacramenta  sumenda  po- 
pulas  venire  consuevit.  Quod  quidem  si  episcopus 
fecerit,  non  morietur;  si  vero  non  fecerit,  moric- 


hoc  est  enim  nomen  pontificis,  quo,  qui  non  titula- 
tur,  pontifex  non  est.  Imminet  autem  hsec  stella 
fronti  pontificis,  ut  nunquam  abscondatur,  ut  ab 
omnibus  videatur,  ut  omnes  illuminet,  et  luceat 
omnibus  qui  in  domo  sunt.  »  Nec  doctrina  solum  et 
sapientia  clarescere  episcopos  oportet,  sed  quodam- 
modo  se  onerare  debent  peccatis  populi,  et  pro  eo 
Deum  continuo  deprec^ri.  H(bc  enim  docet  S.  Bruno 
in  Expositione  loci  ejusdem,  cap.  xxyiii  Exod., 
pag.  106,  col.  1,  Portabitque  Aaron  iniquitates  eorum 
qu3B  Qbtukrint  et  sacrificaverint  filii  IsraeL  a  Cum 
populas,  inquit,  ad  delenda  peccata  sacerdotibus  mu- 
nera  offerat,  quid  aliud  sacerdotes,  nisi  peccata 
populi  in  muneribus  portant?  In  muneribas  ergo 


PROLEGOMENA. 


74 


iim  ouera  populus  deponit :  sacerdotes  vero  A  nes  Simoniace  collatos  pro  validis   tenet,  ac  reite- 
1  peccatoribus  onerantur.   Hoc  autem  onus      randos  negat. 


icerdotibns  sit,  ut  pro  peccatoribus  exoran- 
lum  ofQcium  digne  adimplentes,Dei  indigna- 
t  iram  semper  placare  studeant.  > 

omnia  autem  episcopus  integerrimis  mori- 
neat;  si  enim  aiios  sanctificare  debet,  ad 
ortet  totus  incumbat  sanctitatem.  Quid  au- 

agendum  sit,  opportune  insinuat  A.  N.  in 
it.  ad  illud  cap.  xxix.  Exod.,  p.  111,  c.  2. 
?  omnia  super  manus  Aaron,  et  filiorum  ejus^ 
ificabis  eos,  elevans  coram  Domino.  a  Tunc 
it  S.  Brnno,  sanctiiicatur,  quando  sacram 
t  divina  volumina  ad  meditandum  et  docen- 
icipit,  et  se  non  labiis  tantum,  sed  toto  corde 
promittit.  Elevat  autem  ea  coram  Domino, 
1  et  in  vita  et  in  doctrina  talem  se  exhibet, 
3seqoia  sursum  fieri,  et  a  Deo  videri,  et  re- 
'eantur.  Ille  enim  sursum  non  elevat  se,  nec 
sua,  qui  vitiorum  contagio  deturpat,  et  de- 
ritam,  et  animam  suam.  »  Eadem  habet  in 
it.  ad  cap.  VI.  Levit.,  pag.  137,  col.  2. 

Qihi  apertqs  videretur  aditus  magnse  illius 
nis  discutiendse  de  ordinationibus  Simonia- 
um  scilicet  invalido;  habendse  8int,  an  tan- 
citffi.  Sed  cum  de  ea  clariss.  Petrus  Lazzari 
t.  ad  Comment.  Brunonis  super  cap.  x  Joan- 
ditissime  scripserit,  pluraque  alia  a  me  pro- 
I  sint  in  animadversionibus  ad  tractatum 
1  S.  Episcopi:  De  statu  corrupto  Ecclesix; 
modo  controversiae  statum  exponam.  Eccle- 
nge  lateque  a  iabe  Simoniaca  infectam  deplo- 
sancti  viri,  qui  saeculi  XI  et  XII  florebant, 

sacri  ministerii  puritatem  et  sanctitatem 
onabantur,  quorum  aliqui,  ut  Bruno  noster, 
prorsus  et  irritas  Simoniacorum  ordinationes 
narnnt.  Auctoritati  eitim  sacrarum  litterarum 
aiebant,  Ghristnm  Dominum  apostolis  dixisse 

cap.  X.  Gratis  accepistis,  graiis  date  :  et 
*um  in  Simonem  maguDC.,  qui  pro  accipiendo 

sancto,  et  gratia  miraculorum,  pecuniam 
*at,  divinam  pronuntiasse  maledictionem,  Act. 
III,  20.  Pecunia  tua    tibi  sit  in  perditionem. 


Neque  fugit  Brunonem  de  sacerdotum  ordinatione 
agere,  quam  asserit  ab  episcopis  fieri,  non  tam 
consecratione,  hoc  est  chrismatis  unctione,  sed 
tactu  etiam  libri  divinarum  Scripturarnm,  quo,  juxta 
disciplinam  sseculi  XI,  verbi  Dei  exponendi  et  pree- 
dicandi  acciperent  potestatem.  Ita  S.  episcopus  in 
comment.  ad  cap.  viii  Levitici,  p.  142,  c.  I  :  «  Quod 
autera,  ait,  hsec  omnia  simut  comppsita  sacerdoti- 
bus  tradidit,  hoc  significat,  quia  postquam  sacerdo- 
tes  consecrati  sunt,  de  manu  pontificis  librum  acci- 
pere  debent,  ut  verbi  Dei  exponendi  et  preedicandi 
habeant  potestatem.  »  Eodem  etiam  in  loco  admonet 
nos  sacerdotes,  quod  quandiu  in  hac  vita  sumus, 
Q  semper  consecrari  et  sanctificari  et  in  melius  pro- 
ficere  debemus.  c  Maneamus  ergo,  inquit,  die  ac 
nocte,  id  est  omni  tempore  in  tabernacnlo ;  obser- 
vemus,  custodiamus,  quod  ipse  preecepit,  ne  moria- 
mur.  > 

Levitas  quoque  sive  diaconos  admonet  S.  Brnno^ 
quomodo  cum  episcopis  et  sacerdotibus  se  gerere, 
et  quam  servitutem  prsestare  in  Ecclesia  debeant. 
Allato  enim  contextu  cap.  iii.  Numer.,  Locutusque 
Dominus  ad  Moysen  dicens :  Applica  tribum  Levi^  et 
fac  stare  in  conspectu  Aaron  sacerdotiSy  ut  ministret 
eiy  etc,  his  Levitas  alloquitur  p.  173,  c.  1  :  u  Intelli- 
gite  hsec,  Levitse,  aperite  ocolos,  videte :  non  vos 
superbia  iuflet;  scitote  quia  ministri  estis  episco- 
porom  et  sacerdotum,  et  non  solum  ministri,  sed 
dono  dati  ad  serviendum,  et  obediendnm,  eorumque 
monitis  et  jussionibus  obsequendum.  Si  vos  aliter 
feceritis,  moriemini.  • 

Ex  quo  autem  Deus  ^legit  tribnm  Levi  ad  sacra 
peragenda  ministeria,  inquit  A.  N.  in  comment. 
soper  cap.  i.  Numer.,  p.  172,  c.  2,  magnam  esse 
differentiam  inter  clericorum  ordinem,  qui  per  tri- 
bum  Levi  significatur,  et  reliquum  popuium.  «  Ipse 
enim,  ait,  constitutus  es  super  tabernaculum  testi- 
monii,  ipse  super  totam  Ecclesiam  obtinet  principa- 
tum,  ipse  ejus  vasa,  et  cseremonias,  ipsum  quoque 
tabernaculum,  et  cuncta  ejns  utensilia  portat,  quo- 
niam  totam  Ecclesiam  ejusque  sacramenta  regit, 
ordinat   et  disponit.  »  Quare  cum  Deus  quosdam 


\onum    Dei  existimasti  pecunia  possideri»  Se-  d  homines   sibi  specialiter  consecratos,  et  dicatos  esse 


memorabant  plura  concilia  Simoniam  dam- 
et  Simoniacos  ut  heereticos  habuisse.  Tertio 
)ant  illam  S.  Leonis  Magni  sententiam  a  Gra- 
reiatam  2  part.  Gan.  1,  q.  1,  c.  1  :  Gratia  si 
'atis  datur;  vel  acdpitur,  gratia  non  esi,  Simo- 
lutem  gratis  non  accipiunt :  si  autem  non  acci- 
nec  cuiquam  dare  possunt.  Ratio  etiam  eis 
^ri  videbatur;  namcum  Ecclesise  ministerium 
m  sit,  et  ad  sacra  peragenda  destinatum,  ad 
mittendi  non  sunt,  nisi  qui  probentur  a  Deo 
,  quse  vocatio  in  Simoniacis  prsesnmi  non 
.  Nihilominus,  ut  dicturi  sumus,  Ecclesia 
iacas  ordinationes,  ut  illicitas  damnat,  et  pos- 
nomcis  Simoniacis  subjicit :  verumtamen  ordi- 

Patrol.  CLXIV. 


voluerit,  eisque  res  sacras  tradiderit  administrandas, 
«  nemo  prseter  illos,  sequitur  S.  Bruno,  ad  taberna- 
culum  deponendum,  vel  erigendum,  vel  aliquo  modo 
disponendum  accedere  audebat,  quoniam  quicumque 
exterorum   accesserat    occidebatnr.   »    Ssecularibus 
ergo,  et  laicis  vetitnm  est  sacris  se  immiscere,  offi- 
ciaque  ecclesiastica  sibi  usurpare.  Gonstat  e>go  Ec- 
clesia  viris  sanctuario  addictis,  et  universa  creden- 
tium  multitudine,  qui  in  baptismate  Ghristo  nomen 
dedere,  qui    eamdem  fidem  eademque  sacramenta 
retiuent,  iisque  in    pietate   restaurari   profitentur. 
Gredunt  itaque  Jesum   Ghristum  vernm  Deum,    ve- 
rnmque    hominem,    pro   nobis  passum,   mortuum 
resurrexisse,  ad  inferos  ad  liberandas  justornm  ani- 

3 


75 


S.  BRUNO  EPISCOPUS  SIGNIENSIS. 


mas  descendisse,  gloriosum  tandem  cum  illis  ad 
coelos  remeasse.  Hajusmodi  fidei  nostrse  fundamenta, 
quoties  se  opportunitas  obtulit)  curse  fuit  Brunoni, 
ex  sacris  Scripturis  eruere,  et  qua^>  credenda  sunt 
perspicue  docere. 

§  X.  De  Jesu  Christo  redemptore. 

Actum  est  supra  S.  Brunonis  doctrinis  inhserendo, 
de  veritate  adventus  Christi,  sive  de  incarnatione 
Verbi  divini  ad  formam  hominis  facti,  ut  humanum 
genus  ab  interitu  vindicaret,  et  ad  iiiiationem,  et 
hsereditatem  suam  erigeret,  et  possidendam  ei  daret. 
Nunc  autem  eumdem  doctorem  sequentes,  quee  pro- 
prietates  in  Christo  sint  agnoscendse,  quseque  pras- 
cipua  fuerint  ejusdem  gesta,  persequi  curabimus.  Et 
quidem  Christi  divinitatem  Bruno  apertissime  fate- 
tur,  cum  explanans  verba  illa  Exod.  cap.  xxiii, 
pag.  83^  coi.  1 ,  Et  est  nomen  meum  in  iHOy  snbjun- 
git :  t  Patris  Bnim  nomen  in  Filio  est,  quoniam  et 
Filius,  sicut  et  Pater,  Deus  est.  >  Speciosior  etiam 
est  locus  in  cap.  xxxiii  ejusdem  libri,  pag.  421, 
col.  i,  ubi  referens  Deum  ex  nube  cum  Moyse  lo- 
quentem,  ait :  «  Sed  quid  columna  nubis,  nisi 
Verbum  incarnatum  ?  ut  enim  Dominus  in  nube,  sic 
Deus  in  homine  loquebatur,  et  cernebatur  :  vide- 
bant  enim  nubem,videbanthumanitatem;  audiebant 
vocem,  nec  tamen  agnoscebaut  Deum;  si  enim  co- 
gnovissent,  nunquam  Dominum  gloriee  cruciiixis- 
sent.  » 

De  yera  autem  Christi  humanitatc  plurimis  in  locis 
disertissime  egit  A.  N.,  quorum  aliqua  tantum  ajQfe- 
remus.  Et  quidem  in  cap.  xxii  Genes.,  pag.  28, 
col.  2,  explicat  quomodo  Isaac  sacrificandus  a  patre 
Abraham  Christi  figuram  gesserit.  «  Allegorice,  in- 
quit,  Abraham,  qui  pater  multarum  gentium  inter- 
pretatur,  vel  pater  excelsus,  Deum  Patrem  significat, 
de  quo  scriptum  est  ps.  cxii,  ExceUus  super  omnes 
gentes  Dominus ;  Isaac  vero  iilium  ejus  Jesom  Chri- 
stum,  qui  et  ipse  factus  est  obediens  Patri  usque  ad 
mortem.  Ara  vero  crucem  designat,  in  qna  ipse  est 
immolatus.  Aries  autem,  qui  immolatur  pro  Isaac, 
caro  Christi  est.  Est  enim  Christus  Deus  et  homo ; 
secundum  divinitatem  quidem  immortalis  et  impas- 
sibilis ;  secundum  humanitatem  vero  passibilis  atque 
mortalis.  Christo  igitur  in  carne  posito,  solus  aries 
immolatur,  solus  agnus  occiditur,  sola  caro  cruciti- 
gitur;  non  enim  secundum  divinitatem  passus  est 
Christus.  »  Eamdem  Bruno  veritatem  coniirmat  in 
declarandis  illis  verbis  ps.  lxxh.  Memor  esto  hujus 
creatur8B  tusSf  aiens  pag,  458,  col.  i.  «  Divinitati 
loqui  videtur,  ut  eam,  quam  assumpsit,  humanita- 
tem  ei  commendet,  quam  ideo  creaturam  vocat,  ut 
rerus  Deus,  et  verus  homo  Salvator  noster  esse  cre- 
datur.  Et  valde  conveniens  erat  ut  qui  tanta  de 
potentia  divinitatis  ejus  usque  nunc  locutus  fuerat, 
de  humanitate  quoque  aliquid  diceret,  atque  iilis 
ho^reticis  occasionem  tolieret,  qui  eum  non  homi- 

(34)   Manichwi  Verbum  Dei  dicunt  esse  hominemy 
non  quidem  verum,  sed  similitudinarium,  in  quantum 


A  nem,  sed  Deum  esse  credebant.  Hujusmodi  d( 
nam,  jam  ante  tradiderat  in  comment.  ps.  ii.  ( 
Judsei,  inquit  pag.  301,  cot.  2,  Christum,  nos  r 
vocamus,  Christus  Dominus  noster  et  Deus  e 
homo,  qui  secundum  humanitatem  quidem  no 
lum  a  Patre,  verum  etiam  a  se  ipso,  et  Sj 
saucto  rex,  et  dominus  constitutus  est.  Ipse 
secundum  divinitatem  neque  factus,  neque  cr 
est;  secundum  humanitatem  seipsum  creavj 
fecit.  »  Consonans  est  expositio  iiiorum  verb 
ps.  XVII :  Invenerunt  me  gemitus  mortis.  «  In  eo 
ait,  pag.  328,  col.  1.  Quod  gemitus  mortis,  e 
manai  passionis  affectus  sibi  accessisse  dicit,  v 
se  esse  hominem  ostendit,  et  non  phantasticnn: 
quidam  hseretici  praedicaverunt  (34) ;  sed  in  vei 
idem  ipse  et  captus,  et  ligatus,  et  cruciiizus,  et 
tuns  est.  »  Eamdem  doctrinam  de  veritate  hur 
tatis  Christi  tradidit  S.  Bruno  in  Expositione  v< 
rum  illorum  ps.  cviii,  pag.  537,  col.  2,  Et  cori 
turbatum  est  in  me.  «  Et  hoc  quidem«  ait,  ad  h 
nitatem  Christi  spectat.  Quis  enim  nisi  homo, 
scriptum  est  Marc.  xiv,  '33,  Cospit  txdere,  et  m 
esse^  Fecit  humanitas  quod  suum  est,  et  div: 
quod  suum ;  quia,  nisi  hoc  faceret,  qnis  eum  b 
nem  esse  crederet?  Si  enim  solius  divinitatis 
ram  et  potentiam  ostendisset,  nemo  eum  hom 
esse  credidisset.  Valde  ergo  necessarium  fuit  u 
affectiones  in  se  esse  Salvator  noster  ostender 
Affirmavit  pariter  S.  Bruno  pag.  302,  col.  i,  J 

C  Christum  secundum  divinitatem  non  adoptive, 
substantialiter  Dei  filium  esse,  hoc  enim,  ait, 
Pater  testatus  est  dicens  Luc.  cap.  iii,  v.  23  :  ' 
Filius  meus  dilectus  ;  in  te  mihi  complacui. 

Et  quia  magis  magisque  probari  potest  in  Cl 
utraque  natura  divina  et  humana,  ex  duplici 
voluntate,  quam  olim  negarunt  monnthelitffi ;  i( 
mulatissime  perticit  A.  N.,  exponens  ps.  lxviii, 
vum  me  fac,  Deus,  etc.  «  Cum  orans,  inquit,  pag 
col.  1,  ante  passionem  Patri  dixisset :  Patcr,  s. 
sibile  cst,  transeat  a  me  calix  iste,  iliico  subjui 
verumtamen  non  mea,  sed  tua,  voluntas  fiat.  Vo 
enim,  procul  dubio,  quod  petebat ;  sed  sic  vol 
si  Pater  id  ipsum  voluisset.  Si  igitur  aliquid  f 
et  quod  petit,    non  accipiat,  nemo  propter  hoc 

|.  voluntatem  non  esse  exploratam  dicere  audeat. 
que  est  inconveniens,  si  natura  mutabilis  mutal: 
habeat  voiuntatem.  Omnia  enim  quse  nostra  ! 
praeter  peccalum,  cum  suscepisse  dubitare  noi 
bemus.  Quod  autem  ait :  Salvum  me  fac,  1 
quoniam  intravenmt  aquas  usque  ad  animam  m 
et  muita  alia,  qua^  sequuntur,  non  ore,  sed  c 
intentione  locutus  est  Dominus.  »  Habebat  a 
Christus  voluntatcm  humanam,  quse  naturaliter 
et  mori  refugiebat;  sed  ita  subordinata  erat  v< 
tati  divina},  ut  plene  ei  passionem  obire  cor 
tiebat.  Cum  autem  in  Christo  A.  N.  voiunt 
divinam  etiam  agnosceret,  ideo  quidquid  ipse  v 

dkunt  Filium  Dei  corpus  phantasticwn  assump 
D.  Thom.  3,  p,  q.  16|  art.  1. 


PROLEGOxMENA. 


78 


B 


s  potestate  omnino  esse   fassns  est.    Explanans  A 

priiQum  versiculam  ps.  lxiii.  Exaudi,  Deus, 
nem  meamy  etc,  htrc  habet  pag.  426,  col.  1. 
pe  jam  dixiraas,  qaod  quando  Salvator  noster 
id  orat,  aliquid  pelit,  et  aiiqua  re  indigere  vi- 
,  totum  ad  humanitatem  referendum  esse.  Ipsa 
ae  humanitas  non  pro  se  orat,  sed  pro  nobis  ; 
quidquid  est  in  ejus  voluntate,  hoc  est  in  ejas 
tate ;  ipsum  igitur  orasse,  volaisse  fuit.  >  Et 
:  c  Non  habebat  necesse  diu  orare,  cujas  volun- 
im  subito  exaudiebatur.  Similiter  enim  in  ipso 

et  voluntas,  et  voluntatis  efTectas ;  neque  prius 
aliquid  poterat,  quam  habere^quod  vellet.  Hanc 
Q  plenissimam  suae  voluntatis  potestatem  Chri- 
labebat,  quia  Deus  erat  et  homo.  »  Dixerat  S. 
0  in  Comment.  super  cap,  xii.  Exodi,  pag.  58, 
,  Christi  passionem  in  Veteri  Testamento  per 
is,  et  ocnigmata  siguiGcatam  haberi ;  quin  ta- 
clara  excludat,  quae  in  Veteri  Testamento  Chri* 
Lssionem,  etmortem^  testimonia  preenuntiabant. 
igitur  plura  in  figaris  et  mysticis  significatio- 

sacramenta,  seu  mysteria  complectantur,  ea 
iose  proferre  et  iilustrare  nisus  est.  Primum 
nam  commentationem  in  cap.  xxiv  Exod., 
84,  col.  2,  super  eo  quod  Moyses  altare  erexe- 
t  duodecim  vitulos  in  eo  sacrificari  praeceperit. 
ae  ergo,  ait,  consurgens  Moyses  aedificaYit  altare 
dices  montis  ;  quoniam  et  Judcoi,  quiper  Moysen 
ticantur,  primo  mane  super  Calvariee  montem, 
idices  Jerusalem,  et  montis  Sion  Christo  Domino  q 
tm  prsepararunt  :  altare  enim  crucem  signiiicat. 
)C  enim  altari  Christus  immolatus  est.  Sed  quia 

duodecim  tribuum  de  Christi  morte  excusare 
det,  ideo  duodecim  vituli  per  duodecim  tribus 
3lantur.  Etquamvis  unus  fuerit  vitulus,'quoniam 

immolatus  est  Christus  ;  tamen  quia  unaquse- 
Lribas,  imo  unusquisque  homo  tenetur  in  in- 
im,  ideo  duodecim  vitulos  Moyses  immolari 
epit.  Et  quidem  unus  Christus  crucifixus  est, 
3latus  est ;  unusquisque  tamen,  qui  ejus  morti 
msit,  interfecit ;  totius  Christi  homicida  est :  et 
ivis  non  omnes  manus  in  Christum  injecerint, 
ss  tamen  Judffii  per  consensum  occiderunt.  » 
hi  vero  tanta  cum  ampiitudine  eg:it  A.  N.  de 
i\i  passione^  quam  in  Exposit.  cap.  xxix  ejus-  j) 
Exodi,  pag.  107,  ubi  pra^scribitur  ritus  arietis 
Qcandi.  Totam  hic  afferre  possem  ejus  interpre- 
nem  ;  sed  satis  est  ad  rem  nostram  pars  illa,  in 
summa  Christi  vit(n  colligitor,  et  dolorosissima 
mors  pricdicatur.  De  intestinis  enim,  pedibus- 
arietis  in  frusta  concisis  ita  loquitur  :  «  Hsec 
n,  id  est  intestina,  et  pedes  arietis  ponimus  su- 
;oncisas  carnes,  et  soper  caput  illius  -,  quoniam 
luam  Christum  Deum  de  Virgine  natum,  inter 
ines  conversatum,  ca^cos  illuminasse^  leprosos 
dasse,  mortuos  suscitasse,  ct  caetera,  qusc  fecit, 
ilariter  ostendimus  ;  tunc  tandem  ex  his  omni- 
illad  qaoque  snper  ponere,  et  reddere  debemus, 

pro  nobis  passas  est,  et  propter  peccata  nosti*a 


roortem  turpissimam,  et  crucis  ignominiam  susti- 
nuit,  etc.  Quod  aotem  addit  :  Et  offeres  totum  arie- 
tem  super  altare,  tale  est,  ac  si  diceret :  non  solum 
Christi  divinitatem,  et  humanitatem,  verum  etiam 
passionem,  resurrectionem,  et  ascensionem  ,  et 
qua3cunque  de  eo  scripta  sunt,  semper  in  memoria, 
in  corde,  et  in  mente  habebis.  Diximus  enim,  quia 
hoc  altare  mens  et  cor  hominis  intelligitur.  »  Mor- 
tuus  est  autem  Christus  juxta  Brunonis  sententiam 
pag.  148,  c.  1,  anno  aetatis  smo  trigesimo  tertio,  in 
quam  plures  illustres  scriptores  et  chronologi  con- 
veniunt. 

De  passione  et  morte  Christi  satis  huc  usque 
dictum  est  ;  nunc  de  ejus  resurrectione  dicendum  : 
de  quaplura  sacrse  littera^  splcndidissima  testimonia 
complectuDtur.  Et  quidem  in  Job.  cap.  xxix,  legitur : 
Scio  quod  Redemptor  meus  vivitf  tt  in  novissimo  die 
de  terra  surrecturus  sum,  Super  quee  ait  S.  Bruno  in 
commentario.  a  Q  qoanta  spes  resurrectionis  !  Sola 
hsec  verba  sufficiunt  contra  omnes  qui  resurrectio- 
nem  negant :  quem  visurus  sum,  inquit,  ego  ipse.  Quid 
est  ego  ipse  ?  Jd  est  in  hac  carne  ,  in  hac  essentia  , 
in  hac  persona.  Et  non  alius,  carnis  mutatione,  sed 
unus  idemque  ipsius  receptione.  »  Pru^terea  expla- 
nans  Psalmistse  vaticinium  ps .  xl  :  Ergo  doi^ivi,  et 
somnum  cepi  ,  et  resurrexi ;  hajc  habet  pag.  380, 
col.  2.  «  Mors  Christi  dormitio  fuit,  dormivit  quan- 
tum  voluit,  surrexit  quaudo  voluit,  quia  si  noluis- 
set  ,  nunquam  obdormisset.  »  Et  quia  codem  in 
psalmo  dicitnr  Christus  Patrem  deprecatus,  ut  eum 
resuscitaret :  Tu  autem  miserere  mei,  ct  resuscita  me, 
et  retribuam  illis ;  quomodo  intelligendus  sit  Pro- 
pheta,  idem  S.  Bruno  docet  pag.  381,  col.  1  :  '  Hsec, 
inquit,  oratio  Christihuminanitatisintus  fuit,  in  corde 
fuit,  in  sola  voluntate  fuit ;  cui  ad  precandum  verba 
necessaria  non  erant,  qui  sccundum  voluntatem 
suam  omnia  habebat.  Propter  nos  igitur  haec  scripta 
sunt,  quia  si  scripta  iion  essent,  ad  nostram  noti- 
tiam  non  pervenissent '. 

Antequam  tamen  Christus  a  mortuis  resurgeret, 
et  eo  triduo,  quo  corpus  ejus  qaievit  in  sepulcro, 
ipse  cum  anima  et  divinitate  descendit  ad  inferos,  ut 
justorum  animas  ab  illo  carcere  et  tenebrarum 
loco  liberaret.  Hanc  catholicam  veritatem  pncnun- 
tialam  agnovit  S.  Bruno  illis  in  verbis  Job.  cap.  xiv. 
Quis  mihi  tribuat  ut  in  infemo  protegas  me  ?  Quai  ita 
declarat  pag.  248,  col.  2  :  «  Scio  ,  inquit  ,  quia  in 
infernum  descendam  ;  sed  quis  ibi,  nisi  tu,  a  lormen- 
torum  poenis  me  proteget,  et  liberabil  ?  Tempus  ejus 
ad  misericordiam  constitutum  Christi  passio  fuit; 
quia  tunc  ad  inferos  descendens,  justorura  animas 
eripuit,  et  liberavit  secundam  illud  Oscse  cap.  xiii, 
14  :  0  mors,  eromors  tua ;  morsus  tuus  ero,  infcme,  » 
Idem  coniirmatum  inveuies  in  Exposit.  ps.  xv,  10, 
Quoniam  non  derelinques  animam  meam  in  infemo, 
nec  dabis  sanctum  tuum  vidcre  corruptionem,  «  Divi- 
nitas  enim,  ait  pag.  325,  col.  2,  simul  cum  anima 
in  inferno  descendit,  nec  tamen  corpus  in  sepulcro 
dereliquit.    Anima  cnini  a  corpore  separari  poCuii 


79 


S.  BRUNO  EPISCOPUS  SIGNIENSIS. 


divinitas  non  potuit:  qoia  Deus  ubique  est,  etomnia  a      Non  statim  ac  Chrislus  resurrexit,  in  coelos 


continet.  Indignum  valde  esse  ut  illa  caro'sanctis- 
sima  corruptionem  aliquam  videret,  quse  sine  omni 
corroptione  de  Virgine  nata,  sine  omni  peccato  in 
hoc  mundo  est  conversata.  »Ilem  aii  illud  ps.  liii  : 
Desiderium  animx  ejus  tribuisti  ei,  Et  Dominus  susce- 
ptor  est  animx  meae,  <  Quis  enim  alius,  ait,  pag.  407,' 
col.  2,  eam  suscipere  debuit,  nisidivinitas  ipsa,  quae 
ei  ineflfabiliter  conjuncta  erat.  Statim  enim  ut  Sal- 
vator  noster  spiritom  emisit,  simul  cum  divinitate 
illa  sanctissima  anima  inferni  claostra  penetravit, 
et,  inferno  ezspoliato,  sanctorum  animas,  quse  ibi 
captiva;  tenebantur,  secum  eduzit.  »  Eadem  habet 
S.  Bruno  in  comment.  ad  ps.  lxviii,  superiliaverba, 
V.  16.  Neque  absorbeat  me  profundum,  neque  urgeat 


dit ;  sed  ut  testatur  Lucas  Act.  cap.  i,  per  die: 
draginta  cum  apostolis  suis  conversatus  est,  lo 
eis  de  regno  Dei,  hoc  est  de  Ecclesia,  quam 
stabiliendam,  et  propagandam  relinquebat.  E 
dem  eos  primum  in  fide  sua»  resurrectionis  con 
vit;  qnidquid  postea  de  mysteriis,  atque  de 
mentis  reyelandum  erat,  illos  docuit,  novos  legi 
magistros  instituit,  in  universum  mundum  a( 
propagandam  misit,  ac  tandem,  tradita  eis  Sp 
sancti  virtute,  plenam  absolvendi  a  peccatis, 
ligandi  potestatem  imperlitus  est.  Hujusmodi 
stolatus  institutionem  figuratam  invenit  Brui 
cap.  XXVI.  Numer.  ubi  legiiur,  Deum  Moysi  p 
pisse  ut  manus  suas  soper   caput  Josue  impc 


super  me  puteus  os  suum.   «  Hic   autem,   inquit,  B  coram  Eleazaro,  et  multitudine  Israelis,  eique 


pag.  444,  col.  2,  manifeste  ostenditnr,  quia  hffic 
oratio  non  ad  corpns,  sed  ad  animam  pertinet :  sola 
enim  Salvatoris  nostri  anima  in  infernom  descendit, 
qui  per  honc  puteom  profondum  significatur.  Et 
qoidem  ibi  teneri  non  potuit,  sed  ligato  diabolo,  et 
infemo  exspoliato,  cum  magna  victoria  inde  ascen- 
dit.  •  Similia  habet  in  Job.  cap.  xli  (35). 

Quierit  deinde  idem  auctor  qnomodo  intelligendd 
sit  prtedictio  illa  Christi  apud  MatthnBum  cap.  xii, 
40 :  Sicut  fuit  Jonas  in  venire  ceti  tribus  diebuSy  et 
tribus  noctibus ;  ita  erit  Filius  hominis  in  corde  terrse 
tribus  diebus  et  tribus  noctibus.  Si  enim  corpus  Chri- 
sti  depositum  fuit  in  sepulcro,  nisi  vespere  diei  pa- 
rasceves,  hoc  est  ante  sabbatum  [Paschalis  solemni- 
tatis,  et  ipse  altero  die,  qui  Dominicus  dicitnr,  valde 
mane  surrexit ;  quomodo  verificari  potest  eum  tribuH 
diebus,  et  tribus  noctibus  in  monumSnto  jacuisse  ? 
Respondet  ergo  S.  Bruno  serm.  2  de  resurrectione 
Domini :  «  Foit  igitor  Filius  hominis  in  corde  terrw 
tribus  diebus  et  tribus  noctibos.  Nocte  enim  illa, 
qua  a  Judseis  insanientibus,  et  super  eum  irruenti- 
bus  captos  est,  ex  quo  ipse  ait  :  Si  me  quseritis,  st- 
nite  hos  abire^  in  potestate  illorum  fuit  Salvator 
noster.  Similiter  autem  et  illisduabusaiiis  noctibus 
quee  post  illam  sequuntur,  in  quibus  usque  in  diem 
Dominicam,  ne  resurgeret,  custoditur  ejus  corpns, 
quod  duntaxat  in  eorum  potestate  fuit.  Tres  qooque 
dies  ita  computantur,  et  sexta  feria,  et   sabbattum, 


partem  gloriae  sua;;  quae  ita  illustravit  pag. 
c.  2.  (f  Hoc  enim,  ait,  et  Christus  fecisse  legituj 
priusquam  coelos  ascenderet,  vicarios  sibi,  toti 
Ecclesise  duces,  apostolos  constituit,  quibus  ef 
tem  glorise  suae  tribuens,  signa  et  virtutes  i 
nomine  facere  prsecepit. 

Praeclare  etiam  disserit  A.  N.  super  illa  verb 
nes.  cap.  xxiv,  pag.  85,  c.  1,  Ascenderunt  M 
et  Aaron,  Nadab,  et  Abiu,    et  septuaginta  se\ 
Jsme/,  et  viderunt  Deum  Israel;  atque  in  eo 
significatam  Domini  ascensionem  affirmavit.  • 
Moyses,  inquit,  confirmato    testamento,  simul 
senioribus    Israel   ad   videndum    Deum     ascc 
significatio   erat    qood,    immolato    agno,   et 
sti  sangoine  foso,  novoqoe  iestamento  confiri 
coeli  porta  aperitor,  et  Jesus  sacerdos  magnus 
cta  sanctorum  ingreditur,  et  in  coelesti  palat: 
hominibus   Deus  videtur.   »  Cum   autem,   ut 
dictum  est,  omnia  Christi  gesta  in  psalmis  pr% 
tiata  reperiantur,  ejus  ascensionem  ad  coelos 
dictam  accepimus  ps.  lxvii,  v.   ^9  :  Ascende. 
altum  captivam  duxit  captivitatem,  dedit  dona  i 
nibus.  Ad  quae  A.  N.  p.  439,  c.  1    :    «  Hic,  in 
Deus  et  Dominus  noster  ascendens  in  altum, 
quidem    in   crucem,    deinde    in   coelum,   capt 
duxitcaptivitatem,  sicut  scriptum  est  Joann.  caf 
V.  32  :  Cum  exaltatus  fuero  a  terris,  omnia  tn 
ad  me    Ipsum.  Captivi    diaboli   erant  omnes, 


et  diei  tertii  initium,  in  quo  mundi  Creator,  et  Do-  d  captivi  Christi  facti  sunt  plures,  non  omnes ;  i 


minus  valde  mane  a  mortuis  resurrexit.  Usitatissi- 
mum  omnium  scripturarum  est,  totum  pro  parte,  et 
partem  pro  toto  aliquando  ponere.  « 

(35)  0  tempora,  o  mores !  Quis  credit?  Hisce  die- 
bus,  quibus  tot  proiligata  exstinctaque  sunt  ab  Ec- 
clesia  veritatis  magistra  hsereticorum  deliramenta, 
non  desunt  subversores  orthodoxae  doctrina»,  qui  ea 
e  cineribus  revocare  audent.  Ex  his  quidam  nuper 
controversiam  raovit  de  descensu  Christi  ad  inferos. 
Huic  ergo  primum  opponimus  Symbolum  Apstolo- 
rum,  ubi  hujusce  descensus  confessio  continetur: 
Descendit  adinferos,  Secundo  audiat  S.  Augustinum, 
quomodo  hac  de  veritate  sese  exprimat  ep .  164  , 
al.  €j,  c.  5,  n.  i4  :  Teneamus,  mquit  firmissime 
quod  fides  habetf  fundatissima  auctoritate  firmata^ 
quia  CMstus apud  inferos  fuiU  Idem  autem  S. 


adhuc  in  captivitate  detinentur ;  qui  si  voluis 
in  captivitate  non  essent.  Dedit  autem  dona  h» 
nibus,  et  maxima  dona,  quando  Spiritom  san< 

Doctor  contrariam  opinionem  inter  haereses  r 
lib.  de  Haeres.  haires.  79.  Tertio  plura  habentur 
litterarum  testimonia,  qoae  haud  aliter  exponi,  e 
telligi  possunt,  quemadmodum  expIanatS.  Br 
aliique  SS.  Patres,  nisi  dogma  illud  catholicuni 
mittatur.  Deest  profecto  in  Symbolo  Nicaeno, 
non  omnia  fidei  capita  in  eo  comprehendere  P^ 
voluere.  Vid.  D.  Thom.  2,  2,  q.  1,  art.  9,  ad  4 
Card.  Gotti  theolog.  tom.  XVI  d.  1,  §  3,  atque  Ej 
sit.  Symboli  Nicolii ;  praeterea  eruditissimum  J 
Vinceutium  Patuzzium  0.  P.  qui  articulum  Sym 
apostolici  Descendit  ad  inferos  peculiari  opere  co 
quosdam  heterodoxos  scriptores  propugnavit. 


PROLEGOMENA. 


82 


.8  misit,  et  tantatn  gratiam  illis  dedit,  ut 
omnium  loquerentar,  et  infirmitales  sana- 
Descripserat  pridem  S.  Bruno,  exponens  illa 
ps.  XLTi,  Ascendit  in  jubilatione  et  Dominris 
tubaej  maximam  angelorum  Isetitiam,  et 
ionem,  cum  Christum  Dominum  ascenden- 
coelom  viderent^  eique  trinmphatori  plan- 
et  benedicentes  occarreriat.  Prsestat  com- 
.onem  ejus  referre,  p.  393  :  «  In  jubilatione 
t  Dominas,  id  est  in  magno  gaudio  et  Isetitia 
3rum,  qui  eum  in  tanta  gloria  tantaque  vir- 
cendere  videbant.  Sive  enim  in  jabilatione 
um,  quos  omnes  summa  cum  exsultatione 
ei  venisse  dubitare  non  debemus;  qaorum 
.  laudes,  quce  excellentissimse  erant,  quamvis 
los  quales  erant,  per  vocem  tubae  intelligere 
us.  Et  quis  unquam  dicere  et  cogitare  valeat 
tunc  Isetitia  in  coelis  fuerit,  quando  Christus 
is  in  coelos  ascendit?  Videor  videre  omnes 
•  et  archangeios  illam  glorisissimam  Salva- 
ostri  humanitatem  humiliter  adorantes,  et 
la,  talique  victoria  de  hoste  superbissimo  sic 
o  gratias  agentes.  Et  hoc  totum  in  his  verbis 
atum  esse  pato,  quod  hic  dicitur  :  In  jubi' 
et  in  voce  tubx,  Sascepit  ergo  Pater  Filium, 
S.  Bruno  in  Comment.  ps.  iii,  pag.  303,  c.  2, 
ncamatum,  et  hominem  factum  revertentem 
avit,  et  in  suae  majestatis  sedem  exaltavit. 
m  eam  suscepit?  in  illo  altissimo,  et  claris- 
icretario  glorisB  suse.  Gum  enim  Deus  ubique 
taroen  aliquis  locns  ubi  gloriam  suam  cla- 
manifestias  revelavit.  » 

§  XI.  De  aduentu  Spiritus  sancti. 
:itus  fuerat  Christus  apostolis,  cum  ad  Pa- 
lom  remeasset,  se  missurum  ad  illos  sanctum 
om,  qui  eos  omni  veritate,  virtute,  omnique 
im  genere  cumolasset.  Portentosae  hojosce 
apparitionis,  ot  adnotat  A.  N.,  figura  prse- 
t,  qoando  Deus  apparuit  Moysi  in  monte 
qae  dedit,  popolo  Israelitico  audiente,  inter 
I,  fulgora,  et  coruscationes,  prsecepta  sua, 
stimoniom  essent  supernse  ejus  potestatis  et 
.tis.  Eximia  est  comparatio,  et  ad  probandum 
ue  Testamenti  consensum  valde  opportuna. 
ntatio  Brunonis  in  cap.  xix  Exod.,  p.  70,  c.  1, 
habet  :  «  Jam  advenerat  tertia  dies,  mane 
srat,  et  ecce  coeperunt  audiri  tonitrua,  et 
fulgara,  et  nubesdensissimaoperire  montem, 
qoe  buccinse  vehementer  obstrepebat.  Vide, 
».  episcopos,  qoam  bene  utrumque  testaraen- 
irespondeat,  etquam  convenienter  in  atroque 
ur.  In  Actibus  apostolorum,  cap.  i,  12, 
a  est  :  Tanc  reversi  sunt  Jerosolyman  a 
qui  Yocatur  Oliveti;  et  com  introissent  in 
lom,  ascenderunt,  ubi  manebant  Petras,  et 
,  Jacobus,  et  Andreas,  Philippos,  et  Tho- 
irtholomseus,  et  Matthceus,  Jacobas  Alphsei, 
n  Zelotes,  et  Judas  Jacobi.  Hi  omnes  erant 
rantes  ananimiter  in  oratione  com  mulieri- 


A  bus,  et  Maria  matre  Jesu,  et  fratribus  ejus.  Haec 
tam  sancta  coadunatio  vocatur  Ecclesia,  hspc  dicitur 
mons  Sion.  In  hunc  montem  descendit  Dominos, 
servata  quodammodo  similiiudine,  et  tempore,  quo 
ascendit  in  montem  Sinai.  Jamenim,  inquit  Moyses, 
advenerat  dies  tertius,  et  mane  inclaruerat,  et  coepe- 
runt  aodiri  tonitrua,  et  micare  falgura,  etc.  Dica- 
mas  ergo  et  nos  :  Jam  advenerat  tertius  mensis,  et 
Pentecostes,  id  est  quinquagesimus  dies  -inclaruerat, 
et,  sicot  beatus  Lucas  evangelisla  scribit  Act. 
cap.  II,  «  Factus  est  repente  de  coelo  sonus,  tanquam 
advenientis  spiritus  vehementis,  et  replevit  totam 
domum,  ubi  erant  eedentes.  Et  apparuerunt  illis 
dispertitfle  linguae,    tanquam  ignis,  seditque  super 

P  singulos  eorum,  et  repleti  sont  omnes  Spiritu  san- 
cto,  et  coeperunt  loqui  variis  linguis,  prout  Spiritus 
sanctus  dabat  eloqui  illis.  »  Ecce  enim  in  utroque  et 
sonus  aoditur,  et  ignis  videtur.  Sed  in  illo  nubes 
caliginosa,  in  hoc  autem  clarissimi  luminis  splendor 
apparet ;  qaoniam  illa  umbra  erat,  atque  iigara  : 
hoc  autem  veritas.  Quod  ei;im  ibi  tonitrua,  hic 
aposto?orum  voces  intelliguntor  :  quod  ibi  micantia 
ftilgora,  hic  miracula  ubique  fulgentia :  nubes  vero 
densissima,  qutp  montem  operiebat,  apostoli  sunt 
salutaribus  pluviis  Ecclesiam  irrigantes.  Clangor 
vero  buccinae  perstrepens  vehementer,  doctoram 
omnium  prsedicationem  longe  lateque  intonantem 
significat.  »  Reddit  inde  A.  N.  rationem  cur  Spi- 
ritos  sanctus  sub  specie  ignis  apparoerit,  et  disper- 

C  titce  linguffi  incumbere  super  singulos  apostolos  visse 
foerint :  «  Nonc  autem  (ita  in  serm,  n,  de  Spiritu 
sancto)  quid  ille  ignis,  etqoid  illffilinguse  significent, 
videamus,  quse  super  apostolos  apparoeiunt  :  cum 
omnes,  ut  Evangeiista  dicit,  in  uno  essent  loco 
congregati,  Heb.  xii,  29  :  Deus  enim  noster  ignis 
consomens  ost.  Merito  itaqae  Spiritus  sanctus  in 
igne  apparuit,  ut  peccata  consomeret,  mentis  oculos 
illuminaret,  et  totui|i  hominem  in  Dei  amorem  in- 
flammaret.  Hicille  baptismus,  quemJoannesBaptista 
promittebat,  cnm  diceret  :  Ego  ,vos  baptizo  in  aqua, 
sed  alius  venit  post  me,  qui  vos  baptizabit  in  Spi- 
rito  sancto,  et  igni  Luc.  cap.  iii,  i7.  In  lingois 
quoqoe  debuit  apparere  Spiritus  sanctus :  siquidem 
ipse  est  qui  in  apostolis  loquitur;  quis  enimloquitur 
nisi  lingua?  Hoc  ofQcium  non  est  alterius  membri. 
Qui  hac  lingua  loquuntur,  non  habent  necesse  cogi- 
tareqoomudo  aut  quid  loquantar.  Hac  igitur  lingua 
suscepta  loqoebantur  apostoli  magnalia  Dei.  » 

§  XII.  De  Charitate, 
Cum  vero  ignis  ille,  quem  Deus  misit  in  terram, 
non  aliam  ob  causam  descendit,  nisi  ut  eo  hamana 
corda  incenderentur,  S.  jBrano,  qoi  toto  vitcB  soae 
tempore  illo  exarsit,  oblata  opportunitate  interpre- 
tandi  cap.  vi  Levit.,  ubi  prsecipitur  quod  ignis  in 
altari  semper  ardeat,  curseque  sit  sacerdoti  ligna 
subjicere,  ne  exstinguatur,  haec  eleganter  comple- 
ctitur  p.  130,  c.  2 :  «  Ignis  vero  iste,  ait,  qui  nun- 
quam  deficit  in  altari,  sed  perpetuo  ardere  couvcnit, 
intermissse    dilectionis  in   corde   fidelium  ardorem 


83 


S.  BRUNO  EPISCOPIIS  SIGNIENSIS 


84^ 


imponit  :  si  enim  hic  ignis  ab  intellectu  abfuerit,  A  Si  cujus  opus  exarserit,   detrimentum  patietur ;  ipse 


\- 


omne  prorsus  sacerdotis  ofOcium  inatile  erit.  In  hoc 
ergo  sacerdos  diligenter  stndeat,  ut  amoris  ignem 
continuo  nutriat,  et  per  singulos  dies  ligna  subji- 
ciat :  recordetur  scilicet  misericordise  Dei ;  rocor- 
detur  quid  fecerit,  et  quid  diligentibus  se  prsebere 
promiserit  His  enim,  et  similibus  lignis,  de  sancta- 
rum  Scripturarum  silva  collectis,  ignis  iste  succin- 
ditur,  ct  in  Dei  dilectione  inilammatur.  Super  hunc 
igitur  ignem,  o  sacerdos,  pone  holocaustum,  ut 
immoles  Deo  sacriflcium  laudis;  hic  est  enim  adeps 
pacificorum,  cujus  pinguedine  Deum  demulccs.  Iste 
est  ignis  perpetuus  qui  nuhquam  deiiciet  in  altare. 
Aquse  multa^  non  potuerunt  exstinguere  charitatem, 


vero  salvus  erit  quasi  per  ignem,  »> 

Cum  autem  ex  sacris  Scripturis,  ex  traditione,  et 
ex  Ecclesise  oraculo  nobis  constet  justos  aliquos  in- 
ter  sanctos,  id  est  coeli  habitatores  esse  habendos, 
eorum  invocatio  pia,  et  utilis  erit ;  quod  idem  S. 
Bruno  docet  in  Comment.  super  cap.  xi  Job,  pag. 
244,  c.  i.  «  Sancti  tunc  oriuntur,  quando,  carnem 
deponentes  moriuntur;  quia  tunc  primum  immorta- 
lem  vitam  suscipiunt.  Sed  quomodo  oriuntur?  Ut 
lucifer,  id  est  clari,  et  immortales.  Tunc  habcnt 
Muciam,  proposita  spe,  [quia  indubitanter  ea,  quae 
speraverant  consequuntur.  Plurimi  autem  eorum 
faciem   deprecabuntur;  quod  tales  fieri  desiderant; 


Cant.  viii.  7.  »  Felices  ergo   illse  animse,  quse  coe-  „  sicutde  Ecclesia  dicitur  :  Vultum  tuum  deprecabun- 

1  1   •        •  •  -— .  — .  J  •  t.  •  A  ^^        A  ^  *  *  A.  ll.»  •  •!!  •  • 


lesti  igne  incensce,  eo  semper  usque  ad  vitae  exitum 
ardebunt,  et  ad  seternam  felicitatem  transeuntes,  ubi 
reliqua  dona  cessabunt,  charitas  nunquam  excidet, 
sed  purior,  vahementiorque  tota  in  (eternitate  fiet. 
Docet  tamen  S.  Bruno  in  cap.  xxv  Exodi,  p.  87, 
col.  2,  sanctos,  qui  Dei  visione  fruentur,  perfectam 
omni  ex  parte  beatitudinem  non  habituros,  donec 
animabus  corporibusque  conjunctis,  tota  simul 
sanctorum  multitudo  super  coelos  elevetur.  Sed 
non  statim  post  obitum,  justi  qui  in  charitate  dece- 
dunt,  ingressum  in  coelum  obtinebunt,  si  aliquid 
culpse  eis  expiandum  remanserit. 

§  XIII.  De  purqatoriOt  de  cultu  et  invocatione 

sanctorum. 


tur  omnes  divites  plebis;    sive  illuc  venire  concupi- 
scunt,  ubi  eos  videant,  et  eis  associentur.  » 

Quod  vero  plcta:  eorum  imagines,  et  praecipue 
B.  M.  V.  cultu  quodam,  et  obsequio  prosequendae 
sint,  idem  S.  Bruno  insinuat  in  Comment.  snper 
eumdem  ps.  xuv.  «  Non  solum,  inquit,  filium  suum 
adorabunt  filise  Tyriy  sed  et  te  quoque  deprecabuu- 
tur,  tibique  vota  persolvent.  Nam  si  ejus  vultum,  et 
imaginem  intelligamus,  non  erit  ineonveniens ;  cum 
sic  obicnnqae  depingitur  eam  omnes  venerari  de- 
bemus.  » 

§  XIV.  De  s^temitate  poRnarum  infemaUum. 

Alterum  catholicum  dogma  assertum  a  S.  Bru- 
none  reperimus ;  miserrimam  nempe  iniquorum  sor- 


Satis  superque  notum  est  unum  ex  erroribus  Grse-  C  tem,  qai  in  peccato  gravi  decedentes,  seternis  infemi 


corum  schismaticorum  fuisse  negare  purgatorii 
existentiam,  hoc  est  loci  in  inferis  destinati  pro 
animabus  justorum,  quibas  adhuc  vel  leves  culpee, 
vel  reatus  remissorum  peccatorum  restant  expiandi. 
Contra  illos  ergo  conciliam  oecumenicum  Florenti- 
num  definivit,  purgatoriam,  tanquam  dogma  catho- 
licum,  esse  admittendum.  Ut  igitur  Fiorentinorum 
Patrum  definitio  confirmetur,  et  quam  jare  merito. 
que  etiam  hoc  ex  capite  videantur  proscripti  recen- 
tiores  hseretici  Lutherus,  Calvinus,  Zuinglius,  etc, 
quid  de  hac  catholica  doctrina  senserit  S.  Bruno, 
in  medium  proferam.  Ille  ergo  exponens  caput  xzn 
Levitici,  p.  126,  c.  2  :  v  Justi,  ait,  post  hanc  vitam 
Deo  offeruntur,  et  in  societatem  sanctorum  statim 


poenis  damnantur.  Hujusmodi  voritatem  contra  Ori- 
genistas,  eeternitatem  ignis  et  poenarum  in  inferno 
negantes,  stabilivit  S.  episcopus,  declarans  illa  Job, 
pag.  259,  c.  2 :  Devorabit  eum  igniSj  qiii  non  succen- 
detury  affligetur  relictus  in  tabemaculo  suc.  c  Ignis 
emin  ille,  inquit,  inexstinguibilis  est,  et  semel  suc- 
census  non  indiget,  ut  ulterius  succendatur.  Helictus 
autem  in  tabernaculo  carnis  suse  semper  affligetur ; 
quia  caro,  et  anima  in  seternum  cruciabitur.  >  In 
commentario  etiam  super  ps.  ii,  p.  352,  col.  2, 
ait :  «  Impii,  et  peccatores  in  judicio  damnati  mise- 
ricordiam  ulterius  noninvenient.  •  Plura  aliaad  do- 
ctrinam  theologicam  spectantia  tradit  S.  Bruno,  non 
tam  in  commentariis  supcr  utrumque  Testamentum, 


recipiuntur,  vel  deinceps,  si  forte  purgatorio  indi-      quam  in  reliquis  scriptis,  quae  singula  si  prodncere 


gebunt.  Non  enim  omnes,  qui  salvantur,  mox  ut 
obiorint,  in  beatitudinem  recipientur.  »  Idem  repetit 
A.  N.  declarans  verba  illa  ps.  xxxi  :  Beatus  ille,  cui 
nonimpvtavit  Dominus  peccatum.  «  Gaiideant^inquit 
itaque  poenitentes^  quia  peccata  dimissa  sunt  eis; 
timeant  tamen,  quia  nesciunt  an  adhuc  poena  pec- 
cati  dimissa  sit  eis.  Quucunque  enim  die  con- 
versi  fuerint,  si  tamen  digne  conversi  fuerint 
salvi  erunt  :  sed  ignis  manet;  peccatum  dimissum 
est,  sed  non  poena  peccati.  Legimus  quosdam  post 
mortem  miraculis  claruisse,  et  tamen  purgatorio  de- 
putatos  fuisse.  De  quibus  dubitari  non  potest,  et 
pcccata  eis  dimissa  fuisse,  et  posnam  peccati  dimis- 
sam  non  fuisse.  Detalibus  dictum  est,  I  Cor.  iii,  i5  : 


vellem,  nimis  hanc   prolusionem  protraherem.  Ali- 
qua  tamcn  majoris  momenti  annotabo. 

§  XV.  De  divinarum  Scripturarum  et  traditionis 

auctoritate. 

Quanto  in  pretio  habendse  sict  divinse  litterse,  hoc 
est  utriusque  Testamenti  libri,  docet  A.  N.  in  cap. 
XXXIV,  Exod.  pag.  119,  ubi  relatis  verbis  Apostoli 
Hom.  cap.  vii,  8  :  Concupiscentiam  iiesciebam,  nisi 
Ifix  diceret^  Non  concupisces  rem  proximi  tui,  «  Cre- 
damus  ergo,  inquit  S.  episcopus,  testimonio  legis, 
qute  quia  semperverum  dicit,  etnunquam  mentitur» 
non  immerito  testimonium  appellatur  :  huic  enim 
testimonio  ,nemo  contradicerc  audet;  ultima  proba- 
tio  legis  est  auctoritas.   Ha^.c  autem  scripta  est  manu 


PROLEGOMENA. 


86 


)ra  Dei,  Scriptura  Dei;  nihil  humanum  est  A 
ta  divina  est,  tota  Deo  dictante  et  scribente 
ta  est;  unde  veritate  et  auctoritate  plena 

ionis  etiam  auctoritatem  cum  in  rebus  fidei, 
ritibus  ab  Ecclesia  pro  sacramentoram  ad- 
tione  constitatis,  doplici  in  loco  statuit  S. 
Ct  qnidem  quot  attinet  ad  mysteriorum  in- 
iam,  ait,  in  Gomment.  ad  Exod.,  pag.  89, 
i  non  debere  aliter  credere  quam  SS.  Patres 
it,  et  crcdiderunt;  eorum  enim  dogmata 
i  divinitus  revelata  retinenda  sunt;  nec 
im   licet  plus  velle  sapere  quam  ipsi  cre- 

pronuntiarunt.  «  Fides  ergo  sanctorum, 
lobis  sufficiat;  neque  ultra  quseramus  quse 
nitus  sunt  revelata.  Et  qui  nos  ipsos,  et  ea 
nobis  sunt,  intelligere  non  valemus,  ad  ea 
er  nos  sunt,  nos  extendere  non  laboremus.  » 
n  fonte,  ex  traditione  scilicet,  idem  S.  An<« 
:rorum  rituum  observantiam  esse  repelen- 
:uit,  in  tractatu  de  Sacramentis  et  MysteriiSf 
is  de  baptismo,  dicit,  pro  validitate  sacra- 
i  est  pro  obtinenda  ejus  virtute  et  gratia, 
et  Spintum»  hoc  est  invocationem  sanctis- 
initatis,  quse  materiam,  et  formam  consti- 
sse  necessarias.  «  Sed  cum  alia  posterius 
lerint,  ea  omitti  nequeunt.  Hsec  ergo  sola, 
:ere  poterunt  ad  baptismi  sacramentum,  sed 
is  nostri,  qui  ista  Spiritu  Dei  constituerunt, 
t  nobis  satisfacere,  non  sohim  in  his  quse 
t  ad  virtutem  sacramenti,  verum  etiam  in  G 

pertinent  ad  significationem.  SufGcit  enim 
Spiritus  ad  baptismi  perfectionem  :  csetera 
B  addnntur  ad  signiticationem  portinent. 
a  olenm,  et  chrisma  habuit  Philippus  apo- 
[uando  eunuchum  baptizavit.  Hsec  tamen 
ittenda  non  sunt,  quo^  ad  significandum  ali- 
ctorum  diiigenti  dispositione  addita  sunt,  » 
tur,  et  sacrorum  administratio,  quam  per 
em  accepit  Ecclesia,  originem  quamdam 
habuere,  quatenus  a  Deo  inspirati  SS.  Pa- 
constituerunt,  eorumque  custodem  Eccle- 
im  reliquerunt.   Quare  nemini  privato  fas 

omittere,  vel  immutare;  cum  traditionis 
ti  ex  consensu  Ecclesise  majus  pondus  ac- 


.  De  auctoritate  Ecclesix  in  doctrina  fidei 
r  in  Ecclesia  maximi  ductus  et  consensus 
ioctrinis  dogmata  iidei  continentibus ;  quo 
la  constituitur  difTerentia  mundum  inter  et 
;clesiam;  ille  enim  a  continua  mobililate,  et 
in  scientiis,  in  legibus,  in  regiminis  priuci- 
itur;  hoec  autem  firmitate  ac  stabiiitate  sua 
Quamvis  enim  nonnunquam  insurgant  hoe- 
li  tanquam  proceliosi  venti  eam  commovere, 
ere  nitantur,  non  prsevalent  tamen,  neque 
m,  stabilitatemque  ejus  subvertere  qucunt; 
^trihee  orthodoxse  concordia,  ac  depositi 
vandi  sanctorum  episcoporum,  et  sacerdo- 


I) 


tum  conspiratio  semper  eis  resistat,  inanesque  eo- 
rum  conatus  reddat.  Hsec  copiose  tradit  S.  Bruno 
in  Gomm.  ad  ps.  lxv,  p,  432,  exponens  illa  verba  : 
Qui  constituit  mare  in  aridamy  et  flumina  •pcde  per- 
transihunt;  ibi  Ixtabimur  in  idipsum,  «  Per  mare, 
inquit,  mundum,  per  aridam  vero  Ecclesiam  intel- 
ligamus.  Illud  procellis  et  tempestatibus  erigitur; 
hsec  seraper  iirma  et  stabilis  manet.  Gonvertitur  au- 
tem  mare  in  aridam,  quando  gentiles,  et  idololatrse  ad 
Ecclesiam  transeunt,  et  Ghristianorum  fidem  susci- 
piunt.  Per  flumina  vero,  quia  aquse  multse  populi 
multi,  diversse  hujus  mundi  gentes  et  nationes  signifi- 
cantur.  Quse  autem  flumina  transire  possumus,  ea 
ingredi  non  timemus.  Quando  igitur  sancti  prsedi- 
catores,  episcopi,  et  sacerdotes  secure,  et  sine  timore 
in  populis  prsedicant,  tunc  dicere  possumus  quia 
per  flumina  pede  transeunt.  Ubi  prius  erat  timor, 
ibi  loetitia  nuntiatur.  Ibi  ergo,  id  est  in  populis, 
qui  per  flumina  significantur,  Isetantur  modo  sancti 
in  idipsum,  id  est  simul,  et  communiter  omnes. 
Omnium  communis  Isetitia  est,  quia  fides  omnium 
est,  nullus  nulli  contradicit,  sed  omnes  pariter  Ghri- 
stum  laudant,  et  benedicunt.  •  Omnem  autem  vim 
confringentem  hsereticorum  errores  a  conciliis  adhi- 
beri  fatetur  idem  S.  episcopus,  p.  370,  c.  ^,  ubi 
explanans  verba  illa  psalmi  xxxvii.  Arcus  eorum 
contritus  cst^  ait  :  t  Arcus  hr^reticorum  contritus 
est,  quia  omnis  eorum  hseresis,  et  deceptio  in  multis 
conciliis  damuata  est.  »  De  concilio  quidem  Nicseno 
I,  jam  dixerat  cap.  xiv  in  Genesim,  pag.  24,  col.  i> 
ab  eo  hseresim  Arianam  damnatum  fuisse,  fidemque 
catholicam  confirmalam.  Sive  igitur  Ecclesia  in 
conciliis  generalibus  congregata  sit,  sive  dispersa, 
quoties  aliquid  docet,  vel  tanquam  credendi  regulam 
definit,  audienda  est,  eique  credendum  quod,  nt 
habemus  ex  Apostolo  I,  Timot.  cap.  ui,  45,  Columnaf 
etc,  fundamentum  vei*itatis  sit  a  Deo  constituta, 
Quanta  vero  poUeat  Ecclesia  potestate,  quibusque 
divinis  muneribus  fuigeat  exornata,  reprsesentat  S. 
Bruno  in  nube  quae  supra  montem  Sinai  descendit, 
atque  in  eo  cap.  xxiv.  Exod.  gloriam  Domini  appa- 
ruisse  legitur  :  «  Nubes,  ait,  pag.  85,  c.  2,  quse 
montem  Sinai  operuit,  est  omnis  scientise,  et  sapien- 
tiae  plenitudo,  qucc  super  Ecclesiam  descendit,  et 
in  eo  gloriam  Domini  apparere  demonstravit;  quo- 
niam  virtus  miraculorum,  et  gratia  Spiritus  sancti 
usque  ad  sseculi  consummationem  Ecclesiam  non 
relinquit;  secuudum  illud,  quod  Dominus  ait  :  Ego 
vobiscum  sum  omnibus  diebus  usque  ad  consummatio- 
nem  sxculi,  •  His  igitur  privilegiis,  et  prserogativis 
munita  Ecclesia,  divinique  auctoris  sui  prsesidio 
semper  adjuta,  plenam  super  filios  suos  exercet 
potcstatem,  ut  eos  instruat,  in  veritate  contineat, 
et  pcrfectos  mundatorum  observatores  reddat.  Ut 
autem  apostolis  prsedicantibus  fides  haberetur,  per 
os  eorum  se  loqni  dixit,  adeoque  audientes  illos 
fassus  est,  se  docentem  audire,  Luc.  cap.  x,  16  : 
Qui  vos  auditj  me  audit^  et  despicientes,  ipsucn 
Redemptorem    despicere    :    Qui    vos    spemit,  ;  m^ 


87 


S.  BRUNO  EPISCOPUS  SIGNIENSIS. 


8 


8 


* 


spemiL    Prosequitur    autem    A.    N.    in    comment.  A  num  rebellis  fuit,  peribit  de  populo  Dei,  Hoc  autem 


ad  hunc  locum  Lucse,  factis  comprobans  promis- 
siones  quas  eis  Dominns  fecisse  dixerat.  Apo- 
stolos  enim,  ut  saperius  dictum  est,  miserat  Do- 
minus  binos  an'e  fadem  suam,  in  omnem  civitntem 
et  locum  quo  erat  ipse  venturus,  •  Nanc  autem,  inquit 
S.  Bruno,  reversi,  Domino  omnia  scienti  cum  gaudio 
referebant  ea,  quse  non  ipsi,  sed  ipse  in  iliis  fuerat 
operatus.  Gaudebant  enim  de  nomine  Christi,  cujus 
et  Tirtutem  experti  erant.  Gaudebant  et  de  gratia 
immensa  sibi  a  Domino  attributa;  quoniam  non 
solum  infirmitates  curabant,  verum  etiam  daemonibus 
imperabant,  et  sibi  subjectos  esse  videbant.  »  Praeter 
evangelicam  prsedicationem,  et  signorum  ostensio- 
nem,  qnibus  eorum  missio  comprobatar,  non  tam 


perspicae  de  hseretico  intelligimas,  unde  et  merito 
rebeliis  vocatur.  Magna  enim  superbia  est,  at  tota 
Ecclesia  reclamante,  et  fidei  dogmata  ostendente, 
aliqais  contra  rebellare,  snamque  sententiam  con- 
tentione  defendere  velit.  TaUs  ergo  peribit,  cujus- 
cumque  generis  sit,  cujuscnmque  ordinis,  cujuscun- 
que  conditionis  et  religionis.  »  Perire  antem  de 
populo  Dei,  idem  est  ac  ab  excommanicationis  sen- 
tentia  a  coetu  lidelium  separatum  esse,  et  ab  Ecclesiae 
communione  depulsum.  Id  perspicne  patet  ez  se- 
quenti  Branonis  interpretatione  de  homine,  quem 
Israelitffi  extra  castra  ducentes,  qaoniam  in  Sabbato 
ligna  collegerat,  lapidibas  obruerunt.  «  Per  koc 
autem,  inquit,  pag.  483,  c.  2,  datar  intelligi,  quod 


suasione,  quam  aactoritate  ipsis  proprie  attribata,  B  il^i»  <iai  pactam  Dei  vioiant,  et  Ecclesiie  Dei  instituta 


eam  apostoli  exercuerunt,  snisque  successoribus 
ezercendam  reliqaerunt,  ut  malos  a  bonis  separa- 
rent^  eosque  suo  jadicio  subjicerent.  Hanc  legem  in 
Levitici  cap.  ziii,  adumbratam  ostendit  A.  N.  p.  149^ 
c.  1,  disserens  de  cognitione  leprse  sacerdotibus 
reservata.  Sicut  enim  leprosus,  ita  cognitas,  ez 
Dei  prsecepto  a  reliqao  coetu  separabatur ;  eodem 
modo  qui  spirituali  lepra  infectus  dignoscitur,  a 
consortio  iidelinm  est  separandus .  Sed  hsec  co- 
gnitio,  et  separationis  sententia  ad  Ecclesiam  spectat, 
nec  cuiqaam  ticitam  est,  eam  sibi  usurpare.  Audia- 
tnr  Bruno,  qui  eodem  in  loco  diversa  ezcommuaica- 
tionis  genera  ezponit.  «  Solis  episcopis,  inquit,  et 
sacerdotibus  secundum  animam  condemnandi,  et 
absolvendi  potestas  a  Domine  data  est.  Peccat  autem, 
qni  leprosum  aiiquem,  et  peccatorem  a  commu- 
nione  sua  separandnm  putat,  prinsquam  ab  episco- 
pis  et  sacerdotibns  judicetnr.  Ducatur  ergo  leprosus 
ad  sacerdotem.  Sic  enim  Dominus  ait :  Ostendite  vos 
sacerdotibus,  Lac.  cap.zvii,  44.  Consideret  sacerdos, 
diligenter  perquirat,  si  lepra  est.  Habet  enim  lepra 
saa  signa  neque  ceiari  potest,  facileque  cognoscitur. 
Quis  enim  adulterum,  homicidam,  perjarum,  sacri- 
legam,  furem,  et  raptorem  dubitet  esse  leprosum? 
Talem  ergo  cam  sacerdos  invenerit,  nec  timore,  nec 
amore  mutet  judicium  :  dicat  enim  esse  leprosum 
et  secundum  ejus  arbitrium  separetur  :  secundum 
ejus  qaidem,  non  secundum  alterias  :  ipsius  enim 
est  enm  judicare;  ipsias  est  separare. 

a  Quomodo  separare?  Multis  enim  modis  fit  ista 
separatio  :  ahi  enim  a  corpore  et  sangaine  Christi, 
alii  ab  Ecclesise  introitu,  alii  a  commuDione  lidelium 
separantur.  Separantur  etiam  a  quibusdam  cibis, 
et  potibas,  aliisque  camis  voluptatibus,  ut  jam  nanc 
licite  non  atantur  his  rebus,  qaibus  prius  licite 
utebantur.  > 

Sed  quid  de  hsereticis  judicare  debeat  Ecclesia, 
deciarat  S.  Brano  in  Comment.  ad  cap.  zv.  Numer. 
p.  i83  c.  2,  ubi  postqnam  de  diverso  sacrificii 
genere,  pro  ezpianda  diversorum  reataum  qualitate 
egerit,  ad  peccatum  superbiae  veniens,  ait :  «  Anima 
vero,  qusB  per  superbiam  aliquidcommiserit^  sive 
civis  ille  sit,  sive  peregrinus,  quoniam  adversus  Domi- 


cum  caeteris  iidelibus  custodire  et  observare  recu- 
sant,  ab  Ecclesia  peili,  et  ab  omnibus  damnari,  et 
excommunicari  debeant;  tot  enim  lapidibus  obruitar» 
qaot  assentientibus  ezcommunicatio  obfirmatar.  » 

Si  hfiec  de  judicio,  deque  potestate  episcoporum, 
et  sacerdotum  jare  meritoque  asseruntar,  multo 
magis  de  summo  sacerdote,  et  episcopo  episcoporum 
sunt  afQrmanda,  cui  cum  gravioram  causaram 
reservata  sit  cognitio  in  Ecclesia,  potestate  clavium 
a  Christo  Domino  ci  tradita  uti  poterit,  quoties  ezpe- 
dire  jndicabit.  Quamvis  autem  a  nobis,  cam  de  S. 
Petro  apostoloram  principe  ageremus,  plura  allata 
sint  gravissima  Brunonis  testimonia  de  saprema 
Romani  pontificis  in  Ecclesiam  universam  auctori- 

^  tate,  ut  ea  tanto  magis  conflrmentur,  mazime 
opportuna  erunt,  qase  idem  episcopus  Signiensis  in 
tractatu  De  Sacrt/ldo  azimo  habet.  Objiciebant  enim 
Greeci  consecrantes  in  pane  fermentato  Latinis,  nos 
cum  Hebrseis  Judaico  more  azymum  comedere,  qui 
sacrificium  in  pane  azymo  coniicimus.  Respondet 
autem  S.  Bruno  :  «  Absit  hoc  a  catholica,  atque 
apostolica,  et  Romana  Ecclesia,  quae  caput,  et  fun- 
damentum,  ac  specalum  dicitur,  et  probatur  esse 
omnium  Ecclesiarum,  quam  Deus,  et  Dominus 
noster  Jesus  Christus  per  semetipsum  sedificare 
dignatus  est,  ac  promittens  specialiter  suo  dilecto 
discipuio  Petro  apostolo,  dicens  Matth.  zvi  :  Tu 
es  Petrus  et  super  hanc  petram  aedificabo  Ecclesiam 

])  ineam  :  et  portse  inferi  non  praevalebunt  adversua 
eam ;  et  tibi  dabo  claves  regni  azlorum.  Atque  iterum 
Luc.  cap.  xzii,  Ego  rogavi  pro  te,  Feire,  nt  non  defidat 
fides  tuttf  et  tu  aliquando  conversus  confirma  fratres 
tuos,  •  Cum  autem  S.  episcopus  hunc  scripsisset 
tractatum  rogatus  a  monachis  Benedictinis  Constan- 
tinopoli  monasterium  habentibus,  his  lucubrationem 
siiam  absoivit.  «  Quapropter,  amantissimi  fratres, 
state  viriiiter  in  sodalitate  ac  Qrmamento  orthodozse 
coiumnse,  et  nemo  cum  suasoribos  verbis  a  sanctae 
fidei  catholicae,  atque  apostolicse  preefat»  sedis, 
matris  Ecclesiae  Romanse  consuetudine  vos  separet, 
quia  teste  Augustino  luculentissimo  doctore,  et  Afri- 
cano  episcopo,  non  est  alia  sedes  in  coelo,  aut  in 
terra  dignior,  sive  prior,  nisi  illa,  quam  Romana 


PROLEGOMENA.  —  VITA  S.  BRUNONIS. 


90 


Bcclesia.  Hanc  tenete,  hanc  puro  corde  dili-  A 
t  ab  ejus  nnitate  non  recedite ;  cum  scriptam 
0?.  cap.  XXII,  V.  28  :  remmum,  quem  antiqui 
int  Patres,  ne  transgrediaris.  Et  Eccl.  x,  v.  : 
ssipat  sepemy  mordebit  eum  coluber ;  serpens 
;  ille,  qui  ejecit  Adam  de  paradiso,  ex  cujus 
ro  ore  Uominus  vos  semper  eruat.  »  Gum  hacc 
stolica  sede  nonambiguis  verbis,  sed  apertis, 
ae  significationibus  dicta  sint;    in  dubium 


revocari  neqnit  hanc  esse  constantem,  firmatamqne 
in  omni  scvo  SS.  Patrum  sententiam,  hujus  supremse 
sedis  doctrinam  pro  regula  fldei  esse  tenendaji,  ac 
proinde  nemini  iicere  ab  ea  recedere,  eique  non 
obtemperare.  Gommiserandi  profecto  sont,  qui  tanto 
in  lumine  csecutire  volunt,  et  qui  malo  spiritn  acti 
ab  ulnis  amantissimae  matrisaufagiunt,  et  se,  quos- 
que  sedncunt,  ad  oiternam  pertrahunt  ruinam. 


VITA  S.  BRUNI  SEU  BRUNONIS 

ASTENSIS 

SIGNIENSIUM  EPISGOPI  ET  ABBATIS  MONTIS  GASINI. 

lib.  IV,  c.  33,  Chronici  Casinensis  a  Petro  Diacono,  prout  eam  disposuerat  Leo  episco- 
,  et  cardinalis  Ostiensis  ;  sed  morte  praeventus  exp^ere  non  potuerat,  ut  testatur  idem 
"us  epistoia  nuncupatoria  ad  Reinaldum  abbatem  et  cardinalem. 


issimus  Brunus,  seu  Bruno,  abbas  hujns  mo-  B 
i  quadragesimus,  seditannistribus,  mensibus 
HicLigariaprovincia  ortusex  illastri  Asten- 
prosapia;  sed  illustriores  ab  infantia  possi- 
nores,  liberalibasque  studiis  a  pueritia  suffi- 
'  instractus  ,  Astensis  episcopi  canonicus 
t,  qui  desiderio  regni  coelestis  patriam  paren- 
relinquens,  hnc  properans,  ut  Deo  liberins 
ionachali  habita  deservire  valeret,  Romanam 
m  accessit  ad  urbem.  His  porro  diebus  Urba- 
aniversali  praesidebat  Ecclesin^.  Factum  est 
ut  eo  tempore,  quo  idem  vir  ad  hunc  locum 
at,  Signiensis  episcopus  ex  hac  vita  discede- 
em  vero  Romanus  pontifex  hunc  spiritu  fer- 
mspiciens,dixltad  eum  :  «  Sicut  tranquillitas  p 
multoties  confert  periculum  nautis,  ita  et 
his  asaeculiturbine  remotis,  quieset  securitas 
^erniciosissimam  solet  inferre  naufragium. 
lostris  monitis  te  obedire  convenit,  et  Signien- 
clesiffi  curam,  quce  tibi  a  nobis  injungitur, 
'digiosius,  ac  diligentius,  quantnm  scientia, 
entia  polles,  regere  stude.  »  Quibus  cum  ille 
libus  minime  praeberet  assensum ,  prsecepit 
d  civitatem  praedictam  pergeret;  ibique  vice 
li  ^ontificis  episcopum  ordinans  ,  iret  quo 
Tunc  supradictus  vir  illuc  adveniens,  cum 
juncta  implere  satageret,  idem  papa  clam  Si- 
ibns  apices  destinans»  admonuit,  ut  eum  epi- 
1  ordinarent.  Talia  dum  ad  ejus  notitiam 
issent,  intempestae  noctis  silentio,  B.  Maila;  D 
amegrediensfagamarripuit.  Itaque  dum  me- 
implere  satageret,  in  quodam  trivio  virgo, 
Qperiali  trabea  adomata,  cujus  facies  resplen- 
it  sol,  illi  cominus  astitit.  Quam  ille  qualis, 
esset,  et  quo  tenderet,  cum  requisivisset, 
ipondit :  Sponsam,  qnam  non  bene  fugis  me 


noveris  esse.  Quaproptei^  nt  ad  Ecclesiam  redeas  ex 
Dei  omnipotentis  parte  prsecipio.  Et  cave  ne  Dei  ul- 
terius  velis  resistere  voluntati.  Et  hls  dictis  dispa- 
ruit.  Perculsus  ad  haec  Bruno  sanctae  virginis  feminae, 
Deique  in  sua  ordinatione  voluptatem  advertens , 
succubuit  ,  ac  pontificalem  cathedram  laetantibus 
cunctis  scandit.  Ordinatus  autem  in  ea  qua  fuerat 
mentis  intentione  permansit;  unde  adinventa  op- 
portunitate,  sub  supradicto  abbate  Oderisio»  ad  hunc 
locum  perveniens,  tlentibus  qui  cum  eo  venerant, 
et  nihil  tale  de  ipso  suspicantibus,  monachus  factus 
est.  Signienses  autem  graviter  iiiius  ferentes  absen- 
tiam  Pascalem  papam  H  adeunt,  flentesqae  rogant, 
ut  illum  potius  episcopatus  sui  curam  gerere  coge- 
ret,  quam  sibi  tantum  consulentem  in  Casinensi 
coenobio  quietum,  et  remotum  a  saeculi  turbine  habi- 
tare  permittat.  Pontifex  autem  ad  illorum  verba 
permotus  strenuos  a  suo  latere  destinat  viros,  per 
quos  eidem  Brunoni  ex  parte  sedis  apostolicae  man* 
dat,  nt  curae  ovium  suarum  studeat,  et  Romano 
pontifici  in  causis  ecclesiasticis  semper  adhaereat ; 
arguens  insuper  illum ,  et  increpans  cur  absque 
apostolicie  sedis  licentia,  ausus  fuisset  monasterium 
petere,  quo  illum  omnino  non  permitteret  esse.  Ad 
haec  praefatus  Bruno  ,  per  episcopos  et  cardinales 
amicos  haec  rescripsit  :  <t  Cuncti,  procul  dubio,  qui 
in  Romana  sunt  Ecclesia,  noscunt,  quia  nisi  contra 
Ecclesiam  schismaticonim  sceviret  insania,  hocquod 
nunc  egi,  a  multisjara  annis  opere  implevissem. 
Nunc  vero  quia  in  Romana  Ecclesia,  Petro  clavum 
regenle,  tota  per  orbem  Christi  Dei  nostri  grataiatur 
Ecclesia,  ventorum  jam  turbinessilent,  mariapacata 
quiescunt,  idcirco,  quod  Deo  semel  devoveram,  red- 
dere  cogor.  Melius  est  enim  non  vovere,  quam  vo- 
vere,  et  non  reddere.  Quod  si  quis  fortasse  mihi 
objiciat,  quod  semel  acceptum  episcopatum  relin- 


94 


S.  BRUNO  EPISCOPUS  SIGNIENSIS. 


9^ 


quere  non  debebam,  licenter   respondebo  :   qaod  A  dies  qaindecim  resedisset,  iidem  comites  miserunt 


multi  sunt,  quipontificatussui  jura  non  deseruerunt, 
et  de  sinistris  sunt,  dicente  Domino,  Osea^  c.  ii  : 
Principes  fuere,  et  non  cognovi :  judices  exstiteruntf 
et  non  per  Spiritum  meum.  Porro  qui  recta  inten- 
tione  .episcopatum  dimiserunt,  certum  est  eos  de 
aeterna  felicitate  perenniter  in  Christo  gaudere.  Mihi 
porro  exempla  sanctorum  non  desunt,  quorum  ve- 
stigia  secutus  sum  :  qui  relicto  tumultu  sdBculi,quie- 
tam  vitam  adepti  sunt.  Unde  per  vos  summum  pon- 
tiilcem  obnixe  deprecor,  ut  de  reliquo  amplius  mihi 
molestus  non  sit ;  et  quietum  portum,  in  quem  Chri- 
sto  gubernante  perveni,  ne  me  relinquere  cogat, 
suppliciter  posco.  »  Cumque  nulla  ratione  eumdem 


ad  eumdem  abbatem,  quod  si  illos  cum  armis  suis 
inde  exire  permitteret,  ipsum  castrum  absqne  omni 
controversia  redderent.  Quod  cum  idem  abbas  an- 
nuisset,  supradictum  castrum  in  monasterii  hujus 
potestate  rediit,  die  Iduum  Augustarum  anno  Do- 
mini  H08.  Pro  quo  videiicet  castro  abbas  Capnano 
principi  libras  200  contradidit.  Mense  aotem  Octo- 
brio  advenit  huc  idem  apostolicus,  adjunctoqne  ab- 
bate  nostro,  Beneventum  synodi  celebrandae  cansa 
perrexit;  in  qua  prsedecessorum  vestigia  secutus 
constitui},  ut  si  quis  ecclesiastica  beneficia  de  mann 
laicorum  acceperit,  et  dans,  et  accipiens  commu- 
nione  priventur.  Yestimenta  vero  ssecularia,  et  pre- 


apostolicum,  nec  Signinum  populum  flectere  valeret,  n  tiosa  reprehendit,  etclericis  talia  uti  interdixit.Cum 


supradictus  abbas  Oderisius  rogavit  pontifieem,  ut 
prsefatum  virum  sub  monachali  habitu  in  hoc  mona- 
sterio  Deo  militare  permitteret;  cujus  precibus 
idem  papa  aurem  accommodans  quievit. 

Post  hacc  autem  ab  eo  pontlfice  una  cum  Boe- 
mundo  in  Galiia  directus,  vice  Romani  pontificis  in 
iisdem  partibus  synodum  secundum  traditionem 
ecclesiasticam  tenuit.  Inde  quoque  Romam  rever- 
sus,  quadragesimo  quarto  die  ab  Othonis  abbatis 
depositiope  exstante  ad  hoc  monasterium  rediit ; 
atque  a  fratribus  est  in  hujus  coenobii  regimine  ac 
cura  praelatus.  Idem  vero  apostolicus  ad  hunc  locum 
postea  veniens,  non  solum  dignum  illum  esse  ab- 
batem  illo  in  conventu  peroratus  est,  verum  etiam 


autem  Capuam  devenisset,  rogatus  ab  eodem  abbate 
Ecclesiam  Sancti  Benedicti,  qnam  Desiderius  abbas 
intra  eamdem  civitatem  renovaverat,  solemniter  de- 
dicavit;  in  qua  etiam  de  vestimentis  sanctissimi 
Patris  Benedicti  recondidit;  sicque  ad  hoc  monaste- 
rium  veniens,  Romam  reversus  est. 

His  porro  diebus  Rogerius  dux  per  praeceptum 
B.  Benedicto  concessit,  ut  monasterii  pecora  nullum 
vectigal  darent  vel  sibi,  vel  successoribus  suis,  sicut 
consueverant,  in  omnibus  iinibus  Garpani  montis; 
et  ut  ab  ^Ecclesia,  quse  Passari  dicitnr,  usque  ad 
Salpitanum  pontem,  et  usque  in  mare,  licentiam 
hospitandi  ipsas  oves  haberenty  apposita  pcena  de- 
cem  librarum  auri.  Tunc  temporis  Laydulfus  Pan- 


;n  oT./v.»^i:^»».  »«^™  a:^^,.^  «:u:  «„  «  r       C  dulficomitis  filius  de  Praesenzano,  in  prflesentiaejus- 

in  apostolicam  sedem  dignum  sibi  successorem  fore      j         i^u    •  t        •  j         • 


testiiicatus  est.  Non  autem  idem  virotiose  hic  vixisse 
credendum  est,  qui  tales,  ac  tantos  nobis  Scriptu- 
rarum  exposuerit  libros  ;  de  quibus  summam  illo- 
rum  scilicet»  qui  in  nostris  manibus  venere,  pan- 
dere  curamus.  Super  Genesim,  super  Exodnm,  super 
Leviticum,  super  Numeros,  super  Deuteronomiom, 
super  Psaiterium,  super  Isaiam,  super  Cantica  can- 
ticorum,  super  Judicum ,  super  Apocalypsim.  De 
totius  anni  festivitatibus,  atque  diebus  Dominicis 
composuit  sermones  sexaginta  novem  ,  homilias 
centum  quadraginta  quinque. 

Hoc  pra^terea  tempore  Adenulfus,  Lando,  et  Ate- 
nulfus  Aqninenses  comites  diabolica  inebriati  vesa- 


dem  abbatis  manifestavit,  se  de  universa  parte  sua 
de  castelio  Mortuleo,  et  Casa  Fortini,  et  Cncuruzzo, 
et  Rocca  de  Bantra,  poena  apposita  centum  libra- 
rum,  si  hoc  removere  quaesisset.  Sed  et  Joannes 
Trivertinae  sedis  episcopus,  una  cum  Roberto  filio 
Tristani,  Limessani  Castri  domino,  obtulit  huic  loco 
Ecclesiam  S.  lUuminatae  intra  fines  ejusdem  Castri, 
cum  omnibus  ecclesiis  et  pertinentiis  snis.  Anno 
Dominicae  Incarnationis  lliO.  Indict.  3,  mense  Ju- 
nio  sexta  ipsius  mensis  die  cometes  apparuit.Deinde 
ni  Idus  Februarii  imperator  Henricus  pervenit  ad 
urbem.  Igitor  pontifex  misit  in  occursum  ejus.  Cum 
vero  in  superiores  gradus  ecclesiae  Sancti  Petri  eva- 
sisset,  iliic  dominus  papa  cum  episcopis  et  cardina- 


nia   castrum  Terame   rusticorum  proditione  ingre-  ])  libus   interfuit.    Post  basilica3  ingressum    uterque 


dientes,  et  ejusdem  castri  habitatores  in  snam  fide- 
litatem  jurare  facientes,  oppida  monasterio  perti- 
nentia  deprsedare  coeperunt.  Hoc  ubi  pra^dicto 
abbati  nuntiatum  est,  ad  eosdem  comites  dirigens, 
ut  castrum  monasterio  redderent,  et  a  tantis  iniqui- 
tatibus  et  direptionibus  cessarent,  monere  studuit. 
Illi  ne  audire  quidem  admonentem  passi,  deteriora 
in  dies  se  facturos  minabantor.  Tunc  abbas,  habito 
cum  fratribus 'consilio,  eosdem  sacrilegos  a  limini- 
bus  Ecclesifc  Jseparavit ;  *ac  e  vestigio  Robertom 
principem  evocans  ad  eumdem  castrum  recuperan- 
dum  invitavit;  qui  copioso  valde  congregato  exer- 
citu,  superidem  castrum  adveniens,  illud  oppugnare 
modis  omnibus  coepit.  Cumque   hostiliter  ibi  per 


consedit.  Pontifex  instaurari  ecclesiasticum  jns  pe- 
tiit.  Ille  cum  episcopiset  principibns  secessit.  Inter- 
ea  pontifex,  et  qui  cum  eo  erant  custodiebantnr. 
Yix  tandem  ad  altare  B.  Petri  pro  agendis  missarum 
solemniis  ascendere  licuit.  Expleta  missa,  de  sede 
coropnlsus  descendere  pontifex  ,  deorsum  ante 
B.  Petri  confessionem  cum  fratribus  sedit,  ibique 
ad  noctem  usque  custoditus  a  militibus,  ad  hospi- 
tium  tandem  extra  ecclesiae  atrinm  ductus  est  cum 
fratribus.  Capta  est  cum  illo  clericorum,  laicornmque 
copiosa  multitudo.  Pueri  item,  ac^diversse  setatis 
homines,  qni  obviam  ei  cum  florlbos,  et  palmis 
exierant,  alios  obtruncari,  aliosjexspoliari,  partim 
co^di,  partim  vinciri  jussit.  Joannes  interea  Tuscu- 


PROLEGOMENA.  —  VITA.  S.  BRUNONIS. 


94 


et  Leo  Ostiensis  episcopus,  ubi  papam  captum  A 
xerunt,  ^sub  plebeio  hsd)itu  in  Urbeni  se  rece- 

lani  igitur  cum  audissent  papam  esse  capti- 
tantus  eorum  animos  tumultus,  et  dolor,  in- 
ioque  pervasit,  nt  protinusAlemannos  omnes 
l  orationis  causa,  vel  alterius  cujuscunque  ne- 
rbem  ingressi  fuerant,  necarent.  Postera  die 

urbe,  conserta  pugna,  pliirimos  de  impera- 
izercitn  obtruncant,  et  eorum  captis  spoliis, 
as  Teutones  acriorem  ineunt  pugnam;  adeo 
porticu  pene  propellerent,  ipsumque  impera- 

equo  dejicerent,  et  in  faciem  vulnerarent. 
ini  cum  se  premi  a  Romanis  cernerent,  sese 
ra  receperunt.  Romani    vehementer  animati, 

adversns  imperatorem  se  sacramento  con- 
)runt.  Haec  ubi  imperatori  nuntiata  sunt,  ea- 
Locte,  eumdem  apostolicum  secum  abducens, 
netu  cum  omni  exercitu  profugit  ez  portica, 
modo  sarcinas,  verum  et  socios  plurimos  in 
10  relinquerent,  Post  duos  dies  pontificem 
vestibus  exui  jussit;  quod  cum  factam  esset, 
m  eum  pertraxere,  Soractem  usque  pergentes. 
)x  autem  cum  duobus  episcopis,  Sabinense,  et 
nse,  et  cardinalibus  quatuor,  apud  castrum 
um,  Cieteri  vero  cardinales  apud  Gorcodisum 
todia  tenebantur. 

30  cum  et  Romanorum  agros  imperator  po- 
tar  in  dies,  ipsorum  animos  pecunia,  dolisque 
3t,  tantamDeuspopulo  constantiam  tribuit,ut 
cum  eis  pacisci,  nec  papm  quidem  cardina-  G 
le  promlssa  liberatione  potuerit.  Gernensita- 
ibi  secus  quam  putaverat  contigisse,  coepit 
rando  firmare,  nisi  pontifex  illi  morem  gere- 

ipsum,  et  omnes,  quos  habebat  in  vinculis 
I  occisurum,  partim  amputatis  membris  qui- 
)  debilitataram.  Sed  cam  ad  id  constantiam 
cis  flectere  nequiret  in  hoc  tandem  plena 
ratione  convenit,  ut  omnes  quos  ceperat  ]i- 
faceret;  dum  tamen  sibi  in  posterum  apud 
cem  prospicere  posset.  Gffiteram  pontifex  vi- 
onere,  quam  jura  Ecciesifle  violare  malebat, 

is  iile  non  Ecclesiee  jura,  non  officia  quselibet, 
igalia  sola  se  dare  assereret.  Proponebatur 
latis  grave  periculum,   quod  omni  pene  Lati-  D 

imminebat  Ecclesise.  Victus  tamen  lacrymis, 
iisque  filiorum,  totus  in  lacrymas  solvitur.  Et 
inquit,  pro  Ecclesise  pace,  et  liberatione  id 
i,  quod  ne  paterer,  vitam  quoque  cum  san- 
perfnndere  paratuseram.  Igitur  exverbo  pon- 
juratum  est  hocvidelicet  modo.  Quod  ulterius 
quietaret  imperatorem,  ejusque  imperium  de 
npto,  de  temerato  Ecclesite  jure,  eidemqae 
itori  priviiegium  sub  anathemate  confirmaret, 
copos,  et  abbates  libere   electos   absque  Si- 

idem  imperator  annulo,  et  virga  investiat  ; 
posque  sic  investitos  libere  consecrationem  ab 
nscopo,  ad  quem  pertinuerit,  sumat.  Si  quis 

popalo,  et  clero  eligatur,  et  non  ab  impera- 


tore  investiatur,  a  nemine  consecretur.  Et  cum  Iurc 
sacramcnto  firmasset,  imperator  demam  qaod  eum- 
dem  pontiflcem  cum  episcopis,  et  cardinalibus,  et 
omnes,  qui  cum  eo,  vel  pro  eo  capti  essent,  obsides- 
que  securos  perduceretintraportas  transtyberinac  ci- 
vitatis,  nec  ulterius  aut  caperet,  aut  capi  permitteret, 
juravit.  Dieigitur  alteracoronatusestimperator.  Post 
corcnationem,  fmitis  missarum  solemniis,  imperator 
in  castra  regreditur  ;  pontifex  autem  Urbem  regres- 
sus  est.  ninc  jam  in  Romana  Ecclesia  scandala  dis- 
sensionum  et  schismatum  oriri  coeperunt. 

His  quoque  diebus  dum  abbas  noster  Bruno  Ec- 
clesiam  S.  Thoma^  apostoli  extra  castrum  Vallis 
Frigidae  solemniter  dedicaret,  mulier  quu^dam  a 
spiritu  immundo  vexata^  ad  eum  deducta  est ;  cujus 
calamitati  compatiens,  oratione  pra^missa,  aquam 
unde  manuslavaverat,  patienti  feminse  in  potum  de- 
dit ;  moxque  ab  ea  malignnm  spiritum  excussit. 

Praefatus  autem  abbas  adjunctis  sibi  Guala  Regirio 
episcopo,  et  Roberto  Pasiensi,  aliisque  cardinalibus, 
memorato  pontifici  omnino  Imminebat,  ut  privile- 
gium,  quod  imperatori  fecerat,  rumperet,  eumque 
anathematis  vinculo  innodaret.  Hi  autem,  qui  cum 
illo  in  vinculis  fuerant,  dicebant :  quod  ante  dixi- 
mus,  dicimus;  quod  prsedicavimus,  consona  voce 
praedicamus,  damnamusque  quod  ante  damnavi- 
mus.  Alii  autem  non  modo  non  damuabant  qu;n 
contra  Ecclesiam  catholicam  fuerant  gesta,  verum 
impudenter  satis  tueri  nitebantnr.  Igitur  dum  ejus- 
modi  dissentionibus  apostolicf  quateretur  Ecclesia, 
relatum  est  pontifici  memoratum  virum  illius  dissi- 
dii,  et  scandali  ducem  signiferum  fuisse.  Quod  ubi 
abbas  andivit,  temporis  opportunitate  captata,  dixit 
ei :  «  Inimici  mei  dicunt  tibi,  quia  non  te  diligo,  et 
mala  de  te  obloquor ;  sed  mentiuntur.  Ego  enim  sic 
te  diligo,  ut  patrem,  et  dominum  meum  ;  neminem- 
que  alium,  te  vivente,  volo  habere  pontificem  ;  sicut 
cnm  multis  aliis  tibi  promisi.  Andio  tamen  Salva- 
torem  menm  dicentem  mihi  :  Qui  amat  patrem,  aut 
matremf  plusquam  me,  non  est  me  dignus  {Matth.  x) ; 
uude  et  Apostolus  :  Si  quiSy  inquit,  non  diligit  Domi- 
num  Jesum  Christum,  anathemasit  {l  Cor.  xvi).  De- 
beo  igitur  diligere  te,  sed  plus  debeo  illum  diligere, 
qui  te  fecit,  et  me.  Huic  autem  tanto  amori  nihil 
unquam  pra;ferendum  est.  Foedus  autem  illud  adeo 
foedum,  tam  violentum,  tam  cum  proditione  factum, 
tam  omni  pietati,  religionique  contrarium,  ego  non 
laudo.  Quis  enim  illud  laudet,  quo  violatnr  fides, 
ecclesisc  libertas  amittitur,  sacerdotium  tollitur, 
unicum  et  singulare  ostium  Ecclesiae  clauditur, 
multa  ostia  aperiuntur,  per  quae  qui  intrat  fur  est, 
et  latro?  Habemus  canones,  habemus  SS.  Patrum 
constitutiones  ab  apostolorum  temporibus  ad  te 
usque  perduc^as.  Via  regia  incedendum  est,  neque 
ab  ea  in  aliquam  partem  declinandum.  Apostoli  illos 
omnes  damnant,  et  a  fideliam  communione  sejun- 
gunt,  qui  per  ssecnlarem  potestatem  Ecclesiam  obti- 
nerent.  Laici  enim  quantumlibet  religiosi  sint,  nui- 
lam  tamen   disponendse   Ecclesio'   facultatem    sunt 


95 


S.  BRUNO  EPISCOPUS  SIGNIENSIS. 


96 


consecuti.  Hsec  enim  apostolorum  constiiutio  sancta  A  ea  cara   desisteret   electionem  quae  illis  ex  regulae   ^ 


est ;  cui  qui  contracdicit,  caiholicus  non  est.  Omnis 
auiem  qui  ha^resim  tueiur,  ho^reiicus  est.  Nemo 
hanc  non  esse  hceresim  dicere  potesi,  quam  sancta, 
et  aposiolica  Ecclesia  in  multis  conciliis  haeresim 
nominat,  et  cum  suis  aucioribus  damnat.  » 

Talis  allocutio  inier  pontificem  et  abbatem  invi- 
diai  et  odii  fomiiem  ministravii.  Inter  caetera  vero, 
quae  iunc  pontifex  in  abbaiem  locuius  est,  ait :  Nisi 
illum  a  monasierii  adminisiraiione  removero,  ipse 
suis  argumentis  Ecclesise  mihi  regimen  tollet.  Qua- 
propter  eidem  abbati  direxit  epistolam,  qua  vetuit 
ne  ultra  episcopus  esset,  atque  abbas.  Neque  enim 
ultra  ferre  apostolicam   sedem  episcopum   aliquem 


praeceptotiebebaiur,  nulli  omnino  permitterent,  sed 
ipsi  aniiquo  more  abbatem  sibi  consiiiuereni.  Hoc 
Peregrinus  ilie  audiens,  et  id  violenterimplereposse 
se  putans,  armaios  miliies  ad  cusiodiendum  mona- 
sierium  in  suum  auxilium  evocat.  Postera  vero  die, 
fratribus  Ecclesiam  ad  missam  celebrandam  cum 
pace  iniroeuniibus,  subiio  armata  telis  occurrii 
muliiiudo  furentium,  ei  qui  essent,  qui  voluntaiem 
abbatis  nolieni  implere,  qucereniium.  Fraires  auiem 
ha^c  nimis  aegre,  et  indigne  ferentes,  unanimiter  in 
illos  ruunt,  monasterioque  deturbant.  Quod  ubi 
abbati  nuntiatum  est,  ad  monasterium  continuo 
ascendit,   vocatisque  ad  se  fratribus:  Nolo,    inquit, 


monasierio  pratesse    tam   celebri.    Frairibus   etiam  ^.  ut  propter   me  inter  vos,    et  Romanum   pontificem 


per  Leonem  Osiiensem  episcopum,  et  hujus  coenobii 
monachum  liiteras  misit,  mandans,  ne  ipsi  viro  ul- 
terius  obedirent,  sed  secundum  Deum  regulariter 
sibi  abbatem  eligerent ;  sin  autem  secus  agerent,  in 
omnibus  monasierii  cellis  abbates  ipse  statueret. 
Hoc  ubi  abbas  audivit,  convocatis  fratribus  osten- 
dere  coepit  quaenam  inter  ipsum  et  summum  pon- 
tificem  pro  causis  ecclesiasiicis  esset  orta  dissensio  ; 
simulque  admonuit,  ut  si  abbatem,  quem  ipse  eli- 
gerei,  vellent,  ei  illos  et  hunc  locum  pro  viribus 
protegeret  atque  defenderet.  Erai  tunc  in  monaste- 
rio  frater  Peregrinus  nomine,  natione  Ligur,  sa^culari 
astutia  callidus,  cui  regiminis  onus  imponere  de- 
cernebat.    Quod   cum   fratres    didicissent,   dixernnt 


scandalum  oriatur,  virgamque  pastoralem  super 
altare  ponens  :  Accipite,  inquit,  quam  mihi  tradi- 
distis  ;  absolutioneque  fratribus  facta,  ad  episcopa- 
tum  suum  rediit.  Ubi  in  sancta  conversaiione  usque 
ad  Oderisii  secundi  abbatis  tempora  vivens  feliciier 
migravii  ad  Dominum  pridie  Kalend.  Septembris. 
Sepulius  esi  in  civiiate  Signina,  in  Ecclesia  S.  Dei 
Genitricis  et  V.  Maria}.  Ad  cujns  memoriam  etiam 
hodie  Dominus  miracula  patrare  dignatur  ipsius  in- 
tercedentibus  merilis. 

Girardus  abbas  xli  istius  monasterii,  nobilissima 
Marsosum  stirpe  progenitus,  post  Othonis  transitum, 
Bruno  qno  supra  retulimus  ordine  abbas  effectus 
fuisset,  ac  Rom.  pontiiicis  jussu  monasterii  relicta 


abbati,  quandiu  ipse  vellet  ei  abbaiis  jure  praeesse,  q  cura,  ad  episcopatum   suum  remeasset,  a  fratribus 
omnes  illi  ut  domino,  ac  Patri  obedirent :  sin  autem      uno  consensn  abbas  eligitur. 


IN  COMMENTARIUM  WTM 


S.  BRUNONIS  ASTENSIS  SIGNIENSIUM  EPISCOPI 

PROCEMIUM. 


Infaustse  virorum  conditioni  plerumque  ascribi- 
tur,  si  illis  temporibus  ortum  habuerint,  vitamque 
duxerint  quce  obscura,  inculta,  infimique  o^vi  appel-  " 
lantur.  Faieor  equidem  praerogaiivam  quamdam 
exceilentiae^  et  honoris  a^tati  illi  accedere,  in  qua 
humaniores  litter%,  et  facultates  maxime  claruerunt 
proestantioraque  scripta  doctorum  hominum  pro~ 
dierunt  ;  quare  felices,  beatique  censentur,  qui 
fortunaiis  illis  diebus  iloruerunt.  Ab  hoc  eminenli 
subsellio  hi  dejici  solent,  qui  ex  temporum  vicissi- 
tudine,  scientiis  ad  occasum  vergentibus,  nati  sunt  f 
quique,  neglectis  pene  bonis  studiis,  prieclara  exem- 
plaria  ante  oculos  sibi  proponere  non  habuere. 
Verum  quia  virtus  et  sapientia  tauto  gloriosior 
ezsurgit,  quanto  difQcilior  est  progrossns  ad  ipsam  ; 
cum   majori    conatu,    proprioque     ingenio    adqui- 


ratur,  iis  equidem  consentire  nequeo^  quide  me~ 
riiis  hominum  a  noia  setatis  rationem  desumere 
pra^sumunt.  Hoc  praejudicium,  seu  indignam  de  S. 
Brunone  Astensi  Signiensium  episcopo  a  nonnullis 
usurpatam  opinionem  propuisare  aggfedior,  eum- 
que  inter  illustriores  episcopos,  celebriores  inter 
doctores,  interqne  optime  meriios  de  Ecclesia  ca- 
tholica  Patres  collocandum  esse  contendo.  Et  qui- 
dcm  quod  ad  sapientiam  spectat,  non  illam  solum 
comraendari  velim,  quae  humana  est,  et  qua  philo- 
sophi  plures  ethnici  excellueruni,  sed  illam  quae 
desursum  est,  descendens  a  Patre  luminum  {Jac. 
II,  17),  quamque,  ut  monet  sapieniissimus  Salomon, 
Eccli.  I,  i  1  :  Effundit  Deus  in  homines,  secundum 
datum  sut/m,  et  prasbet  illam  diligentibus  se.  Revera 
si  S.    Brunonis    indivinos   libros  commentationes 


PROLEGOMENA.  —  VITA  S.  BRUNONIS. 


98 


mente  perpendantur,  si  theologici  tractatus 
nen  revocentur,  si  mysteriornm,  sacrorum- 
lum  expositio,  si  homiliarum  scrmonumque 
copiosa  sospiciatur,  S.  episcopus  Signiensis 
ibus  diyinae  doctrinse  magistris  accensendus 
uid  mirum  ergo,  si  hsec  lucerna,  tam  lucens, 
ib  modio  latuerit,  sed  super  candelahrom 
in  domum  Dei  universam  splendorem  suum 
it  (Matth.  V,  i5),  si  hsereticos,  ha^resesque 
rit,  si  praecipuis  ecciesiae  dignitatibus  atque 
bus  perfunctus  fuerit,  si  exterarum  natio- 
morem  et  existimationem  ubigue  sibi  con- 
it,  si  celebriores  scriptores  de  sanctitate 
trina  ejus  preeclara  testimonia  reliquerint, 
ni  pontifices  plurimi  eom  fecerint?  Cum  hos 
los  Ecclesise  pastores  memorem,  velim  prae- 
habeantur  S.  Gregorius  VII,  Victor  III, 
is  II,  Paschalis  III,  doctrina,  prudentia,  magna- 
te  celeberrimi,  qui  Petri  navem,  magnis 
m  iluctibus,  salvam,  incolumemque  serva- 
s  ille  foit,  qui  saluti  Ecclesise  Simoniaca  peste 
iti  occurrit,  qui  humanas  potestates  in  trans- 
1  abeuntes  non  formidavit,  qui  pro  sacris 
$  invictus  decertavit,  qui  tanquam  validissi- 
lurus  pro  sanctuarii  iiicolumitate  sese  obje- 
!C.  quae  breviter  complexi  sumns,  et  quac  in 
ita  fusius  pertractabimus,  si  quis  animo  repu- 
^.  Brunonem  non  mediocri  nomine  dignum, 
mmis  sanctioribusque  viris  cooequandum  jo- 
.  Plurimom  etiam  decoris  ei  prsestat  ipsa 
3alis  sedes  in  Signina  civitate,  cui  tot  annis 
t;  siquidem  insigne  fuit  Romanse  reipublicse 
ipium,  populosum,  validissimeque  munitum. 


B    . 


A  ut  C.  Marius  ad  hibernandum  cum  suo  exercitu 
Syllam  oppugnaturus  delegerit,  ejusque  castra 
in  eo  tutissimo  loco  collocarit.  Sed  inler  primas 
Campaniaj  urbes  Signia  recensetur,  quoj,  abdicatis 
falsis  numinibns,  Christianfe  religioni  nomen  dedit, 
et  episcopali  dignitate  decorata  fuit.  Profecto  tem- 
poribus  S.  Symmachi,  qui  plura  concilia  Roma^ 
celebravit,  Signini  episcopi  Sanctulus,  et  Justus 
synodalibus  decretis  subscripti  reperiuntur,  illam- 
que  sedem  plures  antistites  sanctitate  et  doctrina 
conspicui  illustrarunt.  Signiensis  civitatis  celebri- 
tatem  auget  S.  Vitalianus  Rom.  pontifex,  cui  ipsa 
natale  dedit,  quique  Romanam  Ecclesiam  ab  H56 
ad  li69  sanctissime  gubernavit,  atque  Anglorum 
coapostolus  nuncupatur,  quod  enm  in  insulam,  mis- 
sis  ministris  evangelicis,  primum  catholico}  fldei 
lumen  invezerit.  Hccc  sub  ejos  marmoreo  simula- 
cro  in  majori  templo  Signia?  ad  perpetuam  tanti 
pontiiicis  suique  civis  memoriam  inscripta  S.  P. 
Q.  S.  collocavit.  Alter  commendando!  Signio^  civi- 
tatis  titulus  desumi  potest  ex  eo  qood  persaepe 
Romani  pontiGces,  ab  Urbe  discedere  coacti,  rebel- 
latis,  aut  parum  tutis  aliis  succ  ditionis  civitatibus, 
illam  sibi  domicilium  elegerint,  et  non  tam  a  loci 
opportunitate,  cum  in  culmiue  excelsi  montis  se- 
deat  civitas,  sed  ab  incoiarum  fidelitate  se  satis 
defensos  pntarint.  Tandem  ad  majus  glori%  Signien- 
sium  iacrementum  accedit,  quod  Aleiander  III  S. 
Thoma)    archiepiscopi  Cantuariensis,  et  Lucius  III 

Q  S.  Brunonis  apotheosim,  accitis  ex  tota  Campania 
episcopis,  atque  prsesentibus  pluribus  S.  R.  E,  car- 
dinalibus,  in  majori  templo  ejusdem  urbis  solem- 
niter  celebrarunt. 


DE  VITA  S.  BRUNONIS  GOMMENTARIUS. 


CAPUT  PRIMUM. 
De  patria  et  natali  S.  Brunonis. 

veterum     temporum    historias    accuratiori 
)  et  veritatis  investigatione  producere  cupiunt, 

statim  ha;rent  in   limine  operis,   si   primos 

scriptores  inter  se  discrepantcs  inveniant.  Id 
mihi  contingit  acta  S.  Brunonis  episcopi 
nsis  scribenti,   cnm   Petrus  Uiaconus  mona-  ^ 

Chronici  Casinensis  a  Leone  Ostiensi  coepti 
uator,  plurimum  dissentiat  ab  auctore  ano- 

ut  fernnt,  Signio}  canonico,  non  tam  in  desi- 
a  patria  et   parentibus    Brunonis,   quam   in 

quse  gesta  ejus  complectuntur.   Chronologus 

Casinensis  scripsit  Brunonem  in  Liguric'i? 
icia  ortum  ex  illustri  Astensium  civium 
>ia.  Anonymus  vero  Brunoni  Solerium  agri 
idrini  oppidum  natalem  dedisse  tradidit,  pa- 
que  ejus  Anderam  et  Wiilam  nulla  nobilita- 
mere   exceliuisse.    Sed    scriptoris   Casinensis 

multis  propugnat  rationum  momentis  Phi- 

Branonem  origine    Astensem,   et  ex  gente 
aut    Soleria  ortum  a  pluribus  scriptoribus 


lippus  Malabayles  abbas  Cisterciensis  sua  in  disqui- 
sitione  de  Vita  S.  Brunonis,  quam  Maurus,  Mar- 
chesius  monachus  cum  praefatis  scriptoribus  edidit. 
Is  igitur  Brunonem  Ast^c  natum,  et  ex  gente,  cogno- 
mento  Astensi,  sanguine,  et  dominatu  Castri  Sole- 
rii  maxime  illustri  progenitum  contendit.  In  eam- 
dem  venisse  sententiam  videntur  Ferdinandus 
Ughellius,  Arnoldus  Wion,  Matthaeus  Lauretus,  Ma- 
billonios,  Ferrarios,  Lucentius,  pluresque  alii,  qui 
Brunonis  gesta  exornarunt.  Parum  tamen  ad  ejus 
nominis  gloriam  refert,  si  Astenses  aut  Solerienses 
civem  illum  sibi  vindicent,  cum  non  patria,  nec  ge- 
neris  clara  propago,  sed  virtutes  et  facta  eximia 
atque  illostria  virum  commendabilem  reddant. 
Silentio  tamen  printerire  non  arbitror  Soleriensem 
gentem,  apud  Allobrogos  clarissimam,  S.  Bruno- 
nemsuum  facere,  ejusque  nomen,tanquam  in  familia 
hfiereditarium,  jam  longa  per  tempora  assumere 
consuevisse  (36).  Quo  vero  anno  in  lucem  prodie- 
rit  Bruno,    quamvis   apud    biographos  nulla    fiat 

affirmatnr;  qui  snnt,  Ecclesia  in  catalogo  scriptor. 
Pedemont.  p.  42,  Ughellius  Ital.  Sac.  colum,  1236, 


90 


S.  BRUNO  EPISCOPUS  SIGNIENSIS 


mentio,  conjicitur  tamen  ex  eo  quo  episcopos  Si- 
gniensis  ordinatus  est.  Id  contigit  post  ;conciIiam 
Romanum,  ut  infra  docebimus.  Haec  autem  synodus 
coacta  fuit  a  S.  Gregorio  VII,  anno  1079,  nemine 
discrepante,  cumque  in  ea  Bruno  Berengarium  haere- 
ticum  confutaverit  aiiaque  doctrinae  singularis 
prudentioi  *ac  sanctimonia;  testimonia  pr(ebuerit, 
tunc  septimum  circiter  lustrum  eum  agere  argui 
potest,  eaque  ilorore  (ntate  qua  episcppali  munere 
optime  fungeretur.  jHis  itaque  positis,  'perspicuum 
erit  anno  44  post  millesimum  natalem  Brunonis 
consignandum  esse  (37). 

CAPUT  II. 
De  institutione  Brunonis,^ejusque  studiis, 
Mos  jam  ab  ipso  S.  Benedicti  scvo  invaluerat,  apud 
nobilcs  viros,  quemadmodum  SS.  Piacidus  et  Mau- 
rus  lidem  faciunt,  qnod  liberos  suos  sub  ejus  disci- 
plina  collocarcnt,  ut  sanctiora  pietatis  Christianse 
rudimentaperciperentbonisquelitterisimbuerentor. 
Cnm  ergo  S.  patriarchoj  alumni  in  monasterio 
S.  Perpetui  prope  Astam  tonc  temporis  mazime  flo- 
rcrent,  Andreas  et  WiHa  Brunonis  parentes  eum 
infantem  adhuc,  in  quo  eximia  optimic  indolis  pri- 
mordia  inspexeraut,  eximiis  illis  religiosis  viris 
institnendumtradiderunt.  Nescio  utrum  plus  ingenii 
ad  scieutiarun;  facultates  comparandas,  an  majus 
acquirendae  sapientiee  coelestis  studium  in  adolescen- 
tulo  Brunone  ejus  educationi  proipositi  admiraren- 
tur,  siqnidem  qnidquid  mentem  et  animum  perficere 
atque  ezornare  poterat,  avidissime  consectabatur. 
Absoluto  apud  Benedictinos  humaniorum  litterarum 
curriculo,  Bruno  a  parentibus  magna  de  eo  speran- 
tibus  ad  Bononiense  Lycoeum  tota  in  Italia  celeber- 
rimum  mittitur,  altiores  scientias  comparaturns. 
Supervacaneum  hic  meminisse  reor  admirabilem 
candorem  quo  suos  inter  u^quales  Bruno  statim  eni- 
tuit,  ejusdemque  in  frequentandis  praeceptoribus 
suis  diligentiam  et  sedulitatem.  Hanc  enim  summam 
animi  contentionem  cum  singulari  ingenii  felicitate 
conjunxisse  Brunonem  ostendunt,  non  tam  honores 
omnes  et  gradus,  quos  Lycaei  praesides  eicontulerunt, 
quam  prasclara  studiorum  suorum  specimina,  quie  in 
lucem  protulit  quscque  nos  iterum  colligere  ac  edere 
aggressi  sumus.  In  his  Iprofundam  divinarum  Scri- 
pturarum  intelligentiam,  Hebraico;  et  Graecte  linguai 
cognitionem     plurimam    universseque     eruditionis 

tom.  I,  Rosoti  syliab.  scriptor.  Pedemont.  pag. 
127,  Leiserus  in  Hist.  poetic.  et  poem.  medii  sevi, 
et  alii.  Ex  opposito  alii  tradidere  S.  Brunonem  ez 
familia  Astensi  Solerii  nataiem  habuisse,  quos,  ut 
superiores  recenset  claris.  comesJoan.M.  Mazznchel- 
lius  Brixien.  tom.  Il^  part.  iv,  p.  2227.  Sunt  autem 
Possevinus  tom.  I,  Append.  fac,  Einsin^erius, 
Gabriel  Busselin.  in  \}istor,  univers.,  Porta  in  Ale- 
xandria  illustrata,  p.  220,  Sopranius  autem,  et 
Oldoinius  Brunonem  inter  scriptores  Ligures  nume- 
rant.  Utraque  opinio  suos  habet  propugnatores. 
Astensem  Brunonem  dixere  scriptores,  vel  ex  Asta 
nataiis  ejus  ioco,  vel  quia  Solerium  ubi  plures  eum 
natum  volunt  eo  tempore  in  dioecesi  Astensi  repe- 
riebatnr. 
(37)  Corradus  Gorradius  0.  P,  qui  an.  1094  breve 


A  thesaurum  sibi  comparatum  esse,  omnes  qui  d 
scriptis  egerunt'amphssime  probaverunt.  Post 
Brunonem  parentes  .^stam  revocarunt,  ipse  a 
fuit  brevis  commentarii  in  psalmos,  ut  Ingon 
scopo  suo  morem  gereret,  quemadmodum  iden^ 
in  prcefatione  ad  Apocalypsim  testimonium  pr 
Quamvis  de  Brunonis  scriptis  in  prolegomenis  a 
sit^  haec  commemorasse  licuit,  ut  certo  co: 
expletis  Bononia)  studiis  suis,  illustrioribus  exci 
facultatibus  in  patriam  revertisse.  Hoc  de  re 
scriptores  aliqui  dubitarunt,  ut  Corradius,  eui 
Bononia  Romam  continuo  processisse  docue 
sed  eorum  opinio  prorsus  est  rejicienda. 

CAPUT  III. 

Q  De  primis  dignitatibus  Brunonis, 

Altera  inter  biographos  non  levis  discrep 
occurrit,  cum  aliqui  caaonicum  Astensem  asse 
alii  Senensem,  alii  etiamin  utraque  urbe  illam  ( 
tatem  sustinuisse  velint.  Qui  pro  canonicatu  A< 
contendunt,  Petri  diaconi  auctoritatem  afferu] 
vetustissimam  Brunonis  iconem  apud  cano 
cathedralis  illius  asservatam  dicunt,  quse  eum 
nem  canonici  vestimentis  indutum  repraesei 
itemque  memorant  similem  statuam  in  saceih 
dicato,  super  omnium  memoriam  erectam.  i 
etiam  Bruni  vel  Brunonis  nomen  in  aliquibus 
vetustis  tabulis  descriptum  haberi,  quse  in  cai 
corum  archivo  asservantur.  Addunt  praeterej 
ratione  minime  alienum  esse  Ingonem,  episcc 

C  sanctitate  et  doctrina  praeclarum  (38),  inter  cano: 
Ecclesiac  suse  Brunonem  cooptatum  voiuisse,  ut 
quam  sidus  in  ea  coruscaret,  eximiffique  sapic 
lumina  suum  in  populum  effunderet.  Jam,  ut  di 
est  supra,  primam  psalmorum  egerat  iuterprel 
nem,  qua  quantum  in  sacris  studiis  versatus  < 
eidem  antistiti  suo  probaverat.  Alii  autem  Bi 
nem  canonicum  Seni^  fuisse  propugnant  (39), 
ipse  eadem  in  prcefatione  ad  Apocalypsim  de  se  d 
«  Senensibus  canonicis,  cum  quibus  etipse  quali: 
que  canonicus  victitabam.  Cantica  canticorum 
ut  po^ui,  exposui. »  Non  ignorant  hujusce  opinioii 
sertores,  locum  hunc  aliquos  interpretatos,  pro  v 
quem  Brunoni,  duni  Senis  versaretur,  canonic 

j^  suppeditarint,  non   quod  revera  canonicalum 
ipsos  obtinuerit.  At  hujusmodi  interpretationei 
indecoram  nimis  tanto  viro,  rejiciunt   plures, 

^estorum  S.  Brunonis  compendium  Italice  scrij 
m  8  edidit,  ortum  ejus  collocat  anno   post  mi 
mum   48.   A   nostra  tamen   sententia  non  re 
mus;   c^uod    conformior  sit  calculo  annorum 
Brunonis. 

(38)  Hic  ab  anno  1072  ad  annum  1079,  Astei 
gubernavit  Ecclesiam. 

(39)  «  Marcus  Antonius  Scipio  in  abbatum  i 
nensium  elogiis  rotunde  pronuntiat  (ut  ait  Mah 
les)  Brunonem  emenso  studiorum  curriculo, 
natu  grandiorem  in  Etruriam  descendentem,  ! 
in  templo  maximo,  magna  sodalium  approbat 
Canonicum  aliquandiu  egisse.  »  Corrigendui 
Crillerius,  qui  Brunonem  nostrum  Signiensem, 
Senensem  canonicum  dicit. 


J 


Hi 


101 


LPROLEGOMENA.  —  VITA.  S.  BRUNONIS. 


m 


or, 

;• 

.t. 
m 


iliQm  sensum  verba  illa  referre  volunt,  quam  ibi 
Bnmonem  ad  canonicatum  assamptum,  conversatio- 
nem  suam  gmonicis  illis  omnino  conformem  reddi- 
disse.  Astss  enim  ut  Yercellis,  canonici  tunc  velat 
monachi  intra  claiistra  regulariter  vivebant  Eccie- 
aeque  majori  plene  addicti  inserviebant.  Senis 
autem  aliis  institutis  canonici  regi  poterant,  ac  pro- 
inde  Terisimile  est  non  diversam  ab  eis  vitse  ratio- 
nem  Bmnonem  sascepisse  (40).  De  Astensi  canoni- 
eatu  Brunoni  tradito  chronologus  Casinensis  lucu- 
lentom  testimonium  prsebet,  quod  sequitar  Ughellias ; 
e  contra  vero  Bollandiani,  pro  singularibus  virtutis 
et  doctrins  meritis,  canonicos  Senenses  Brunonem 
collegam  suum  fecisse  judicant.  Utramque  senten- 
tiam  ita  conciliant  alii,  scilicet  quod  Brano  reversus 
in  patriam,  aliquot  annis  ibi  canonicas  fuerit ;  postea 
vero  fieri  potuit  ut  desiderio  vel  voto  petendi  Gasi- 
Dum,  Astam  relinqueret  atque  Romam  versus  pro- 
ficisceretur.  Yeram  cum  Senas  venisset,  non  ut 
incognitus  ultra  eijprogredi  libait,  siquidem  Rodul- 
phas  Coloniensis  iliius  urbis  episcopus,  sanctitate,  et 
doctrina  commendatissimus  et  canonici,  ez  quibus 
aiiqui  sodalem  forsan  et  amicum  Bononise  habue- 
rsDt,  yel  a  fama  jam  celebratnm  noscerent,  collato 
illi  canonicatu,  apud  se  retinere  conati  sant ;  quorum 
deinde  rogatu  Brano  Gantica  canticorum  explanavit. 
Rem  aliter  refert  Gorradius.  Inquit  enim  Brunonem, 
celebritate  insignis  pietatis  et  sapientiae  episcopi 
Senarum  commotum  eum  adiisse.  Gum  autem  ab 
eo  de  nonnuUis  theologicis  qusestionibus  interroga- 
retur  coram  aliqaibus  ex  prsecipais  ecclesiasticis 
viris,  non  tam  elegantiam  et  doctrinse  copiam 
qaam  singularem  ipsius  modestiam  et  comitatem, 
admirati,  cam  licet  reluctantem  qui  aliud  perfe- 
ctionis  vitse  genus  sibi  proposuerat,  inter  majoris 
Ecdesiee  canonicos  cooptare  voluerunt.  Addit  etiam 
ab  episcopo  Senensi  Branonem  sacerdotem  ordi- 
oatam  fuisse,  et  sex  annis  canonici  dignitatem 
Senis  sustinuisse  atque  insignia  pietatis  ac  integer- 
rim»  Tits  specimina  dedisse.  Neque  repngnat  setati, 
qua  asseritur  Romam  se  contulisse  Brunonem,  si 
aliquos  annos  in  canonicatu  Astensi,  alios  in  Senensi 
transegisse  statuamus,  cum  major  tunc  triginta  an- 
uis,  ab  episcopali  ordinatione,  ut  superius  dictum 
est,  probetor.  Opponunt  aliqui  nullum  Senis  Bruno- 
nem  ibi  canonicum  fuisse  ezstare  documentum,  sed 
nemo  ignorat  quce  quantaque  ubique  vetustas  tem- 
porom  ae  bellorum  vicissitudines  rapuerint  atque 
destruxerint;  comque  adsit  ipsius  Brunonis  testimo- 
nium,  saiis  est  pro  omnibus  ejusdem  auctoritas. 
Neque  omittenda  mihi  est  canonicorum  Senensium 
erga  S.  Brunonem  a  majoribus  suis  in  eos  derlvata 

(40)  Canonici  Astenses  regulam  S.  Benedicti  pro- 
fitebantur  contra  Pennoti  opiuionem,  qui  eos  se- 
eundum  S.  Augustini  iostitutum  regi  scripsit.  Ita 
Gattula  p.  I,  p.  372,  Histor.  Casin. 

(4i)  «  Refert  Gorradias  Brunonem  ab  episcopo 
Senensi  ad  gravia  qufiedam  pertractanda  negotia 
Romam  missum.  » 

(42)  Celeberrimus  est  in  Ecclesi»  fastis  S.  Petrus 


A  pietas,  anniversariaque  apud  ipsos  ejus  diei  festi, 
juzta  ecclesiasticum  ritum,  celebritas,  quam  noD 
nisi  ex  probatis  actis,  S.  Brunonem  in  metropolitana 
ecclesia  canonicum  fuisse,  Romanos  pontifices  in- 
dulsisse  supponi  potest.  His  addo  spectatissimuni 
atque  doctissimum  U.  Tiberium  Burghesium  archi- 
episcopum  Seoensem,  quem  diu  sospitem  Deus  ills 
in  sede  conseryet,  nonnuUosque  etiam  ejus  Ecclesis 
canonicos  S.  Brunoni  devotos  hanc  recentem  operuni 
ejus  editionem,  vix  eis  innotuit,  sibi  comparare  vo- 
luisse. 

CAPUT  IV. 
De  ilinere  Brunonis  ad  urbem. 
Qui  patriam  et  parentes,  quos  mazime  diligimus 

D  reliquerat,  ut  Casinum  peleret,  ibique  totus  spiri- 
tuali  vitse  vacaret,  a  Senensibus  retineri  non  potuit 
quin  in  proposito  abdicationis  soeculi  maneret.  Va- 
ledixit  itaque  Bruno  episcopo  Senensi  et  canonicii 
collegis  suis  aegre  ejus  discessum  ferentibus,  et  Ro- 
mam  venit  SS.  apostolorum  limina  et  celebriorun 
martyrum  monumenta  pie  ac  obsequenter  salutatu- 
rus  (41),  At  neque  hic  celari  potuit  Bruno;  sed  in- 
notuit  S.  Petro  Igneo  episcopo  Albanensi,  et  cardi- 
nali  (42),  qui  eum  apud  se  hospitari  voluit,  eiqu< 
ofilcia  omnia  praestare  non  destitit,  spectabilis  vir 
pra;sentia  et  colloquio  devictus.  Cum  autem  Petrus 
familiariter  ageret  cum  Brunone,  et  sapientise  ampli 
tudinem  moresque  sanctissimos  in  eo  magis  magis- 
que  admiraretur,  Gregorio  VII,  summo  pontiiic 
illum  commendans,  valde  utilem  Ecclesiae  illis  prfle- 
sertim  diebus  praedicavit,  quibus  magni  sano  tluctu! 
Ecclesiam  conilictabant. 

Desiderio  incensns  pontifex  visendi  Brunonem,  ad 
se  accersivit,  pluraque  collocutus  cum  eo  de  statc 
Ecclesise  ac  pra^cipue  de  hseresi  Berengarii,  qu: 
jamdiu  catholicum  dogma  de  sacramento  altarii 
penitus  evertebat,  adeo  sapienter  et  apposite  ac 
refutandum  errorem  coram  pontifice  disseruit  ui 
ejus  exspectationem  singularem  longe  superaret.  Pau 
cis  hic  recolamus  existimationem  quam  Bruno  apuc 
Petrum  Igneum,  et  Gregorium  papam  tanta  doctrins 
et  sanctitate  spectabiles  sibi  conciliavit  (43),  u 
quamvis  Romse  centum  quinquaginta  episcopi  ac 
concilium    convocati    adessent,    ipse    electus    fuit 

j.  Hist.  eccl.  1.  Lxix,  an.  ^079,  ut  eadem  in  synod( 
cum  Berengario  disceptaret.  A  Fleurio  docemur  AI< 
bericum  monachum  Casinensem  Brunoni  adjunctun 
fuisse;  at  nec  Binius,  nec  Ughellius,  neque  Sponda' 
nus  de  eo  mentionem  habent. 

CAPUT  V. 
De  disputatione  cum  Berengario  in  concilio  Romano 
Mense  Februario  anni  1079,  Gregorius  VII  Roma 

ex  nobilissima  Aldobrandescorum  gente  Florentia 
natus,  S.  Joan.  Gualberti  ab  infantia  discipolus 
ejusque  congregationis  insigne  ornamentum,  quoc 
per  incensum  rogum  bis  illa^sus  transierit  ad  osten 
deudam  Simoniacorum  nequitiam. 

(43)  £x  Vita  S.  Leonis  papee  IX  a  Brunone  scripti 
constat  quanta  fuerit  familiaritas  ejus,  et  consoetudc 
cum  Gregorio  VII  pontiiice. 


103 


S.  BRUNO  EPISCOPUS  SIGNIENSIS. 


104 


concilium  habuit  in  ecclesia  S.  Salvatoris,  cui  150  A  sententia  amoveret,  sibique  fas  esset  religiosse  vita 


episcopi  interfuere,  ex  quibus  clariores,  Henricns 
patriarcha  Aquileiensis,  Petrus  Igneos  Albanensis, 
Anseimos  Locensis,  Landulphus  Pisanus,  Rajnerius 
Fiorentinus.  Unjus  conventus  causa  pnecipoa  foit 
relapsQs  Berengarii  in  eamdem  heeresim  (44),  negan- 
tis  realem  Christi  prsesentiam  in  Eucharistiae  sacra- 
mento,  propter  quam  tribus  in  conciiiis  jam  damna- 
tus  foerat,  et  modo  novis  sophismatibus  et 
argamentationibus  toeri  nitebatur.  Berengarium 
Turonensem  Ecclesiae  Andegavensis  archidiaconom 
acuminis  ingenii  insignem  et  in  Peripateticorom 
schola  exercitatissimum  scriptores  illios  sevi  faten- 
tnr.  Hoc  cum  adversario  viri  cffiteroqoin  docti,  et  in 


quam  voverat  sub  disciplina  S.  Benedicti  se  conse- 
crare.  Aiebat  enim  in  mondanis  curis  et  sollicitodi- 
nibns  difficile  admodum  esse  Deo  servire,  non  autem 
segregatns  a  ssecnlo  et  in  solitudine,  nbi  omnia  ad 
Deum  alliciunt  plorimaque  snnt  ad  pietatem  incita- 
menta.  Qofle  a  viris  sanctis  aguntnr,  non  nisi 
sancte  probeque  fieri  censendom  est.  Jam  pontifez 
Brunonem  episcopum  designaverat,  sed  illum  qoem 
valde  diligebat  prsecepto  compeliere  renuebat ;  qoare 
convenit  cum  episcopo  Albanensi,  ut  secum  suom 
candidatum  ducerent,  et  pontificis  mandatum  ei  si- 
gnilicaret,  qoo  jusserat  ut  electioni  Signiensis  epi- 
scopi  prseesset.  Roma  Petrus  Igneus  et  Bruno  pro- 


b 


divinis  litteris  ac  in  theologicis  disciplinis  versati      iiciscimtur,     Signiamque    sub     nocte     perveniunt 


congredi  renuebant,  quia  in  disputationibus  non 
exercitati,  dolis  et  sophismatibus  cavillosi  hominis, 
se  exponere  nolebant  (45).  Tanti  certaminis  diflicul- 
tas  Brunonem  non  expavit,  alacriter  in  arenam 
descendit,  astantibns,  non  tam  pontifice  et  episcopis, 
quam  clero  Romano  universo.  Longa  foit  Brunonem 
inter  et  Berengarium  concertatio,  in  qoa,  cum  quid- 
quid  subtilius  et  argutius  excogitavbrat  hseresiarcha 
refutasset,  et  feliciter  contrivisset,  victas  ei  manos 
dedit,  publice  in  concilio  hseresim  suam  damnavit, 
et  orthodoxam  fidem  de  sanctissima  eucharistia 
profiteri  pollicitus  est.  Hojosmodi  victoria  magnam 
Brunoni  peperit  gloriam  nominisque  celebritatem ; 
atque  ei  pontifex  et  Patres  festivis  acclamationibos 


Secreto  episcopus  Albanensis  advocat  canonicos  et 
majores  civitatis,  eisque  sermonem  habet  de  eomm 
pastore  eligendo,  multis  commendans  virum  quem 
mane  concionantem  audirent,  et  desiderium  pontificis 
eis  manifestavit.  Vix  dies  illuxit,  frequentissimus  po- 
pnlus  ad  majus  templum  B.  M.  V.,  totusque  cleros  ad- 
venit.  Prsemissis  igitur  consuetis  precibus,  Bruno  sug- 
gestum  ascendit,  tantaque  gratia  et  orationis  copia  de 
concordia  et  pace  electionis  egit,  ut  omnes  in  sui  ad- 
mirationem  et  gaudium  arripuerit.  Altera  autem  die 
fiunt  comitia,  in  quibos  Bruno  unanimi  consensu, 
ot  suffragio  episcopus  eligitur;  sed  hsec  inopinata 
sui  electio  adeo  animum  ejns  tristitia  afiecit  ut  nocte 
Signia  fugere  deliberaverit.  Yerum  quia  non  homi- 


gratulati  sunt,   quas  facilius   est  mente  concipere  c  num  sed  Dei  volontas  erat  ut  Bruno  Ecclesiam  illam 


quam  referre.  At  Gregorius  quanti  Brunonem  face- 
ret,  non  solum  verbis  signilicavit,  sed  eo  ex  tempore 
sibi  proposuit   ad   episcopatus   dignitatem   promo- 

vere  (46). 

CAPUT  VI. 
De  Bnmonis  ekctioiie  in  episcopum  Signiensem, 
Ecclesia  Signiensis  in  Campania,  vita  functo 
Erasmo  pastore  suo  vacabat.  Huic  Gregorius  ponti- 
ficatus  sui  A.  V.  statuit  Brunonem  successorem 
dare,  remque  cum  Petro  Igneo  cardinali  et  episcopo 
Albanensi  contulit,  ut  quem  maxime  alienum  ab 
honoribus,  et  Casinensis  recessns  vehementer  cupi- 
dnm  perspexerat,  ad  onus  snbeundum  adhortaretur. 


regendam  susciperet,  repugnantia  ejus  portentosis 
signis  victa  tandem  fuit.  De  his  chronologns  Casi- 
nensis,  et  anonymus  testimoniom  prsebent.  c  Talia 
(ita  Leo  Ostiensis)  dum  ad  ejus  notitiam  pervenis- 
seut,  intempestae  noctis  silentio,  B.  Marise  ecclesiam 
egrediens,  fugam  arripuit.  Itaqne  dum  meditata 
implere  satageret,  in  quodam  trivio  virgo  qusdam 
imperiali  trabea  adornata,  cujns  facies  splendebat 
sicut  sol,  illi  eminus  astitit,  qnam  unde,  qiialis, 
qoa^ve  esset,  et  quo  tenderet,  requisivisset,  itla  re- 
spondit.  Sponsam,  qoam  non  bene  fugis,  me  noveris 
esse.  Quapropter,  ut  ad  ecclesiam  redeas,  ex  Dei 
omnipotentis  parte  tibi   prsecipio,  et  cave  ne  Dei 


Vix  Pelrus  Igneus  (iregorii  mentem  Brunoni  notam      uHerins  velis  resistere  voluntali  :  et  his  dictis  dispa- 


fecit,  se  tanto  honore  indignum  professus  est,  pre- 
cibosque  et  lacrymis  eum  exoravit,  ut  pontificem  a 

(44)  Ejoraverat  enim  errorem  suum  in  concilio 
Verceilensi  anno  1053,  preesente  S.  Leone  IX,  de- 
nuo  in  synodo  Turonensi  an.  1054;  iterumque  in 
Concilio  1  Lateran.  sub  Nicolao  11,  an.  1059. 
.  (45)  a  Eodem  tempore  B.  Gregorio  VII,  in  Late- 
ranensi  palatio  residente  de  sacramento  corporis,  et 
sanguinis  D.  N.  J.  C.  a  quodam  maffistro  Beren^ario, 
qui  de  eodem  sacramento  minus  tideliter  sentiebat, 
gravis  admodum  agitabator  qusestio,  nec  invenieba- 
tor  aliquis,  qui  cum  eodem  magistro  de  tanti  myste- 
rii  sacramento  disputare  preesumeret,  quia  roagister 
ille  in  quaestionum  conuictu  nimis  erat  exercita- 
tus,  etc.  Anonymus.  »  Severinus  Binios  in  notis  ad 
hoc  conciiium,  haec  habet  :  <  In  hoc  consilio  S*  Bru- 
nonem,  qni  pauio  post  Signise  episcopus  creatus  est. 


ruit.  Percolsus  ad  hvc  Brono,  tanto  virginis  fiamine, 
Deique  in   sua  ordinatione  voluntatem  advertens, 

adversus  Berengariom  dispotasse,  acta  vit«e  illius 
te<itantur.  •  Tom.  X,  col.  380,  edit.  Paris,  1671. 
Idem  asserit  Pagius  ad  an.  1079,  n.  3,  eumque  lau- 
dat  quod  Berengarium  confotaverit. 

(46)  In  hoc  consiiio  advcrsos  Berengarium  dispu- 
tasse  S.  Brunom,  sive  Brunonem,  doctrina  et  san- 
ctitate  hoc  saccolo  clarum,  qui  paulo  post  creatus 
est  invitos,  sed  cogentibus  eom  divinitus  ostensis 
visionibus,  Signia^  episcopus;  ejus  Vitse  acta  testan- 
tur.  »  Spondanus  ad  an.  1079.  Greporii  VII,  an  7. 
Theophilus  etiam  Raynaudus  De  bonts  et  mcUis  libris^ 
p.  I.  Erot.  10,  §  2,  pag.  277,  S.  Brunonem  Signien- 
sem  magnum  appellat  concertatorem  in  Berenga- 
rium  sub  Gregorio  VII. 


K 


PROLEGOMENA.  —  VITA  S.  BRUNONIS. 


i06 


mii,  cl  ponliticiam  calhedrani  laetantibus  om-  A 
ascendit.   v  Anonymus  vero  addit  Brunonem 
dectionem  suam,  una  cum  S.  cardinali  Alba- 

et  iegdtis  Signiensibus  Romam  yenisse,  quos 
jgorius  coram  se  habuit,  valde  leetatus  est 
mandaium  dedit,  ut  electus  de  more  sacram 
itionem  susciperet.  Nova  refert  idem  auctor 
>ta  novasque  visiones  successivis  noctibus  Bru- 
apparuisse,  hanc  esse  Dei  voluntatem  confir- 
5,  ut  Ecclesiam  Signiensem  sibi  in  sponsam 
igeret ;  quibus  bumiilime  paruit,  et  episcopus 
Q  ab  ipso  pontifice  ordinatus  est.  Ita  anonjmus 
»r,  quem  sequitur,  Corradius.  Hic  duo  sunt 
inda;  primum  cbronoiogum  Gasinensem  uibii 
monis  disputatione  cum  Berengario,  quamvi^ 
nibns  scriptoribus  celebrata,  meminisse;  al-  ^ 

errasse  in  assignanda  Urbano  II,  ejusdem 
nis  assumptione  ad  episcopatum,  non  S.  Gre- 
Yll,  ut  certiora  documenta  testantur.  Hfec, 
e  plura,  quse  chronologus  Casiuensis  omisit, 
mus  antem  aiiique  scriptores  tradidernnt,  satis 
unt,  iilum  non  accuratam  historiam  de  S.  Bru- 
scripsisse. 

CAPUT  VII. 
De  Gesiis  Brunonis  in  episcopatu, 
is  quam  potuit,  Bruno  Roma  discessit,  et 
m  se  contuiit.  Omitto  Isetitiae  signiflcationes 
,  quibus  ab  universis  civibns  exceptus  est, 
im  yirtutum  suarum  imaginem  gestorumque 
intiam  oculis  subjiciam.  Jam  a  prima  setate  ^ 
tic£e  disciplinae  se  penitus  conformaverat  eam- 
mper  studiose  retinuerat,  hac  ipsa  ergo  exi- 
(anctitatis  exemplar  videri  poterat.  Vernm 
as  etiam  episcopi  virtutes  Bruno  exhibere 
idit,  de  quibus  anonymus  praeclarum  testi- 
im  reddit.  «  Primum,  inquit,  juxta  mandatum 
•licum  (I  Tim,  lu,  2),  irreprehensibilem  se  in 
us  exhibere  coepit,  sobrium,  castum,  humi- 
nansnetum,  atque  benignum.  In  incessu  quo- 
In  statura,  habitu,  et  in  omnibus  motibus 
nullius  unquam  olfendebat  aspectum,  sed 
•  actus,  sermonesque  suos  modesta  semper 
ate  moderabatur.  Erat  enim  in  sermone  verax, 
icio  justus,  in  consiiio  providus,  in  jubendo 
Ins,  in  universa  morum  honestate  prseciarus.  »  D 

ac  die  plurimum  temporis  orationi  vacare 
liciis  habuit,  quotidie  sanctum  sacrificiunj 
16  obtulit,  SS.  Patrum  lectionibns  mentem 
re,   et   nihii  omittere   solitus  fuit,    quod  ad 

gratiae  coelestis,  et  sapientioe  incrementum 
onferret.  Cnm  antem  proprise  justitiae  studio 
:am  adimplondi  pastoralis  muneris  sollicitudi- 
opularet,  clericos  in  primis  suos  ad  optimos 

informabat,  populnm  a  vitiis  avocare,  et  ad 
ianas  virtutes  qnotidianis  concioaibus  incen- 
atagebat,  et  si  quid  jnrgii,  aut  dissidii  orire- 

nrbe  humanissime  componebat.  Si  vero  ad 
cbaritatis  descendam,  eum  patrem  pauperum 
issimam   se  gessisse  dicam,  quidquid    enim 

Patrol.  CLXIY. 


habebat,  eis  liberaliter  suppeditabat,  vix  necessaria 
sibi  reservans.  Hsec  copiose,  ab  eodem  anonymo 
scriptore  traduntnr,  ex  qnibns  pauca  referam. 
c<  Circa  vero  opera,  ait,  charitatis  atque  eleemosjna- 
rnm,  ita  erat  attentus,  ut  nihii  alind  cogitare  vide- 
retnr.  Vestiebat  nudos,  esnrientes  alebat,  peregri- 
nos  hospitio  recipiebat,  et  omnibns  pariter  indi- 
gentibus  subvenire  curabat.  »  Pnpilli  enim,  et  vi- 
duse  patrocinium,  moerentes,  infirmi,  derelicti, 
orphani,  calamitatibus  oppressi  apud  Brunonem 
solatium  et  levamen  inveniebant.  Omnia  omnibus 
factus  erat  qui  omnes  Christo,  nt  ait  Apostolos, 
lucrari  cupiebat  (/  Cor.  ix,  22).  Verum  quia  in 
agro  Domini  semper  spinie,  et  cardui  snnt,  qni 
penitns  evelli  nequeunt,  etiam  Ecclesia  Signiensis 
his  nocentibus  herbis  infestabatnr,  nec  omnes 
optimi  cultoris  labores  ad  meliorem  frugem  revo- 
candas  proficiebant.  Hos  inter  Hagitiosos  homines 
de  grege  Brunonis  quidam  erat  Adulphus,  Viculi, 
utaiunt,  comes.  Jam  ssepe  peramanter,  patris  instar, 
eum  episcopus  commonefecerat,  nt  mores  suos 
pessimos  corrigeret,  ac  omnipotentis  Dei  justitiam 
formidaret.  Sed  cum  ex  his  esset,  quibus  cum  bene 
feceris,  pejores  iinnt,  paternam  odio  habens  admo- 
nitionem ;  enm  de  medio  tollere  sceleste  deliberavit. 
Accidit  autem  qnod  idie  quadam  Bruno  aliqnibus 
eum  clericis  comitantibus  Roma  Signiam  rediret, 
et  Viculum  pertransiens,  Adnlphus  obviam  ei  se 
fecit  lictisque  blandimentis  invitavit,  nt  snis  in 
oedibus  pernoctaret.  Gratias  egit  episcopus,  neque  a 
proposito  suo  removeri  potnit,  quare  scelestus 
comes  videns  se  illusum,  satellitibns  suis  imperat 
ut  Brunonem  et  clericos  vinctos  retineant  et  in  car- 
cerem  trudant.  Ad  majorem  augustiam  et  vexatio- 
nem  positi  secum  fuere  custodes,  homines  ne- 
quam,  qui  ut  ipse  narrat  in  Exposit.  psalmi  uv, 
pag.  410,  livore  et  rabie  contra  eum  incensi  erant, 
et  oculis  eorum  semper  expositus,  nihil  sine  ipsis 
agere  ei  licebat.  •  Cum  aliquando,  inquit,  captns 
fnissem,  mihi  quidam  ad  cnstodiam  dati  sunt,  qui 
prse  caeteris  me  odio  habebant,  et  ipse  qnidem  sem- 
per  erant  mecnm,  juxta  me  sedebant,  sine  quibus 
nihil  agere  poteram.  »  Cum  in  squalore  omnium- 
qne  rerum  indigentia  plures  transegisset  dies  S. 
praesnl,  demum  sitis  ardore  vehementer  excrucia- 
tus,  calicem  aqnse  sibi  afTerri  petiit.  Fertur  aqua, 
a  Brunone  benedicitur,  cumque  eam  gustare  veliet, 
vinum  reperit;  quod  portentum  bis,  ac  tertio 
renovatom,  nbiqne  preedicari  coepit ;  et  ipse  Adul- 
phus  stupore  et  timore  correptns  non  solqm  epi« 
scopum  sunm  et  clericos,  in  libertatem  restitnit, 
sed  veniani  humillime  petiit,  quam  confestim  impe- 
travit.  Antequam  tamen  discederet,  comitem  admo- 
nnit,  ut  de  crimine  suo  poenitentiam  ageret,  sce- 
lestamque  vitam  in  Christianam  commutaret.  Hoic 
omnia  summopere  commendanda  de  Bninone  chro- 
nologus  Casinensis  prfietermisit,  sed  memorise  tra- 
didit  historiographus  Signiensis.  Rednx  Bnino 
Signiam  ad  consueta  sui  pastoralis  officii  munera 


/l07 


S.  BRUNO  EPISCOPUS  SIGNIENSIS. 


i08 


perquam    diligeDter  incumbebat,    Deoque  gratias  A  quaim    Bruno    ordinem   S.    Benedicti  ingrederclur,|^ 


agebat)  quod  in  clero  pictatelki,  et  in  populo  bonos 
mores  llorere  conspiceret.  At  semper  versabat 
animo  diiectam  Casini  solitudinem,  et  coenobitis  il- 
lis  invidebat,  qui  omnibus  terrenis  caris  soluti,  toto 
animo,  ad  Deum  aspirare  poterant,  ejus  deliciis 
perfrui,  el  in  coilestium  rerum  contemplatione 
recreari.  Sed  antequam  buic  capiti  Onem  impona- 
mus,  non  nulla  adndtanda  supersunt;  primum  qui- 
dem  in  propria  Signiensi  Ecclesia  altare  B.  M.  V. 
dicatum  consecravit,  repositis  in  eo  multis  sancto- 
rum  reliquiis.  Item  aliam  consccrationem  C^puse 
babuit  sacroe  icdis  sancti  Angeii  in  Formis,  ab 
Otbone  abbate  Casinensi  rogatus,  qui  in  bonorem 
S.  Nicolai  eam  erexerat.  Fatentur  Bollandiani,  ante- 


viginti   tribus  annis    Gcclesiam  Signiensem    admi- 
uistrasse.  Idem  S.  episcopus  cum  inter  prselatos  suos '_ 
domesticos  secum    haberet    Urbanus    II,  anno  D.~ 
I.  1089,  viif  Id.  Julii,   ind.  xii  subscripsit  constitu-[]^ 
tioni  ejusdem  ponliiicis,  qua  clero  et  popuio  Veli-! 
trensi   ouines  usus   et    privilegia  coutlrmavit  (47).  i 
Uujus   pontiiicii  diplomatis  apograpbum   exstat  in 
archivo   Ecclesise  'Velitrensis,   cojus    mihi   copiam 
fecit  clarissimus  prsesul  Stephanus  Borgia  S.  coc- 
greg.  de  Propaganda  fide  a  Secretis,  modo  S.  R.  E.  f 
cardinalis    meritissimus.    Speciosa  est  S.    Bruuonisf 
subscriptio,  quse  ita  se  habet;  ejusdemque  characte-  '^ 
ris  forma  exhibetur. 


...  triennium  pridie  Non.  Septemb.  S.  Brono 
adfoit  assistens  episcopus  eidem  Urbano  II,  in 
sacramento  ecclesisB  Caveosis  monasterii  S.  Bcnc- 
dicti,  et  ex  mandato  pontillcis  sacrum  fecit  sacellum 
privatum  abbatis,  ut  habetur  ex  Huratorio,  tom. 
VI,  Italicor.  p.  238,  et  pag.  240. 

CAPUT  VIII. 
De  transitu  Brunonis  ad  monackos  Casinenscs. 
Valedixit  Bruno  Ecclesise  suse,  ct  instilutum  S. 
Benedicti  in  Casinensi  monasterio  amplexus  est. 
Sed  quomodo,  et  quando,  vitse  ejus  scriptores  non 
conveniunt.  Petrus  enim  Diaconus,  qui  gesta  S. 
antistitis  in  episcopatu  prorsus  omislt  (48),  verbo 
vix  facto  de  e]us  ordinatione,  statim  eum  Signia 
profectum  dicit  cnm  paucis  civibus,  sui  episcopi 
voluntatem  omnino  ignorantibus^  et  Casinum  se  con- 
tulissc.  Quo  anno  ad  monachos  Casinenses  Brnno 
transierit  chronologus  Casinensis  non  adnotavit, 
sed  tanlum  memorise  tr/ididit  Brunonem  vehe- 
menter  flagitantem  ab  abbate  Oderisio  inter  niona- 
chos  cooptatum  fuisse,  apostolica  sede  penitus  incon- 
sulta.  Rem  aliter  describit  anonymus,  et  sub  ponti- 
lice  Paschali  II  id  contigisse  aflirmat.  Aitenim  quod, 
cum  Bruno  graviter  decumberet  in  Apulia,  quo  Pa- 
schalis  secum  duxerat,  suumei  desid^rium  aperuit  sc 
instituto  S.  Bencdicti  devovendi  in  Casinensi  solitu- 
dine,  nec  aliud  sibi  gratius^uturum  quam  quod  hujos 
modi  sibi  darctur  facoltas,  si  convaluissct.  Pascha- 

(47)  Ilujusmodi  Urbau^'  11  consti!utio  edita  repe- 
ritur  in  lib.  iii,  pag.  204  ct  scq.  Uist.  Urbis  et 
eccl.  Velitrensis  a  cl.  Alexandro  Borgia  Firmano 
archiep.,  plurium  aliorum  operum  aoctorc  peril- 
Instri,  etsuprad.  card.  patroo. 

(48)  De  Petro  Diacono  haic  habet  Fieurius  Histor. 
eccl.  iib.  Livi,  sub  an.  iiii.  «  Leo  Marsicanus 
oionachus  CasineqsiSy  postea  Leo    Ostinensis  car- 


B  lis  ergo  poniifez,  ne  ex  tristitia  Brunonis  infirmitas 
aogeretur,  votis  ejus  annuit,  dummodo  tamen  pro- 
ximus  ei  scmper  foret,  ct  in  omnibus  negotiis,  si 
oporteret,  ei  pro^sto  esset.  Paschalis  Romanus  ponti- 
fex  creatus  fuit  anno  i099.  Post  sexennium  scilicet 
an.  ii05,  mcnse  Januario  Bruno  episcopus  Signien- 
sis  subscriptus  apparet  in  documento  membranaceo, 
quod  cxstat  in  arcliivo  Casinensi,  ediditque  Erasmus 
Gattula  in  Access.  ad  Uistor.  Casin.  part.  i,  p.  222, 
in  quo  legitur  quod  Robertus  Calatianorum  comes 
per  manus  D.  Brunonis  episcopi  Signiensis  concessit 
Oderisio  abbati  Casinensi,  partim  dono  et  partim 
numerata  pecunia,  urbem  Pontis  Corvi,  qui  etiara 
proesensfoit  prctii  solutioni.  Subflne  ergoanni  iiOo, 

r  vel  initio  sequentis  anni  il06,  assumptio  monastico^ 
professionis  Bruuonis  collocari  debct;  nam  eodem 
anno  in  Gallias  cum  Boamundo  Antiochiffi  principe  a 
Paschali  missus  fuit,  ut  infra  dicemus.  Com  antem 
ope  divina,  valetudiuem  Bruuo  rccoperasset,  et  bene- 
placitum  [apostolicum  obtinuisset,  Casinum  se  con- 
tulit,  atque,  ot  refert  anonymus,  «  tam  ab  abbate 
Oderisio,  qui  tuncmonasterio  eidem  preeerat,  quam 
ab  universis  cjusdem  Ecclesise  fratribns  honoriiice 
valde  susceptus  est;  ibique  secundum  S.  Benedicti 
Regulam  facta  professione,  habitum  religionis  accc- 
pit.  »  Petro  autem  Diacono  narranti  querelas  Si- 
gniensium,  apud  Paschalem  pontiiicem,  qnod  sine 
pastore  rclicti  fuisseni,  quodqne  ille  strennos  a  suo 

j)  dinalis,  tribus  libris  Chronicon  monasterii  Casinen- 
sis  complexus  est.  Uis  quartum  addidit  Petrus  Dia- 
conus  ejusdem  coenobii  bibliothecarius,  coepitque 
ab  anno  i087,  sub  abbate  Oderisio,  usque  ad  annum 
ii36.  Hic  aulem  liber  non  eadem  fide,  et  dili- 
gentia,  ut  prseccdentes  scriptus  fuit.  t  Idem  cam 
clariss.  Muratorio  plures  alii  senseront  s:rip/j- 
res. 


PROLEGOMENA.  —  VIVA  S.  BRUNONIS. 


110 


misisset  viros,   qui  apostoliea»  sedis   nomine  A  Petnis  Diaconas,  a  quibusdam  comitibus   Aquinati- 


ni  praeciperent  ut  suam  ad   Ecclesiam  rediret, 

ac   redarguerent   quod    absque  pontiGcio  as- 

episcopatus      administrationem     deseruisset, 

ilire  nequimus.  Quomodo  enim  supponi  potest 

Bnino,  sacris  in  sanctionibus  versalissiinus, 
lon   minorem  cum  doctrina  sanctitatem  copu- 

inconsulto  Romano  pontiiice  Ecclesiam  spon- 
suam  relinqueret,  quod  profecto  ei  vetitum 
ct  gregem  sibi  commissum  nulli  custodiendum 
iitteret?Cum  igitur  doctrinae  magis  et  sancti- 
^runonis  anonymi  auctoritas  hoc  in  facto  con- 
iiea  videatur,  cum  potius,  quam  Petrum  Dia- 
m  sequendum  ducimus  (49).  Interim  monacho- 
omnium  oculi  in   Brunonem  conversi  eximiam 

admirabantur  charitatem,  assiduum  orationis 
um,  profundam  cum  sapientia  humilitatem,  tota- 
iomusodoresanclitatis  Brunonis  perfundebatur. 
Lxacto   quinquennio  (verbis  utar   Erasmi  Gat- 

ut  siraplex  monachus,  defuncto  Othone,  qui 
isio  in  pra^latione  successerat,  S.  Bruno  de 
noni  fratrom  consilio  eligitur  in  abbatem.  t 
lujusmodi  electio  Romoe  innotuit,  Paschalis  Ca- 
m  adivit,  alque  in  conventu  fratrnm,  non  solom 
jcrrimi  illlius  coenobii  regimen  Brunoni  merito 
:um  dixit ;  sed  eura  etiam  dignum  habere,  ut 
ia  apostolicam  sedem  succederet;  uti  Petrus 
anus  testatus  est.  Quis  haec  crederet,  si  Bruno, 
o  ponlitice,  Signiensem   Ecclesiam  reliquisset? 


B 


bus  usurpata,  armis  Roberti  principis  Capuani  vin- 
dicavit,    aliaqne   ex    largitione  episcopi   Triventini 
acquisita  monasterio  adjunxit,  nec  quidquam  reli- 
qui  fecit,  quin  ad  raajus  sancfitatis  studium  vimque 
reddituum  conduceret.  Iloc  docent  monumenta,  qua 
per    annorura  seriera  coramcraorabo,    Anno  enim 
1108,  Ottho,   Walterii  iiiius  jorat  clienteiam,  vulgo 
homagium,  et  ligiam  servilutem   Brunoni,  ut   Casi- 
nensi  pra^suli,  et  monachis   pro   castro  Pescii  Con- 
stantii,  cajus  possessio  ei  tributafuit.   Eodem  anno 
Landulphus   Pandulphi    Teani   comitis   filius,  Bru- 
none  Casinum  moderante,  Castella,  et  possessionas 
raonasterio  donavit,  quorumlargitiones  in  membra- 
nis  descriptas   archivum  Casinense  possidet,  ac   in- 
ter  edita  documenta  a  praelaudato   Erasmo    Gattula 
reperiuntur.     Ilis    addam   acquisitionem  alteram  a 
raonachis  Casinensibus  factam  sub  eodem   Brunone 
abbate   mense   Januario  an.    1109   cum    Robertus 
Castri  Limosiani  dorainus  Ecclesiam  S.   Illuminal» 
Pescii  raajoris  jure  liflereditario  possideret,  eara  cum 
oranibus  cjus  jaribus  eidem  mooasterio  cessit.  Eo 
eliam   tempore  cum    Triverni     episcopus  Joannes 
Celsus  super  eamdera  Ecclesiam  jura  aliqua  haberet, 
canonicis  suis   annuentibus,    libere   eis  renuntiavit 
f  ob  fraternum  araorem  venerabilis  pontiticis  et  ab- 
batis  Bruni.  »    IIoc   chirographum  item  publicavit 
Gattula   in  Hislor.  Casin.   p.  421,  fuitque  munitum 
duobus  sigiliis,  episcopi  scilicet  et  comitis,   ut  modo 


ia  ergo  pontifex  in  Brunonem  ferebatur  existi-  q  etiam  inspicitur.  Tandem  adeo  increbuerat   opinio 


one  •,  quare  frequenter  ad  se  accersebat,  ut  vel 
iora  Ecclesise  universae   negotia  secura  consu- 
,  vel  aliquid  ei  agendura  raandaret.   Ha?c   cora- 
loranda  erant,  ut,  si  dissensiones  aliqua;  poste- 
tempore    inter  utrumque    ortae    recensentur 
nadmodum  olim  fuissc  inter  Stephanum  papam, 
yprianum,  omnibus  contsat   eas   non   cx  mala 
ai  aiTectione,  sed  ex  advcrsis  circumstantiis  ori- 
m  habuisse  dicamus.  Dei  causam  uterque  agere 
endebat,  sed  non  eodem  modo  pro  ea  certabat. 
jhalis   enim   pastor  Christiani    gregis    universi 
jm  el    unitatem,  ne  schisma  aliud  fieret,   pras 
,is  habebat ;   Ecclesiae  autera   Romanae  jura,   et 
copatns  immunitatem  a  laica  potestate   Bruno 
irere  atque  tueri  satagebat. 
am  igitur  S.  Bruno  praesul  monasterium   Casi- 
se  gubernaret,  praeter  regularem  observaniiam, 
is  semper  verbo  et  exemplo   exactor  vigilantissi- 
s  fait,  ditiones  bonaque  illius  nonnulla,  ut  tradit 


sanctitatis   Brunonis,  et  monachorura  Casinensium, 
ut  idem  Rogerius  dux  Apuliaj  parentis  sui  pietatem 
erga  S.  Benedictum  ejusque  alumnos  imitatus,  Bru- 
noni   praesuli  et  raonachis  possessionem  montis  Ca- 
sini  contirmavit,  renuntiavitque  proprietati,  «  quam 
habere  solebamus,  ita  diploraa,  de  peculibus  S.  Glb- 
nedicti,  sicuti  de  camera  abbatis,  et  de  ceilario,  ot 
de  infirmario  fratrum,  quae  scilicet  proprietas  nobis 
pertinebat  in  honore  montis  Gargani.    »  Item  Roge- 
rius  dux  eodem  in  diplomate,  quod  D.  Joan.  Bapl. 
Federicius  archivi  Casinensis  prseses,   autographum 
non  sine  maximo  labore  plurimas   tnter  membranas 
reperit,  assernit   facultatem  alias  concessam  c  sospi- 
tandi,  et  pascendi   greges   omnes    monasterii,   ab 
^  ecclesia,  quae  dicitur   Passari,  usque  ad    Salpitanum 
pontem....  Et  iterum    usque  ad  mare.  Dat.   Capuao 
A.   D.    J.    1110.   Ducat.   Dog.   24  mense  Nov.    In- 
dict.  IV.  »   Hujusmodi  diploma,  quod  nos  vidimus, 
et  sigillo  plumbeo  munitam  est,  Gattulae  diligenljam 


^9)  Cura  his  huc  usque  relatis  partim  convenit 
riss.  Joannes  Mabillonius,  partim  dissonat ;  collo- 
enim  anno  1104  diraissionem  Brunonis  episcopa- 
Signiensis,  quam  saltem  anno  posteriorem  de- 
nstramus.  Admtttit  tamen  contra  assertum  Petri 
iconi  eum  infirmatnm  in  Apulia,  quo  cum 
(chali  U  pontifice  se  contulerat,  facultatem  obti- 
sse,  si  saJus  ei  a  Deo  daretur,  Casini  solitudinem 
endi,  ibiqoe  religiosam  vitam  profitendi.  Sequitur 
lan  chronologum  GasineDsem  m  hoc,  quod  narrat 
^asehali,  enize  Signiensibns  suum  pastorem  pe- 
(tibaSy  missos  faisae  nantios,  qai  sedis  apostoic» 


auctoritate  Brunoni  prseciperent,  ut  confestim  saam 
ad  Ecclesiam  reraearet ;  quod  prseceptura  causa  fuit 
epistolse,  quara  Bruno  Paschali  scripsit,  rogans  ut  a 
proposito  suo  non  reraoveret.  Addit  etiara  non  tam 
Brunonis  quara  Oderisii  abbatis  preces  tandem 
Paschalem  flexisse,  ut  ad  tempus  ei  permitteret 
Casini  in  habitu  monastico  remanere :  sed  paulo  post 
cum  Boamundo  Antiochise  principe  eum  in  GaTiias 
misit,  eique  alias  le^ationes  obenndas  dedit ;  de  ^ai- 
bns  postea  sermo  erit.  Yide  tom.  Y  Annai.  Benedict., 
lib.  Lzz,  p.  471. 


IH 


tS.  BRUNO  EPISCOPUS  SIGNIENSIS. 


effagit.  Ex  his  igitar  patet  qaod  ct  si  S.  Brano  non 
nisi  tribus  annis,  et  decem  mensibus  Casinense 
monasterium  rexerit,  attamen  valde  redditus  ejus 
dominationemque  amplificavit,  nt  de  eo  maxime 
merltam  S.  Brunonem  ipsimet  raonachi  fateantur. 
Eo  tempore,  quo  Bruno  «Casinum  incolebat,  cum 
legationes  aliqnas  obierit,  in  sequenti  capite  de  his 
agendum  erit. 

CAPUT  IX. 
Be  Brunonis  legationibus. 
Qui  S.  Gregorio  YII,  acceptissimus  fuerat,  nec 
minorem  gratiam  sibi  comparaverat  apud  Urba- 
num  II,  Victoris  III  sucessorem,  in  Paschalis 
etiam  II  benevolentia  et  consuetudine  totum  faisse 
videbimus.  Primum  de  itinere  Brunonis  in  Gallias 
verba  faciam,  deinde  de  legationibus,  quas  Pascha- 
lis  nomine  perfunctus  est.  Postquam  Urbanus  res 
ecclesiasticas,  exstincto  Guiberti  schismate,  in  Ita- 
lia  composuerat,  in  Gallias  se  conferre  deliberavit 
anno  1095,  ubi  plurima  ejus  prsesentiam  et  auctori- 
tatem  requirebant.  Ex  Italis  episcopis  Daimbertum 
Pisanum,  et  Brunonem  Signiensem  secum  assum- 
psit,  elsque  omnibus  in  negotiis  usus  est,  et  sine 
ipsis  nihil  agere  consuevit ;  tanti  enim  eoram  fidem 
et  prudentiam  faciebat.  Claramontii  Urbanus  con- 
cilium  indixerat,  cui  ipse  prsefuit,  atque  in  eo  san- 
citis  triginta  duobus  canonibus  pro  restauranda 
ecclesiastica  disciplina,  actum  est  de  bello  contra 
Saracenos,  sanctam  urbem  Jerusalem  occupantes, 
et  in  Christi  fideles  omni  crudelilatc  seevientes,  cru- 
cis  signum  dabatur  his,  qui  parati  in  Orientem  pro- 
licisci,  Christianffi  militice  ascribebantur,  ut  locd 
sancta  ex  barbarorummanibus  eriperent,religionem, 
cnUamque  restaararent,  et  a  servitute  infinitum 
animarum  numcrum  liberarent.  Iloc  iuitium  fuit  ce- 
leberrimarum  expeditionum  Christianorum  princi- 
pum  contra  Turcas,  qnorum  primi  Ugo  magnus 
Philippi  Francorum  regis  frater,  Gottefridus  Bul- 
lionius,  Boamuudus  Nortmannus,  Raymundus  Tolo- 
sanus  comes,  qui  plures  alios  principes  ad  idem  fa- 
cinus  periiciendum  excitarunt.  Cum  Claramontii 
multum  Urbanus  profecisset,  Turonem  divertit,  ibi- 
que  pariter,  eadem  pro  caosa,  conciiium  habuit, 
quo  absoluto,  insignem   monasterii  illius  ecclesiam 

(50)  c  Anno  ii06  vii  Kalend.  Junii  Pictavis  con- 
cilium  fuit,  in  quo  interfuit  Buanmundus  dux,  quem 
Bruno  iegatus  S.  R.  E.  adduxit,  et  tenuit  concihum, 
et  viam  S.  Sepulcri  confirmavit.  »  Ex  Chronico  S. 
Maxentii,  vulgo  Maleacensi,  Philip.  Labbeus  p.  217 
tom.  II  NovflBbibl.  mss.  Jacobus  Sirmundus  pariter 
de  iegatione  S.  Brunonis  in  Gallias  agit  in  notis  ad 
14  epist.,  lib.  xi,  Gottefridi  abbatis  Yindocinensis 
S.  Pnscai  cardinalis.  «  Incidit,  ait,  Brunonis  Signiae 
in  Campania  episcopi  legatio  in  annum  Christi  M06. 
Hoc  siquidem  anno  in  Gallias  venisse  Buanmundum 
ducem  notat  Chronicon  S.  Albini.  Buanmundum 
autem  Paschalis  jussu  comitatus  est  Bruno  legatus. 
AuctofBS  sunt  Petrus  Diaconus,  et  Sugerius  abbas, 
qai  et  synodi  ab  eodem  apud  Pictavos  celebraioi 
meminerunt.  »  Perfecte  etiam  consensit  S.  Ivo  Car- 
notensis,  qui  Epist.  164  ad  Gottefridum  Biesensem 
eam  redargait,  quod  contra  Brnnonis  S.  R.  E.  Le- 
gati  consiliam,  nullo  eo  cogente,   imo  ipso  legato 


A  consecravit,  Lugdunensi,  Pisano,  et  Signicnsi  cp 
pis    assistentibus,    similique    sacramento   tem] 
Cluniaccnsis  cajuobii   decoravit  ;    ubi  adhuc, 
clariss.  Jacobo  Sirmundo,  exstat  monumentum 
rens  internum    infinnorum    sacellum   a     Bru 
Signiensi   episcopo    consccratum.    Ilis    aliisqu* 
Gallia  peractis,    Urbanus   Romanum  iter  aggr* 
Brunonis  rogatu,  Astam  divertit,  ibique  majus  i 
illius  templum  solemni  ritu   dedicavi,    anno,   u 
runt,  i096.   Sacrse  hujus  cseremoni;e   memoria 
tur  in  marmore  super  majorem    ecclesise  jaD 
posito. 

A.      M.      D.      G. 
DEIPAR^  LN  COELUM  ASSUMPTiE 
URCANUS  IL  PONT.  MAX. 
"  S.  BRUNONE  SIGNIENSI  EPISCOPO 

PEREQRINATIONIS  COMITE 
ET  IN  HAC  OLIM     CATHEDRALl     CANONICO    INTERCBD 
BASILICAM  ISTAM  NOVA  STRCCTURA 
IN  VETERI  LOCO  iEDIFICATAM 
DEDICAVIT. 

Veniam  modo  ad  legationes,  quas  Bruno  Pas 
lis  II,  nomine  obivit ;  et  prima  quidem  fuitin  Gs 
Boamundum  Antiochiae  principem  sociatus  (5C 
a  Saracenis  captus  voverat,  si  a  vinculis  evasisse 
ad  S.  Leonardi  sepulcrum,  quo  1  Nobiiiaci  in  Li 
vicibus  erat,  reiigionis  causaprofecturum.  Voti  ( 
pos  factus  Boamundus  Romam  venit,  rogavit 
pontificem,  ut  virum  aliquem  dignitate  et  pradi 
p  prsestantem  secum  in  Galiias  mitteret.  Ad  hoc  < 
Casino  accersitur  Bruno,  cui  etiam  a  pontificc 
jungitur,  ut  apud  Pictavos  concilium  advocet,  e 
apostolicse  sedis  legatns  prsesit.  Roma  Bruni 
Boamundus  discedunt,  et  primum  Nobiliacum 
tunt ;  ubi  Antiochise  princeps  S.  Leonardo  liben 
suo  gratias  egit,  et  argentea  vinciila,  quibus 
slriclus  fuerat,  ad  ejus  aram  appcndit  (51).  P 
ciscuntur  deinde  Pictavium  ubi  vii  Kal.  Jul.  a 
1  i06,  celebratur  concilium  Pictaviense  ii,  prcesi 
Boamundo,  quod  a  Sugerio,  qui  adfuit,  plenun: 
cclebre  appeliatnr  (52).  Pubiicatis  aliquibus 
ctionibus,  tanta  eloquentia  de  subsidiis  in  ter 
sauctam  deferendis  locutus  est  Bruno  pontifl 
legatus,  ut  Galiorum  plurimi  armis  instructi  in  Oi 

dissuadente  abbatiam  dimisisset,  et  in  electione  I 
ritii  primam  vocem  dedisset.  Hisce  luculentiss: 
testimoniis  innixus  Gattula  ait  Baronium  et  Mc 
lonium  hallucinatos  fuisse,  cum  Brunonis  legatioi 
in  Gallias  anno  ii04  collocarunt.  Spondanus  et 
de  legatione  hac  S.  Brunonis  mentionem  habet 
verbis  :  u  Sed  et  cum  illo  Boamundo  S.  Brunoi 
episcopum  Signiensem  (quamvis  dimisso  jam  epi 
patus  onere  monasticum  habitum  apud  coenob 
Casinense  suscepisset)  a  Paschale  missum  fuiss( 
Gallras,  ac  synodum  celebrasse,  testatur  Petrus  j 
conus  in  Chronico  Casinate,  estque  ejusdem  I( 
tionis  frequens  mentio  apud  Ivonem  Camotensei 
Sed  neque  ille  verum  hujnsce  legationis  tempus  £ 
git ;  cum  eam  sub  anno  1105  coilocavit. 

(51)  Tom.  X.   Concil.  pag.  728,   edit,  Paris,    K 

(52)  Vid.   Pagium   tom.   II,   pag.   554,   edit. 
toerp.  1717. 


PROLEGOMENA.  -  YITA  S.  BRUNONIS. 


Ii4 


migrarint;  alii  magnam  vim  auri  suppedita-  A 
His  absolutis,  magnoque  sibi  in  Galliis  nomine 
»arato,  in  Italiam  redux  Bruno,  probataque  a 
fice  ejas  legatione,  spgre  facultatem  obtinuit  ad 
.nam  Gasini  solitadinem  remeandi.  At  perbrevi 
ore  ea  frui  iicuit;  quod  Paschalis  ituras  Bene- 
im  ad  concilium  celebrandum,  cum  Casinum 
lisset,  Branonem  secum  babere  voluit.  H^c  in 
jo  plura  optime  constitata  sunt,  inter  qxnp.  illud 
ipuum  ,  quod  yetitum  fuit  ecclesiasticis  viris 
osas  et  seculares  vestes  deferre,  atque  ana- 
a  dictum  contra  Simoniacos,  eosque  quia  laico- 
manibus  investituras  sacerdotiorum  acciperent. 
tantis  in  negotiis  Pascbalis  pontifex  Brunonis 
iritatem,  summamquc  prudentiam  expertos  es* 
legationem  alteram  in  Siciliam  ei  obeundam  " 
..  Rogerins  Siculonim  princeps  erat,  qui  Sara- 
i  ab  ea  insula  maxima  virtute  depulerat,  Eccle- 
abique,  caltumque  Cbristiano;  religionis  rcsti- 
Lt.  llle  ergo,  sive  legatum  S.  R.  E.  postulasset, 
Paschalis  plura  illis  in  Ecclesiis  corrigenda  et 
oranda  nosceret,  rem  tanti  momenti  optime 
iram  censuit,  si  Bruuoni  operam  committeret. 
10  eom  fefellit  opinio,  cum  Bruno  provinciam 
9m  perlostrans,  malas  berbas  concidit,  vitia  sci- 
,  pravasque  consuetudines  extirpavit ,  sanctio- 
canonicas  clericis,  et  presbjteris  observandas 
dt,  templorum  sanctitati,  sacrorumque  nitori 
pexit,  omnia  tandem  feliciter  exploravit,  qui- 
ue  Dei  cultus  ,  sacerdotum  exemplaris  vir-  p 
populorumque  religio  magis  magisque  flore- 
ac  coruscaret.  Sed  non  ad  haec  solum  restau- 
.a  Bruno  legatus  missus  fuerat,  verum  etiam 
licolos  ad  sacrnm  bellum  contra  Machumetanos 
laret,  ampla  subsidia  ab  his  obtineret,  et  Ro- 
(im  ipsom  ad  iter  Hierosolymitanum,  pro  Chri- 
li  nominis  gloria  suscipiendum  incenderet.  Ab 
legatione  expeditus  Brono  Romam  revertitor, 
de  Casinom,  ubi  a  monacbis  suis,  quibus  prse- 
,  maxima  cum  Isetitia  exceptus  fuit.  Quia  vero 
S.  abbati,  et  episcopo  parabantur,  de  quibus 
rsa  fotura  erat  hominum  opinio,  mirabili  coelam 
ento  sanctitatem  ejus  comprobavit.  Solemni  ritu 
ag^  vallis  frigidae  agebat  Bruno  consecrationem 
esiffi  Deo,  et  in  honorem  D.  Thomse  apostoli  di-  D 
•  ;  com  mulier  a  maligno  spiritu  miris  modis 
,ta  ei  exhibetur,  et  enixis  precibus  eum  circum- 
tes  deprecantur,  ut  misericordia  motus  illam 
'aret.  Paululum  oravit  S.  episcopus,  dein  prce- 
t  iit  obsessa  aquam  biberet,  qua  manus  siias  in 
)  actione  ablnerat  :  quod  mox  ut  actum  est,  mu- 
coram  omnibus  a  dosmone  liberatur.    Actse  sunt 

publicffi  grates,  et  nemo  fuit  qui  Brunonis  pa- 
Iniam  sibi  nun  imploraret,  cum  supernis  orua- 

muneribus  inspiceret.  Hoc  insigne  portentum 
lerpetoam  ejus  memoriam  in  sacello  majoris  Ec- 
m  Signiensis  S.  Brunoni  episcopo  dicato  depi- 
a  conspicitur. 


CAPUT  X. 
De  investituris. 

Quibus  ignoti  minime  sunt  cardinalis  Baronius, 
Spondanus,  Petrus  de  Marca,  Natalis  Alexander, 
cardinalis  Nosirius,  de  ecclesiastica  historia  optime 
meriti,  necessarium  non  vidcbitur,  ut  cum  mihi 
agendum  sit  de  investituris  ob  discrepantiam  ortam 
inter  Paschalem  II  pontificem,  et  Brunonem  Signi- 
num  episcopum,  qusestiunem  ab  initio  exordiar.  Sa- 
tis  erit  commemorare  privilegium  a  Paschali  II 
Ilenrico  Y  imperatori  uon  sponte^  sed  ex  vi  et  metu 
gravissimo  datum,  quo  ei  indulsit  signa  aliqua  pos- 
sessionis  bonorum  temporalium  tradere  iis  qui  ad 
sacra  Ecclesia;  ministeria  assumpti  forent.  Cum  ec- 
clesiastica  disciplina,  a  veteribus  conciliis  constituta 
et  a  recentioribus  sanctionibus  confirmata,  Pascbalis 
concessioni  adversaretur,  diversa  prodiit  de  eadem 
opinio.  Aliqui  servandas  canouicas  leges  dixerunt; 
aliis  placuit  in  casu  Paschalis  privilcgium  defendere. 
Primos  inter  delatus  fuit  Bruno  tunc  monasterii  Ca- 
sinensis  abbas,  etSigninuscpiscopus,  cujus  sanctitas, 
summaque  in  agendo  prudentia  nuu  leviter  obum- 
brata  remaneret,  nisi  rerum  veritas  a  suppositis 
factis  eruta  in  lucem  proferatur.  Nou  enim  imitabor 
Matthseum  Lauretum,  Malabailem,  Ughellium,  Fer- 
rarium,  Corradium,  aliosque,  qui  Brunonis  gesta 
scribentes,  hanc  controversiam  penitus  omiserunt. 
Optirao  Brunonis  nomini  est  consulendum,  diluen- 
daeque  ac  propulsandse  criminationes  contra  eum  il- 
latee.  Ne  prolixior  tamen  opportunitate  causo;  iiam, 
ad  tria  capita  eam  revocabo.  Primam  vellicandi 
Brunonis  rationem  desumunt  criminatores  ex  Petro 
diacono  Casinensi,  quod  iile  lib.  iv  Chronic.  Casi- 
nen.,  cap.  33,  scripsit  Brunonem  querelam  apud 
Paschalem  movisse  de  privilegio  Henrico  concesso, 
utque  rescinderet  acerbis  verbis  cum  pontiilce  usum 
fuisse.  Secundo  S.  episcopum  aggrediuntur,  quod 
illud  privilegium  bseresim  continere  dixit.  Tertio 
incusant,  quod  per  eum  adeo  hujusmodi  exarsit 
disputatio,  ut  Paschalis  a  pontificia  sede  dejici  me- 
tuerit. 

Non  vereor  statim  asserere  primam  accusationem 
flocci  faciendam;  cum  Petrus  Diaconus  supponit 
quidem  Brunonem  ante  concilium  a  Paschali  cele- 
bratom  Casino  Romam  venisse ;  sed  oppositum  evin- 
citur  ex  epistolis  qnos  scripsit  Petro  episcopo  Por- 
tuensi,  S.  R.  E.  cardinalibus,  et  ipsi  Paschali  pon- 
tifici,  jam  a  Baronio  et  ab  aliis  editis,  quas  et  nos 
in  secundo  volumine  edituri  sumus.  Si  enim  Brano 
vel  ante,  vel  post  Paschalis  reditum  in  urbem  Romfle 
fuisset,  qnid  opus  erat,  ut  quai  de  investituris  Hen- 
rico  concessis  sentiebat,  litteris  traderet,  cum  ipse 
coram  persequi  rem  potuisset  ?  Revera  colloquium 
illnd  a  Petro  Diacono  relatum  iisdem  verbis  ia  epi- 
stola  Brunonis  ad  Paschalem  exprimitur.  Primo  sane 
loco  soorum  refutat  inimicorum  calumniam,  quod 
pontiiicem  non  diligeret,  quodqae  de  eo  male  lo- 
qoeretor  :  deinde  rationein  reddit,  cur  ieesam  Eccle- 
siam  ex  indulti  concessione  censeret,  ct  illad  omnino 


115 


A 


S.  BRUNO  EPISCOPUS  SIGNIENSIS. 


116 


reYocandum  et  eliminandam  dicerel.  Hujusmodi  le-  A  commonere,  aliud  coram  provocare,  ejusque  digni-  k- 


slimonium  penilus  overtit  cminenlissimus  Baronius, 
qni  tom.  XIl,  edit.  Rom.,  an.  i607,  sub  anno  HH, 
pag.  83,  li£cc  hahcl.  «  At  ista,  qu(c  dc  mutiia  allocu- 
lione  Bruni,  sivo  Rruiionis  cum  Paschale  affirmal 
Petrus  Diaconus  Casincnsis  cssc  Iransacta  potius 
litteris  quam  eo  pra»scnte  tractata  fucro.  Nam  ipsai 
S.  Bruni  lotidcm  verbis  ad  Paschalem  daljp,  eaj- 
demque  prolixiorcs  cxstanl  littcraj,  una  cum  aliis 
ipsins  litteris  codcm  argumcnto  tunc  datis  ad  opi- 
scopum  Portuenscm,  quas  ambas  ex  Casinensi  bi- 
bliotheca  depromptas,  hic  totidem  verbis  rcddcre, 
ct  dicta  repetere  non  pigebit.  »  Mirabitur  non  ncmo 
quod  Natalis  Alcxandcr,  quamvis  accuratus  scriptor, 
non  Annalium  occlesiasticorum  parenlem;  sed  Pe- 


tati  injuriam  facere.  Primum  licet,  si  modeste  et 
temperanter  fiat;  alterum  omnino  est  improbandum. 
Ex  quo  igitur  superiores  pontilices,  et  concilia  in- 
vcstituras,  pravumque  earum  usum  damnaverant, 
qui  se  his  noviter  conccssis,  idem  periculum  agoo- 
scentes,  opponebant,  Ecclesitu  jara,  et  pontificias 
sanctiones  tuebantur;  adeoque  criminandus  non  est 
Bruno,  si  de  his  fuerit,  cum  causam  bonam,  et  san- 
ctdm,  lllisque  temporibus  necessariam  egerit  (54). 
Nescio  tamcn  cur  aliquibus  pnrcipuus  damnandi 
privilegii  auctor  Uruno  visus  fuerit;  nisi  fortassc, 
quod  cffiteris  coutradicentibus  sanctitate  et  doctrina 
pnofulgeret  (55);  ideoque  maximi  haberetur  sen- 
tcntia  cjus.  Celebres  etiam  hac  in  controversia  fuere 


tr^m  Diaconum  hac  in   narralione   secutus  sit,    et  ^  Joanucs  Tusculanus,  Joannes  Vercellensis,  Robertus 

cpistolam  ad  Pascalem  scriptam  pro  sermone  cum 

00  habilo  produxerit  (53).  Cardinali  tanicn  Baronio 

plene  conscnsit  clarissiums  D.  Uemigius  Ceillerius 

in  Histor.  gcnerali  auctorum  sac.  volum.  XXI,  pag. 

101,  cdit.  Paris.,   cujus  verba  sunt  ista.   t  11  6».ait 

encoro  h  Mont-Casin  (Bninon)  cn  HH,  lorsquo  rcm- 

pereur  Henri  contraignit  ic   pape  Pascal   II  de  lui 

accorder  le  droil  d'investiturc.  Tous  Ics  cardinaux 

qui  avaicnt  6t6  fails  prisouniers  avec  lc  papc  d6sa- 

prouv6renl  sa  conduilo.   Brunon  en  t6moigna  lui- 

m6me  son  m6contculcnient.  On  le  lit  passer  aupre» 

du  papc  pour  le  principal  moteur  du  irouble  oxcile 

dans  Uome  k  celte  occasion,   Brunon  cn  6crivit  au 


Parisiensis,  et  Gaula  Reginus  episcopi,  qui  palam 
invesliturarum  concessionem  reprobarunt.  Cipterum 
«  vix  pontlfex  urbcm  rcgressus  est,  statim  (eodcm 
Petro  diacono  narrante),  in  Romana  Ecclesia  scandala 
dissensionum,  cl  schismatum  oriri  coeperunt  (56) ;  » 
quorum  motor,  autiuccnsor  Bruno  ubsens,  et  Casiui 
commorans  dici  nequit;  sed  diversum  partium  stu- 
dium,  ct  divcrsa  de  priviicgio  opiuio  excitavit. 

AlteruuL  accusatinnis  caput  coutra  S.  Bruuoncm, 
scilicet  quod  privilegium  illud  Paschalis  ha;resim 
dixerit,  uou  miuus  facile  quam  superius  a  me  refel- 
litur.  lus])iciamus  litter.is  quas  scripsit,  volvauius 
acta  conciliaria,  ex   h  s   quid  senserit,  quid  egerit, 


papo  et  &  Pierre,  6v6que  de    Porto,  qui  avait  sous-  c  conslabil   (57).  In   cpistola   ad  Paschalem,  primum 


crit  la  conccssion  faile  h  rcmpcreur;  mais  scs  let- 
tres  n*apais6rent  poiut  Pascal  ,  »  ctc.  Concordia 
igitur  Ceillerii  cum  Baronio  pluris  habenda  est,quam 
Petri  Diaconi  narraliuncula,  qvip  de  supposilione 
cvincitur,  ct  inferius  ctiam  magis  magisque  appa- 
rebit.    Aliud  sane   est  superiorem  aliquo  de  lapsu 

(53)  Easdem  S.  Brunonis  epistolas  retulit  pra?c!a- 
rus  historiogra])hus  Casinensis  D.  abbas  Erasnms 
Gattula  pag.  371  et  seqq.  et  illam  prwcipue,  quam 
ad  Paschalem  pontilicem  S.  episcopus  dedil,  vene- 
ratione  et  zclo  j»lenissimam  vocat.  Praeterea  adiiolat 
Brunonem  revercntiam  singnlarem  crga  S.  sedrm 
ostcndisse,  cum  Paschalis  cjusdem  constitutioinrn 
inveslituras  damnautem  de  apostolico  loiite  manasi=e 
dixerit.  Deinde  suhjicit  littera»  S.  Ivonis  Carnotcnsis 
ad  Henricum  abbatem  Augcriacenscm  quaj  est  233,  D 
ct  Gottcfridi  ad  eumdcm  Paschalem  pontiQcem,  lib. 
I,  VII,  ex  quibus  constat  clarissimos  illos  viros  de 
investiturarum  privilogio  cum  Brunone  perfecte 
consensisse.  De  hac  Gottefridi  ab.  Vcndocinensis 
ej)istoIa  in  uotis  haec  habet  Jacobus  Sirmundus. 
Cum  initio  mcminisset  pacti,  aut  privilcgii  lu  Idus 
Aprilis,  a.  HU,  ab  nenrico  per  vim  et  metum 
extorti,  ait ;  «  Quod  factum  Paschalis,  et  si  excusare 
videbatur  necessitas,  quod  alioqui,  ut  ipse  in  ejustola 
ad  Gaidonem  Vienucusem  causatur,  servitus  Eccle- 
sio»,  captivis  interius,  excidium  urbi,  ct  Italla!  im- 
minere  viderctur.  Usque  adeo  tamon  omnibus  locis 
imj)robatum  est,  ut  apertum  schisma  tantum  non 
excitavit.  Itaque  prudentes,  et  cordati  viri,  qui  vio- 
lata  Ecclesise  jura  male  habebant,  in  quibus  Gode- 
fridus  hic  noster,  et  alii,  quorum  exstant  epistola^, 
Paschalem  hortari,  atqueurgere  nou  desistcrunt, 
ut  pactum,  quod  iuvitus  fecerat,  et  ipse  uitro  dauina- 
bat,  publico  decreto  rescinderet,  quod  quidem  prae- 


ejus  constitutionein  meniorat,  qua  daiunat,  et  a  ii- 
delium  coiumunione  scparat  omnes  illos  clericos, 
quicunque  de  manu  laici  investituras  suscijiiunt,  ct 
quicunque  cis  manus  impouuut.Doiude  his  prosequi- 
tur.  «  liaec  namque  constitutio  apostolorum  (58), 
ct  tua  sancta  est,  catholica  est,  cui  quicunque  con. 

stitit,  cum  sequcnti  in  syuodo  Lateranensi,  in  qua 
inveslituras  llenrico  itcrum  abrogavit.  » 

(51;  Odericus  Vitalis  lih.  x,  pag.  702,  aitUobertuui 
Parisiensem  pluresqiie  aiios  episcopos,  et  cardinales 
idem  scntirc  ac  S.  Bruno  de  privilegio  iuvestitura- 
rum  a  Paschali  II,  Ileurico  regi  concesso,  eumque 
tanquam  nullum  habendum  esse.  Idem  conlirmat  au- 
ctor,  Hist.  t»r.cl.  Parisiis  editaj  an.  1740,  pag.  40. 

(55)  Vid.  Pagium  tom.  II,  pag.  555. 

(50)  Eadem  Pagius  loc.  cit.  conlirmat.  «  Paschalis 
in  uruem  reversus,  cardinales,  et  universum  cleruiii 
Uomanum  a  se  aversos  invenit,  et  valde  improbau- 
tem  fccdus  iihid,  quod  cum  imjicratore  Ilenrico  pe- 
pigerat  contra  praidecessorum  suorum  decreta,  pau- 
corum  duutaxat  cardiualium  concilio  adhibito.  » 
Quare  «  hoc  eodem  anuo  1111,  ita  scripsit  Baronius, 
Paschalis  II,  regressus  in  url)om  ad  universum  ca- 
tholicum  orbem  litteras  dedit  de  his,  quos  gesta 
erant  cum  Ilenrico,  quibus  se  excusavit,  quod  ad 
cvitanda  imminentia  maia,  et  ad  redimendam  paccm 
Ecciesi<e  ita  cessisset  ad  tempus.  > 

(57)  Vid.  Actaconcil.  Labei  tom.  XII,  p.  767. 

(58)  S.  Bruuo  sanctiones  apostolorum  et  conci- 
lioruni  i^erfecte  noverat.  Sunt  autem  quae  scquunlur. 
In  cau.  31  apostolorum  ita  statutum  habetur  :  «  Si 
quis  soicularibus  potestatibus  usus,  Ecclesiara  per 
ipsas  ohtineat,  deponatur,  et  abjiciatur,  omnesque 
qui  illicommunicaut. »  It^m  ex  Autiocheuo  concilio: 
«Si  quis  j)cr  biecuiarem  diguitatem  Ecclesiam  Deiob- 


PROLEGOMENA.  —  VITA  S.  BRUNONIS. 


118 


t,  caiholicus  non  est.  Illi  enim  solam  catholici,  A  schismaticam  dico.  Nec  ista  contra  dominum  papam 


itholicse  fidei  et  doctrinn  non  contradicnnt. 
e  contra  sunt  hsretici,  qui  catholicas  fidei 
trinsB  obstiilato  animo  contradicant.  »  Nonnc 
mnium  est  orthodoxorum  doctrina,  errorem 
,  et  contumaciam  in  voluntate,  hoeresim  con- 
e?  Qnid  aliud,  ^isi  hoc  docuit  S.  Bruno?  Sed 
bo  hocc  intelligantur,  calamitosa  illa  tempora 
*ise  sunt  revocanda.  Non  unum  erat  Guiberti 
a,  quod  vastaret  Ecclesiam,  sed  clericorum 
nentia,  Simonia,  bonorum  ecclesiasticorum 
tio  et  potentum  tyrannica  dominatio,  omnia 
s  sobvertebant.  Uisce  malis,  quibus  Ecclesia 
Dat,  addebatur  quod  nonnulli,  ut  ipse  Bruno 


dico,  quia  quibusdam  litteris  mihi  scripsit  se  co- 
actum  fecisse,  quod  fecit,  e(  adhuc  prohibere  qnod 
prohibuit.  »  In  his  certe  sensibus  memoratum  privi- 
lcgium  hairesim  appellavit  Bruno,  cni  bene  comperta 
erat  vis  Paschali  pontiQci  illata,  ut  induitum  illud 
rclaxaret ;  ncc  voluntate,  nec  mala  doctrina  peccavit 
Paschalis,  sed  concidit  animo,  ubi  tot  tantasqne 
calamitates  sibi  suisque  imminere  videbat. 

Deceptos  vero  ilios  historiographos  puto,  qui  cum 
non  omnes,  aut  saltera  prsecipaos^Eujus  eevi  scriptores 
exploraverint,alicui  minus  tutocredentes,tradiderunt 
Brunonem  in  concilio  Romano,  atque  in  eo,  ipso 
Paschale   proiside,    dum   ccetus   Patrum   universus 


epistola  ad  Petrum  episcopum  Portuensem,  B  exsuitabat    quod    pontifex    privilegium    resciderat, 


lenter  defendere  investituras  conabantur, 
is  eas  anathemate  pcrculsas  non  ignorarent. 
rgo  investiturse  Simoniacis,  incontinentibus, 
toribus,  nefandisque  clericis  ostium  ad  omne 
iperirent,  concessionem  illam,  seu  privilegium 
hoc  in  sensu  hoeresim  appellavit.  Non  inficia- 
'oprie  haeresim  vocari  non  posse  nisi  dissen- 
b  aliquo  dogmale  tidei,  cum  pertinacia  in 
dissensu,  sed  improprie,  et  quasi  per  simi- 
im  sit  reus  hoeresis,  qui  Ecclesiam  lacerat 
srare  permittit.  Audiatur  cardiualis  Baronius 

1112,  quid  in  casu  Paschalis  H,  scripsit. 
est  hceresis,  inquit,  ipsas  investituras  con- 

quod  unum  Paschalis  II  fecit.  Sed  hnr^resis 


atque  damnationis  sententiam  in  illud  pronuntiave- 
rat,  continere  se  non  potoisse,  qain  iterum  elata 
voce  privilegium  hccresim  diceret ;  hoc  parum  pu- 
tumque  commentum  ostendor.  Duo  conciiia  pro  inve- 
stiturarum  damnatione  Romse  Paschalis  celebravit. 
Primum  fuit  anno  1  i  12,  alterum  anno  1 116.  In  primo 
equidem  factnm  illud  profecto  non  contigit,  quippe 
Wilelmus  Malmesburiensis  refert  Joannem  episco- 
pum  Tnsculanum,  et  Brunonem  Signiensem,  quam- 
vis  Romte  essent,  illa  die,  qua  facta  est  privilegii 
damnatio,  absentes  a  concilio  fuisse,  sed  altera,  in 
qua  lecta  fuit  proscriptionis  sententia,  cui  consen- 
serunt  omnes,  quamque  laudarunt  (59).  Ita  ad  hoc 
concilinm   Severinus    Binins  adnotavit  (60).   Idem 


cum  id  sit  faisom  dogma,  bonis  moribus,  et      confirmatur   ex    codice   Andegavensi,    cujus   verba 


t^atrum  testimoniis  repugnans,  in  Ecclesiam 
cere.  »  Prseiverat  hac  in  sententia  Joaunes 
lensis  archiepiscopus  in  epistoia  ad  Daimber- 
nononsem  archiepiscopum,  quee  est  Ep.  233 
'icum  abbatem  Angeriacensem.  Hsec  Joannes  : 
cet  exteriores  investituras  per  laicos  factas 
.tis    proprie    hseresis    nomine    censeamus  ; 

et  iicri  debere,  indubitata  hoeresis  est.  » 
ero  consensns  ex  his  constat  :  c  Dc  investi* 
desiarum,  iuquit,  quas  laici  faciunt,  senteu- 
rsecedentium  Gregorii,  et  Urbani  quantum 
est,  iaudo  et  confirmo.  Qnocumque  auteni 

talis  pcrvasio  proprie  vocetur,  eorum  sen- 


Slephanus  Baluzius  in  addit.  ad  Petrum  de  Marca 
lib.  vu,  cap.  20,  et  cardinalis  Norisius  in  Ilist.  In- 
veslit.  col.  4S8,  retulerunt.  Hoec  sunt :  t  Bruno  Si- 
gninus,  et  Joannes  Tusculanus  episcopi  cum  essent 
iila  die  Romoe,  concilio  non  interfuernnt ;  qni  postea 
lecta  damnatione  privilegii,  consenserunt  et  lauda~ 
verunt.  »  Jn  secunda  ergo  synodo  an.  1116  Paschalis 
iterum  de  male  facto  suo  confessionem  habnit,  et 
privilegii  proscriptionem  liac  allocutione  conQrmavit. 
c  Postquam  Dominus  de  servo  suo  fecit,  quod  volait, 
et  me,  populumqao  Romanum  tradidit  in  manus 
.regis,  videbam  quotidie  Qeri  rapinas,  et  incendia^ 
cop.des,  et  adulleria.  Hoec,  et  hujusmodi  mala  cupie- 


,  qui  investituras  laicorum  defendcre  volunt  D  bam  averterc  ab  Ecciesia,  et  populo  Dei ;  et  quod 


,  abjiciatur  et  ipsc,  et  ordinati  cjiis,  et  modis 
s  a  commuiiione  separentur,  et  siiit  sub 
late,  sicut  Simon  iMagus  a  Pctro.  •  Similiter 
io  Romana  in  qua  240  interfuerunt  Patres 
^lao  I  pontiiice  superiora  decreta  couOrmata 
i}uisquis  soecularium  principum  ac  potentum, 
srius  laicoe  diguitatis  adversus  commuiiem, 
onantem,  atque  canonicam  clectionem  ec- 
ci  ordinis  agere  tentaverit,  anathema  sit, 
»bediat,  atque  consentiat,  quod  Ecclesia  de 
e,  et  ordinatione  proprii  pastoris  se  velle 
vit.  » 

^dictum  hac  in  synodo  publicatum  ita  se 
c  Privilegium  illud,  quod  non  est  privile^ium 
mioa  debet  dici  privitegiiim,  sed  pravilegmm) 
aratione  captivornm,  et  Ecclesioe  a  domno 
ischali  per  violentiam  Henrici  regis  eztor- 
»s  omnes  in  hoc  S.  concilio  cum  eodem  do- 


mno  papa  congregati,  canonica  censura,  et  ecclcsia- 
htica  auctoritate,  judicio  Spiritus  sancti  damnamns, 
atque  omnino  cassamus,  et  ne  quid  auctoritatis  aut 
efUcacitatis  habeat,  peuitus  excommunicamns.  Quod 
ideo  damnatum  est,  quod  in  eo  priviiegio  contine- 
batur,  quod  electus  canonice  a  clero,  et  popalo  a 
nemine  consocretor,  nisi  prius  a  rege  investiatur, 
quod  est  contra  Spiritum  sanctum,  et  canonicam 
Institutionem.  Perlecta  autem  hac  charta  concia- 
matum  est  ab  universo  conciiio.  Amen.  Amen.  Fiat. 
Fiat.  » 

(60)  Id  etiam  narratur  a  Fleurio  anno  tll2  sub 
num.  12.  «  Bruno  Signiensis,  ait,  sicut  duo  cardinales 
Petrus  S.  Sixti,  et  Albericns  S.  Sabinoe,  cum  Romae 
moram  agerent  eo  die,  quo  damnatum  fnit  privile- 
gium,  concilio  abfuerunt,  actum  tamen  condemna- 
uonis  approbarunt.  » 


419 


S.  BRUNO  EPISGOPUS  SIGNiENSIS. 


120 


feciy  pro  liberatione  populi  Dei  feci^  Feci  autem  ut  A  idem  chronologus,  docens  Paschalem  misisse  Leonem 


homo,  qui  pulvis  sam  et  cinis.  Fateor  me  male 
egisse;  sed  rogo  tos  omnes,  rogate  pro  me  apud 
Deum,  ut  indoigeat  mihi.  TUud  antem  mahim  scri- 
ptum,  quod  in  tentoriis  factum  est,  quod  pro  pravi- 
tate  sui  pravilegiom  dicitur,  condemno  sab  perpetao 
^  anathemate  ut  nullius  unquam  sit  bonse  memorise,  et 
rogo  vos,  nt  idem  faciatis.  Tanc  ab  omnibus  concla- 
matnm  est  :  Fiat,  iiat.  »  Post  hsec  pontiiicis  dicta, 
narrat  abbas  Uspergensis,  Brunonem  elata  voce 
dixisse  :  «  Gratias  agamus  omnipotenti  Deo,  quod 
dominum  papam  Paschalem,  qui  prsesenti  concilio 
prsesidet,  audivimos  proprio  ore  damnantem  privi- 
legium  illud  quod  hreresim  continebat.  »  Verum  quis 


cardinalem  Ostiensem  cum  epistola  ad  monachos 
Casinenses,  quibus  praecipiebat,  ut  alium  sibi  in 
abbatem  eligerent,  et  ut  Bruno  illo  solutus  regimine 
ad  gubernandam  Signinam  Ecclesiam  rediret.  Muito 
aliter  de  retinendo,  aut  renuntiando  a  Paschale 
pontilicatu  memorise  prodiderom  duo  cooevi  scripto- 
res  Galli,  quos  cardinalis  Norisius  loc.  cit.,  p.  443, 
celebres  vocat,  nempe  Hildebertus  episcopus  Ceno- 
manensis,  et  Sugerius  abbas.  Ab  urbe  Terracina, 
ubi  ad  fugiendos  Romanos  tumultus  Paschalis  mora- 
batur,  siib  die  5  Jnhi  an.  Hli,  ad  Joannem  Tuscu- 
lanum,  et  Joannem  Yercellensem  scripserat  :  c  Pro 
salute   animae    nostrse    cogitamus,    et   commissum, 


seqnus  jodcx  rera  tanti  momenti  unius  Uspergensis  «  quod  pro  fratribus,  et  tiliis,  pro  excidio  Urbis.  et 

m  »  *  *  i*A«  1*1.  !■  ■!  ^^  *  W^  1  *  f*  *  1  \-    * 


testimonio  satis  tutam  censebit,  cum  altum  silen- 
tium  de  ea  sit  apud  Sugerium  ahbatem,  qui  conciiio 
interfuit,  atque  de  eo  integram  lucubravit  historiam? 
Quid  si  ipse  cardinalis  Baronias  de  illo  Brunonis 
sermone  nihil  prorsus  memorat?  Recens  et  quidem 
relatam  Paschalis  retractationem,  sive  palinodiam, 
sed  postea  subjicit.  c  In  alio  Codice  Yaticano,  cum 
qao  supradicta  concordant,  additur.  Turc  surgenti- 
bus  ex  consessu  Patribus,  gratise  Deo  et  pontifici 
actse  sunt,  quia  patefacta  liquidius  veritate,  de  mcdio 
sublata  est  scandali,  et  dissensionis  occasio.  Et  con- 
senserunt  duodecim  archiepiscopi,  centum  et  qua- 
tuordecim  episcopi,  et  quindecim  presbjteri  cardi- 
nales,  et  octo  diaconi  cardinales,  qui  omnes  in  dam- 


universse  Ecclesise  fecimus,  emendare  curabimus; 
ut  quod  terreni  in  me  est  quoque  correxisse  osten- 
datur  Ecclesise.  »  Tradit  itaqoe  Sugerius  in  Yita 
Ludovici  Grossi  Paschalem  facti  sui  poenitentem  re- 
vera  pontificatum  dimisisse,  et  compositis  Tpndeuf, 
ut  potuit,  Romse  rebus,  in  eremum  se  recepisse. 
«  Cui  certum  facto,  ita  Sugerius,  dedit  papa  expe- 
rimentum,  quod  cum  fratres,  Ecclesifle  columnas  ad 
tuitionem,  et  Ecclesiss  reparationem  quomodocun- 
que  solvi  fecisset,  pacemqoe  Ecclesiae  qoalemcumque 
reformasset,  ad  eremum  ,solitudinis  confugit,  mo- 
ramque  ibi  perpetuam  fecisset,  si  universalis  Eccle- 
siae,  et  Romanorum  violentia  coactum  non  reduxis- 
set   (6i).   »  Hildebertus  autem  adnotat  solitudinis 


natione     ejusdem     privilegii     consen«erunt ,     cum  G  recessum,  quem  sibi  elegit;  «   renuntians,  inquit, 


abbatibus,  et  innumerabili  multitudine  tum  clerico- 
rum,  cum  laicorum.  »  Vid.  tom.  VII,  edit.  Vatic, 
an.  1607,  pag.  93.  Ratio  etiam  persuadet,  nonnisi 
commentom  narrationem  Uspergensis  habendam 
esse;  nam  si  aliquid  adversi  in  Paschalem  Bruno 
fovisset,  opportunitas  ipsi  venerat  alloquendi  quae 
libuisset  et  in  prima  synodo ;  cui,  ut  diximus,  consulto 
cam  Joanne  episcopo  Tuscuiano  interesse  noluit,  ne 
Paschali,  quemadmodum  censet  cardinalis  Norisius, 
ejus  praesentia  molesta  forct,  neve  petentibus  privi- 
iegii  abrogationem  animos  addere  videretur.  Oniitto 
narrationis  reliquam  partem,  quod  ea  nullo  satis 
firmo  fundamento  innitatur,  et  eximite  Brunonis 
virtuti,  et  obsequio  in  Paschalem  pontliicem  omnino 
repuguet.  Non  iatet  Uspergeusem  a  pluribus  scripto- 
rem  dubise  tidei  haberi.  Consule  Natalem  Alexan- 
drum  in  cit.  art.  11.  Cum  ergo  uihil  solidum,  nihil 
probatse  auctoritatis  ab  advorsariis  afferatur,  corruit 
omnino  secunda  accusatio,  idemque  de  tertia, 
ad '  quam  diluendam  accedimus,  conticere  spe- 
ramus. 

Quaestio  est  utrum  Bruno  suis  sermonibus,  aut 
litteris  adeo  Paschalem  de  dato  privilegio  redar^ 
gueret,  ac  instaret  pro  ejus  abrogatione,  ut  timore 
perculsus  dixerit  pontifex,  referente  Petro  Diacono  : 
c  Si  non  acceleravero  ei  toliere  abbatiam,  futurum 
est,  nt  ipse  suis  argamentationibus  Romanam  mihi 
tollat  pontincatum.  >  Facii  hujus  historiam  astruit. 


D 


domo,  patricp,  rebus,  officio,  mortificandus  in  carne 
Pontianam  insulam  commigravit.  *  Addit  preeterea 
idem  auctor,  qood  Paschalis  jugibus  precibus,  et  la- 
crjrais  cardinalium,  aniversique  populi  Romani 
victus,  apostolicse  sedis  gubernacula  iteram  assum- 
psit,  et  concilium  proximo  anno  Romse  habendum 
iudixit.  Fui<  equidem  illud,  ut  supra  dixi,  an.  Iil2 
celebratum.  In  hoc  tanto  scriptorum  conflictu  cui 
major  fides  pro^standa  sit,  ad  examen  revocabimus, 
Et  quidem  primo  Petrum  Diaconum  perssepe  in 
omissionera,  et  suppositionem  multarum  rerum  in- 
cidisse,  jam  adnotavimus.  Secundo  quae  narrat  de 
timure  Paschalis  amittendi  pontiQcatum,  quod  Brunu 
montis  Casini  abbas  ei  adversaretur,  suisque  argu- 
mentaliunibus  animos  a  se  alienare  uiteretur,  uimis 
absona  sunt,  et  Paschali  ipsi,  et  Brunoni  injuriosa. 
Primo  enim  constat  nihil  ineptius  objici  posse. 
Quid?  si  Paschalis  timebat  Brunonem  abbatem  Casi- 
nensem  suis  argumenlationibus  sibi  pontificatum 
abrepturiim;  num  easdem  spernere  potuisset,  ipso 
ad  Ecclesiam  Signiensem  episcopo  reverso?  Num 
mutatio  ioci  Brunouis  argumeuta  immutabat?  Pa- 
schalem  etiam  offondunt,  quasi  de  amore  et  obe- 
dientia  nniversalis  Ecclesice,  quse  eum  verum  pon- 
tificem  agnoscebat,  dubitaret,  et  alias  privilegium, 
dissensionis  causam,  revocare  non  posset.  Brunoni 
etiam  spectabilis  sanctitatis,  et  meriti  viro,  prcecla- 
risque  muneribus  fancto  valde  detrahunt;  qaod  a 


(61)  Spicil.  tom.  IV,  pag.  249.  Hiidebert.   operap.  Ifl.  lib.  ii,  epist.  22. 


PROLEGOMENA.  —  VITA  S.  BRUNONIS. 


122 


?aschali  data,  sicat  ei  scripserat  :  «  Nullum  A 
I,  te  TiTeote,   pontiilcem   habere  volo,  >  eum 
turum  ostendant.    Ecoutra    vero    Sugerii,   et 
berti  scripta  ut  sincera  communiter  admittun- 
it  quae  de  Paschali  hoc  indiscrimine   referunt, 

continenty  quod  summse  virtuti  ejus  non  con- 
t;  quinimo  majorem  ei  vonerationem  conci- 
jns  voluntaria  dimissio  (62).  Nam  cum  dicant, 

Paschalis  ob  pacem  et  coucordiam  fidclium, 
asrorem  tradita;  Henrico  concessionis,  facti  sui 
tens  de  renuntiando  pontificatu  cogitaverit,  et 
iam  perfecerit,  de  insigni  quodam,  et  perraro 
lanimitatis  experimento  testimonium  prcnbent, 
ue  in  posteritate  enm  commendabilem  rcddunt. 
iberti  et  Sugerii  relatio  dc  dimissione   Pascha- 


CAPUT  XI. 
De  dimissione  abbatise  Casinensis, 
Ut  aliquid  certi  hoc  in  celebri  facto  habeatur,  duo 
arbitror  praemittenda.  Primum,  Paschalem  pontiii- 
cem  nunquam  Brunoni  indulsisse,  ut  episcopatus 
insignia  deponeret  (63),  ex  quo  constat  eum  velle 
aliquando  susb  Ecclesiie  restituere ;  alterum, 
Signienses  semper  apud  pontificem  de  pastoris  sui 
absentia  questos  fuisse,  snasque  prcces  frequenter 
interposuisse,  ut  episcopum  ad  suum  munus  obeun- 
dum  redire  cogeret.  Orta  interim  controversia  de 
privilegio,  a  Paschaii  imperalori  Henrico  concesso, 
de  quo  in  pra^cedenti  capite  egimus ;  cnm  Bruno 
unus  ez  prsecipuis  indulti  illius  oppugnatoribus  ei 
delatus  fuisset,  ratus  pontifex,  quod  ex  celebris 
tomani  pontificatus  a    Gottefrido     Viterbiensi      potentisque  Casinensiscoenobii  regiminc  majus  acce-* 


n.  p.  XVII,  his  carminibus  confirmatur,  apud 
.  Norisium  pag.  446,  editis;  idemque  ait  in 
ilio    Romano    au   1  i  12,  Paschalem    eam  reite- 

dolcns  lamenta  movetf  totumque  pcr  orbem 
siam  sua  charta  vocat  properanter  ad  Urbem. 
?c  ubi  consedit  Caesaris  acta  dedit. 

ait  :  0  Patres,  a  Cxsare  scriptu  notate 
uodcumque  placet,  snper  his  decrsta  parate  : 
;  quoque  pontificem  non  fore  jussa  date, 
jtis  mala  vestra  meis  venisse  notavi ; 
iisme  dcsiitui  dignum  reputavi, 
j  quoque  deponi  ne  pereatis  ait.  ^ 

ait,  et  mitram  rejicit,  mantumque  relinquit, 
net  Eccksia  sine  me  quidquid  placet,  inquit, 
yrequc  pontificis  judicet  ipse  sibi. 
)rum  scriptorum   consensns  de  voluntaria   Pa- 
lis  dimissione  Romani  pontiiicatus  ita  prsevalere 
ii  nni  Petri  Diaconi  testimonio,  quem  persippe  a 
s  de  erratis,  et  omissis  redargui  posse,  ostensum 
Sed  aiunt  vere  Bruno  coenobii  Casinensis  rcgi- 
.  dimisit,   et  Siguiam  ad  suam  administrandam 
esiaiu  reversus   est ;  non  potest  ergo  in  dubium 
'cari,  quod   Paschaiis  poiitifex    ei  dimissionem 
itiffi  Casinensi  per  Leonem   Ostiensem,   et   per 
tolas  ipsi  Brunoni,  et  monachis  scriptas  prsece- 
t ;  qnemadmodum  idem  Petrus  Diaconus  adno- 
t.    Usec    historiui     pars   reliqua  materiem    se- 


deret  Brunoni  nomen  ot  auctoritasy  ilium  Signiam 
revertere  jussit.    Rem  ita  profecto   tradidit  Petrus 
Diaconus.   «    Itaquc,    ait,    eidem    abbati   Brunoni 
direxit   epistolam    Paschalis  pontifex,   qua    vetuit, 
ne   ultra  episcopus   esset    et   abbas.    Neque    oltra 
ferre  apostolicam   sedem   episcopum   aliquem  mo- 
nasterio  pra;csse  tam   celebri.    Fratribus  etiam  per 
episcopum  Ostiensem,  et  hujus  coenobii  monachum 
litteras  misit,  raandans,  ne  ipsi  viro  ulterius  obedi- 
rent.  »  Chronologuni  Casinensem  hac  in  narratione 
secutus  est  Mabilionius  in  Annalibus  Benedictinis, 
tom.  V,  p.  559,  non  vero  Ferrarius,  neque  Ughel- 
lius,  Prior  enim  in  catalogo  sanctorum  italia3,  quem 
C  plurimi  faciunt  Bollandiani,  petitionibus  precibusqne 
Signiensis  populi  Brunonis  ud  suam  Ecclesiam  red- 
itum  tribuit ;  ait  enim : «  Ad  Ecclesiam  suam  instanle 
populo  redire  cogitur.  »  Ughellius  autcm  supponit 
ortam  controversiam  Paschalem  inter  et  Brunonem, 
utrum  praestaret  magis  episcopali  munere  fungi,  an 
monachorum  coetui  praiesse;  cnmque  primum  asse- 
reret  pontifex,  ille  rationibus  ejus,  et  reverentia  vi- 
ctus  abbatise  regimen,  exaclis  in  ea  tribus  annis,  et 
decem   mensibus,   dimisit,   et   ad  pristinam  sedem, 
pro  qua  ordinatus  fuerat,  reversus  est.   Difsidium 
autem  illud  tumultu    et    acerbitatc   pleuum,  quod 
discessio  Brononis  a  moute  Casino  cxcitavit,  silentio 
cum  pluribus  scriptoribus  praeterirem,  nisi  quae  de 


eo  vulgata  sunt,  eximiam  S.  episcopi  probitatem,  et 
utis  capitis  prajstat,  in  quo  examen  reser-  B  monachorum  famam  illustrem  offenderent.  Petrum 
lus.  Diaconum  iterum  audiamus:  narrat  enim  monachos 

pro  salute  animae  nostrae  cogitamus,  et  commissum, 
quod  pro  fratribus,  atque  liliis,  pro  excidio  Urbis, 
et  universae  provinciae  egimus,  emendarecurabimus. » 
Memorat  demde  delationem  apud  pontificem  factam 
de  Brunone  Signiensi  episcopo,  et  abbate  Casinensi, 
ut  qui  illo  in  dissidio  tanquam  dux,  et  signifer  se 
Resserit,  quam  ille  datis  ad  Pascbalem,  et  ad  Petrum 
Portoensem  litteris  diluere  studuit.  Vid.  Mabillon. 
Annal.  Benedictin.  lib.  v,  an.  iiil,  pag.  530,  et  Pa- 
gium  loc,  cit. 

(63)  Brunon  6tait  touiours  6v6que  de  Segni,  et 
quelque  instance  qu'il  eat  faite  pour  6tre  d6charg6 
decette  Eglise,  le  pape  ne  voulut  jamais  admettre 
sa  renonciatioQ.  Fleury,  tom.  XIV,  liv.  lxv, 
an.  1111. 


•2)  Hisce  scriptoribus  plus  quam  cscteris  adheesit 
(iilonius,  cujus  testimonium  gravissimum  hic 
ram.   «    Ubi  Paschalis,  ait  in  Urbem  ingressus 

rcliqui  cardinales  pactum  illud  magnopere 
robarunt.  At  pontifex,  necessitatis  articulum  in 
i  excusationem  obtendens,  cum  eos  non  facile 
ari  posse  intelligeret,  dedit  locum  irse,  et  in 
ipaniam  socessit  Interim  prsedicti  cardinales, 
Ofle  comitiis  habitis,  simul  cum  Joanno  Tusculano 
um  rescindunt,  utpote  soperiorum  pontiiicum 
retis  omnino  contrarium.  Quud  ubi  rescivit  pon- 
L,    qui   tupc   Terracinae  versabatur,  scriptis  ad 

litteris,  zeium  cpidem  iaudavit ;  sed  id  non 
onice,  nonex  charitate»  sed  exffimuiationefactum 
iri  dixit :  «  Quocunque  tandem  modo,  inquit, 
um  sit,  nos  tamen  cimiisi  de  misericordia  divina. 


m 


S.  BRUNO  EPISCOPUS  SIGNIENSIS. 


124 


B 


Casinenses,  audito  Branone  eis  proponente  in  abba-  A 
tem  quemdam  monacbamy  natione  Ligarem,  Pere- 
grinum  nomine,  graviter  commotos  fuisse,  ac  ana- 
nimiter  dixisse,  si  yellet  ipse  regimen  retinere,  li- 
benter  ei,  ut  antea,  paruissent ;  si  vero  illud  dimit- 
tore  paratus  esset,  eos  liberos  sineret,  ut  juxta  con- 
stitutum  a  S.  Bcnedicto,  ipsi  suum  abbatem  eiige- 
rent,  quem  voluissent.  Prteterea  addit  monacborum 
commotionem,  ne  Peregriuus  ille  vir  ambitiosus  ac 
valde  callidus  praevaleret,  adeo  exarsisse  at  Bruno 
timore  perculsus  in  inferius  monasterium  descen- 
derit.  Interim  cum  Percgrinus  armatos  milites  in 
coenobii  septa  invexisset,  ut  vi  obtinerct  quod  sponte 
assequi  nonpoterat;  monacbi  pariter  omnes  insur- 
rexere,  tantoque  impeta  insolentem  turbam  adorti 
sunt  ut  ab  eedibus  illis  omnino  depulerint.  Tandem 
Petrus  Diaconus  bistoriam  ita  concludit :  «  Quod  cum 
abbati  nuntiatum  esset,  ad  hoc  monasterium  ascen- 
dit,  et  ad  se  fratres  advocans,  nolo,  inquit,  ut  pro- 
ptcr  me,  inter  vos,  et  Romanam  Ecciesiam  scanda- 
lum  oriatur,  ideoque  virgam  pastoralem,  quam  mibi 
tradidistis  accipite,  et  mox  super  altare  ponens,  fra- 
tribus  absolutionem  faciens,  ad  episcopatum  suum 
rever^s  est.  »  Ilac  de  concertatione  ne  verbum  qui- 
dcm  apud  Mabillonem  reperies;  meminit  quidem 
epistolae  a  Paschali  ad  Leoncm  Ostiensem  episco- 
pum  missse,  qua  Bruuonem  monebat  ut  se  ab  abba- 
tia  dimitteret,  et  monachi  alium  abbatem  eligerent. 
His  porro  verbis  totum  factum  perstringit  :  «  Fecit, 
ait,  quod  in  se  erat,  Bruno,  ut  alius  pro  se  cligereiur  :  q 
at  fratribus  constanter  renitentibus,  refert  ea  ailo- 
cutum  S.  episcopum,  quai  supra  ex  Petro  Diacono 
tradita  sunt :  Nolo,  ut  propter  me,  »  etc.  Idem  Ma- 
billonius  post  hasc  Petrum  Diaconum  redarguit  de 
pluribus  sua  in  Historia  omissis,  deque  aliis  falso 
relatis  tom.  V,  lib.  lxv,  p.  139.  (64)  Anonymo  vero 
Signiensi  hoc  in  negotio  nullam  iidem  prtestare  pos- 
sumus,  qui  discessum  Brunonis  a  rcgimine  Casi- 
nensi  exconjuratioue  monachorum  contra  praesulem 
suum  repetit,  eosquo,  quod  illum  violenter  et  con- 
tumeliose  ejecerint,  criminatur.  Ut  figmentum  cjus 
narrationem  judicamus  :  primum  ex  eo,  quod  cum 
ipse  anonymus  septaaginta,  et  ultra  annis  Bruuonc 
posterior  fuerit,  nequo  ea,  quas  hoc  de  facto  scri- 
psit,  alicujus  coaevi  auctoris  tcstimonio  conilrmet, 
aut  ex  vulgi  opinione,  qua  nihil  incertius,  accepit, 
aut  Signicnsibus  nimis  indulsit,  qni  male  aflectum 
animum  erga  religiosissimos  illos  viros  habuere, 
quoi  pastorem  suum,  ipsis  invilis,  tandiu  apod  se 
retinuerint.  Secundo,  quis  credet  scriptori  seipsum 
conlradicenti?  Hoc  de  lapsu,  qui  juxta  critices  ca- 
nones  cst  gravissimus,  evincilur  annonymus;  si  qui- 
dem  cum  paulo  ante  mouachos  commendasset,  di- 
cens,  «  plerosque  ex  eis  spiritu  Dei  agi,  super  Pa- 


tris  injaria  commotos,  libentique  animo  fuisse  re- 
vocaturos,  nisi  timuissent  mandatis  apostolicis  ob- 
viare;  postea  eosdem  coenobitas  diabolicis  sug- 
gestionibus  instigatos  contra  S.  abbatem  conspira- 
tionem  fecisse,  ait,  eumquo  non  solum  contumeliis, 
verum  etim  verberibus  animo  infrunito  {et  irri- 
vercnti  a  monasterio  expulisse.  »  Tertio  nemo  nescit 
hujusmodi  narrationem,  iam  cximie  confutatam  a 
D.  Pliiiippo  Malabayle,  et  ab  Erasmo  Gattula,  de 
quibus  supra  mentionem  fecimus,  eamqae  ut  ca- 
lumniam  penitus  despexisse  quotquot  scriptores 
Chronicon  Casincnso  post  Petrum  Diaconum  illu- 
strarunt.  Cum  BoUandianis  tandem  dicimus  omnem 
hujusce  facinoris  suspicionem  esse  abjiciendam,  ut- 
pote  Brunonis  sanctitati,  optimoque  monachorum 
Casinensium  nomini  indignam,  et  injuriosam. 

CAPUT  XH. 
De  reditu  Brunonis  ad  Signiensem  Ecclesiam. 
Qua  laetitia,  quoque  plausu  BrunoA  Signiae  po- 
pulis  exceptus  fuerit,  cum  iilum  sibi  restitutum  vi- 
derint,  ex  tristitia  et  moirore  argui  potest,  cum 
pluribus  annis  eum  absentem,  aliisque  votis  illiga- 
tum  doluerint.  Reditus  ejus  mense  Octobri  iJil  a 
Petro  Diacono  collocatur.  Et  ita  Qeri  debuit;  nam 
sequenti  anno  accessit  ad  concilium  Lateranense  u, 
a  Paschali  II  celebratum,  ut  ex  sua  subscriptiono 
constat.  Quamvis  Signia  non  ita  distet  Casino,  et 
cives  haud  raro  S.  episcopuin  suum  videre  atqne 
consulere  possent  «  omnique  anno,  ut  anony- 
mus,  quandiu  permansit  in  monasterio,  de  mana 
ejus  chrisma,  et  sanctum  oleum  susceperunt,  quia. 
charissimo  venerabantur  affectu ;  >  attamen  ejus 
praesentiam  vehementer  exoptarunt,  ex  amore,  quo 
eum  prosequebantur,  ilagitantes,  ut  prsesens  uui- 
versoi  dioecesi  spirituali  consuleret  saluti.  Pristinam 
vitse  formam  statim  assumpsit  S.  Bruno,  et  singulis 
pastoralis  ofiicii  muneribus  cumulatissime  satisfa- 
ciens  novus  virtutum  splendor,  novusque  rerum 
ordo  in  Ecclesia  Signiensi  exsurgere  ac  reflorescere 
visus  est.'  Adeo  vero  percrebuerat  Brunonis  cele- 
britasnon  in  Italia  solum,  sed  in  Galliis  etiam,  ubi 
suis  in  legationibus  maxima  negotia  feliciter  egerat ; 
nt  ssBpe  soipius  episcopi  controversiarum  suarum 
judicem  eligerent,  atque  in  ejus  sententia  conqnie- 
scerent.  Ipse  enim  narrat  grave  dissidium  ortum 
inter  Sipontinum  episcopum  et  Beneventanum,  cum 
ad  eum  causa  delata  fuisset,  quamvis  archidiaconus 
Ecclesiae  Beneventanse  episcopi  sui  partes  callide 
nimis  ac  violenter  prosequeretur;  attamen,  quia. 
rationum  momenta  Sipontio  favebant,  ei  causam 
adjudicavit  (Go).  Alterius  causee  relatorem  et  ju- 
dicem  exstitisse  Bruuonem  constat  ex  bulla  Pascbu- 
iis  II,  quse  est  ix  in  tomo  II  collectionis  Mayuardi. 
Hac  in  constitutione  pontifex   monachis  Casinensi- 


(64)  Eruditissimus  etiam  Tiraboschius  Petrum 
Diaconum  iu  manifestum  errorem  facti,  et  anachro- 
uismum  lapsum  demonstrat  in  Appcnd.  1,  pag.  45 i, 
tom.  l    Hislor.  abbat.    Nonanlulauce.    edit.   MutiujB 


an.  178i.  Et  ante  ipsum  cardinalis  Norisius  Histor. 
De    investituris  p.   438,   eumdem  chronologum  de 
similibus  erratis  reprehendit. 
(65)  Commont.  ad  cap.  xxv  Dcutcron.,  p.  211. 


PROLEGOMENA.  —  VITA  S.  BRUNONIS. 


126 


onfirmavit  contra  abbatissam  S.  Marifn  arbis  A 
c  cellam  Cinglensem,  ubi  ha>c  de  Brunone  ba- 
T  :  «  Regresso  Brunone  episcopo  Signino  pro- 
nte,  dixerunt  rationabile  ac  justum  sibi  do- 
papcc  judicium  videri,  ratumque  id^babendum 
lam  canonico  ordine  pertractatum.  »  Eadem 
Qtia  jam  prolata  fuerat  ab  Urbano  II,  a  qua 
icta  abbatissa  appeliaverat.  Constitutio  hsnc 
reperitur  Kalendis  Aprilis  A.  D.  HO!J,  Pascha- 
)ntificis  II.  Plura  fortasse  alia  hujus  generis 
la  a  Brunone  acta  probabile  est,  quo*,  ut  illa, 
libus  nientionem  fecimus,  vita;  ejus  scriptores 
jrunt.  Iterum  Bruno  Romara  se  contulit ,  at 
lus  in  capite  prsRccdenti,  et  interfuit  concilio 
iteran.,  quod  Paschalis  pont.  an.  IH6  cele-  « 
t  ad  componcnda  dissidia,  quse  adhuc  Eccle- 

propter  inveslituras  divexabant,  atque  in  eo 
im  illud  ipsum  priviiegium  damnavit,  et  ana-' 
ate  perculsit.  Paschalis  biennio  elapso  e  vivis 
*sit,  scilicct  die  10  Januarii  an.  iH8,  eique 
duodecim  dies  successor  datus  Joanncs  S.  R.  E. 
jllarius,  opera  prajsertim  Petri  cardinalis  epi- 

Portuensis,   cui  Gelasii  II   nomen  impositum 

Qaam  iuctuosa  Gclasio  sui  pontiticatus  initia 
nt,  ut  vix  coronatus,  Roma  fugiens  apud  Gallos 
idium  qutPsiverit,  a  scriptoribus  ecclesiasticis 
descripta  traduntur;  qui  etiani  referunt  illum 
um  expleto  primo  pontificatus  sui  anno  in  ce- 

Cluniacensi  monasterio  plcuritide  et  podagra 
,'ptum  piissime    obiisse.   Cum   autem  ad  idem  C 
asterium  ofQcii  causa  erga  Gelasium  Ugo  archi- 
topus  Viennensis  se  contulisset,  eumque  paucos 

dies  via  perfunctum  repcrisset,  cardinaies,  et 
topi  ipsum  Ugonem  pieuis  suffragiis  in  sum- 
1  pontiticem  elegerunt,  atque  Callixtus  II  appel- 
I  est.  Hsec  commeuiorare  duxi,  ut  simui  dicerem 
alare  gaudiam,  quo  afloctus  fuit  Bruno,  audita 
lis  electione  in  Romunum  pontificem,  quem  in 
is  nobilitate  geaeiis,  pietate  ac  doctrina  or- 
isimum'  agnovcrat,  atque  cum  eo  familiaritcr 
»at.  Aliam  la^titiw  causani  sancto  aatistiti  Si- 
nsi   attulit  reconciliatio   Henrici   V,  inipordtoris 

Ecclesia  catholica,  quippe  reuuntiavit  taudem 
stiturisy  easque  remisit  Calixto  poutiiici,  a  quo  ^ 
lutus  fuit  a  censuri^,  et  in  commuuioucm  sedis 
lanyj  receptus,  id  testantibus  GoiFrido  Viteber- 
•i  Chronic.  p.  17,  et  Othono  Frisingensi  chron. 
vii,  cap.  16.  Anno  Calixti  pontiiicatus  V  humana3 
litiouis  debitum  soivit  Bruno,  et  terrenam  habi- 
mem  cum  coelesti  commutavit ,  ut  probatiora 
imenta  testantur. 

CAPUT  XIII. 
De  obitu  S.  Brunonis, 
c   anno   migrationis   ex   hac  vita   S.    Bruuonis 

•6)  Diem  emortualcm  S.  Brunonis  vere  fuisse  xv 
Aug.  confirmatur  ex  cod.  Casinensi  nuper  re- 
liito  a  claris.  prteside  iitius  archivi  D.  Joan.  Bap. 
ericio ;  cum  euim  in  co  descriptum  sit  martyro- 
am  Usuardi,  ejusque  scriptio  circa  annum  lOoO, 
pore  ceiebris  abbatis  Desiderii  ex  characterum 


non  una  est  scriptorum  opinio.  Matthrcas  Lauretus 
in  notis  ad  supracit.  Chronicon  Casinense,  ab  ipso 
editum  Neapoli  an  1616  putat,  juxta  suam  compu- 
tationem,  obitum  Brunonis  an.  1125  consignandum, 
quod  Angelus  Roccalib.  De  canonizatione  sanctorum 
testatur,  Roma;  in   biblioth.  PP.  Congrcg.  Oratorii 
asservari  bullam  canonizationi*^  S.  Brunonis  factaj  a 
Lucio  III,  anno  D.   1183,  et  cum  hic  solemnis  actus 
referatur  ad  annum  58,  a  transitu   adsuperos  ejus- 
dem  S.  episcopi,  scquitur  eum  functum  vita  fuisse 
an.  1125.  Sed  hujusmodi  bullai  apographum  in  illa 
bibliotheca  non  exstat ;  ut  ego  ipse  quaesivi,  et  nemo 
se  vidisse  testatur.  Verius  anonymus  annum  bcatse 
dormitionis  Brunonis  dcscripsit  :  «  Migravit,  inquit, 
ad    Dominum  xv   Kal.  Aug.,  an.    v   Calixti  II ,  sui 
vero  cpiscopatus  xliv.   »  Notant  hi  characteres  non 
annum  1124;  sed  an.  1123;  currebat  enim  annus  v 
ab  assumplione  Calixti  II   ad  cathedram  S.   Petri, 
quando  S.  Bruno  die  18  Julii,  an.  1123,  extremam 
diem  clausit,  nec  ea  ulterius  difTerri  potest.  Accedit 
unanimis  scriptorum   accuratiorum  consensos,  qui 
cpiscopatum   iniisse   affirmant  sub  S.  Gregorio  VII, 
an.  1070,  ut  primo  capite  diximus ;  eo  scilicet  anno, 
quo  cum  Bercngario  in  coucilio  Romano  de  SS.  Ea- 
charistiae    sacramento    victor  decertaverat.   Additis 
igitur  hujus  inaugurationis  initio  annis  44  in  episco- 
patu  transactis  ,    aperte  evincitur,    non   ultra   an. 
1123  mortalem  ejus  vitam  esse  extendendam    (66). 
Demum  cum  in  confesso  sit  ex  altera  actorum  ap- 
pendice  Honorium   III,   S.    Brunoni  aram  erexisse, 
propriisciuo   manibus   consecrasse  ;  is  vero  diserte 
fuisse  dicatur  annus  ab  obitu  Brunonis  centesimus ; 
consequens    iterum    cst    eum    ad    immortalitatem 
transisse  an.   1123.   Idque  etiam  ex  eo  coniirmatur 
quod,   ut  oadem    appendix  asserit,   arinus  ille  1223 
fuerit  Honorii  septimus,    utpote   qui  in  pontificem 
electus   est  an.   1216,  quod  cum  epocha  illius  con- 
sccrationis  cousonat.   Jam  prope  octogenarius  erat 
Bruno,  atque  vitai  austeritate,  et  labore  viribusetiam 
valde   debililatus,  cura  placuit  Deo  ei  revelare,  ut 
testatur  anouymus.  non  longe  fulurum  ab  hac  vita 
transitum   suum.   llac  prGevisione  admonitus   tanto 
magis   coelcstis    exarsit   amore,  cupieus   dissolvi  et 
(is^a  cum  Christo  ;   quare  assiduis  vacabat  prccibus, 
populumque  suum  frequenti  verbi  Dei  pabulo  refi- 
cielial.  Gravi  ergo  febri  correptus  decubuit,  cumque 
iavalesceute  infirmitate  majori  languore  afliceretur, 
cloro  ac  populo  ad  se  convocato,  postrema  eis  reli- 
quit   Cliristianaj  vitae   docuiiieuta.    Et  quia  langue- 
c<;ns  exsorgere  nou  valebat,  e  lectulo  a  1  feneslram 
defoTri  voluit,  ubi  extretnos  colligens  spiritus,  tanta 
vi  tantoque  dilectionis  impeto  couciouavit  ut  omnes 
in  lacrymas  erumpe^ent,  imminentis   interitus  ejus 
dolore  perculsi.   Ut  autem  Signienses  consolaretur, 

forma  acta  videatur,  die  23  Julii  addita  fuit  conri- 
menioralio  S.  Brunonis,  hisce  verbis.  t  Eodcm  dio 
depositio  S.  Bruni  episcopi,  et  confessoris.  «  Hujus- 
modi  addiliouem  factam  fuisse  credeudum  est,  post- 
quam  Lucius  III,  P.  M.  solemnem  ejua  celebravit 
apotheosim. 


127 


S.  BRUNO  EPISCOPUS  SIGNIENSIS. 


l^ 


duo  S.  episcopus  eis  pollicitus  est  :  ununiy  patroci-  A 
ninm  saum  apud  Deam  semper  ipsis  adfutaram  ; 
alterum,  In  tyrannicam  nunquam  amplius  casaros 
dominationem  ,  quoe  vaticinia  vera  fuisse  eventus 
comprobarant.  Tandem  morbo  excidinm  minitante, 
Bruno  extrema  sacramenta  sibi  administrari  voluit, 
ac  ferventissimos  eliciens  actus  amoris  Dei,  purissi- 
mam  animam  suo  reddidit  creatori  anno  setatis 
suse  76.  Heec  ab  anonymo  acrepimus  ;  cseteri  autem 
scriptores  satis  dixisse  visi  sunt  eum  sanctissime 
obiisse  (67).  Dum  funus  S.  episcopi  in  templo  B.M.V., 
ubi  corpus  ejus  tumulatum  fait,  ageretur,  Deus 
pluribus  miracuiis  sanctitatem  ejus  comprobavit  , 
quse  anonymus,  Ghronicon  Casinense,  nec  non  Fer-  . 
rarius,  ex  vetustissimo  quodam  breviario  memoriae 
prodiderunt.  In  his  describendis  non  immoror,  cuni 
ejusdem  mirabilibus  signis  Angelus  Toti  canonicus 
Signlensis  Vitam  S.  Brunonis  typis  Romanis  1783, 
ab  ipso  editam  exomaverit. 

CAPUT  XIV. 
De  virtutibus  S.  Brunonis, 
Maximis  Brunonem  claruisse  virtutibus  oportet, 
cum  tantorum  virorum  snmmorumque  pontiiicum 
gratiam  et  amorem  sibi  comparaverit.  Jam  supra 
diximas  qua  benevolentia  eum  complexi  sint  SS. 
Grcgorius  VII,  et  Petrus  Igneus  quamque  splen- 
dida  suse  dilectionis  argumenta  ei  preebuerint. 
Plurimi  etiam  faciendum  est  S.  Leonis  IX  testi- 
monium ,  qui  cum  Joanni  Tusculano  episcopo* 
apparuisset ,  ei  prfiecepit  ut  Brunonem  Signien-  c 
sem  ad  ejus  gesta  scribenda  excitaret.  Nota  etiam 
omnibus  fait  maxima  ejus  cum  Petro  Anagniae 
insigni  episcopo  necessitudo ,  cui  morem  gerens , 
Pentateuchum  suis  commentariis  iliustravit ,  eju- 
sque  vitai  sanctissime  actee  compendium  posteri- 
tati  mandavit.  Migravit  autem  ex  hac  vita  S.  Petrus 
anno  i  405,  eumque  inter  sanctos  Paschalis  II  col- 
locavit,  Brunonis  prsecipue  testimonio  permotus. 
Qui  primam  adolescentiam  in  schola  altioris  per- 
fectionis  exegerat ,  quique  desiderio  ejus  incensus 
terrena  omnia  deserere,  et  Deo  soii  vacare  sibi  pro- 
posuerat ,  jam  iirmissa  omnium  virtutum  jecisse 
fundamenta  dicendus  est.  Quis  mundi  fugam,  hono- 
rnm,  ac  divitiarum  contemptum,  perpetuam  sui  abne- 
gationem  ei  inspiravit,  nisi  gratia  coelestis,  quae  suis  ^ 
iiium  beuedictionibas  diluculo  praevenit,  nt  eximise 
sanctitatis  exemplar  in  Ecclesia  eniteret?  Cumque 
haec  ab  humilitate  germen  accipiat,  quantum  Bruno 
hanc  virtutem  in  deliciis  habuerit,  perpetuum  ejus 
studium  mdnifestavit.  Neque  mihi  opus  est  remi- 
nisci  dignitatem  canonicatus  Astse  et  Senis  ab  eo 
dimissam,  omnemque  despectum  nomen,  quod  apud 
cives  illos  sibi  meruerat;  cum  non  sint  hcec  nisi 
prima  demissi  animi  ejus  specimina,  et  longe  majora 

(67)  Cardinalis  Baronius  post  mentionem  demis- 
sionis  Brunonis  abbatise  Casinensis,  ejusqne  reditus 
ad  Signiensem  Ecclesiam  hsec  addit.  c  Ubi  in  sancta 
>  conversatione  usqne  ad  Oderii  secundi  abbatis 
»  tempora  vivens,  feliciter  migravit  ad  Dominum 
I»  pridie  Kal.  Septembris.  Sepuitus  est  in  civit.  Si- 


nos  in  admirationem  abripiant.  Romse  Brono  igno- 
tus  advenerat,  Casinum  petiturus,  a  S.  Petro  Igneo  V 
cardinali,   Deo  aiflante,   quseritur,   in  sedibas  ejos  {_ 
hospes  recipitur ,    plurimumque    S.    Gregorio   VII   '' 
commendatur.  Unus  prae  omnibus  electus  ad  de- 
certandum  in   concilio    Romano   de  catholica   fide 
contra  Berengarium  hsreticum,  tanta  eloquentis  vi    ,' 
et  doctrina  eum  confutat  ut  patefacta  veritate,  at- 
que  omni  errore  sublato  ,  palinodiam  canere ,  ve-    : 
niamqne  petere  coegerit.  Quo  difticilius  certamen,    t 
eo  gloriosior  cum  fuerit  Brunonis  victoria,  Patrum    ■ 
omnium  laudibus  exornatns,  paratam  sibi  viam  ad    • 
sublimiores  Ecclesise  gradus  videbat.  Revera  a  Gre- 
gorio  episcopus  Signiensis  designatnr,   firmiterque 
liujusmodi  dignitatem    renuentem ,   solum    iterata 
portenta  ad  eam  subeundam  ilectunt.  Muito  majo- 
rem  suse  demissioni  conflictum  iieri  sentiebat  Bruno 
a  legationibus,  prseclarisque  muneribus ,    quae  tum 
Urbanus  II  tum  Paschalis  II  ei  persffipe  tradebant; 
quare  ut   sni  nominis  famam  ubique  resonantem 
effugeret,  in  Casini  solitudine  se  abscondit.  Verum 
neque  ibi  privatus  coenobita  diu  esse   potuit ;    quo 
enim  se  occultabat,  eo  magis  honores  eum  perse- 
quebantnr;  unde  omnium  monachorum  suffragiis  in 
Archimandritam   Casineusem    assumptus  ,  celeber- 
rimo   ilii  coenobio   preeesse  coactus  fuit.   Scripsere 
aliqui,  ex  quibus  Bellarminum,  Oldoinium,  Teisse- 
rium,  Marteneum  et  Mabiilonium  proferam»  Bruno- 
nem  inter  S.  R.  E.  cardinales  cooptatum,  sed  cum 
hac  de  dignitate,  illi  coliata,  desint  certiora  docu- 
menta,    saltem   conjicere   licet  eam    sibi    oblatam 
humiliter  recusasse.  Ab  hac  singulari  virtute  quam 
Bruno  impense   dilexerat  proiluxisse  credenda    est 
summa   a  moilioribus  vita3  commodis   abstinentia, 
qua  semper  modico  ac  frugaii  victu,  detrita  veste, 
et  vix  necessaria  sapellectili    contentus  vixit.  Hinc 
plurimum    apud  tGailos    scriptores    commendatum 
Brunonem  accepimus,  quod  dum   alii  suee  legatio- 
nis  tempore  magnam  auri  vim  habebant,   et  finita 
legatione,  in  via  a  prsedonibus  exspoliabantur ;  eam- 
dem  pra^dam  sperautes,  revertentem  de  Gailia  Brn- 
nonem  adorti  sunt,  sed  cum  nihii  apud  ipsum,  nisi 
modicum  viaticum    invenissent,    sua   spe    frastrati 
abierunt  (68).  Memor  autem   Bruno  Gregorii  Magni 
sententise,  qua  docuit,  ad  omnimodam  perfectionem 
non  sufiicere  omnia  reliquisse,   sed  Christi  Domini 
sequelam   addendam;    huic  se  couformari   omnino 
contendit.   Cum    enim   Servator    noster   dilectionis 
inimicorum   prseceptorem  et  exemplar    se    fecerit, 
quippe  a  ligno   pendens  Patrem   rogavit  ut  cruci- 
iixoribus    suis     ignosceret;    hujusce   dilectionis   et 
beueficentise  Siguiensis  episcopus  perfectum  imita- 
torem  se  praebuit.  Parum  ei  fucrat  Adulpho  viculi 
comiti   injuriam  et  aerumnas  carceris  illi  dimisisse, 

»  gnina  in  eccl.  S.  Dei  genitricis  et  virginis  Mariae, 
»  ad  cujus  memoriam  ho<Jie  quoqne  Dominus  mira- 
»  cula  patrare  dignatur,  ipsius  intercedentibus  me- 
«  ritis.  » 

(68)  Vid.  Petrum  de   Marca   De  concord.    sacerJ. 
et  imper.,  lib.  v,  cap.  50,  n.  8. 


m 


PROLEGOMENA.  —  VITA  S.  BRONOMS. 


13< 


» 


led  cam  magoa  ez  poteutia  et  divitiarum  copia  in 
eztremam  indigentiam  et  calamitatem  cecidisset, 
Rrano  illi  nunquam  defuit,  omnibosque  in  egestati- 
bas  abunde  subvenit.  Difliciie  est  vitee  nostrae  hosti- 
bus  beneficia  rependere,  sed  multo  difticilios  tem- 
perare  animum,  et  cnm  his  iiberaliter  agere,  qui 
bono  Domini  et  integrilatis  opinioni  insidiantur.  Ab 
his  conflictatos  Bruno  constat  ex  ejus  epistolis,  tam 
aui  Paschaiem  pontiticem  quam  ad  S.  R.  E.  cardi- 
naies,  in  quibus  depellit  quidem  calumnias  ipsi 
alGxaSy  quod  Paschalem  e  throno  sobmovere  cogi- 
taret,  adversarios  ejus  foveret,  totamque  turbaret 
Ecdesiam;  sed  eos,  quos  noverat  sibi  infensos,  ut 
firatres  semper  coluit,  nec  verbo,  nec  scripto  ali- 
quid  protulit,  quud  miuorem  charitatem  et  beoe- 
volentiam  ostenderet.  Qui  ergo  inimicos  diiigit, 
qni  se  persequentibus  benefacit,  cum  ex  Christi 
doctrina  iilius  charissimus  sit  Patris,  qui  in  coelis 
est,  hoJQS  fiiiationis  amplissimas  gratias  sibi  Bru- 
nonem  promeruisse  nemo  dubitabit.  Jam  vero  quod 
spectat  ad  zelum  puritatis  Christianse  iidei,  ad 
morum  sanctimoniam,  ad  cultum  Dei  et  sancto- 
rom,  Brunonem  ca  yiribus  omnibus  promovisse, 
ccnciiia  quibus  prsefuit,  muuera  quoe  gessit,  scripta 
quae  edidit,  asterno  iili  erunt  testimunio.  Uaec,  et 
soperiora  animo  reputans  a  singulari  quadam  pla- 
neque  generosa  Brunouis  fortitudine  abripior,  is 
enim  noiiis  pepercit  iaboribus,  apud  plures  natioues 
magnosque  principes  ardua  quaeque  negotia  aggres- 
sos  feiiciter  confecit,  iile  etiam  injuriis,  obtrecta- 
iionibiis  minisque  infeosoruui  hominum  invictum 
animum  objecit.  Cum  sibi  conscius  esset  Bruno, 
nihii  alind  quam  Dei  gioriam  velle,  eam  in  veritate 
jnstitiaque  tuenda,  in  malis  ad  bonam  frugem  revo- 
candis,  in  opportunis  consiiiis  suppeditandis  impa- 
vide  prosequebatur.  Hinc  quid  mirum,  si  ab  invidia, 
ut  perturbator  Ecciesise,  nt  partium  studiosus,  ut 
soee  opinionis  nimium  tenax,  insimulatus  fuerit?  ea 
est  enim  nobiliorum  vicissitudo  virtutum,  ut  qui 
eas  oderint  muledictis  aspergant  et  ad  opposita  vitia 
traducant.  Verum  quemadmodom  soi  nebulas  dissi- 
pat,  easque  non  patitur  aibi  iucem  eripere,  ita  vir- 
tos,  8UO  spiendore  ionge  iateque  coruscante,  omnia 
sibi  adversantia  repeiiit.  Aiia  plura  addenda  essent 
de  fide,  spe  et  charitate,  quce  praecipuse  ac  summee 
in  viro  sancto  requiruntur ;  cum  autem  tota  Bruno- 
nis  vita,  cujus  gesta  huc  usque  complexi  sumus, 
his  maxime  eiuceat,  et  confirment  prseclara  docu- 
menta  in  I,  2  et  3  cap.  iib.  u  Sententiarum  tradita 
oberiore,  non  indigere  prubatione  arbitramur. 

CAPUT  XV. 
De  S.  Brunonis  sapientia. 
Cum  plane  intelligeret  S.  Bruno  sacram  Scriptn- 
ramjprseter  divinorum  mysteriorum  revelationem, 
atqne  iegisiationem,  humanarum  etiam  cognitionum 
thesamros  continere,  nihil  reliqui  fecit,  iit  iliis  se 
exornarent  facuitatibus  qua3  mentem  excolunt  ani- 
mmnqne  perficiunt.  Hinc  est,  quod  diaiecticam, 
oUucam,  historiam,  clironologiam,  artem  oratoriam 


A  et  poesim  insuper  eum  prosecutumfuisse,  ejus  scripta 
abunde  testantur  Hujusmodi  autem  facuitates  an 
cillas  vocat  S.  episcopus  supremee  dominse,  nempi 
scieatise  Dei»  cujus  arcana  earum  ope  feiicius  in 
vestigantur  aliisque  percipienda  traduntur.  Piuribui 
quidem  ia  iocis  sophismata  et  caviliosas  argomen- 
taliones  redarguit,  quibus  uluutur  hwretici,  ut  in- 
cautos  decipiant,  et  ratiocinatione,  veiut  Lydi( 
lapide,  nos  uti  debere  docet,  non  ad  obtegendun 
errorem,  sed  ad  manifestandam  probandamqui 
veritatem.  Praecepta  vero  moralia  frequentissimi 
tradit,  quoe  non  solum  mandatis  evangelicis  omnia< 
sunt  consentaaea,  sed  ex  probatioribus  ethicis  de 
prompta^  Platone  scilicet,  Aristotele,  Seneca,    quoj 

3  in  deiiciis  habuisse  videtur.  Ad  historiam  paritei 
sacram  incubuit,  eamque  prrmum  in  diviais  libris 
deiade  ex  iectione  Philonis,  et  Jusephi,  alioromqui 
scriptorum  Hebrseorum  sibi  comparare  studuit: 
eique  profanam  adjunxit,  cum  ritus,  fabulas  et  sen- 
tentias  gentiiium  auctorum  usurpare  consueverit 
si  quid  utilitatis  ad  rem  suam  ab  ipsis  conferr: 
dignosceret.  Cum  scripta  ejns  coiligeremus  S.  epi- 
scopum  historise  item  naturalis,  minime  nesciun 
fuisse  cognovimus,  siquidem  cum  de  piantis,  dc 
arburibus,  de  lapidibus,  de  animalibos  agit,  appositc 
eorum  proprietates,  virtutes,  indolemque  describit, 
ut  ex  Theophrasti,  Plinii,  Dioscoridis,  aliorumquc 
similium  promptuariis  eas  desumpsisse  conspiciatur. 
Rectum  insuper    Chrouoiogum    Brunonem  fdicam 

C  cum  in  annorum  computatione,  in  qua  tot  tantiquc 
scriptores  erravere,  ipsum  cum  tutioribus  ciirouo- 
logis  consentire  demonstrabimus.  Neque  iu  scri- 
bendo,  ubi  opns  fuit,  lepores,  venustatesque  poeta- 
rum  neglexit;  prsecipue  in  Expositione  super  Canti- 
cum  canticorum,  ut  sacri  scripturls  imaginibus, 
dictisque  allegoricis  se  conformaret.  Fateor  equiden 
nonnullas  vulgares  opiniones,  et  commenta  quo- 
rumdani  Brunonem  adoptasse;  sed  danda  est  veni£ 
setatis  iilius  scriptoribus,  cum  critices  ieges  nondun: 
in  scribendo  iucem  et  norm&m  pra^starent.  Carmi- 
nibus  utique  Brunonem  nostium  delectatum  fnissc 
auctores  aliqui  afHrmant,  et  specimina  esse  possuni 
versus  ilii,  qui  in  Ezpositione  Psalmi  cl   leguntur. 

j^  quamadmodum  hi  diversi  metri,  quibus  S.  com- 
mentator  speciosiora  Cantici  canticorum  complexus 
est.  An  veio  fuerit  disertus  orator  S.  Bruno  ora- 
tiones  ejus,  homilise  scilicet,  et  sermones  iucuientei 
demonstrabunt.  Verum  hsec  studia,  quse  mentemiiiu- 
minant,  animumque  obiectant,  ab  exculendis  gra- 
vioribus  discipiinis  eum  nou  avocarunt;  cum  iu  jurc 
canonico  et  civiii  plurimum  valuisse  compertum  sit. 
Re  quidem  vera  cur  summi  puntifices  tot  iegationes 
ei  demandarunt,  nisi  quia  ipsis  constabat,  quantun] 
in  scientia  canonum  Bruno  excelieret;  quantaquc 
prudentia,  et  doctrina  in  diflicilioribus  negotiif 
judicium  ferret?  Qusedam  ex  multis  hic  tantua 
referam.  Cum  in  Galiiis  pontiiiciie  iegationis  ofiieiG 
fungeretar,  eique  deiata  esset  cansa  dissolutionh 
matrimonii,  quam  petebat  Machiides  Gaiierano  PM- 


431 


S.  BRUNO  EPISCOPUS  SIGNIENSIS. 


jppi  Crassi  a  c\il)inilis  iiupla,  ct  ntraqne  persona 
absens  essel,  episcopo  Parisiensi  injiinxit  Bruno,  ut 
utramque  partem  dic  competenti  ad  causam  voca- 
ret,  apud  quem,  cum  vis  el  metus  gravis  probatus 
fuisset,  judicala   est    causa  in   lavorcm   Maohildis. 
Hwc  habentur  ex    epist.  161  S.  Ivonis  Carnoteusis 
ad    Humbaldum    episcopum   Antissiodorensem.    In 
concilio    autem  Pictaviense,    cui    Bruno  S.   R.    E. 
lcgatus   praeerat    Bertrandum     archiepiscopum    de 
Simonia   conviclum    deposuil.    atque  in  ejus   sedo 
Riccarduni  cardinalem  abbatem  S.  Victoris  coUoca- 
yit.  Tandem  etiam  jurisprudentiam  Brunoncm  sibi 
sociam  adscivisse  dicemus,   quod  constat  ex  codicc 
ms.  archivi  Casinensis,  in  quo  compendiose  qua^.dam 
legum  civilium  collectio  continetur.  His  ergo  pra^si- 
diis  episcopale  munus  muxima  cum  gloria,  populi- 
que  sui  utilitate  perfectus  cst  Bruno,  ccclesiamque, 
doctissimis  scriptis  suis  illustravit.  Usic  inter^  plures 
scriptores  deperditum  ejus  in  Isaiam  commentarium 
valde  deplorant ;  cum  euim  nemini  cx  prophetis  al- 
tius  |et  copiosius  divini  Reparatoris  mysteria  et  sa- 
cramenta  revelata  fuerint,  corum  interpretatio  ut  ex- 
positio  tentari  nequit,  nisi  ab  eo  qui  amplissima  pol- 
leret  divinarum  rerum  cognitione,  et  qui  vetustiorcs 
interpretes  plurimi  habitos  consuluisset.   Ferlur  cx 
his  BrnnonQm  praecipue  S.  Ambrosinm  sibi  ducem 
proposuisse,  sed  cum  huc  usque  utriusque  S.  Patris 
illustrationibus  careamus,  eorum  sapieutia  ct  laboro 
frni  non  possumus,  deprecamur  tamen  qui  maximis 
bibliothecis  praesunt,  ut  ad  haec  comparanda  sacrac 
doctriDse  monumenta  omnem  curam  impendant. 

.  CAPUT  XVI. 
De  dilectione  S.  Brunonis  crga  ordinem  S.  Benedicti. 
Ncmo  hactenns  gestorum  S.  Brunonis  iliustrator 
do  amore  atque  existimatione  ejus  erga  sanctissi- 
mum  Benedicti  institutum  tractavit.  Cum  autem  sin- 
gularis  et  eximia  fuerit  toto  vita?  suic  tempore  in 
illnm  monachorum  coetnm  ejus  dilectio,  peculiari 
hac  dissertatione  eam  prosequi  juro  meritoque  deli- 
beravimns.  £t  quidem  quod  Bruno  nobili  genere  na- 
tus,  Don  pner  a  parcntibus  oblatus,  sed  liber,  et 
adultus,  non  angusto  exstimulatus  patrimonio,  ncc 
obscurus  in  sceculo,  nec  spe  dignitatum  illectus,  sed 
jam  duplici  canonicatu  insignitus,  et  episcopns  con- 
spicuse  sedis  ordinatus,  a  summis  pontificibus  ob 
prseciaram  sapientiam  magni  habitus  monasticam 
professionem  summo  cum  desiderio  amplexus  sit, 
atqne  illud  vitae  genus  cffiteris  prsetulerit;  hoc  certe 
non  nisi  spectatissimis  S.  Bencdicti  devictus  virtuti- 
bus,  quarum  filios  ejus  imitatores  conspiciebat,  est 
ascribendum  Id  etiam  spectabilem  virum  permovere 
potuit,  quod  temperata  legum  Benedictr  observantia 
ei  arriserit,  cnm  unusquisque  coenobita  ad  spiritua- 
lem  sui  profectum  incumbere  valeat,  et  non  deti- 
cientibns  commodis,  ipsi  liceat  graviora  studia  ex- 
colere,  suasque  lucubrationes  ad  postcritatem  tra- 
ducere.  Factis  hoc  ostendit  S.  Brnno,  cnm  dimissa 
episcopatus  Signiensis  administratione,  et  monachus 
in  Casinensi  solitudine  receptus,  majorem  scripto- 


B 


A  rum  suorum  partem  exaravit,  quibus,  quantur 
Ecclcsia  uieruerit,  eam  doctis  in  sucram  Scripti 
commentariis  locupletando,  jam  diximus;  et 
rursus  prsedicare  supcrvacaneum  judicanius. 
et  hoc  maxime  in  ejus  adniirationem  uos  ab 
quod  tam  cito  prodigium  veluti  sanctitatis  1 
adeo  ut,  post  paucos  regularis  professionis  ar 
consentientes  monachi  omnes  supremum  co;i 
regimen  ilii  detuleriut.  Tanti  saue  in  conspectu 
mana^  Ecclcsio;,  qui  hujusmodi  digoitate  exo 
esseut^  habebantur,  ut  non  solum  cardinale 
episcopi  iierent,  sed  ad  sunimum  etiam  pontific; 
assuraerentur.  Et  ne  vetustiora  mcraorem  cxen 
illis  iisdem  temporibus  fuere  cclebris  abbas  I 
derius,  pontifex  postea  Victor  III  appell 
et  Gelasius  II,  Leo  Ostieusis,  et  Reinaldus  s 
cardinales,  plurcsque  alii,  qui  nou  minus  c 
bium  Casinense,  quam  ordincm  Benedicti 
univcrsum  illustrarunt.  Cum  igitur  Bruno  sa] 
tia  ot  sanctitate  maxime  cniteret,  quibus  am< 
et  venerationeui  magnorum  principum  sibi  c 
liavit,  haud  difiicile  iili  fuit  largitiones  plurims 
eisdem  inipetrare,  non  ut  suis  commodis  consul 
sed  ut  Casini  redditus  et  facultates  ampiili( 
Quam  saepe  etiam  ab  ejus  ore  S.  Benedicti  k 
resonabant,  ut  modo  Spiritum  sanctum  per 
locutum  fuisse  dicerct.  maximique  habendas 
sententias;  ita  serra.  IV,  lib.  ii  Sententiai 
aliquaudo  humilitatem  ejus  exaltabat,  quod  la 

Q  vilibusque  gloriaretur  indumentis,    et   pauper 
pellectiliuteretur,  idque  in  serm.   iOcjusdcm 
cui  titulus   De    abstinentia.   Alias  parentem  s 
quo  Benedictum  nomine  non  raro  vocat,  inter 
cipuas  S.  Ecciesiffi  columnas,  apostolos  scilicet 
trum,  Jacobum,  et  Joannem,  ac  primos  intcr 
tyres,   Stephanum,     et   Laurentium    collocare 
dubitavit  lib.  i  Sentent.  cap.  4,   quem  etiam 
austeritatis     et     abstincntise    portentis,      Ant 
Paulo^  et  Hilarione  comparavil  lib.  ii  Sentent. 
Proiterea  ipsum   S.    Benedictum   serm.   2   De 
fessoribus  lib.  vi   Sentent.  Salomone    sapienti 
appellavit,  « non  de   sapientia  hujus   muudi, 
stnltitia  est  apud   Deum,  ad   quam  iste  nun( 
accedere  voluit ;  sed  de  illa  sapientia,  quse  ver 
et  qnae  ducit  hominem   ad  vitam   aeternam. 
eodem  autem  sermone  tam  pro^cipuis  vivisqn( 
loribustotam  S.  Patris  sui  institutionem  desc 
nt  cum  ea  Brunonis   diebus  integra  et   inviol 
servaretur,  hoc   nno  testimonio  refutatur  qui( 
contra  monachos  Benedictinos  ab  iniquis  scri] 
bns  commentatum  est.  Ille  enim  sibi  proposita 
gine  reginse  Saboe,  quse  domum  Salomonis  reg 
gressa  obstopuit,  cum  tantum  rebus  omnibns 
nem,  splendorem  et   decus   conspiceret,  haec 
lentissime  tradidit:    c  0  si  regina  ista  Saba  ' 
set  ad  S.  Benedictum,  et  audivisset  sapientia; 
ore  ejns,  famulos,  ministros  ejus,  filios,  et  fi 
ejus,  mensas,  etcibos  ejns,  qualiter  omnia  sui: 
dinata,  quam  bene  disposita,  quomodo  omnibu 


D 


133 


PKOLEGOMENA.  —  VITA  S.  BRUNONIS. 


13i 


} 


cor  onuni,  et  anima  nna,  et  ncmo  dicit  aliquid  esse 
suum,  scd  sunt  illis  omnia  communia,  quomodo  se 
diligont  omnes,  quomodo  sibi  invicem  obrdiuni  om- 
nes,  quantus  amor,  quanta  cLaritas  est  iuler  omncs, 
quauta  diiectio.  Si,  inquam,  illa  regina  Saba,  tam 
pradcns,  tani  sapiens,  tani  religiosa,  tam  Deo  devota, 
ksec  omuia  videre  potuissot,  vero  totum  spiritum 
aniisisset,  quia  S.  Spiritus  gratiam  accipere  mcruis- 
set.  »  Hiuc  Hrhitror  ortam  in  Krunono  maguam  iliam 
lissitationem,  tunc  cum  actum  fuit  de  ejus  rediiu 
ad  Signiensem  Ecciesiam ;  retinebat  enim  eum 
S.  Bcnedicto  addictum  cjus  filiorum  sancia  conver- 
satio,  legum  optimarum  perfecta  observantia,  pre- 
cam  studiorumque  <cqua  distribuiio,  summaque  Deo 
vacantis  animi  tranquiliiias  quare  opus  fuit,  pontifi- 
cia  auctoritate,  suiquc  popuii  nuuqoam  intermissis 
precibus,  ut  coenobium  Casinense  relinqueret,  et  ad 
episcopale  raunus  rursus  obeundum  rediret. 

CAPUT  XVII. 
De  canonizationc  S.  Brunonis, 
Vix  Bruno  e  terrena  ad  coelesiem  pairiam  migra- 
Terat,  com  crebris  roiraculis  sepnlcrum  ejus  glorio- 
sum  ac  celebre  reddereiur  id  plane  testantibus 
chronista  Casinensi  et  anonymo,  ut  sanctus  coii 
coepit,  et  Laberi  nou  modo  in  Ecclesia  Signiensi,  sed 
a  monachis  etiam  Casinensibus.  At  Deus,  qui  scrvum 
SDum  supernis  honoribus  exornari  volebat,  cum  iu- 
signioribus  ]»orteniis  fama  ejus,  et  celebritas,  nec 
non  populorum  concursos  ad  illius  patrocinium  im- 
plorandum  in  dies  uugerctur,  Lucium  Ili  poutificem 
permovit,  ut  juxia  sanctiones  ecclesiasticas,  pro- 
batis  Brunonis  virtutibus  et  prodigiis,  solemni  riiu 
ac  celebritate  sanciornm  nomine  cultuque  dccoraret. 
Ilujusmodi  religionis  actus,  quem  Romoe  pontifex 
adimplere  poterai,  ut  solemnior  fierel,  ipse  cum 
trcdecim  cardinalibus,  quorum  nomina  sub  bulla 
canonizationis  adnotata  sunt,  Signiam  se  contulit, 
et  ic  cathedraii  ecclesia,  in  qua  Brunonis  reliqoiie 
asservabantur,  sanciorum  fastis  apostolica  auctori- 
iate  eom  ascripsit.  In  eodem  templo  exstat  mar- 
morcom  hujusce  canonizationis  monumentum,  quod 
ita  se  habet : 

MEMORLC    ^TERNiE    BEATl    DRUNONIS 

QCBH    LUCIDS  UI,  P.  M.  CARDINALIUM  ET  EPISCOPORUM 

CONYENTU    SIGNI^    IN    ECCLESIA  B.   MARIiB 

UBI    DEFUNCTUM   C0RPU8   QUIESCEBAT 

INTER  SANCTOS  JUSSIT    ASCRIBl 

ANNO  AB   EJUS   ABSCESSU   LVIII. 

S.   P.    Q.    S. 

Qao  ad  annnm  hujusce  celebriiaiis  crrasse  do- 
monstrant  Boliandiani  auctorcm  appendicis  ad  Chro- 
nicon  Casinense»  qui  a  Lucio  III  factam  asserit  an- 
Do  40,  post  Brunonis  obitum,  et  tempore  Bartholo- 
moei  Signiensis  episcopi.  Utrumqne  faisitate  laborat ; 
prinium  quidem,  qoia  Luciipapcc  III  clectio  coniigit 
dic  S9  Augusti  an.  1I8I,  ac  proinde  cum  annis  58, 
distet  a  transitu  Bmnonis  ad  coblos,  iieri  nequitejos 
apotheosis  anno  ab  ejusdem  obitu  40,  sed  58  Lucii 
III,  pontiflcatna  anno  primo.  Alterum  vero  non  mi- 


\  nns  falsnm  apparet,  qnod  Bartholomseos  Lucio  11 
conjungitur,  ct  episcopus  Signiensis  dicitur,  cum  illc 
I^oniilice  aiinis  fere  70  pobtcrior  fuerii  ,  ut  ey 
Ughelli  Caialogo  consiat.  Fuit  tamcn  Pctrus  ab  Ale- 
xandro  III  crcatus  Signiae  aniistes,  quartus  a  Brn- 
none.  Ncc  omiiienda  videiur  prtBclara  alia  honoris 
specialisque  culius  signiiicaiio ;  Honorius  enim  IIl 
Signiani  ad  lioc  advenit,  tribus  eum  cardinalibo: 
comitantibus,  Peiro  scilicet  episcopo  Prffinestino, 
Nicolao  episcopo  Tusculuno,  et  Andrea  episcopc 
Poriuensi,  ui  aram  S.  Brunoni  dicaiam  snis  ips( 
manibus  sacram  faccret,  pluresque  reliquias  SS.  apo 
stolorum,  martymm  et  virginum  in  ea  collocavit 
Ilisce  summis  pontilicibus  de  S. « Brunone  optim< 
meriiis  accenseam  Gregorium  XIII,  qui  dioecesi  Si 

B  gniensi  an.  1584  indulsit,  ut  psalmodia  et  missa  sut 
riiu  duplici  cum  octava  in  die  fcsio  S.  Brnnont! 
celebretur.  lia  constat  ex  liiteris  cardinalis  Sirlet 
dio  ii  Junii  1584,  Gregorii  papae  an.  xiii.  Postquan 
ergo  iot  Uomani  pontifices  S.  episcopum  Signiensen; 
in  viia,  et  post  obiium  prseclarissimis  dignitatiboi 
et  honoribos  exornarunt,  flocci  faciendi  sunt  scri- 
ptorrs  iiii  qui  non  iaudcs  ejus,  sed  detractiones  ac 
posteritaiem  transmiseront. 

CAPUT  XVIIL 
De  cultu  sancti  Brunonis, 
Priusqnam  Bruno  solemni  riiu  inier  sanctos  rela- 
tus  fuissei,  ui  diximus  in  superiori  capiie,  Signien- 
sis  Ecclesia  et  coenobiiai  Casinenses  euin  pecoliar! 
cultu  ei  honore  prosequebantur.  Sed  sacra  ejusapo- 
theosi  a  Lucio  Ili  peracia,  et  frequenter  ad  iilius 
sepulcrum  poricniis  coruscantibus,  adeo  Signienses 
amore  et  ilducia  in  S.  Episcopum  exarserunt  ut  illum 
iu  pra^cipuum  paironum  et  protectorem  sibi  elege- 
rint.  Inde  certaiim  non  tam  cives  quam  finitimi  po- 
puli  magnam  vim  auri  contulerunt,  ut  majns  tem- 
plum,  ubi  sacri  ejus  cineres  colebantur.  decenliua 
resiauraretur ,  et  pretiosa  supeliectili  ornaretur. 
Accidit  autcm  quod,  cum  Campania  universa  anno 
1557,  sedenle  Paulo  IV  in  Romana  cathedra,  ah 
hosiilibus  copiis,  sub  Albensi  sopremo  doce  invasa 
et  depopulata  fuisset,  eamdcm  calamitatem,  suarom- 
que  rerum  direptionem  et  combustionem  Signiee 
civitas  passa  est.  Cum  igitur  nihil  ab  incendiis,  ra- 

])  pinis  et  vasiationibus  militaris  licentia  intactum 
reiiquisset,  etiam  capsula  argeniea,  in  qua  S.  Bm- 
nouis  reliquiffi  asservabaniur ,  et  bustum  pariter 
argcnteum  sacrum  caput  ejus  coniinens,  eumdem 
furorem  subieruni,  sed  caput  a  theca  eztractum,  ac 
lino  involuium  in  qooddam  sepulcrum  projectum 
fuit.  Quflc  arte  hnmana  reparare  poterant,  quam 
ocius  licuit,  Signienses  restaurdre  curamnt.  At 
maxima  in  iristiiia  versabaniur ;  quod  preiiosiore 
beneficeniissimi  Pairis  sui  monumento  carerent,  nec 
ubi  rcquirerent  indicium  ullum  haberent.  Longa 
post  tempora  a  Signiensi  de])opulaiione  die  10 
mensis  Julii  an.  162G,  cum  eodem  in  templo  quod- 
dam  sepulcrum  reseratum  fuisset,  ecce  in  tencbris 
lox  magna  refulsit,   mirabiliter  irradians  circa   II- 


135 


S,  BRUNO  EPISCOPUS  SIGNIENSIS, 


136  L 


neum  Telamen,   quo  S.   episcopi  caput  tcgebatur.  A  ueqneam,  praUeribo. ,  Sed   Astenses  etiam,  et  Sole- 


Hoc  insigne  portentum  cum  statim  episcopo  inno- 
tuissety  eo  jubente,  clero  ac  populo  lietitia  gestien- 
tibns,  elevatom  est  sacrum  caput  atque  honorifico 
loco  depositum.  Ut  autem  per  publicas  tabuias  por- 
tentosa  capitis  S.  Brunonis  inventio  constaret , 
implorata  a  Romana  sa^r.  Rituum  cougreg.  facul- 
tate,  vocati  ad  examen  idonei  testes,  portentum, 
quod  viderant,  sacrameuto  confiirmarunt.  Omnibus 
itaque  persolutis  riteque  probatis,  ut  publicus  cuU 
tus  venerando  capiti  restitueretur  ,  nihii  amplius 
supererat  quam  Signiensis  episcopus  decretum 
scripto  traderet.  Cum  diutius,  quam  par  erat  Petrus 
Corbellius  antistes  illud  protraheret  ,  novo  corn- 
scante  prodigio,  rem  perficere  compulsus  est.  Super 


rienses,   qui  certalim   S.   Brunonem  ,   ut  dlximus, 

civem  suum  sibi  vindicant,  suis  in  templis,  erectis 

aris  in  ejus  honorem,  omni   ecclesiastico  cultu,  ac 

festiva  pompa   die   anniversaria   transitus   ejus  ad 

coelum    eom   prosequuntur.    Senis  etiam   in  cojus 

Ecclesia   cathedrali,    ut  diximus,   Bruno  canonicus 

fuit  die  18  Juiii  cum  officio  et  missa   sub  ritu  du- 

plici  ejus  memoria  celebratur,  et  peculiari  in  vene- 

ratione  habetur. 

Decretum  cardinalis  Sirleti  concessionis  of/Lcii  S.  Bru- 
NONis  episcopi  Signiensis  De  communi  confesso» 
rum  pontificum  Signiae  civitati^  et  DicEcesi  datum, 
cum  lectionibus  propriis  ab  eodem  doctissimo  car- 
ainali  approbatis. 

Nos  Guiiielmus    Sirletus  presbjter  cardinalis  Tit. 


mensam  proprii  cubiculi  idem  Petrus  sacrum  caput  ^  s.  Laurentii  in   Paneperna,  fidem   facimus  et  atte- 


retinebat,  at  quodam  vespere  supervenientibus  noctis 
tenebris,  in  eo  quod  decretum  illud  exararet,  iterum 
idem  sacrum  caput  fulgentibus  radiis  circumdatum, 
totomque  cubiculum  splendore  implentibus  ei  appa- 
ruit.  Nescio  utrum  plus  timoris  an  admirationis 
Petro  episcopo  accederet,  cum  adeo  in  decernendis 
publicis  honoribus  S.  Brunonis  capiti  tardus  fuisset, 
quos  tandcm  iii  Id.  Nov.  an.  1703,  maxima  celebri- 
tate,  civibusque  universis  exsultantibus  restituit. 
Hsec  omnia  docet  marmoreum  monumentum  in 
majori  templo  erectum. 

SEDENTE   SS.    CLEHENTE   XI   PONT.    HAX. 
VEN.  CAPUT  S.  BRUNONIS  HUJUS    BGCLESliS    EPISCOPI 
ARGENTEIS  THBCIS,  GBHHI8QUB  AB  IHPIIS  HILITIBUS 
IN    BXCIDIO    HUJUS    URBIS    ANNO     1557    DENUDATUH 

ET  IN    SBPULCRO  DEJBCTUH   ET    AN.  1626 
HIRABILITBR  RBPERTUH  DIVINA  LUCB  CIBCUHFUSUH 

TANDBH    DIYINO   AFFLANTB   SPIRITU 

D.HUJUS  CLERI,UBRIS,ET  DIOECESIS 'ENIXAS  PRECES 

ILLUSTRISSIHUS,  AC  REYERENDISSIHUS  DOHINUS 

PETRUS  C0HE8    DE  CORBELLIS   FANBNSIS 

UTRIUSQUB  SIGN.  RBFBRBND.,  AC  EPISCOPUS 

S16NINU8  PONDERATO  PROCESSU,  PROBATIONIBUS, 

PRODIGIIS  EHINBNTISSIHORUH  S.    R.  B. 

CARDINALIUH  ET  THEOLOGORUH  VOTIS 

HAGNA  URBIS  SIGNIiE  LjBTITIA 

AD  PRISTINUH  CULTUH    SOLEHNI    RITU  REDONAYIT 

SAL.    AN.  HDCCIIl    TBRTIO   IDUS   NOVBHBRIS. 


C 


stamur  S.  D.  N.  D.  Gregorium  papam  XIII,  vivs 
vocis  oraculo  nobis  facto  concessisse,  et  licentiam 
dedisse  episcopo,  et  clero  Signino  in  ipsa  civitate, 
et  dioecesi  Signina  publice  et  privatim  recitandi 
officium  in  choro  et  extra  infra  scriptum  S.  Bruno- 
nis  episcopi  et  confessoris  sob  ritu  duplici  cum 
octava. 

«  Dat.  in  palat.  apost.,  in  loco  nostras  residen- 
tise,  die  11  Junii  1584,  pontificatus  S.  D.  N.  Gre- 
gorii  papffi  anxui. 

«  Lbctio  I.  Bruno  Solerise  in  Insubria  non  procol 
ab  Asta  civitate,  Andrea,  et  Scylla  parentibus  ho- 
nestis  et  reiigiosis  nalus,  admodum  puer  religiosis 
viris  monasterii  S.  Perpetui  Astensis  dioecesis  in 
disciplinam  traditus,  in  omni  ecclesiastica  doctrina 
mirabiliter  profecit.  Inde  Bononiam  studiorom  caasa 
missus,  tum  ssecularibus,  tum  divinis  litteris  egre- 
giam  operam  cum  navasset,  doctoris  nomen  asse- 
cutus  est.  Cum  autem  in  Etruriam»  episcopi  civitatis 
Senarum,  cujus  per  id  tempus  nomen  erat  ceieber- 
rimum,  visendi  siudio  se  contulisset,  et  ab  eo  est 
benigae  acceptus,  et  in  canonicorum  majoris  eccle- 
siae  coilegium  publico  omnium  gaudio  allectos.  Inde 
necessariis  de  rebus  ab  episcopo  Romam  missus  quo 
tempore  Gregorius  YII  regebat  Ecclesiam,  ac  de 
eucharistiffi  sacramento  cum  Berengario  prava  om- 
nia  sentienti,  gravis  orta  esset  controversia,  Bru- 
nonis  fama  commotus  pontifex  ab  eo  petiit,  ut  cum 


Cum   ergo   tot,  tantisque  mirabilibas   signis  sibi  rx  Berengario  (frustra  expertis  aliis)  ipse  unus  congre 


datum  e  ccelo  patronum  Signienses  noverint,  qoid- 
quid  ad  ejus  honorem  et  gloriam  conferre  potest, 
liberalissime  huc  usque  largiti  sunt,  eademque  pie- 
tas,  et  liberalitas  a  patribus  in  iilios  propagatur. 
Quibas  vero  benellciis  hujusmodi  cultus  a  S.  epi- 
scopo  rependatur,  ipsi  Signienses  experiuntur,  qui 
toties  prsesens  habent  ejus  patrocinium,  quoties  pro 
coeli  serenitate,  vel  pro  opportunis  pluviis,  aut  pro 
repellendis  tempestatibus,  supplicibus  votis  implo- 
rant.  Quanto  autem  apparatu,  popuiorum  concursu, 
omnique  genere  solemnitatis  dies  festus  S.  Bruno- 
nis  XV  Kal.  Aug.  celebretur,  praecedentibus  Novem- 
dialibus,  quibas  cives  tantam  celebritatem  prseve- 
ninnt,  et  sanctiorem  reddnnt,  cnm  paucis  referre 


deretur,  et  argumentis,  atque  ipsa  veritate  convi- 
ctum  ab  errore  demum  revocaret.  Quod  ille  Dei 
fretus  opibus,  magnoque  animo  agressus,  feliciter 
perfecit. 

«  Lectio  II.  Pontifex  spectata  Brunonis  constan- 
tia,  et  ejus  adductus  virtutibus,  Petro  Albanensi  epi- 
scopo  cardinali,  a  qno  cum  benigne  hospitio  fuisset 
acceptus,  hominem  hunc,  inquit,  majorem  in  mo- 
dum  tibi  commendo,  quippe  qui  Ecclesise  magno  est 
usui  futurus.  Ergo  Romse  sacris  initiatus,  et  ab  ipso 
summo  pontifice  consecratus  (quamvis  invitus)  Ecde- 
siae  Signinee  creatur  episcopus.  A  qua  sane  Ecclesia 
incredibili  omnium  gandio  susceptus  est,  actfleqne 
pnbiice  Deo  grates,  qui  talem  pastorem  sibi  dedis- 


PROLEGOMENA.  -  TESTIMONIA  SCRIPT.  ECCLES. 


138 


lle  vero  soanim  morbo  ovium  staiim  carare 
isQs,  Adulphi  prsesertim  Signini  quondam 
5,  ab  eodem  capitur,  atque  in  vincnla  conji- 

Custodise  locus  fuit  castrum  Yiculum,  a  quo 
mge  abest  Lepinus  mons,  ubi  ipsa  condita  est 
..  Ibi  vero  gravia  et  atrocia  multa  perpessns, 
vehementissima  siti  laboraret,  aquam  sibi  e 
no  haustam  puteo  afferri  jubet,  qnam  cum 
iiy  melioris  notse  vinum  esse  deprehendit. 
qui  attulisset  verbis  castigat,  quod  pro  aqua 
porrexisset.  Ille  vero  jureju^ando  culpam 
^atus,  cnm  itidem  etiam  frigidam  jossus  attu- 

ad  episcopi  benedictionem  toties  in  vinum 
-sa  est  aqua.  Eo  miraculo  perculsus  comes 
hos,  suique  facinoris  conscius,  ne  peccando 
dem  colpam  cumolaret,  ac  bonorum  odium 
)  cum  soo  dedecore  susciperet,  episcopum 
ia  liberatum  dimisit. 

Ecno  III.  —  Foit  aotem  S.  Bruno  in  sacrarum 
rnm  lectione  et  meditatione  valde  frequens; 
sjus  declarant  egregiaft  lucubrationes.  Scripsit 
in  qoinqoe  libros  Moysi,  in  Jodicum  iibrum^ 
os  Regum,  in  psalmos  David,  in  Cantica  can- 
n,  in  Isaiam  prophetam,  in  Job,  in  Apoca- 
i.  Edidit  quoque  155  quas  ad  populum  habuit 
as,  et  sermones  69,  in  quibns  et  eruditio,  et 

ejus  elocet.  Cojus  sanctitatem  et  sapientiam 
fecit  Paschalis  II  illi  ut  legationes  in  Gallias 
iliam  mandarit,  ubi  et  Ecclesias  ordinavit,  et 
n  disciplinam  restitnit.  Magnee  synodo  Late- 
li  habitse  laudabiliter  interfuit,  in  qua  legibus 
itis  iis,  quas  pontifex  Romanus,  cogente  Uen- 

imperatore,  tulisset,  iovictus  vehementissime 
t.  Et  cnm  sedisset  in  episcopatu  annis  34| 
it  e  vita  Signise  xv  Kal.  Augusti  an.  1125^ 
annos  73,  editis  multis  miraculis.  Quem  postea 
.  III  P.  M.  Signiee  anno  Natalis  Domini  1183, 


B 


A  quinquagesimo  octavo  post  beati  Brunonis  excessum 
in  sanctornm  numerum  retulit.  In  ejusdem  postea 
honorem  Honorius  III  an.  SaL  1^23,  pontificatus 
vero  sui  vii,  Petro  Praenestinensi,  Nicolao  Tuscn- 
lano,  et  Andrea  episcopis  cardinalibus  administris 
aram  suis  ipse  manibus  solemni  more  dedicavit.  » 

Opportunum  ducimns  hic  referre  decretum  synodi 
Alexandrinse  die  12  Novemb.  an.  16i8  de  mandato 
D.  Erasmi  Pallavicini  ejusdem  urbis  episcopi«  et 
apud  Ferdinandom  II  Austriacum  imperatorem  apo- 
stolicse  sedis  nuntii,  qood  ita  se  habet.  Consuluit 
antiquitas,  n^c  hisce  temporibus  abolevit  consue- 
tudo,  ut  illustrium  virornm  gesta  pnblicse  commen- 
darentur  historiae,  quo  perpetuo,  quantum  fieri  po- 
test,  in  sseculo  vivant,  quem  nos  morem  probatum 
prosequentes,  memoriee  ac  simul  venerationi  non 
modo  vestrse,  sed  et  cnjusque  posteritatis  commen- 
dare  contendimus  virum,  non  solum  ex  gestis  ssecu- 
laribus,  aut  virtutibus,  humanisve  scientiis  illns. 
trem;  sed  divinis  etiam  imbutum  disciplinis,  gloria 
ceterna  fruentem,  ut  merito  in  hominum  memoria 
versetur,  et  digna  veneratione  colator,  qui  ad  gao- 
dia  transit  angelorum.  Cum  itaque  beatos  Bruno 
Signise  civitatis  episcopus  ex  oppido  Solerii  hujns 
dioecesis,  ex  cujus  etiam  symbolo  hanc  ipsam  civi- 
tatem  constructam  foisse  non  ignoramos,  gloriojt 
sam  originem  duxerit,  congruum  nobis  visum  est. 
ut  tanti  sancti  in  tota  Alexandrina  Ecclesia  piett^a 
argumento  ofQcium  recitari  debeat.  Quo  circa  prse^ 

C  senti  decreto  ordinamos,  ot  in  festo  ipsius  sancti, 
qui  ex  martyrologio  Romano  celebrari  consuevit 
die  18  Julii,  iiat  ofiicium  de  ipso  sancto  Brunone 
episcopo  et  confessore  duplex  cum  octava.  Hujus- 
modi  autem  ofGcium  omnino  fiat  tam  in  ecclesia 
quam  extra,  ac  etiam  tam  publice  quam  privatimi 
ac  propterea  sancimus  ut  quotannis  in  Kalendarjo 
referatur. 


TESTIMONIA  SCRIPTORUM  ECCLESIASTICORUM 

DE  SANCTO  BRUNONE. 


I. 

diaconus  monachus  CasimsiSf  De  viris  illustri' 

bus  Casiensibus,  cap.  34. 

Qo  Signiensis  episcopus  et  Cassinensis  abbas, 
issimus  et  splendidissimus  Ecciesise  defensor, 
jtor,  inter  multa  et  prseclara  ingenii  sui  mo- 
ita  scripsit  (69)  rogatu  Si^niensium  canonico- 
Ixpositionem  super  Psaltenum,  super  Genesim, 

S.  Bruno  in  prsefatione  ad  commentariom 
Psalmos  aliter  monet  de  iis,  qui  eum  ad  psal- 
n  expositionem  impulerunt.  Facto  enim  verbo 
ma  expositione,  alterios  sic  meminit  :  c  Ro- 
igitor  ab  amicis,  et  praecipue  a  Peregrino  ve- 
ii  abbate  dedi  operam,  ut  hsec  qnoqne  sicut 
ropriam  haberet  interpretationem.  »  Hic  est 
Bntarius  in  psahnos,  quem  hoc  in  volumine 
Bxi  somus»  Erravit  ergo  Petrus  Diaconos  di- 

Patrol.  GLXIV. 


D  snper  Exodum,  super  Leviticum,  super  Numerum, 
soper  Deuteronommm,  super  Cantica  canticornm, 
super  Judicum  (70).  Fecit  et  sermones  hos  :  Bte  lau- 
dibus  Ecclesiee  m  dedicatione  Templi,  De  paradiso, 
De  arca  Noe,  De  tabernaculo  foederis,  De  templo 
Salomonis,  et  De  muliere,  per  quam  Ecclesia  signi- 
iicatur;  De  civitate  S.  Jerusalem,  De  basilicis  qu» 
ab  episcopis  dedicantor.  Item  De  Evangeliis ;  De  or- 
namentis  Ecclesifle,  De  fide,  De  spe,  De  charitate, 

cens  precibus  canonicorum  Signiensium  elaboratani 
fuisse  illorum  expositionem. 

(70)  In  cap.  2  Prolegom.  I,  ubi  dictum  fuit 
Petrum  Diaconum  inter  adnotata  S.  Brunonis  opera, 
mentionem  non  haboisse  de  ejus  comment.  in  pro- 
phetam  Isaiam,  addi  debebat  hoc  in  catalogo,  in  quo 
proprius  higusmodi  mentionis  erat  locns.  Caetemm 
m  Vita  ejusdem  sancti  Petrnm  Diaconum  Isaise 
ezpositorem  dizisse  fatemur. 


ti 


130 


S.  BRUNONIS  EPISGOPl  SIGNIENSIS. 


140 


De  qaatuor  yirtulibus;  De  bumilitate.  De  miseri- 
cordia  De  pace,  De  patientia,  De  castitate,  De  obe- 
dientia,  De  abstinentia.  Ubi  Ecclesia  ornatur,  De 
novo  mundo,  De  ccelis  novis,  De  mari,  et  De  pisca- 
toribus  novis,  De  arboribas  novis,  De  animalibus 
novis.  De  festivitatibus  festivitatum,  id  est  de 
S.  Trinitate  sermones  tres;  De  Nativitate  Domini, 
De  Circumcisione,  De  Epiphania,  De  octava  Epipha- 
niffi,  De  Palmis,  De  ccena  Domini,  De  Pascha,  De 
Ascensione  Domini,  De  Pentecoste,  De  nativilate 
S.  Mariae,  De  Annuntiatione,  De  Purificatione,  De 
Assumptione  ejus.  De  virginibos  sermones  tres,  De 
martyribus  sermones  tres,  De  martyribos  sermonos 
septem ;  homiliam  in  festivitatibus  confessorum, 
aham  in  festivitate  S.  Benedicti,  cum  sermonibus 
duobus  de  pontificibus;  quatuor  De  S.  angelo;  De 
apostolis  homilias  quinque;  De  phiribus  martyribus 
homilias  tres,  De  uno  martyre  homilias  tres;  De 
dedicatione  Ecclesifle,  in  Adventu  Domini,  Domi- 
uica  II  De  Adventu,  Dominica  III  De  Annuntiatione 
R.  M.  Virginis  duas;  de  Dominica  IV  Adventus.  In 
vigilia  Nativitatis  D. ;  in  dio  Nativ.  D.  homilias  tres, 
in  S.  Stephani,  in  S.  Joan.  ovangelistae,  in  festivitate 
Innocentmm.  In  Dominica  I  post  Natalem  Domini, 
In  octava  Natalis  Domini,  in  Kpiphania;  Dominica  1 
post  epiphaniam,  Dominica  III,  IV  et  V.  In  Purifica- 
tione  S.  Mariae,  in  Septuagesima,  in  Sexagesima, 
in  Qainqnagesima,  in  Cinere,  et  cilicio.  Feria  VI, 
ot  Sabbato  in  capite  quadragesimse,  usane  in  coenam 
Domini  hom.  XL.  In  Ccena  Domini,  Sabbato  sancto, 
in  festivitate  Paschali,  in  feria  sccunda,  tertia, 
quarta,  quinta,  et  sexta,  et  Sabbato  in  octavis  Pa- 
schalibus,  in  Dominicas  I,  II,  III  et  IV  post  octavas 
Pascha»,  in  processione  majori,  in  festivitate  apo- 
stoloroni  Philippi  et  Jacobi,  in  Inventione  S.  Crucis, 
in  S.  Angelo,  in  Ascensione  Domini,  in  Dominicam 
post  Ascensionem  Domini,  in  Pentecoste.  Dom.  I 
post.  oct.  Pcnt.  Dom.  II,  lll  et  IV.  la  S.  Joan.  Ba- 
ptistee,  in  vigilia  apostolorum  Pctri  ct  Pauli,  ct  in 
die  eorum.  In  Dominica  Ipost  Natalem  apostolorum 
homiliffi  XXIV.  In  S.  Laurentio,  in  Assumptionc 
S.  Mariffi,  S.  Matthffii,  Vig.  S.  Andreffi.,  ct  m  dio 
ejusdem.  Fecit  et  sermonem  de  S.  Scholastica,  scr- 
monem  De  translatione  S.  Stephani  e  civitate  Con- 
stantinopoiitana  ad  Arcem  Homanam  :  versus  in 
laudem  S.  Mariffi  :  homiliam  in  dccollatione  S.  Joan- 
nis  Baplislffi,  in  Nativilale  S.  Mariffi.  Fuit  antem 
temporibus  Ilenrici  IV  et  V  imperatorum.  Sepultus 
est  m  episcopatu  suo  apud  civitatem  Signiam. 

IL 

Sixtus  Scncnsis.  Actitar.  in  BibL  Sanct»  p.  513,  cum 
addilis  P.  Pii  Milante  0.  P.  cdit,  NeapoL  an, 
1742. 

Sanctus  Bruno,  scu  Brunus,  Ilalus  Ligur,  cx  illu- 
stri  Astensium  sanguine,  cpiscopus  primum  Signi- 
nus,  seu  Signiensis,  deinde  abdicato  episcopatu 
monachus  Casinensis,  et  postca  omnium  fratrum 
concordi  voluntate  abbas  electus  prffifuit  annis  tri- 
bus  et  decem  mensibus;  scd  a  Paschali  II  R.  P. 
coactus  ad  suum  rediit  episopaium.  Scripsit  com- 
mentaria  in  Pentateuchum,  in  Job,  in  P^alterium, 
in  Canticum  Zachariffi,  homilias  seu  serm.  CLXIV, 
ct  quamplura  alia  theologica  opera,  quffi  omnia  stu* 
dio  ct  cura  Mauri  Marchesii,  ut  Cavius  scribit  in 
unum  collecta ,  et  auctori  soo  vindicata  dnobus  lo- 
mis  in-fol.  fuerunt  Venetiis  impressa  an.  1051.  Ob- 
dormivit  in  Domino  an.  11*25,  prid.  Kal.  Septemb. 

III. 
Robertus  eardinalis  Bellarminus^   cum  Supplementis 
Philippi  Labbei,  edit.  Venet.  an.  1727,  p.  351. 

Librum  De  laudibus  Ecclesiffi,  ac  proxime  scquen- 

tes  omnes,  quos  patriarcbffi  suo  sanctissimo  vindi- 

cant  Carthusiani,  non  ad  eum,  sed  ad  Brunoncm 

Si^iensem  episcopum,  S.  R.  E.  cardinaicm  perti- 

"^'v  cooatar  er/ncere  muWs  ar^menW^  D.  Mauras 


A  Marchesius,  Panormitanus,  congreg.  Casinens.  mo- 
nachus  in  dissert.  historica,  quam  operibus  editis 
prffimisit. 

Inter  Brunonis  scripta  memoratur  Vita  S.  Leonis 
papffi  IX  amplior  ca  quam  scripsit  Wibertus  archi- 
diaconus,  a  Sirmundo  cdita  an.  1615,  cum  Vita  Ca- 
roli  Boni  Fiandriffi  coniitis. 

Brunonis  meminerunt  pra;  cffiteris  Petrus  Diaco- 
nus  in  Casinensi  Chronico,  cardinalis  Baronius  tom. 
XII  Annalinm,  Marcus  Anton.  Scipio  in  elogiis  abba- 
tum  Casinensium,  Ferdinandos  Ughellius  tom.  I 
Ital.  Sac,  in  Signinis  episcopis,  et  Philippus  Mala- 
bayla  in  disquisitione  de  ortu,  canonicatu,  ct  rc- 
ccssu  a  Cassinatibus  S.  Brunonis,  quem  docent 
obiisse  die  l^  Julii  anno  circiter  1125  et  a  Lucio  III 
in  sanctorum  numerum  relatom.  D.  Lucas  Dache- 
rius  edidit  tora.  XII,  p.  79,  Spicilegii  opus  S.  Bru- 
nonis  De  consecratione  Ecclesiffi  perfectius  editione 
Veneta  facta  a  Marchesio. 

B  IV 

iacolus  Lc  Long  in  Biblioth  Exegeticaf  p.  65i. 

Bruno  Ligur   civitatis    Astffi,   ex    familia    Soleria, 
Benedictinns,  abbas  Casinensis,  deinde  episcopus  Si- 
gnionsis,  obiit  an.  1123.  Ejus  opera  sunt : 
*  1.  Commentariom  in  Pentateuchum. 

2.  In  Job. 

3.  In  Psalterium  juxta  vulgatam  versionem. 

4.  In  Cantica  canticorum. 

5.  In  Apocalypsim;  quffi  opera  publicata  fuere  in 
duobos  voluminibus  comprehensa  Venetiis  an.  1651, 
et  in  Bibliot.  PP.  Lugdunensi. 

6.  in  Lib.  Judicum. 

7.  In  Judith. 

8.  In  Isaiam. 

9.  In  quatuor  Evang.  Parisiis  Bibl.  S.  Victoris 
Cod.  815,  ot  Taurini  in  Bibl.  Ducis  Sabaudiffi. 

Commcntaria  autem  in  librum  Judicum,  et  in 
^  Isaiam  exstant  in  Bibl.  Carlhusianorom  monasterii 
^  S.  Barthol.  ad  Anagniam. 

Aliud  opus,  scilicet  commentarium,  scripsit  in 
psalmos,  ut  ipse  testatur  in  cjus  prffifat. :  c  Cum  essem 
adolescentem  exposui  Psalierium  secnndum  aliam 
translationcm ;  »  quod  qoidcm  explicatur  ab  auctore 
anonymo  ipsius  Vitffi,  operibus  excosis  praefixae  : 
«  Rogatus,  inquit,  a  quibusdam  Ultramontanis 
Psalterium  secuudum  Gallicanam  translationem  com- 
pendiosa  cxpositionc  percurrit.  » 

S.  Bruno  Germanns  Coloniensis  Carthosianorum 
institutor  obiit  an.  1101;  ejus  opera  sunt :  1.  Expo- 
sitio  in  psalmos  David.  2.  Commentaria  in  omnes 
Epistolas  Pauli  edit.  in-fol.  Paris.  1509,  iterum  Pa- 
ris.  1524,  in-fol.,  Colon.  1611,  16i0.  Non  desunt 
qui  hnec  opera  Brunoni  nostro  abjudicant,  et  Astensi 
ascribenda  esse  contendunt. 

S.  Brunonis  homiliffi  sea  sermones  144,  Eusebio 
Emiseno^  aut  Eucherio  Lugdunensi,  aut  aliis  homi- 
nibus  perperam  ascripti  sont  : 
^      Traclatus  in  Canticum  Zacharioe. 

Tractatus  De  incarnatione  Domini. 

ArgumenlLm  De  sacrificio  azymi. 

De  sacramentis,  Eccl.  mysteriis,  atque  eccl.  riti- 
bus  opusculum. 

Vita  S.  Petri  Anagnini. 

Vila  S.  Leonis  papffi  IX,  cui  additur  responsio  ad 
quffistionem  :  Cor  corruptus  Ecclesias  status. 

Sententiarom  libri  sex. 

Opusculum  De  consecratione  eccle.  edidit  Lncas 
Dacherius,  Spicil,  tom.  XII,  pag.  79,- 

V. 

Fcf^dinandus   Ughellius  abbas  Cistcrciensis  in  Italia 
Sacra^  de  episcopis  Signinis  tom.  I.  pag.  1236. 

Sanctus  Bruno  Astffi  natus  ex  familia  Soleria  no- 
bilissima,  Castelli  Solerii  domina  Andream  Scyl- 
lamque  habuit  parcntes.  In  monasterio  S.  Perpetui 
ordinis     Benedictini    primis    (HscipliDis    excaltUg 


PROLEGOMENA.  —  TESTIMONIA  SCRIPT.  ECCLES. 


le  Bononiffi  altiores  facultates  prosccatus  est,  A 
36  canonicam  et  jurispradentiam.  Astensis 
nicus  electua  Romam  sub  pontilicatu  Grego- 
II,  profectus  in  publico  Romano  concilio  Beren- 
im,  impie  de  sacramento  altaris  sentientem 
itando  repressit  profligavitque,  ita  ut  a  summo 
itice  honoris  ac  celebris  vicloriaB  ergo  Signinus 
elur  episcopus.  Quam  quidem  Ecclesiam  ad 
s  multos  sapientissime  gubernavit,  donec  tran- 
ioris  vita?que  contemplatricis  desiderio  tactas, 
'^to  onere,  monachum  Casinensem  professus 
n.  1 104,  in  qao  a  Paschali  h  pontifice  missus 
allias  est,  ubi  celebreni  synodum  celebrasse 
itur  a  Petro  Diacono  lib.  iv;  cap.  33,  cujus 
ionis  frequenter  meminit  Ivo  Carnotensis.  Re- 
is  inde  ad  claustrum  an.  H07,  ex  decessu 
nis  abbatis,  Casinensis  abbas  omnium  mona- 
im  consensu  electus  est  Idib.  Nov.  Praifuit  ad 
3  3,  et  menses  iO,  quibus  ezactis,  cum  inter 
Q  et  Paschalem  pontiticem  controverleretur,  3 
'sestaret  magis  praBCsse  coenobio,  an  episcopali 
.Te  fungi,  pontilicis  reverentia  victus,  abbatiale 
is  renuntiavit  atque  ad  Signinam  Ecclesiam 
.,   quam  >summa    pietatis    laude,    deindc,  ut 

fecerat,  rexit.  Scribebat  autem  Bruno  in  otio 
Qtiam  ;  siquidem  htec  ejus  monumenta  in 
e  Casino  adhuc  visuntur. 
Genesim  lib.  i,  in  Exod.  lib.  i ,  in  Judlc. 
[  ,  in  Psalmos  lib.  I,  in  Apocaljpsim  lib.  1, 
ntiarum  iibri  sex.  Sermones  Dommicales,  ac 
eiDctis.  Homilise  diversse.  In  Psalmos  aliam 
,  expositionem,   ut  ipse  fatetur.   Extat  hujus- 

expositionis  codex  ms.  apud  abbatem  Hila- 
m  Uancatum.  Hanc  vitam  cum  ccclesti  com- 
nt  sub  Calixto   II  an.    ii25,  xv.  Kal.   Aug.  ;  a 

III  inter  sanctos  relatus  est  ab  ejus  decessu 
58,  Baronius  in  Martyrolog.  Romano,  die  18 
xnemoriam  habet.  Plura  autem  de  eo  Leo 
isis  in  Chron.  Casin.  lib.  iv,  cap.  31,  et  in  p 
s  Paschalis  anno  vero  1220  .  Honorius  III 
Tex  suis  manibus  S.  Brunoni  in  eadem  cathe- 
dedicavit  altare.  At  ipse  Bruno  in  eadem  ca- 
ili  altare  B  MarisB  Y.  consecravit,  ut  antiqua 
iscriptio. 

VI. 
Iscus  Combefisius.   Volum.  I  Bibl,  concion.y  p, 

8,  edit.  Paris.  i6C2. 
qtus  Bruno  patria  Astensis,  Signiensis  epi- 
s,  ac  abbas  Montis-Casini,  iliarum  auctor 
iarum,  quffi  Eusebii  Emiseni  nomine  pridem 
[SB  sunt ,  ac  Alcnini  Homiliario  postrema^ 
nis  Coloniensis  insertte.  Evincit  rem  Maurus 
esius  Panormitanus  con^reg  .  Casinensis , 
tatione  de  Brunone,  et  libris  ab  eo  conscriptis, 
)rsefixa  est  cditioni  opcrum  ejus  Yenet.  1651. 
vero  attinet  ad  Sententiarum  iibros  sex,  quo- 
primus  est  De  laudibus  Ecclesise,  qui  ipsi 
ssimoCharthusianorum  patriarchce  in  aliquibus 
bus  mcgoris  Carthusioi  inscripti  inveniuntur,  ^ 
ibus  etiam  sex  sumptoe  sunt  lectiones  ad  offi- 

ejasdem  S.  patriarchse,  fie^re  adducor  at 
iar  Marchesio.  Pugnant  codicibus  codices  : 
nti  Petro  Diacono  in  opere  De  viris  iliustribus 
»terii  Casinensis  lib.  iv,  cap.  31,  ubi  accurate 
isens  Brunonis  Astensis  libros,  hujus  tanti 
,  ac  velut  palmarii  nullam  mentionem  facit 
(ed  postremum  illud  homiliasticum,  ac  ser- 
n  opus  pseudoeusebianum  adducit.  Styli 
as,  in  qua  Marchesius  sibi  preesidium  putat, 
forte  ipsi  oflicit.  Potuit  sanctissimus  patriar- 
nti  S.  Benedicti  meminisse  titulis^  quem  vitoe 

Hic  Combefisiam  aut  memoria  lapsnm,  aat 
diaconi  testimonium  de  operihas  S.  Brunonis 
sgisse  qaod  primo  collocavimus,  manifeste 
Enr»  Ubn»  q[iudem  Sententianim  non  nonca- 


m 

monasticae  singalarem  patronum,  ac  exemplar, 
ducemque  novus  ipsenovae  militise  initialor,  pleraque 
mutuatus  a  Benedicto  haberet.  Hfiec  si  levia  videan- 
tur,  mahtque  stare  ab  altero  Brunone,  qui  dome- 
slica  exempla,  ac  documenta  apud  snos  urgeret 
•xque  temporis  et  auditorum  ratione  styium  com- 
poneret  non  contendo,  per  me  licet.  Vixit  in  epi- 
scopatu  Bruno  supra  annos  40,  ex  quibus  aliquot 
egit  monachus,  ahquot  abbas  in  Monte-Casino.  Obiit 
anno  llOi. 

VII. 
Natalis  Alexander.  Hist.  eccl.  saec.  xii. 
Bruno  Astoe,  apud  Insubres  ex  famiiia  Soleria 
nobilissima  natus,  sanctitate  et  doctrina  clarissimus, 
Berengarium  hasresiarcham  in  synodo  Romano  anno 
1079  confutavit.  Deinde  a  Gregorio  VII,  qui  huic 
synodo  praeerat,  Signinus  episcopus  creatus,  cum 
annos  aliquot  pastorale  munus  summa  cura  laude 
exercuisset,  desiderio  contemplationis  illectus,  Ca- 
sinum  migravit,  ac  religiosam  vitam  professus  est, 
et  Casinensis  abbas  eleclus,  sed  instante  populo  ad 
Ecclesiam  suam  apostohca  auctoritate  redire  jussus, 
anno  circiter  1125  ad  vitam  migravit  immortalem. 
A  Lucio  III  pontiiice  maximo  sanctorum  numero 
ascriptus  est.  Inter  multa  et  prseclara  ingenii  sui 
monumenta  scripsit  rogatu  Signiensiem  canonicorum 
Lxpositionem  in  libros  Judicum,  in  Psalterium,  et 
Canticum  canticorum.  Item  sermones  plarimos, 
quos  mter  Petrus  Diaconus  lib.  De  viris  illusfribas 
cxxxiv  eos  enumerat,  quos  Theodorus  Petreeus 
Cartausiffi  Coloniensis  alumnus  sub  nomine  S.  Bru- 
nonis  Carthusianorom  patriarchae  edidit  tom.  III 
operum  ejus.  Quos  sane  ipsius  non  esse  cnm  Petri 
Diaconi  auctoritas,  tum  alia  monumenta  evincunt. 
S.  Bruno  Signinus  episcopus,  et  Casinensis  abbas, 
«  splendidissimus  Ecclesiae  defensor,  et  doctor  »  a 
Petro  Diacono  praedicatur:  Brunonis  Signini  episcopi 
expositiones  De  consecratione  Ecclesiffi  ad  Gotofre- 
dum  Magalonensem  episcopum  :  item  De  consecra- 
tione  Chrismatis  ;  De  signiticatione  vestimentorum 
sacerdotalium  edidit  D.  Lucas  Dacherius  tom.  XII 
Spicilegii. 

Arnoldus    Wion  Belga,  monachus   S.   Benedicti   de 

Mantuain  libro  cui  titulus:  Lignum  vitffi,  p.  1 
pag.   19,  edi7.  anno  1595. 

Sanctus  Bruno,  sive  Brunus,  ex  illustri  Astensium 
sanguine,  episcopus  primum  Signiensis,  deinde 
abdicato  episcopatu  monachus  Casinensis,  postmo- 
dum  ab  Othonis  44  abbatis  obitu,  omnium  fratrum 
concordi  voluntate  abbas  45  an.  1107,  id.  Novem- 
hribus  electus,  praefuit  annis  3,  mensibus  decem, 
quibus  elapsis,  a  Paschali  H  coactus,  ann.  11 11, 
Idibus  Septembris  abbatiam  deponens  ad  episcopa- 
tnmsuumreversus  est,  ubiin  sancta  conversatione 
ad  hnem  usque  perseverans  migravit  ad  Dominum 
pridie  Kal.  Septemb. 

Tum  non  minus  doctrina  quam  sanctitate  floreret 
scripsit  plura  opera,  videlicet : 

In  Genesim,  in  Exodum,  in  Leviticum,  in  Numeros, 
^/^  i^euteronomium ,  in  Cantica  canticorum  ,  in 
Judicum  ,  in  Psalmos,  in  Isaiam  ,  in  Apocalv- 
psim.  r       j 

^  Sententiarum  librisex,  qui  sunt  in  bibl.  Casinensi 
m  membranis  sermones  60,  De  Dominicis  et  pras- 
cipuis  anni  festivitatibus  lib.  4,  quorum  primae 
De  laudibus  Eccl.  continet  sermones  9  ;  secun- 
dus  De  ornamcntis  Eccl.  continet  sermones  12, 
tertius  De  novo  mundo  serm.  10,  quartus  De  prae- 
cipnis  festivitatibus  anni  complectitur  sermones  36. 


Savit ;  verum  titulos  singulos  capitum,  sea  sermonum 
escripsit.   In    quantis  hic  erraverit  Combefisius  ; 
qnae  a  nobis  producta  sunt  in  Prok«|(^\Skfi?E^^  ^\  YOk 
Yita  satia  muute«\An\. 


443 


S.  BRUNONIS  EPISCOPl  SIGNIENSIS. 


m 


B 


Hi  erant  apad  me  in  membranis  ;  sed  eos  amicitise  A.  primo  ad  Rogerium  Apulia^  comitem,  deinde  cum 
ergo  dono  dedi  D.  Constantino  Syracusano  monacho      "  "      ^-.--i^        .__;_.!_    r._n:__     „1..  .  _ 

Catanensi. 

Homilias    de    diversis    155,  quae  esedem  snnt   a 
Possevino  descriptse. 

IX. 
Antonius  Possevinus  soc»  Jesu.  InApparatusac.jpag. 
243,  cdit,  Colon.  Agripp.y  a.  i608. 

Bruno,  sive  Brunus,  Ligur  illustri  Astensium 
sanguine,  et  vir  sanctus,  episcopus  primo  Signinus ; 
deinde  abdicato  episcopatu,  monachus  Casinensis, 
postea  ab  Othonis  4i-  abbatis  obitu,  omnium  fra- 
trum  concordi  voluntate  abbas  45,-an.  \i01,  electus, 
prsefuit  annis  tribus,  et  mensibus  decem,  quibus 
elapsis  a  Paschali  II,  coactus  an.  quarto  Idibus 
Septemb.  abbatia  relicla  ad  episcopatum  suum  re- 
versus  est,  quem  sancte  administrans  migravit 
ad   Dominum  pridie   Kal.    Sep.,    an.    il25,   scrip- 

psit : 

In  Genesimlib.  i. 

In  Leviticum  lib.  1. 

In  Numeros  lib.  i. 

(Et  hi  tres  sunt  in  biblioth.  Casin,  mss.) 

In  Deuteron.  lib.  i. 

In  Cantic.  canticorum  lib.  i. 

In  Exodum  lib.  i. 

InjJudicum  lib.  i. 

In  Psalmos  lib.  i. 

In  Isaiam  lib.  i. 

In  Apocalypsim  lib.  i. 

Libri  sex  Sentcntiarum,  qui  exstant  in  bibl.  Ca- 
sinensi  in  membranis,  serm.  LXIX  De  Dominicis 
et  praecipuis  anni  festivitatibus  lib.  iv.  Quorum 
primus  est  De  laudibus  Ecclesise,  ac  continet  ser- 
mones  IX.  Secundus  de  ornamentis  Ecclesite  ser- 
mones  XII.  Tertius  De  novo  mundo,  serm.  X. 
Quartus  De  prtpcipuis  festivitatibus  anni  serm  . 
XXXVI.     Constantinus     autem   Syracusanus   ordinis  C  ^"aicata,  et  notis  illuslrata.  Venet.    an.  1651,   duo- 


Roemundo  Antiochiae  principe  in  Gallias,  ubi  con- 
cilium  Pictaviense  celebravit.  Anno  1107  Casinam 
reversus  ejusdem  coenubii  abbas  eligitur,  Paschale  , 
papa  electionem  comprubante,  atqueiUudei  eiogium  l 
reddente,  dignissimum  esse,  cui  se  vita  functo 
Christianae  reipubiicfe  gubernacula  traderentur  • 
Anno  1108  ,  Paschalem  ad  syuodum  Beneventanam 
comitatus  est  Anno  iiii,  poutilicis  jussu  sese  abbatis 
munere  abdicavit,  et  ad  Signienses  reversus  anno 
demum  1125,  prid.  Kal.  Sept.  in  Domino  obdor- 
mivit,  episcopatus  anno  44. 

OPERA. 

Commentaria  in  Pentateuchum. 

Commentarius  in  Job. 

Commentarius  in  Psalterium. 

Commentarius  in  Cantica  canticorum. 

Commentarius  in  Apocalypsim. 

Homiiiffi  seu  sermones  CXLIV  Eusebio  Emiseno, 
aut  Eucherio  Lugdunensi  perperam  ascripti. 

Tractatus  in  Canticum  Zachariae. 

Tractatus  De  incarnatione  Domini. 

Argumentum  De  sacritio  azymi. 

De  sacramentis,  Ecclesiffi    mysteriis,   atqae  ec- 
clesiasticis  ritibus  opusculum. 

Vita  S.  Leonis  IX  papae. 

Responsio  ad  qusestionem,  Cur  corruptus  Eccle^ 
siw  status  ? 

Vita  S.  Petri  episcopi  Anagnini. 
Sententiarum  libri  sex.  De  laudibus  Ecclesite.  De 
ornamentis  Ecclesias.  De  novo  mundo.    De  festivitar 
tibus   festivitatum.    De   laudibus  B.    Virginis.    De 
martyribus,  confessoribus,  etc. 

Opuscuia   isla   inter  Brunonis  etiam   Carthosiani 
opera  habentur. 

Prudierunt    Brunonis  opera  a  Mauro   Marchesio 
monacho    Casinensi  in  unum    collecta  auctori  suo 


S.  Benedicti  monachus  Caianensis  hosce  omnes 
dono  accepit  ab  Arnoldo  Wion.  Ilomilias  porro 
scripsit  de  diversis,  quarum  apud  Arnoldum  exstant 
sequentcs  mss. 

In   Dominica   I    Advcntus  incipit  :    Duos    disci- 
pulos. 

In  Dominica  II  Advcntus  incipit :   Quibus  inten^o- 
gantibus. 

In  Dominica  III  Adveutus  incipit  :   Joannes  fia- 
ptista. 

In  Dominica  IV  Adventus  incipit  :    Omnes  enim 
existimaOant. 

In    feria  vi   Quatuor  Temporum  incipit    :    Virgo 
Deo  plena. 

In  pervigilio  Nativitatis   Domini  :   Frimum   autem 
quaerendum  est. 

X. 
Guillelmus  Cave.     In   Ilistoria  litteraria    scriptorum 


bus  tomis  in-fol.,  et  exinde   in  bibl.   PP.  tom.  XX, 
pag.  274. 

Opusculum  Brnnouis  De  consecratione  Ecclesias 
intcgrius  edidit  Lucas  Dacherius  Spicil.  tom.  XII, 
pag.  79. 

XI. 

Ludovicus  [Ellies  Dupinius,  Bibl.  script.  etc,  edit. 
Paris.,  tom,  X,  p.  159. 

liruno  Astensis  ejusdem  urbis  ecclesise  cathedralis 
canonicus,  et  postea  eliam  canonicus  Senensis,  Ro- 
mam  venit  Gregorio  VII  pontifice,  eoque  presente 
contra  Berengarium  disceptavit  ;  proteurea  Si- 
gnicnsi  episcopatu  remuneratus  est  .  In  montem 
Casinum  se  recepit,  Paschale  II  Ecclesiam  guber- 
nante,  qui  ejus  recessum  aegre  tulit  ;  a  qoo  revo- 
cavit,  ut  in  Galliam,  et  in  Siciiiam  apostolicse  sedis 
legatnm  mitteret.  Aliquot  annis  archimandritam 
Montis  Casini  egit ;  sed  ad   suom   tandem  episcopa- 


ecciesiasticorum  sec.  Uildebrandini,  pag.  539,  edit.  j)  tum  remeavit,  ubi  fuuctus  estvita  anno  1123. 


Colonise  Allobrog.y  anno  1720. 

Bruno  patria  Langobardus  in  Villa  Soleria  apud 
Insubres  ex  illustri  Astensium  prosapia  natus,  An- 
drffi,  et  Willa',  filius,  pietatis  ct  studiorum  tirocinia 
posuit  ;  inde  in  Etruriam  transiens  inter  canonicos 
Senenses  cooptatus  est.  Ilinc  Romam  vcnit,  et  co- 
ram  Gregoric»  VII,  adversus  Berengariom  in  synodo 
Romana  anno  1079  disputavit  ;  episcopus  Signiensis 
mox  dcsignatus.  Cumque  vehementer  pontifici  ea  in 
re  reniteretur,  pia  quadam  fraude  a  Gregorio  cir- 
comdatus  onus  impositum  suscipere  coactus  est. 
Claruit  prflecipue  circa  annum  1087.  Anno  1096, 
concilio  Turouensi  interfuit.  Post  plures  in  episco- 
patu  transactos  annos,  solitudinis  desiderio  vicius. 
anno  1104  Casinom  aufugit.  Enixis  precibus  Paschali 
pontifici  oblatis  episcopum  suum  repetunt  Signien- 
ses.  Ille  pontiilcis  auctoritate  compulsus  ad  soam 
aedeia  reaJU,  Eodem    anno  a  pontiiice  missus  est 


Hujns  auctoris  opera  a  Mauro   Marchesio  monacho 
Casinensi   Venetiis    cdita   fuere   an.    1651.  in    doo 
volumina  distributa.  Primum  continet  commentaria 
super    V   libros   Moysi,    super   librum  Job,    super 
Psalmos,     super    Canticum    canticorum,    et  snper 
Apocalypsim  ,    in     quibus    commentariis   moralem 
sensum  potius  quam  alium  prosecutus  est.  Secundum 
volumen  complectilur  cxliv    sermones    ;   quorom 
pars   maxima    sub   nomine    Eusebii  Emiseni  ,  aut 
Eucherii    Lugdunensis    publicata   fuerat.    Continet 
etifim  tractatum   super  Canticum  Zacharioj,  ♦racta- 
tom  De   incarnatione,  et  De   sepultura   Christi    Do- 
mini.   Agitur  de   tempore,   quo  idem  Dominus  in 
sepulcro  remansit ;    tractatum    De    usu    Azymorum 
coDtra  Graecos.    Expositionem    insuper    aliquorum 
ecclesiasticorum  rituum.    Item  Vitam  Leonis  papffi 
IX,  tractatum  ei  annexnm  De  statu  corruptio  Eccle- 
sioi  uhi    disserit   d«  ordiiiatioiubQS   ab   episcopis 


PROLEGOMENA.  —  TESTIMONIA  SCRIPT.  ECCLES. 


146 


ciSy  vel  schismaticis  factis;  Vitam  pariter 
ri  AaagaiaB  episcopi;  biaas  litteras,  uaam 
spiscopo  Portueasi,  altcram  Paschali  II.  Sea- 
nm  libros  vi,  vel  sermoaes  varios  morales. 
Ininoni  Carthusiaaorum  iastitutori  ascripti 
t;  sed  a  Marchesio  Braapni  Signieasi  viaai- 
lon  iam  ex  testimonio  Petri  Diacoai,  quam  ex 
3aformitate  ex  frequcatibus  commeudatioai- 
stitutioais  S.  Beaedicti,  quam  profitebatur, 
i  se  commeatatorem  dicat  libri  Apocalypsis, 
one  Carthusiano  noa  illustrati.  Additum  est 
marium  super  Psalmos  Othouis  moaachi 
asis,  S.  episcopo  dicatum.  Tractatus  auteni 
rameatis,  seu  De  Ecclesioe  ritibus  a  Braaooo 
exaratus  excusus  fuit  a  Luca  Dacherio 
im  oovum  iaveatum,  quamvis  ia  editione 
i  impressus  haberetur. 

XII. 
Augustinus  Calmet  in  Bibliotheca  Sacra, 

10  e  Solerio  in  Asleusi  dioecesi  oriondus,  onde 
stensis  nomeo,  uadecimo  vivebat  sflecuio,  et 
itan.  M20,  sive  H25.  Bruno  Sigaiensis  etiam 
itur,  quod  ad  episcopalem  Signiensis  Ecclesiae 
ram  in  agro  Romano  evectus  fuerit.  Dein  ad 
m  Casinum  se  recepit,  ubi  ejus  casnobii  abbas 
iratus  est.  Commentaria  in  Pentateuchum,  in 
in  Psalmos,  Isaiam,  Cantica  cantinorum, 
lypsim  excusa  in  Bibl.  PP.,  ex  eo  scriptore 
UQt.  Creditur  auctor  commentarii  in  epistolas 
ii,  et  quorumdam  aliorum  operum,  quae  sub 
e  S.  Brunonis  Carthosise  institotoris  prodiere. 
ipera  studio  Maori  Marchesii  decaoi  Montis 
in  unum  corpos  prodiere  aooo  i644 ;  moraii, 
igorico  sensui  praecipue  inhseret. 

XIII. 
^s  Albertus  Fdbricius  in  Bibl,  Latina  medix 
\fimx  aetatis,  cum  additionibus  Joan.  Dominici 
st,  edit,  Patav,  an.  M^%,  pag.  287.  S.  Bruno- 
Astensis  opera  omnia  a  ilarchesio  publicata 
ribuntur, 

tentiarum  iibri  sex,  qui  non  difTeront  ab  iiis 
Carihusienses  S.  Brunooi  iostitutori  suo  toni. 
p.  ejus  tribucruat,  S  Bnioo  Sii»ni^a«is  agno- 
1S  est  auctor,  ut  aooaymus  Melliceosis  agnovit, 
3. 

iier  hffic  io  collectione  operuoi  ejus  obvia, 
ir  Brono  hic  scripsi^se  commeotaria  adhuc 
A  in  lib.  Judicum,  lo  Jiidith,  et  ia  Isaiara,  ut 

le  Long  in  ejus  Bibl.  Etiam  versus  ejus  in 
n  B.  M.  V.  a  Petro  Diacooo  memoraotor. 
autem  eruditissimus  Mausius.  la  Bibliot.  Ilic- 
.na  exsiat  ms.  scec.  xu,  opiisculum  ioeditom 
anonis  Astensis  De  mulicre  forti.  Reperitur 
io  eo  expositio  in  Cantica  canticorum  multum 
paos  ab  ea  qoae  prodiit  in  Bibl.  PP.,   cojus 

fragmentum  exhibet  claris.  Lami  in  cataiogo 
)m  Bibl.,  qui  et  addit  geminas  epistoias  ejus- 
idhuc  ineditas. 

XIV. 
ius  CeiUerius.  Uist.  scriptorum  sacrorum  t,  XXI, 

p.   iOi. 

no  rogaios  a  S.  PoLro  Damiani  Isaiam  et 
Ifpsim  commentariis  suis  illustrat,  sed  lucn- 
*  illa  in  Isaiam  adhuc  in  tenebris  jacet.  Com- 
iriom  autem  in  Apocalypsim  in  septem  iibros 
dum  oumerum  Ecclesiarum,  vel  episcoporum 
tm  est. 

Bruoone  Astensi  mentionem  habei  P.  le  Long 
>L  Hisioric.  Gallorum  p.  654,  ubi  loqoitur  de 
is  eommeniariis  ejusdem  S.  Brunonis  ineditis 
libros  Judicum,  ei  Judith.  Petrns  Diaconos 
ehos  Casiaeosis  noo  memorat  nisi  commenia- 
sopar  lib.  Jadicum.  Scripsii  pariier  S.  Bruno 
I  ST.  Petri  Anagpjtt  episcopi.  Vid.  Bolland.  dio 


A  i3  Augusii.  Item  tractatum  edidit  de  statu  Ecclesiae 
saecuio  xt,  qui  cum  aliis  ejus  opcribus  iu  tom.  XX 
Bibl.  Patrum  edit.  Lugdun.  apud  Anaissoiiios  rope- 
ritur.  Ejus  opera  propter  syli  nitorem  vel  coacia- 
aitatem,  itemque  propter  eruditioaem,  solidamque 
pietatem,  quibus  uoiversim  reduudaut,  valde  suat 
commeadanda. 

XV. 
Joan.  Baptistx  Mari  Romani  S.  Angeli  in  foro  piscium 
canonici.  Adnotatio  in  Petrum  Diaconum. 

Sanctus  Brono  Astffi  natus  est  ex  familia  Solcria 
nobilissima,  a  Gregorio  VII  episcopus  Signinus 
creatur  in  virtutum  ac  doctrinse  prflcmium,  quod 
Bcreagarium  impie  De  sacrameato  altaris  scatien- 
tem  io  publico  Romaao  coacilio  disputaado  profli- 
gasset,  deiade  desiderio  vitae  cootemplatricis  tactus, 
abdicato  oaero  episcopali,  moaachum  Casiaeasem 
professus  est  aaao  i  i04,  ubi  postea  omaiuni  moaa- 

»  chorum  suifragio  abbas  Casiaas  elcctus  aaao  n07, 
Idibus  Novembris,  ibique  prififuit  aaais  tribus,  «t 
measibus  decem ;  C[uibus  exactis,  ad  Ecrlesiam  Si- 
goiaam,  quam  periovitus  acceperat,  rediit,  poutiti- 
cis  revereatia  victus.  Nos  vero  ae  taati  doctoris 
laudes  culpa  deteramus  iageaii,  caiamique  paruni 
felicis,  illum  aliis  mittimus  laudaadum.  Opuscula 
Bniuoais  duobus  distiacta  tomis  iu  lucem  prodie- 
ruut  aaao  1651  Veaetiis,  studio  et  opera  D.  Mauri 
Marchesii  Casiaeasis  decdui,  scholiisque  etiaai  iilu- 
strata,  et  licet  aou  omaes  lucubratioaes,  quie  ia  no- 
stri  Petri  Eleocho  descriptae  suot,  iaibi  legantur, 
multae  iameo,  quas  Petrus  pro^teriit,  ibi  habootur  : 
ooaoullse  vero  mss.  exstaoi  Taorioi  io  aobilissima, 
ac  celeberrima  bibliotheca  sereaissiini  Sabaudioe 
ducis,  proisertim  vero  commentarios  in  cuncta  qua- 
iuor  Evangelia,  uti  etiam  aliqua  ia  bibl.  illustrissimi 
D.  Caroli    de  Moatchal    archiep.    Tolosaai,   scribit 

'  Philip.  Labbeus   io  oova  bibliotheca  mss.  librorum 

C  p.  195.  Forsaa  iompus,  quod  publica  abscoodit,  et 
occulta  maoifestat,  Dei  miseratione  orbom  tanti  di- 
iabit  continuo  thesauris.  Consule  Actuarium  do 
script.  eccles.  Auberti  Miroei  in  Brunoae,  nc  virom 
ciariss.  Theophilum  Raynaudum  Soc.  Jesu,  Do 
malis  ac  bouis  libris,  part.  i,  erot.  10,  in  Eusebi 
Emisseno,  et  in  Bruaoao  Carthus.  fol.  131  et  138. 
E  valle  miseriarum  ia  moates  (Tteraitatis  ascnodii 
Bruoo  aaao  1125,  xv  Kai.  Aug.,  cum  multis  tam  in 
vita  quam  in  murte  claruisset  miraculis»  relatus  po- 
stea  inter  sanctos  a  Lucio  III,  ot  vidcre  est  in  inscri- 
ptiooe  marmorea,  qua^  ia  Sigoioa  c/ithedrali  spe- 
ctatur.  Vide  eliam  Apparatum  ad  priefatn  edita  opu- 
scula  S.  Bruooois.  Opera  autem  omoia  S.  Bruooais 
Asteasis  recusa  reperiuotor  ia  bibl.  PP.  edit.  Lugd. 
tom.  XX,  p.  1294. 

XVI. 
Joannes  Maria  comes  Mazzuchellius,  iom.  II,  part.  iv, 

pag.  2227. 

D  Bruoo  Asteosis  et  ex  geate  Solari,  aut  Soleria  or- 
tus  a  pluribus  scriptoribus  affirmatur ;  qui  suat  Ec- 
clesia  io  catalogo  script.  Pedemoat.  png.  42,  Ughel- 
lius  Ital.  Sac.  iom.  I,  col,  1236,  Bosotti  Syllab. 
scrip.  Pedemoat.  p.  127,  Leiferius  ia  histor.  poetic. 
et  poem.  medii  aevi,  ei  alii.  Ex  opposito  aliis  scripto- 
res  eumdem  Bruaoocm  ex  famiha  Astensi  progeni- 
ium  dixere,  nt  Possevinos,  tom.  I  Apparat.  sar. 
pag.  253  et  pag.  383:  Ciacconios  ia  Bibl.  col.  458, 
Cave  Histor.  ecci.  p  539 ;  Miiantes  iom.  1  Bibl.  Sixti 
Senen.  pao:.  513.  Aciuar.  in  Bibl.  Sanc,  Einsinge- 
rius,  etc.  Gabriel  autem  Busselin  in  Histor.  univer- 
sali,  Porta  in  Alexandria  illustrata  p.  220,  et  Qua- 
drius,  voi.  2,  Brononem  Solerii  oppido  naiom. 
Sopranius,  et  Oldoinius  inter  scriptores  Ligures  nu- 
merani.  Oldoinius,  ei  Teisseirius  S.  Brunonem  car- 
dinalem  dixere,  eumque  tribus  annis,  et  decem  men- 
sibus  Casincnse  monasteriom  rexisse. 
AactoreSy  qui  &«  S.  ^tMXic^xi!^  k!XKWA.va\\>w^M^ 


M7  S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS.  148 

sunt  Baronius  Ilistor.  ecc.  xii,  etinnotisad  Martjro-  A  tom.  III,  p.  129.  Opera  S.  Bruponis  coUecta,  et  illa- 

log. ,  Leo  Ostiensis  Chronic.  Gasin.  lib.  i7,  cap.  34,  strata  ab    abbate  D.  Gonstantino   Cajetano    Roms 

ejusque  continuatorPetras  Diaconus,  anonymusMel-  existente,  edita  deinde  fuere  a  Marchesio.  Vid.  Ax- 

licensis    De  script.    eccl.    cap.    83;    Bolland.   Act.  mellini  part.  II.  Bibliot.  Benedict.  Gasin.  p.  405. 

SS.    mensis  Julii,  Philippns  Alalabayla,    disquisitio  Expositio   S.  Brunonis  in  Evang,  reperitur  inter 

De  ortu,  canonicatu  et  recessu  (^asinen.  S.  Brunonis,  latinos  codices   mss.   bibi.    Regiae  Parisiensis  cod. 

le  Long,  bibl.  Sac,  tom.  II,  pag,  Coir;  Legipontius,  2510,    ejusdemque  opuscula  exstant  in  cod.   2311, 

tom.   II,  Histor.  Lec.  ord.   S.   Benedicti  p.  210,  et  ejusd.  bibl. 


S.  BRUNONIS  ASTENSIS 

SIGNIENSIUM  EPISCOPI 

EXPOSITIO  IN  PENTATEUGHUM. 


1  Bogasti  me,  dulcissimc  Pater  ot  coepiscope  Petre,  cujus  dilectionis  effectus  tantum  erga  me  semper 
exuberat  |ut  merito  non  rogare,  sed  jubere  debuisses,  quatenus  librum  Geneseos  tibi  exponerem.  Sed  quia 
multis,  ut  tu  ipse  optime  nosti,  et  qua^  evitare  non  decebat,  impcditus  fui,  ideo  u<«que  ad  prrosens  tuara 
pctitionem  adimplero  nequivi,  magisquo  tibi,  quem  ad  ignoscendum  faciiem  esse  sciebam,  ad  tempus  in- 
obediens  existerc  volui  quam  ea  non  agcre ;  quse  si  non  egissem,  tibi  quoque  reprehensibilis  apparerem. 
Tandem  igitur,  et  si  tarde,  feci  tamen  quod  rogando  jusissti.  A  principio  autom  libri  usque  post  arcsB  Noe 
fabricationem,  quoniam  difiiciiiora  esse  videbantur,  pernecessarium  visum  fuit,  continue  cuncta  exposita 
sunt.  Indo  vero  usque  ad  eum  locum,  in  quo  Jacob  benedictionibus  propriis  illios  bcuedicit,  pcr  singula 
qua^que  capitula,  quo^cumque  expositione  indigcre  videbantur,  breviter  historiis  prronotatis  satis  compen- 
diose  allegorias  subposuiuus.  Bencdictiones  quoque  Jacob,.  quoniam  et  ipsa^  difficultatis  aliquid  habbre 
videbantur,  continua  cxpositione  digestas  invenies.  Suscipo  ergo  quod  rogasti,  sitque  tibi  piguus  amori^ 
nostrique  te  memorem  super  tuis  in  orationibus  facias. 


INGIPIT 
EXPOSITIO   IN   GENESIM. 


CAPUT  PRIMUM.                              B  prima  sint,  natura  tamen  prior  terra  non  exstilit. 

c  Inprincipiocreavit  Deuscoelumetterram.  ))  (71.)  c  Terra  autem   erat   inanis,   et  vacua,    et   tene- 

In  principio,  inquit,  et  ante  omnem  creaturam  crea-  m  brtp.  crant   super  faciem  abyssi,   et  Spiritus   Dei 

vit  Deus  ccelum  ct  terram.  Hoc  enim  et  Psalmista  »  ferebatur  super  aqnas.  »  Inanis  enim  erat  terra, 

testatur,  diccns  :  c   Et  tu  in  principio  Deus  terram  quia  sicnt  informis  materia  nondum  eas  quas  nuuc 

fundasti,   et    opera     manuum   tuarum    sunt    coeli  videmus  in  se  furmas  impressas  habebat.  Erat  autem 

{Psal,  ci,  26).    t    Non   igitur  prius   coelum,   quam  et  vacua,  nulio  1t  eam  habitante.   Sed  quarc  simi- 

terram,  sed  simul  et  coelum  Dcus  creavit  et  terram.  liter  de  coelo  non  dicitur  quod  inane  fuisset   et  va- 

Unde  et  istud  :  «  Quivivit  ineeternum  creavit  omnia  cuum,   nisi  quia,  ut  arbiti:or,   statim  iu    ipsa  sui 

simul  (Eccli,  xvi,  1.)  »  Nam  et  si  sex  diebus  omnia  crcatione  angelos   habuit  habitatores?  Terra  ergo, 

Deus  hoc  (72)  eodem  in  libro  fecisse  narratur,  simul  et  si  naturalilcr  cuncla  quse  cx  ea  fiunt  in  se  habe- 

tamen  ex  nihilo  cuncta  creassc  dubitari  non  debet.  ret,   tamen   quia,  nihil   adhuc  ex  ea  temporaliter 

Ipsam  omnium  rerum  materiam  simul  creavit,  ex  factum  fuerat,  non  immerito  inanis  vocatur  et  vacua. 

qua  discretis  temporibus  ca^tera,  prout  voluit,  iicri  c  Erant  autem  tenebroi  supcr  faciem  abyssi,  «  quia 

pruscepit.  Dicatur  ergo  :  In  principio  crcaturarum  nondum  lux  facta  fuerat,  quaj  novam  illam  crealu- 
omnium   creavit  •Deus  ccelum,    et  ea   scilicet  quse  ^  ram  illuminaret.  Abyssus  vero,  alta  coeli,  terrceque 

continentur  in  eo,  id  est  angelos,  virtutesque  coe-  profunditas  intelligitur,  quoe  quidem  tota  tenebris 

lestes,  et  terram  jam  quasi  pr»gnantem  et  parlu-  replebatur  Dei,  vero  Spiritus  ferebatur  super  aquas, 

ricntem,  omniumque  eorum  materiam   et   matrem  quia  ut  bonus  artifex,   hanc,   quam  videmus,  tam 

quse  ex  ea  oriuntur.  Manifestum  est  ergo  quoniam  multiplicemcreaturarumvarietatem,  jam  tunc  faccre 

nec  eorum,  quos  modo  iieri  videntur,  et  si  tempore  disponebat  (73).   Sic  cnim  et  nos  exempli  gratia, 

ll\)  Cod.  S.  Grucis  min.  in  Bibl.  Laur.  (73)  S.  Bruno  D.  Ambrosii  sententiam  secutus  est, 

(72^  Idem  Cod,  S.  Grucis  min.  qui  lib.  i  Ilexameron,  cap.   18,   ubi  omissis   aliis 


EXPOSmO  IN  GENESIM. 


i50 


a  compositari ,  lignorum  materiam  oculis  A 
que  contemplanles ,  alia  trabibus ,  alia  vero 
nis,  atque  alia  aliis  ofHciis  dcstinamus.  Quod 
de  aquae  creatione  nihii  superius  dixerat,  et 
qaasi  jam  creatas  eas  loquendo  introduxit, 
irofecto  demonstrat,  quod  nomine  terrte  omnia 
B;i  debeant,  quee  in  terra  continentur  ut  ignis, 
a;  et  nomine  cocli,  quidquid  continet  coelum, 
aer,  cujus  creatio  singulariter  non  describitur. 
.  dixit  Deos  :  Fiat  lux,  et  facta  est  lux,  et  vi- 
)eus  lucem,  quod  esset  bona ;  divisitque  lucem 
ncbris,  vocavitque  lucem  diem,  et  tenebras 
tem.  »  Apparetautem  quod  inter  dicere  et  fa- 
ei  nulla  distantia  est.  Dixit  itaque  :  «  Fiat  lux, 
ctaest  lux.  » Ipsom  quoque  dicere  Dei  quid  aliud 
am  veile  (74).  Non  enim  clamando,  vel  labia 
ido,  imo  volendo  perfecit  omnia.  Sed  quae  est 
X,  qusB  prior  sole,  luna,  et  stellis  esaC  perhi- 
*  Audi  quod  sequitur  :  <  Vocavit  lucem  diem, 
inebras  noctem,  »  Lnx  igilor  pro  die  ponitur. 
ergo  lux,  quse  a  tenebris  divisa  rerum  formas, 
sque  illuminat.  Nos  autem  vix  hanc  lucem 
ire  valemus,  quoniam  majore,  solis  videlicet 
)erfundimar.  Sequitur : 
actumque  est  vespere,  et  mane  dies  unus.  i 
re  et  mane  noctem  et  diem  quidam  intelligunt, 
|Uoniam  noctibus  prsetermissis,  omnes  per  or- 
i  dies  enumerat,  uno  diei  nomine,  et  dicm,  et 
n  intelligere  volunt.  Sed  mirabilis  ordo  locu- 
,  ia  quo  ante  mane  ponitur  vespere,  quasi  non  G 
,  sed  a  vespere  operari  ccepisset.  Si  enim 
ety  Factum  est  mane  et  vespere  dies  unus, 
fortasse  qusestio  esset,  sed  quia  inter  duo  mane 
re  posuit,  ad  quid  illorum  referatur  dubitari 
;.  Si  enim  ad  prsecedens  mane  vespere  refertur, 
rocul  dubio  tota  relinquitur;  quod  si  ad  subse- 
i,  die  quidem  tota  prsetermissa,  soli  noctis 
ni  ponuntur.  Unde  convenientius  factum  est 
re  et  mane  dies  unus,  sed  nox  una  dici  potuit. 
[uia  divina  providentia  non  ad  laborem,  sed 
ietem  noctem  creavit,  nullum  est  inconveniens, 
Dei  operatione,  quse  ulique  non  in  nocte,  sed 
i  iiebat,  solius  diei  termini  ponantur.  Si  enim 
1  loco  totum,  ut  volunt,  diei  noctisque  spatium, 
1  diem  intelligimus,  frustra  Deus  utraquea  sedi- 
divisisque  diversa  nomina  dedit ;  vocavit  enim 
1  diem,  ac  tenebras  noctem  (75).  NuIIa  igitur 
Bx  nocte  constat  ac  die.  Quia  igitur  non  somnia, 
ia  nocte  videntur ;  sed  opera,  quse  in  eo  fiunt, 
escribuntur,  dies  uti(iuc  non  noctes  enumerare 
sarium  fuit  (76).  Fecit  ergo  Deus  in  principio 
n,  et  terram  etlucem;  quibus  patratis,  factum 

onibus,  «  Nos^  inqoit,  cum  sanctorum  et  fide- 
sententia    congruentes ,     Spiritum    sanctum 

imus,  ut  in  constitutione  mundi  operatio  Tri- 

s  eluceat.  > 

)  Cod.  Casinen.  Quam  facere. 
Idem  S.  Croc.  min. 
Idem  cod.  S.  Cracis. 


D 


est  vespere,  atquo  hoc  prseccdente  mane  continuato, 
factus  est  dics  unus,  et  tunc  quidem  a  tenobris  lucem 
divisit,  quo  finilo  die,  faclum  est  vespere.  Neque 
enim  in  die  noctem  fccit,  sed  suo  ordine  post  diem 
Heri  praecepit.  Quod  autem  dictum  est,  factus  ost 
dies  uuus,  et  non  dicitur,  factus  est  dies  primus,  ad 
hoc  valot  qaod  primus  et  secundus  relativa  sunt, 
neque  sine  altero  alter  esse  potest.  Cum  igitur 
nondum  essct  sccundus,  erat  utique  dies  unus,  ipse 
tamen  unus  primus  dici  non  poterat.  Ilis  autem  ad 
litteram  dispositis,  quid  etiam  allegorice  signiilcent, 
videamus. 

f  In  principio  creavit  Deus  coelum  et  terram  (77).  » 
In  quo  principio?  In  eo  utique  qui  ait  :  «  Ego  prin- 
cipium  qni  et  loquor  vobis  {Joaii.  viii,  26).  —  Omnia 
enim  per  ipsum  facta  sunt,  et  sine  ipso  factum  est 
nihil  {Joan,  i,  3).  »  In  hoc  igitur  principio  omnem 
mundi  fabricam  ,  ipsosque  angelorum  ordines  ab 
exordio  creavit  Deus.  In  hoc,  in  fine  sTculorum, 
carne  suscepta,  calum  et  terram,  apostolos  et  Eccle- 
siam,  justos  et  peccatores,  Judqfos  et  gentiles  verbo 
prcBdicationis,  et  aqua  baptismatis  et  S.  Spiritus 
illustratione  genuit,  creavit  et  innuvam  pristinamque 
naturam  restauravit.  Adhuc  tamen  inanis  et  vacua 
erat  terra,  adhuc  infecunda,  et  absque  liberis  erat 
Ecclesia,  quam  etiam  propheta  de  sterilitate  conso- 
lans,  fecunditatemqoe  promittens,  dicebat :  c  Lo^tare, 
sterilis,  qua3  non  paris;  erumpe,  ct  clama,  quo^  non 
parturis,  quia  multi  filii  desertce  magis,  quam  ejus 
quaj  habet  virum  {Isa,  liv,  Ij  GaL  iv,  27).  »  Sed 
quare  inanis  et  vacua?  Quia  adhuc  tenebras  erant 
super  faciem  abyssi.  Nemo  enim  Scripturas  intelli- 
gebat  ,  ^utpote  profundas  et  ignoranlise  tenebris 
obvolutas,  qusB  quidem  ut  intelligi  valeant,  t  abyssus 
abyssum  invocat  {Psal  xli,  8).  »  Has  autem  tenebras 
Christus  amovit,  quando  apostolis  sensum  aperuit,  ut 
Scripturas  intelligerent.  Si  enim  Judsei  has  intel- 
iigerent,  3  ad  Ecclesiam  confugerent;  sed  quia,  ut 
Apostolus  ait  :  «  Usqoe  hodie  dum  legitur  Moyses, 
veiamen  positum  est  super  corda  eorum  {II  Cor. 
III,  i5),  »  eas  quidem  intelligere  non  valent. 
Cum  autem  plenitudo  gentium  introierit,  tunc 
amoto  velamine  Israel  salvus  liet  {Rom.  xi,  25).  Ne- 
que  enim  ulterius  inanis,  et  vacua  terra  noslra 
vocabitur,  tantorum  iiliorum  plenitadine  inhabi- 
tata.  Hoc  aatem  quomodo  fiat  sequentia  docent. 

«  Et  Spiritus  Doraini  ferebatur  super  aquas.  » 
Quod  enim  per  abyssum,  hoc  per  aquas  intelligi- 
mus.  Hse  sunt  enim  aquae  salientes  in  vitam  aster- 
nam,  quas  qui  biberit,  non  sitiet  unquam  {Joan,  iv, 
ii).  De  quibus  dicitur  :  «  Sitientes,  venile  ad  aquas 
{Isa,  Lv,  i),  >  (78)  Super  has  ergo  Spiritus  sanctus  fe- 

(77)  Vid.  Augast.  De  civit.  Dei,  lib.  xi,  cap.  32 
quid  sentiat  de  principio,  in  quo  dicitur  Deus  coeium 
et  terram  fecisse. 

(78)  Cod.  Casin.  Hxe  autem  quomodo  fiant.  Ut 
Trinitatis  commemoratio  compleretur,  Et  Spiritus,  tn- 
quitf  ferebatur  super  aquas.  Eadem  docet  S.  Aug. 
lib.  et  loco  cit.  De  civit.  Dei. 


151 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


rebatui',   qui   splendore  sn»  illastratidais,  fagatis  A  inquit  Paulus,  dico  Tobis  qupniam  si   circun] 


tenebris  eas  illuminavity  atque  potabiles ,  et  in- 
telligibiles  reddidit.  Unde  bene  sabditar  : 

«  Et  dixit  Deus  :  Fiat  lax,  et  facta  est  lux.  »  Ac 
si  dicat :  Fugatse  sunt  tenebrffi^  illaminata  est  terra, 
liat  ergo  lax ;  pereat  ignorantia.  c  Surge,  illuminare, 
Jorusaiem,  quia  venit  lumen  taam  (Isa,  lx,  i).  » 
Hffic  autem  lux,  baec  Spiritus'sancti  fideiibas  inspi- 
rata  conscientia ,  quia  supernae  majestatis  oculis 
perplacuit,  e  tenebris  eam  divisit.  Unde  Apostolus  : 
«  QuaB  enim  participatio  lucis  ad  tenebras  ?  quse  pars 
fideli  cum  infideli  ?  quaa  conventio  Gbristi  ad  6e- 
4ial?  9  (U  Cor.  vi,  i5.)  Et  alibi :  «  Hsereticnm  homi- 
tiem  post  secundam  correctionem  devita  {Tit.  iii, 
10).  »  Hanc  enim  scparationem  Deos  significabat, 
<)U^do  lucem  a  tenebris  dividebat. 

«  Dixit  quoque  Deus  :  Fiat  firmamentum  in  medio 
»  aqaarum,  et  dividat  aquas  ab  aquis.  £t  fecit  Deus 
y>  firmamentum,  divisitque  aquas,  quse  erant  sub 
»firmamento,  ab  bis  quae  erant  super  firmamen- 
»  tum ;  et  factum  est  ita.  Vocavitque  Deus  firma- 
»  mentum  coelum ;   et  factum  est  vespere  et  mane 


B 


mini,  Gbristus  vobis  nihil  proderit  (Goi.  v, 
Yides  ergo  quanta  divisio,  quantumque  inle 
tum  firmamentum  aquis  aquas  jungi  prohibeat. 
quoque  quod  hic  dicitur  :  t  V.ocavitqae  Deu 
»  mamentum  coelum,  »  apostolis  convenire  vid 
celant  enim,  et  servant  sccreta  coelestia. 
Apostolus  inquit  :  «  Aadivi  arcana  verba,  qu£ 
licet  homini  loqui  {II  Cor.  xii,  4).  » 

c  Dixit  vero  Deus  :  Gongregentur  aquce,  qas 
1»  coelo  sunt  in  locam  unum,  et  appareat  ari( 
»  factum  est  ita.  Et  vocavit  Deus  aridam  te 
»  congregationesque  aquarum  appellavit  Mai 
Iste  autem  locus  in  quem  aquae  congregantar,  i 
lacus  et  fiumina  intelliguntur,  ipsaque  abyss 
qua  quasdam  secretas  terrm  venas,  fontes  aqui 
manare  videmus.  Sic  igitur  divina  providenl 
unum  locum  congregat»  sunt  aquce,  ut  neque 
superficiem,  ut  prius  cooperiant,  et  tamen 
ariditatem  suo  humore  ubique  fecundent  (79). 
quoque  nomina  satis  rebus  convenientia  Deu 
posuit,  dum  et  aridam  Terram  vocavit,  et  aqu 


)»  dies   secundus.   »  Si  enim,  quod   verum  est,  in    -  congregationei   Maria    appellavit.    Terra   a  U 


medio  aquarum  factum  est  firmamentum,  et  aquas 
qutdem  ubique  fuisse  dubitari  non  potest.  Quod  si 
ubique  erant,  quaeso,  ubi  redaclffi  sunt,  tanto  coeli 
terraeque  spatio  vacuo  relicto?  Non  hujus  igitur,  cu- 
jus  nunc  sunt,  fuisse  spissitudinis,  sed  veluti  nebula 
€ft   nubes  cuncta  replesse  manifestum  est.  Firma- 


dicitur,  quam  et  colendo,  et  calcando  homin 
cuncta  animalia  assidue  terunt ;  mare  vero  ab 
ritudiney  quod  ^t  salsum  et  amarum  esse  pn 
mus.  Sed  iiasc  ad  litteram ;  nunc  autem  signi£ 
nem  videamus : 
«  Gongregentur,  inquam,aqu8e,  quae  sub  coelc 


.mentum  autem,  quod  in  medio  aquarum  perhibe-  G  »  in  locum  unum,  et  appareat  arida.   »  Hunc 


turi  non  illud  inteliigitur,  quod  in  principio  Deus 
creasse  dicitur,  alioquin  bis  coelum  creatum  fuisset, 
sed  tUud  nimirum,  quod  sine  intermissione  volvitur, 
ia  quo  sol,  et  luna  et  stellse  apparent.  Est  autem  et 
iilud  coelum  super  hoc,  valde  dignioris,  excellentio- 
risque  nalurae,  super  quod  antiquus  hostis  ascen- 
dere  cupiens,  dicebat  :  In  coelum  ascendam  (Isa, 
XIV,  13).  In  coelum  namque  erat,  cum  ista  dicer*)t, 
sed  altius  ascendere  cupiens  talia  loquebatur.  Utram 
autem  etiam  superiores  aquce,  firmamento  interpo- 
sito,  nataram  mutaverint,  non  facile  dixerim.  His 
autem  ita  peractis,  factum  est  vespere,  quo  mane 
cohaerente  fit  dies  secundus.  Sed  hsec  ad  litteram. 
Quid  autem  spiritualiter  significent,  audiamus. 

«  Fiat,  inquit,  firmamentnm  in  medio  aquarum, 
»  et  dividat  aquas  ab  aquis.  »  Quid  enim  firmamen- 
tum,  nisi  apostoli?  Unde  Psalmista  ait  :  «  Goeli 
enarrant  gloriam  Dei  et  opera  manuum  ejus  annun- 
tiat  firmamentum  (Psal,  xvin,  1).  »  Hoc  enim  firma- 
mentum  nos  manit  et  firmat,  hoc  salutis  pluvias 
lamenque  ministrat,  hoc  inferiores  aquas  a  superio- 
ribus  dividit.  Aquae  enim,  quse  sub  firmamento  sunt, 
Novum  est  Testamentum  :  quse  vero  super  firma- 
mentam,  Vetus  Testamentum  intelligitur.  Sed  quo- 
modo  has  aquas  apostoli  dividunt?  Vis  audire  quo- 
modo?Pr8ecipit  enimlex  ut  unusquisque  circumcidat 
carnem  prceputii  sui.   Econtra  Apostolus  :  «  Ego, 

(79)  Id.  cod.  S.  Gruc.  inJLAUrent. 


locum,  in  quem  aquse  congregatae  sunt,  maria, 
et  fiumina,  superius  interpretati  sumus,  pe 
vel  duo  Novi  Veterisque  Testamenti  volumin 
apostolos,  Ecclesiseqae  doctores  intelligimus.  I 
enim  omnis  sapientise  et  scientiee  plenitudo  co 
tur,  quse  nimirum  aquarum  nomine  signific; 
Quod  autem  ait,  c  et  appareat  arida,  »  magis 
stcriam  quam  ad  allegoriam  pertinere  videtai 
quare  matato  nomine  aridam  Deus  vocavit  tc 
nisi  quia  jam  tunc  S.  Ecclesiam  flagellandam 
terendam,  calcandam,  4  multisque  modis  afl 
dam  significabat  ?  Aquarum  vero  congregai 
maria  dixit,  qaoniam  et  si  scire  et  intelligere 
jx  Scripturas  dulce  sit  et  suave,  facere  tamei 
jubet  amarum  et  asperam  est.  Mare  enim  al: 
riludine  nomen  accepit.  Jejunare  namque,  vij 
omniqae  mundi  hujus  obiectamenta  relinq 
cui  non  videtur  esse  amarum?  Hoc  enim 
Scriptarae  praecipiunt;  merito  igitur  tali  n 
significantur. 

«  Etvidit  Deus  quod  esset  bonum,  et  ait :  G 
»  net  terra  herbam  virentem  et  facientem  s< 
»  lignumque  pomiferum  faciens  fructum  juxta 
»  suum,  cujus  seroen  in  semetipso  sit  super  te 
»  et  factum  est  ita.  Et  protulit  terra  herbam 
»  tem  et  afiferentem  semen  juxta  genus  saai 
1  gnumque  faciens  fructum,  et  habens  unumi 


153 


EXPOSITIO  IN  GENESIM. 


i54 


« qne  sementem  secqndam  speciem  snam.  Et  vidit  A 
c  Deos  qaod  esset  bonnm ;  factumqae  est  vespere  et 
I  mane  dies  tertius.  >  Haec  qaoqiie,  qaae  ad  litteram 
sitis  aperta,  si  spiritaaiiter  intclligantar,  in  sancto- 
ram  Ecclesia  fleri  Tidemns.  Qaid  enim  per  terram, 
nisi  Ecdesiam?  Quid  per  herbam  virentem,  li- 
gnamqiie  faciens  frnctum;  nisi  apostolorum,  et 
propbetarum  ezempla,  et  doctrinam  intelligimus? 
ba^  enim  semper  virent,  et  vivunt,  semper  frucll- 
ficant,  et  juxta  genus,  et  species  suas  divcrsos  fru- 
ctas,  et  semina  ferunt,  babent  enim  in  semetipsis 
naturaliter  indUum  semen,  quod  quidem  semper 
spargitur,  et  nunquam  deficit,  semper  puUulat, 
semperque  crescit.  Yide  namque  ex  quanto  tempore 
liber  iste  editus  est.  Yide  quanta  volumina  ex  se 
fractificavit.  Considera  ejus  fructus  et  semina,  do- 
etrinam  scilicet  atque  prascepta,  quam  Tiventiai 
qaaro  valentia  sint.  Et  a1;os  quidem  in  Veteri,  alios 
in  NoYO  fructus  reperies  Testamento.  Quot  docto- 
les,  tot  semina,  fructuumque  varietates. 

Quod  autem  dicitur  :  «  Et  vidit  Deus  qnod  esset 
«  bonum;  »  tale  est,  ac  si  dicerct :  Nos  videre  et  in- 
tfllligere  fecit,  quia  nibil  nisi  bonum  ipse  creavit. 
Etfactom  est  vespere,  nocteque  transfacta,  factum 
estmane;  atque  simul  cum  nocto  sua  dies  tertius 
eompletua  est.  Sic  enim  bunc  locum  quidam  intelli- 
gaot.  Quod  si  allegorice  intelligatur,  boc  modo  dici 
potest  :  Quia  iinito  bujus  prmsentis,  laborios.neque 
vitffi  termino.  vespere  fiet  et  niane.  Vespere  quidem 
his  qui  de  luce  et  felicitate  in  tenebras  et  miserias  C 
prsedpitabuntur ;  mane  vero  bis  qui  de  bac  infelici 
etsrumnosa  vita  in  lucem  perpetuam  et  gaadia 
stema  transferuntur.  Sequitur  : 

«  Dizit  autem  Deus  :  Fiant  luminaria  in  firma- 
c  mento  cceli,  et  dividant  diem  ac  noctem,  et  sint 
« in  signa  et  tempora,  et  dies  et  annos,  at  luceant 
«  in  firmamento  coeli  et  iliuminent  terram.  Et  fa- 

•  ctum  est  ita.  Fecit  quoque  Deus  duo  iuminaria 
«  magna,  luminare  majus,  ut  proeesset  diei,  et  lumi- 

•  nare  minus,  ut  prscesset  nocti ;  et  stellas,  et  po- 

•  suit  eas  in  firmamento  coeli,  ut  lucerent  super 
«  terram,  et  prceessent  diei-  ac  nocti,  et  dividerent 
« lacem  ac  tenebras.  Et  vidit  Deus  quod  esset  bo- 

I  nnm  ;  et  factum  %st  mane  et  vesperc  dies  quar-  j^ 
« tus.  •  Doo  namque  luminaria,  sol,  et  luna  intcl- 
liganfur,  quae  in  firmamento  coeli  posita,  diem  ac 
noctem  dividunt,  quse  etiam  in  signum  nobis  sunt, 
et  sereni,  et  pluvise,  et  in  quacunque  mimdi  parte 
faerimos,  mundi  climata  nobis  designant.  Quoe 
qoidem  signa,  quam  necessaria  sint,  nautse  iutelli- 
gunt,  qui  subito  in  profundum  a  ventis  rapti,  nisi 
per  signa  coeli,  quo  tendant^  ignorant.  Dant  autem 
et  alia  signa,  de  quibus  in  Evangelio  dicitur  : 
€  Eruni  signa  in  sole,  et  luna,  steliis  (Luc,  xxii, 
t5).  B  Haec  antem  et  tempora,  et  dies,  et  annos 
determinant,  quod  qualiter  tiat,  quia  facile  patet  ad 
alim  transeamus.  £t  magus  quidem  luminare  Solem 


dicit,  qui  in  die  quidem  obtinet principatum ;  minos 
vero  Lunam,  quam  noctis  tenebris  prseesse  videmus. 
Stellae  quoque,  et  splendore  et  magnitudine  diversae 
in  coelo  positse,  et  lumen  nobis  et  signa  prsestant. 
Sed  b;ec  ad  litteram.  Spiritualiter  autem,  duo  magna 
luminaria,  sol  videlicet  et  luna,  .Novum  et  Vetus 
Testamentum  designant,  et  majus  quidem  Novum, 
minus  vero  Vetus  Testamentum  intelligitur.  <  Lez 
enim,  ut  Apostolus  ait,  per  angelos  ordinata  est  in 
manu  Mediatoris  [Gal  iii,  19).  »  De  Novo  vero  Te- 
stamento  loquitur  dicens  :  «  Novissimis  diebus  istis 
locutus  esl  nobis  in  Filio   (Uebr,  i,  2).  »  Itemque : 
«  Quod  si  ministratio  mortis,  litteris  deformata  fuit 
in  gloria,  quomodo  non  magis  miuistratio  spiritus 
erit  in   gloria?   (11  Cor,    iii,  7.)    »  Et   paulo  post : 
«  Nam  nec  clarilicatum  est,  quod  claruit  in  parte 
propter  ezcellentem  gloriam  (76.,  40).  »  Ex  his  vero, 
el  similibus  aperte  colligitur  Novum  qnidem  Testa- 
mentum  majus  esse  quam  Vetus.  Haec  autem  in  coeli 
iirmameato  posita,  id  est  apostolorum  et  doctorum 
pectori  firmiter  inbffirentia,  diem  et  noctem  divi- 
dunt,  diei  noctique  proisunt.  Dies  enim  et  noz,  Ec-    ' 
clesia  et  Synagoga,  gentium  el  Judieorum  populus 
intelligitur.  Novum  ergo  Testamentum  diei  preeest, 
quia  S.    Ecclesiam  sui    fulgoris  radiis   illuminat, 
eamque  recti  itineris  viam  designando  a  noctis,  et 
tenebrarum  errorisque  caligine  separat.   Luna  vero 
obscura  et  paliida  praeest  nocti  et  tenebris,  quia 
Vetus  Testamentum    Jadfleoram  populo    tenebroso 
semper,  et  cceco  obscurum  et  tenebrosum  lumen  de- 
monstrat ;  ccecitas  enim  ez  parte  in  Israel  contigit. 
Uude  Moysos  quando  legcm   accepit,   totum  Sinai 
montem  nubes,  et  caligo  operuit  (80).  Hffic  ergo  et 
diem,  et   noctem  dividunt,   utramque  tamen   ter- 
ram    illuminant,      utramque     Ecclesiam     regunt, 
utraque  in  coelo,  id   est   in  apostoiorum  cordibus, 
fiza  relucent.  Dant  autem  nobis  5  et  signa,   qui- 
bus    bostium   incursus,  insidiasque  evitare  possi- 
mus,  ipsa  dies  et  annos  (8i)   determinant,  dum  ea, 
qua;  videntur,  fugitiva,  et  transitoria,  ea,  qufle  non 
videntur,  eeterna  esse  dicunt,  ideoque  ista  despicere, 
illa  vere  nos  appetere  admoaeut.  Unde  Psalmista  : 
«  Melior  est  dies   una  in   atriis  tuis  super   millia 
(Psal.   Lzxxiii,  H).  »   Itemqne:  «  Tu   autem  idem 
ipse  es,   et  auni   tui  non  deflcient  (Psal,  ci,  28).  » 
Sic  igitur  bsec  clarissima  coeli    lumina   in  signum 
nobis  sunt,  et  in  tempora,  et  dies  et  annos.  Stellas 
quoque  fecit  Deus,  quas  et  ipsas  in  tirmamento  po- 
suit,  ut  lucerent  super  terram,  et  diei  ac  nocti  prae- 
essent,  et  a  tenebris   lumen   dividerent,  per  quas 
quidem  singulos  propbetarum  et  apostolorum  libros 
intelligere   possumus,  quibus  doctores  Ecclesise,  in 
coeii  nomine  siguificantur,  illustrati  terram  nostram 
et  sanctam  Ecclesiam  iiiuminant.  Cum  ergo  hoc  fir- 
mamentum,  sole,  luna  et  stellis,  omnique  venustate 
tam  eleganter  decoratum  videamns,  quid  de  illo  so- 
periori  coelo  putabimus,  in  quo  coelestium  spiritnnm 


(80)  Id.  cod.  sanctffi  Grocis  in  Lanrent. 


(8i)  Id.  cod.  tempora. 


i55 


S.  BRUNOmS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


156 


ordioes  ipsum  soletn  justitiffi  admirantes  contem- 
plantur?  Scquitur  : 

(c  Et  factam  est  vesperc,  et  mane  dies  quartus. 
«  Dixit  etiam  0eus  :  Producaat  aqurB  reptile  animee 
c  viventis,  et  volatiie  super  terram  sub  lirmamento 
<  coeli.  Creavitque  Deus  cete  grandia,  et  omncm 
(c  animam  viveutem,  atque  motabilem,  quam  pro- 
«  duxerant  aquae  in  species  suas,  et  omne  volatile 
<x  secondum  genus  suum.  Et  vidit  Deus  quod  esset 
«  bonum,  benedixitque  illis,  dicons  :  Crescite  et 
«  multiplicaminiy  et  replete  aquas  maris,  avesque 
«  muitipiicentur  super  terram.  Etfactumest  vespere 
c  etmanedies  quintus.  »  Duplex  animalinm  ex  aquis 
oriturgenus:  unum  scilicet,  quod  supra  aquas  inha- 


Detts  creavit,  qnare  tam  molta  venenosa,  et  morti- 
fera,  et  homini  inimica  facta  sunt?  Ad  quod  dicen- 
dum :  Quia  nisi  homo  peccasset,  cuncta  ejus  impe-  !^= 
rio  obedirent,  nihil  magis  anguis  quam  anguilla  no-  j: 
ceret;sicut  ovis,  ita  et  lupus  ei  obsequeretur.  Sed  i 
postquam  suo  Conditori  superbiendo  inobediens  ex-  ;: 
stitit,  abipsis  quoqne  animalibus  contemptni  haberi  -m 
coepit,  neque  ei  obedire  volnerunt,  quem  illi  inobe-  ^ 
dientem  vidernnt,  a  quo  illins  ditioni  subjecta  fue-  p 
rant,  et  quac  prius  in  obsequinm  creata  erant,  po-  r 
stea  in  vindictam  conversa  sunt.  Illud  quoque  quse-  l- 
ritur  :  Quaro  et  ante  per  tam  immensa,  et  infinita  t 
temporis  spatia  mundnm  Deus  non  creaverit  ?  Unde  L 
tam  snbita  mentis  permutatio  ei  acciderit  qui  ma-   : 


bitat,  et  extra  eas   non  vivit :   alterum  vero,  quod  A  tari  non  potest?  Haec   autem  qusestio  ideo  inutiiis 


volando  superiora  petit,  terreeque  vescituralimentis. 
Et  mirabiiis  ordo  divinae  dispositionis :  prinsquam 
animalia  creasset,  herbas  et  iigna  pomifera  fecit,  ut 
statim  orta,  undo  viverent,  invenirent.  Novissime 
autem  creatus  est  homo,  cui  hsec  omnia  ad  ntendum 
a  Deo  donata  sont.  Cete  vero  tam  grandia  m  ulte- 
riori  maris  parte  esse  referuntor,  ut  montium  ma- 
gnitudinem  excedant.  Cseterorum  vero  piscinm  et 
volucrum  qnam  diversm  multiplicesque  species  sint 
et  genera,  dici  non  potest;  qu(je  omnia  Deus  bene- 
dicens,  aquas,  et  terras  mnltiplicando  replere  prae- 
cepit,  qusD  quidem  benedictio  tantum  prsevaluit  ut 
et  quotjdie  crescant,  et  nihil  corum  ex  toto  perire 


esse  videtur,  quoniam  si  antea,  vel  postea  id  facere 
Deo  placuisset,  nihilominus  tamen  quceri  potest 
quare  tnnc,  et  non  alio  tempore  egerit.  Mutatio 
autem  in  Deo  nullaest,  cui  nihil  novi  accidit,  cni  et 
prffiterita  et  futura  praesentiaiiter  adsnnt,  qui  prius- 
quam  mundum  faceret,  in  suse  mentis  dispositione 
jam  factum  gestabat.  Neque  dum  aliqoid  creat  in 
aliquo  movetur,  qnia  nihil,  quantum  ad  se,  novi 
agit,  sed  quia  ante  tempora  disposuit,  quomodo,  et 
quo  in  ioco,  vel  tempore  disposita  sunt,  iieri  jubet : 
Erat  igitur  mundus,  priusquam  fieret,  qui  in  Dei 
dispositione  nullum  unquam  initium  habnit.  Non- 
quam  enim  Deus  non  habuit  qnod  habet,  alioqnin 


valeat.   Quid   antem   metaphorice  per    aquas    nisi  ..  accidentibus    subjaceret,     si  modo    aliquid    agere 

baptismum  intelligimus?  Qoid  vero  perpisces  etvo-       "  '     '  '       '  ^    "  '    " 

lucres,  qui  ex  eis  oriuntur,  uisi  iidelium  populns 

qui  aquis  baptismatis  regenerantur?  Quornm  qui- 

dem  alii  sapientise,  et  scientiae,  atque  caeterarum 

virtutum  alis  sumptis,  usque  ad  coelestia  volare  ni- 

tuntur.  Ex  quibns  ha^retici  et  philosophi  importu- 

narum  volucrum   specimen  tenent,  quoniam  et  al- 

tius  quam  necesse  sit  ssepius  volant,  et   in  rapinis 

exsuitantes,   animarum  sanguinem  avidissime  fun- 

dunt.  Cffiteros  vero  qui  ab  aquis  non  seperantur, 

simplices  qnosque  inteiligimns,  qui  qnamvis  per  sa- 

pientiam  et  inan^m  philosophiam   volare  non  no- 

runt,  tamen  taliter  vivunt,    nt  ab   Ecclesise.pisca- 

toribus  in  Christi  convivium  prsesentari  mereantur. 

Cete  vero   grandia,    et    principes    designant;  scd 


disposuisset,  quod  antea  non  B  disposnerat.  Ideo 
enim  Joanhes  Apostolus  ait :  k  Quod  factum  est,  in 
ipso  vita  erat  (Joan.  i,  4).  »  Omnia  enim,  qose  tem- 
poraliter  fiunt,  in  ipso  quidem  ante  tempora  vive- 
bant,  et  vigebant.  Unde  beue  dicitur :  «  Qui  vivit  in 
(Bternum  creavit  omnia  simul  (EccZi.  xvin,  i),  >  Si- 
mul  enim  concta  creavit,  jquia  quando,  vel  qualiter 
cuncta  fierent,  simul  disposoit.  Cum  ergo  disposito 
tempore  coelum  fieret  et  terra,  nihil  novi  Deo  ac- 
cidit,  quia  qnod  tunc  temporaiiter  fiebat,  apud 
Deum,  nt  tunc  fieret,  multo  tempore  dispositum 
erat.  Sed  quia  de  his  disputare  periculosom,  et 
difQcile  est,  tanta  dixisse  [nos  snfiiciat.  Spihtualiter 
antem  terram  sanctam  Ecclesiam  intelligimus  (83}. 
Per  animam  vero  viventem|Omnium  fidelium  mnlti- 


pisces  quoque,  sicut  et  voiucres  quidam  sunt,  qui  ^*  tudinem,  qua3  ideo  quidem  vivit,   qooniam  in  ba- 


praedonum  more  de  rapina  vivunt,  qui  eos  quidem 
significant,  qui  quamvis  Christi  fidem,  et  nomen  in 
baptismo  susceperint,  tyrannorum  tamen,  et  ini- 
qnorumvitam  agentes  (82),  inter  immondaanimalia 
computantur.  Merito  autem  his  Deos  benedixit, 
quoniam  nulli  nisi  baptizati  Christi  benedictionem 
promerenlur.  Sequitur  : 

«  Dixit  qnoqiie  Deus :  Producat  terra  animam 
«  vivenlem  in  genere  suo,  jumenta  et  reptilia,  et 
c  bestias  terrae  secundum  species  suas,  et  jumenta, 
c  et  omne  reptile  terrse'  in  genere  suo.  >  Ilic  autem 
oritur    qusestio.  Cum    universa    propter  hominem 

(82)  Idem  cod.  Laurent.  Qui  guamvis  fidem  in 
baptismo  suscepeint,  et  nomcn  Christianorum;  tamen 


ptismate  cum  Christo  surrexit.  Jumenta  autem  illos 
signiiicant,  qui  aliorum  opera  misericorditer  por- 
tant,  de  quibus  Apostolus  ait :  «  Alter  alterius  onera 
portate,  et  sic  adimplebitis  legem  Christi  [Gal,  vi, 
2).  »  Reptilia  vero  sunt  qui  magis  terrena  quam 
coelestia  diligunt;  ideoque  toto  corporis  nisu  his 
adhserentes,  vix  aliquando  oculos  mentis  ad  coe- 
lestia  dirigunt.  Terrs  vero  bestioe  illos  significant, 
qui  majora  non  cogitant,  quacstionibns  sese  non 
implicant,  scd  aliorum  ducatu  et  regimine  semper 
indigent.  Haec  autem  omnia,  quia  terra  nostra  id 
est  sancta  Ecclesia,  ea  produxit,  et  baptismatis  aquis 

iniquorumf  etc. 
(83)  Ex  cod.  Casin. 


157 


EXPOSITIO  IN  GENESIM. 


m 


legenerayit,  bona  vocatar.  Hoc  est  enim,    qaod  di-  A  hoc  tamen  in   loco  idlpsum  signilicat  et  imago,  et 


eitur.  «  £t  vidit  Deus  quod  esset  bonum.  d 

«  Et  ait :  Faciamus  bominem  ad  imaginem,  et 
I  similitudinem  nostram,  et  praesit  piscibus  maris, 
«  et  volatilibus  cceli,  et  bestiis,  universu^quo  crea- 
0  taras  ternn,  omniqae,  reptiii  quod  movetur  in 
t  terra.  Et  creavit  Deus  bominem  ad  imaginem 
«  suam,  ad  imaginem  Dei  creavit  illum,  masculum, 
«  et  feminam  creavit  eos.  »  Vidit,  inquit,  Deus, 
qaod  esset  bonum,  et  ait :  c  Faciamus  bomincm.  » 
Deus  ergo  est  qui  loqnitur.  Nunquid  ad  angelos  ? 
Absit  l  Non  enim  ab  angelis  creatus  cst  bomo  ; 
aiioqain  non  unus,  sed  mulli  creatores  essent,  ut 
solas  Deus  est  omnium  Greator.  Sic  enim  scriptum 
est :  tt  Creator  omnium  terribiiis,  et  forlis  (II  Ma- 
chab,  f,  24).  »  Itemque  :  «  Omnia  in  sapientia  fe- 
cisti  (PsaL  cni,  24).  »  Si  igitur  verum  est,  quod  ne- 
gari  non  potest,  solus  Deus  crcavit  omnia  ;  quos  ad 
hominem  creandum  invitabat,  dicons  :  <f  Faciamus 
«  bominem.  •  Audiamus  igitur  quid  in  capite  libri 
hujus  dicatar :  «  In  principio  creavit  Deus  coelum  et 
« terram.  »  Habes  orgo  Deum,  id  est  Patrem ;  babeset 
principium,  id  est  Filium  ;  sic  enim  ipse  ait  :  «  Kgo 
principiom  qui  et  loquor  vobis  (Joan.  viii,  25).  » 
Sed  qaid  sequitur  ?  •  Et  spiritus  Dei  ferebatur  super 
■  aquas.  »  Habcs  igitur  et  Spiritum  sanctura.  Quod 
autem  non  solus  Pater  coelum  creaverit,  sed  simul 
eam  eo  Filius  quoque,  et  Spiritus  sanctus,  dicat 
Psalmista  :  «  Verbo,  inquit,  Domini  coeli  iirmati 
sant,  et  Spiritu  oris  ejus  omnis  virtus  eorum  (Psal. 


B 


similitudo,  sic  ad  Dei  similitudinem  factus  est 
bomo;  sapiens  quidem,  justus  et  bonus,  immortalis 
et  iricorruptubiiis  factus  est ;  siquidem  Deus  talis 
est  (86).  Sed  immortalitatem  quidem  tunc  bomo 
amisit,  quando  peccavit,  atque  in  boc  Deo  dissimi- 
lisfactus  est  quamvis  nihil  Deo  per  omnia  simile 
sit.  Quoties  ergo  peccavimas,  Dei  similitudinem 
amisimus.  Soli  ergo  ilii  Dei  similitudinem  babent, 
qui  sapientiam,  justitiam,  bonitatem,  cseteraque  bis 
similia  rationabiliter  custodiunt.  ^  Magnus  est  honor 
bomini  virtutibus  adboorere,  secundum  quas  Deo 
similis  esse  videtur.  Sed  quoniam  dicitur  :  «  Grea- 
»  vit  Deus  bominem  ad  imaginem  suam  ;  »  deinde 
subinfertur,  c  ad  imaginem  Dei  creavit  illum,  »  sic 
etiam  intelligi  potest  ut  talem  c«rporaliter  quoque 
bomini  imaginem  dare.t  qualem  Filium,  qui  utique 
Deus  est,  quandoque  suscepturum  ante  tempora  dis- 
posuerat.  Sic  igitur  non  solum  interior,  verum  et 
exterior  homo  noster  Deo  quodammodo  assimilis  es- 
set.  Neque  hoc  Deo  sufliciens  fuit,  quod  ad  similitu- 
dinem  7  suam  fecit  bomiaem  ;  sed  insuper  omni 
creaturae,  qud^  sub  coelo  est,  euni  prseposuit.  His  au- 
tem  ila  dispositis,  significationem  videamns.  Quis 
enim,  inquam,  iste  bomo,  qui  Dei  simiiitudinem 
babet,  cui  pisces  niaris,  et  volucres  coeli,  et  bestise, 
universaeque  creaturie  terroe,  et  omnia  replilia  sunt 
subjecta  ?  Quamvis  enim  Christum  bunc  esse  quidam 
non  immerilo  intelligant  ego  tamen  apostolorum,  et 
doctorum  ordinem,  cmterorumque  qui  in    Ecclesia 


xixiiy    6).»   Tota   aulem   Trinitas,   id  est  Deus,  et  G  Dei    obtinent  principalum,   hunc  esse  puto  :    binc 
Verbum   ejus,   et    Spiritus    nnus     Deus  ,    et  iste 
quidem  dicit  :  <c  Faciamus  bominem  ; »  non  extra  se 


aaxilium  petens,  sed  in  se  cum  Filio  suo,  et  Spiritu 
sancto  cuncta  disponens  (84).  Semei  enim  ioculus 
est  Deas,  quia  simul  cuncta  disposuit,  neque  ulte- 
rias  disponere  aliquid  necsese  babet.  Veniente  ergo 
tempore,  bora,  vel  momento,  in  quo,  ut  aliquid 
fiat,  ante  tempora  dispositum  est,  Dco  quidem  in 
saa  immobilitate  permanente  ;  ipsa  ejus  dispositio 
ineffabili  voce  proclamat  :  Tempus  venit,  bora  est ; 
modo  fiat,  factumque  appareat,  quod  ut  nunc  liet, 
ante  tempora  dispositum  est.  Autigitur  Trinitatem 
Judoii  credant,  aut  alios  prffiterDeum  bominis  crea- 
tores  inveniant.  Sed  quia  ut  diximus,  qui  diierit,  et 


enim  prselati  vocantur,  quia  alii  eis  subjecti  sunt ; 
nam  quia  Dei  similitudinem  babent,  ideo  quasi  su- 
periores  omnes  eos  venerantor.  Dei  namque  simili- 
tudinem  Apostolus  habebat,  qui  dicebat: «  Imitatores 
mei  eslote,  sicut  et  ego  Ghristi  (Philip,  iii,  17).  m 
His  autem  pisces  maris,  id  est  baptismatis  aquis  re- 
generati ;  bis  volucres  coeli,  id  est  philosopbi  et  sa- 
pientes  ;  his  besti^e,  id  est  idiotse  et  indisciplinati 
his  universae  creatune  terraj,  id  est  cujuscunquc 
sexus,  vel  generis,  vcl  nalurfle,  vel  conditionis,  his 
omnia  reptilia  sunt  subjecta,  Cum  enim  sseculi  ama- 
tores  et  terrenis  voluptatibusinhaerenteseis  serviunt 
tunc  eos  procul  dubio  etiam  reptilia  venerantur.  Sed 
quia  inter  Ecclesiai  doctores  alii    virilem   fortitudl 


cui  dixerit :  «  Faciamus   bominem  (8o)  ;  videamus  d  nem,  alii  rauliebrem  inollitiem  habent  ;  merito  di- 


etiam  ad  cujus  similitudinem  factus  sit  bomo.  «  Ad 
imaginem  ,  inquit,  et  similitudinem  nostram.  » 
Quamvis   enim  aiiud  sit  imago  ,  aliud  similitudo  , 

(8i)  Ex  boc  loco  probari  trinitatein  personarum, 
multorumestsanctoram  Patrumsententia;itasanctus 
Basilius  bomil.S  in  Genes  m;  Joan.  Cbrysost.  bom.  8 
in  Genes. ;  Augustinus  De  civit.  Dei,  lib.  xvi,  c.  6  ; 
C3rrillus  Hierosol.  adversus  Jul.  lib.  i,  quoru/n  au- 
ctoritates  referuntur  a  Petavio.  De  Trinit.  lib.  ii  , 
cap.  7 ;  cui  consonat  Galmetus  in  hunc  locum  :  ubi 
ait  his  verbis  :  »  Faciamus  bominem  ad  imaginem, 
et  similitudinem  nostram,  »  pluriura  exprimi  inter 
se  consultationem  et  deliberationem. 

(85)  Id.  cod.  Gasin. 

(80)  «FecitergoDeas  bominem,  inquit  Augustinus, 
ad  imaginem,  et  ^imilitudinem  suam.  Talem  quippe 


citur  quia  raascuiuin  et  feminam   creavit   eos.   Se- 
quitur : 
((     Denedixitque  illis   Deus,   et  ait:    Crescite,  el 

illi  animam  creavit,  qua  per  ralionem  atque  intel- 
ligenliam  omnibus  priestantior  esset  animaiibus  ter 
reslribus,  et  uatalihus,  et  volatilibus,  quse  menten 
liujasmodi  non  haberent.  Et  cum  virum  terreno  for- 
raasset  ex  pulvere,  eique  animam,  qualem  dix 
sivo  qua^n  jam  fecerat,  iusufflando  indidisset  :  siv< 
potius  sufllando  fecisset  eumquc  tlatum  quem  suf- 
llando  focit ;  nam  quid  est  aliud  sufilare,  quam  ilatun 
fdcere,  animam-  borainis  esse  voluisset,  etiam  con 
jugem  illi  iu  adjutorium  generandi  ex  ejus  iaten 
osse  detracto,  fecit,  ut  Deus?  »  De  civit.  Dei,  lib 
xii,  cap.  23. 


159 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


m 


«  mulUplicamini,  et  replete  terram,  et  subjicite  A 
«  eam,  et  dominamini  piscibus  maris,  et  yolatilibus 
«  coeli,  et  universis  animantibus  quine  moventur  super 
«  terram.  »  Hocc  autem  snperius  exposita  sunt  :  be- 
nedixit,  inquit,  Dcns,  et  subinferens  ipsam  bene- 
dictioncm,  ait :  c  Grescite,  et  multiplicamini,  »  in 
sapientia  videlicet,  virtutibus  et  sanctorum  liliorum 
progenie. 

c  Dixit  quoquc  Deus  :  Ecce  dedi  vobis  omnem 
«  herbam  afferentem  semen  super  terram,  et  uni- 
«  versa  ligna  qua;  habent  in  semetipsis  semen 
« generis  sui,  ut  siut  vobis  in  escam,  et  cunclis 
«  animantibus  terrae,  omnique  volucri  coeii  et  uni- 
»  versis  qaae  moventur  in  terra,  in  quibus  est 
«  anima  vivens,  ut  habeant  ad  vescendum.  »  Hoec  b 
qnoque  eo  loco  exposita  snnt,  ubidicilur:  «Germinet 
«  terra  herbam  vireutem,  etlignum  faciens  fructum. » 
Haec  autem,  sicut  juxta  litteram,  cunctis  terrae  ani- 
mantibus  ad  vescendum  data  sunt,  ita  et  secundum 
spiritualem  intelligenliam,  non  solum  sapientibus 
atque  doctoribus,  verum  etiam  cunctis  eis  uti  vo- 
lentibus  haj  deliciaj  pra^parantur.  Unde  Apostolus  : 
«  Judasis,  inquit,  et  Grapcis,  et  barbaris,  sapientibus, 
et  insipientibus  debitor  sum  {Rom.  r,  i4).  •  Et  Do- 
minus  in  Evangelio  ait :  «  Ite  in  universum  mundum 
prscdicate  Evangeiium  omni  creaturas  (ilfarc,  xvi, 
16).  —  Quaicunque  enim  scripta  sunt,  ad  nostram 
doctrinam  scripta  suut  {Rom.  xv,  4),  Quis  igitur 
fame  pereal,  tot  tantisque  divitiis  anteposilis  ?  Sc-  p 
quitur :  ^ 

«  Et  factnm  est  ita:  viditqne  Deus  cuncta,  quse 
«  fecerat,  et  erant  valde  bona,  et  factum  estvespere, 
«  et  mane  dies  sextus.  »  Dnm  igitur  Deus  cuncta 
fecerat,  et  sexta  die,  qua  omnia  patrata  snnl,  ea 
inspiciens,  bona  cnncta  conspexit ;  ubi  malum,  ubi 
ipse  diabolus  princeps  mali  ?  An  nondum  ceciderat, 
qui,  nt  dicitur :  c  In  veritate  non  stetit,  et  ab  initio 
mendax  fuit  ?  {Joan,  viu,  44p.  »  Aut  fortasse  ipsa 
die  qua  factus  est  homo,  ejus  gloriae  invidendo, 
atque  ideo  mortifera  soadendo,  simul  cum  bonitate 
ipsnm  quoque  principatum  amisit  ?  Simul  enim,  et 
non  prius  hominis  et  diaboli  condemnatio  legitnr. 
Nam  qoia  mulier  dixil  :  «  Serpens  decepit  me,  et  y. 
comedi  »  statim  Domino  serpenti  maledicens  ait : 
«  Maledictus  eris  inter  omnia  animantia  et  bestias 
terrae  :  »  Mulieri  quoque  dixit  :  «  Multiplicabo 
serumnas  luas.  »  Adce  vero  :  «Maledictaterra  in  opere 
tno.  {Gen.  iii,  13,  17).  »  De  his  autem,  quse  sunt  in 
apostolorum,  et  prophetarum  libris  nihil  certum 
reperi,  et  doctores  Ecclesiae  diversa  sensisse  cognovi, 
aliis  haec  disputanda  relinquo.  Dico  tamen  quoniam, 
et  si  prius  cecidisset,  nihilominus  dici  posset,  quia 
«  vidit  Deus  cunctaquaefecerat,  et  erant  valde  bona.  » 
Valde,  inquam,  bona  erant  cuncta  quae  fecerat, 
quoniam  et  in  ipso  diabolo  adhuc  bonum  est  quod 
Deus  fecerat. 


CAPUT  n. 

« Igitur  perfecti  sunt  coeli,    et  tcrrae  et  omnis 
«  ornatns   eorum,  complevitque    Deus  die  scptimo 
«  opus  suum,  quod  fecerat,  et  requievit  die   septimo 
«  ab  universo   opere,   qood  patrarat.  Et  benedixit 
«  diei  septimo  et  sanctitiiavit  illum,    quia   in  ipso 
c  cessavit  ab  nniverso  opere  suo,  quod  creavit  Deus, 
«  ut  faceret.  »   Qood  autem  dicitur,  «  complevitqne 
«  Deus  die  septimo  opus  suum,  qnodfecerat,»nonsic 
est  intelligendom    quasi    in   die   septimo    aliquid 
fecerit,  sed  quod  ipso  inchoanteomniasintcompleta, 
atqueipseterminus»fuerit,postquem  ad  complendnm 
nihil  defuerit.  Sed  quid  allegorice  sex  dies,  nisi  sex- 
mundiaetatessignificavit?PrimaquidemsetasabAdam 
usque  ad  Noe ;  secunda,  a  Noc  usque   ad  Abraham, 
tertia,  ab  Abraham  usque  ad  David  ;  quarta,  a  David 
usque  ad    transmigrationem   Babylonis  ;   qninta  a 
transmigratione  Babylonis  nsque  ad  Christnm  ;  sexta 
ab adventu  Domini  usque ad finem saeculi  In  his  operari 
Deos  non  cessat,  sicut  in  Evangelio  ipsa  Veritas  ait: 
«  Pater  meus  usque  modo  operatur,  et  ego    operor 
{Joan.  v,  17).  »  Quis  enim,  nisi    ipse   ea   facit   qofle 
assidue  fieri  videmus ;  nam  etsi  sex  diebus  omnlum 
seminaria  fecit,   nihil  tamen,  nisi    ipso  jubente  et 
volente,  ipsa  seminaria   per  se  facere  possunt   (87) 
H  «  Namqne,   ut  Apostolus  ait,  neque  qui   planial 
est  aliquid,  neqne  qui  rigat,    sed  qui  incrcmentura 
dat    Deus  (1  Cor,  ni,   7).  »    Prius  ergo   disposuit, 
deinde  creavit ;   postmodum  vero    ex  ipsis  creati% 
omnia  quae  fiunt  oriri  fecit.  Haec  autem  tertia  operatio 
Dei  non  cessabit,  nisi    prius  hoec  f?exta  dies,  id  est 
ultima  aetas,   finem  faciat ;    qua  finitJi,  nova  fienl 
omnia,  neque  ulterius   novi  aliquid  fiet.  Sed   cum 
coelum  tonc  novum  fiat  et  terra  nova,  fiatque  claritas 
lunop  ut  claritas  solis,  et  claritas  solis  septempliciler, 
qnalem  tunc  terra  putamus,  speciem  habebit  (88)  ? 
Neque  enim  post  illam  gencralem  exostionem  etiam 
herbas,   et  ligna   frnctifera,   sicut  prius,   producere 
necesse  erit,  cura  nemo  slt  qui  eisutatur.  Au  forsitan 
ea  solummodo  erunt  qua^  oriendo  et  moriendo  nulla 
ulterius  renovatione   indigebunt  ?  Scd    qnia   hoc 
fortasse  quaerere  superflunm  est,  ad  alia  transeamus. 
«  Et  requievit  die  septimo  obomniopere,qnod  pa- 
«  trarat.  »  De  hoc  enim  die  scriptum  est.  «  Quia  melior 
est  dies  una  in  atriis  tuis  super  millia  {Psal.  lxxxiii).  » 
Haec     dies    finem     non     habebit,     huic    nox   oUa 
succedet ;  neqne  enim  sicut  in  cpeteris,  ita  et  in  ista 
dicitnr  :   «    Et  factnm    est  vespere  et   mane   dies 
«  septimns.  i  Qoare  hoc  ?  Quia  et  si  mane  habeat,  ad 
vesperam    tamen  non   dccUnabit.  Huic  Dens  bene- 
dixit.  Quid  est  benedixit,  nisi  quia  omnem  jucnndi- 
tatem,  omnem  laetitiam,  et  omnem  benedictionem  ei 
tribuit?  Sic   enim   benedixit  Deus   et  sanctificavit 
illum.  0  admirabiiis  sanctificatio,  post  quam  peccare 
memo  poterit  !  Sequitur.  Quia  in  ipso  cessaverat  ab 
universo  opere  suo,  quod  creavit    Deus,   nt  faceret. 
Creavit  enim  in  sex  diebus,  ut  faceret  in  sex  aeta- 


^ 


{■ 


(87)  Idem  cod.  Laur.,  et  Casinen. 


(88)  Id  cod. 


EXPOSITIO  !N  GENESIM. 


m 


quod  qaaliter  disposuerit,  nemo  novit  (89). 
B  generationes  coeli  et  terr(c  qaando  creatse 
in  die  quo  fecit  Dominus  coelam  et  terram, 
mne  virgultum  agri  aoteqaam  oriretar  iu 
omnemque  herbam  regionis  priusquam 
inaret.  —  Ipsae,  iuquit,  generationes  coeli,  et 
\  quando  creatae  suut.  »  Vis  audire  quando?  In 
uo  fecit  Dominus  ccelum  et  terram.  »  Quid  igi. 
inquid  uno,  et  non  sex  diebus  creavit  omnia? 

quidem  die  creavit,  quia  simul  omnium  ma- 
fecit,  et  sex  diebus  creavit,  quia  ex  ipsa  ma- 
1  diversas  species  cuncta  formavit;  et  quoti- 
[uen  creat,  dum  alia  ex  ipsis  generando 
icat.  De  his  autem  superius  sufiicientcr  dixi- 
equitar : 

Q  enim  pluerat  Dominus  Deus  super  terram, 
»mo  non  erat  qui  operaretur  eam,  sed  fons 
debat  de  terra,  irrigans  universam  saperfi- 

terrse.  Formavit  igitur  Dominus  Deus  ho- 
m  de  iimo  terrae,  et  inspiravit  in  faciem  ejos 
culum  vitfft,  et  factus  est  homo  in  animam 
tem.  »  Si  enim  antequam  homo  fieret  in- 
iir  quod  non  pluerit  Dominus  soper  terram, 
l  fons  eam  irrigaverit,  non  vaide  ad  rem  per- 
videtur,  cum  neque  pluviis,  neque  fontium 
one  illis  tam  paucissimis  diebus  terra  non 
1  indiguisse  videatur.  Potest  igitor  intelligi 
A  lota  prima  cetate  usque  ad  diluvium  Deus 
lerit,  sed  fons  de  terra  ascendens  competenti 
e  eam  irrigaverit,  quod  quidem  Nilus  per 
im  usque  hodie  facere  perhibctur.  Quod  au- 
terpositum  est  :  c  Et  homo  non  erat,  qui 
iretur  eam,  »  recapitulatio  est.  Nam  quia  de 
8  creatione,  qui  sexta  die  factus  est,  parum 
Lxerit^  nunc  ad  eamdem  diem  revertitur,  ut  de 
homine  plenias  loquatur.  «  Formavit,  inquit, 
nas  Deus  hominem  de  limo  terrae,  »  ecce  carnis 
L.  «  Et  inspiravit  in  faciem  ejus  spiraculum 
»  ecce  anima.  c  Et  factus  est  homo  in  animam 
tem.  »  Totus  enim  homo  ex  anima  constat  et 
(,  sed  corporis  quidem  materiara  posuit,  animfie 
suit.  Pene  enim  ubique  invisibilibus  prseter- 

de  solis  Moyses  visibilibus  loquitur.  Unde 

his,  quse  super  coelo,  sed  de  hib  quse  sub 
nt  (90),  rationem  fecit.  Exspectabat  enim  eum, 
it :  «  Qui  de  terra  est,  de  terra  loquitur,  qui 
)  venit,  super  omnes  est  (Joan.  iii,  32).  »  Et 
quidem  sunt,  cujus  materiam  ignoramus; 
|uoque,  qose  non  de  aiiquo,  sed  ex   nihilo 

Deus.  De  qaa  enim  oiateria  facti  sunt  coeli? 

terra?  Unde  aquse,  unde  angeli?  Gum  igitur 
creationem  ignoremos,  illud  profecto  sciamus, 
iiamvis  a  Deo  inspirata  sit,  ejus  tamen,  ut 
i  fingunt,  pars  non  est,  neque  enim  partem 

d,  cod. 

d.  cod.  Laurent.  sub  calo  fiunt. 

d.  cod. 

D.  Th.,  1  p.,  q.  90,  arl.  3  et  4,  probat  ani- 

ominis  a  Deo  immediate  creari,  et  corpori 


B 


A  sui  posset  damnare  suppliciis.  Utrum  autem  omnet 
simul  creaverit  Deus  an  sicut  ex  came  caro,  ita  ex 
anima  anima3  oriantur,  an  certe  in  matris  utero 
formato  jam  corpori  eas  inspiret  (91),  non  parva 
quacstio  est.  De  primo  tamen  homine  dicitor,  quod 
eum  de  limo  terroe  Deus  creaverit,  deinde  subin- 
fertur  quod  in  faciem  ejus  spiraculum  vitai  inspi- 
raverit,  ad  cujus  simiiitudinem,  si  c<cteri  quoque 
animas  habeant,  non  est  inconveniens  (92). 

« Plantaverat  autem  Dominus  Deus  paradisom 
»  voluptatis,  ut  operaretur  a  principio,  in  quo  po- 
» suit  hominem,  quem  formaverat.  Produxitque 
»  Dominus  Deus  de  humo  omne  lignam  palchrum 

>  visu,  et  ad  vescendum  suave,  lignum  etiam  vit® 

>  posuit  in  medio  paradisi,  lignumque  scientise 
9  boni  et  mali,  et  Huvius  egrediebatur  de  loco  vo- 
»  luptatis  ad  irrigandum  paradisum,  qui  inde 
»  dividitur  in  quatuor  capita.'  Nomen  uni  Phison  : 
»  ipse  est,   qui   circuit  omnem  terram    Hevilath, 

>  9  ubi  nascitur,   et  aurum  terrae  illius  optimum 

>  est,  ibique  invenitur  odellium,  et  lapis  onychinus. 
»  Et  nomen  iluvii  secundi  Gehon ;  ipse  est,  qui  cir- 
»  cuit  omnem  terram .  iEthiopiae  (93).  Nomen  vero 
»  Huminis  tertii,  Tigris;  ipse  vadit  contra  Assyrios. 
»  Fluvius  autem  quartus  est  Euphrates.  »  Quantum 
autem  Dominus  hominem  diiexerit,  ex  hoc  quoque 
facile  intelligi  potest  quod  talem  habitationis  locum 
ei  praeparaverat,  in  quo,  si  non  peccasset,  et  castis- 
simo  conjugio  sine  omni  concupiscentia  iilios  pro- 

G  creasset,  ex  quibus,  completo  electorum  numero, 
nulla  mortis  amaritudine  degustata,  supernam  Je- 
rusalem  conscendens,  nec  merito,  nec  numero  ab 
angelis  discrepans  ceterna  beatitudine  frueretur. 
Inter  ceetera  quoque  ligna  paradisi  (quorum  odorem, 
saporem,  pulchritudinem  et  virtutem  enarrare  nemo 
potest,)  etiam  lignum  Yitee  Dominus  posuit,  cni  hanc 
naturam  dederat  ut  si  quis  de  eo  gustasset,  mori  non 
posset.  Posuit  et  lignum  scientice  boni  et  mali,  de 
quo  postquam  primi  homines  comederant,  quibus 
bonis  caruerunt,  quibus  malis  subjacaerunt  confe- 
stim  inteliexerunt.  Omne  enim  contrarium  per  suum 
contrarium  melius  cognoscitur.  Unde  fit  ut  magnis 
laudibus  sanitaiem  aegri  extoliant,  de  qua  quidem, 
dum  sani  essent,  raro  loquebantur.  Sic  igitur  et 
isti  postquam  peccaverunt,  videntes  quantum  dis- 
criminis,  quantumque  periculi  eis  immineret,  bonum 
ipsum,  quod  prius  quidem  ignorabant,  muUo  magis 
qaam  prius  admirari  coeperunt  (94).  Yocatur  igitar 
lignum  scientiae  boni  et  mali,  quia  in  primis  prce- 
varicatoribus  nos  docuit  qnam  bonum  sit  Dei 
prtpcepta  servare,  et  quam  malum  et  periculosum 
sit  ejus  prseceptis  non  obedire.  Sed  cujus  saporis  et 
jucunditatis  fluvium  illum  esse  putamus,  qui  de  loco 
Yoluptatis  egreditur?  Cum  enim  in  Orientis  partibus, 

praeformato  uniri,  quia  naturalis  perfectio  humanse 
naturffi  requirit,  ut  illi  tanquam  forma  copuletur. 
'93)  Phison  fluvius  est  Ganges,  Gehon  vero  Nilus. 


W 


Id  cod. 


i63 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


ut  philosophi  tradunt,  flumina  sint»  quae  omni  po-  A  »  illum,  proBcepitqae  ei  dicens  ;  Ex  omni  ligo 


tione  ad  bibendum  sint  jucundiora,  qualem  fluvium 
illum  esse  dicemus,  qui  de  paradiso  procedit?  Sed 
heec  ad  litteram ;  nunc  autem  signiiicationem  yidea- 
mus  :  Paradisus  namque  voluptatis,  quem  a  princi- 
pio  Dens  plantaverat,  sanctam  Ecclesiam  designat. 
Et  bene  a  principio  eam  plantasse  dicitur,  qnia  ante 
mundi  constitutionem  eam  elegit.  Interpretatur  enim 
paradisus  hortus  deliciarum,  Scd  quis  delicias  enu- 
merare  valeat?  Solus  enim  panis  vivus,  qui  in  ea 
comeditur,  omnes  delicias  supcrexcellit.  Quod  au- 
tem  lignum  Vitae,  nisi  Christus?  Ipse  enim  ait :  «  Qui 
manducat  carnem  meam,  et  bibit  sanguinem  meum, 
vivet  in  aeternum  (Joan.  vi,  5,  3).  »  Itemquc  :  c  Si  in 
viridi  ligno  ha*c  faciunt,  in  arido  quid  fiet ?(Luc.  xxiii, 


»  radisi  comedc,  de  ligno  autem  scientioe  bo 
»  mali  ne  comedas;  in  quocumque  enim  die  coi 
D  ris  ex  eo,  morte  morieris  (96).  »  Extra  parac 
factus  in  paradiso  ponitur  homo.  £t  quia  oti 
inimica  est  animee^  ne  otiose  vivat,  operari  jul 
Audiant  ha?c,  qui  sacra,  et  religiosa  loca  inhab 
et  quantum  diaboli  insidias  eos  cavere  opo 
intelligant;  dum  non  extra  paradisum,  sed  in 
diso  hominem  tentatum  etvictum  cognoscunt.  C 
paradisi  ligna  ad  vescendum  homini  dantur,  s 
vero  lignum  scientiiB  boni  et  mali  ei  interdiciti 
nos  inteliigamus,  eis  solis  nos  uti  debere,  qua 
minus  fieri  praecepit,  ab  iis  vero  abstiuere,  qc 
fiant,  intcrdicit.  «  Diliges,  inquit,  Dominum  I 


.i),  >  Et  Psalmista  :  «  Et  erit  tanquam  lignum  quod  B  tuum;  et  proximum  tuum  sicut  te  ipsum;  h( 


plantatum  est  secus  decursus  aquarum  {Psal.  i,  3).  » 
Et  Salomon  de  Sapientia,  qusB  Christus  est,  loquens 
ait  :  c  Lignum  vitas  est  his;  qui  apprehederit,  et 
tenuerit  eam  beatus  (Prov.  ni,  18).  >»  Lignum  vero 
scientise  boni  et  mali  transgressio  est  mandatorum 
Dei.  Cum  enim  dicit  :  c  Non  occides,  non  moechabe- 
ris,  nonfurtum  facies,  non  loqueris  contra  proximum 
tnum   falsum   testimonium,   non   concupisces  rem 
proximi  tui  (Ltic.  xvui,  25);  »  tunc  quidem  ne  ad 
hoc  lignum  accedat,  homini  interdicitur.   Si  vero 
cuncta  hffic  fecerit  homo,  moriendo  quidem  sentiet 
quid  boni  sit  haec  observare,  et  quid  mali  sit  trans- 
gredi.  Fluvius  vero,  qui  de  paradiso  egreditur,  do- 
ctrina  evangelica  intelligitur,  cujus  quidem  saporem 
ille  gustaverat,  qui  dicebat  :  «  Quam  dulcia  faucibus 
meia.  eloquia  tua,   super  mel   et  favum   ori  mco 
Psal.  CXVII1,  103).  »  Hsec  autem  in    quatnor  capita 
dividitur,  qnia  quatoor  Evangeliorum  librl  ex  ea 
conscripti  totum  aquis  divini  eloquii  irrigant  mun- 
dnm.  Vide  quantum  ipsa  quoque  fluviorum  nomina 
quatuor  Evangeliis  conveuiant.  Phison  namque  orts 
invocatio  interpretatur.   Evangelium  vero   omnium 
gentium  ora  mutavit,  ut  non  jam  plures  deos  lau- 
dent^  sed  unum  Deum  in  veritate  colant  et  veneren- 
tur  (95).  Gehon  vero  pectus  dicitur;  qnoniam  evan- 
gelica    praedicatio    fidelium    pectora    et    sapientia 
replevit,  et  contra  hostes  robustiora  fecit.  Tygris 
autem  a  velocitate  nomen  accepit,  quia  Evangelium 


'\ 


patrem  et  matrem  (Matth,  xxii,  27).  »  Horc  sunt  j 
hi  sunt  fructus  quos  nos  comedere  proecipit.  < 
occides,  non  moechaberis.  y>  elc.  Ili  sunt,  a  q 
abstinere  jubet.  Qoocunque  ergo  die  comeder 
eo,  morte  morieris  (97).  Et  Adam  qnidem  IC 
ut  comedit,  mortuus  est;  non  qnod  de  hac  vita 
festim  exiret ;  sed  ut  quandoque  exiret,  in  se  s 
pit,  qui  si  non  peccasset,  nullatenns  unquam 
potuisset.  Nos  quoque  talia  agentes  morimur, 
a  vita,  quse  Christus  est,  peccando  separamur 
autem  mors  vitaB  amissio. 

a  Dixitquo  Deus  :  Non  est  bonom  hominem 
D  solum,  sed  faciamus  ei  adjutorium  simile  sibi 
»  Formatis  ergo  Dominus  Deus  de  humo  cv 
»  animantibus  terroe,  et  universis  volatiiibus 
»  addnxit  ea  ad  Adam,  ut  videret  quid  vocare 
»  Omne  enim  quod  vocavit  Adam  animae  viv( 
»  ipsum  est  nomen  ejus  :  appellavitque  Adam  n 
»  nibus  suis  cuncta  animantia  terrae,  et  unr 
»  volatilia  coeli  et  omnes  bestias  terrJB.  •  Dic,  A 
quibus  in  scholis  ista  didiceris?  Quis  te  docui 
tam  competentia  nomina  rebus  imponcres? 
enim,  ut  quidam  delirant,  cabcus  et  insipiens  £ 
es,  neque  tibi  peccatum  oculo  aperuit;  sed  p 
ctus  homo  sapiensque  creatus  (99),  tuffi  nostr< 
perfectioni  multa  superbiendo  derogasti.  £t 
quidem  ab  eo  nomina  suscipiunt,  cni  obedire  et 
vire  debebant. 


quidem  veloci  cursu  totum  subito  mundum  replevit.  D      »  AdcB  vero  non  inveniebator  adjutorium  si 


At  vero  Euphrates  fei^tilitas  dicitur,  quoniam  Evan- 
gelii  doctrina  cunctis  bonis  S.  Ecciesiam  fertilem 
reddit,  et  abundare  facit. 

u  Tulit  ergo  Dominus  hominem,  et  posuit  enm  in 
»  paradiso  voluptatis,  ut  operaretur,  et  custodire^ 

(95)  Idem  col.  Casin.,  unum  Deum  in  Trinitate 
colant. 

(96)  Adam  peccando  morte  multatns  est ;  cui  non 
snbjecisset,  si  insons  stetisset.  «  Constat,  inquit, 
Aug.  lib.  xiTi,  De  civit.  Dei,  etiam  ipsam  nobis  cor- 
poris  mortem  non  lege  naturse,  sed  merito  inflictam 
esse  peccati.  » 

(97)  Id.  col.  Casin.  Quocumque  ergo  die  contra  hsec 
facimus  illam  sententiam  mortis  incurrimus  qua  di- 
dtur  :  €  In  quacumque  die  comederis  ex  eo,  morle 


»  sibi  (100).  Immisit  ergo  Dominus  Deus  sopc 
»  in  Adam,  cumque  obdormisset,  tulit  unam  de  c 
»  snis,  et  replevit  carnem  pro  ea  :  (iOi)  et  aedifii 
»  costam  quam  tnlerat  de  Adam  in  mulieren 
»  adduxit  eam  ad  Adam.  Diiitqne  Adam  :  Uoc  i 

morieris.  » 

(98)  Idem  cod.  Casin.  Simile  sui.  Cod.  bibl.  11 
Amiat.  adjutorium  simile  sui. 

(99)  Ita  habetur  in  Eccles.  cap.  xvii,  ubi^  i 
mentione  mulieris  ex  primo  homine  Adam  form 
ait  :  Creavit  illis  scientiam  spiritus;  sensu  imp 
cor  illorum,  bona  et  mala  ostendit  illiSf  etc. 

n00|  Id.  cod.  Adjutor  similis  ejus. 
(101)  Id.  cod.  M.  Amiat.  Ei  applicavit  l)ofn 
Deus  costam^  quoniam  tukrat  Adam,  etc. 


EXPOSITIO  IN  GENESIM. 


iCC 


le  ossibas  meis,  et  caro  dc  carne  mea :  hsec 
.bitur  virago,  002)  quia  de  viro  assumpta  est. 
m  ob  rem  relinquet  homo  patrem  etmatrem, 
idhserebit  nxori  suse,  et  erunt  duo  in  carne 
(403).  Erant  autem  uterque  nudi,  Adam  scili- 
Bt  uxor  ejus,  et|non  erubescebant.  »  Adam  enim 
i  similitudinem,  ct  imaginem  factus  nihil  in 
iris  simile  habcbat.  Facta  est  ergo  mulier, 
t  in  filiorum  propagatione,  et  in  aliis  necessi- 
s  eum  adjuvaret.  Sed,  ut  major  intcr  eos  di- 
foret,  nonaiiunde,  (iOi-)sed  de  viri  costa  facta 
ulier;  unde  lit,  ut  naturali  qnodam  amore,  viri 
antes  costam  suam,  mulieri  adhaerere  cupiant, 
carni  suse,  cujus  amoris  appetitum,  qui  divi- 
adjuti  in  se  vincere  possunt,  quasi  qui  pro- 
naturam  dimicando  vicerint,  merito  cseteris 
libus  prseferuntar.  Subtracta  quoque  costa  , 
cjus  non  osse,  sed  carne  repletur,  ut  ex  eo 
nos  infirmiores,  et  molliores  esse  sciamus. 
iiis  neget,  Adam  non  tantum  sapicntise,  sed  et 
etise  spiritu  repletum  fuisse ;  cum  statim,  visa 
re,  dixit :  «  Uoc  nunc  os  ex  ossibus  mcis,  et 
decarne  mea?  »  Quamvis  enim,  eo  dormiente, 
sit  mulier;  tamen  non  somniante,  sed  Deo  re- 
e,  et  os  suum,  et  carnem  in  ea  recognovit ; 
Bt  subditur  :  «  Hsec  vocabitur  virago,  qnia  de 
assumpta  est.  »  Secundum  hoc  enim,  quod  de 
osla  facta  est  mulier,  non  magis  cum  uxore 
cnm  omni  muliere  una  (i05)  caro  est  omnis 
.  Sunt  autem  duo  in  carne  una,  quadam  natu- 
eleclationis  commistione ,  unitatisuc  amore. 
autem  locnm  in  epistolis  suis  Apostolus  oxpo- 
ait :  c  Sacramentum  hoc  magnum  est :  ego  au- 
3  Christo,  et  in  Ecclesia  hoc  intelligo  (Ephes,  v, 
»  Quodam  namqne  modo  Patrcm  Ghristus  reli- 
dum  semetipsum  exinanivit ,  formam  servi 
ens.  Unde  ipse  ait  :  •  Exivi  a  Patre,  et  veni  in 
nm  (Joan,  xvi,  28).  »  Reliquit  autem  ot  ma- 
Sjnagogam  videlicet,  quae  secundum  huma- 
m,  sicut  aliorumJudseorum,  ejusmaterexstitit. 
sit  vero  uxori  suse,  quia,  ut  Apostolus  ait  : 
riosam  sibi  Ecclesiam  desponsavit,  non  haben- 
laculam  neque  rugam  (Ephes.  v,  27).  »  Sunt 
i  duo  in  carne  una,  quia  caput  Ecclesiae  Ghri- 
ist.  Sequamnr  igitur  et  nos  Apostolum,  et  ea 
iximns  allegorice  exponamus.  c  Immisit,  inquit, 
rem  in  Adam ;  »  Adam  namque  Ghristum  signi- 
Unde  Apostolus  :  «  Primus  horao  de  torra  ter- 
,  secundns  homo  de  co^Io  coelestis ;  sicut  portavi- 

l)  Id.  cod.  Gasin.  quoniam,  Cod.  M.  A.  de  viro 
a  csU  Id.  cod.  relinquet  homo  pairem  suum, 
)  Id.  cod.  Erat  autem  uterque  nudus. 
i)  Uterque  codex  Laurent.  et  Gasin.  corrigunt 
nem  in  qua  habetur  creatio, 
\)  Mjstenum ,   magnaque   significari  in   crea- 
Evse  ex  Adami  costa  putant   SS.   Patres ;  ut 
it  Natalis  Alex.  dis.  3,  art.  2,  Vet.  Test. 
»)  «  Dormit  Adam,  ut  fiat  Eva  :  moritur  Ghri- 
ut  flat  Ecclesia.   Dormienti   Adse  llt  Eva  de 
:  mortuo  Ghristo  lancea  percutitur  latus,  ut 
ant'  sacramenta,  quibus  formetur  Ecclesia.  » 


B 


A  musimaginemterreni,portemuset  imaginemcoelestis 
(I  Cor,  XV,  47).  »  Dormitio  Adse  mortem  Christi  prse- 
tcndebat.  Sicut  enim^  dormiente  Adam,  una  costa 
subtracta,  facta  estEcclesia;  ita  Christo  mortis  somno 
in  cruce  dormiente,  de  latere  ejus  sanguis  exivit,  qui 
et  redcmit  et  fabricavit  Ecclesiam  (106).  Sequitur  : 
c  Erant  autem  nudi,  et  non  erobescebant.  »  Ut  quid 
erubescerent  qui  nihil  verccundiae  in  se  cognove- 
runt,  in  quibus  nulla  titillatio  carnis  erat,  in  quibus 
nullum  membrum  contra  eorum  voluntatem  se  mo- 
vebat?  Non  magis  in  ipsis  verendis,  quam  in  oculis, 
vel  manibus  contemplando  movebantur  (107).  Se- 
quitur : 

11  GAPUT  III. 
•  Sed  ct  serpens  erat  callidior  cunctis  animanti- 
n  bus  terrse,  quse  fecerat  Dominus  Deus ;   qui  dixit 

>  ad  mulierem  :  Gur  prsecepit  vobis  Deus,  ut  non 
»  comederetis  de  omni  ligno    paradisi?    Cui  dixit 

>  mulier  :  De  fructu  lignorum,  quse  sunt  in  para- 

>  diso,  vescimur  :  de  fructu  vero  ligni,  quod  est  in 
»  medio  paradisi,  prsecepit  nobis  Deus,  ne  comede- 
»  remus,  et  ne  tangeremus  illud,  ne  forte  moria- 

>  mur.  »  Potest  autem  intelligi,  quod  serpens  non 
solum  diabolica  inspiratione,  qui  in  eo  habitabat^ 
verum  etiam  in  propria  natura,  Deo  largiente,  hoc 
habuerit,  ut  prse  cunctis  animantibus  callidior  esset. 
Malignus  autem  Spiritus,  quia  invisibilis  est,  nisi 
per  aliquam  formam,  mulieri  sc  ostendere  non  po- 
tuit.  Si  enim,  ut  ait  Apostolus,  «  transfigurat  se  ipse 

C  Satanas  in  angelum  lucis  {11  Cor,  xlt,  13),  »  facile 
ei  fuit  ut  in  serpentem  se  transformaret  (108).  Et 
quidem  poterat  ibi  mulier  fraudem  esse  cognoscere ; 
cum  contra  naturam  serpentem  loqui  audiebat,  nisi 
quia  et  Dei  creaturas  bonas  omnes  esse  sciebat,  et 
nihil  mali  usquam  in  aliquo  snspicabatur;  neque 
enim  andierat  ab  aliqno  aliquem  fuisse  deceptum. 
Qnid  igitur  mali  suspicari  potuit;  prsesertim  cum 
non  serpens,  qni  videbatnr,  sed  ipse  diabolus  ei  in 
serpente  tamcallide  loqueretur?  Quasi  enim  nescius 
eam  interrogat,  et  cur  de  omni  ligno  paradisi  Deus 
prseceperit,  ut  non  comederent,  sciscitatur.  Volebat 
enim  scire,  an  Dei  prsecepti  memores  essent,  ut  dum 
scientes,  volentesquc  peccarent,  majorem  Dei  indi- 
gnationem  incurrercnt.  Sed  quid  ei  mulier  respondit? 

^ «  De  fructu,  inquit,  lignorum  paradisi  vescimur  : 

>  de  fructu  vero  ligni,  qnod  est  in  medio  paradisi,  non 

>  comedimus,  ne  moriamur.  »  Bene,  inquam,  dicis, 
mulier  :  in  hoc  permane,  fidem  tene,  scis  quale  est 
lignum,  scis  tibi  interdictum,  et  scis  peccatum^  et 

Aug.  tract.  9  in  Joan.  n.  iO. 

(i07)  a  Adam,  custodiens  honestatis  angelica3  di- 
gnitatem,  erat  qnidem  nudus  mnndanis  vestibus, 
sed  immortalitatis  erat  splendore  vestitus.  Nihil 
pravum  respiciebant  ejus  osuli  :  non  cor  ejus  turpe 
aliquid  cogitabat,  erat  apod  honestas  mentes  nudi- 
tas  ipsa  vestita.  »  Max.  Taurinen.  hom.  85,  in  edit. 
Rom.  p.  286. 

(i08)  Yeri  serpentis  organo  usum  in  tentatione 
mulieris  diabolum  SS.  Patres  communiter  docent ; 
ct  Natalis  Alex.  contra  Gajetanum  probat  dis.  3, 
a.  3,  His  •  Vet.  Test. 


467 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


468 


poenam  peccaii;  nulla,  si  tetigeris,  ezcusatio  esse  A  »  carodecarnemea?  » Quales  ergo  ocnli  vobis  aperti  p 


poterity    si  qaa   autem  erit,  inutilis  erit.   Sequi- 

tar  : 

•  Dixit  autem  serpens  ad  mulierem.  Nequaquam 
»  morte  moriemini,  scit  enim  Deus,  quod  in  qoo- 
»  cumque  die  comederitis  ex  eo,  aperientur  oculi 
»  vestri  :  et  eritis  sicut  dii  (i09),  scientes  bonom 
B  et  malum.  Vidit  ergo  mulier,  quod  bonum  esset 
»  lignum  ad  vescendum,  et  puchrum  oculis,  aspe- 
»  ctuque  deleclabile,  et  tulit  de  fructu  ejus,  et  co- 
»  medit,  deditque  viro  suo,  qui  comedit,  et  aperti 
»  sunt  oculi  amborum  (HO).  »  Non  moriemini,  in- 
quit  serpens ,  si  comederitis  ,  sed  mentis  oculis 
apertis,  ipsa  quoque  invisibilia  videbitis,  «   et  eritis 


sunt?  Utique  oculi  mentis?  Tunc  enim  primum  in- 
tellexistis,  quantum  bonum  amiseratis,  et  qoantum 
malum  incurrebatis. 

<<  Gumque  cognovissent  se  esse  nodos,  consuerunt 
j>  folia  ficus,  et  fecerunt  sibi  peripzomata.  Et  cum 
»  audissent  vocem  Domini  Dei  (112)  deambulantis 
»  in  paradiso  ad  aoram  post  meridiem,  absconditse 
»  Adam,  et  uxor  ejus  a  facie  Domini  Dei  in  medio 
»  paradisi. »  Prius  1!S  namque  nodi  erant,  et  non  eru- 
bescebant ;  postquam  autem  peccaverunt,  quemdam 
concupiscentise  motum  in  membris  suis  cognoverunt, 
quem  in  alterutrum  videre  erubucrunt.  Et  prins 
quidem  etsi  nudi  essent,  nuditatem  tamen  in  se  non 


»  sicut  dii ;  »  sicut  angeli  in  coelo,  quia  non  videlis,      cognoscebant,  quoniam  ipsa  eorum  nitidissima  caro 

,.        L i: -:-.*       :^nA.«4:a      «    17«.;4;a      " i- » ••!__        ? a J      2_x J 


quanto  vobis  praeslantiores  sint,  ignoratis.  «  Eritis, 
»  inquit,  sicut  dii;  »  sed  in  quo?  o  scientes  bonum,et 
»  malum.»  Scire  enim,  non  ad  corporis,  sed  admentis 
oculos  pertinet;  neque  enim  cum  oculos  aperimus, 
sapientiores  sumus ;  alioquin  stoJidi,  et  raente  capti 
cffci  essent.  Sed  nunquid  angeli  sciebant  bonum,  et 
malum,  et  primi  bomines  adhuc  ignorabant,  quid 
esset  bonum,  et  quid  malum?  Si  enim  hoc  ignora- 
bant,  stulti  erant :  quod  si  tales  erant,  ad  imaginem, 
et  similitudinem  Dei  facti  non  erant  :  in  hoc  enim 
prsecipue  Dei  similitudinem  habere  dicuntur,  quia 
rationabiles  sunt  :  est  enim  rationalitas  boni  mali- 
que  discretio ;  qui  ergo  rationabiles  erant,  bonum  et 
malum  sciebant;  in  hoc  ergo  ab  angelis  non  differe- 


ante  peccatum  quidem,  omni  veste  ad  intuendum 
delectabilior  erat.  Sed  quare  ficus  folia  consuentes 
succinctorium  sibifecerunt?  An  fortasse,  quiaprima 
occurrerant;  sive  etiam  quia  caeteris  quse  tonc  ad- 
erant,  ampliora  erant.  Feruntur  enim  ficus  folia  in 
Orientis  partibus  esse,  quse  ciipei  latitudinem  exce- 
dant.  Habent  autem  in  se  ficus  folia  quamdam  aspe- 
ritatem  naturalis  pruritus ;  unde  ipsas  corporis  par- 
tes,  qoae  eis  operiebantur,  quodam  fervore  concu- 
piscentiae  semper  vexari,  et  inquietari  significant. 
Sequitur : 

c  Et  cum  audissent  vocem  Domini  Dei  deambo- 
»  lantis  in  paradiso,  abscondit  se  Adam,  et  oxor 
»  ejus.  »  Quam  vocem  Domini?  Fortasse  minantis. 


bant.  Et  quidem  in  hoc  quoque  loco  callida  diaboli  q  et  quia  peccaverunt ,    errorem  significantis  ;   sive 


persuasio  manifestatur;  nam  quia  arbor  illa,  quae 
scientia  boni,  et  mali  vocata,  ipsoque  nomine,  ne 
forte  ad  se  accedere  prsesumerent,  eos  terrere  po- 
terat,  male  ipsum  nomen  interpretatus  est :  t  Eritis 
»  inquit,  sicut  dii,  scientes  bonum  etmalum.  »  Quod 
tale  est,  ac  si  diceret :  Scientes  omnia ;  quidquid 
utile  velinutile,  quidquid  prosperum,  vel.adversum, 
quidquid  prodesse,  vel  nocere  vobis  possit,  omnia 
scietis  (111).  Mentitur  autem  diabolus,  quia  non  ideo 
arbor  illa  scientiae  boni,  et  mali  vocata  est,  quod 
omnia  hfiec  prsestare  debuisset,  sed  bonum  et  malum 
pro  justo  ponitur  et  injusto.  Sed  quid  tu,  o  infelix 
mulier,  facies?  cui  credes,  Deo  an  diabolo?  Dicit 
enim  Deus  :  «  In  quocunque  die  comederitis  ex  eo, 
»  morte  moriemini.  »  Dicit  diabolus  :  «  nequaquam  ^ 
»  moriemini.  *  Sed  ille  quidem  verax;  hic  autem  a 
principio  mendax.  Huic  tamen,  malo  quidem  tuo,  et 
nostro  credidisti.  Vidisti  arborem  atque  ex  ea  et 
gustu,  et  visu  delectata  comedisti,  dedisti  viro  too, 
decepta  es,  et  decepisti ;  comedit  et  ipse,  et  sunt 
aperti  oculi  amborum.  Nunquid  ergo  et  tui  oculi, 
oAdam,  aperti  non  erant?  Quomodo  ergo  videns 
mulierem  dixisti :  «  Hsec  nunc  os  ex  ossibns  meis,  et 

(109)  Id.  cod.  M.  Amiatse  eieritis  ut  dii, 

(110)  Id.  cod.  M.  A.  oculi  eomm. 

(111)  TripUciter  a  diabolo  aggressum  primum  ho- 
minem  docet  S.  Thom.  m,  p.,  q.  41,  art.  4.  <  Nam 

Srimo,  inquit,  sollicitavit  mentem  primi  hominis  de 
gni  vetiti  esu,  dicens  :  Cur  prsecepit  vobis  Deus,  ut 


etiam  quia  nudi  erant,  ei  apparere  erubescebant. 
Sed  quare  adauram  deambulasse  dicitur?  Quienim 
auram  quaerit,  sestuationis  calorem  se  passum  esse 
demonstrat.  Unde  datur  inteiligi,  quia  primi  homi- 
nis  peccatum  in  iervorem,  et  iram  Dominum  com- 
moverat ;  non  quod  istse  passicjnes  in  Deo  sint,  sed 
quia  ejus  voluntas  nisi  humanis  affectionibus  signi- 
ficari  non  potest.  Quod  autem  hora  erat  post  meri- 
diem»  eorum  mortem,  et  occasum  significabat ;  pro- 
pinquabant  enim  morti,  quia  de  Isetitia  ad  moerorem 
properabant.  Hoc  autem  quasi  hsereditarium  nobis 
reliquerunt,  ut  peccantes  nos  abscondamus,  et  im- 
pia  quadam  excnsatione  nostra  facinora  occultare 
semper  nitamur.  Sequitur : 

<  Yocavitque  Dominus  Deus  Adam,  et  dixit  ei : 
€  Adam,  ubi  es  ?  »  0  piissimum  Dominum,  qui  non 
vult  mortem  peccatoris,  sed  vitam  :  semper  enim  ad 
poenitentiam  vocat  errantes.  Quid  enim  ait?  «  Adam, 
nbi  es  ?  »  non  ignorando  locum,  sed  ejus  compatiendo 
ruinse  ioquitur,  ac  si  dicat  :  «  Adam,  ubi  es?  »  in 
quanta  miseria  es,  de  quanta  gloria  in  quantum 
barathrum  demersus  es  ?  Qui  ait  :  «  Vocem  tuam 
audivi  in  paradiso,  et  timui,  eo  quod  nudus  essem, 

non  comederetis  de  omni  ligno  paradisi?  Secundo 
de  inani  'gloria,  cum  dixit  :  Aperientur  oculi  vestri. 
Tertio  perduxit  tentationem  ad  extremam  soperbiam, 
cum  dixit  :  Eritis  sicnt  dii ,  scientes  bonum  et 
malum. » 
(112)  In  cod.  M.  A.  in  medio  Ugni  paradisi. 


169 


EXPOSITIO  IN  GENESIM. 


170 


elabscondi  mc  (il2*).  n  Aadivi,  inquit,  vocemtuam  A  diversa  cupientes,  diversa  sectantes,  nunquam  pa- 

*  ...  •  ^  1 t! ?_t ll--__ «Al  < 


sensi  iram,  et  indignationem  tuam,  et  timui.  Quare 
hoc?  Eo  quod  nudusessem,  quod  ad  tlagella  paratus 
e55em,  quia  illam  justiticB  vestem  amiseram,  qua  cum 
iadutus  essem,  neque  timebam,  neque  erubescebam. 
Ideoque  abscondi  me.  Sedquo  fugiam  a  facie  tua?  Si 
eoim  ascendero  in  coelum,  tu  illic  es,  si  descendero 
iii  infernum,  ades  (Ps.  cixxviii,  8).  »  Cui  dixit  : 

«  Quisenim  indicavit  tibi  qaod  nudus  esses,  nisi 
o  qnod  ex  ligno,  de  quo  tibi  pnRceperam  ne  come- 
«  Jeres,  comedisti  ?  >  Ac  si  ille  dicat  :  Si  lignum 
Tctitnm  non  comedisses,  nunquam  in  membris  tuis 
Yorecundiffi  nudilatem  cognovisses ;  sed  quia  come- 
disli,  jam  nanc  vides  aliam  legem  in  membris  tuis 


cem  et  concordiam  inter  se  babere  possunt.  Gonte- 
rit  autem  Ecclesia  ipsius  caput,  quonlam  ejus  calli- 
dffi  machinatiouis  principium  pra;cavens,  statim  in 
ipso  exordioejas  consilium,  ingenium,  versutias  dis- 
sipat.  Ipse  vero  insidiatur  calcaneo  ejus,  quia  nisi 
recte  incedat,  et  in  boni  operis  itinere  firmiter  gra- 
diatur,  mox  eam  invadit,  et  quasi  13  titubantem 
supplantare  et  dejicere  nitituri 

«  Mulieri  quoque  dixit :  Multiplicabo  ocrnmnas 
«  tuas,  et  conceptus  tuos,  in  dolore  paries  illios, 
c  et  snbviri  potestate  eris,  et  ipse  dominabitur  tui.» 
H/nc  autem  juxta  litteram  inteliecta,  expositionc  non 
indigent.     EcclesisB    vero    ssrumnas    multiplicatas 


repugnantem  legi  mentis  tuaj  {hom,  vii,  23);  ideo  te      fuisse  cognosces,  si  sanctorum  carceres,  vincula,  et 

1 ^i^Li    :j»«.  ««iiKiiiafi    niTUmiA  AHain  '  tlao^Alla.  alinsmiA  rlivnr.sns  AriiAiAtns  rApnrHoric    nnn/1 


abscondisti,  ideo  erubuisti.  Dixitque  Adam  : 

c  Hulirr  quam  dedisti  mibi  sociam,  dedit  mihi 
•  de  ligno,  el  comedi  ;  »  ac  si  patenter  dicat  :  Ve- 
ram  esl,  Domine,  negare  non  possum  :  sed  quod  ego 
comedi,  hoc  muiier  fecit.  Sed  quse  mulier?  quam  tu 
in  sociam  dedisti.  0   infelix  homo  in  tanta  sapien- 
l  a  creatns,  quomodo  tam  cito  sensumamisisti?  Pec- 
cdtum  tuum  non  tibi,  sed  Deo  imputas,  ut  quia  tibi 
malierem  sociam  dederat,  ipse  tui  lapsus  priucipalis 
caasa  exstiterit?  a  Dixitque  deinde  ad  mulierem : 
«  Quare  hoc  fecisti  ?  Quae  ait :  Serpeus  decepit  me, 
f  ot  comedi.  »  Uterque  comedit,  neuter  indulgen- 
tijim  petit,  sed  excusant  peccatum,  ideoque  non  ve- 
'  niim,  sed  maledictionis  poenam  incurrunt.  Hoc  euim 


ilagella,  aliosque  divorsos  cruciatus  rccorderis.  Quod 
vero  conceptus  cjussintmultipiicati,  propheta  testa- 
tur,  dicens  :  «  Luitare,    sterilis ;  erumpe  et  clama, 
quo}  non  parturis,  quia  multi  iilii  desertrc,  magi^ 
quam  ejus  qua3  habetvirum  (GaL  iv,  27). »  Parit  au- 
tem  in  dolore,  sicut  ipse  Dominus  ait  :  «  Mulier  cum 
parit  tristitiam  habet.  (Joan,  xvi,  24) »  Est  autemsub 
viri  potestate,  quia  nemo  nisi  Christus  ei  dominatur. 
(115)  u  Adai  vero  dixit :  Qaia  audisti  vocem  uxoris 
«  tuo)  plus  qaam  meam,  et  de  ligno  (116),  de  quo 
«  proeceperam  tibi  ne  comederes,  comedisti,  male- 
c  dicta  erit  terra  in  opere  tuo.  In  laboribus  comedes 
c(  ex  ea  cunctis  diebus  vitoB  tuac;  spinas  et  tribulos 
c  germinabittibi,  et  comedes  herbas  terra?..  Insudore 


ille  timebat,  qui  dicebat  :  «  Non  declines  cor  meum  q  «  vultus  tui  vesceris  pane  tuo  ;  donec  revertaris  in 

_  ■  li •_  .  «  -  .  ..  - 


in  verbum  malum  ad  excusandas  excusationes   in 
peccatis  {Psal.  cxl,  4). 

«  Et  ait  Dominus  ad  serpentem  :  Quia  hoc  feci- 
C5li,(ii3)  maledictus   eris  inter  omnia  animantia 

•  ct  bestias  terr»  :  super  pectus  tuum  gradieris,  et 
«  terram  comedes  conctis  diebus  vitai  tuce.  Inimici- 
«  tias  ponam  inter  te,  et  muiierem,  et  semen  tuum, 
0  ot  semen  illius,  ipsa  conteret  caput  tuum,  et  tu 

•  insidiaberis  calcaneo  ejus.  »  Non  solum  enim  ma- 
lignns  spiritus,  qui  per  serpentem  signiiicatur,  ve- 
rum  etiam  ipse  serpens  proj  cunclis  terraj  animanti- 
busabomnibus  maledicitur,  et  odio  babetur.  Gradi- 
tur  autem  super  pectus  suum  hostis  antiquus,  qui 


«  terram  de  qua  assumptus  es,  quia  pulvis  es,  et  in 
«  pulverem  reverteris. »  Nulla,  inquit,  tibi  proderit 
excusatio  ;  sed  quia  proecepta  mea  contemnendo,  mu- 
lieri  obedisti,  maledicta  erit  terra  in  opere  tuo,  sed 
non  in  meo  (117).  Gum  enim  male  agis,  opus  tuum 
est;  cum  vero  bene,  non  tuum,  sed  meum :  ergo  non 
in  meo,  sed  in  tuo  maledicitur  terra,  id  estcaro  tua; 
de  ligno  vetito  comedisti,  opus  tuum  est.  In  hoc  au- 
tem'opere,  quid  benedictionis  terra  amiserit,  quis 
ignorat?  Gum  manifestum  sit  quod  ea   sua  sponte 
omnibus  omnia   necessaria  'subministraret,  si  hoc 
opus  primi  homines  non  egissent.  Unde  et  subditur  : 
c  In  laboribus  comedes  ex  ea  cunctis  diebus  vitoB 


omne  soum  consilium,  et  sapientiam,  qute  utique  in      luffi.  »  Si  enim  non   peccasses,  omnibus  bonis  sine 

• M.i—^L^^     ^««««Ma^lAni     Af  «^iaainaf       orkaniio  i^i...^>>  »t..-~ J_>^^.  .    __J i_ *•       * f 


peccatore  continatur,  conculcat,  et  dissipat,  eosque 
quorum  pectora  possidet,  non  derelinquit ;  sed  in 
eis  superbe  regnat,  gradilur,  et  dominatur.  Terram 
vero  comedit  cunctis  diebus,  quia  peccatores,  quos 
decipity  »ternis  suppliciis  insatiabiliter  cruciat.  Sunt 
antem  inimiciti»  inter  diabolum  et  Ecclesiam  (114), 
quffi  qnidem  per  mulierem  signiflcatur,  et  inler  se- 
men  et  filios  utrinsque,  quia   diversa  sentienles, 

(H«*)  «  Latenli  et  celanti  se  a  Divinitate  Adse  di- 
dtnr :  «  Adam,  nbi  es  ?  »  Non  quod  Adam  consi^eclum 
Domini  latere  potnerat :  sed  quod  peccatrici  con- 
seientiffi  nullus  locus  tutus,  vel  certus  sit,  dum  me- 
loit  deprehendi.  »  S.  Max.  hom.  53,  p.  166. 

(116)  Id.  cod.  M.  A.  maledictus  es. 

(114)  Da  hacinimicitia  Christns  Petrum  admonnit, 
dieais  :  «  Simon,  Simon,  ecce  Sanatas  oxpetivit  vos 

PjomuGLXIY^ 


labore  abundasses ;  sed  quia  peccasti,  ipsios  quoque 
laboris  debitum  non  dabit,  sed  c  spinas  et  tribu- 
los  germinabit  tibi,  et  comedesberbas  terra^,  >  quo- 
niam  paradisi  deliciis  male  usus  es,  «  In  sudore  vul- 
tus  tui  vesceris  pane  tuo ;  >  quoniam  superbiendo 
quietem  despexisti,  «  donec  revertaris  in  terram,  de 
qua  sumptus  es,  >  qaia  non,  ut  putabas,  deus  eris, 
sed  «  pulvis  es,  et  in  pulverem  reverteris.  » 

ut  cribraret  sicut  criticum :  ego  autem  rogavi  pro 
te,  utnon  deliciat  iides  tua.  »  (Luc.  xxii^  31). 

(115)  Id  cod  M.  A.  :  Ad  Adam  vero  dixit. 

(UG)  Id  cod.  ex  quo  prseceperam  tibi,  ut  non  co- 
mederes. 

(117)  «  Si  bonum  quis  agat,  ex  Deo  est;  si  malum» 
ex  ipso  homine :  qnia  Deus  auctor  mali  non  est  » 
Fulgent.  ad  Monim.,  cap.  19. 


ni 


S.  imUNOMS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


175 


B 


«  Et  vocavit  Adam  nomen  uxoris  sua»  Evam,  co  A  diira  tcrram  suscepit.  Aljel  vcro,  qui  dicilur  luctus, 
„-._-  .         ,.  .  ,..  oves  pasccbat,  Christum  significans,   cujus  ovcs  nos 

sumus,  quem  JudoDi  secundum  carncm  fratres  ejus, 
inipia  semperque  lugenda  morte  occiderunt. 

«  Factum    est  autem    post  mullos  dies   ut   Cain 

«  oirerrel  de  fructibus  terrni  munera  Domino  :  Abel 

«  quoque  obtulil  de  primogenitis  gregis  sui,  et  dc 

«  adipibus  corum,  rcspexit  Dominus    ad   Abel,    cl 

«  ad    munera  ojus :  ad  Cain   vero,  et  ad    niunera 

•  ejus  non  respexit.  »    Dominus  enim   non  tantum 

ad  munera,    quae  ei  offeruclur,  quantum   ad   olfe- 

renlium     desidcrium    menlemque    respicit.     Unde 

bicquoque  ad  olFercntcs  prius,  quo  videlicet  animo 

offerrent,  quam  ad  eorum  munera  rcspexisso  dicitur. 

Sed  unde  Cain,  quod  ad  ejus  munera  Deus  non  res- 

pexit,  cognoscere  potuit,  nisiquia  fratris  sacriiicium 

ab  igne  cojlitus  venieoto  consumptum  vidit,  suom 

aulem  non  vidit  ?  Id  ipsum  autem  de  Abraba?,   Ma- 

nue,    et  Elioe  sacrificio  lcgitur.    In  hoc  enim  viri 

sancti  sua  sacrilicia  Deo  placuisse  putabant,  quando 

ignocoBlitus  misso  ea  consumi  videbant. 

«  Iratos  cst  Cain  vehementer,  et  concidit  vullus 
«  cjus.  »  Irascitur  enim  Cain  non  tautum  quod  soa 
munera  spernuntur,  quantum  quod  fratris  donare- 
cipiuntur.  Quod  quidem  invidioe  zelo  contigisse  non 
dubium  est.  Magnum  igitur  maluminvidia,  qua)  primi 
bomicidii  causa  cxstitcrit. 

«  Dixitqae  Dominus  ad  cuni  ;  Quare  iratus  es,  ct 

«  cur  concidit    facics  tua?  nonno  si  beno   egeris, 

C  «  rccipies?  sin  autem  male,  stalim  in  foribus  pecca- 

«  tum  aderit :  sed  sub  <e  erit  appetitus  ejus,  et  tu 

«  dominaberis  illius.  »  Ac  si  dicat  ;  Noli  irasci,  vel 

contrislari,  noli  invidioi  facibus  succendi,  nihil  ad- 

vcrsum  to  Abel   commisit ;  tu  quoque  bene  age,  ut 

bona  recipias.   Si  cnim  male  egeris,  vel  si  leviler 

malo  ogero  cogitaveris,   prajsto  est  diabolus,   ante 

januamstat  princeps  pcccati,  qui  lui  cordis  domici- 

lium  ingressus,  tuam   malam  voluntatem  ad  cffec- 

tum  usque  perducat.   Sub  te  tamen  erit  appetitus 

ejus,  te  assentientc  veniet,  te  resislonte   rccedet.  Si 

crgo  resistas,   omni  ejus  appetitus,  et   desiderium 

frustra  iiot.  Quod  si  consenseris,  non  tu  illios,  sed 

ipse  dominabitur  tui.    «  Qui  enim  facit   peccatum, 

j>  servus  est  peccati  (I  Joan,  in,  41).  » 

«  Dixit  Cain  ad  fratrem  suum  :  Egrediamur 
«  foras.  Cumque  essent  in  agro,  consurrexit  Cain 
«  advcrsus  Abel  fratrem  suum,  el  interfecit  cum.  » 
Cain  namque  Judinorum  populum  ;  Abel  vero  Chris- 
tum  siguiiicat,  qui  tunc  nimirum  foras  egredieban- 
tur,  quando  Jud»'i  ad  cruciligcndum  cxtra  civitatem 
Christum  trahcbant. 

«  Et  ait  Dominus  ad  Cain  :  Ubi  ost  frater  tnus? 
«  Qui  rcspondit  :  Nescio,  nunquid  custos  fratris 
«  mei  cgo  sum  ?  Dixitque  ad  cum  :  Quid  feclsti?  Vox 
«  sauguinis  fratris  tui  tlamat  ad  mo  de  terra.  Nonc 


«  qood  mater  csset  multorum  viventium.  »  JVon 
cnim  cunctorum  viventium,  scd  solummodo  mator 
hominom  est  Eva  ;  sed  quia  sokc  animu.'  hominum 
mori  non  possunt,  merito  inter  coitera  terra;  animan- 
tia,  solihomines  viventes  dicuntur. 

•  Fecit  quoque  Deus  Adoc  ct  uxori  suu*  tunicas 
«peliiceas,  et  induit  cos.  »  In  hoc  euim  cos  morta- 
les  csse  monstrabat,  quia  mortuorum  pellibus  cos 
vestiebat.  Ergo  quasi  damnaticii  in  ipso  suo  indu- 
roento,  cui  maledictioni  subjacuerunt,  ostendcbant, 
dum  suo?  damnationis  signa  quasi  pro  vituperio  fere- 
bant.  Unde  et  subditur : 

c  Ecce  Adam  quasi  unus  cx  nobis  factus  est, 
<  sciens  bonum  et  malum.  »  Iloc  autem  ironice  intcl- 
ligitur,  ct  tale  est,  ac  si  diceret :  Eccc  quoque  sua 
dignitate  imminutus  est  homo,  dum  superbicndo 
plus  voluit  esse  quam  homo. 

«  Yideto  ergo,  ne  forte  mittat  manum  suam,  ct 
«  sumat  etiam  de  ligno  vila>,  et  vivat  in  rcternum.  » 
Sicut  onim  do  ligno  scientiu;  boni  et  mali  gustando 
raorlis  se  legibus  subdidit;  ita  ctiam  de  ligno  vitsc 
sumere  potuissot,  recuperata,  qnam  nuper  amiserat, 
immortalitate,  viveret  in  ccterunm  (118.)  Ideoque 
factum  est  quodsubditur : 

«  Et  emisit  cum  Dominus  de  paradiso  voloptatis, 
«  ut  operaretur  terram,  do   qua  sumptus  est.   Eje- 
«  citque  Adam,  et  collocavit  ante  paradisum  volu- 
.«  ptatis   Cherubim,    et  ilammeum   gladium    atque 
«  vcrsatilcm  ad"  custodiendam  viam  ligni   vitce.   »  ^ 
Cherobim  namque   scimiix  plenitudo  intcrprctatur. 
Significat    autem  apostolos,    Ecclesiscque  doctores, 
in  quibus  sapientiflB  ct  scientitu  thcsauri  rcconditi 
sunt.  Cum  autom  propter  pcccatum  soum  aliquis  de 
paradiso,  id  est  de  S.  Ecclesia,  cjicitur,  ne  ad  lignum 
vitic,  id  cst  ad  Christi  carncm  participandam,  acco- 
dero  pra:;sumat,  ab  iis  interdicitur.  ;Est  autcm  iste 
gladius   lucens,   ct  ilammcus,   splcndidus,   ct  sine 
rubigiue,  quo  quis  percussus  fucrit,  aut  illuminatur, 
aut  exuritur.  Unde  Apostolus,  «  Aliis,  inquit,  sumus 
odor  vilffi  ad  vitam,  aliis  odor   morlis  ad  morlcm 
(//  Cor,  II,  IC).  •»   Est  autem  ct  versatills,  facilisque, 
ctvelox  ad  feriendum,  undique  circase  dclinqueutes 
pcrcutit,  pauperes  paritcr  coudemnat  et  divilos. 

CAPUT  IV. 
«Adam  vcro  coguovit  Evam  uxorcm  suam,  c^ 
«  concepit,  cl  pcperit  Cain,  dicens  :  Possedi  bomi- 
«  ncm  per  Deum.  »  Ego,  inquit  Eva,  propter  trans- 
gressioncm  sub  viri  potestate  constituta  sum,  jam 
nunc  pcr  filiorum  gcnerationem  hominem  habeo  in 
posscssioncm.  Undo  datur  intelligi,  quia  utrique  pa- 
renti  pari  modo  subjici  et  obcdirc  debemus. 

«  Uursumque  pcpcrit  fratrcm  ejus  Abol.  Fuit  Abcl 
«pastor  ovium,  ct  Cain  agricola.  »  Cain,  qui  pos- 
5t'SS<o  intcrpretatur,  ad  1  i  colcndum,  ct  possidcn- 

(118)  Aliterhunc  locom  cxponit  D.  Thomas,  2-2, 
q.  lCi,  art.  2:  «  Diccndum  quod  siliomo  post  pccca- 
tjimde  ligno  vitaj  comcdissot,  non  proptcr  hoc  im- 
morlalilatcm  rccuperasset,  sed  bencficio  illius  cibi 


potuissct  vitam  magis  prolongare.  Unde  quod  dici- 
tur :  «  Vivat  in  ffiternum,  »  sumitur  pro  diutumo*  Hoc 
non  expedicbat  homini,  ut  in  misena  hujos  vitae  diu- 
tius  permancret.  »  ^  . 


c  . 


EXPOSmO  IN  GENESIM. 


174 


0  maledictus  eris  supcr  terram,  qiioe  aperuit  A  quod  quidem  planius  intelligitur.  Moc  autem  tale  est, 


suum,  et  suscepit  sanguincm  fratris  tui  de 
lu  tua.  Gum  operatus  fueris  eam,  non  dabit 
.  fructus  suos,  sed  spinas,  et  tribulos  germi- 
»it  tibi :  vagns,  et  profugus  eris  super  terram.  » 
pogatus  Cain  de  Abel  ubi^it,  se  nescire  respon- 
quoniam  el  JudoBi  interrogati  de  Cbristo,  quis 
l  ubi  sit,  sive  timore,  sive  ignorantia,  se  ne- 
dicunt.  Unde  et  .in  Evangelio  interroganles 
ant :  t  Si  tu  es  Cbristus,  dic  nobis  palam  (Joan, 
).  »  Et  alibi  :  «  llunc  autem  quis  sit,  nescimus 
.  IX,  29).  »  Quibus  ipse  :  «  Et  me  scitis,  et  unde 
citis  (Joan,  vii,  28).  »  Sed  quid  tunc  sanguinem 
clamasse  putamus  ?  Nisi  quod  sanctorum  animoi 
are  dicunlur,  videlicet :  «  Vindica  sanguinem  no- 


ac  si  diceret :  Nequaquam  ita  ilet,  nt  tu  vis : 
15  non  morieris  modo,  neque  omnis,  qui  te  inye- 
nerit,  occidet  te,  in  longum  servaberis,  ad  septimam 
gencrationem  pervenies ;  qui  te  occiderit,  septem  in 
te  vindictas  persolvet,  id  est  (^20)  de  plena  et  inte- 
gra  tribulatione  te  liberabit.  Septenarius  namque 
numerus  perfectionem  designat.  Hoc  ergo  septenario 
dum  longe  Cain  pro  fratricidio  poenitentiam  ageret, 
tandem,  ut  fertur,  septima  generatione  a  Lamech 
interemptus  est.  Sic  ergo  septem  vindictas  Lamech 
in  eo  persolvit,  dum,  morte  intercedente,  ab  omni- 
bus  angustiis  eum  liberavit,  quas  usque  ad  id  tempus 
per  septem  jam  generationcs  passus  fuerat.  Si  vero 
dicatur,  «  septulum  punietur,  i  quod  quidem  nostra 


— , .       ^  ^  -  ,     _-j. ^ j     ^ —  -, — 

Q,  Deps  noster  (Apoc,  vi,  10).  »  At  vero  Christus      translatio  habet,   intelligendum  est  quod   plus  La- 


inus  noster  compatienter  ait  :  «  Pater,  ignosce 
qnia  nesciunt  quid  faciuut  (Luc.  xxiii,  34).  » 
i  sanguinem  Christi  melius  ciamarc,  quam 
uinem  Abel,  Apostolus  testatur  (Hebr,  xii, 
Clamat  autem  etiam  nunc  sanguis  Christi 
terra,  quia  ejus  passionis  digna  memoria  Ht 
idic  in  Ecclesia.  HaiC  esl  enim  illa  terra,  quae 
lum  aperiens  Christi  sanguinem  quotidie  siti- 
ia  bibit,  quem  (iiO)  impius  Judo^orum  populus 
ere  non  timuit;  ideoque  in  omni  terra  maledi- 
',  et  apud  omnes  opprobrio  et  derisioni  habe- 
Yagus  ct  profugus  est  super  terram,  quia 
ue  dispersus,  nunquam  suce  dominationis  pos- 
;  locum. 

Dixit  Cain  ad  Dominum  :  Major  est  iniquitas 
ja,  quam  ut  veniam  merear.  Ecce  me  ejicis  ho- 
5  a  facie  terraj,  et  a  facie  tua  abscoudar,  et  ero 
gus,  et  profugus  in  terra ;  omnis,  qui  invenerit 
occidet  me.  »  Haec  verba  desperatione  plena  sunt. 
»r  est  iniquitas  mea,  quam  satisfacere  vel  poeni- 
valeam,  uta  te  indulgentiam  etveniam  merear. 
rra  viventium  ejiciar,  a  facie  tua  abscondar,  te 
rius  videre  non  merebor.  Insuper  et  in  hac  terra 
igrinationis  vagus  ubique  et  profugus  ero,  et 
solum  coelestia,  verum  etiam  nec  terrena  sine 
>re  et  tristitia  potero  possidere.  Ilcec  quoque 
eis  <:on?eniunt,  qui  ab  hoireditate  expulsi,  ubi- 
vagi  et  profugi,   quia   se  divina  facie  iilustrari 


mech  quam  Cain  peccaverit,  idcoque  majori  poena 
dignos  habeatnr;  sciebat  enim  Lamech  jam  Cain 
propter  homicidium  fuisse  damnatum;  Cain  vero 
nullum  ante  se  pro  tali  causa  damnatum  audierat; 
hunc  ergo  vel  poena  Cain  corrigere  potuit,  Cain 
vero  nullum,  quo  instrueretur,  exemplum  prfieces- 
sit*;  et  sicut  in  Evangeiio  dicitur  :  a  Servus  sciens 
voluntatem  domini  [sui,  et  non  faciens  digna,  plagis 
vapulabit  multis;  nesciens  vero,  et  non  faciens,  va- 
pulabit  paucis  (Luc.  xii,  47).  Nihil  autem  aliud  est 
septuplnm  punietur,  nisi  omnino  abundanter^  et 
valde  punietur. 

c  Posnitque  Dominus  signum  in  Cain,  ut  non  eum 
c  interQceret  omnis  qui  invcnisset  eum.  »  Hoc  autem 
signum  membrorum  tremor  fuisse  dicitur,  quia 
quasi  insaniens,  et  melancholico  similis,  ad  miseriam 
sui  homines  provocabat  (121;.  Quis  enim  occidere 
veliet,  qui  ipsa  morte  deteriora  pati  videbatur.  Ju- 
diBis  quoque  circumcisionis  signum  a  Domino  datum 
est,  quo  a  cunctis  gentibus  discernuntur,  et  qui  cun- 
ctis  gentibus  subditi  sunt,  semperque  timori  et 
despectui  dediti,  nemo  est  qui  occidere  eos  velit. 

«  Egressusque  Cain  a  facie  Domini  habitavit  fn 
u  terra  profugus  ad  orientalem  plagam  Edem.  »  A 
facie  namque  Domini  egreditur,  qui  ejus  misericor- 
dise  respectum  non  meretor  (122).  Quod  bene  Judceis 
quidem  convenit,  qui  Christum  Dominum  fugientes, 


sentiunt,  ab  omnibus  occidi  pertimescunt.  Quod  D  vagi  et  profugi  munduminhabitant,  etquid  voluptati 


forte  eis  accidisset,  nisi  is,  quem  occiderunt, 
istus  Dominus  nostcr  pro   eis  oraret,   dicens  : 
9  occidas   eos,   ncquando    obliviscantur  populi, 
(Psal.  Lvui,  12).  » 

Dixitque  ei  Dominus  :  Neqnaquam  ita  fiet;  sed 
anis  qui  occidcrit  Cain  septuplum  punietur.  » 

translatio  habet:  Septcm   vindictas  persolvet, 

19)  Id.  cod.  Casin.  ipsorum  Judseorum, 

20)  Cod.  Lauret.  de  plena  et  integra  angustiaj 
ibulatione. 

21)  Ejusdem  opinionis  fuere  S.  Joan.  Chrysost. 
lanc  locum;  August.  in  Faustum  lib.  ii,  c.  12: 
ronym.epistadDamasum^Thcodoretus  q.  42  in 
es. :  LXX  Interpretes  secuti,  qui  pro  illis  verbis, 
tff  HprofUgus  eris  super  terramt  yerterant,  gemeM 


dediti,  non  occasus,  sed  ortns,  id  est  non  mortis 
perpetuae,  sed  vitoe  prsesentis  memores  sunt ;  merito 
ad  orientalem  plagam  Edem  habitare  dicuntur.  Edem 
namque  vohiptaSj  sive  delitia  interpretatur.  Ea  vero 
in  quibus  vcl  historia  sola  narratnr,  vel  non  mnl- 
tum  ad  rem  pertinere  videntur,  ut  allegorice  expo- 
namus,  huic  operi  non  miscere  (123)  disposuimus, 

eris  et  tremenSj  etc.,unde  omninm  artuum  illius  tre- 
morem,  faciei  abominationem,  squalbremque  pravee 
conscientise  morsns  ostendentes,  signum  dixere  po- 
situm  a  Deo  ia  Cain,  ut  a  cseteris  hominibus  distin- 
gueretur,  ne  nllus  enm  occideret. 

(122)  Uterque  codex  editionem  corrigit;  ubi  legi- 
tur;  metitur. 

(123)  Id  cod.  Lauret.  mm  itiserere. 


175 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


476 


guatenus  et  yolumen  brevius  iiaty  et  in  magis  neces-  A  Adam,  totus  autem  homo  ille  yocatus  est  Adam,  me. 


sariis  diutius  immoremur. 

«  Audite  yocem  meam,  uxores  [Lamech,  auscul- 
c  tate  (124)  sermones  meos,  quoniam  occidi  virum 
«  in  vuhius  meum,  et  adolescentulum  in  liyorem 
f  meum,  (125)  septies  ultio  dabitur  de  Cain,  de  La- 
a  mech  yero  septuagies  septies.  i  Lamech  primus 
bigamus  duas  habuit  uxores,  quibus  quantum  scelus 
(125*)  fccerat  manifestat.  Narrant  Hebrflei  quod  cura 
aliquando  Cain  suo  more  solivagus  inter  fruteta  per 
silvam  incederet,  Lamech  sagittandi  peritum  ad  so- 
nitum  sagittam  direxisse;  qui  cum  se  feram  aliquam 
occidisse  putaret,  invenit  Cain  suo  vulnere  interfe- 
ctum,  quo  dolore  commotus  etiam  adolescentulum 
quemdam,  qui  secum  erat,  interemit,  siye  ut  causa 
occultareturisiye  etiam,  quia  ejus  hortatu  res  acta 
fuerat;  et  hoc  esse  quod  dicitur,  «  quia  occidi  yirum 
in  yulnus  meum,  » id  est  Cain,  «  et  adolescentuium  in 
livore,  »  id  est  in  ira  et  indignatione  mea.  Sed  sive 
hoc,  sive  alio  modo  interfecerit,  manifestum  quidem 
est  quod  Cain  Lamech  iuterfecerit.  Quod  vero  sequi- 
tur  :  «  septies  ultio  dabitur  de  Cain,  de  Lamech  vero 
septuagies  septies,  »  prophetsB  judicantis  sententia 
est.  Et  fortasse  id  ipsum  est  septuplum,  quod  est 
septuagies,  quoniam  uterque  numerus  perfectionem 
significat.  Sivero  majorem  poenam  deLamech,  quam 
de  Cain  sumptam,  vel  sumendam  esse  intelligamus, 
ideo  iieri  arbitramur,  quia  saltem  exemplo  damna- 
tionis  Cain  Lamech  deterreri  debuit,  ne  homicidium 


rito  et  ilia  costa,  imo  mulier  in  costa  vocata  est 
Adam.  Hoc  est  enim  quod  ait :  «  vocavitque  nomen 
eorum  Adam.  »  Quod  autem  dicitur,  quia  Enoch 
coepit  invocare  nomen  Domini,  est  intelligendum 
quod  post  mortem  Abel  iste  dignius  Deum  invoca- 
verit,  eique  servierit.  De  Mathusalem  vero  libri 
scriptorum  vitio  corrupti  tantum  errorem  genue- 
runt,  ut  multi  eum  post  diluvium  vixisse  contende- 
rint,  cum  manifestum  sit  solummodo  quinque  ani- 
mas  in  arca  fuissej  salvatas.  Illius  igitur  difGcillimae 
quaestionis  hsec  facillime  orit  solutio,  ut  in  ejus  an- 
norum  numero  libros  dicamus  csse  corruptos  (126). 

CAPUT  VI. 
i<  Noe  vero,  cum  quingentorum  esset  annorum, 
«  genuit  Sem,  Cham  et  Japhet.  Cumque  coepissent 
«  homines  multiplicari  super  terram,  et  filios  pro- 
«  creassent,  videntes  lilii  Dei  filias  hominum,  quod 
«  essent  puIchrGe,  elegerunt  sibi  uxores  ex  omnibus, 
«  quas  elegerant.  »  Hoc  autem  in  loco  periculose 
quidam  errantes,  vel  angelos,  vel  daemones  filios 
Dei  putaverunt,  qui  mulierum  specie  delectati  ad 
terram  descenderent,  et  quod  dictu  quoque  nefas 
est,  cum  eis  concumberent,  unde  et  quoddam  dccmo- 
niorum  genus  incubos  vocari  dicunt.  Nos  autem 
filios  Dei,  lilios  Seth  intelligimus,  quorum  primus 
est  Enoch,  de  quo  scriptum  est,  quia  coepit  invocare 
nomen  Domini  (120*).  Sunt  iilii  Dei,  qui  Dei  faciunt 
voluntatem ;  hominum  vero  filiae  illse  intelliguntur. 


perpetrarel.  Audierat  enim  jam  Cain  propter  fratri-  q  quae  de  Cain  stirpe  orta;  sunt.  Ecce  iterum  mulieres 


cidium  Dei  indignationem  et  iram  incurrisse ;  au- 
dierat  fortasse  et  e.um  divinitus  fuisse  signatum,  ne 
quilibetcontraDeipraeceptum  eumoccidere  prassume- 
ret.  Multum  ergo  peccavit,  quem  nec  signum  imposi- 
tum,  nec  exemplum  damnationis,  nec  vox  Dei  minan- 
tis  et  contradicentis  ab  homicidio  compescere  potuit. 

CAPUT  V. 
«  Hic  est  liber  generationis  Adam  in  die  :  qua 
K  creavit  Deus  hominem,  ad  similitudinem  fecit  il- 
«  lum ;  masculum  et  feminam  creavit  eos,  et  bene- 
«  dixit  illis,  vocavitque  nomen  eorum  Adam  in  die 
«  qua  creatisunt.  ■  Uic,  inquit,  est  liber  generationis 
Adam,  in  quo  IB  quahter  sit  generatus  et  creatus 


fiunt  viris  causa  ruinae :  Qui  enim  Deo  debuerant 
gignere  filios,  mulierum  puIchriLudine  illecti,  gi- 
gantes  generant  mundo.  Talem-  igitur  tantamque 
superbam  generant  prolem,  quotiescunque  filiabus 
hominum,  id  est  hffireticce  et  phiiosophicse  pravitati, 
conjunguntur  filii  Dei. 

«  Dixitque  Deus  :  Non  permanebit  spiritus  meus  in 
«  homine  in  iBternum,  quia  [caro  est,  eruntque  dies 
a  ejus  (127)  centum  viginti  anni.  »  Si  cnim  hoc  loco 
spiritus  ille  intelligatur,  de  quo  scriptum  est,  quia 
«  inspiravit  in  faciem  ejus  spiraculum  vitce  {Gen.  n, 
8) ;  D  divina  est  utique  comminatio,  ut  homo,  qui 
animffi  vivificanti,  ct  nunquam  morienti  obtempe- 


plcnissime  continentur.  Et  ne  senior  Adam  fortasse      rare  noluit,  carne  caduca,  et   transitoria   moriatur, 

^.«om    1?oo    aeeo    rklltAtlir      nriA     HlA    r.rAflinf;    ASSA     dicit:    ^    ^^^      ^^,^-^^,*     n/4»/^»e.io      e*^:«.:»ii*v«      nr>,nf*ttr\\et*i*        Qiinf 


quam  Eva  esse  putetur,  una  die  creatos  esse  dicit ; 
siquidem  in  uno  creati  sunt  ambo,  atque  uno  no- 
mine  vocati,  scilicet  Adam.  Simul  enim  cum  Adam 
facta  est  Eva,  non  persona,  sed  materia;  personoi 
nempe  ducB  sunt,  materia  vero  una.  Denique  prima 
costa,  de  qua  muliere  facta  est  simul  cum  Adam,  et 
in  Adam    creata  est,  et  quia  illa  costa  pars  erat 

(124)  Id.  cod.  M.  A.  sermonem  meum, 

(125)  Id.  cod.  M.  A.  Septuplum  ultio  dabitur  de 
Cain^  de  Lamech  vcro,  etc. 

(125*)  Id.  cod.  Laurent.  quantum  scelus  egerit. 

(129)  Codex  Samaritanus  24'»  annis  Mathusalem 
vitam  breviorem  facit  quam  Hebraeorum  textus, 
et  70  Interpretes,  qui  ad  annos  969  protrahunt.  Vid. 
Natal.  Alex.  Diss.  viii  de  annis  patriarchar. 

(126*)  Eadem  est  Joan.  Chrysot.,  Theodoreti,  Au- 


quse  semper  adversus  spiritum  concupiscit.  Sunt 
autem  qui  hoc  ita  intelligunt,  ac  si  diceret:  Non  per- 
manebit  spiritus  irse,  et  indignationismeieinhomine 
in  setcrnum,  id  est,  modo  de  homine  ulciscar,  et  non 
ulciscar  in  seternum.  Quare  hoc?  quia  caro  est, 
quia  mutabilis  est,  quia  fragilis  materise  est ;  mise- 
rebor  ergo  illius,  sicut  dignum  est,  eruntque  dies 

gustini  aliorumque  SS.  PP.  sententia,  quod  hic 
Scripturffi  locus  ita  sit  intelligendus;  nempe  guod 
non  de  angelis  sac.  textus  loquatur,  qui  nuilibi  filii 
Dei  appellati  inveniunlur,  sed  de  filiis  Seth  veri  Dei 
cultoribus,  qui  amore  carnali  cum  iiliabus  Cain  se 
conjunxerant.  Yid.  Natal.  Alex.  Diss.  vii,  p.  1, 
Veter.  Test. 
(127)  Id.  cod.  M.  A.  centum  viginti  annorum. 


177 


EXPOSITIO  IN  GENESIM, 


478 


B 


ejus  centam  viginti  anni.  Non  quod  postea  plus  non  A 
Tixerit  homo,  sed  quia  usque  ad  diiuvium  tot  dies  ad 
pGenitentiam  concessit  homini,  in  quibus  si  digne 
poenituisset,  diluvium  factum  non  esset.  Quoniam 
autem  in  sua  malitia  homines  perstiterunt,  viginti 
annis  de  nuraero  detrunctalis,  centum  vero  peractis, 
factam  est  dilnvium.  Sciebat  enim  Deus  (quem  nihil 
unquam  latere  potest)  quoniam  illi,  qui  per  centum 
annos  inconvertibilcs  exstiterant;  etiam  si  reiiquis 
vigintl  annis  vixissent,  nihilominus  tamen  in  sua 
malitia  permansissent.  Merito  igitur  non  veuiunt  ad 
numerum,qui  nihil  perliciunt  innumero.  «  Gigantes 
«  aatem  erant  super  terram  illis  diebus.  Postquam 
t<  enim  ingressi  sunt  fHii  Dei  ad  fliias  homiuum, 
«  illa^que  genuerunt ;  »  subaudiiur,  hoc  genus  homi- 
num  natum  est.  Omne  enim  animal  rationale  et  mo- 
rale  utriusque  sezus  ,  cujuscunqoe  naturoQ  ,  sive 
membronim  numero,  sive  corporis  quantitate  aut 
crescit,  aut  minuitur  :homo  enim  non  ex  aliaqoam 
ex  Adam  stirpe  descendens  ;  et  «  isti  »  quidem  «  sont 
potentes  a  sa^cnlo  viri  famosi  (127*).  » 

c  Vldens  autem  Deus  quod  multa  malitia  homi- 
vL  nam  esset  in  terra,  et  cuncta  cogitatio  cordis  in- 
«  tenta  esset  ad  malum  omni  tempore,  et  prcccavens 
«  in  fiiturum,  poenituit  eum  quod  hominem  lecisset 
c  in  terra,  et  tactus  dolore  cordis  intresccus  :  De- 
«  lebo,  inquit,  hominem,  quem  creavi,  a  facie  terru} ; 
«  ab  homine  usque  ad  animantia,  reptili  usque  ad 
«  volucres  coeli  :  poenitet  enim  me  fecisse  eos.  » 
Videns,  inquit,  Deus  homiuem ,  quem  ad  suam  G 
imaginem  et  similitudinem  fcccrat  ,  et  pro  quo 
c(etera  mundi  animantia,  et  quijRque  huic  vitee 
19  necessaria  creaverat  ,  totum  ad  malum  esse 
conversum,  sese  de  hominis  crealione  (  et  si 
poenitere,  nequeat)  poenitere  dicit.  Deus  enim  non 
poenitere,  nec  dolere,  nec  irasci  potest  ;  tamon 
cum  poenitentis  ,  et  dolcntis  ,  ct  irascentis  opus 
agit,  et  poenitere  ,  et  dolere  ,  et  irasci  dicitur  ; 
quamvis  ipse  in  se  nullam  commutationem  recipiat, 
cajus  utique  natura  ircommutabilis  csL  Gum  enim 
dicit :  «  Poenitet  me  fecisse  hominem,  »  tale  est  , 
acsidiceret:  Quia  mea  pra^cepta  transgressus  est 
homo,  talem  me  erga  eum  exhibebo,  ac  si  me  poeni- 
tnisset  fecisse  hominem.  Quod  cnim  fecisse  pa*nitci, 
hoc  delere  placet.  Ergo  quoties  de  Dco  loquimur, 
et  eam  loqnentem  introducimus,  quia  aliter  de  eo 
loqui  non  possumus,  humanis  utimur  verbis,  huma- 
nbqae  affectionibus  (1'28).  Sequitur  :  c  Noe  vcro 
«  justns  atque  perfectus  fuit  in  generationibus,  suis, 
c  cum  Deo  ambulavit,  et  genuit  tres  fliios,  Sem, 
«  Gham  et  Japhet.  Corrupta  est  autem  terra  coram 
«  Domino,  et  rgpleta  est  iniquitate.  Gumque  vidis- 
«  set  Deas  terram   esse  corruptam  (omnis  quippe 

(127)  Hujusmodi  assertio  communis  est  quoad 
SS.  Patres  contra  illos  qui  perperam  opinati  sunt 
gigantes  ex  concubitu  drcmonum   cum   mulieribus 

Eireatos.  Vid.  Aug.,  De  civit.  Dei  lib.  xv,  c.  9  ; 
llam  Alex.  ;  .Theodor.,  etc.  citatos  a  Natal. 
:. 

(128)  Com  Deoa  natura  sit  incommatabilis,  qao- 


D 


«caro  corrupcrat  viam  suam  super  terram)  dixit 
«  ad  Noe  :  finis  universo)  carnis  venit  coram  me, 
«  repleta  est  terra  iniquitate  eorum,  et  ego  disper- 
»  dam  eos  cum  terra.  »  Fuit,  inquit,  Noe  vir 
justus  atque  perfectus  non  quantum  ad  justitiam, 
et  perfectionem  consummatam^  sed  ingcncrationibus 
suis;  in  illa  hominum  generatione  nerao  tunc  tem- 
poris  tam  pcrfectus  fuit.  Sed  quid  aliud  est,  ambu- 
lare  cum  Deo,  nisi  Deum  sequi,  ct  ejus  custodire 
preecepta?  Quod  autem  dicitur  torra  esse  corrupta, 
solius  hominis  corruptione  et  peccato  corrupta 
est ;  non  quod  vel  ipsa  terra,  vel  terra  animantia  ali- 
quid  peccaverint,  unde  ipsa  terra  merito  dicatur  esse 
corrupta.  Omnis  quippe  caro  in  hoc  loco  nihil  aliud 
intelligitur,  nisi  omnis  homo  (128*).  Mcrito  tamen 
omnia  perduntur  cum  homine  ,  quxcunque  facta 
sunt  propter  hominem  ;  hoc  enim  est,  quod  ait, 
t  finis  universai  carnis  venit  coram  me ;  »  id  est, 
sic  mihi  placet,  sic  a  me  dispositum  cst,  ut  omnis 
caro  finiatur,  et  simul  cum  terra  disperdantur  homi- 
nes,  et  ea  qoa;  facta  sunt  propter  hominem.  In  hoc 
enim  ipsam  terram  disperdidit  Deus  ;  quia  multo 
plus  ante  diluvium  quam  post  diluvium  fecundior 
fuit.  Unde  et  post  diluvium  carnes  ad  edendum  ho- 
mini  concessa3  dicuntur. 

«  Fac  tibi  arcam  de  lignis  levigatis,  mansiuncu- 
«  las  in  arca  facies,  et  bitumine  Unies  intresecus,  ct 
«  extriusecus  ;  et  sic  facies  eam  Trecentorum  cubi- 
ct  torura  erit  longitudo  arcie  ;  quinquaginta  cubito- 
«  rumlatitudo,  et  triginta  cubitorum  altitudo  illins.» 
Hanc  vero  arcam  ,  sanctam  Ecclcsiam  intelligi- 
mus,  extra  quam  qui  inventus  fuerit  peribit.  De 
lignis  vero  levigatis  construitur  arca.  ,  quia  et 
S.  Ecclesia  de  illis  ajdificatur,  qui  et  gladio  spiritus 
bene  dolati  et  quadrati,  et  moribus  et  virtute  ornati 
omnique  pulchritudine  decorati,  et  nihil  jtortuosum, 
nihil  vitiosum  habere  noscuntur ;  carot  Ecclesia  ma- 
cula  ct  ruga.  Per  mansiunculas  autem,  singulas  desi- 
gnat  ecclesias  ,  qutu  per  provincias,  episcopatus 
divisa;  infra  universalem  Ecclesiam,  quasi  qua^dam 
cameroi  intra  domum  continentur.  Omnia  autem  li- 
gna,  totaque  arca  bitumine  Iiniripra3cipitur,  uttota 
Ecclesia  charitatis  vinculo  ligata,  nulla  hairesi  vel  dis- 
cordia  valeat  separari.  Bitumen  enim  charitatem  si- 
gniiicat,  sine  qua  Ecclesia  nec  stare  nec  durare  po- 
test.  Bituminis  enim  fertur  esse  natura,  ut  et  diversa 
ligna  inseparabiliter  jungat,  et  perpetuo  incorrupta 
conservet.  Bene  autem  inlrinFecus  et  extrinsecus 
liniri  jubetur,  quia  vera  dilectio,  et  intus  per  cor- 
dis  affectionem  tenetur,  et  extrinsecus  per  miseri- 
cordi(c  operationem  exhibetur  .  Trecentorum  vero 
cubitorum  estlongitudoarca^,  quia  aprincipioprimn; 
o^tatis    usque    ad    uitimoi  ajtatis    finem   Ecclesiai 

modo  pocnitere  dicitur  se  fecisse  hominem?  «  Me- 
taphorice  intelligendum  est,  inquit  D.  Th.,  i  p.,  q. 
19,  art.  7,  secundum  similitudincm  nostram.  o 

(i28^)  c  Garnem  hic  posuit  pro  homine  terreno, 
in  quo  carnis  iilecebra  viam  ejus  corrupent.  » 
Ambros.  De  Noe  et  Arca,  c.  5,  n.  12. 


179 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


m 


extenditur  longitado.   Trecenti   namqae  cubiti  sex  A  hQmanitatem  carnis    dcorsum    assumpta^,     sponsm 

•  Jk*A  ■«•avl*  ll*H  *1  *  1*1*  1*i 


quinquagenas  faciuut,  pcr  quas  sex  oitates  intelli- 
gimus ;  quarum  prima  est  ab  Adam  usque  ad  Noc  ; 
secunda  a  Noe  usque  ad  Abraliam  ;  tertia  ab  Abra- 
ham  usque  ad  Moysen  :  quarta  a  Moyse  usque  ad 
David  :  quinta  a  David  usque  ad  Christum  ;  sexta 
a  Christo  usque  ad  finem  sajculi.  Has  autem  iWcc. 
sex  hydriae  significabant,  quarum  aquas  Christus 
convertit  in  vinum.  Tanta  est  igitur  Ecclesia?  lon- 
gitudo  ,  quanta  est  hujus  vito^  dimensio.  Merito 
autem  latitudo  quinquaginta  cubitorum  esse  per- 
hibetur  ,  ut  unicuique  aslati  rcqualis  inveniatur. 
Tanta  enim  est  Ecclesia;  latitudo,  quantum  est  et 
spatium  mundi.  (Jnde  et  Dominus  apostolis  proico- 


SQcc  lateri  adhncrens,  omnibus  ingredicndi  pra;buit 
iter.  Coenacula  autem,  et  tristcgia,  sive  ctiam, 
ut  alia  translatio  habet  (129),  bicamerata,  et  tri- 
camerata,  quamvis  et  alia  multa  per  ha^c  intelligi 
valeant.  Csetera  autem  qua;  sequuntur,  non  neces- 
sarium  est  cuncta  exponere.  Summatim  igitur  bre- 
viterque  exponentes.  ibi  tantum,  obi  necesse  fuerit, 
allegorias  ponamus.  Sequitur  a*ilem  quod  Dominus 
adducet  aquas  diluvii  super  terram,  et  inlerficiet 
omnem  carnem,  ponetque  fccdus  cum  Noe,  cui  el 
prspcipit,  ut  ingrediens  arcam,  de  cunctis  animan- 
tibus  bina  et  bina  secum  tollat,  simulque  et  escas, 
unde  vivero  vaieant.  Hoc  autem  si   allegorice  intel- 


pit,  dicens  :  «Ite  in  universum  mundum,  pra?dicate  n  ligatur,  illud  significat,  quod  S.    Ecclesia  adversita 

^•m  «•  •  I  amr  A/V1  T^  !_  •  11«  t  ■  l  1_  A*  •   J 


Evangelium  omni  creatur»  {lKar(i,  xvi,  20).  »  Et 
quia  quinquagesimo  numero  et  lex  datur,  et  Spiri- 
tus  sanctus  mittitur,  et  per  jubilaium  annum  pro- 
priis  dominis  ha^reditas  restituitur  ,  insuper  ct 
David  quinquagesimo  psalmo  poenitentiam  agens 
misericordiam  est  consecutus,  non  immerito  per 
hunc  numerum  hffic  arca  dividitur.  Ila^c  sunt  enim 
maximsB  et  principales  causa},  quibus  Ecclesia^ 
longitudo^  et  latitudo  crescit  et  dilatatur.  Est  au- 
tem  et  altitudo  Ecclesia?  tringinta  cubitorum,  quo- 
niam  ad  hanc  plenitudinis  sua*,  a^tatem  Cbristus 
perveniens  baptizatus  est  ,  sua?que  predicationis 
'  sumpsit  cxordium.  De  hac  autem  oitate  Apostolus 
\H   dicit   quia   «  occurremus   obviam  Domino   in 


tum  proccllis ,  et  aquis  perturbationum  assidue 
concutitur  et  turbatur,  et  ffiterna  damnatioue  pe- 
reuntibus  peccatoribus,  hoc  foedus  sancti  cum 
Domino  pepigerun^,  ut  eos  non  timeant,  qui  occi- 
dunl  corpus,  quia  ipse  eos  non  des#ret,  neque  dere- 
linquel  sed  usque  ad  sa;culi  consummationem  cum 
eis  erit.  Quod  autem  dicitur  de  cunctis  animantibus 
qua^  Noo  secum  in  arcam  tulit,  omnium  gentium 
diversitatem  in  Ecclesiam  convenire  significat. 
Omnis  autem  esca,  quae  mandi  potcst,  omnis  e.^t 
doctrina  tam  Novi  quam  Veteris  Testamenti. 

CAPUT  VII. 


t  Fecit  ergo   Noe  omnia   quai   pra^cepit   Deus. 


» 


virum  perfectum  in  mensuram  aetatis   plenitudinis  ^'  Quia  cum  filiis,  uxore,  et  mulieribus  arcam    ingres- 


Christi  (£p/ies.  iv,  13),  >>  Ad  hanc  igitur  altitudi- 
nem  sese  Ecclesia  porvenire  glorietur  ,  in  qua 
perfecti  hominis  Salvator  noster  monstravit  indi- 
cium. 

c  Fenestram  in  arca  facics,  ct  in  cubito  con- 
«  summabis  summitatem  ejus.  Ostium  autem  arcoe 
«  pones  cx  latere  deorsum,  ca^nacula,  et  tristcgia 
a  facies  in  ea.  »  Qnid  enim  pcr  fenestram,  nisi 
doctores  et  apostolos  intelligimus,  qui  sanctam 
Ecclcsiam  illuminantes,  a  Domino  audiro  mcruc- 
runt  :  «  Vos  estis  lux  mundi  (MaW/i.  v,  14).  » 
Omnis  enim  domus  nisi  fenestras  habuerit,  obscura 
est,  et  sine  lumine.  Merito  ergo  apostoli  fenestrffi 
dicuntur,  per  quos  coelestis  sapientiaj,  et  doctrinoe 
claritatis  nobis  lumen  illuxit.  In  cubito  vero  consum- 
matur  Ecclesia,  quia  omnis  ejus  perfectio  in  unitatc 
consistit,  cui  nimirum  est  cor  unum,  et  animauna  : 
c  Unus  Dominus,  una  fides,  unum  baptisma,  unus 
Deus  et  pater  omnium  (£p/ics.  iv,  b,  6) ;  »  qui  uti- 
que  ad  unam  gloriam,  et  unam  beatitudinem,  et 
requiem  tendens,  unius  ejusdemque  denarii  mer- 
cedem  consequitur.  Ostium  autem,  quod  ponitur  ex 
latere  deorsom,  ille  est,  qui  ait :  c  Ego  sum  ostium, 
per  me  qui  introierit  salvabitur  {iom*  x,  9).  » 
Per  hoc  enim  ostium  qui  non  intrat,  fur  est  et 
latro.  Ponitur  autem  ex  latere  deorsum,  qoia  per 

(129)  S.  Max.  Taurin.  eadem  versione  utitur,  cum 
serm.  6  ie  Quadrag.  p.  450  habeat  :  «  Triplex 
enim  afca  est  Ecclesia   ;  quia   Trinitatis  continet 


D 


sus,  quttcunque  Deus  illi  prfficeperat,  secum  inve- 
xit  :  de  mundis  autem  bina,  ct  bina.  Septena 
autem,  et  septena  sic  accipiuntur,  quasi  de  sin- 
gulis  generibus  septem,  et  non  amplius  introducero 
jussisset  ;  et  de  immundis  bina  imponuntur  tan- 
turamodo,  ut  semen  servetur  .  De  mundis  vero 
septena  introducuntur,  ut  et  semen  simililer  ser- 
vetur ;  et  Noe  de  arca  egrcdienti  supersit  aliquid, 
quod  Domino  immoletur.  Ergo  in  articulo  diei, 
primo  diluculo,  die  jam  eluccscente  ,  ingressus  csl 
in  arcam,  et  filii  cjus,  et  uxor  illius,  et  oxores 
filiorum  ejus  cura  eo.  Nec  debet  niovere  aliquem, 
quomodo  Noe  tot  animilia  in  unam  arcam ,  ct  per 
unum  ostium  coadunare  potuerit,  quoniam  qui  sine 
labore,  et  ex  niliilo*  omnia  fecit  ,  facile  et  sinc 
labore  in  unum  cuncta  collegit  :  majus  est  cnim 
creare,  quam  adunare.  Mihi  autcni  hoc  non  mira- 
bilius  esse  videtur  quam  quod  ex  omnibus  mundi 
partibus  tot  gentes,  tam  feras  ,  tamque  divisas 
Christus  Dominus  noster  per  paucos  apostolos  in 
unam  Ecclesiam  congregavcrit.  Quod  autem  ait  : 
e  Rupti  sunt  omnes  fontes  abyssi  •  magme,  ct  ca- 
«  taracta}  coeli  aperta?  sunt  :  »  hoc  significari  vi- 
detur,  quod  non  solum  per  occultos  terra  meatus 
aqua  sursum  ebulliens  mundum  repleverit,  verum 
etiam  ea,  quaj   super   firmamentum  est,  per  quas- 

sacramentura.  Nam  cum  dicit  Scriptura,  bicamera- 
tam  et  tricameratam  eam  fuisse,  utique  demonslrat 
triplici  Divinitatis  illam  gratia  esse  distinctam.  » 


EXPOSITIO  .IN  GENESIM. 


18^ 


coeli  fenestras  irrumpens  tcrram  inundavc- 
}uamvis  et  hoc  rcctius  inlelligi   valeat,  quod 

acr  iste,  qui  frequenter  coslum  vocatur,  in 
}  moro  insolito  ruentes  solatus  fuerit  (120).  Qua- 
nta  autem  diebus,  et  quadraginta  noctibus 
m  est  diluvium,  quoniam  hic  numerus,  ct  ad 
ta  delenda,  ct  ad  pa?nitcntiam  insinuandam» 
ur  esse  sufficiens,  qaod  etiam  Novi  et  Veteris 
menti  in  se  conlinet  plcnitudinem,  quoniam 
uatuor  et  decem  conQcitur,  quatuor  enim 
],  vel  decies  quater  quadraginta  faciunt. 

CAPUT  VIII. 
iccordatus  est  autem  Dominus  Noe,  et  cuncto- 
1  animantium,  et  omnium  jumcntorum,  qucC  cum 
jrant  in  arca,  adduxit  spiritum  super  terram,  et 
ninutic  sunt  aquen.  ■  Deus  enim,  qui  nunquam 
scitur,  tunc  recordari  dicitar,  quando  pecca- 
is  miseretur.  Adduxit  lO  autcm  spiritum,id  est 
m  serenitatis  supcr  terram,  quem  nos  aquilo- 
fortasse  intelligcre  possumus  (130).  Si  quis  au- 
nirabitur,  ubi  tanta  aquarum  inundatio  redierit, 
2t  prius,  unde  exierit;  quod  quidem  utrumque 
)scere  difticile  est.  Scriptum  tamen  est,  quod 
ninus  super  maria  fundavit  terram,  et  super 
na  prffiparavit  eam  [Psal.  xxiii,  6).  »  Itemque  : 
t  Grmamentum  in  medio  aquarunif  et  dividat 
i  ab  aquis  {Gen,  i,  6).  »  Multa*.  igitur  sunt  aquffi, 
dem  in  eis  et  coelum  continctur  et  terra. 
^amque  transissent  quadraginta  dics,  apericns 
5  fenestram  arcas,  quam  fecerat,  dimisit  corvuin  : 

egrediebatur,  et  non  revertebatur,  donec  sicca- 
tur  aqmo  super  tcrram.  »  Quid  enim  corvus  iste* 
eccatores  designat?Quisi  aliquando  pcrscbisma, 
i3resim,  aut  caitcra  peccata  ab  Ecclesia  separaii- 
n  sua  malitia  persevcrantcs,  et  mundi  gloriam, 
aplitudinem  diligentes,  poenitcntiam  agere  ne- 
nt,   ut  matri   Ecclesirc    rcconcilientur    :   sicut 

ille  colore,  sic  et  isti  mentc  inimutabiles  sunt. 
iisit  quoque  columbam  post  eum,  ut  videret  si 
1  cessassent  aquo;  :  qua;  cum  non  invcnisset  ubi 
oiesceret  pes  ejus,  rcversa  est  ad  eum  in  ar- 
i;  aquu3  enim  eraut  super  univcrsam  terram, 
enditque  manum,  et  apprehensam  intulit  in  ar 
1.  v  Goiumba  autem  illi  sunt,  de  quibus  Dominus 

«  Super  quem  requiescet  spiritus  mcus,  nisi 
•  hamilem,  et  quietum,   ol  trementem  verba 

»  (Isa.  Lxvi,  2.)  Tales  enim,  si  qualibet  occa- 

qaandoque  ab  Ecclesia  recedunt,  ad  cani  re- 
]aantocias  festinant,  noque  sibi  ullam  requiem 
putant,  qui  talem  malrem  reliquerunt;  sponte 
mt,  pacem,  et  olivam  ore  ferunt.  Quid  enim 

9*^  Ex  (^uibus  fontibus  tanta  aquarum  copia 
}rit  in  diluvio  Noetico  designatur  a  Natal.  Alex. 
niversalitate  diluvii  Noetici  art.  4,  p.  unica, 
i. 

0)  Contra  sensit  Ambrosius.  «  Non  puto,  inquit, 
ta  dictum,  ut  Spiritus  nomiue  vcntum  accipia- 
nec[ue  enim  ventus  poterat  siccarc  diluvium.  » 
ladit  vero  his  verbis  :  «  Spiritus  igitur  divini 
te  invisibili  diluviom  illud  repressum  esse  non 
im  est,  coelesti  operatione,  non  llatu.  At  nemo 


B 


A  aliud  est  olivam  oro  fcrre,  nisi  pacem  ostendere 
verbis?  Et  bene  virenlibus  foliis  ha^c  oliva  fuisso  di- 
citur,  ut  viva,  et  vera,  et  non  iicta  talis  pax  cssc 
credatur.  IIoc  non  agit  eorvus,  hoc  dcdignatur  fa- 
ccre  hforelicus,  hoc  superbi  ab  Ecclesia  excommu- 
'nicati  facerc  contemnunt.  Sed  quid  est,  quod  post 
tertiam  missionem  jam  ad  arcam  columba  non  redit; 
nisi  quia  carnc  soluta,  aquis  cessantibus,  cunctis- 
que  adversis  deQcientibus  majorem  sibi  requiem  re- 
perit?  Ergo  tertia  emissio,  carnis  hujus  mortalis  est 
dissolutio.  Ergo  illos  suos  filios  Rachel  miserat,  de 
quibus  dicitur  :  a:  llachcl  plorans  lilios  suos,  et  no- 
luit  consolari,  quia  non  sunt  (Jer,  xxxi,  15).»  Quid 
est  dicere,  quia  non  sunt?  (131)  nisi  quia  in  hac  vita 
non  sunt,  quia  superna  bona  relinquere  non  possunt, 
ut  iterum  ad  haec  caduca  et  transitoria  redeant. 

«  Et  aperiens  Noe  tectum  arca?.,  aspexit,  viditque 
»  quia  exsiccata  esset  superiicies  terrse.  »  Dum  cnim 
hoc  per  fencstram  satis  cognoscero  posset,  ad  hoc 
tamen  intueudum  super  tectum  ascendere  maluit, 
quia  quanto  virtutum  gradibus  altius  quilibet  ascen- 
dcrit,  tanto  magis  mundi  hujus  (132)  aquas,  adver- 
sitatesque  despiciens,  spem  sibi  prosperitatis  in  fu- 
turum  promittit. 

«  Egredere  de  arca  tu,  et  uxor  tua,  filii  tui,  et 
»  uxores  filiorum  tuorum  tecum.  »  Ecce  viri  cum 
mulieribus  egrediuutur  de  arca,  qui  seorsum  a  mu- 
lieribus  ingressi  sunt  arcam.  Quia  viri  ecclesiastici 
(133)  alio  temporc  vacant  orationibus,  alio,  secun- 
dum  quod  Apostolus  ait  (f  Cor.  vii),  revertuntur  in 

^  idipsum,  ut  vir  uxori,  et  uxor  viro  debituin  reddal, 
nc  propter  eorum  incontinentiam  tentet  cos  Sa- 

tanas. 

«  iEdificavit  autem  Noe  altare  Domino,  ct  tollens 
»  de  cunctis  pecoribus  et  volucribus  mundis,  obtu- 
»  lit  holocaosta  super  altare,  odoratusque  est  Domi- 
»  nos  odorem  suavitatis,  et  ait  ad  eum  :  Nequaquam 
»  ultra  malcdicam  terrcR  propter  homines  :  sensus 
»  enim  et  cogitatio  humani  cordis  in  malum  prona 
»  sunt  ab  adolescentia  sua;  non  igitur  (134)  percu- 
•  tiam  omnem  animam,  sicut  feci  cunctis  animan- 
■  tibus  ternc.  »  Quia  eniin  omnis  caro  corruperat 
viam  suam,  totusque  mundus  aquis  diluvii  purilica- 
tus  fuerat,  ideo  de  omnibus  mundis  animantibus 
D  Deo  offerri  holocaustuin  necesse  crat,  quateuus  qui 
cunctis  offensus  fuerat,  cunctorum  sacriiicio  placa- 
retur.  Solus  autem  homo  hoc  sacrilicio  non  est 
immolatus,  quia  restabat,  ut  Christus  suo  tempore 
immolaretur  verus  Agnus,  qui  tollit  peccata  mundi. 
Tamen,  quia  justus  erat  Noe,  ejus  devotione  et  pia 
voluntate,  magis  quam  illo  animalium  fumo  delecta- 

negabit  Deum  vento  virtutem  illam  dare  potuisse.  t 

(131)  Id.  cod.  Laurent.  nisi  quia  jam  in  hac  vita 
non  sunt  quia  cum  Deo,  quia  supema  6ona,  etc. 

(132)  Id.  col.  aquarum  adversitatem  despiciens. 

.  (133)  Hic  ecclesiasticus  idem  valet  ac  religiosus, 
et  timens  Deumy  ut  oportct  esse  eos  qui  sunt  iu 
Ecclesia  Dei. 

(134)  Id  cod.  M.  A.,  percutiam  omnem  animantemf 
sicut  feci. 


)B3 


S.  BRUNONIS  EPISCOPl  SIGNIENSIS 


tus  est  Deus ;  unde  et  dicitur  :  u  Odoratusque  est  A  •  detis, »  magis  ad  figuram,  qnam  ad  litteram  at 


Dominus  odorem  suavitatis.  »  Nullum  animal  im- 
mundum  immolatur  Deo,  quia  soli  sancti,  et  a  pecca* 
tis  mundati  Deo  placent.  Quod  autem  dicitur,  se  non 
maledicere  terrae  propter  homines.  subsequenter 
exponit,  dicens  :  «  Non  ergo  percutiam  omnem  anf. 
mantem,  sicut  feci.  »  Qnid  igitur  hoc  in  loco  est 
malecjicere?  Hoc  est  percutere,  vel  disperdere.  Hoc 
•autem  cur  fiat,  adnectitur.  «  Sensus  enim  et  cogitatio 
4iominis  prona  sunt  ad  fnalam ;  »  ipsaque  humana 
natura  per  se  fragilis,  et  miserabilis,  nisi  Dei  auxi- 
lio  protegatnr,  facile  labitur  in  peccatum,  unde  di- 
gna  esse  videtur,  cui  misericordia  praBstetur.  Sed 
quare  ait,  cr  ab  adolescentia  sua?  »  nisi  quia  qui  in  in- 
fantia  et  pueritia  peccat,  magis  hoc  ignorantia  facit» 
quam  sensu  et  cogitatione. 

«O  «  Cunctis  diebus  terrao,  sementis  et  messis, 
»  frigus  et  ajstus,  oBStas  et  hyems,  nox  et  dies,  non 
»  requiescent.  »  ■Quam  breviter  et  pulchre  omnem 
temporum  varietatem  posuit,  ut  nobis  et  spem  da- 
ret  quietaj  vitae,  et  timorem  diluvii  auferret. 

CAPUT  IX. 

f  Benedixitque  Deus  Noe,  et  filiis  ejus,  et  dixit  ad 
»  eos  :  Crescite,  et  nyiltiplicamini,  et  replete  terram  ; 
»  ei  terror  vester,  et  treraor  si,t  super  cuncta  ani. 
»  mantia  terrae,  et  super  omnes  volucres  coeli,  cum 
»  universis  quse  moventur  in  terra.  Oranes  pisces 
»  maris  manui  vestrae  traditi  sunl,  et  omne  quod 
»  movetur,  et  vivit,  erit  vobis  in  cibum  :  quasi  olera 


B 


NuIIum  peccatum  est  sanguinem  manducare ;  i 
enim  ob  aliud  in  Actibus  apostolorum  ab  ipsis 
stolis  interdicitur,  nisi  ne  Judtris  ad  fldem  ven 
bus  scandalum  iieret   (Act,  xv,  29).  Unde  et 
stolus  ait  se  magis  nolle  manducare  carnem,  ( 
bere  vinum,  quam  ut  fratrem  scandalizet  (/  C 
28).  Allegorice  autem  carnem  cum  sanguine  ( 
dere    est    haereticis,    et    criminosis    viris,    in 
iniquitatibus    perseverantibns    communicare. 
ergo  prius  hi  tales  in  commanionem  ecclesias 
recipi  debent,  quam  sanguine  dividantur.  IIoc 
sanguine  propheta  minui  cupiebat,    cum  dici 
«  Libera  me  de  sanguinibus,  Deus  Deus  meus 
L,  16).  » 

c  Sanguinem  enim  animarum  vestrarum  req 
>  de  manu  cunctarum  bestiarum  :  et  de  manu 
»  nis,  de  manu  viri,  et  fratris  ejus  requiram 
»  animam  ejus.  Quicunqae  (136)  effuderit  hum 
»  sanguinem,  fundetur  sanguis  ejas  :  ad  ima{ 
»  quippe  Dei  factus  est  homo.  »  Uir  sunt  fo 
illa?  bestiai,  de  quibus  Psalmista  ait  :  «  Ne  1 
bestiis  animas  coniitentes  tibi  (Psal.  lxxiii,  19) 
non  solum  ab  hominibus,  venim  etiam  ab  ipsi 
monibus  mors,  et  sanguis  hominis  requiratur.  I 
mus  autem  et  per  beslias  haereticos,  et  tyranu' 
telligere,  qui  et  astutia  et  crudelitate  Dei  po] 
perdere  non  cessant.  Requiritur  autem  sangu; 
de  manu  hominis,  ut  dc  manu  Cain  requiritu 


»  virentia  tradidi  vobis  omnia,  excepto,  quod  carnem  q  guis  Abel.  Unde  et  dominus  in  Evangelio  ait  : 


»  eum  sanguine  non  comedetis.  »  Sicut  enim  su- 
perius  maledictio  perditionem,  ita  et  hic  benedictio 
multiplicationem  significat;  qua3  benedictio  tantum 
valuit,  ut  usque  hodie  ubique  efficaciter  operetur- 
Sed  quid  est,  quod  hominem  non  timeat,  cui  vultus 
hominis  terribilis  non  appareat?  Quid  tam  ferox, 
tamque  indomitum,  quod  humano  ingenio  aut  non 
vincatur  aut  non  dometur?  Quod  si  allegorice  intelli- 
gatur,  crescunt  quotidie  sancti,  et  non  solum  homi" 
nibus,  verum  etiam  ipsis  dsemonibus  sunt  terrori* 
Et  quia  omne  quod  movetur,  et  vivit,  datur  nobis  in 
cibum  et  qaasi  olera  virentia  nobis  traduntur,  eru- 
beaoant  qui  nobis  carnes  comedere  interdicunt,   et 


quirotur  a  generatione  ilia  omnis  sanguis  justu 
effusus  est  super  terram,  a  sanguine  Abel 
usque  ad  sanguinem  Zachariai  lilii  Barachix  (i 
xxiii,  36).  Sequitur  :  «  De  manu  viri  req 
animam  viri,  et  de  manu  fratris  ejus  requirar 
mam  ejus.  »  Omnes  enim  fratres  sumus  :  £ 
sententia  est.  Nemo  autem  impune  proximi 
fratrem  suum  interficiet.  Unde  et  subditur  :  < 
cunque  effuderit  humannm  sanguinem,  fundetu 
guis  illius.  i>  Non  quod  omnis  homicida  temj 
ter  occidatur,  sed  quia,  nisi  resipuerit  et  poc 
tiam  egerit,  pro  morte  quam  fccit,  mortem 
piet  o^ternam.  Et  hoc  quidem  merito ;  ad  ima 
enim  Dei  factus  est  homo.  Quicunque  igitur  h( 


f^si,  quia  infirmi  sunt,  olera  manducent.  «  Omnia 

enim,  secundum  Apostolum,  sunt  munda  mundis  5  ^  non  tiraet  effundere  sanguinem,  saltem  venen 

coinquinatis  autem  et  infidelibus  nihil  est  mundum      bet  in  illo  imaginem  Dei. 

{Eom,  XIV,  20).    >   Sicut  enim  omnes  gentes   fidei 

gratiam  suscipere  (secundum  quod  beato  Petro  apo- 

stolo  ostensum  est  (Ac^  x,  il),  ita  et  omnem  cibum 

comedere,  non  est  pcccatnm.  Quoedam  tamen  quia 

sunt  nociva,  qusedam  vero,  qua3  scandalum  generant> 

queedam  quia  sunt  fastidiosa,  vel  insuavia,  in  cibum 

ab   ipsis]  catholicis   non   recipiuntur.   Usus  quoquo 

multa  respuit,  quae  si  sumerentur,  non  esset  pecca- 

tnm.  Beatusjenim  Joannes  locustas  comedit,  quae 

nec  ipsis  gentibus  sunt  in  usu.  Quod  autem  ait  : 

c(  Excepto,  quod  camem  cum  sanguine  non  come* 


«  Heec  quoqne  dixit  Deus  ad  Noe,  et  ad  filios 
»  Ecce  ego  statuam  pactum  meum  vobiscum,  e 
»  semine  vestro  post  vos.  »  Hoc  enim  pactum 
Deus  cum  Noe,  cunctisque  animantibus,  ut  u1 
non  inducal  aquas  diluvii  super  terram.  Quod 
mum  credatur,  et  nuliatenus  dubitetur,  posui 
per  et  signum  quod  inter  Deum  et  hominem 
tempore  maneat  in  testimonium,  arcum  vid 
quem  et  Dcus  intuens  sui  fcederis  recordet 
homo  cum  viderit,  cognoscens  Deum  non  imi 
rem  sui,  omni  expulso  timore,  tanti  testimon 


(135)  Id.  cod.  M.  A.  animam  hominis. 


(136)fltem?/ixnd«(ur  sanguis  illius. 


81 


?i 


ijj 


»5 


EXPOSITIO  IN  GENESIM. 


i86 


itatioDem  consoletur  (i37).  Et  qaia  prius  peraquam 

^,  jadicatas  !tl  est  mundas,  iterum  autem  per  ignem 

«j|   at  jadicandus ;  ideo  dao  principales  colores  in  arcu 

qI  apparent,  viridis  scilicet,  et  rubeus  ;   et  viridis  qai- 

^;}.  dem  aquam,  rabeus  vero  ignem  prietendit. 

^,;      «  Erant  igitur  iilii  Noe,  qai  egressi  sunt  de  arca, 

,...   «Sem,   Cham  et  Japhet,  ex  qnibus  disseminatum 

.^[   €  est  (138)  omne  humanum  genus.  »  Deinde  sequi- 

J   tnr  qaod  Noe   plantavit  vineam,    et  bibens  inebria- 

-.j   tos  est,  et  nudatus  jacuit  in  tabernaculo  suo  ;  quem 

.!    Cham  vidit,  et   irrisit,   fratribusque  nuntiavit,  qui 

accepto  pallio,  patrem  operuerunt,  et  verenda  pa- 

trisuon  viderunt;  unde  a  patre  isti  benedicuntur, 

ille  vero    maledictioni  subjicitur    et  servituti.  Sed 

Q     qaid  per  Noe,  nisi  Christum;  quidper  ejus  vineam, 

nisiJadaicum  populum  intelligamus?  •  Vinea  enim 

Domini  Sabaoth,  domus  Israel  est  {Isa,  v,  7) ;  »  cojus 

j  i    rinam  ipse  bibit,   calicem  videlicet  mortis,  de  quo 

etbeato  Petro  dicebat :  «  Calicem,  qnem  dedit  mihi 

,     Pater,  non  vis  ut  bibam  illum?   (Joan.  xvui,  il.) 

;    Tali  ergo  calice  tunc  inebriatus  obdormivit,  quando 

inclinato  capite  emisit  spiritum.  Sed  quid  nuditatis. 

quid  verendum,  quid  irridendum  iilius  ejus  Cham, 

iodaicus  scilicet  populus,  in  eo  vidit?  Quid  unde  do- 

lerent,  et  verecundarentur,  et  operire    cuperent? 

Illad  soilicet,  quod  usque  hodie  nobis  Judaei  impro- 

perant.  Objiciunt  enim  nobis  mortem  Salvatoris  no- 

stri,  et  crucis  ignominiam  ;  se  Deum  viventem,  nos 

hominem  mortnum  adorare,  hominem  nimirum  ca- 

ptum,  ligatum,  tlagellaium,  consputum,  spinis  coro- 

natam,  aceto  potatum,  et  demum  crucifixum.  Hicc 

snnt  ejus  verenda,   ha^c  sunt  quse  videre  erubesci- 

mas  ;  ha^c  sunt,  qunc  pallio  rationnm  et  prophetarum 

testimonio   operire  nitimur.    Unde    Apostolus   ait: 

f  Christas  pro  peccatis  nostris  mortuus  est  semel 

(I  Petr.  III,  48).  •  —  •  Quod  autem  vivit,   vivit  Deo 

(Rom.  VI,  10).  »  Ipse  quoque   suam  operiens  nudi- 

tatem  dicebat  :  «  0  stulti  et  tardi  corde  ad  creden- 

dom  in  omnibus  qu^c  locuti  sunt  prophette  ;  nonne 

sicoportuit  pati  Christum,  et  resurgere  a  mortuis, 

et  ita  intrare  in  gloriam  suam?  »    (Luc.  xxiv,  25.) 

Talis  igitur  nuditas  taii  indiget  operimento.  Isti  duo 

fratres  gentiles  sunt ;  isti  sunt  Graecus  et  Latinus; 

his  enim  duabus   linguis  Dei  gloria  pro^dicatur,  et 

Jud^eornm  protervitas  expugnatur. 

CAPUT  X. 
«  Evigilans  autem  Noe  ex  vino,  cum  didicisset  quffi 
«  fecerat  ei  fllius  suus  minor,  ait  :  Maledictus  Cha- 
•  naan,  servus  servorum  erit  fratribus  suis.  »  Cha- 
naan  illius  fuit  Cham,  de  quo  Chanansei,  et  Ethei, 
etJebnseei,  et  Evcci,  et  Amorrhspi  nati  sunt,  et  c;e- 
ten,  qui  terram  promissionis  inhabitantes  Dei   po- 

(137)  Putat  Ambrosius  arcum  iilum,  ex  refrac- 
tione  radiorum  solarium  in  nube  roscida  efforma- 
tum,  non  accipiendum  esse  pro  signoa  Deo  Noe 
promisso ;  sed  si^nificari  «  viriutem  invisibiiis  Dei, 
quiB  et  specie  istius  arcus  extendendi  et  remiitendi 
moderatur,  pro  divina  voluntaie,  misericordia,  po- 
testate,  quee  neqne  omnia  confundi  nimia  solutione, 
neque  dirompinimiairruptione  patiatur. »  Loc.  cit., 


A  pnio  restiterunt ;  quorum  Israelitae  aliosperemerunt, 
alios  servituti  subjecerunt,  ut  compleretur  illud, 
quod  dicium  fuerai,  «  Servus  servorum  exit  fratribus 
«  suis.  »  Unde  non  Cham,  sed  Chanaan  maledicitur, 
a  quo  hic  gentes  originem  ducunt.  Interpretalur  au- 
tem  Chanaan  negotiator,  per  quem  Judoeos  intelli- 
gimus,  qui  quoiiiam  Dominum  sunm  triginta  argen- 
teis  negoiiati  sunt,  nulla  gens  est  cui  servituto  non 
serviant,  et  non  solum  servi,  sed  servorum  servi 
merito  dicaniur.  Sequiiur :  «  Dixitque  :  Benedictus 
«  Dominus  Deus  Sem,  sit  Chanaan  servas  ejus  ;  dila- 
t  tet  Deus  Japhet,  et  habitet  in  tabernaculis  Sem, 
«  sitque  Chanaan  servus  ejus.  »  De  Sem  quoque 
qui  merito  nominatus  inierpretaiur,  naius  est  Abra- 

p  ham,  omnisque  Hebrfeorum  populus,  nnde  pairiar- 
chffi  et  propheiff  orti  sunt.  Ipse  quoque  secundum 
carnem  Salvator  noster,  omnesque  apostoli  originem 
habent,  quibus  non  solum  Chanan^eos,  verum  etiam 
omnes  gentes  servire  non  dubium  est.  Ideoque  in 
suis  benedictionibos  dicit,  ut  Japhet  habitet  in  ta- 
bernaculis  Sera,  id  est,  sive  in  Ecclesiis  ab  apostolis 
fundalis,  sive  in  illis  mansionibus,  de  quibus  Domi- 
nus  ail :  t  In  domo  Patris  raei  mansiones  mulia;  sont 
(Joan.  XIV,  2).«  De  Japhet  namque,  qui  latitudo  in- 
ierpretaiur,  gentilis  populus  natus  est,  qui  non  so- 
lum  Chananaeis,  sed  cunctis  geniibus  imperavit. 

CAPUT  XI. 
De  eo  agilur,  quod  filii  Noe  venerunt  in  campum 
Sennaar,  et  ot  celebre  nomen  sibi  facerent,  turrim 

C  ibi  indilicare  coeperunt,  cujus  cacumen  ca?lum  tan- 
geret.  Sed  Dominus  descendens  eorom  linguam  con- 
fudit,  ut  se  ad  invicem  non  intelligerent :  nndeet 
Babel  ille  locus  vocaiur,  qui  confvsio  interpreiatur. 
Sicque  ubique  lerrarum(I39)  diffusi  suut.  Unaenim 
et  simili  lingua  loquebantur  omnes,  quam  utiqae 
Hebrffiam  fuisse  credimus  (140).  Hanc  autem  super- 
bia,  et  vana  gloria  confudit,  et  cum  omnes  mundi 
nationesso  vicissim  intelligere  possent,  jam  in  parvo 
terrarum  spatio  quasi  irrationales  sese  intelligere  ne- 
queunt.  Sempef  enim  Deus  superbiam  odit,  ideo- 
que  superbos  humiliat,  et  exaltat  humiles.  Sic  enim 
et  diabolum,  cum  super  coelorum  altitudinem  sedem 
suam  exaltare   vellet,  dejectus  est.  (UI)  Descendit 

p  igitur  Dominus  in  moniem,  imo  non  descendit,  qui 
ubique  est;  qui  enim  descendit,  ubi  descendit,  ibi 
non  est.  Descendit  ergo  non  per  se,  sed  per  angelos 
sibi  subjectos.  Ideo,  et  vocans  eos,  ait  :  «  Venite, 
«  descendamus,  et  confundamus  ibi  linguam  ** 
t  eorum ;  >  id  est,  descendite,  me  vobiscum  ferie, 
meam  in  vobis  virtutem  et  potesiatem  habete; 
quidquid  utile  et  necossarium  fuerit,  moo  nomine 
agite.  Sic  igitur  descendit  Dominus. 

cap.  57,  n.  ^Oi. 

(138)  Idem  cod.  M.  A.  hominum  genus. 

(139)  Id.  cod.  divisi  sunt. 

(140)  Hanc  esse  communiorem  SS.  Patrum  sentcn- 
tiam  demonsirat  Natalis  Alex.  Hist.  Vet.  Test.  prop. 
IV,  eamque  linguam  mundo  ipsi  coeevam  fuisse  docet. 

(141)  Id.  cod.  Laarent.  corrigit  hic  editionem 
valde  corrnptam. 


187 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


«  H(B  sunt  generationes  Thare.  Thare  genuit  A 
«  Abraham,  et  Nachor,  et  Aran.  Porro,  Aran  geuuit 
«  Lot.  Martuusque  est  Aran  ante  Thare  patrem 
«  suumin  terranativitatis  sua3  in  Ur  Chaid(Borum.  ^» 
Tradunt  Hebrcei  Aran,  quod  idolis  sacrilicare  no- 
luerity  ante  patrem  suum,  id  cst  in  conspectu  patris 
sniy  igni  traditum  a  Chald^i^is  interiisse.  Ur  enim 
ignis  dicitur.  xVbraham  quoque  ob  eamdem  causam 
in  igne  prascipitatus,  et  Dei  auxilio  liberatus,  cum 
patre,  uxore,  et  Loth  nepote  suo  fugit,  ut  iret  in 
ierram  Chanaan,  veneruntque  usque  Aram,  ct  habi- 
taverunt  ibi  (142). 

CAPUT  XH. 

a  Dixit  autem  Dominus  Abraham  :  Egredcrb  dc 
c  terra  tua,  et  de  cognationo  tua,  et  de  domo  patris 
«  tui,  ct  veni  in  terrara,  quam  monstravero  tibi, 
«  faciamqne  te  in  gentem  magnam,  ct  benedicam 
«  tibi.  »  Rem  valde  difticilem  in  principio/suce  locu- 
tionis  pni^cipit  Dominus  Abrahm,  in  quo  ejus  lides 
maxime  commendatnr,  qui  statim  rclicta  domo,  ju- 
bentis  obedivit  praicepto.  Non  permittitur  Abrahoi 
diutius  habitare  in  uno  loco,  sed  semper  de  loco 
transfertur  ad  alium  locum,  ut  facile  intelligamus 
quia  peregriui  sumnsin  hocmundoynequehabemus 
hic  manentem  civitatem,  sed  futuram  inquirimus 
(Hebr.  XIII,  4).  Quod  autem  ait  :  c  Atque  in  te  bene- 
dicentur  omnes  cognationes  terrai.  »  id  est  in  se- 
mine  quod  orietur  cx  tc,  in  Christo  videlicet,  a  quo, 
et  in  quo,  et  per  quem  omnes  bencdicuntur,  et  sine 
quo  nemo  benedicitur.  (^ 

<(  Egressi  sunt  de  Aram,  ut  irent  in  terram  Cha- 
«  naan,  »  in  quam  prius  venire  disposuerunt.  «  Ap- 
«  paruitqne  Dominus  Abraham,  et  dixit  ei  :  Scmini 
«  tuo  dabo  terramhanc.  Qui  a?diticavitibialtare  Do- 
c  mino,  qui  apparuerat  ci,  et  invocavituomcncjns.  » 
Cum  enim  ipse  Dominus  dicat :  «  Non  me  videbit 
homo,  et  vivet  [Joan,  i,  18) ;  ■  et  apostolus  :  «  Deum 
nemo  vidit  unquam  (I  Joan,  iv,  12),  ■  quidest,quod 
Dominus  Abrahse  apparuisse  dicitur?  Non  enim  Do- 
minus  in  se,  idcst  in  propria  substantia,  quae  utique 
ineffabilis  ct  invisibilis  cst,  sed  per  angelum  appa- 
ruit  Abraho;  (143) :  Audita  vero  tanta  promissione 
Abraham,  qnamvis  paupcr  et  advena,  tamcn  non 
iucredulus,  vel  ingratus,  mox  altare  tcdiiicavit,  et  o 
Deo  de  promisso  [gratias  ogit,  magnum  videliect  po- 
stcris  relinquens  exemplum. 

«  Facta  est  autem  fauies  in  terra  :  dcscendit  Abra- 
«  ham  in  ili]gjptiim,  rogavitque  uxorem  suam,  ut 
c  ejus  sororem  seesse  diceret,  ne  cjus  pulchritudinis 
«  causa  occiderctur.  o  Sublata  est  crgo  mulier  iu 
domum  Pharaonis,  quam  ob  causam  maximisplagis 

(442)  Hanc  narrationem  ut  fabulam  rejiciunt  cri- 
tici  omnes,  quamvis  aliquam  iidcm  habuerit  apud 
Ilieronymum,  cujus  vestigia  Bruno  seculus  est.  Vid. 
Ludov.  Vives  in  adnotat.  ad  cap.  15  lib.  xvi  De 
civit.  Dei. 

(143)  Eadem  est  D.  Augustini  sententia,  qui  lib. 
XVI,  cap.  29  De  civit.  Dei,  «  Esse  quidem,  ait,  di- 
vin(c  potestatis,  et  invisibilis,  incorporalis,  incom- 
mutabilisque  natura^,  sine  ulla  sui  mutatioue  ctiam 


eumDominusllagellavit.Bis  Sara  propterpulchi 
nemraptaest,  sed,  Domino  protegente,  non  cst  vi 
Sic  enim  in  libro  Esther  Icgi^ur  {Eslh.  u).  Sex 
sibus  myrrhino  ungebantur,  sex  autem  quibi 
aiiis  odcranieritis,  priusquara  ad  reges  tales  r 
res  introducerentur.  Hoc  ergo  temporis  spatio, 
scriptum  est,  corripuit  pro  eis  Dominus  regcs, 
perque  intacta  ct  incorrupta  viro  suo  rcddi 
mulier.  Sunt  aotem  qui  putant  maximis  pla^ 
Pharaonem  et  Abimelcch  in  verendls  corporis  pa 
fuisse  flagellatos,  ut  quanto  tempore  i 
secum  habucrunt,  usum  cum  mulicribus  habci 
quiverint  :  inde  cst  etiam  quod,cognita  causa 
resistunt,  sed  libcntissime  viro  rcddunt. 

CAPUT  XIII. 

Ncmo    autcm   Abraham  reprehendat,  quasi 
rem  mentiri  coegisset ;  ut  cum  esset  uxor,  n 
retur  suam  csse  sororem.  Re  enim  vera,  sicut 
ham  ipse  fatctur,  soror  ejus  erat  Sara,  de  pat 
men  non  de  matre  ;  unum  enim  patrem,  non  eai 
matrcm  ambo  habuerunt.  Si  quis  autem  ex  hc 
8um  esse  contcndat,  quoniam  superius  scriptun 
c  tulit  autem  Thare  Abraham  filium  suum,  ct  ! 
nurum  suam  {Gen,   xi,  31),  »  quod  non  dixit 
suam  ;  defendit  se  Abraham  illa  senlentia,  qu 
tur :  c  Omnes  vos  fratres  estis  ;  unus  est  enim 
vester  qui   in  coelis  est  {Malth.  xxiii,  0);  »  Do 
est  qui  loquitur.  Secundum  hoc  igitur  et  Ab: 
et  Sara,  et  si    non  unam  matrem,   unum 
patrem  habere  probantur. 

CAPUT  XIV. 

Hinc  autem  scquitur  quomodo  Lot  captus  fi 
et  Abraham,  numeratis  trecentis  deccm  et  ocl 
naculis  suis,  eum  libcrarit.  Insuper  ct  Melchi: 
rex  Salem  sacerdos  Dei  altissimiquomodo,  pro 
panem  et  vinum,  ei  bcnedixerit,  decimosque 
perit.  Abraham  namque,  qui  pater  excelsus  int< 
tatur,  S.  Ecclesiam  designat.  Quid  vero  Melchb 
nisiChristum,  de  quo  in  Epistola  ad  Hebnuos  [ 
sime  Apostolus  loquitur  ?Tulitergo  Abraham, 
93  Dcus  omnipolens,  trecentos  deceni  et  oct 
naculos  suos,  id  est  treceutos  deccm  et  octo 
dotes,  quos  in  Nicicnum  concilium  coiigregavit, 
per  eos  Lot,  id  est  S.  Ecclesiam:  jam  in  hn 
declinantcm  liberavit,  (144)  et,  cinsis  princi 
ha.'retica  pravitate  dainnata,  fidcm  catholican 
iirmavit.  De  qua  victoria  Melchisedech,  id  est 
stus  Dominus  noster,  rex  pacis,  et  justititi^  gi 
bundus,  qui  prius  seipsum  Deo  Patri  in  sacri 
obtulit,  jam  ex  eo  teinpore  viclis  inimicis 
sacerdotio  conlirmato,  quotidie  per  servus   su( 

mortalibus  aspectibus  apparcre  :  non  per  ic 
est,  sed  per  aliquid  quod  sibi  subditum  est. 
autem  illi  subditum  non  est?  » 

(14i)  Non  quod  tota  Ecclesia  a  fide   calholic 
cere  posset,     contra    Christi    promissionem 
factam.  «  Ego  rogavi  pro  tc,  Pctre,   ut  non  d 
tides   tua  {Luc.    xxii,  32). ;  »  quod  Ariana  h 
iuvalescere  copporat. 


EXPOSITIO  LN  GENESIM. 


190 


yinum,  carnem  vidclicet  et  ranguinem  suum, 
ri  olfcrre  non  cessat.  Dccimas  antem  a  Patrc 
Cliristns,  quia  et  propter  decimam  drachmam 
suscepit,  et  propter  centcsimam  ovcm  (qua^ 
dccima  csl)  in  hunc  mundum  venit.  Scien- 
;  autem,  quoniam  aliquando  allegoria  scqui- 
oriam,  aliquando  nominum  intcrpretationom. 
braham,  qoi  pater  excelsus  interpretatur, 
m  nominis  intcrpretalionem  major  est  quam 
idech,  minor  vero  secundum  historiam  ;  ideo- 
ostolus  de  his  loquens  (Uebr,  vii)  :  Sine 
jrsia  qui  minor  est  a  majore  benedicitur;  mi- 
.braham  significans,  cui  Mclchisedecli  bcuedi- 
1  et  Christus,  qui  Patri  (rqualis  est  sccundum 
em,  n.inor  est  Palre  in  hoc  quod  factus  est 
i  in  aeternum  secundum  ordinom  Melchiscdech. 

CAPUT  XV. 
n  factus  est  sermo  Domini  ad  Abraham,  pro- 
ei  hsercdem,  et  semcn  ad  stellarum  compa- 
n.  «  Credidit  Abraham  Deo,  et  repulatum  est 
ustitiam  (Rom,  iv,  3).  •  Jam  enim  Abraham 
im  uzore  senectuti  appropinquabat,  cum  ci 
s  sappefilium  promitteret,  non  tamen  darct. 

enim  Abraham  Deum  mentiri  non  posse ; 
itra  spem  in  spcm  credebat,  lides  naturam 
at,  nihilque  Deo  impossibile  credens,  ipso 
,  in  qualibet  setate  sc  filiumihabilurum  uon 
bal.  Quia  vero  ita  credidit,  quia  hanc  lldem 
reputatum  est  ei  ad  justitiam.  Ergo  lides  ju- 
operatnr  (Roni.  hv,  3)  :  non  circumcisio,  sed 
itum  hominem  facit,  nondum  enim  Abraham 
isos  erat. 

itque  Dominus  ad  eum  :  Ego  Dominus,  qui 
te  de  Ur  Chaldeorum,  ot  darcm  tibi  terram 

Dt  possideres  eam.  At  ille  ait  :  Domine 
undo  scire  possum  quod  possessurus  sim 
Et  respondens  Dominus  ;  Sume,  inquit,  mihi 
n  triennem  et  capram  tricnnem,  et  arietem 
um  trium,  turturem  quoquc  et  columbam.  • 
;  enim  animalia,  tota  Judfforum  progeuies, 
mque  Abraha;  stirpe  desceuderunt,  designan- 
uidem  per  vaccam  partcm  plebis,  quae  Do- 
rviens  legis  jugum  hurailiter  ferebat  :  per 
autem  partem  aliam  pnRvaricatricem  ,  et 
cem,  et  idolis  servieutem;  pcr  arietem  au- 
es  populi,  id  est  judicea,  et  reges,  ct  princi- 
vero  per  turturem  et  columbam,  prophetas, 
dotes  dcsignat,  qua;  bcne  trium  dunorum 
•nintur,  quoniam  Ilebrajorum  regnum,  vir- 
lotestas,  in  tribus  a?tatibus,  quasi  in  tribus 
jrseveravit,  viguit  et  floruit.  Prima  siquidem 

Abraham,  cui  ha;c  ostenduntur,  usque  ad 
secunda  a  David  usque  ad  transmigrationem 
is  :  tertia  a  transmigratione  Babylonis  us- 
Christuni.  Habet  aotem  unaquffiqoe  istarum 

generationes  quatuordecim.  In  hoc  igitor 
)  ostendit  Deos  Abrahse  quantus  popo- 
qualis  de  ejos   stirpe  esset   futui*us,  quan- 

Ita  eiiam  Augustinus  De  civit.  Dei,  lib.  xvi. 


A  tumqno  rcgnaturus ;  quanta  ctiam  adversa  passurus. 

t  Qui  tollens  universa  haic,  divisit  per  mediom, 
»  ct  utrasquo  partcs  contra  se  altrinsecos  posuit ; 
»  aves  autem  nou  divisit.  Desccnderuntque  volucrcs 
»  supcr  cadavcra,  et  abigebat  eas  Abraham.  •  Me- 
rito  autcm  cajteris  divisis,  aves  non  dividuntar,  quo- 
niam  in  solis  spiritualibus  et  catholicis  viris,  qui 
per  avc3  intclliguntur,  unitas,  et  concordia  rcgnat. 
Volucrcs  auteni,  qun^  supcr  cadavera  dcsccnduut, 
vitia  sunt,  et  maligni  spiritus,  qui  semper  insatiabili 
voracitalc  populum  Dei  diripere  et  ianiare  conan- 
tur.  Scd  Abraham  abigit  eas  :  per  quem  sanctos  et 
apostolicos  viros  intelligimus,  qui  sempcr  sanctam 
Ecclesiam  ab  corum  insidiis  protegunt  et  defendunt. 

«  Cumqu<?  sol  occumberet ,  sopor  irruit  super 
»  Abraham,  et  horror  magnus  et  tenebrosus  in- 
»  vasit  eum  :  dictumque  est  ad  eum  :  Scito  pra»no- 
»  scens,  qoia  pcregriuum  futurum  sit  semen  tuum 
»  in  terra  non  sua,  et  subjicient  eos  servituti,  et 
•  affligent  quadringcntisannis;  verumtamen  gentem, 
»  cui  servituri  sunt  ,  ego  judicabo ,  et  post  ha;c 
»  egredientur  cum  magna  substantia.  Tu  autem 
»  ibis  ad  patres  tuos  in  pacc,  sopultus  in  senectutc 
»  bona.  Gcnerationo  autem  quarla  revertentur  huc, 
»  nec  dum  cnim  complela?  suut  iniquitates  Amor- 
»  rhaiorum  usque  ad  pra?scns  tempus.  »  —  «  Cum, 
inquit,  sol  occnmbercl,  »  et  jam  nox  appropinquaret, 
sopor  irruit  snper  Abraham,  »  in  quo,  quia,  ut 
8(epo  iit,  mira  ct  horronda  videbat,  <  horror  magnus 
C  ettcnebrosus  invasit  eum.  »  Neque  euim  non  terreri 
potcrat,  cui,  quamvis  iu  somno,  divina  tamen  revela- 
tionc  talia  monstrabantur.  «  Dictum  est  ergo  ad 
eum  :  Scito  •  (inquit  angelus,  qui  loquebatur  ei)  et 
multo  antequam  91  iiat,  pru^uoscas  quia  <  peregri- 
nnni  futurum  sit  semeu  tuum  in  terra  non  sua,  •  id 
est  in  terra  ^Egypti,  <  et  subjicient  »  A^gypHi «  eos 
servitutiet  atfligent  qnadraginta  aunis.  »  Hoc  autem 
in  Exodo  plonius  narratur.  «  Vcrumtamen  gentcm,cui 
servient,  ego  judicabo;  »  quia  decem  plagis  totum 
^gyptum  potcnter  afflixit :  IIebra?i  autem  exspoliata 
yEgypto  egrcssi  sunt  cum  niagua  substantia.  «  Tu  au- 
tcm  ibis  ad  patres  tuos  in  pace,  ■  id  cstpacificeetquie- 
te, «  sepultusin  sencctute  bona;  «  ipsi  vero  t  quarta 
generatione  rcverlentur  huc.  »  IIoc  autem  verum  est, 
si  uon  secundum  Judic,  scd  secundum  I.evi  generatio- 
nem  computetur.  «  Necdum  enim  completaisuntini- 
quitates  Amorrhaorum;  »  —  «  Peccatum  »enim,«cuni 
consummalum  fuerit,  gencrat  mortcm  {Jac.  i,  15).  >> 
Sordidus  igitursordescat  adhuc,  ne  forte  convertatur 
et  sanetur.  Iniquusenim  est,  qoi  poBnitentiam  agere 
renuit,  qui  quanto  plus  a  Domino  exspectatur,  tanto 
majori  poena  dignus  nullam  habebit  excusationem. 

«  Ciim  ergo  occubuisset  sol,  facta  est  caligo  tene- 
»  brosa,  et  apparuitclibanusfumans,  et  iampas  ignis 
»  transiens  inter  divisiones  illas.  »  Solis  occasus, 
qui  flnis  est  diei,  hojus  sseculi  finem  designat  (145). 
Caligo  vero  tenebrosa  est  de  qua  dicitur  :  Quia  a  sol 
obscurabitur,  et  luua  non  dabit  lumen  suom  (MaUh. 


c.  5. 


101 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


xxiVy  10).  >  Sunt  etiam  tenebrffi,  qaas  in  infemo  A 
patienlur  iniqui.  Glibanus  fumans,  et  lampas  ignis, 
hujus  sGBCuli  conflagratio  est,  quaultimo  judiciototus 
mundus  terribiliter  succendetur.  Bene  autem  ignis 
inter  divisiones  illas  transisse,  non  tamen  cadavera 
consumpsisse  dicitur ;  quia  ,  jam  peracto  jndicio, 
cunctisque  immortalibus  factis,  transire  per  eos  ignis 
poterit,  penitus  tamen  incendere  et  consumere  non 
poterit.  Si  vero  per  solis  occasum  mors  Christi  in- 
^elligatur,  per  caliginem  vero  tenebrffi,  quse  in  ejus 
passione  factse  sunt,  quid  erit  clibanus,  et  lampas 
ignis,  nisi  Spiritus  sanctus,  qui  die  quinquagesima 
descendens  super  apostolos  venit ,  atque  per  eos 
transivit  ?  Sequitur  : 

«  In  die  illa  pepigit  fcedus  cum  Abraham,  dicens  :  p 
»  Semini  tuo  dabo  terram  hanc.  »  Deinde  vero  de- 
scribit  terminos  terra;  quam  ei  daturus  erat.  Tantis 
enim  revelatis  secretis,  cum  jam  nihil  csset  in  quo 
Abraham  dubitare  posset,  merito  et  fcedus  cum  eo 
ponitur,  et  haereditas  futura  describitUr. 

CAPUT  XVI. 

Hinc  autem  narratur  quod  Abraham,  rogatn  uxo- 
ris,  cum  Agar  ejus  ancilla  dormiens,  Ismaelem  ge- 
nuerit ;  sed  cum  Sara  domina  cjus  eam  afQigeret, 
ipsaque  a  facie  ejus  fugeret,  ab  angelo  admonita  ad 
dominam  suam  reversa  est.  Quid  autem  per  has 
duas  mnlieres  intelligi  debeat,  Apostolus  exponens 
ait  :  « -Hsec  sunt  duo  Testamenta  {Galat,  iv,  24) ;  » 
per  Saram  siqoidem  Ecclesiam,  per  Agar  vero  Syn- 
agogam  intelligere  volens.  Unde  Isaac  filios  Ec-  ^ 
clesiee  ,  Ismael  vero  Synagogse  lilios  designat.  Et 
prius  qnidem  quam  Sara,  peperit  Agar,  quia  prius 
Synagoga  quam  Ecclesia  peperit.  Quomodo  autem 
Synogogam  Ecclesia  afflixit,  nisi  fortasse  fldem  Chri- 
sti  praedicando,  quam  ipsa  audire  non  vult,  scire 
non  possum.  Tamen  et  ab  Ecclesiffi  flliis  mnltis  in 
locis  temporaliter  affligitur  Synagoga,  tributa  sol- 
vendo^  aliaqoe  obsequia  servitutis  exhibendo.  Ange- 
lus  autem,  qui  Agar  ad  dominam  suam  redire  ad- 
monet,  Ecclesise  doctores  sunt,  qui  Juda^is,  ut  ad 
fldem  Ghristi,  et  ad  Ecclesiam  convertantur,  sropis- 
sime  persuadent.  Revertetur  igitur,  et  si  non  modo, 
aliqoando  tamen  Agar  ad  dominam  suam ,  quia, 
«  cum  plenitudo  genlium  introierit,  tunc  omnis  D 
Israel  salvos  flet  (Rom,  xi,  25).  »  Quod  autem  scqui- 
tur  de  Ismaele  ,  qnia  fuerit  «  ferus  homo,  et  manus 
»  ejus  contra  omnes,  et  manus  omnium  contra  eum, » 
quantum  ad  historiam  non  procedit.  Sed  quia,  ut 
dictum  est,  Ismael  Synagogee  fliios  signiflcat,  nulli 
genti  eum  convenire  et  concordare  manifestom  est. 
Dnm  enim  legcm,  et  circumcisionem  defendere  niti- 
tur,  non'SQlum  a  Ghristianis,  verum  etiam  a  ca^teris 
gentibus  impugnatur;  dumqne  preeter  suam,  omnis 
religio  ei  displiceat,  garrula  disputatione  cum  omni- 
bus  contendit.  Omnes  igitur  ejus  tabernacula  odio 
habent,  omnes  Judseorom  Synagogas  abominantnr, 
qui  contendere  quidem  volunt ,  veritati   autem  et 

(146)  Id.  cod.  Lanr.   :  Profecto  hic    vidi  posteriora 
ventiSy  et  videntis  me. 


rationi  acquiescere  nolunt.  Dixitque  Agar  :  «  1 
p  cto  hic  vidi  posteriora  videntis  me.  (146).  » 
fugiens  monetur  ab  angelo  ut  redeat  ad  dor 
soam^  quod  utile  sibi  forte  cognoscens,  ait :  « 
»  Dens,  qui  audisti  me,  tanquam  salubre  coo 

>  mihi  dedisti ;  »  et  adjecit :  «  profecto  hic  vidi 
riora  videntis  me.  »  Dictum  est  etiam  quoc 
Synagogam,  angelus  aulem  Ecclesiae  doctores 
flcat.  Dicat  igitur  Agar,  dicat  Synagoga  :  Vera 
0  doctores,  quse  dicitis,  utilia  mihi  nuntiatis ; 
tar  igitur  ad  Ecclesiam,  revertar  ad  dominam  n 
video  enim  quod  videbam,  videoChiistum  Doc 
meum,  video  ejus  posteriora,  cujus  despexi  antc 
prsesens  mihi  locus  est,  et  non  cognovi ,  tra 
et  jam  cognosco,  quem  utique  non  cognovisse 
ad  puteum  venissem.  Sic  euim  mulier  Sams 
adputeum  eum  cognoscere  meruit.  Puteusiste  l 
Testamentum  est.  Lege  Evangelium,  si  vis  c 
scere  Ghristum.  Vocatur  autem  putens  ist 
teus  !t5  viventiSf  et  videntis  me ;  viventis  qi 
quia  mortuum  eum  Synagoga  esse  putabat :  v: 
autem,  qnia,  quamvis  eum  multum  offendisset, 
ricorditer  tamen  semper  eam  respezit. 

CAPUT  XVII. 

Longa  autem  dehinc  describitur  historia, 
Deus  apparuit  Abrahse,  et  posuit  sempiternu 
dus  cum  eo,  et  adjecta  una  littera  vocavi 
Abraham,  omnemque  terram  Chanaan  pron 
possessionem  oiternam.  Sarai  quoqoe,  mutato 
ne  ,  appellavit  Saram.  Pracepit  insuper  ut 
ham  circumcidat  carnem  prceputii  sui.  «  Mi 
»  enim,  qui  circumcisus  non  fuerit,  peribit 

>  ejus  dc  popuio  suo.  »  Merito  enim  Abrahai 
crevit  nomine,  quando  fllius  ei  promissus  < 
quo  hsereditare  debebat  omnes  gcntes.  Unde  < 
tur  :  «  Nomen  tnnm  non  vocabitur  ultra  / 
»  sed  Abraham  erit  nomen  tuum,  quia  patren 
»  tarum  gentium  posui  te.  >  Sarai  vero,  quse 
tur  princeps  nostra,  e  contra  nomine.diminu 
ut  jam  non  princeps  nostra,  sed  princeps  al 
dicatur;  sic  enim  interpretatur  Sara.  Si^ 
enim,  ut  diximus,  Ecclesiam,  quse  non  unius  j 
sed  omnium  gentium  princeps  est.  De  circum< 
autem  Abraho)  dicit  Apostolus  in  Epistola  ad  '. 
nos,  quia  «  signum  acccpit  circumcisionis  , 
culum  justitiie  fldci  {Uom,  iv,  11).  «  Gst  igil 
cumcisio  signnm,  est  autem  ct  signacnlum  j 
fldei.  Signum  quidem,  ut  populus,  qui  ubiqu 
tinm  dispergendus  erat,  ab  omnibus  agnosc 
Jnstitise  vero  signaculum,  ut  per  illius  superC 
diminutionem  Ecclesise  Olii  intclligerent,  se 
fldeles,  et  justos  esse  non  posse,  nisi  membris 
bus  circumcisis,  superflua  omnia  et  nocivs 
repellant;  et  Jndsei  quidem  uno,  nos  autem  m 
omnibus  circnmcidamur.  Pes  enim  circumcis 
currit   ad  malum.  Manus   circumcisa  non   p 

vidintis  me;  propterea  appellavit  puteum  iU\ 


EXPOSITIO  IN  GENESIM. 


194 


item.  Lingaa  circamcisa  non  loqaitur  menda- 
imis  circumcisa  non  vult  audire  detractio- 
udi  deniqae  quod  scriptum  est  :  «  Circumci- 
rda  vestra,  et  corpora  vestra  {JocL  ii,  13).  » 
Lus  Stephanus  loquens  Judffiis  ait  :  «  Dura 
,  et  incircumcisis  cordibus,  et  auribus,   vos 

Spiritai  sancto  resistitis  {Act,  vii,  51).  » 
lim  ista  sufQciunt  contra  eos,  qui  omnia  ad 
1  intelligere  volunt  :  aut  si  non  sufilciunt, 
nt  aures,  et  secent  corda,  quod  a  ncmine 
lodie  factum  audivimns.  Aut  hoc  igitur  non 
unt,  aat  si  intelligunt,  facere  negligunt. 

CAPUT  XVIII. 
0  quod  tres  viri  apparuerant  Abrahoe  (147) 
occurrens  adoravit,  ct  dixit  :  c  Domine,  si 
i  gratiam  in  oculis  tuis,  ne  transeatis  servum 

:  sed  afferam  pauxillum  aquoe,  et  laventur 

vestri.  >  Quibas  acquiescentibus,  tulit  Abra- 
ityram  et  lac,  et  vitulum,  quem  coxerat,  et 
coram  eis.  Postquam  autem  comederunt, 
quod,  emenso  anno,  eodem  tempore  habebit 
iom.  Deinde  surgunt,  et  vadunt  contra  So- 
;  Abraham  autem  deducebat  eos.   Cui  Do- 

«  Clamor,  inquit,  Sodomorum  ct  GomorrhoB 
plicatus  est;  et  peccatum  eorum  aggravatum 
imis;  descendam  igitur  illuc.  »  Iverunt  ergo 
im  duo  angeli.  Abraham  vero  stans  loqueba- 
m  Domino.  Semper  enim  Abraham   in  lido 

semperque  de  Deo  majora  cognoscere  me- 
148).  Ecce  enim,  quod  ante  id  temporis  om- 
ncognilum  fuerat,  in  Trinitato  Deum  cernit, 
unitate  adorat:  non  quod  Trinitatem  ipsam 
;  sed  quia  per  hoc,  quod  viderat,  in  Trini- 

unitate  Deum  cognoscere  meruit;  unde  cum 
ierit,  attamen  nonnisi  unum  adorat,  nonnisi 
Dominum  vocat  De  hoc  enim  Dominus  in 
lio  ait  :  c  Abraham  pater  vester  exultavit,  ut 
diem  meum,  vidit,  et  gavisus  est  (Joan,  vin, 
ageli  enim,  quando  volunt^  ex  aere  corpus 
nt,  quo  et  videri,  et  tangi,  et  loqui,  et  man- 

et  bibere  possunt.  Sicut  enim  corpus  est  aer, 
lorpora,  qufja  sumuntur  ex  aere.  His  enim  ad 

induuntur,  quibus  cum  se  exspoliaverunt. 
i  eundem  aerem  resolvuntur.  Angelus  enim 
il  ad  Tobiam  loquens  ait  :  u  Pax  vobis,  no- 
lere  :  et  enim  cum  essem  vobiscum  per  volun. 
Dei,  videbar  quidem  vobiscum  et  manducaro 
re,  fed  ego  cibo  invisibili,  et  potu,  qoi  ab  ho^ 
s  videri  non  potest,  utor  (To6.  xii,  17).  »  Se- 
Q  igitur  hanc  sententiam,  et  C8et<T0s  angelos 
sare  et  bibere  intelligant,  quibuscumque  im- 

Apparuemni  tres  vtn,  etc.  S.  Ambrosius  lib. 
i>raham  :  c  Credidit  tres  hos  viros,  de  quibus 

sermo,  sanctissimas  Trinitatis  personas  re- 
asse.  9  Alii  Patres,  ut  Iraeneus  lib.  iii,  cap. 
b.  IV,  c.  23. ;  Tertuil.  lib.  n.  contra  Marcion., 
;  Justinus  in  Dialogo  cum  Triphone;  Hilarius 
De  Trinit.,  arbitratir  sunt  duos  fuisse  angelos, 
am  faisse  Filium  Dei,  secnndam  Trinitatis 
un.  Ecclesia  in  oflicio  sao  sQntentiam  hanc 


A  possibile  videtur  esse,  ut  angeli  manducent,  et  bi- 
bant.  Moyses  tamen  eos  comedisse  testatur,  dicens  : 
«  Cumqne  comedissent,  dixerunt  ad  eum  :  Ubi  est 
■  Sara  uxor  tua?  lile  respondit  :  Ecce  in  taberna- 
»  culo  est.  Cui  dixit  :  Revertens  veniam  ad  te  tem- 
»  pore  isto,  et  habebit  fllium  Sara  uxor  tua  :  quo 
»  audito,  risit  Sara.  »  Desierant  enim  jam  iieri  mu- 
liebria,  tempus  menstrui  ab  ca  cessaverat,  post  quod 
secundom  legem  natura»  mulierem  parere  impossi- 
bile  est.  Unde  et  a  Domino  Sara  de  risu  reprehen- 
ditur.  Abraham  quamvis  et  ipso  snperius  Mrisisse 
dicatur,  non  tamen  reprchenditur,  qnoniam  non 
dubitando,  sed  admirando  risit;  sciebat  enim  Deo 
nihii  impossibile  esse.    Sequitur  autem  de  peccato 

n  Sodomorum,  et  Gomorrha^orum,  quod  pro  sui  mag- 
nitudine  clamor  appeilatur.  Sic  enim  et  de  peccato 
Cain  dicitnr  :  a  Ecce  sanguis  fratris  tui  clamat  ad 
me  de  terra.  {Genes,  iii,  10).  »  Ciamant  igitur  pec- 
cata,  neque  secundum  hominum  voluntates  celari 
possunt,  semperque  aures  Dei  sollicitant,  et  inquie- 
tant.  Sed  mira  Conditoris  patientia,  qui  non  statim 
punit,  neque  temere  credens  accusanti  clamorit 
quamvis  omnia  sciat,  descendit  tamen,  et  videt 
ntrum  vera  sint,  quae  sic  de  peccatoribus  nuntiantur  : 
magnum  videlicet  homini  exemplum  tribuens,  a| 
nemo  in  judicando  sententiam  temere  depromat.  Et 
hoc  est,  quod  dicitur  :  «  Descendam,  et  videboutrum 
clamorem,  qui  venit  ad  me,  opere  compleverint,  an 
non  est  ita  ut  sciam.   »   Converterunt  igitur  sese 

G  duo  angeli  inde,  et  abierunt  Sodomam.  Abraham 
vero  stans  loquebatnr  cum  Domino,  suisque  ora- 
tionibus  haec  ab  eo  impetravit,  nt  si  saltem  decem 
justi  ibi  inventi  fuissent,  iiliB  civitates  non  essent 
delendae.  Infelix  ergo  illa  civitas,  et  perditioni  jam 
proxima.  qu(c  solis  peccatoribns  abundans,.sanctos 
et  justos  viros  habere  non  meruit! 

CAPUT  XiX. 
Venernnt  ergo  duo  angeli  Sodomam,  quos  Lot  in- 
vitavit,  imo  in  hospitium  coegit.  Viri  antem  civi- 
tatis,  ut  eis  impie  abuterentur,  domum  violenter 
circumdant,  quibus  ne  hoc  iiat,  duas  lilias  suas  ex. 
ponit.  Sed  cum  adhoc  importune  instarent,  a  mini- 
mo  nsque  ad  maximum,  percussi  sunt  csecitate.  Lol 

j.  vero  cum  uxore  ct  illiabus  egressus  secutns  est  an- 
gelos.  Uxor  autem  ejus  post  se  respiciens  versa  est 
in  statuam  salis.  Magna  est  virtus  hospitalitatis,  per 
quam  ipsi  quoque  patriarcha)  Domino  placuisse  pro- 
bantur.  Magna  iniquitas  Sodomorum,  qui  tam  impu- 
denter  viros  etiam  ignotos  polluere  non  erubescunt. 
Sed  qaid  dicam  de  Lot,  qui,  nt  hospites  tueretur 
propriis  filiabus  non  pepercit  (149)?  AUegorice  au- 

amplexa  videtur,  ubi  ea  repetit  verba,  qnm  in  Scri- 
ptura  non  exstant,  sed  in  SS.  Patribus,  velut  apud 
August.  lib.  II.  contra  Maximinum  cap.  6,  art.  3, 
Tres  vidit,  et  unum  adoravit. 

(148)  Emendatur  editio  valde  errata  a  Codice  Lau- 
rentiano. 

(149)  Excnsatur  ab  Ambrosio  hujusmodi  filiarum 
oblatio,  ne  scelestins  in  angelos  ageretur.  «  Nam 
etsi,  inqoit,  illa  quoque  ilagitiosa  imparitas  eratj 


195 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


tem  dao  angeli,  duo  suiit  Testamenta  :  his  enim 
nuntiantibus,  Accepimus  quidquid  sapienliiE,  et  scien- 
tiffi  habemus  :  horum  sententia  damnantur  mali. 
horum  consilio  liberantur  boni.  Sodomila)  autem, 
h»retici  intelliguntur,  qui  scmper  verbum  Dei  adul- 
terare  conantur,  qui  utroque  Testamento  abutentes, 
prave  intelJigendo  et  exponendo,  illud  impie  violare 
contendunt.  Lot  vero,  qui  decUnans  interpretatur, 
S.  Ecclesiam  designat,  cui  scmper  est  cordi  dccliua- 
re  a  malo,  et  facere  bonum.  Pcr  duas  autem  lilias 
ipsius,  carnem  nostram,  et  subslantiam,  quam  possi- 
demus,  significari  puto.  Has  autem  filias  sancti  Dei 
despiciunt;  has,  inquam,  furori  objiciunt,  magisque 
his  privari  volunt,  quam  peccare  in  legem  Dei,  et 
Tcstamentorum  non  defendere  puritatem.  Sed  quid 
per  uxorem  Lot?  nisi  fatuam  iliam  Christianorum 
plebem  intelligimus,  qua;  in  bono  perseverare  negli- 
gens,  facile  ad  pristina  peccata  delabitur?  Talibus 
autem  Dominus  ait  :  «  Nemo  mittens  manum  ad 
aratrum,  et  respiciens  retro,  aptus  est  regno  Dei 
{Luc,  IX,  62).  »  Merilo  quidem  in  salis  statuam  cou- 
versa  est  mulier,  ut  de  se,  ne  talia  patiantur,  csBteris 
sapientia)  praeberet  exemplum.  Bene  autem  et  duos 
generos  suos  secum  Lot  educere  voluil;  quoniam 
etiam  eos,  quos  cacnaliter  diiigimus,  a  morte,  si 
possumus,  liberare  debemus.  At  illi  cgredi  Sodoma 
noluere ;  pcrierunt  ergo  cum  civitate  universa.  Quid 
autem  est,  quod  dicitur  :  «  Sol  cgressus  est  super 
terram,  et  Lot  ingressus  est  Segor?  »  nisi  quod 
Sole  justitia)  Domino  Jesu  Christo  ad  judicium  ve- 
niente,  et  sanctis  viri  in  Segor,  id  est  in  coelesti 
patria,  receptis,  mox  ignis  super  Sodomam  descendet 
ille  nimirum  qui  habet  incendere  totum  mundum. 
Segor  enim  interpretaiur  parva  :  «  Multi  enim  sunt 
vocati,  pauci  vero  clecti  (Matth»  xx,  16).  »  Parva 
igitur  Segor,  quia  pauci  electi.  (150)  Nemo  autem 
dubitet  ante  ignem  jndicium  fieri. 

Ascenditque  Lot  de  Segor,  et  mansit  in  monte. 
Duae  quoque  filifle  ejus,  cum  neminem  virorum  re- 
mansisse  super  terram  putarent,  inito  consilio,  pa- 
trem  inebriantes  cum  eo  dormierunt,  et  ex  eo  con- 
cipientes  genuerunt  Moab  et  Ammon.  Ilic  autem 
solum  historia  narratur,  qua;  ideo  quibusdam  impos- 
sibilis  esse  videtur,  quia  non  credunt,  quod  aliquis 
nesciens  cum  ^aliqua  concumbere  possit.  Scimus 
autem  quod  in  somnis  aliquando  nescientibus  se- 
men  effunditur,  quod  si  genitali  alvo  susciperetur. 
generare  posse  non  dubitamus,  et  non  minus  Lot,  qui 
inebriari  potuit,  peccasse  putamus,  quam  eas,  qua; 
non  luxuria;  stimulis,  agitatce,  sed  filiorum  amore, 
ne  hominum  genus  periret  penitus,  provocatae  fue- 

rant(154). 

ItH  CAPUT  XX. 

Sequitur    autem    quod    Abraham  profectus   inde 

tamen  minus  erat  secundum  naturam  coire,  quam 
contia  naturam  dclinquere.  »  De  Abraham  lib.  i,  c. 
C,  u.  52. 

(150)  Idem  tradit  aiiis  in  locis,  ut  homil.  in  Se- 
tuag.  nomil.  in  Dominic  ii  post  Pentecosten,  et  lib. 
1  Sentent.  cap.  2,  de  Arca  Noe.  Ita  censent  et  plu- 


A  venit  in  terram  australem.  Ibi  quoque,  sicut 
perius,  dixit  Saram  suam  esse  sororem.  Tulit 
oam  Abimelech ;  propter  quod  ipse  ct  uxor 
cilla;  ejos  fiagellati  sunt  a  Domino.  Hoc  autem 
rius  expositum  est,  ubi  Sara  propter  eamden 
sam  a  Pharaone  rapta  fuisse  narratur.  Quod 
dicilur  :  quia,  «  orante  Abraham,  sanavit  Deu 
«  melech,  et  uxorem,  ct  ancillas  ejus,  »  et  p 
hoc  est  quod  superius  diximus,  ne  inter  se  c- 
sceri  posscnt,  cos  in  genilalibus  a^grotasse.  U 
subditur  :  «  Concluserat  enim  Deus  omnem  \ 
«  domus  Abimelcch  propter  Saram  uxorem  Abr 
Tandiu  nec  sua  uti  potuit,  quamdiu  aliena  ( 
ravit  abuti  uxore. 

B  CAPUT  XXI. 

Visitavit  autem  Dominus  Saram,  ct  peperit 
eo  tempore  quo  prsedixcrat  ei  Deus,  voca 
Abraham  nomcn  ejus  Isaac,  quod  risuSy  siv( 
dium  interpretatur.  Unde  et  ait  :  «  Risum  feci 
»  Deus;  quicumque  audierit,  conridebit  mihi 
»  sumque  ait  :  Quis  auditurum  crederet  Abi 
»  quod  Sara  iactaret  filium  suum,  quem  pep 
»  jam  seni?  Crevit  igilur  puer,  et  ablactatu 
»  fecitque  Abraham  grande  convivium  in  dic 
)>  ctationis  ejus.  »  Merito  enim  in  die  ablactati< 
grande  convivium,  ut  a  lacte  separatus  magn 
vcniat  delicias,  quibus  utatur.  Unde  Apostolu 
«  Lac  vobis  potum  dedi,  non  cscam  (I  Cor.  iii 
Quare  hoc?  c  Nondum  cnim  poteratis  (ibid.  »  i 

C  lactatis  vero  quid  dicitur?  «  Sapientiam  loquimu 
perfectos  (/  Cor,  ii,  6).  »  Hoc  est  enim  grand 
vivium;  hoc  Abraham,  hoc  Apostoli  praeparai 
suis,  utique  jam  ablactatis,  jam  ab  uberibus  a 
«  Cumque  vidisset  Sara  filium  Agar  iCgjpt 
»  dentem  cum  Isaac,  dixit  ad  Abraham  :  Eji 
p  cillam,  et  filium  cjus,  non  enim  erit  ha;res  i 
»  cum  filio  meo  Isaac.  Mane  igitur  surgens  Abi 
»  tollensque  panem,  et  utrem  aquse,  imposui 
»  pulo;  Agar,  tradiditque  ei  puerum,  et  dimisi 
»  Quae  cum  abiisset,  et  errasset  in  solitudine 
»  bee,  et  jam  aqua  consumpta  esset,  abjecit  pi 
»  subter  unam  arborum,  qua;  ibi  erant.  »  Mi 
autem  Dominus  cxaudivit  puerum,  ostenditc 
puteum  aqua;.  Puto  autcm  quod  ad  turpem 

D  honestum  ludum  puerum  Isaac  Ismael  provoci 
de  quo  Sara  tam  impatienter  est  indignata. 
quia  primogenita  ei  subripere  desiderabat, 
eum  ad  fiagitia  incitabat.  Diximus  enim  su 
quod  Sara  Ecclesiam,  et  Agar  Synagogam  signi 
hoc  enim  et  Apostolus  ipse  tcstatur  {Galnt,  r 
Tunc  autem  quantum  ad  litteram,  Synagogan 
filio  rejectam  esse  credo,  quando  capta  Jerus 
ubique  gentium  dispersi  sunt  Judsei.  Spiriti 
autem  tunc  ejecta  est,  quando  Judseis  verbai 

rimi  alii  Patres,  quorum  testimonia  collcgit  1 
Franciscus  Fogginius  in  libro  inscripto  :  P 
Ecclesix  de  paucitate  adultorum  fidelium  sali 
rum,  etc. 

(151)  HsBc  eadem  habet  Ambrosius  lib.  de 
ham,  c.  6,  n.  56. 


EXPOSITIO  IN  GENESIM. 


198 


B 


noleniibus,  ad  gentcs  apostoli  sunt  conYersi.  A 
Vpostolus  ait :  u  Vobis  primum  oportuit  pra?- 
Yerbum  Dei  ,  sed  quia  repulistis  illud ,  et 
)s  vos  fecislis  aeternas  vitfle  ,  ecce  converti- 
d  gentes  (Act.  xiii,  47).  »  Ejecta  ost  igitur 
•ga,  portavit  panem  et  ulrum  aqua;,  legem 
li  et  propbetas,  quibus  snos  adulterinos  reii- 
ifec  enim  Jud^oi  secum  ubique  ot   portant  et 

scd  non  iiildiiguut.  Sequilur  : 
cum  abiisset,  et  crrasset  in  solitudino  Ber- 
(,  »  etc.  (152).  Errat  igitur  Synagoga,  errat 
:  sed  ubi  crrat?  in  solitudine.  In  qua  solitu- 
n  solitudinc  Dersabee,  id  cst  juita  putcum 
is  ;  sic  enim  interpretatur  Bcrsabee.  Puteum 
itietatis  Ecclesiam,  circa  quam  pluribus  in 
ebro^i  morantur,  vel  ipsam  legem,  quam 
l,  intclligcre  possumus;  circa  quam  ideo  er- 
uia  prave  cam  inteliigunt.  Quod  quidem  cx 
e  probaiur,  quia  quoties  nubiscum  disputant, 
Ocinnt,  cito  quid  proferant  uon  babent,  cito 
a  siccatur  in  utre  ;  nobis  autem  non  siccatur 
[uia  Spiritus  est  qoi  loquitur,  cui  nemo  rc- 
valet.  Sequitur: 

mque  aqua  consumpta  essct  in  utre,  abjecit 
im  subter  nnam  arborum,  »  etc.  Quando 
udiei  in  disputatione  deiiciunt,  quando  ex  lcge 
ibetis  corapetentia  testimonia,  qun^  contra 
uhristianam  proferant,  non  inveniunt ;  tunc 
a  siccatur  in  utrc.  Quod  quidcm  tuuc  cis 
L,  quando  compuncti  convertuntur  ad  Cbri-  C 
153).  Unde  et  sequitur  :  quia  •  exaudivit  Do- 
is  vocem  pueri,  et  ostendit  ei  puteum  aquo; 
ivitque  utrem  et  bibit.  »  Hunc  autem  puteum 
esiam,  Novum  Tcstamentum,  et  Evangelia 
is.  IIuc  igitur,  Judo^i,  venite,  buc  fleiites  et 
ntes  accedite,  de  hac  aqua  bibite,  dc  bac 
legis  iniplete,  et  aridic  littera;  spiritualem 
entiam  adbibetc.  lloc  enim  ctsi  uon  modo, 
ido  tamen  facturi  estis,  ut  Apostolus  ait  : 
enim  plenitudo  gentium  introiorit,  tunc  om- 
lel  salvos  iict  (Rom.  xi,  2o) ;  »  tunc  Agar, 
^ynagoga,  implebit  ulrem,  et  silientem  mo- 
nque  Ismaelem,  id  est  populum  Judaicum, 
nova  aqua  potabit,  quam  quidem  de  plenis  ^ 
*que  abundantibus  Ecclesia  fontibus  bauriet. 
50  quod  Abram  et  Abimelech  percusscrunt 
intor  se,  ne  nocerent  ItH  sibi  altcrutrum,  et 
iitione  putei,  qucm  vi  abstulerant  servi  Abi- 
i,  deditque  Abraham  Abimelech  oves,  ct  bo- 
septem  agnos  :  Abraham  enim  pater  multa- 
cntium  :  Abimelech  voro  pater  meus  rex 
*etatnr :  quid  igitur  per  hos  duos  patres,  nisi 
DQ  et  carnem  intelligirous  ?  Quui  si  inter  se 
erint,  nihil  molle  et  femineum  habcntes,  sed 

virile   et  masculinum  possidentes  ,  merito 
latres,    sed   patres    appellantur.    Unde  ipsa 


I  Sensus,  in 
)d.  Laurent 


editione  mutilus,   suppletur  ab 


Veritas  ait  :  «  Si  duo  ex  vobis  consenserint,  de 
omni  re  ,  quam  petierint,  liet  eis  (M.atth.  xviii  , 
19).  »  Sed  quoniam  anima  possidet  intellectum  , 
consiiium  et  rationem,  quod  caro  non  habet,  aliter 
vicissim  convenire  non  poterunt,  nisi  animam  caro 
sequatur.  Abraham  igitur  vir  sanctus  et  spirituaiis 
signiiicat  animam  :  Abimelech  vero  carnalis  homo 
et  saicularis  carnem  designat.  Servi  autem  Abimc- 
lech,  id  est  carnis  ingluvies,  ebrictas,  luxuria,  et 
his  similia  intelliguntur,  quu3  utique  soli  carni  ser- 
viunt.  Per  putcum  autcm,  quem  isti  sorvi  iniqnis- 
simi  abstulcrant  Abrahae,  id  cst  animo},  sapicntiae 
fontem  intclligimus,  quoi  simul  cum  eis  esse  nou 
potest.  Unde  scriptum  est :  c  In  malevolam  animam 
non  introibit  sapientia,  nec  habitabit  in  corpore 
subdito  peccatis  [Sai),  i,  4).  »  Reddito  igitur  ani- 
raa^  sapientiffi  puteo,  ct  carnc  jam  domita,  spirituj 
conscientioi  dat  Abraham,  id  cst  anima  donat  Abi- 
melech,  id  est  carni,  oves  scilicet,  ut  simplicitcr 
vivat ;  boves  artem,  ut  jam  non  vitiis  serviat,  sed 
jugum  Christi,  quod  suave  est,  ferens,  in  ejus  agro 
laborare  incipiat.  Dat  ei  pra^toroa  septem  agnas  ,  id 
est  septem  gratias  Spiritus  sancti  ,  qum  semper 
sunt  (154)  ei  testimouium  fcederis,  ne  contra  so 
bellum  ulterius  servos  suos  moverc  permittat.  Bene 
autem  interveniente  Fichol  miiitise  principe  facta 
est  ha?c  conventio  ;  quia  Fichol,  qui  os  omnivm 
iuterpretatur,  sapientiam  designat,  quse  et  linguas 
infautium  facit  disertas,  et  sine  qua  vera  pax,  et 
concordia  esse  non  potest. 

CAPUT  XXII. 
cc  QuoB  postquam  gcsta  sunt,  tentavit  Deus  Abra- 

<  ham,  ct  dixit  ad  eum  :  Tolie  iilium  tuum  uni- 
«  genitum,  quem  diligis,  Isaac,  et  vado  in  terram 
«  visionis,   atque  ibi    oifercs  eum  ii^   holocaustnm 

<  super  unum  montium,  quem  monstravero  tibi.  » 
Pro^cipitur  Abrahoe  ut  eo  in  monte  immolet  iilium, 
in  quo  Christus  Dominus  est  cruciiixus.  Mons  enim 
visionis  est  Sion,  qui  et  ipse  visio  vei  speculatio  in- 
terpretatur.  Quamvis  igitur  non  eodem  loco,  tamen 
eodem  monte  utrumque  actum  est,  ut  aptissime  Dcus 
monstraret  quid  per  hoc  sacriiicium  monstrare  vel- 
let,  Ducitur  ergo  Isaac  ad  victimam,  et  cum  resi- 
stere  posset,  sponte  tamen  se  ligari,  et  super  aram 
poni  permittit.  Sic  enim  Josephns  ait  :  Jam  iilius 
erat  uitatis,  ut  patrem,  si  vcllet,  facile  superare 
posset ;  sed  postquam  hoc  Deum  precepisse  cogno- 
verat,  sponte  se  ad  immolandum  dedit,  ne  Dei  rc- 
sisteret  voluntati.  Quis  igitur  in  hoc,  Abraham  an 
Isaac,  laudabilior  sit,  non  facile  apparet.  Abraham 
tamen  resurgere  mox  Qlium,  si  occiderctur,  spera- 
bat,  quoniam  Denm  non  posse  mentiri  sciebat. 
Quomodo  onim  gcns  illa  coeli  stellis  comparata  de 
Isaac  nascerotur,  si  mortuus  non  resurgerot  ?  Intor- 
dicitur  ergo  Abraha;,  ne  puernm  occidat.  Puerum 
autem  usitato  locntionis  more  cnm  appellat,  qoo- 

M53)  Id.  cod.  Laurent.,  cum  qno  concordat  Casin. 
(154)  Ab  co  cod.  Laurent  textus  emendatur. 


499 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNlBNSIS. 


modo  mtgores  qaoqae  nata  pueros  dici  consaeverat.  A  sai,  qase  venerat  ad  puteam,  ad  hauriendam  aq 


«  Respiciens  ergo  Abraham  (155)  vidit  arietem  inter 
«  vepres  hserentem  cornibus,  quem  assumeas  obta- 
«  lit  holocaustum  pro  filio.  >  Laudatur  Cbraham  de 
facto,  beuedicitur  a  Domino,  promittitur  ei  semen 
insuperabile,  et  in  quo  omnes  gentes  benedican- 
tar ;  pro  quo  Christus  intelligitar,  iu  quo  qui  non 
benedicitur,  non  est  benedictus.  AUegorice  autem 
Abraham,  qui  pater  multarum  gentiumt  vel  pater 
excelsus  [interpretatur,  Deam  Patrem  signilicat,  de 
quo  scriptum  est :  «  Exceisas  super  omnes  gentes 
Dominus  (Psal.  cxii,  4).  »  Isaac  vero  lilium  ejus 
Jesum  Christum,  qui  et  ipse  factus  est  obediens 
Patri  usque  ad  mortem.  Ara  vero  crucem  desigaat, 
in  qua  ipse   est  immolatus.  Aries  autem  qui  immo 


cui  inauras  ,  et  armillas ,  vasa  aarea  et  arg 
dedit,  et  vestes  pro  manere,  eamque  domiuc 
accepit  axorem.  Dicamus  ergo  quid  femur  Abi 
qaid  Isaac,  quid  servas,  quid  Rebecca,  quid  pi 
quid  ornamenta  sibi  data,  quid  ejus  propinqui  s 
iicent.  Quid  enim  per  femur  Abrabo^  (de  quo, 
Maithmus  evangeiista  descripsit  [cap,  i),  Christi 
cundum  carnem  originem  ducit,)  nisi  humanit 
intelligimas  ?  Magnum  est  igitur  hoc  juramen 
quod  super  carnem  iit  mQndi  Conditoris.Quod  a 
Isaac  Cbristum  signiflcet,  Apostolus  testatur,  di* 
((  Non  dicit :  In  seminibus,  quasi  in  multis ;  sed  < 
in  uuo :  Et  semini  tuo,  quod  est  Christus  (Galat 
16).  »  Decem  verocameli  prophetarumestmultil 


latur  pro  Isaac,  caro  Christi  est ;  est  enim  Christus  q  qui  ideo  decem  fuisse  dicuntur,  quoniam  decen 

Deus  et  homo,  secundum   divinitatem  quidem  im- 

mortalis  et  impassibilis  ;   secundum   humanitatem 

vero  passibilis   atque    mortalis.    Christo   igitur  in 

cruce  posito,    solus  aries  immolatur,   solus   agnus 

occiditur,  sola  caro  crucifigitur ;   non  enim  secun- 

dum   divinitatem    passus  est  Christus.   Hoc  igitur 

causaj  exstitit,  quare   pro   Isaac   aries  est  immola- 

lus.  Quod  autem  circa  cornua,  et  in  capile  arietis 

vepres  hsrebant,  nonne  tibi  spinea  corona  esse  vi- 

detur  in  capite  Salvatoris?   Quid   est   autem,  quod 

Dominus   Abrahaj   loquitur  dicens  :    Nunc  cognovi 

c(  quod  timeasDeum?  »  Nunquid  prius  non  cognosce- 

bat?  Tale  est  igitur,  ac  si  diceret :  Nunc  te  tentando, 

te  probando  cognovi,  id  est,  cunctis  gentibus  notum 


numerus  omnes  in  se  numeros  continet :  hoc  es 
cem,  quod  omnes :  Multum  ergo  conveuiens  fui 
ad  Rebeccam  deferendam  omnes  propheta;  d 
rentur.  Onerati  pergunt  cameli,  quia  magmc 
divitia3  prophetarum.  Sed  quis  est  iste  servus, 
eos  ducit  ?  Qais,  inquam,  nisi  apostoiorum  cho 
et  prajcipue  Paulus,  servus  Jesu  Christi  ?  Isti 
inveniunt  Rebeccam,  isti  inveniunt  S.  Eccles 
isti  inveniunt  patientiam.  Sic  enim  interpret 
Rebecca.  Ipsaestemm,cuieosDominus  ait:In  pa 
tia  vestra  possidebitis  animas  vestras  (Luc.  xxi,  \ 
Sed  qualis  erat  Rebecca,  dicat  Moyses.  <  Puella 
<  cora  nimis,  virgoque  pulcherrima,  et  inco^ 
«  viro.  »   Taiis  est  igitur  Ecclesia,  non  habens 


feci  quod  timeas   Dominum  :   nisi   enim  Abraham  C  culam  neque  rugam.  Haic  autem  venerat  ad  pute 
tentaretur,  ejus  obedientia  non  cognosceretur. 

CAPUT  XXIII. 
Vixit  autem  Sara  centum  viginti  septem  annis,  et 
mortua  est;  quam,  empto  agro,  Abrahamsepelivitin 
spelunca  duplici,  in  qua  Adam  et  Eva,  Abraham  et 
Sara,  Isaac  et  Rebecca  sepulti  %0  esse  referuntur, 
in  quam  et  Jacob  de  ifigypto  delatus  est,  Quid  enim 
per  speluncam  duplicem  ,  in  qua  patriarcharum 
corpora  requiescunt,  nisi  coelestem  patriam  intelii- 
gimus  ?  quae  ideo  duplex  dicitur,  quia  bona  duplicia 
sanctis  prsestat.  Unde  scriptum  est :  «  Duplicia  in 
terra  sua  possidebunt  (Isa.  lxi,  7).  »  Ibi  enim  usque 
ad  judicium  soiffi  animae  ;  post  judicium  autem  ani- 
mm  et  corpora  «terna  beatitudine  perfruentur . 
Merito  igitur  non  in  sepulcris  Chananaeorum,  sed 
in  hac  tam  nobili  spelunca  vir  sanctus  et  Spiritu 
Dei  plenus  uxorem  suam  sepelire  voluit. 

CAPUT  XXIV. 
Post  hcec  narratur  quomodo  Abraham  prsecepit 
servo  ut  poneret  manum  subter  femur  suum,  et 
juraret  quod  non  acciperet  uxorem  Isaac  filio  suo 
nisi  de  cognatione  sua.  Fecit  igitur  servus  quod  ei 
prceceptuin  fuerat,  tulitque  decem  camelos  de  grege 
domini  sui,  oneravitque  eos  ex  omnibus  bonis  ejus  , 
et  pergens  in  Mesopotamiam  invenit  Rebeccam  11- 
liam  Bathuelis  filii   Nachor  fratris  Abraha;   domini 


ha3C  venerat  ad  hauriendam  aquam.  Sed  quid  i 
nit :  Servus  Abraham,  servus  Christi,  eos  invenit, 
vivam  et  indeficientem   ferebant  aquam.  Sic   e 
et  mulier  Samaritana,  dum  venit  ad  puteum  hai 
aquam,  et  Christum  ibi  rcperit  promittentem  aq 
vivam.  Sed  multo    melior  Rebecca,   quam   mt 
Samaritana  :   ab  illa  enim   vix  aqua  extorquet 
hoic  autem  sua  sponte  promittit.  llia  denique  di 
«  Quomodo  tu,  cum  Judteus  sis,  a  me  bibere  pi 
quo)  sum  mulier  Samaritana?  »  (Joan.  iv,  9.) 
autem  ait :  «  Bibe,  Domine  mi ;  nam  et  camelis 
<  potum  tribuam .  i>    Sed  quid  est  quod  isti  aqi 
ab  eis  petunt,  quibus  aquam  dare  venerant,  nisi 
j)  in  re  vilissima,  et  quo;  plurimum  abundat,  eos  ] 
bent,  quam   circa  proximos  habeant  misericord 
et  charitatem,  quibns   Christi  sacramenta   com 
tere    debent?   Ideo   enim   dicitur,  quia  non  pe 
mercedem    suam,   qui    vel    calicem   aquas   fri^ 
proximo  dederit  (Matth.  x,   42).   Postquam  au 
obediens,  patiens  et  misericors   Rebecca  esse 
batur,  dantur  ei  inaures,   quibus  ornata,  fiat  i 
et  docilis  audire  verbum  Dei.  Tales  enim,  et  sic 
natas  aures  quaerebat.  Christus,  cum  diceret :  c 
habet  aures  audiendi,   audiat  {Luc.  vui,  8).   > 
rito  autem  prius  aures  Ecclesise  ornatur,  et    sic 
cas  venitur  ad  reliqua  membra,  quia  ipsa^  sunt,  ( 


(154)  Cod.  bibl.  M.  A.,  Viditquepost  tergum  arietem^  elc. 


EXPOSITIO  IN  GENESIM. 


202 


occarrerunt  venienti  Verbo  Dei.  Ideo  PsalmistB  ^  QuaB  ducit  ad  litteram,  qua  Judaei  gradiuntur,  sed 


ribus  incipiens  ait  :  c  Audi,  lilia,  et  inclina  au- 
uam  {Psal.  xliv,  12).  »  Quibus  ornatis,  venitur 
mus,  per  quas  opera  intelligimus ;  quia  non 
it  audisse,  nisi  et  ea  quse  audiuntur  opere 
eantur.  Unde  et  ipse  Dominus  ait :  c  Beati 
udiunt  verbum  Dei,  et  custodiont  illud  (Luc, 
t).  »  Et  Apostolus:  «  Non  auditores,  inquit,  le- 
sti  sunt  apud  Deam,  sed  factores  (Aom.  ii,  i3).  » 
utem  ita  gestis,  interrogatur  cojus   sit,   quse 

Filia  snm  Bathuelis,  lilii  Nachor,  et  Melchee.  » 
el  enim  interpretatur  virgo  Dei;  Nachor  requies 
i$ ;  Melcha  regina  ejus,  Qu®  est  ergo  virgo 
iujos  liliam  se  esse  Rebecca  gloriatur,  nisi  illa 
a  Apostolus  ait  :  c  lila  autem  Jerusalem,  quse 
m  est,  libera  est,  quse  est  mater  nostra  (Galat, 
).  »  De  qua  et  Joannes  ait:  c  Vidi  civitatem 
im,  Jerusalem  novam  descendentem  de  coelo  a 
[)aratam  sicut  sponsam  ornatam  viro  suo  (Apoc. 
).  »  Hmjus  ergo  virginisfilia  est  Rebecca,  hajus 
est  Ecclesia,  quse  in  hac  vita  moratur ,  et  degit. 
]uid  Nachor,  id  est  reqnies  luminis,  nisi  Dens 

intelligitur,  in  qao  ille  reqniescit,  qui  dicitur 
1  de  lumine?  Quid  vero  Melcha,  id  est  regina 
nisi  Christus,  Dei  virtos,  et  Dei  sapientia  ?  Tali- 
^itur  parentibus,  taliqoe  progenie  exorta,  ma- 
iitata  muneribus,  prophetanim  vehiculo,  Chri- 
3mino  desponsata,  Rebecca  deducitur.  Est  enim 
sedeficata  super  fundamentum  apostolorum  et 


L' 


per  illam,  quse  ducit  ad  Spiritam,  qua  Ecclesia  ince- 
dit :  quia  c  literra  occidit,  spiritus  autem  vivificat 
(II  Cor.  III,  6). »  Puteus  viventis  ideo  dicitur,  quia 
mentis  oculos  illuminat,  et  quia  videre  facit,  videntis 
appellatur.  Hac  igitur  aqua,hoc  spiritu  refletus  Chri- 
stus  dicebat  :  «  Spiritus  Domini  super  me,  eo  quod 
unxaritme,  evangelizarepaoperibus  misit  me(Luc.iv, 
18).  »Quodautem  Rebecca  eum  videas,  de  camelo 
descenderit,timoris,  ethumilitatisest  indicium.  Quod 
vero  paliio  se  operuit,   aut  erubuit,  aut  decentior 
apparere  voluit.  Quanto  igitur  sancti  viri  Deo  fami- 
liarius  appropinquant,  tanto  magisse  humiliare,  utei 
placeant,  et  decentias  adornare  se  debent.  Introduxit 
autem  eam  in  tabernaculum  matris  suae,  et  accepit 
uxorem ;  quia  eo  amore  Ecclesiam  diligere  coepit, 
quo  prius  dilexit  Sjnagogam :  ilia  namque  cadente, 
ista  surrexit.  Unde   et  subditur :  «  et  in  tantum  di- 
«  lexit  eam,  ut  dolorem,  qui  ^i  ex  morte  matris  ac- 
t  ciderat,  temperaret.  >   PIus  enim  hic  optimus  fi- 
liusde  morte  matris  quam  de  sua  dolebat,  cum  in 
crnce  pendens  diceret :  c  Pater,  ignosce  illis,  quia 
nesciunt  quid  faciunt  (Luc,  xxiii,  34).  •  Mater  enim 
illius,    secundum    carnem,  Synagoga  fuit,  quia  de 
Judeeorum  stirpe  natus  est  Ghristus. 

CAPUT  XXV. 
Sequitur  autem  quod  Abraham  duxit  aliam  uxo* 
rem  nomine  Cethnram,  de  qua  plures  filios  habuit, 
deditque  cancta,  quse  possederat,  Isaac ;  illiis  autem 


letarum.  Quid  autem  vasa  aurea  ct  aregentea,  et  C  concnbinarum  largitus  est  munera,  et  separavit  eos 


quae  dantur  Rebeccae,  significant,  30  nisi 
inam,  exempla,  mores,  vitam,  conversationem, 
$titutionem  apostoloram  et  prophetarum,  qui- 
istrncta  et  ornata  S.  Ecclesia  Domino  piacet  ? 
autem  tempore  egressus  fuerat  Isaac  ad  medi- 
m  in  agro,  quem  Rebecca  cum  vidisset,  de- 
it  de  camelo,  et  cooperuit  se  pallio.  Qui  intro- 

eam  in  tabernaculum  Saroe  matris  suce,  et 
ituxorem,  et  in  tantum  dilexit  eam,  nt  dolo- 
qui  ex  morle  matris  acciderat,  temperaret. 
nquam,  tempore,  quo  apostoli  prffdicare  coe- 
it,  quo  ad  Christum  Dominum  suura  Ecciesiam 
niQt,  Christus  Dominus  egressus  fuerat  a  Patre, 
nerat  in  mundum:  de  quo  scriptum  est :  «  Post 
in  terris  visus  est,  et  cum  hominibus  conver- 
est  (Baruch.  iir,  38).  »  Sed  quare  venerat?  Ad 
landum  :  de  eo  namque  dictum  fuerat :  «  Sed  in 
Domini  fuit  voluntas  ejus,  et  in  lege  ejus 
labitur  die  ac  nocte  (Ps.  i,  2).  »  Inde  etiam 
alia,  qose  non  ruminant,  immunda  vocantur. 
rat  ergo  ad  meditandum ;  id  est,  ad  hoc  vene« 
it  nos  meditari,  et  scripturas  raminare,  et  spi- 
iiter  intelligere  doceret.  Ideoque  hinc  dicitnr : 
ambulat  per  viam,Quse  ducit  ad  puteum,  cujus 
m  est  viventis  et  videntis.  Puteus  iste  Spiritus 
us  est,  qui  nos  spiritualiter  Scripturas  intelli- 
facit.  Ambulabat  ergo  per  viam,  non  per  iilam 


D 


ab  Isaac.  Non  estautem  putandum  quod  vir  sanctus 
et  Deo  charus  libidinis  causa  alias  duxerit  uxores : 
sed  quia  nomine  pater  erat,  re  etiam  multorom  fi- 
liorum  pater  esse  volebat.  Significabat  prseterea 
Deum  nnam  sanctam  uxorem  habere,  quae  sibi  legi- 
timos,  et  hsereditate  dignos  filios  pareret,  et  muitas 
haberet  concubinas,  quse  sporros  et  ab  hsereditate 
pellendos  filios  generaret,  quales  sunt  Judoei,  pagani, 
et  hscretici.  Unde  bene  subditur  :  «  Quia  dedit  filio 
«  suo  Isaac  cuncta  quse  possidebat;  filiis  autem 
c  concubinarum  largitus  est  munera.  >  Ipse  enim 
Christns  ait :  «  Omnia,  quse  habet  Pater,  mea  sunt 
(Joan,  XVI,  15).  >  Si  6nim  sua,  ergo  nostra.  «  Su- 
mus  enim,  ut  Apostolus  ait,  hseredes  Dei,  et  cohce- 
redes  Christi  (Rom,  vui,  17).  »  Filiis  autem  concu- 
binarum  largitus  est  munera  (156),  bona  sciiicet 
temporalia,  mundi  substantiam,  iotellectum  et  ratio- 
nem,  multarum  artium  peritiam,  et  multa  alia  bona 
prsecipua,  qnibus  illi  male  utuntur,  et  separavit  eos 
ab  Isaac.  c  Quse  enim  societas  luci  ad  tenebras  ?  aut 
quse  pars  fideli  cum  infideli  ?  quse  conventio  Chrisii 
ad  Belial?  « (II  Cor,  vi,  15.)  Apostolus  est,  qui  lo- 
quitur.  Notandum  vero  est  quod  easdem  et  uxores, 
et  concubinas  vocat. 

Vixit  autem  Abraham  centnm  septuaginta  c^H"' 
que  annis,  et  deficiens  mortuus  est  in  senectote 
bona,  utpote  in  cnjus  vita  nihil  reprehensibile  in- 


6)  Hi  sunt  gentiles,  qni,  ob  aliquas  morales  virtutes,   bonis  temporalibns,   scientia  et  gloria  multa 
isant. 

Patrol.  CLXIY.  7 


203 


S.  BRUiNOiNIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS 


-Ycnitar.  Et  sepelierunt  eum  Isaac,  ct  Ismael  in  se-  A  nisi  Ca^sarem  (Joan.  xix,  i5) ;  hac  euim  voce 


pulcro  duplici.  £t  post  obitnm  iliius  benediiit  Deus 
Isaac  iilio  ejus,  qui  habitabat  juxta  puteuni  nomine 
vi?entis  et  videntis  omnia;  quoniam  sapientia>i  et 
justitias  intentus,  in  lege  Dei  meditabatur  die  ac 
nocte.  Supervixit  autem  Abraham,  postquam  Isaac 
duxit  uxorem,  triginta  quinque  annis. 

Quadraginta  autem  annorum  erat  Isaac  quando 
duxit  uxorem,  pro  qua,  quia  sterilis  erat,  rogavit 
Dominum,  et  concepit.  a  Sed  coliidebantur\in  utero 
c  ejus  parvnii.  Ivit  igitur,  ut  consuleret  Dominum, 
«  qui  respondens  ait :  Duac  gentes  in  lUero  tuo,  et 
c  duo  populi  ex  ventre  tuo  dividentur,  populusque 
f  populum  superabit,  et  major  serviet  minori.  Nati 
c  sunt  igitur;  sed  prior^Esau  egressus  rufus  erat  etin 
c  morem  pellis  totushispidus:  alter  egredienspiantam 
«  fratris  manu  tenebat,  ideoque  vocatus  est  Jacob.  » 
In  Evangeiio  enim  Dominus  ait :  c  Petite,  et  accipietis 
quaerite,  et  invenietis,  puisate,  et  aperietur  (Luc,  xi, 
9).  1  Apparet  31  ergo  quia  vult  rogari  Deus,  et  quod 
facturus  est,  precibus  acceierat.  Sterilis  erat  Rebecca, 
paritura  tamen ;  quse  non  peperisset  nisi  pro  ea 
Isaac  Dominum  rogasset.  Pugna  vero  eorum  parvu- 
lorum  in  utero,  discordiam,  quam  ipsi  et  filii  eorum 
habituri  crant,  significabat.  Sed  quo  ivit  Rebecca, 
ut  consuleret  Dominum,  nisi  quia  more  solito  sacri- 
iicavit,  et  responsum  petiit  ?  Accepit  autem  respon- 
snm,  quod  major  minori  serviret,  etpopalus  populum 
superaret.  Non  qnod  Esau  servierit  Jacob,  sed  quia 


B 


verunt  Christum,  et  hac  sacerdotem,  et  sacerd 
amiserunt,  et  qui  timebant^  uisi  Christura  c 
rent,  et  locum  et  gentem  perderent,  eo  occiso, 
perdiderunt.  At  vero  Jacob  et  iilii  EccIesiiB  es 
et  sitiunt,  et  non  solum  panem   et  lentis  edi 
verum  etiam  omnia,  quse  possident,  vendentcs 
dignilatem  et  gratiam    emunt.  Miseri    Judse 
tantam  dignitatem  perdiderunt,  et  qui  omniui 
mogeniti  fuerant,  alios  supra  se  in  sacerdotii  • 
tate  stare   conspiciunt.   Quanto    nielius  eis  j 
esuriisse,  et  jejunasse,  quam  ut  eis  male  sal 
diceretur  :  «  lucrassaius  est  dilectus,  et  recalci 
incrassatus,  impinguatus,  dilatatus,  dereliquit 
factorem  snum,  et  recessit  a  Deo  salutari  suo 
XXXII,  i5).  9 

CAPUT  XXVI. 
Sequitur  autem  quod,   orla   fame   super  te 
Isaac  abiit  ad  Abimelech  regem  Paleestinorum, 
que  de  Rebecca  quod  soror  sua  esset ;  sed  C( 
causar,  prsccepit  Abimelech  ne   quis   eam   ta 
auderat.  «  Sevit  autem  in  terra  illa,   et  invei 
c  ipso  anno  ccntuplum.  Bcnedixitque  ei   Dei 
c  locapletatus  est  vaide.  Ob  hoc  invidentes  e 
«  laestini,  omnes  puteos  quos  foderant  servi 
«  sui  Abraham,  obstruxerunt,  implentes  hum 
«  tautum,  ut  ipse  Abimelech  diceret :  Ilecede 
«  bis,  quia  nobis  potentior  factus  es  valde.  »  I 
sit  igitur,  sed  jurgium  pro  puteis  non  quievit. 


filii  Jacob  usque  ad  Christi  nativitatem,  non  solum  q  Abimelech  veniens   posuit  fcedus  cum  eo.   S< 


iilios  Esau,  sed  cunctas  gentes  in  circuitu  aiilixeriut, 
et  superaverint.  Lege  veteres  hislorias,  et  invenies. 
Post  Christi  nativitatem,  jam  non  Judoii,  sed  Chris- 
tiani  dicuntur   semen   Jacob,  ejusque  iilii,  quibus 
cliam   secundum   litteram   et   sccundum    spiritum 
non  solum  iilii   Esau,    verum  etiam  ipsi   Juda^i  et 
cunctse  nationes  serviunt.  Quod   autem  post  Christi 
nativitaiem  non  Judoei,  sed  Christiani  dicantur  semen 
Jacob,  dicat  Apostolus  :    c  Non   iiiiquc  omnes  qui 
suntex  Israel,  hi  sunt  Israelitae :  neque  qui  semen 
sunt  Abrahse,  omnes  iilii,  sed  in  Isaac  vocabitur  tibi 
semen  (Rom,  ix,  6) ;  »  id  est  non   qui  iilii  camis,  hi 
sunt  iiiii,  sed  qui  iilii  sunt  promissionis,  sestimantur 
in  semine.   Et  in   Evangeiio   dicitur  :   c  Potens  est 
Deus  de  lapidibus  istis  suscitare  iiiios  Abrahw  (Luc. 
III,  8).  »  Et  Dominus  ad  Juda^os :   «  Si  illii,    inquit, 
Abrahse  fuissetis,  opera  Abrahce  faceretis  [Joan.  viii, 
39).  »    £x  his  crgo  manifestum  est  quia  jam  non 
Judaei,  sed  Christiani  semen  Jacob  appellantur.  Qui 
etiam  nunc  Esau  per  plantam  tenent,   quoniam  eos 
nequaquam  Juda^i  eorumque   servitia   eifugere  pos- 
sunt.   Per  primogenita  vero,    quee  Esau  vendidit, 
sacerdotalis  dignitas  intelligitur,  quac  quidem   bene 
Jacob  emisse   diciiur,    quia  S.    Ecclesia,    qu£e  per 
Jacob   figuratur,  modo    possidet  hanc   dignitatem, 
Judaeis  sine  lege,  sine  rege,  sine  sacerdotio  perma- 
nentibus.  Pro   panis  namque  et  lentis   edulio,   pro 
commodo  terrenoe  substantia;,  ne  forte  locum  amit- 
terent,  clamatverUnt  Judeei :  «  Non  habemus  regem, 


D 


cnim  Isaac  patrem  suum  sapientem  virum  i 
et  exempla  sequens,  ubi  habetur  consilium  eva 
pericuJum,  stuitum  esse  putat  casui  se  comm 
et  fortunai.  Si  cnim  dixisset  Rebeccam  suan 
uxorem,  iieri  poterat  ut  occideretur;  maluit 
dicere  suam  esse  sororem,  ne  suspensus  staret 
utrumque  :  sic  cnim  et  Abraham  fccisse  cog 
rat.  Sic  et  nos  in  rebus  dubiis  facere  debema! 
luit  autem  Moyses  silentio  pfoeierire  rem  tam  n 
rabilem,  et  qua^  raro  accidere  solet,  videlicet, 
Isaac  de  uno  modio  sementis  centum  coliigen 
ruit.  Hoc  enim  in  Evangelio  ait  Dominus :  c  S 
cecidit  in  terram  bonam,  et  protulit  fructum, 
trigesimum,  aliud  sexagesimum,  aliud  centesi 
(Matth,  XIII,  8). »  In  hoc  igitur  eum  justum  p* 
tumque  virum  fuisse  demonstrat,  qui  centessi 
fructum  colligere  meruit.  Sed  qui  sunt  servi  Abi 
qui  puteos  fodiunt  ct  tam  laboriose  omnibns  in 
aquam  quserunt?  Qui  sunt  etiam  Paleestini,  qu 
obstruunt  et  humo  replent?  Servi  enim  Abi 
majoris  videlicet  Abrahse,  prophetae  sunt,  ap 
ct  doclores.  Isti  puteos  fodiunt;  isti  Scripturas 
crutantur;  isti  libros  sacros  spiritualiter  expoi 
isti,  abjecto  veiamine  iitters,  vivam  aquam  : 
propinant.  Paliestini,  qui  cadentes  pocuio  inte 
tantur,  hcncretici  sunt,  Judsei  et  phiiosophi.  Hi 
falsa  et  hseretica  doctrina  inebriati,  et  quasi  l 
tici,  et  ebrii  propter  insanim  et  falsitatis  poc 
cadentes,  non  solum  alios  puteos,  verum  etiaDQ 


EXPOSITIO  IN  GENESIM. 


20G 


or  Evangeliorum  doctrinsB  fluenta  clandere,  et  A  Isaac  significabat.  Glamat  Dominu^ :  «  Non  accipiam 


lere  conantur.  Sed  quoniam  in  quibusdam 
^om  sentiunt,  ideo  etiam  pro  qnibusdam  po- 
lon  contendisse  dicontur.  De  foedere  aotem 
>lech  cum  Isaac,  id  ipsum  intelligamus,  quod 
ius  exposuimus  de  foedere  cjusdem  cum 
lam.  (i57)  Ut  modo  Isaac  significat  animam, 
t  superius  significavit,  ita  et  Abimeiech  signi- 
:arnem.  Veniat  igitur  Abimelech  ad  Isaac,yeniat 
ad  animam,  audiat  qood  scriptum  est  :  (158) 
?,  peccatoreSy  ad  cor  :  faciant  foedus,  conveniant 
^r,  et  jam  non  carnalem,  sed  et  spiritualem  in- 
entiam  sequantur  :  bibant  aquam  de  fontibos 
..  Qood  si  fecerint,  jam  uUorius  puteos  Abrahse 
iere  non  optabnnt;  servi  quoque  ejus  puteos 
sre  non  cessabunt.  Quot  enim  puteos  Uierony- 
qoot  Augustinus,  quot  Ambrosius  fodit  ,  ut 
.0  locus  ille,  in  qno  isti  habitant  (Ecclesia  vide- 
,  Bersabee,  id  est  pnteus  (159)  satietatis,  appei- 

CAPUT  XXVII. 
enuit  autem  Isaac,  et  caligaverunt  oculi  ejus,  et 
ere  non  poterat,  vocavitqoe  filium  soum,  ut 
benediceret.  >  Sed  consilio  Rebeccoe  intervenit 
I,  hsedorum  pellibus  invoiutus,  ne  cognoscere- 
ferens  pulmentum  et  patrem  ad  vescendum 
ins  :  quem  postquam  Isaac  tetigit,  et  oscoiatus 
eJQsqne  vestimentorum  fragrantiam  sensit , 
iicens  ait  :   «  Ecce  odor  fiiii  mei,  sicut  odor 


B 


de  domo  tua  vitulos,  neque  de  gregibos  tuis  hircos 
{Psal,  xLiz,  9).  »  Itemque   :  «.  Qno  mihi  mnititudi- 
nem  victimarum  vestrarum,  dicit  Dominus  ?  pienus 
sum;  holocausta  arietum,  et  adipem  pinguium,  et 
sanguinem  vitulorum ,  et   agnornm  ,   et  liircorum 
noiui  {Isa,  i,  W),  »  £t  tamen  Isaac  dicit,  insatia- 
bilis  Synagoga  postnlat  :  «  Affer  mihi  de  venatione 
tua.  >  Gum  autem  quotidie  Synagoga  his  sacrificiis 
inliiaret,  advenit  Jacob,  advenit  Ghristus,  sed  quo- 
modo  venit?  Vis  audire  quomodo?  hsedorum  peili- 
bus  involutus,  id  est  in  simiiitudine  camis  peccati. 
c   Eiinanivit  enim  se,  formam  servi  accipiens,   in 
similitudinem  hominum  factus,  et  habitu  inventns 
ut  homo  {Philip,   ii,  7).    >    Hoc  enim  fuit  primum 
hominis   indumentum  ,   quando   primus    homo   de 
paradiso  expuisus  est.  Taii  igitur  veste  indutus  venit 
Ghristus,  ferens  secum  dnos  haedos  optimos ;  aite- 
rum  pro  peccato,  et  allerum  in  holocausto,  carnem 
videlicet  et  sanguinem  suum  :  his  etenim  peccatum 
originale  solvitur,  et  Dens  ab  indignatione  piacatur. 
Hos  autem  hsedos  coxit  Rebecca,  quce  interpretatur 
patientia  mulla,   Multa  igitur  patientia   hoc  fecit, 
quod  pro  nobis  Ghristus  se  coqni  et  occidi  permisit ; 
nisi  enim  patientiam  multam  habuisset,  se  a  Jndseis 
cruciiigi  passus  non  foisset. «  Ipse  enim,  ut  Apostoius 
ait,   dilexit  nos;  et  tradidit  semetipsum  pro  nobis 
{Ephes.  V,  2).  »  Obiatus  est  igitur,  quia  ipse  voiuit, 
et  passus  est  patientia  sua.  De  hoc  enim  hsedo  di- 


*i  pieni  cui  benedixit  Deus  :  det  tibi  Deos,  de  q  ctum  fuerat  :  «  Ne  coqoas  hsedum  in  iacte  matris 


*e  coeli  et  de  pinguedine  terra^,  abundantiam 
menti,  et  vini,  et  oiei,  et  serviant  tibi  popuii 
adorent  te  tribus.  Esto  dominus  fratrum  tuorum 
incurventur  ante  te  fiiii  matris  tuse  :  qui  maie- 
erit  tibi,  maiedictus  erit,  et  qui  benedizerit 
i,  benedictionibns  repleatur.  »  Quid  enim  per 
j  nisi  Judaicus  populus,  qui  alio  nomine  Syna- 
Tocatur?  Quid  vero  per  Esau,  nisi  Judsei  car- 
sr  viventes?  Qoid  autem  per  Jacob,  nisi  Gbri- 
,  et  Ecclesiam  intelligere  debemus,  cujiis  ipse 
t  est?  Senuit  autem  Isaac,  quando,  snccedente 
ismo,  circumcisio  cessare  ccepit;  qui  enim  vete- 
t  et  senescit,  prope  interitom  est.  Galigaverunt 
i  ejos,  et  videre  non  poterat,  quia  spiritnaiem 


sosB  {Exod.  xzin,  19.)  »  Goquitur  ergo  hsedus,  sed 
non  in  lacte  inatris,  quando  occiditur  Ghristus,  sed 
jam  ablactatns.  Quid  est  autemy  quod  Isaac  oscuia- 
tor,  et  tangit  Jacob,  et  in  ejus  vestimentorum  fra- 
grantia  delectatur,  nisi  quia  prsesentia  camis  cum 
Judseis  Christus  et  locutus,  et  conversatns  est,  et 
odore  notitise  suse  et  miracoiorum,  quse  faciebat, 
ad  tempos  sunt  deiectati?  Scriptum  est  enim  {Matth. 
xiVy  36),  quoniam  et  ejus  vestimenta  inHrmos  sana- 
rint ;  quotquot  autem  tangebant  cum  salvi  iiebant  a 
quacunque  detinebantur  infirmitate.  Benedicit  autem 
Isaac  Jacob  et  non  cognoscit :  quoniam  usque  hodie 
Jodaei  Ghristum  benedicunt ;  cui  tamen  benedicant, 
non  inteiiigunt  :  omnes  enim  Scripturse  benedictio- 


ligentiam  sub  velamine  iitterse  non  cognoscebat.  q  nibus  piense  sont,  nam  et  patriarchse  et  prophetse 


ique  et  cum  Gliristo  loquens  csecutientibus 
is,  quis  esset,  nesciebat.  Vocavit  igitur  Esau, 
vit  camales  iilios,  prsecepitque  ut,  more  soiito, 
enatione  sua  sibi  afferret.  Nonquam  hostiis  et 
canstis,  nunquam  animaiium  sanguine  et  sacri- 
(  satiatnr  Synogoga.  Prsesens  erat  Ghristns  , 
8  eloqnia  snper  mel  et  favum  sunt  dulciora, 
lolabator  agnus,  qui  tollit  peccata  mondi :  ad- 
iamen  Synagoga  carnes  qnserebat ;  adhuc  hircos 
lolabat,  et  comedebat.  et  hoc  quidem  esoriens 

57)  Idam  cod.  Lanr.  et  Casinen. 

58)  Is.  XLTi,  8.  Vulgata  habet  :  Beditef  prxvari- 
reSf  ad  cor. 

59)  Uterqoe  codex  editionem  emendat. 

80}  «  dnxistas  Dominus  noster  etiam  ex  ore 


Ghristi  benedictiones  scripserunt,  quas  quidem  Ju- 
dsei  legeutes,  Ghristum  etiam  nolentes  benedicunt 
(160).  Putant  enim  se  benedicere  quemdam  alium 
Ghristum,  qui  non  est  aiios,  nisi  Antichristus.  Sicnt 
enim  Jacob  Ghristom  et  Ecclesiam  significat,  cujus 
caput  iste  est,  ita  Esau  Autichristom  et  Jodseos  car- 
naliter  viventes  designat,  qui  ipsius  membra  sunt. 
33  Hic  autem  cum  venerit,  cum  de  venatione  re- 
dierit,  omnes  iegis  cseremonias  et  sacrificiarestau- 
rabit.  Sed  priusqoam  hic  veniat,  audiamus  qualiter 

Judscorom^  quamvis  errantium,  sed  tamen  legem 
prophetasque  cantantinm,  benedicitur;  id  est  verat 
citer  dicitur,  et  alins  benedici  pntatur,  qui  ab  «# 
errantibus  ezspectatur.  »  Aug.  de  Civit  Ddi  m. 
XYi|  c.  38. 


207 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS 


208 


Isaac  benedicat  Jacob.  «  Ecce,  inqoit,  odor  Qlii  mei,  A  dicUonem  Sjnagogse,  id  est  patriarcbarum  et  pro- 


»  sicut  odor  agri  pleni,  cui  benedixit  Dominus.  > 
Hoc  autem,  et  ipse  Domiaus  ait :  «  Ego  flos  campi, 
et  liliom  convallium  {Cant.  ii,  \),  >  Talis  est  igitur 
odor  Cbristi,  qoalis  odor  canipi,  liliorum,  et  rosa- 
rom,  et  aliorum  odoramentorum  repleti.  Per  qun 
virtntes  intelligimus,  et  sancti  Spiritus  gratias,  qui- 
bus  ipse  unctus  est  pro  participus  suis.  Unde  et 
subditur  :  «  Det  tibi  Deus  de  rore  coeli.  »  Quid  est 
enim  ros  coeli,  nisi  spiritus  sapientiie  et  intellectus, 
spiritus  consilii  et  fortitudinis,  spiritus  scientise  et 
pietatis,  et  spiritus  timoris  Domini?  {lia,  11,2). 
Tali  enim  rore  abondat  Ghristus  (160  *).  Terrffivero 
pinguedine,  qumque  meliora,  qase  terra,  id  est  Eccle- 


pbetarum.  A  Ghristi  ergo  nativitate  usque  ad  id  tem- 
pus,  Esau  errans  in  venatione,  maximoque  laboro 
cibum  qusereas,  tunc  convertetur  ,  tunc  gemens, 
plorans  et  poenitens  audire  merebitur :  c  la  pingne* 
»  dine  terrse  et  in  rore  coeli  desuper  erit  benedictio 
»  tua.  »  Hoc  autem  saperius  expositum  est.  Et  quia 
poenituit,  eamdem  cum  fratre  benedictionem  sasci- 
piet.  Quod  autem  sequitur :  «  Vives  gladio,  »  secun- 
dum  litteram,  ad  Esaa  pertinet,  quia  venator  exsti- 
tit. «  Et  fratri  tuo  servies. »  Quoniam  in  circuitu  Israe- 
liticus  populus  dominatns  est.  i  Tempusque  veniet, 
»  cam  excuties  et  solves  jugum  ejus  de  cervicibus 
»  tuis  (i6i].  >  Hoc  totum  juxta  litteram  completum 


sia,  possidet,  inteilignntur.  Unde  consequenter  ad-  ^  est,  multumque  Judoeis  nocuit,  quod  jugum  fratris 


jungitur  :  «  Frumenti  et  vini  et  olei  abundantiam.  » 
Perhffic  enim,  quibus  bomines  nutriuntaret  vivunt, 
iidem,  spem  et  charitatem,  sive  apostolos  et  docto- 
res,  qui  nos  spiritnalibus  nutriunt  alimentis,  intelli- 
gimus.  De  iide  enim  dicitur  quod  :  « Impossibile, 
est  sine  llde  placere  Deo  {Hebr,  xi,  6).  »  De  cbaritate 
autem  :  •  Deus  charitas  est  (17  Joan.  iv,  i6),  qua 
Ghristas  dilexit  nos,  et  lavit  a  peccatis  nostris  in 
sangoine  suo  {Apoc,  i,  5).  »  De  spe  vero  :  «  Quia  spe 
salvi  facti  sumas  (Aom.  ix,  34).  »  Qaod  autem  populi 
ei  serviant,  et  tribus  eum  adorent,  et  qaod  ipse  sit 
dominus  fratrum  suorum,  ct  filii  matris  ejus,  id  est 
Ecdesise  vel  Sjnagogae  ante  eom  incurventur,  tam 
manifestum  est,  ut  expositione  non  indigeat.  Ipse 


excusserint  de  cervicibus  suis.  Jugum  enim  ejus 
snave  est,  et  onus  ejus  leve  {Matth.  xi,  36).  Hoc 
autem  sciendum  est  quod  non  omnia  qua)  historia 
narrat  allegorice  exponenda  sunt ;  alioqnin  historia 
non  esset. 

GAPUT  xxvin. 

«  Oderat  ergo  Esau  Jacob,  et  cogitabat  occidere 
>  eum.  Nuntiata  sunt  autem  baec  Rebecca;.  »  Sed  a 
quo  nuntiata  sunt,  nisi  ab  eo,  qui  solus  novit  cogi- 
tationes  hominum,  et  nunquam  deserit  sperantes  in 
se?  Ex  proscepto  igitur  patris  et  matris  profectns 
est  Jacob  in  Mesopotamiam  ad  Laban  avunculum 
suum.  c  Gumque  venisset  in  quemdam  locum,  et 
»  veliet  ibi  requiescere,  tulit  unum  lapidem,  et  snp- 


enim  ait  :    c  Vivo  ego,  dicit  Dominus,  quia  mihi  C  *  ponens  capiti  sno,  dormivit  in  eodem  loco.  Vidit- 


curvabitur  omne  genu,  et  confitebitur  omnis  lingua 
{Is,  XLV,  23).  »  Et  Apostolus  :  c  Propterquod  et  Deus 
exaltavit  illum,  et  donavit  illi  nomen  quod  est  super 
omne  nomen,  ut  in  nomine  Domini  omne  genu  fle- 
clatar  coelestium,  terrestrium  et  infernorum   (PAi- 
lip,  11, 10).  >  Haec  autem  dum  agerentar,  venit  Esau. 
Venturns  est  enim  in  fine  sceculi  cum  magna  multi- 
tudine  Jndseorum.  Nondum  enim  venit,  quia  non- 
dum  Synagoga  a  Gliristi  benedictione  ce ssavit ;   be- 
nedicit  enim  ei  et  manifeste  per  bonbs,  benedicit  et 
in  Scripturis  sanetis  per  non  bonos.  Veniet  igitnr 
cibos  afferens,  sacrificia  immolans.  Ha3C  aotem  sa- 
crificia  non  recipiet  Isaac  :   isti  cibi  non  placebunt 
patriarchis  et  prophetis.  Jam  enim  suscepit  Isaac 
cibos  Jacob,  jam  sanctorum  Sjnagoga  saturata  esl  de 
sacrificiis  Ghristi.  Sed  qaia  scriptum  est  :  •  In  die- 
bns  illis  salvabitur  Jnda,  et  Israel  habilabit  coafi- 
denter  (Jer,  xxxiii,  16).  Et,  •  cum  plenitudo  gen- 
tium  venerit,  tunc  hrael  salvus  fiet  (Aom.  xi,  25) ;  > 
et  :  «  Si  fuerit  numerus  filiorum  Israel,  sicut  arena 
maris,  reliquise  convertentur  ad  Dominum  (Rom.  ix, 
27).  >  Qnia,  inquam,  hoc  scriptum  est,  necessario  cre- 
dere  debemns  quia  non  ex  toto  privabitur  Esau,  id 
est  populus  Judaicus,  benedictione  patris ;  sed  qui- 
cunqne  convertentur  ad  Dominum,  snscipient  bene- 

(460*)  Emendatur  editio  hoc  in  loco  depravata. 

(161)  Idem  cod.  Laurent.  corrigit,  et  snpplet  edi- 
iionem.  God.  vero  Gasinensis  ita  habet.  Tempusque 
veniet,  cum  excutias,  et  solvas  jugum  de  cervicious 


D 


1  que  in  somnis  scalam,  stantem  super  terram,  cu- 
»  jus  cacumen  coelos  tangebat,  et  angeios  ascenden- 
»  tes,  et  descendentes  per  eam,  et  Dominum  inni- 
»  lum  scalee,  dicentem  sibi  :  Ego  snm  Dominus 
»  Deus  Abraham  patris  tui,  et  Deus  Isaac ;  terram, 
»  in  qua  dormis,  tibi  dabo,  et  semioi  tuo  etc.  Gum- 
»  que  evigilassot  Jacob  de  somno,  ait  :  Vere  Domi- 

>  nus  est  in  loco  isto.  Quam  terribilis,  inquit,  est 
»  locus  iste  1  non  est  hic  aliud,  nisi  domus  Dei,  et 

>  porta  coeli.   Surgens  ergo  mane ,  tulit  lapidem, 

>  quem  supposuerat  capiti  suo,  et  erexit  in  titulum, 

»  fnadens  oleum  desaper ;  >  vovens  se  decimas  ex 

omnibus  esse  daturum,  si  Dominus  eum  custodiret, 

et  vitse  necessaria  ei  tribueret.  Dicamus  ergo  qoid 

lapis,  quid  scala,  et  quid  angeli  significent.  Lapis 

ille,  super  quem  Jacob   dormivit,  Ghristus  841  est, 

qni  pluribus  in  locis  lapis  vocatur.  Super  ejus  pe- 

ctus  quoque  Jo.  Evangelista  recumbens,  non  minora, 

quam  Jacob,  videre  meruit.  Saper  boc  igitur  lapide 

dormiant  (  •  bcati  »  enim  •  mbrtui,  qui  in  Domino 

moriuntur  Joan.  xiv,  13  > ),  quicunque  coelestia  vi- 

dere  desiderant.  Scaia  vero,  quae  coelum   tangebat, 

virlutum  et  bonorum  operum  concatenatio  intelli- 

gitur,  (162)  Sicut  enim  per  scalam  quibnsdam  gra- 

dibus  ad  altiora  conscenditur,  ita  de  virtnte  in  vir- 

tuis.  Hoc  totum  juxta  litteram  completum  est^  mul- 
tumque  Judxis  nocet,  quod  jugum  fratris  excussermt 
de  cervidbus  suis. 
(162)  Vid.  Aog.  De  civit  Dei,  lib.  xvi,  c.  38., 


EXPOSmO  IN  GENESIM. 


210 


B 


proficiscentibus,  «  Tidebitar  Deus  deorum  in  A 
?S(U.  Lxxxm,  8).  >  Angeli  vero,  qui  per  hanc 

ascendebant  et  descendebant,  sanctos  viros 
^ant,  qui  virtutum  gradibas  et  bonis  ope- 
ad  ccelestia  regna  censcendunt;  sie  enim 
l  astra.  Quid  est  aatem  quod  angeli  non  solam 
ere,  sed  descendere  qaoqae  videntur,  nisi 
ancti  viri  in  bac  vita  sine  peccato  esse  non 
it?  (c  Si  enim  dixerimus  quia  peccatum  non 
os,  ipsi  nos  seducimas,  et  veritas  in  nobis 
st  (/  Joan.  I,  8).  »  Quoties  igitur  sancti  pec- 
>er  hanc  scalam  descendunt.  Bene  autem  buic 
innixus,  sive  obfirmatus  Dominas  stare  vide- 
t  nos  quoque  doceat  quod  semper  virtutum 

inniti  debeamus.  Hic  enim  non  est  baculas 
oeus,   et  qui  facile   frangatur;   qui  innixus 

secure    stare   poterit.    Evigilans    autem    a 

Jacob  ait :  c  Vere  Dominus  est  in  loco  isto,  > 
»  eum  loquentem  audivi,  et  super  dormiens 
,  et  ego  nesciebam;  ideoque,  si  quid  peccavi» 
hibens  huic  lapidi  dignam  reverentiam,  igno- 
feci.  «  Quam  terribilis  est  locus  iste,  >  in  quo 
labitare  dignatur;  •  non  est  hic  aliud,  nisi 

Dei,  et  porta  coeli  :  >  in  quo  angeli  habi- 
t  sanctorum  scala  conspicitur.  c  Erexit  igitur 
n  in  titulum,  >  venerans  ilhipi  in  lapide,  qui 
am  lapidem  significabatury  quem  quia  Deus 
etitis  unxcrat  prse  participibus  suis,  ipse  quo- 
per  eum  oleum  fudit.  Deinde  ait  :  «  Et  lapis 

qnem  erexi  in  titulam,  vocabitur  domus  q 
»  Ilie  etenim  lapis  Ghristi  carnem  significa- 
I  quo  omnis  plenitudo  divinitatis  habitabat 
aliter,  de  qua  scriptam  est :  «  Sapientia  eedifi- 
bi  domum  (163)  {Prov,  ix,  \.)  »  Sapientia  Yer- 
foavit  sibi  domum,  camem  videlicet,  qaam  as- 
X ;  quia  «  Verbum  caro  factum  est,  et  habita- 
nobis  [Joan.  i,  14).  »  Et  «  excidit  columnas 
;  id  est  septem  Spiritas  sancti  gratias,  qase 
*  hanc  domum  sustinerent.  Nondum  autem  de 
s  lex  scripta  erat,  et  jam  se  Jacob  decimas 
m  esse  promittit.  Hoc  enim  et  Abraham  fe- 
Bgitur.  Mirum  enim  per  hoc  significare  vole- 
t  quia  decimus  est  homo  (novem  enim  sunt 
I  angelorum),  illuc  quasi  pro  pignore  sui  de* 
nitterent,  ubi  se  quasi  decimas  venturos  esse  ^ 
mt. 

CAPUT  XXIX. 
2ctus  inde  Jacob  venit  ad  quemdam  puteum 
]uem  tres  greges  ovium  accubabant.  Ibi,  qaia 
'^erat  Rachel  cam  grege  esse  venturam,  eam 
latus   est,  et  adaquato   grege,  osculatus  est 
Deinde  venit  ad   Laban,   servivitqae  ei   pro 

septem  annis,  septemque  aliis  pro  Lia.  Di- 
1  est  ergo,  quid  Jacob,  quid  Laban*  et  filice 
gnificent  Jacob  autem  maltis  de  causis  €hri- 
ignificat,  prcesertim  hoc  in  loco,  quia  pastor 


exstitit.  Laban  vero»  qai  candidus  interpretatur» 
mundam  designat,  quoram  nomina  satis  sibi  conve- 
nire  videntur.  Quis  enim  mundi  hujus  candorem  et 
pulchritudinem  non  miretdr?  Lia  vero,  quia  lippis 
erat  oculis,  et  laborioia  interpretatur,  Sjnagogam, 
sive  activam  vitam  demonstrat,  At  vero  Rachel, 
quffi  decoram  faciem  habebat  et  interpretatur  ovis^ 
Ecclesiam,  sive  contemplativam  vitam  ostendit. 
Sequamur  igitar  ordinem.  Venit  Jacob  ad  puteum. 
Puteus  iste  Novi  Veterisque  Testamenti  scientia 
mihi  esse  videtur.  Tres  vero  greges  ovium,  Judffil 
sant,  Samaritani  et  heeretici  :  hi  enim  tres  de  hoc 
pateo  bibunt.  Bene  aatem  puteas  iste  magno  lapide 
clauditur;  illo  scilicet,  de  quo  scriptam  est  :  «  Qu^ 
claudit,  et  nemo  aperit,  qui  aperit,  et  nemo  claudit 
(Apoc.  ii(,  7).  >  —  « Ipse  est  leo  de  tribu  Juda,  qui  ape- 
ruit  librum,  et  solvit  septem  signacala  ejus  {Apoe.  t, 
5).  >  Stabat  igitur  Jacob  juxta  puteum,  et  stabant 
greges  ovium;  sed  quia  nondam  venerat  Rachelt 
adhuc  puteus  claasus  erat.  Tandiu  enim  clausus  est 
puteus,  quandiu  Ghristus  loqui  non  incipit.  Venit 
Rachel,  aperitur  puteus,  adaquantur  oves,  bapti- 
zantur  fideles,  loquitar,  et  prsedicat  Ghrbtus.  Hoc 
est  enim,  quodait.  «  Et  osculatus  est  eam.  >  De 
hoc  enim  oscuio  dicitur  :  «  Osculetur  me  osculo 
oris  sui  (Cantit.  i,  i).  »  Qaod  autem  Rachel  nun* 
tiavit  Laban  patri  suo  de  adventu  Jacob,  hoc  datu' 
intelligere,  quod  S.  Ecclesia  Christi  adventum  huic 
mundo  prsedicavit.  Qua  annuntiante,  occurrit  Laban; 
quia  prsedicante  Ecclesia  totus  mundus  ad  Christom 
convertitur.  Septem  autem  annis  servivit  Jacob  pro 
Lia,  septemque  pro  Rachel,  qaia  per  sb^  sive  per 
servos  suos  tota  hac  ultima  oitate,  quae  in  septem 
diebus  volvitur,  pro  conjungendis  sibi  animabus 
fidelium  Christus  Dominus  noster  huic  mundo  servit; 
«  Non  enim  venit  ministrari,  sed  ministrare  {Matth» 
XX,  28).  »  Quid  est  autem  quod  pro  Rachel  subin* 
tro  ducitur  Lia«  nisi  quia  prior  est  activa  vita,  qoam 
contemplativa?  Preedicare  namque,  baptizare,  elee^ 
mosjnas  dare  ad  activam  vitam  pertinent,  qu®  nis^ 
prsecedant,  nemo  erit,  qui  in  Dei  contemplatione 
delectetur.  Quis  enim  contemplabitur,  quod  nescit? 
Sequitur  : 

8S  «  Videns  aatemDominus  quod  Jacob  despi- 
»  ceret  Liam,  apernit  vulvam  ejus,  sorore  sterile 
9  permanente.  »  Sterilis  namque  a  principio  erat 
Ecclesia,  cum  jam  Sjnagoga  innumerabiles  filios 
peperisset.  Activa  semper  Deo  filios  parit;  contem- 
plativa  vero  sibi  soli  proficit.  Et  illa  quidem  lippis 
est  oculis;  hsec  vero  decora  facie,  sed  steriiis.  Hec, 
omnibus  prsetermissis,  solam  Deum  videre  desiderat; 
illa  sic  ad  Deam  caligantes  mentis  oculos  dirigit,  ut 
hujus  vitffi  necessaria  non  amittat. 

CAPUT  XXX. 

Sed  quid  est,  quod  hae  sanctse  mulieres,  nimio 
desiderio  filiorum  non  solum  per  se,  Terom  etiam 


Id«  cod.  Laurent. 


211 


S.  BRUNOiMS  EPISCOPI  SIGNIRNSIS 


2i2 


per  ancillas  filios  pariQnt,  (164)  nisi  qaod  S.  Ecde-  A  natnra  operatar  interius.  (165)  Unde  in  conceptu 


sia-y  non  solum  per  justos  et  catholicos,  verum 
etiam  per  peccatores  et  hsereticos,  et  haptizat,  et 
filios  generat?  Non  taroen  hi  ancillarum  filii  dicun- 
tur;  quoniam  quicumquelbaptizet,  sola  tamen  raater 
Ecclesia  est.  Sequitur  aatem,  quod  Ruhen  egressus 
in  agrum  invenit  mandragoras,  quas  dedit  Lise 
matri  snee;  pro  quihus  Rachel  concessit  sorori,  at 
ea  nocte  Jacoh  dormiret  cum  ea.  Dicuntur  autem 
mandragorffi  hanc  hahere  naturam,  ut  somnum 
provocent,  et  hominis  imitentur  imaginem,  et  sterlli 
prsestent  fecunditatem.  Per  quod  datur  intelligi 
quod  sancti  viri,  et  solins  Dei  amplexihus  inhseren- 
tes,  aliquando  quasi  gravi  sommo  gravati,  eos, 
quihus  Deum  contemplahantur,  oculos  claudunt,  et 


eqoarum  sive  canum,  quidam  eis  ante  oculos  mares 
optimi  generis  ponere  solent.  Narrant  enim  quam- 
dam  mulierem  ^thyopem  peperisse,  quoniam  eo 
tempore  quo  concipiebat,  ejus  figuram  in  pariete 
depictam  conspexerit;  quod  quidem  ex  his,  qaae 
jam  modo  narrantur,  satis  verisimiio  esse  videtur* 
Sed  quid  per  canales,  quihus  aqua  effundehatur, 
nisi  Ecclesise  doctores  intelliguntur,  ex  quorum  ore, 
quasi  ex  quihusdam  canalihus,  sapientiae  et  scien- 
tiae  fluenta  decurrunt?  Quid  vero  per  virgas,  nisi 
sermones  prolixi,  longeeque  sententise  Scripturarum, 
quse  quidem  ex  ea  parte  decorticatee  sunt,  secun- 
dum  quam  spiritualiter  intelliguntur?  Ex  ea  parte 
Yero  qu8e  cum  corticihus  relinquuntur,  illae  Scri- 


cieterorum  hominum  imitantes  imaginem,  nolentes      pturse  sunt  quae  juxta  litteram  et  solam  superiiciem 


huic  Titae  penitus  inutiles  esse  et  infecundi,  terre- 
narum  rerum  dispositionem  et  procurationem  in 
se  suscipiunt.  Hoc  autem  et  Apostolus  faciehat,  qui, 
quasi  Rachel,  raptns  ad  tertium  coelum,  mox  quasi 
Lia  ad  maritales  descendens  concuhitus,  ait :  t  Vir 
uxori  dehitum  reddat,  similiter  et  nxor  viro.  Vir 
non  hahet  potestatem  sni  corporis,  sed  mulier;  et 
mulier  non  hahet  potestatem  sui  corporis,  sed  vir 
(I  Cor.  vir,  3).  »  Et  quoniam  exemplo  activse  vilce 
agit  hoc  contemplativa,  non  immerito  dicitur,  quod 
Rachel  has  mandragoras  emerit  a  sorore.  Quia  vero 
non  nisi  una  nocte  ei  maritum  concessit,  non  din- 
tius    ah    ejus    contemplatione    se    extraneam    fore 


exponnntur;  quia  quse  semper  crescunt  et  nunquam 
deiiciunt,  merito  virldes  fuisse  perhibentur  :  quarum 
alise  quidem  his,  qui  viiiorum  sestu  ardent,  refrige- 
rii  et  suavitatis  umhram  prsehent,  secundum  po- 
puli  plataoique  naturam  :  aliae  verq  dulccdinem 
et  delectabilem  saporem  preestant  ad  amjgdalse 
similitudioem.  In  istorum  igitur  conspecto  et  in- 
telligentia,  oves  S.  Ecclesise,  quas  pastor  honus  nu- 
trit,  verhi  Dei  semen  coucipientes,  multarum  varie- 
tatum  filios  pariunt.  De  quibas  scriptum  est :  «  Om- 
nis  gloria  ejus  fiiise  regis  ah  intus,  in  iimhriis  aurtis 
circumamicta  varietatihus  (PsaL  xliv,  14).  »  Non 
enim  unius  coloris  Ecclesiae  filii  sunt,  sed  pro  diver- 


signiiicavit.  Aliter  autem  cum  Lia,  aliter  vero  cum  „  sitate  virtutum,  quasi  qusedam  gemmse  divcrsi 

Y^  1  11  1-  *J.       M.       I  1-  'II  l*i  ■  ^^     «  •  •  <»      1  <  IW  1  f  1  *         1 


co- 


Rachel  hahitat  Jacoh;  cum  illa  carnaliter,  cum  hac 
spiritualiter.  Ex  qua  filios  generat,  huic  se  visibilem 
prsehet.  Sascipiens  igitur  mandragoras  Rachel,  id 
cst  terrenarum  rerum  ad  tempus  curam  gerens, 
concepit,  et  peperit  iilium.  «  Lsetare  igitur,  steriiis, 
quse  non  paris;  erampe,  et  clama,  quse  non  parturis : 
quia  multi  filii  desertse,  magis  quam  ejus  quse  ha- 
bet  virum  {Galat,  iv,  27).  » 

Sequitur  autem  de  eo  quod  Jacoh  postulavit  a 
Lahan,  nt  quidquid  in  ovibus,  et  capris  rufum 
fuerit  et  maculosum  et  varium,  sibi  pro  mercede 
daretur.  Hoc  autem  cum  Laban  concessisset,  vi- 
dissctque  in  sommis  Jacob  omnes  mares  varios  e^ 
maculosos   super  feminas    ascendisse,    tulit   virgas 


loris  in  eis  refulgent.  Hoc  autem  Jacob  ex  eo  tem- 
pore  prsevidehat,  30  quando  mares  in  somnis  super 
feminas,  non  nisi  varios  ascendisse  videbat.  Hanc 
autem  varietatem,  non  solum  doctore?  Ecclesiseque 
magistri,  verum  etiam  ipsse  plehes  hahere  prohau' 
tur. 

CAPUT  XXXI. 
Debinc  autem  narratur  quod  Jacob  fugiens  Laban , 
cum  uxoribos  et  liberis  omniqoe  suhstantia  quam 
possederat,  reverteretur  in  terram  nativitatis  suse  *, 
quem  Laban  septem  diehus  persecutus,  compre. 
hendit  in  monte  Galaad.  Admonitus  autem  a  Do. 
mino,  ne  contra  Jacoh  quidquam  asperum  loquere- 
tur,   facto  foedere  cum  eo,   reversus  est  in  locam 


populeas,  et  amygdalinas,  et  ex  platanis,   quas  ex  D  suum.  Jacoh  vero  abiit  itinere  quo  coeperat.  Dixi- 


parte  decorticavit,  et  ex  parte  cum  corticibus  reli- 
quit,  posuitque  eas  in  canalibus,  ubi  effundcbatur 
aqua,  ut,  dum  venissent  greges  ad  bihendum,  in 
earum  conspectu  conciperent.  Dicunt  enim  philoso- 
phi  quod  in  coneeptu  exteriorem  visum  natura  se- 
qnatur,  et,  qnod  visus  contemplator  exterius,  hoc 

(164)  Notandum  cum  August.  quod,  «  ex  eo  tem- 
pore  quoniam  multiplicandse  posteritatis  causa,  plu- 
res  uxores  lex  nuUa  prohibebat,  accepit  Jacob 
etiam  illam,  cui  uni  futuri  conjugii  fidem  fecerat.  • 
De  civit.  Dei  lih.  xvi,  c.  38. 

(165)  Philosophi  ex  recentiorihus  plures  existi- 
mant  commotam  matrum  phantasiam  esse  non  posso 
causam  cur  maculse,  aut  alia  signa  fetihus  appa- 
reant;  id  vcro  cen^ent  potissimum  post  Blondellum 


mus  cnim,  quod  Laban  hunc  muudum  signiiicet. 
Merito  igitur  Jacoh  cum  uxoribus  et  iiliis  omnique 
substantia  fugiens  Laban,  reverlitur  in  terram  pa- 
trum  saorum,  quatenus  nobis  daret  exemplum,  ut 
non  diligamus  mundum,  neque  ea  quse  in  mundo 
sunt.  Fugiamus  ergo  mundi  servitutem  cum  omnibus 

philosophum  Angelum,  qui  hdc  de  re  metaphysicam 
physicamque  dissertationem  conscripsit.  Rationihus 
quidem  anatomicis  uti  videlurBIondeJlus  ad  rem  pro- 
handum  validissimis;  sed  quam  multa  latent  adbuc 
incomperta  quoad  ipsas  physicas  hominam  actioues 
hominumque  aifectus!  Scriptura  sacra  hoc  in  ioco 
aperte  omnino  non  tribuit  effectum  illum  commotae 
genitorum  phantasise,  sed  naturalis  loquendi  ratio 
videtur  illud  suadere. 


EXPOSITIO  IN  GENESIM. 


2i4 


s,  et  propinquis,  quos  vel  exemplo,  vel  admo-  A  angelas  nisi  Christum  designat  ?   De  quo  scriptum 


le  salvare  valemns.  Revertamur  in  terram  pa- 
nostrorumy  in  terram  lacte,  et  melle  manan- 
in  terram,  quam  habitat  Abraliam,  Isaac,  et 
,  nostramque  snbstantiam  bene  disponentes 
cum  feramos,  ut  Deo  serviat»  et  non  mundo. 
Limeamus  Laban,  id  est  non  timeamus  hunc 
lam  qui  septem  diebus,  id  est  omni  tempore, 
persequitnr,  ut  suee  nos  subjiciat  servltuti. 
enimnon  patietur  nos  tentarisupraidqaodpos- 
s  (/  Cor,  X,  13) ;  ponamus  fcedas  cum  Laban, 
nns  foedus  cum  mandi  deliciis  et  voluptatibus, 
3que  ipsffi  ad  nos,  neque  nos  ad  ipsas  reverta- 
Hajus  autem  foederis  testis  sit  Galaad.  Inter- 


est :  «  Et  statim  venient  ad  templum  sanctum  suum 
dominator  Dominus,  quem  vos  quseritis,  et  angelus 
testamenti,  quom  vos  vultis  (Malach,  iii,  1).  »  Si 
enim  luctamen  angeli  cum  Jacob  tantum  ad  litteram 
intelligere  velimus,  nonne  ridiculum  esse  videtur  ? 
Quid  enim  utilitatis  fuit  cum  Jacob  angelum  pu- 
gnasse?  prsesertim  cum  dicatur  quod  eum  superare 
non  possel.  Quis  hoc  credat  ?  Quid  est  denique  qaod 
claudicare  eum  facit  et  benedicit?  AAgelus  igitur 
iste  Christus  est ;  ideoque  modo  vir,  modo  angelus 
appellatur.  Qui  carnem  suscipiens,  et  in  mundum 
veniens  usque  mane  cum  Jacob  luctatus  est ;  quo- 
niam  usque  ad  horam  resurrectionis,  quae   primo 


tur  autem  Galaad  acervus   testimonUf  per  quem  ^  mane  facta  est,  eum  Jxxdm  persequi  non  cessarunt 


turas  sacras  intelligimus,  in  quibus  sanctorom 
lonia  sunt  coacervata.  Hoec  autem  saparant 
mundo  ;  heec  sunt,  quse  separant  nos  ab  hujus 
i  yanitatibus.  Beatus  igitur  ille,  qui  stat  juxta 
.d,  qui  sanctorum  credit  testimoniis,  et  in  lege 
ni  meditatur  die  ac  nocte. 

CAPUT  XXXII. 
.  igitnr  Jacob  itinere  quo  coeperat ;  fueruntqae 
namangeli  Dei,  quos  cum  vidisset,  ait:  «|Castra 
unt  hsec :  »  misitque  nuntios  ad  Esau,  ut  inve- 
gratiam  apnd  eom.  Insuper  et  munera  ei 
it,  nt,  si  non  precibos,  saltem  muneribus  pla- 
ur.  Cumque  omnibus  ante  missis  ,  solus  in 
is  remaneret:  «  Ecce  vir  loctabatur  cum  eo 


Luctabatur  autem  Christus  cum  Judeeis,  quoniam 
admonendo,  agendo,  increpando,  eos  soepissime  ad 
iracundiam  provocabat.  Luctabantur  Jndcei  cum 
Christo,  insidiando,  accosando,  'irridendo,  multis- 
que  modis  persequendo.  Qui  cum  eos  superare  non 
posset  (non  potuit  quidem,  quia  noluit,  «  oblatos 
estenim,  quia  ipse  voluit  [Isa.  liii,  7] ;  »  noluit  au- 
tem  per  carnem  vincere,  quia  carnem  redimere 
venerat)  tetigit  nervum  femoris  ejus  ,  et  statim 
emarcuit.'Sic  igitur  Christus  et  ex  parte  benedixit 
Jacob,  et  ex  parte  non  benedixit.  39  Benedixit 
pedem  rectum,  non  benedixit  pedem  claudum.  Be- 
nedixit  Apostolos,  cseterosque  credentes,  non  bene^ 
dixit  crucifigentes  et  persequentes.  Secundnm  igitur 


|ae  mane,  qui  cam  eum  superare  non  posset,  C  hanc  partem  benedicuntur  Judsei,  secundum  autem 


git  nervum  femoris  ejus,  et  statim  emarcuit. 
itque  ad  eum  :  Dimitte  me  ,  aurora  est.  Re- 
mdit  .  Non  dimittam,  nisi  benedixeris  mihi.  Ait 
^o  :  Quod  nomen  est  tibi  I  Respondit :  Jacob. 
ille  :  Nequaquam  Jacob  appellabitur  nomen 
im,  sed  Israel :  quoniam  si  contra  Deum  fortis 
sti,  quanto  magis  contra  homines  prsevalebis  ? 
errogavit  eum  Jacob  :  Dic  mihi,  quo  appellaris 
mine.  Respondit :  Cur  quoiris  nomen  meum  ? 
6)  Et  benedixit  eum  in  eodem  loco.  Vocavitque 
ob  nomen  loci  illius  Phanuel,  dicens  :  Vidi 
minum  facie  ad  faciem,  et  salva  facta  est  ani- 
i  mea  :  ortusque  est  ei  statim  sol,  postquam 
nsgressus   est  Phanuel.   Ipse  vero   claudicabat 


illam  claudicant.  Unde  et  dicitur :  «  Filii  alieni 
mentiti  sunt  mihi ,  fiilii  alieni  inveterati  sunt  et 
claudicaverunt  a  semitis  suis  (Psal.  xvii ,  46).  » 
Usque  hodie  namque  uno  pede  claudicant  Jndeei, 
Vetus  et  non  Novum  Testamentum  sascipientes(i67). 
Ergo  quia  in  duo  dividitur  Jacob,  id  est  credentes 
et  non  credentes,  altera  ejus  pars  luctatur  cum 
Christo,  illa  videlicet  quas  claudicat;  altera  ejus 
benedictionem  petit  a  Christo.  Et  illa  quidem  pars, 
quas  superbe  luctabalnr,  emarcuit  ;  hffic  autem, 
quia  pie  eum  detinere  nitebatur,  benedicitur.  Non 
enim  vi,  sed  amore  detinetur  Christus.  Cur  enim 
non  totus,  sed  ex  parte  percutitur  Jacob,  nisi  quia 
non  totus  Judaicus  populus,  sed  ex  parle  ei  contra- 


le.  9    Quam    ob   causam    non  comedunt  filii  f)  riusfuit?  Unde  Apostolus :  «  Csecitas  ex  parte  con- 


1  nervum,  qui  emarcuit  in  femore  Jacob.Merilo 

n  Jacob,  postquam  separatus  est  a  Laban,  ob- 

angelos  habuit  :  quoniam  qui  mundum   relin- 

it,  mox  in  Dei  militia  computantur,  et  qurcastra 

int  sseculi,  videre   et    habitare   merentur  castra 

Nemo  autem    a  mundi    principibus    virisque 

iaribus  pacem  quserere  dedignetur ;  cum  Jacob 

anctus,   et  cui   se  auxilium   preestiturnm  Deus 

liserat,  tam  suppliciter  et  precibus  et  preemiis 

placare  contendat.  c  Superbis   enim  Deus  re- 

; ;  kumilibus  autem  dat  gratiam  {Jacob,  iv,  6).  » 

l  aotem  hoc  ih  loco  significat  Jacob  nisi  Judseo- 

populum,  qui  ab  eo  originem  ducit?  Quid  vero 


tigit  in  Israel  (Aom.  xi,  15).  »  Quare  autem  dicit  : 
•:  Dimitte  me,  aurora  est  ?  »  bonis  utique  dicit,  qui 
post  auroram,  post  resurreclionem  per  dies  qoa- 
draginta  eum  tenere  in  hoc  mundo  meruerunt.  Unde 
ipse  quasi  teneretor,  dicebat :  c  Expedit  vobis,  ut 
ego  vadam  :  nisi  ego  abiero,  Paraclitus  non  veniet 
ad  vos  [Joan.  xvi,  7).  ^)  Neque  enim  prius  eum  di- 
mittunt,  nisi  benedicat.  Sic  enim  evangelista  ait : 
«  Et  elevatis  manibus  benedixit  eis.  Et  factum  est, 
dum  benediceret  illis;  recessit  ab  eis,  et  ferebatar 
in  coelum  (Luc.  xxiv,  50).  »  Sola  ergo  pars  bonorom 
eum  tenuit ;  sola  benedicitur,  sola,  mutato  nomine, 
vocatur  Israel.   Interpretatar  enim  Israel  vir  videns 


56|  Cod.  Casia.  addit,  quodestadmirabile? 

07)  Eamdem  interpretationem,  sed  compendiosius  affert  August.  Vvb.  dV.\^^^mV»\^«v^^»^«*^^« 


2H5 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


216 


B 


Deum.  Soli  igitnr  huic  partidlcitur  :  «  .QQoniam  si  A 
contra  Deum  fortis  fuistiy  quanto  magis  contra  ho- 
mines  prseyalebis  ?  »  In  hoc  enim  contra  Deum  fortis 
fuit,  qui  tandiu  eum  tenuit,  donec  ei  benediceret. 
Sic  et  Mojses  eum  tenebat,  cum  Dominus  ait: 
«  Dimitte  me,  ut  destruam  populam  himc,  et  fa- 
ciam  te  in  gentem  magnam.  >  Nisi  enim  teneretur, 
non  dixisset,  dimitte  me.  Prsevalaerunt  autem  sancti 
contra  hostes,  quoniam  sancti  per  fldem  vicerunt 
regna  {Ileb.  ii,  33).  Dixitque  Jacob  :  •  Vidi  Dominum 
facie  ad  faciem,  et  salva  facta  est  anima  mea.  » 
Vidit  enim  Jacob  Dominum,  non  in  propria  sub- 
stantia  sua,  qui  quidem  invisibilis  est,  sed  per  an- 
gelum,  qui  ei  loquebatur.  Viderant  et  apostoli 
Christum,  prius  qaidem  secundum  humanitatem ; 
postea  vero  contemplatione  spiritualis  intelligen- 
tiaB. 

CAPUT  XXXIII. 
Audiens  autem  Jacob  quod  Esau  veniret  ei  ob- 
yiam,  divisit  pueros  suos  et  uxores,  dicens  :  Si 
percusserit  Esau  unam  tarmam,  salvabitar  altera. 
Gregibus  prsemissis,  posuit  ancillas  et  liberos  earum 
in  principio,  Liam  vero  cum  suis  secundo  loco ; 
Rachel  autem  et  Joseph  novissimos.  Hoc  autem 
facto  Ecclesise  persecutiones  et  martyrum  puguas 
significabat  Jacob.  Prius  enim  substantia  et  pos- 
sessiouibas  privabantur  sancti  ,  ut  et  Apostolus 
quosdam  laudans,  ait :  «  nam  et  rapinam  honorum 
vestrbrum  cum  gaudio  suscepistis  {Hebr.  x,  34).  » 
Cumque  sic  tjranni  superare  non  possent,  domos  C 
ejus  et  familias  auferebant,  sed  cum  neque  sic  sancti 
vincerentur,  tormenta  eorum  corporibus,  qaee  per 
Liam  intelliguntur,  adhibebant ;  sic  enim  ad  Ra- 
chel,  id  est  animam  se  pertingere  posse  sperabant. 
Sed  quia  Dominus  dixerat :  «  Nolite  timere  eos  qui 
occidunt  corpus,  qaoniam  animam  non  possunt 
occidere  {MaUh.  x,  18),  •  ca^teris  omnibus  rclictis, 
solam  animam  defendere  nitebantur.  Id  ipsam  et 
Job  significavit  ,  qui  prias  omnem  substantiam , 
deinde  ifiios  et  filias  pcrdidit  ,  postmodum  vero 
toto  corpore  gravissime  flagellatus,  solam  animam 
custodire  studait^  de  qua  Dominas  dixerat  ad  Sa- 
tan :  Verumtamem  animam  ilius  serva  {Job  ii).  » 
Hinc  enim  per  Psalmistam  dicitar ;  Dominus  cu-  ^ 
stodiat  te  ab  omni  malo ;  >  et  statim  determinans, 
ait :  c  Custodiat  animam  taam  Dominus  (Ps.  cxx, 
iO).  1  Negligitur  ergo  Lia  propter  Rachel  ;  negli- 
guntur  anciilae  et  filifie  earum  propter  Liam,  negli- 
guntur  greges ,  cunctaque  substantia  propter  an- 
cillas ;  quoniam  et  caro  negligenda  est  propter  ani- 
mam  totaquo  familia  negligenda  est  propter  car- 
nem,  omnique  possessioni  privata  famiiia  prseponi 
debet. 

CAPUT  XXXIv. 
Postquam  autem  Esau,  yiso  Jacob,  reversus  est 
in  Seyr,  et  Jacob  veniens  habitavit  juxta  urbom 
Salem,  egressa  est  Dina  filia  Lise,  ut  videret  maliere« 
regionis  iliius.  Quam  Sichem  filius  Emor  princeps 
illius  terr®  rapuit,  et  dormivit  cum-  ea.   Unde  Si- 


meon  et  Levi,  fratres  Dinffi,  yehementer  indignatis  f= 
opportuno  tempore  considerato,    ingressi  sunt  ur-  ) 
bem,  cnnctisque  interemptis,  sororem  suam  eripue-  i^ 
runt,  Quid  enim  per  Dinam,  nisi  simplices  quosque  '^ 
et   carnales  intelligimus,    qui  ad  matris  similitudi 
nem  lippitudinem  in  oculis  habentes  facillime  decipi    ^ 
possunt?  Qnid  vero   per   Sichem,  qui  interpretatur    « 
humerus,  nisi  hseretici  intelliguntur,  qui  quasi  viri    . 
fortes   ,  quoscumque  decipere  ^ossant  ,    in  snum 
gregem  ferre  conantur?   Bene  autem  Sichem  filius 
Emor  esse  dicitur  ;  Emor  enim  asinus  interpretatur: 
hic  igitur  humerus  et  hic    asinus   roultos  forunt  in 
perditionem  fieternam.   Heeretici   igitur,   quia  asini 
filii  sunt,  sanum  et  rationabilem  intellectum  habere 
non  possunt.  Jlgreditur   autem  Dina  ad    videndas 
muliercs  regionis   illius,  qaoniam  simpiices  viri  ab 
Ecclesia  separantar,  quos  haereticorum   et  philoso- 
phorum  dogmata   audire  3H   delectat.  Mox  igitur 
capiuntur  et  decipiuntuT*,  et  in  hccreticorum  gregem 
transfernntur ;  unde  fit   ut  anima  Deo   desponsata 
scortum  diaboli  esse  incipiat.  Sod  mira  hiereticormn 
astutia  I  non  sufficit   eis   unam  animam  rapuisse  : 
quinirao    in  totam  Ecclesiam   animum  intcndunt : 
circumciduntur  igitur,  et  sanctorum   religionem  se 
habere  velle  simulant,  ut,  inter  sanctos  conversan- 
tes,  facilc  eos  decipere  valeant :  hoc  est  enim   quod 
dicit  Sichem  et  Emor.  Si  circumcidamus   masculos 
nostros,  ritum  gentis  imitantes  et  substantia  eoram, 
et  pecora,  et  cuncta  qure  habent  nostra  erunt.    Nou 
ergo  religionis  causa  circomciduntur,  sed  ut  domum 
etuniversa  qu»  possident  sibi  subjiciant.  Sed  quid 
faciunt  Simeon  et  Levi  ?  Quid  faciunt  sacerdotes   et 
levitse  !  Quid  faciuntepiscopi  Ecclesia^.que  doctores? 
Accipiunt  gladium  spiritus,  quod  est  verbum  Dei, 
conveniunt  in  unnm,  invaduut  conventicula  hsereti- 
corum,  detegnntur  hsereses,  patefiunt  simulationes, 
a  maximo   usque   ad   miuimum   aut   rapiunt,   aut 
occidunt  :  occidunt  autem,  quoniam,  eos  anathemato 
percutiontes,  {eterna  morte  condemnant  ;   eos  vero 
rapiunt,  quos  ab  hoeretica  pravitatc  ad  fidem  Christi 
convertere   valent  .     Sic  igitur  eripiunt  Dinam   et 
simplices  animas   Ecclesise    conciliaut.   Ho^c  autem 
vindicta  ex  hoc  Deo  placuisse  probatur,   quia  terror 
Domini  omnes  per  circuitum  civitates  invasit,  neque 
sunt  ausi   persequi  rccedentes.  Quod  autem   Jacob 
displicuisse  dicitur>   ad  historiam   magis  pertincro 
videtur. 

CAPUT  XXXV. 
Post  haec  autem  praecepit  Dominus  Jacob  nt  as- 
cenderet  Bethel  et  habitaret  ibi.  Jacub  vero  jussit 
domui  suae  ut  abjicerent  deos  alienos,  et  munda- 
rentur,  et  vestimenta  mutarent.  Dederunt  ergo  ei 
deos  quos  habebant,  et  inaures  qua3  erant  in  auribus 
eorum.  At  ille  infodit  oa  subter  terebinthum,  qum 
est  post  urbem  Sichem.  Bethel  enim  interpretatur 
domus  Dei.  Merito  ergo  illuc  ascendunt  qui  hreretici 
interea  erant,  priusquam  ascenderant ;  deos  alienos 
abjiciunt,  quia  nemo  habitat  in  domo  Domini,  qai 
diis  serviat  alienis.   Mundantur  prceterea,  et  vesti- 


ff  117  EXPOSITIO 

-  Benta  mutant,  at,  anima  et  corpore  baptizati,  Ghri- 
stom  induere  mereantar.  Jacob  autem  et  deos,  et 
inaures  terrse  infodit,  ut  velat  mortui  intelligantur 
et  ad  homines  decipiendos  ulterius  non  appareant. 
Sed  quare  inaures  cum  eis  infodiuntur,  nisi  ut 
nemo  ulterius  in  eorum  memoria  aures  hominum 
sollicltare  prsesumat?  Sunt  enim  in  aures  aurium 
omamenta,  pro  quibus  auditus  intelligitur.  Aures 
enim,  quae  non  audiunt,  ornatse  non  sunt.  Sic  igitur 
Jacob  domesticorum  suorum  aures  circumcidens,  ad 
deorum  laodes  audiendas,  surdos,  et  sine  auditu  esse 
volebat.  Unde  scriptum  est :  t  Periit  memoria  eo- 
ram  cum  sonitu  (PsaL  ix,  8).  >  Si  enim  non  sit  qui 
aadiat,  et  sonitus,  et  prsedicatio,  et  meraoria  perit. 
Venit  ergo  in  Bethel,  et  eedificato  ibi  altare  ,  vocavit 
nomen  lociillius  domus  Dei.  «  Eodem  tempore  mor- 
«  tua  est  Debora  nutrix  Rebeccse,  et  sepulta  est  ad 
c  radices  Bethel  subter  quercum,  vocatumque  est 
c  nomen  loci  illius,  Quercus  iletus.  >  Eodem,  inquit, 
tempore,  quo  Jacob  ascendit  de  Bethel,  mortua  est 
Debora  nutrix  Rebeccse,  quoniam  eo  tempore  mor- 
tua  est  Synagoga,  quo  Christus  domum  Domini,  id 
est  Ecclesiam  asdificare  et  inhabitare  coepit.  Debora 
enim  interpretatnr  apis.  De  hac  enim  Domiaus,  ait 
i  Gircumdederunt  me  sicut  apes  {Psal.  cxvii,  i2).  » 
Fait  vero  Debora  nutrix  Rebecca>,  quoniam  Eccle- 
siam  parvulam  et  lactantem  Synagoga  nutrivit.  Ipsa 
enim  et  legem  et  prophetas  nos  docuit,  et  quidquid 
habemus  Veteris  Testamenti,  ab  ipsa  snscepimus* 
Locas  autem  in  quo  Debora,  id  est  Syaagoga,  sepul- 
ta  esi,  vocatur  Quercus  fletus,  quia  in  tenebris  ex- 
terioribus  posita  Synagoga,  umbra  ejus,  et  refrige- 
rium,  fletus  estet  stridor  dentium.  Gum  enima  calore 
nimio  mali  transeant  ad  aquas  nivium,  melius  erat 
eis  semper  sub  sole  esse,  quam  sub  illius  quercus 
umbram  succedere,  quse  eos  nimio  frigore  et  flere 
et  stridere  cogeret. 

«  Egressus  autem  inde  Jacob  venit  in  terram  quse 
«  dacit  Ephratam,  in  qua  cum  parturiret  Rachel,  pc- 
«  riclitari  ccepitob  partos  difficultatem.  Vocavit  igi- 
t  tur  nomen  filii  sui  Belom,  id  est  iilius  doloris  moi: 
ff  pater  vero  vocavit  eum  Benjamin,  id  est  filius  dex- 
«  ierse.  >  Pulchre  autem  eo  <^in  loco  peperit  Rachel, 
in  qoo  S.  Ecclesia  sumpsit  initium,  de  qua  scriptum 
esi:  «  Audivimus  eam  in  Ephrata  (PsaL  cxxxi,  6).  > 
Ephrata  cnim  est  ipsa  Bethlehem,  in  qua  Christus 
dominus  noster  secundum  carnem  natus  est.  Pariens 
autem  fllium  moritur  Rachel,  quoniam  S.  Ecclesia 
moriendo  parit.  Pariendo  namque  decollatus  est 
Panlos :  pariendo  crucifixus  est  Petrus.  Quomodo 
enim  moriendo  non  pariebat,  qni  in  cruce  positus 
prsedicando  fllios  generabat !  NuIIo  enim  tempore 
sancti  martjres  plures  fllios  genuerunt  Domino, 
qaam  eo  tempore,  quo  patiebantur.  Inde  in  Evange- 
lio  Dominus,  ait :  «^MuIier  cum  parit,  tristitiam  ha- 
bet  {Joan,  xvi,2i).  Vocatautem  hlium  suum  Belom, 
id  est  iilius  doloris  mei,  quia  in  dolore,  id  est  morte, 
et  in  angastiis  eum  peperit.  Pater  vero  vocavit  eum 
Benjamin,  id  est  filius  dexterce.  Si  enim  Ghristus 


IN  GENESIM. 


m 


A  dextera  vocatur,  Jacob  aatem  significat  Ghristum, 
ergo  filii  Christi,  filii  sunt  dexterse.  Inde  autem  et 
de  Benjamin  dicitur,  quia  utebatur  utraque  manu 
pro  dextera.  In  morte  autem  Rachel  non  fuit 
flotus  ,  quoniam  S.  Ecclesia  non  ad  moerorem  , 
sed  ad  gaudium  moriendo  tendit.  Fletur  autem , 
39  et  flet  Debora  anus  decrepita  et  despicien- 
da,  de  qua  per  Jeremiam  diciiur  :  «  Plorans  plora- 
vit  in  nocte,  et  lacrymse  ejus  in  maxillis  ejus,  non 
est  qui  consoletur  eam  ex  omnibus  charis  suis 
(Thren.  i,  2). 

GAPUT  XXVIX. 
Hinc  autem  sequitur :  quia  completis  centum 
octoginta  annis,  mortuus  cst  Isaac,  quem  fllii  ojus 
Esau,  et  Jacob  sepelierunt  in  spelunca  duplici.  Inde 
narrantur  fllii  Esau,  et  duces  eorum  ;  similitev  fllii 
Seyr  et  duces  eorum.  Quod  autem  dicitur  :  iste  est 
Onan,  qui  invenit  aquas  calidas  in  solitudine,  cum 
pasceret  asinos  Sebeon  patris  sui,  sic  accipiendum 
est  ac  si  diceret :  Iste  Onan  sua  arte  suoque  inge- 
nio  reperit,  ut  ex  asino  simul  et  equa  mulus  nasce 
retur;  sive  etinm  ad  litteram  :  invenit  aquas,  qusp 
difflciie  in  solitudine  reperiuntur. 

CAPUT  XXXVII. 
ff  Joseph  cum  sedecim  esset  annorum,  pascebat 
ff  greges  cum  fratribus  suis  adhuc  puer:  accusa- 
«  vitque  fratres  suos  apud  patrem  crimine  pessimo. 
«  Israel  autem  diligebat  Joseph,  fecitque  ei  tunicam 
ff  polymitam  bene  ornatam.  »  Vidit  autem  in  somnis 

^  se  ligare  manipulos  cum  fratribus  in  agro  ;  surgens 
autem,  et  stans  manipulus  ejus,  a  fratrum  manipu- 
lis  adorabatur.  Quod  cum  fratribus  retulisset,  re- 
sponderont  ei :  «  Nunquid  rex  noster  eris  et  subji- 
c  ciemur  ditioni  tuse  I  >  Aliud  quoque  vidit  som- 
nium,  quod  narrans  fratribns,  ait  :  «  Vidi  per  som- 
«  nium  quasi  solem,  et  lunam,  et  stellas  undecim 
c  adorare  me.  Quod  pater  audiens,  et  intelligens, 
ait  :  «  Nunquid  ego,  et  mater  tua,  et  fratres  tui  ado- 
«  rabimus  te  super  terram  ?  »  Invidebant  ergo  ei 
fratres  ejus.  Joseph  enim,  qui  accrescens  interpre- 
tatur,  Christum  signiflcat.  cujus  regnum,  et  impc- 
rium  tantum  crevit,  ut  mundum  impleret  universum 
de  quo  Joannes   ait :  Me  opportet  minui,  illum  au- 

D  tem  crescere  (Joan,  iii,  30).  >  Hic  autem  cum  adhuc 
puer  esset,  sedens  in  medio  seniorum  audiebat, 
illos  et  interrogabat,  omnesque  in  ejus  responsis  et 
doctrina  mirabantur  (Luc.  ii,  46).  Sic  igitur  et  no- 
ster  Joseph  adhuc  puer,  et  gregem  pascebat.  Quod 
autem  dicitur  quia  Joseph  accusavit  fratres  suos 
apud  patrem  crimine  pessimo,  plurale  pro  singulari 
posuit  ;  non  enim  omnes  fratres,  sed  solnm  Ruben 
accusaverat,  qui  cum  Bala  concubina  patris  sui  con- 
cubuerat.  Sed  nunquid  Christus  aliquando  accusa- 
turus  est  ?  Apostolus  enim  dicit  :  «  Quis  accusabit 
adversus  electos  Dei?  Christus,  qui  justiflcat.  Quis 
est  qui  condemnet?  Christus  Jesus,  qui  mortuus 
cst,  imo  qui  et  resurrexit,  qui  etiam  interpellat  pro 
nobis  (Rom.  vin,  34).  n  Si  ergo  constat  Ghristnm 
apud  Patrem  interpellare  pro  nobis,  non  dubium  est 


219 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS 


22(]f1 


eiiam  ipsuin  accQsareeidainnare  malos.  Fecitaatem  A  ad  exponendum  relinqaimus,  non   magnopere  du-^V^ 


pater  huic  filio  sao  dilecto  tunicam  polymitam, 
per  qaam,  caraem,  qua  divioitas  induta  est,  intelli- 
gimus.  Ejas  autem  manipulum  optimo  grano  ple* 
num,  et  quo  totos  mundus  nutriendus  erat,  fratrum 
manipuli  adorant,  quia  «  in  nomine  Jesu  omne  ge- 
nu  flectetur  coelestium,  terre8trium,^et  infernoiam 
{Philip.  n,  10}.  »  Ipsum  prseterea  sol,  et  lona,  et 
stell6e(i68)  undecim  adoraverunt  ;  quoniam  reges, 
et  principes,  totaque  Ecclesia,  omnesque  ejus  disci- 
puU  eum  adorant,  et  venerantur.  Quomodo  ergo, 
juxta  iitterram,  luna  Joseph  adorare  potuit,  siquidem 
per  lanam  Rachel  inteUigitur,qu8e  jamdefuncta  erat ! 
(169.)  Invidcbant  igitur  ei  fratres,  et  jam  eum   occi- 


centes  hominam  flagitia  spiritaalibus  iaserere  sacra- 
mentis.  Verumtamen  quoniam  omnia  quee  scripta' 
sunt,  ad  nostram  doctrinam  scripta  snnt,  nos  talia 
facere  timeamns,  ne  heec  agentes  similia  paiiamur. 
£t  quidem  nisi  quiaprimogenitusJudee  neqoamfuit; 
secundus  ejus  filius  Judseos  et  ha^reticos  significare 
poterat  qni  primogenito  fratri,  id  eat  Christo  invi- 
dentes,  (170)  illud  verbi  semen  in  anres  audien- 
iium  infundere  nolunt,  per  quod  veritas,  qua^  Ghri- 
stns  esi,  in  eorum  cordibns  oriatur  ;  effunduni 
igitur  illud  in  terram,  ubi  sciuni  nullum  ex  eo  posse 
fieri  frnctum.  Hoc  autem  fit,  ne  in  fratris  nomine 
filius  oriatur.     Secundum  legem  namque,  si  quis 


\        I  »-»  •       w  — —  - —   - — —   —  ^   —   —     **  t 

dere  Judsei  cogitabant,  quoniam  ejus  somnia,  ejus      conjugem  fratris   uxorem  duceret,   non    sibi,   sed 
monita  atque  doctrina  eis  videbatur  esse  contraria,      fratri  sno  filios  generabat. 


ei  iaiem  taoqaam  justum  regem  sibi  prseesse  me- 
tuebant;  unde  et  dicebant:  t  Venite,  occidamus 
eum,  quoniam  inutilis  esi  nobis,  et  contrarius  esi 
operibus  nostris,  et  promittit  se  scientiam  Dei  ha- 
bere,  Filium  Dei  se  nominat  {Sap.  ii,  13).  »  Post 
hsec  antem,  jubente  Jacob,  ivit  Joseph  visitare  fra- 
ires  suos,  qui  pascebani  greges.  Cum  eum  a  longe 
vidissent,  «  cogitavernni  illum  occidere,  et  mutuo 
«  loquebantur :  ecce  somniator  venit,  venite  occi- 
c(  damus  eum,  et  mittamus  in  cisternam  veterem.  > 
Confestim  ut  pervenit  ad  fraires,  nudaverunt  eum 
tunica  ialari  et  polymita  ;  postea  vero  consilio  Judse 
Tendiderunt  Ismaelitis.  Postquam  enim  Judsei  vide- 


CAPUT  XXXIX. 
Igitur  Joseph  ductus  est  in  iEgyptum,  emitque 
eum  Putiphar  eunuchus  Pharaonis  princeps  exerci- 
ius,  qui  prseposuit  eum  omnibns  quse  possidebat. 
Ille  vero  nihil  alind  noverat,  nisi  panem  qno  Tesce- 
batnr ;  sed  qnia  noluit  dormire  cnm  domina  sua, 
nt  putabatur,  ab  ea  accusatus  in  carcerem  missus 
est.  Deinde  vero,  jubente  Pharaone,  de  carcere 
eductus,  atqne  ab  eo  preepositus  ordinatus,  totum 
iEgyptum  a  fame  liberavit  ;  unde  et  salvaiorem 
mundi  lingua  iCgyptiaca  eum  vocaveruni  .  Cujns 
abstinentise  Joseph  fuerit,  ex  eo  facile  dignoscitur, 
quia  cum  multis  divitiis  prseesset,  necessariis  tantnm 


runt  signa  et  miracula  quse  Christns  faciebat,  et  quod  G  contentus,  solo  pane  vescebatur,  unde  esi  viiiorum 


omnis  populus  eum  venerabatnr  et  sequebatur,  zelo 
et  invidia  commoti  pontifices  et  Pharissei«  college- 
runi  concilium,  quomodo  Jesum  dolo  tenerent  et 
occiderent  {Joan.  ix,  47).  »  Deinde  «  cum  diabolus 
misisset  in  cor,  ut  traderet  eum  Jndas  Simonis  Isca- 
riotse  {Joan,  xiii,  2),  »  ivii  igitur  ad  pontifices,  et 
dedernnt  ei  triginta  argenteos.  Fuerunt  igitur  et 
facto  similes,  qui  nomine  non  differebant ;  nt  alter 
Judas  Joseph,  alter  vero  venderet  Christum. 

«  Dixii  enim  Judas  fratribus  suis  ;  ecce  Ismaelitse 
«  transeunt,  venite,  venundetur.  »  Acquievernnt 
ergo  fralres,  et  vendiderunt  eum  viginti  argenteis. 
Recte  autem  Joseph  quia  minoris  erat  meriti,  minori 


strenuus  dominator,  maximeque  libidinis  exstitit, 
qusR  ex  nnlla  re  magis  vincitur  quam  carnis  mace- 
ratione.  Sic  et  Daniel  cnm  tribus  illis  nobilissimis 
pueris,  pane  et  leguminibus  contentus  fuit.  Quam- 
vis  panis  nomine  cibus  omnis  intelligi  possit:  unde 
in  Evangelio  dicitur:  c  Cum  introisset  Jesus  in  do- 
mum  cujusdam  principis  Pharisa^orum  sabbato  man- 
ducare  panem  [Luc,  xiv,  1).  •  Quod  ergo  dicitur 
nihil  noverat  nisi  panem  quo  vescebatur,  id  est  nnlle 
gloria  vel  honore,  nullisqoe  divitiis  delectatus,  solius 
corporis  necessariis  utebatur.  Sed  qnia  Joseph  si- 
gnificat  Christum,  Christus  autem  non  nisi  semel 
venditns  est,  quid  secunda  venditio  Joseph  in  Chri- 


etiam  venditur  pretio.  Per  Rnben,  qui  Joseph  libe-  D  ^^q  significavit?  Semel  enim  in  se,  mnltoties  antem 


rare  nitebatur,  eam  populi  partem  intelligimus  qose 
in  morte  Salvatoris  non  fuitconsentiens.  Per  hsedum, 
quem  occiderunt,  Christimortem,  per  tunicam  vero, 
quam  in  ejus  sangnine  tinxerunt,  carnem  Christi 
sanguine  proprio  crueniatam  designamus.  Liberatur 
igiiur  a  morte  Joseph,  si  ejus  tunica  cruentatnr, 
qnoniam  40  ei  Christus  secundum  carnem  passus 
est,  qni  secundum  divinitatem  mori  non  potest. 

CAPUT  XXXVIII 
Quod  vero   sequitnr  de  filiis  Judse,   qui   fuerunt 
nequam  in  conspecin  Domini,  et  ab  eo  occisi  sunt, 
ei  de  ipso  Juda,   qui  concubuii  cum  nuru  sua,  aliis 

(168)  Cod  Casin.  omittit  tindcctm. 

(169  Aliquid  deest  amanuensium  insciiia. 

(170)  Ah  eod.  cod.  Laurent.   errala  editio  corri- 


in  fidelibus  suis  Christus  Dominns  poster  venditus 
est.  Unde  ipse  discipulis  ait :  «  Qni  vos  audit,  me 
audit ;  et  qui  vos  spernit,  me  spernit  (Ltic.  xvi.)  >  Et 
Saulo  perscquenti :  «  Sanle,  Saule,  quid  me  perse- 
queris?  »  (A(c.  ix,  4.)  Itemqne :  «  Qnod  nui  ex  mi- 
nimis  meis  fecistis,  mihi  fecistis  {Matth.  xxv,  40).  » 
Sic  igilur  Christus  in  servis  suis  et  flagellatur  ,  ei 
tenetur,  et  venditur,  et  occiditur.  Hsec  enim  lex  a 
tyrannis  quodam  tempore  data  fuerat,  ut  quicunque 
proderei  Christianum,  ejus  facultates  haberet :  qua 
cupiditate  dncti  ubique  (171)  mali,  Chrisiianos  stu- 
diose  quserebant.   Sic   igilur  fiebat,  ui   suismetipsis 

gitur. 
(171)  Id.  cod.  mendosai  editioni  occurrit. 


EXPOSITIO  IN  GENESIM. 


222 


atibos  christlani  Tenderentur.  Sed  cuivende- 
nisi  Putiphar,  nisi  principi  Pharaonis,    per 

diabolus  intelligitur  ?  Putiphar  enim  os  incli" 
ad  cUscendum  interpretatur.  Cum  enim  sancti 
rres  ante  judices  ducerentur  statim  qoi  etunde, 
aa  ingenui,  et  cigus  essent  religionis  exami- 
itar.  Hoc  igitur  modo  Putiphar,  os  ad  discen  > 
inclinans,  sublili  examinatione  de  eis  omnibus 
'ogabat ;  qui,  cum  se  esse  Christianos  dicerent, 
90S  omnibus  facultatibos  suis,  quantum  in  ipso 
praepouebat,  divitias^  honores,  et  dignitates  eis 
ittensy  si  suffi  yoluntati  consensissent.  (i72) 
ir  aatem  Putiphar  iste  ad  nefarios  usus  emisse 
h,  quia  pulcher  erat  et  decora  facie ;  ■  propter 

exsiccatis  testiculis,  di?ino  jndicio  sic  eunu- 
r;    deinde  Tero  sacerdos  Heliopoleos  consti- 

cujus  filiam  Joseph  postea  duxit  uxorem.  Et 
inidem  tyrannis  satis  convenire  videtur,  qni 
jTum  fidem  pollnere  et  corrumpere  cupientes, 
5  oiodis  a  Domino  percussi  fuisse  leguntur,  et 
rsesertim  qui  sacras  virgines  violare  tentaront. 
uidperuxorcm  Putiphar,  nisiidololatriam  intel- 
iis?  Cui,  quia  Joseph  et  SS.  martjres  consen- 
oluerunt,  quasi  sacrilegi  et  adulteri,  et  carceri, 
^rti,  -et  exsilio  damnati  sunt.  Cum  hac  enim 
Lrice  Israel  fornicatus  est,  de  quo  dicitur  : 
rnicatus  est  Israel  post  deos  gentium  {Judic, 
V7),  »  Positi  igitnr  sancti  in  carcere,  ibi  quoque 
1  adjutorem  invenernnt,  qui  nunquam  deserit 
ntes  in  se.  Quamvis  enim  Joseph,  qui  venditus, 
atus  missusque  in  carcerem,  omnes  martyres 
icare  posset,  eos  tameu  principaliter  signiiicat, 
imporibus  Diocletiani  et  Maximiani  exstiterunt. 

nimadeoidololatriamprosecutisuntutquicunque 
icare  noluisset,  mox  carceri  vel  exsilio  iradere- 
lut  diveisis  suppliciis  puniretur.  Post  hosautem 
us  est  Constantinus  Maximus  imperator  ,   cui 

per  visionem  piscinam  pietatis  reveiare  di- 
is  est,  41  in  qua  et  ipse,  et  totus  mundus  a 
um  lepra  mundatus  est.  Quseritur  igitur  Jo- 

qosritur  Silvester,  qui  regis  somnia  inter- 
tur.  Trahitur  igitur  Joseph  de  carcere,  ducitur 
}ter  de  latibulis  in  quibus  jam  ex  multo  tem- 

Jatitaverat ;  interpretatur  somnia ,  exponit 
sria,  (it  amicus  imperatoris,  magis  quam  ille 
ionis.  Joseph  enim  a  Pharaone  secundos  in 
>  declarator  et  annulum,  et  stolam,  et  torqoem 
im  circa  coUum  suscepit  :  Silvester  vero  a 
tantino  primus  omnia  Bomani  imperii  insignia 
pere  meruit,  quibus  usque  hodie  Romani  pon- 
s    in  magnis  festivitatibus  utuntur  :  inde  est, 

pontifices  clamyde,  quodqne  purpura  vestiun- 

2)  Ex  Hebreeorum  fabulis  hoc  commentum 
ise  desumpsit  auctor. 

3)  Yigebat  adhuc  Brunonis  sevo  hojusmodi 
)  ex  canone  li,  distinct.  96,  posleriori  tem- 
inter  apocriphos  relato ;  quem  affert  clar.  Se- 

Berardi  tom.  I,  diss.  f,  ^dearchiep.  insigni- 
umque  valde  antiquum  ait.  Nihii  tamen  hoc 


B 


A  tor(173].  Si  ergo  Joseph  salvator  mundi,  quiasolum 

iEgyptum  a  fame  liberavit,  cor  et  Silvester  salvator 

mundi  non  dicatur,  qui  pane  verbi  Bei,  et  spiritua- 

libus  alimoniis    totum  mundum  refecit?   Illi  filia 

Putipharis    :    huic  sancta    et    universalis  Ecclesia 

traditur  ;  mnltoque  piura  Silvester   quam    Joseph 

fecisse    narratnr.   Ille  horrea ,   iste  Ecclesias  ape- 

ruisse  legitur.  Ille  iEgyptiis  servitutem ;  iste  chri- 

stianis  tribuit  libertatem.    Quod  autem  Jacob  cum 

filiis  et  nepotibus,  totaque  domo  ac  familia  sua  lae- 

tus  ad  Joseph  super  plaostra  ducitur  in  iEgyptum, 

nonne  tibi  signiticasse   videtur  qudd  ex  voluntate 

Silvestri,  jubente  Constantino,  ex  carcere  et  exsi- 

lio,  ubi  detinebantur,  cum  gloria  et  honore  omnes 

sancti  ad  propria  remearunt?  Si  enim,  quod  verum 

est,  ubicunqoe  sunt  duo  vel  tres  in  Christi  nomine 

congregati,  ibi  et  ipse  est  in  medio  eorum,  quis  ne- 

gare  audeat  quod  noster  quoque  Joseph  simul  cum 

sanctis  suis  de  carcere   et  exsilio  non  duceretur? 

Longum  autem  est  singula  singulis  comparare.  lllud 

tantum  nos  dixisse  sufticiat,    quia  non  magis  tunc 

Pharao  ,  amore  Joseph ,  profuit  Israelitis  ,    quam 

postea  Constantinus,  Silvestri  gratia,  profuit  Chri- 

stianis. 

Praetermittens  S.  Bruno  expositionem  in  sequentia 
septem  capita^  devenit  ad  caput  XLVII,  quod  cum  reli- 
quis  illustraty  prassertim  extremum,  ubi  singul3B  prsS' 
dictiones  a  Jacob  moriente  filiis  suis  factx  eteganter^ 
copioseque  explicantur. 

CAPUT  XLVIl. 

C  Venit  igitur  Israel  in  iOgyptum  ,  benedixitque 
Pharaoni,  et  habitavit  in  terra  Gessen,  auctusque 
est,  et  multiplicatus  nimis,  factiqne  sunt  omnes 
dies  viUe  iilius  centom  quadraginta  et  septem  anno- 
rum.  Cumque  appropinquare  cemeret  mortis  diem, 
vocavit  iihum  suum  Joseph,  et  dixit  ad  eum  :  Si 
inveni  gratiam  in  conspectu  tuo  ,  pone  manum 
tuam  sub  femore  meo,  et  jora  mihi,  quod  de  hac 
terra  auferas  me,  et  sepelias  in  sepolcro  patrum 
meorum.  Jnravit  igitur  Joseph;  quo  jurante,  ado- 
ravit  Israel  Deum,  conversus  ad  lectnli  caput.  Ve- 
nit,  inquit,  Israel  in  iEgypto,  qoia  et  Dominus  no- 
ster  Jesus  Christus  in  hunc  mundum  veniens  bene- 
dixitPharaoni,  cunctisque  mundi  hujus  principibus, 
qui   sanctorum  meritis   obedire  non  renuunt ;  tan- 

^  tumqoe  in  eo  auctus  est,  ut  a  solis  ortu  et  occasu,  ab 
aquilone  et  mari  ejus  imperium  dilatetur. 

CAPUT  XLVIII. 
Quid  autem  signihcet  quod  Joseph  sub  patris  femo- 
re  juravit,  jamsuperius  expositumest,  ubisubfemore 
quoque  Abrabae  servus  ejus  jurasse  narratur.  Qnod 
autem  dicitur  :  et  adoravit  Israel  Dominum,  con- 
versus  ad  lectuli  caput,  versus  orientem  caput  le- 

ofticit  supremo^  Rom.  pontiflcis  dignitatiin  Ecclesia; 
cum  jam  antea,  nt  inqoit  Spondanus  ad  an.  324, 
n.  28,  pontifices  corona,  vel  lamina  aurea,  aliisoue 
summi  sacerdotii  sui  insignibus  utcrentur.  vid. 
Anast.  Bibl.  in  Vita  S.  Siivestri,  edit.  Rom.  1731, 
tom.  I,  p.  27. 


m 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS 


otuli  fuisse  slgnificat,  in  qua  parte  Deum  adorare  A  que  fuisse  intelligi  potest  :  aut  si  ita  non  intelligirf^ 


solitus  erat,  cum  jam  ex  eo  tempore  solem  ju^titise 
Christum  DominDm  ipse  veneraretnr.  De  hoc  autem 
Apostolus,  aliam  sequens  translationem,  sic  ait  : 
«  Fide  Jacob  beoedixit  duobus  liliis  Joseph,  et  ado- 
ravit  fastigium  virgse  ejus  (Hebr.  xi,  21);  »  ut  sit 
sensus  qaod  Jacob  senio  confectus,  fastigio  virga^ 
*  ejus  innixus  Deum  adoravit,  non  quod  ipsam  virgam, 
vel  sceptrum  Joseph  filii  sui  Jacob  adorasse  intelli- 
gatur  (174). 

CAPUT  XLIX. 
His  ita  peractis ,  nuntiatum  est  Joseph ,    quod 
ffigrotaret  pater   ejus,  qui,   assumptis  duobus  filiis 
s\m  Manasse  et  Ephraim,  ivit  ad   eum,  qaos  Jacob 


tar,  prophetia  est  de  futuro,  ut  se  jam  fecisse  dt 
cat,  qui  iilios  Joseph  factnros  esse  cognoscit.  For- 
tasse  autem  hoc  est  iilud  prsedium,  de  quo  in  Evan" 
gelio  dicitur  :  c  Venit  Jesus  in  civitatem  Samaria;, 

>  quse  dicitur  Sichar,  juxta  pra^dinm  quod  dedit 
»  Jacob  Joseph  lllio  suo  (Joan,  iv,  5).  > 

GAPUT  L. 
c  Vocavit   autem  Jacob  filios  suos,   et  ait  eis  : 

>  Gongregamini  (175)  et  audite,  filii  Jacob,  audile 

>  Israel  patrem  vestrum ;  congregamini,  ut  annuo- 
»  tiem  vobis  quse  ventura  sunt  nbvissimis  diebus. 
»  Raben  primogenitus  meus,  tu  fortitudo  mea,   et 

>  principium  doloris  mei,   prior  in  donis,  major  in 


sibi  hffiredes  esse  constitait,  ut  pariter  cum   filiis  »  >  imperio  :  effusus  es  sicut  aqua,  non  cresces,  quia 


suis  dividerent  possessionem.  Cumque  eos  Joseph 
applicuisset  ad  patrem,  commatalis  maDibus,  be- 
nedixit  eis,  posuitque  manum  dexteram  saper  caput 
Ephraim,  qui  ei  sinister  erat  :  sinistram  vero  super 
caput  Manasse,  qui  erat  ei  a  dextris.  Hoc  autem 
Joseph  graviter  ferens ,  nitebator  patris  dexteram 
super  caput  Manasse  transferre,  qui  major  natu  erat. 
Ille  vero  renuens  ait  :  «  Scio,  fili  mi,  scio ;  et  iste 

>  quidem  erit  in  popaios,  et  multiplicabitur;  sed 
»  frater  ejus  junior  major  illo  erit,  et  semen  ejus 
»  crescet  in  gentes.  49  Benedixitque  eis  in  ipso 
»  tempore,  dicens  :  in  te  benedicetur  Israel,  atque 

>  dicetur  :  Faciat  tibi  Deus  sicut  Ephraim,  et  sicut 

>  Manasse;  constituitqoe  Ephraim  ante  Manassen.  » 


>  ascendisti  cubile  patris  tui,  et  maculasti  stratum 

>  ejus.  >  Ruben  namque  filius  Line  primogenilus 
fuit ;  ipse  autem,  et  Gad,  et  dimidia  tribus  Manasse 
possedit  omnem  terram  quam  ceperunt  filii  Israel, 
priusquam  trausirent  Jordanem.  Relictis  igitur  uxo- 
ribus,  liberis,  et  grcgibus,  cunctaque  supellectile 
cxpediti,  et  armati  incedebant  ante  fratres  suos. 
Ideoque  modo  Jacob  dicit  Ruben  :  c  Tu  fortitudo 
mea,  >  quo  prjBcedente  et  prseliante  vincam  :  «  ct 
principium  doloris  mei,  >  quia  concubuit  cum  Bala 
concubina  patris  sui.  Unde  in  sequentibus  dicit : 
«  Quia  ascendisti  cubile  patris  tui  ,  et  maculasti 
stratum  ejus.  >  Principium  igitur  doloris  sic  est^ 
ac  si  diceret,   maximus  dolor.   «  Prior  in  donis,  * 


Joseph  enim  filios  soos  sic  ad  patrem  applicuerat,  G  vel  quia  prior  benedicitur,  sive  quia  prius  hsredi- 


ut  Manasses,  qui  major  erat,  esset  a  dextris,£phraim 
vero  a  sinistris.  Vir  ergo  sanctus,  et  Spirita  Dei 
pienus,  manibus  commutatis,  et  quodammodo  ipsis 
suis  brachiis  crucis  signum  super  eos  faciens,  eis 
benedixit,  deprecans  Deum  patrum  suorum,  et  an- 
gelum  qui  eruii  eum  de  cunctis  malis,  in  quo  et 
Patrem,  et  Filium  intelligebat,  ut  eis  bencdiceret, 
ut  nomen  suum,  et  nomen  pairum  suorum  Abraham 
el  Isaac  super  eos  invocari  faceret,  ui  videlicei  tales 
exisierent,  qui  talium  patrum  filii  digne  vocarentur. 
He  autem  duse  iribus  valde  muitiplicatse  sunt ;  si 
quidem  Ephraim  decem  tribubus  imperavit,  quia 
proverbium  orai  in  Jsrael,  ut  cuiconque  bona  quis 
optaret,  ei  in  prosdicando  diceret  :  «  Faciat  iibi  Deus 


D 


tatem  suscepit.  c  Major  in  imperio ;  >  major  quippe 
in  imperio  fuisset,  nisi  propter  peccatum  supradi- 
ctum  primogenita  perdidisset.  «  Effusus  es  sicut 
aqua,  >  non  considerans  ubi  te  preecipitares,  libi- 
dinis  furore  devicius,  ideoque  non  cresces ;  si  enim 
non  crescet,  quomodo  in  imperio  major  erit?  Major 
enim  esse  debuerat,  sed  quia  inconsiderate  ruit 
sospque  efTusionis  impetum  non  reiinuit,  neque  cro- 
scet,  ueque  major  erii.  Unde  et  Moyses  ei  benedi- 
cens  ait  :  c  Vivat  Ruben,  et  non  moriatur,  et  sit 
>  parvus  in  numero.  >  Potest  auteu[<  et  sic  intelligi, 
non  cresces  in  peccaiis,  videlicet  ut  peccatis  peccata 
adjicias;  sed  peccasii  :  quiesce.  Quoniam  autem 
superius   dicitur  :  «  Congregamini,   filii  Israel,   ut 


sicut  Ephraim,   et  sicui  Manasse.    »   Quod  autem      annuniiem  qase   ventura  sunt  vobis  diebus    novis- 


dicitur  :  «  Quia  constituit  Ephraim  anie  Manassen,  > 
talo  est  ac  si  diceret  :  Consiiiuit,  firmavit,  ci  prse- 
cepit  ui  ex  inde  iLphraim  major  essei  quam  Ma- 
nasses.  Sic  enim  ei  Joannes  Bapiisia  in  Evangelio 
dicit  :  «  Qui  post  me  veniei,  anie  me  facius  est 
(Joan.  I,  27).  >  Dixiique  Jacob  Joseph  filio  suo  : 
c  En  ego  morior,  eriique  Deus  vobiscum,  reduceique 

>  vos  in  terram  pairum  vestrorum  ;  do  tibi  partem 

>  unam  extra  fraircs  iuos,  quam  tuli  de  mano  Amor- 

>  rhsei  in  gladio,  et  arcu  meo.  >  Quod  enim  Jacob 
Amorrhasis  violenier  terram  abstulerit ,  nusquam 
superius  legiiur;  sed  quia  hic  dicitur,  factum  quo- 

(174)  Vide  Gornel.  a  Lap.  Gomment.  in  cap.  xi. 
Ep.  ad  Ileb. 


simis  ;  »  juxta  liiteram  quidem  ad  Ruben,  allegorice 
vero  ad  iotum  populum  Jndaicum  pertinere  videiur, 
ut  sii  vox  loquentis  Domini  :  •  Ruben  primogeni- 
tus  meus.  >  Sic  enim  scriptum  est :  «  Filius  meus 
primogeDitus  Israel.  >  Hunc  enim  populum  quasi 
filium  primogeniium  prse  cunctis  gentibus  quodam 
tempore  Deus  dilexii;  principium  doloris  mei,  id 
est,  tu  mihi  principalis  es  ,  maximusque  dolor, 
tum  ppopter  alia.  tum  quia  filium  meum  charissimum 
occidisti.  c  Prior  in  donis,  »  quia  tibi  legem,  tibi 
manna,  tibi  spiritnalia  dona  roandavi.  «  Major  in 
imperio,  »  quia  quandiu  fidelis  fuisii,  nulla  gens  te 

(i75)  Vulgata  ita  habet :  Ut  annimtiem  qtae  ventura 
8unt  vobis  in  diebus  novissimis,  Congregaminif  eic. 


EXPOSITIO  IN  GENESIM. 


225 


are,  imo  tibi  resistere  potuit.  «  Effosus  es  sicut  A 

cunctos  submergens,  et  deslrQens  inimicos, 
:tiam  supra  numerum  maltipiicatus.  Non  cre- 
sed  sicut  timebas,  venient  Romani^  qui  tibi 
I  tollant,  et  gentem.  Quare  hoc?  c  Qaia  ascen- 
:ubile  patris  tui*  et  maculasti  stratum  ejus,  » 
»rum  ^videlicet  j  ^animas  Domino  desponsatas 
ina,  et  exemplis,  et  violentia  maculasti  et  cor- 
Li.  £t  quoniam  Paler  est  in  Fiiio,  et  Fiiius  in 
,  quasi  aiter  aiterius  cubile  dicitur. 
imeon  et  Levi  fratres,  vasa  iniquitatis  bellan- 
in  consilio  eorum  ne  veniat  anima  mea,  et  in 
u  eornm  non  sit  gloria  mea;  quia  in  furore 
occiderunt  virum,  et  in  voluntate  sua  suifode- 
t  murum,  maledictus  furor  eorum,  quia  per-  n 
IX,  et  indignatio  eorum,  quia  dura  :  43  dividam 
in  Jacob,  et  disperdam  eos  in  Israel. »  Nam 
snperius  legimus,  Simeon  et  Levi  fratres,  pro- 
Dinam  soiorem  suam,  Sicbem  et  Emor  dolo 
'ecernnt,  ideo  vasa  iniquitatis  bellantia  appel- 
r,  quorum  conventus  atque  consilia,  furore, 
t  indigcatione  piena,  nec  ab  ipsis  satisfacienti- 
3t  indulgentiam  quserentibus  placari  potuerunt ; 
ae  precatur  Jacob  ne  in  eoram  consilium,  et 
tatem  ejus  vita  et  gloria  aliquando  veniat; 
stiam,  ut  eorum  nunquam  credat  consiliis,  qui 
et  simuiatione  tantum  facinus  perpetrare  po- 
int ;  de  quo  et  subditur  :  •  Quia  in  furore  suo 
erunt  virum,  •  Sichem  videlicet  et  Emor.  «  Et 
luntate  sua  suffoderuut  murum,  i»  et  totam  ci-  G 
»m  iliorum  destruentes,  vel  aditum  sibi  ad 
adum  prseparantes.  «  Maledictus  furor  e(»rum, 
pertinax,  »  id  est  implacabilis,  «  et  indignatio 
n,  quia  dura,  >  qu<e  mitigari  non  potest.  No- 
im  antem,  quia  non  ipsis,  sed  eorum  furori  et 
nationi  maledicit,  ut  videlicet  post  maledictio- 
jam  hffic  in  eis  ulterias  esse  non  valeaut.  «  Di- 
n  eos  in  Jacob,  et  disperdam  in  Israel.  i  Si- 
i  namque  infra  sortem  JudsB  suscepit  hseredi- 
1,  habiUvitqoe  in  medio  liliorum  Judee.  Levi 
n  de  cunctis  tribubus  datce  sunt  civitates  ad 
jitandum.  Spirituaiiter  vero  per  Simeon  et 
Jadfleos  omnes,  maximeque  sacerdotes  et  le- 
intelligimus,  qui  vasa  iniqaitatis  bellantia,  totJi  jy 
Dnstituebant  prcelia,  qui  pravo  consilio  inito, 
rore  suo  occiderunt  virum,  Christum  scilicet : 
in  volantate  sua  suffoderunt  murum,  •  ipsum 
lem,  qai  muniebat,  et  defendebat  Jerusalem. 
lue  divisi  sunt  in  Jacob,  et  dispersi  sunt  in 
1;  id  esl  ubique  terrarum,  ut  per  Jacob  Eccle- 
intelligamus,  qu»  per  totum  mundnm  diffusa 

fnda,  te  laudabunt  fratres  tui.  Manus  tua  in 
•vicibns  inimicorum  tuorum,  et  adorabunt  te 
i  patris  tui.  Catulus  leonis   Juda,  ad  prsedam, 

mi,  ascendisti,  requiescens  accubuisti  ut  leo, 
qoasi  leana,  quia  suscitabit  eum  ?  Non  aufere- 

seeptmm  dc  Juda,  et  dux  de  femore  ejus,  do- 

'6)  Yulgata  legiU  Eiduxde  femore  ejus. 


c  nec  veniat  qui  mittandns  ost,  et  ipse  erit  ezscep- 
«  tatio  gentium.  Ligans  ad  ^vineam  pullum  suum, 
<r  et  ad  vitem,  o  fili  mi,  asinam  suam.  Lavabit  in 
c  vino  stolam  suam,  et  in  sanguine  uvse  pallium 
c  suum.  Pulchriores  sunt  oculi  ejus  vino,  et  dentes 
«  ejus  lacte  candidiores.  »  Tribus  namque  Juda, 
quia  templum  habebat,  et  legem,  et  prophetas,  a 
cseteris  semper  laudari  meruit.  Qualiter  autem  su- 
per  cervices  inimicorum  manus  tennerit,  libri  Re- 
gum  testantur.  Quomodo  vero  et  David,  et  alios 
reges  ab  eo,  totus  populus  adoraverit,  et  veneratus 
fuerit  ibi  quoque  reperitur.  Dictus  est  aatem  catu- 
lus  leonis  Juda  propter  fortitudinem,  quam  ille  po- 
pulus  habuit.  Ascendit  autem  ad  prsedam,  omnes  in 
circnitu  civitates  devastans.  Requievit  ut  leo,  et 
quasi  lesena,  quia  quandiu  legem  sibi  datam  custodi- 
vit,  omnes  ejus  quietem  et  pacem  perturbare,  sibi- 
que  beilum  movere  timebant.  Unde  et  sulniitur: 
c  Quis  suscitabit  enm  ?  »  ad  beliam  sciljcet  provo- 
cando.  c  Non  auferetur  sceptrum  de  Juda,  et  dux  de 
«  femoribus  ejus  (176),  donec  veniat,  qui  mittendus 
c  est,  et  ipse  erit  exspectatio  gentiom ;  »  manifesta 
est  de  Christo  prophetia.  Ipse  est  enim,  qaem  omnes 
gentes  exspectabant,  et  a  quo  de  morte  perpetua 
sunt  liberatse.  Ex  qao  autem  tribus  Juda  regnare 
coepit,  id  est  a  temporibus  David,  de  nulla  alia,  nisi 
de  propria  tribu  regem  habuit.  Qnod  autem  dicitur : 
c  Non  aoferetur  sceptrum  de  Juda,  •  sic  est  acci- 
piendum,  non  quod  omnino  non  auferetur  (ducta 
enim  in  captivitatem  non  semper  regem  habuit)  sed 
quia  hffic  dignitas  ab  hac  tribu  non  aaferetur,  ut  de- 
tur  alteri  tribui,  quee  huic  imperare  debebat  Nam- 
que  unoquoque  rege  moriente,  sceptrnm  quidem 
auferebatur  ;  dignitas  tamen,  et  honor  regius,  quasi 
quiddam  natnrale  et  hsereditanum  in  hac  tribu 
permanebat.  Unde  et  post  regis  cajuslibet  obitum, 
et  post  reditum  de  captivitate,  sine  ulla  contentione 
de  hac  tribu  Juda  rex  eligebatur.  Hoc  autem  sicut 
Jacob  prsedixerat,  usqae  ad  Christi  adventnm  perse- 
veravit;  tunc  enim  Herodes,  quamvis  fraudulenter 
in  Judaea  regnabat,  qui  tamen  uxorem  de  tribu  Juda 
habebat,  cum  qaa  et  regnam,  et  sceptram  posside- 
bat  quod  autem  sequitur  :  «  Quia  ligabit  pullum  et 
asinam  ad  vitem,  et  quia  lavabit  stolam,  et  pallium 
in  vino, )»  quantum  ad  litteram,  pacem,  et  quietem 
habiturum  esse  significare  videtur,  ut  secure  dor- 
miat  sub  vite  sua,  tantamque  vini  abundantiam 
habere,  ut  in  eo,  si  necesse  fuerit,  etiam  pannos  la- 
vare  sufiiciat.  Spiritualiter  autem  per  Judam  Chri- 
stum  intelligimus,  quem  non  solum  fratres,  verum 
etiam  omnis  creatura  laudat,  et  benedicit,  cujus 
quidem  manus  in  cervicibusest  inimicorum  suorum, 
quoniam  nemo  est  qui  ei  resistere  valeat.  Hnnc 
autem  et  iiiii  patris  sui  adorant,  angeli  videlicet 
atque  homines.  Ipse  ai^tem  est  et  catulus  leonis,  qui 
omnium  fortissimus  bestiarum,  ad  nullius  timebit 
occursum.  Dicitur  autem  quod  catuius  ieonis  quando 
nascitnr,  usque  ad  tertium  diem,  quasi  mortuua 


227 


S.  BRUNONIS  EPISCOPl  SIGNIENSIS 


dormiens,  Don  movetur ;  die  ^ro  tertia  rugitn  quo-  A  tempore  alleTiata  est  terra  Zabnlon  et  terra 


dam,  et  Toce  parentis  a  somno  excitatur.  Chrislus 
autem  de  se  loquens  ait ;  «  Ego  dormivi,  et  somnum 
coepi,  et  resarrexi,  quoniam  Dominus  sascepit  me 
{Fial,  ni,  6).  i  Dormivi  in  sepulcro,  die  tertia  re- 
surrexi,  414  scilicet  voce  Patris  a  somno  excitatus. 
Unde  et  subditur :  i  Requiescens  accubusti  ut  leo^ 
etquasi  lesena,  quis  suscitabit  eum?  »  pater  utique, 
qui  non  derelinquet  animam  ejus  in  infermo,  sive 
ipse  seipsum,  quoniam  potestatem  habet  ponendi 
animam  suam,  et  iterum  sumendi  eam.  Quod  autem 
ait :  Ad  prsdam,  llli  mi,  asqendisti  ;  •  hoc  est, 
quod  alibi  dicitur:  «  Ascendens  Christus  iu  altum 
captivam  duxit  captivitatem  {Ephes,  iv,  8) :  i  ascen- 
dens  enim  crucem,  prsedam  de  manu  diaboli  rapuit, 
id  est  totum  mnndom.  Sed  quid  est,  quod  ait :  c  Li- 
gans  ad  vineam  pullum  suum  ?  »  Quid  per  vineam, 
quid  per  pullam?  «  Yineaenim  Domini  Sabaoth,  do- 
mus  Israel  e8t(Isa.  t,  7) :  )»  pullus  autem,  populus 
gentilis  lasciviens  et  indomitus.  Ligavit  igitur  pul- 
lum  ad  Tineam,  Jadseos  et  gentiles  in  unam  fidem 
conjungens,  ut  fiat  unum  oviie  et  unus  pastor.  c<  Et 
ad  vitem,  llli  mi,  asinam  suam.  »  Ego,  inquit  Domi- 
nus,  sum  Titis  Tera,  et  tos  palmites  {Joan.  xv,  5). 
Asina  autem  est  Sjnagoga,  quam  secundum  eam 
quidem  partem,  quse  credidit,  insolubili  Tincalo  sibi 
Dominus  conjbnxit,  atque  ligavit.  Unde  Paulus  ho- 
jus  asinn  filios,  huic  viti  indissolubiliter  ligatos  di- 
cebat,  «  Quis  nos  separabit  a  charitate   Christi  ? 


B 


thaii  (/5.  IX,  i).  >  Istffi  namqae  duee  tribns 
mare  Galileai  habitaverunt.  Unde  et  MatthoeT 
«  Cum  autem  audisset  Jesus,  qaod  Joannes  ti 
esset,  secessit  in  Galilceam ;  et,  relicta  civital 
zareth,  venit  et  habitavit  in  Caphamaum  mai 
in  finibas  Zabulon  et  Nephtalim  {Matth.  it, 
Moltum  enim  Christus  in  Galileea  conversatu 
quffi  sanctoram  apostolorum  Petri,  et  Andr 
Jacobi,  et  Joannis  habitatio  quondam  fuit,  pr 
bus  videlicet  Nephtalim  merito  dicatur  cerrus 
sus,  et  dans  eloquia  pulchritudinis.  Cervi  m 
sunt  apostoli,  quibus  cum  a  Domino  mitter 
dictum  est:  «  Ite  in  universum  mundum,  prae 
ETangelium  omni  creaturas  (Marc,  xti,  45).  » 
autem  pulchritudinis  eloquia  isti  dederint»  1< 
Tide.  Magna  est  igitur  benedictio  Zabulon  • 
phthali,  quia  tantos,  talesque  viros  habere 
erunt. 

c  Issachar,  asinus  forlis,  habitans  in  teri 
«  vidit  requiem,  quod  esset  bona,  et  terram, 
«  optima,  et  supposuit  humerum  suum  ad  p 
c  dnm,  factusque  est  tribubus  serviens.  >  H 
autem  Issachar  in  terminis,  quia  sicut  in  libro 
scribitur,  ab  Austro  est  Ephraim,  ab  Aquiioi 
nasse,  et  conjunguntur  ab  Oriente  in  tribu  Issj 
ita  ut  Issachar  sit  terminus  utriusque.  Hic  a 
quia  parum  quid  secundum  litteram  dicere  val 
ad  allegoriam  nos  transferamus.  Issachar  enin 


tribulatio,an  angastia?  Certassamenim,quianeque  Q  lus  fortis,  Ecclesise  doctores  sont,  qoia  totia 


mors,  neque  Tita  separabit  nos  a  charitate  Dei,  quse 
est  in  Christo  Jesu  {Rom.  tiii,  35).  »  Si  ergo  pallus 
ligatur  ad  Tineam,  [id  est  ad  Synagogam,  asina  au- 
tem,  id  estSjnagoga,  ligaturad  vitem,  ergo  et  pul- 
las  ligatur  ad  vitem.  «  Lavabit  in  Tino  stolam  suam, 
et  sanguine  uvee  pallium  suum.  •  Stola  et  pallium 
Christi  caro  est,  quam  militis  lancea  perforavit,  et 
continoo  exivit  sanguis,  et  aqua.  Unde  et  dicitur  : 
«c  Quis  est  iste,  qui  venit  de  Edom  tinctis  Testibus 
de  Bosra?  iste  formosus  in  stola  sua  {Isa.  lxiit,  \).  » 
Notandum  Tero,  qood  Tinom  sanguis  Tocetur,  quia 
in  sanguinem  Tinum  couTertitur.  Pulchriores  sunt 
cculi  ejus  Tino,  et  dentes  ejus  lacte  candidiores : 
oculi  Christi  prophet»   intelliguntur,   qui  superspi- 


clesise  pondus  ferunt.  Hi  autem  habitant  in  terc 
inter  activam  vitam  Tidelicet,   et  contemplat 
nnnc  orationibus  Tacant,  nunc   fidelibus  nece 
snbministrant.  Isti  Tero,  quia  cognoscunt  rec 
coelestis  beatitudinis,   quod  bona  sit,   quia   ! 
etiam  hanc  terram,  id  est  sanctam  Ecclesiam 
mam  esse,  supponunt  humeros  ad  portandum, 
que  Tiribus  elaborant,  ut  hanc  terram  ad   hai 
quiem  transferre  Taleant,  unde  et  facti  sunt  tr: 
servientes.  Quoniam,  sicut  Apostolus  ait,  om 
omnia  facti  sunt,   ut  omnes  locrifaciant,  et 
omnium  tributarii    omnibusque  debitores,    a 
nendo,   increpando,   arguendo    omnibas   seri 
Cum  enim  Apostolus  dicat  :  «  Grsecis  ac  bar] 


caci  mentis  acumine,  usque  ad  saeculi  consummatio-  ^  sapientibus  et   insipientib  us  debitor  sum  {R( 


nem  Ecclesiae  sacramenta  videre  meruerunt.  Hi  au- 
tem  sunt  pulchriores  vino,  quia  Spiritu  ferventes 
omnia  superflu^  et  nociva  a  se  mundantes  expule- 
runt;  sicenim  et  Tinum  fenrendo  et  bulliendo 
purgatur.  Dentes  autem  apostoli  sunt,  qui  nobis 
Scripturarum  difficilia,  et  duriora  ruminando  et  ex- 
ponendo,  quasi  infantes  nos  nutrierunt.  Et  isti  qui- 
dem  snnt  lacte  candidiores,  qnia  super  niTem  deal- 
bati,  nulla  in  eis  apparet  macula  peccati. 

«  Zabulon  [in  littore  maris  habitabit,  et  in  sta- 
«  tione  naTium  pertingens  usque  ad  Sidonem.  •  Haec 
antem  magis  sortis  hsereditatisque  descriptio  quam 
benedictio  esse  Tidetur,  quamvis  et  ipsa  sors  ei  pro 
benedictione  data  sit,  de  qua  scriptom  est :  «  Primo 


14), »  nonne  tibi  omnibus  tributa  solvere   vid 
Sequitur: 

«  Dan  judicabit  populum  suum,  sicut  alia  t 
«  Israel.  Fiat  Dan  colober  in  Tia,  cerastes  in  se 
«  mordens  ungulas  equi,  et  cadat  assessor  eji 
c  tro.  Salutare  tuum  exspectabo,Domine.  i»De 
namque  Dan  fuit  Samson,  qui  Wriliter  sati 
strenue  populum  judicaTit,  et  Philisthaeos  afl 
De  hac  quoque  tribu,  ut  fertur,  Antichristu 
nasciturus,  de  quo  csetera,  quse  sequuntur,  int 
debent.  «  Fiat,  inquit,  Dan,  »  id  est  Antichri 
c  coluber  in  Tia,  n  quatenus,  ad  antiqui  serpent 
militadinem,  4S  populam  in  Tiam  mandatornn 
gradientem,  sun  fallacin  Teneno  perdat  et  deci 


EXPOSITIO  IN  GENESIM. 


230 


ualis  serpens?  «  Cerastes  in  semita.  *  Cerastes  A  sed  mentes  saginantur.  Praebebit  autem  delicias  re- 


cormlus  interpretatur.  Lege  Danielem,  et  in?e- 
juomodo  Antichristus  per  cornua  signiflcetur. 
et  in  Apocalypsi  cornua  duo,agni  similia  habere 
ibitur;  per  quse  ejus  hypocrisis  et  falsa  humi- 
intelligitnr.  Erit  autem  serpens  iste  cornutus» 
am  regiam  prseferet  dignitatem,  pluresque  cor- 
,  et  violenta  fortitudine  qnam  opere,  vel  ser- 
ad  se  convertet.  «  Sedebit,  >  enim  «  in  insidiis 
divitibus  in  ocultis,  ut  interficiat  innocentem 
Cy  8).  »  —  «  Mordftns  ungulas  equi  (177).  >  Qaid 
>er  ejus  ungulas,  nisi  mnndi  finem  significat?  Est 
in  ungulas  ultima  pars  corporis ;  mordet  igitur 
ns  iste  ungulam  equi,  quia  in  mundi  iine  An- 
stus  apparens  mundi  amatores  mordendo  de- 
dt.  «  Ut  cadat  ascensor  ejus  retro.  »  Quia  hu- 
qui  ascensores,  reges,  et  principes,  cunctique 
li  hujus  potentes  intelligi  possunt,  quibus  mun- 
ste  subjicitur,  et  quasi  a  quibusdam  equitanli- 
*egitur,  et  gubernatnr.  Hi  autem  retro  cadent; 
utem  retro  cadit,  non  videt  quo  cadit  :  merito 
r  retro  cadere  isti  dicuntur,  quia  non  intelli- 
quse  tormenta  post  casum  mortis  exspectant. 
iam  antem  non  diu  post  hsec  iinis  sequeturf 
iminas  in  majestate  sua  ad  judicandum  veniet; 
subdidit  dicens  :  c  Salutare  tuum  expectabo, 
ine,  >  nequaquam  ad  Antichristum  respiciens, 
!t  ipse  cum  cseteris  retrorsnm  cadet. 


B 


gibus,  id  est  episcopis  et  sacerdotibus,  qui  coelesti 
benedictione  super  mensa  altaris  hunc  panem  con- 
llciunt.  His  antem  panis  iste  prsebet  delicias,  qui 
ipsi  ejus  saporem  gustant,  et  intelligunt.  «  Gustate, 
inquit,  et  videte,  quoniam  suavis  est  Dominus  {PsaL 
xxxni,  9).  • 

•  Nephtalim,  cervus  emissus,  et  dans  eloqnia 
pulchritudinis.  »  Hoc  antem  ibi  expositum  est,  ubi. 
Zabulon  benedicitur.  Hse  enim  duse  tribus  juxta 
mare  Galilseee  habitabant,  ubi  apostoli  nostri  piscari 
consueverant.  Omnis  igitur  benedictio  ad  illos  re- 
feratnr. 

c  Fiiius  accrescens  Joseph,  filius  accrescens,  et 
decorus  aspectu.  Merito  enim  Joseph  accrescehs 
filius  dicitur,  qui  in  tantum  crevit,  nt  mundi  Salvator, 
et  dominus  iEgypti,  et  pater  Pharaonis  vocaretur, 
Filius  quoque  ejus  Ephraim  decem  tribubus  impera- 
vit,  sola  Juda  et  Benjamin  sequentibus  domum  Da- 
vid.  Fuit  autem  et  decorus  aspectu,  in  cnjus  pulchri- 
tndinem  et  Putiphar,  et  nxor  ejus  vehementer  exar- 
sit.  Unde  et  if^lgyptise  mulieres,  filiseque  nobilinm,  s 
quando  transibant  ad  eum  intuendum,  super  murum 
ascendebant.  Hoc  est  enim  quod  ait  :  >  Filise  discur- 
rernnt  super  murnm,  »  ut  ejus  pulchritodinem  mi- 
rarentur,  c  et  jurgati  sunt,  invideruntque  illi  habentes 
jacula.  >  Quid  autem  per  habentes  jacula,  nisi  mi- 
lites,  cffiterosque  potentes  iEgypti  intelligamus?  Hi 


^  ,        .    ,  ,.  , .,  ^  .    .        autem  cum  hominem  externum,  et  captivom  snper 

Gad  accmctus  praeliabitur  ante  eum.   ».  Ante  ^  .       ... .  .  ^  ^^  ,.  ^ '  .    ^  .x  „„^^ 

q  „^. \^^^^  T ii   rr-iv..- n-j  C  se  cernerent  exaltatura,  mter  se  (nt  moris  est)  quod 

talia  paterentnr,  et  fortasse  contra  ipsum  regem, 

propter  inyidiam  jurgati  sunt.  Hoc  autem  eos  fecisse 

parum  profuit,  quoniam  vigilanti  fortiqne  consilio, 

et  dispositione,  Josepli  cuncta  agebat.  Unde  et  sub- 

ditur  :  «  Sedet  in  forti  arcns  ejus.  •  Fortis  erat 

mann,  fortis  erat  et  arcu,  ideoque  insurgentes  adver- 

sarios  non  metuebat.  Seqnitur  :  «  £t  solnta  vincnla 

»  brachiorum  et  manuum  ejus,  per  manus  potentis 

>  Jacob  : »  —  «  Humiliaverunt  •  enim  dicit  Psalmista, 

»  in  compedibus  pedes  ejus;  postea  vero  misit  rex, 

et  solvit  eum  princeps  popnlorum,  et  dimisit  eum 

{Psal,  civ,  18).  »  Hoc  autem  solins  Dei  voluntate, 

suisque  intercedentibus  meritis  factum  esse  mani- 


1  eom?  Utique  ante  Israel.  Tribus  namque  Gad 
i  Jordanem,  accepta  possessione,  omnibus  ex- 
Lqs,  armatns  prsecedebat  fratres  suos.  Hoc  enim 
>es  prseceperat.  Sequitur  :  «  Et  ipse  accingetur 
•rsum;  id  est  ipse  quoque  Israel  accinctus,  et 
ella  paratus,  sequetur  post  eum.  Si  autem  spi- 
liter  intelligatur,  Gad  accinctus  prseliabitur 
stum  significat;  de  quo  modo  dixerat :  «  Salu- 
taum  exspectabo,  Domine.  »  Et  por  Gad  apo- 
s  intelligamus,  qui  nihil  timentes  et  ad  bella 
ti,  etiam  inter  ipsos  adversarios  Christi  nomen 
licabant.  Ipse  vero  qoasi  bonns  imperator  se- 
)atur  post  eos,  signis  et  miracolis  eis  auxiliando. 


9  scriptum  est  :  «  Illi  antem  profecti  prsedica-      ^   ^  ^  ....         _^^  w,„„„o  ^.>*««*:o  f«*^i.. 

^     t.  Tx     •  ;      *  -«  i^  festat,  cum  dicit  :  «  per  manus  potentis  Jacob;  » 

int  ubique,   Dommo   cooperante   et  sermonem  D  ,^  J  „,  ^^^^^  «„ivArAinr.  ntri,««uA  Jarnb  m«ri. 
Srmante  seqneatibus  signis  (Af arc.  xvi,  20).   » 
I  qnoque  Salvator,  ait  :  t  Sine  me  nihil  potestis 
re  (Joan.  xv,  5).  »  Hoc  est  ergo,  quod  dicitor : 


,  ipse  accingetur  retrorsum.  » 

Aser,  pinguis  panis  ejus,  et  prsebebit  delicias 
bus,  1  Hoc  autem  ad  litteram  non  procedit, 
forte  terrse  fecunditatem  significet.  Spiritualiter 
tm  Aser,  qui  beatus  interpretatur,  Ecclesiam 
ificat.  Panis  vero  ipsius  Ghristus  est,  qui  ait : 
1^0  80 m  panis  vivus,  qni  de  coelo  descendi,  {Joan, 
^2).  »  De  quo  pane  scriptum  est :  «  Memor  sit 
linus  omnis  sacrificii  tni,  et  holocaustnm  tuum 


id  est  ut  Joseph  solveretur,  utriusque  Jacob  meri- 
tum,  vel  potentia  fecit.  «  Inde  .pastor  egressus  est 
Israel  lapis,  •  inde,  inquam,  id  est  ex  Jacob  pastor 
egressus  est,  pastor  utique  bonus.  Sic  enim  ipse  ait  : 
«  Ego  sum  pastor  bonus  {Joan.  xi,  14} ;  >  hic  enim, 
secundum  carnem,  de  semine  Jacob  natus  est.  Di- 
catur  ergo  :  inde  pastor  egressus  est.  Quis  pastor? 
46  Israel?  Quis  Israel?  Lapis.  Ergo  non  primus 
Israel  egressos  est  de  Jacob  (alioquin  de  Jacob 
egressus  esset  Jacob),  sed  ille  Israel  egressos  est  de 
Jacob,  qni  vocatur  lapis,  per  quem  Ghristum  intel- 
ligimus,  de  qno  scriptum  esl  :  «  Lapis  quem  repro- 
bavernnt  cedificantes,  hic  factns  est  in  caput  anguli 
(I  Fetr,  in,  7).  »  Hinc  autem  ad  Joseph  loqoitur  di- 


;uc  fiat  {Fs.  xix,  4).  »  Hoc  enim  pane  non  corpora, 

77)  Cod.  Casin.  :  Quid  enim  per  equum^  nisi  mundmf  QM  per  ejus  ungtdas,  etc 


231 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS 


232 


[ 


cens  :   «  Deus  palris  lui  eril  adjutor  tuus,  et  omni-  A  donec  yeniat  desideratus  cunctis  gentibus,  cujus  be«  ■ 


potens  benedicet  tibi.  >  Hoc  antem  nullo  pacto  de 
Ghristo  intelligi  potest;  nullum  enim  dominum  pater 
ejus  habet,  imo  ipse  est  ei  Deus  deorum,  et  Dominus 
dominantium.  Hoc  igitur,  et  cstera  qusB  sequun- 
tur,  super  Joseph  inteiligantur.  Sequitur  :  «  Benedi- 
)»  ctionibos  co&li  desoper,  et  benedictionibus  abyssi 
1  jacentis  deorsum,  Omnipotens, » inquit,  k  benedicat 
wtibi;  sed  qoibus  benedictionibus?  »  Benedictio 
nibus  cceli,  inquit,  desuper.  »  Simililer  enim  et 
Isaac  eum  benedixerat,  dicens  :  a  Det  tibi  Deus  de 
rore  cceli,  et  benedictionibus  abyssi  jacentis  deor- 
sum,  )  id  est  de  pinguedine  terra^  abundantiam. 
Terra  cnim  ccblo  comparata,  abyssus  vocatur.  Pos- 
sumus  autem  per  benedictiones  coeli,  Dei,  et  Ange- 


nedictionibus  nullse  unquam  benedictiones  compa- 
rari  poterunt.  Ipse  est  enim  semen,  in  quo  benedi- 
centur  omnes  gentes;  ipse  est  desiderium  collium 
eeternorum;  id  est  patriarcharum  et  prophetarum, 
de  quibus  dicitur  :  t  Montes  exsnltaverunt  ut  arie. 
tes  {Psal.  cxni,  4);  •  itemque  :  «  Montes  et  colles 
cantabunt  coram  Domino  laodes.  i  Et  iterom  : 
«  Fundamenta  ejus  in  montibus  sanctis  {Psal.  lxxxvi, 
i);  ipse  est  enim,  in  quem  desiderant  angeli  pro- 
spicere.  »  Hce  auiem  benedictiones  flant  in  capite 
Joseph,  et  eorum  qui  imitantur  Joseph ;  et  in  vcrtice 
Nazaro^i  inter  fralres  suos.  Nazareus  erat  Joseph, 
utpote  qui  primogenitns  fuit  Rachel,  et  Deo  ab  in- 
fantia  consecratus.  c  Omne  enim  masculinum,  ad- 


lorum  benediciiones  intelligere ;  at  vero  per  benedi^  "  aperiens  vulvam,  sanctum  Domino  vocabitur  (Luc^ 
ctiones    abyssi,    prophetarum    et    patriarcharum .      ii,  23).  » 


Abyssus  enim  dicuntiir  prophetse,  propter  spiritualis 
intelligentise  profunditatem.  Unde  scriptum  est  '• 
c  Abyssus  abyssum  invocat  (PsaL  xli,  8),  »  id  est 
apostoli  prophetas  in  testimonium  vocant.  «  Bene- 
»  dictionibus  uberum,  et  vulvee,  »  snbauditur,  bene- 
dicat  tibi  Omnipotens.  Um  autem  benedictiones, 
si  ad  litteram  intelligantur,  et  dicere,  et  audire  satis 
absurdum,  et  turpe  esse  videtur.  Secondum  litteram 
tamen  et  iiliorum  multitadinem,  et  victus  abundan- 
tiam,  ei  sic  benedicendo,  optasse  intelligi  potest.  Sed 
quid  per  ubera,  nisi  dno  Testamenta  intelliguntur? 
Unde  per  Salomonem  Ecclesise  dicitur  :  «  Duo  ubera 


«  Benjamin  lupus  rapax,  mane  comedet  pracdam, 
1  et  vespere  dividet  spolia.  »  Jerusalem  namque 
in  tribu  Benjamin  sita  est;  ibi  et  templum  et  altare 
constructum.  Dicitur  ego  Benjamin  lupus  rapax 
propter  aitare,  soper  quod  quotidie  sine  intermis- 
sione  immolabatur,  et  tamen  quasi  rapax  lupus  cunc- 
tis  sacrificiis  saturari  non  poterat.  Tanta  enim  erat 
sacerdotum  et  levitarum  multitudo^  ut  vix  in  sum- 
ptu  quotidiano  mnlta  animalia  eis  sufficerent.  Unde 
et  tale  sacriiicium  prseda  vocatur.  Hanc  autem  prae- 
dam  mane  post  immolationem  comedebant;  vespere 


tna  sicut  duo  hinnuli  capr®  gemellse  {Canl.  iv,  5).  >  q  autem  spolia,  id  est  animalium  pelles  sacerdotes  e 


Hsec  antem  nbera  cunciis  fideiibus  sufficienter  lac 
subministrant  :  iis  uberibus  Ecclesise  Olii  nutriun- 
tur  :  in  iis  benedictionibus  illse  continentur,  quibus 
omnes  populi  benedicuntur.  Qnid  vero  per  vuivamy 
nisi  baptismnm  intelligamus  ?  Omnes  enim  Ecclesiee 
hac  vnlva  regenerantur  et  nascuntur,  neque  inter 
ejus  iilios  computantur  qui  per  hanc  vulvam  non 
regenerantur.  <  Nisi  enim  quis  renatus  fuerit  ex 
aqua  et  Spiritu  sancto,  non  potest  intrare  in  regnom 
Dei  (Joan.  iii,  5).  »  Hic  autem  illae  benedictiones  re. 
cipiuntur,  quibus  et  anima  et  corpus  mundantur  a 
peccatis.  Et  nusquam  majores  benedictiones,  quam 
in  hac  vulva,  suscipit  homo.  Magnee  igitur  suut  ube- 
rum   et  vulvee  benedicUones,   quibus   et  nascimur 


levitffi  inter  se  dividebant.  Aliegorice  autem  Benja- 
min  Paulum  apostolum  significat,  quf  de  ea  trU>u 
originem  duxit.  Unde  ipse  ait  :  «  Nam  et  ego  Israe- 
lita  sum,  et  ex  tribu  Benjamin  {Rom.  xi,  i).  »  Hic 
autem  quasi  lupus  rapax,  magno  furore  sanctam 
Ecclesiam  persequendo,  tantam  stragem  ubique  fa- 
ciebat,  ut  ab  ipsis  qnoque  apostolis  ejus  saevitia  ti- 
merciur.  Ideoqoe  et  ipse  dicit  :«  Ego  enim  sum 
minimus  apostolorum,  qui  non  sum  dignus  vocari 
aposiolus,  quia  persecutus  sum  Ecclesiam  Dei  (I  Cor. 
XY,  9).  )  Mane  auiem  et  vespere,  tale  est  ac  si  di- 
ceret  :  Primum,  et  postea.  Primum  enim  comedebat 
pra^dam,  persequendo,  vastando  et  dilaniando  £c- 
clesiam ;  sic  enlm  dicitur  :  «  Qui  comederunt  Jacob.  » 


et  alimur.  Sed  quare  non  prios  vulvse,  et  deinde  D  Postea  vero  dividebat  spolia  Ghristi,  praedicando,  > 


ubera?  Nisi  quia  uberibos  concipimur,  Tulva  vero 
nascimur  ?  Preecedit  enim  conceptio  nativiiatem,  prse- 
cedit  prsedicatio  baptismum  :  mirabilis  generatio» 
in  qua  homo  prins  lactatur  quam  nascatur.  Quis 
enim  in  primitiva  Ecclesia  prius  ad  bapiismum  ve- 
nit,  quam  fidei  sacramentis  insirueretur?  Sequiiur  : 
c  Benedictiones 'patris  tui  confortaiae  sunt,  »  id  est 
fortes,  et  efficaces  factse  sunt.  Hse  antem,  benedi- 
ctionibus  patrum  ejus  adjonctse,  in  yanum  cadere 
non  possunt,  donec  veniat  desiderium  collium  seter- 
norum;  ac  si  dicat  :  Has  benedictiones,  fili  mi,  ad 
prsesens  tibi  suCficiant;  his  interim  contentus  vivas, 


sacros  ordines  distribuendo,  per  episcopatns  et 
Ecclesias  episcopos  et  presbyteros  ordinando  (f78-9). 
47  «  Haec  auiem  locutus  est  Jacob,  benedixitque 
»  filios  suos  benedictionibus  propriis;  finitisqne  man- 
»  datis  quibus  filios  instroebat,  collegit  pedes  suos 
»  super  lectulum,  et  obiit.  »  0  quam  pretiosa  est  in 
cqnspectu  Domini  mors  sanctorum  ejns  1  Ecce  enim 
Jacob  vir  sanctus  ci  Deo  charns,  qoandin  volnit  locu- 
tus  est,  et  quasi  mors  et  viia  in  illius  esset  potestate, 
quando  voluit,  obiii.  Vixit  aotem  centnm  qnadra- 
ginia  septem  annis,  et  conditum  aromatibus  sepeiie- 
runt  eum,  sicot  ipse  jusserat  filio  soo,  in  spelonca 


(178-9}  Eadem  habet  S.  Augustinos,  serm.  de  Sanciia, 


EXPOSITIO  IN  EXODUM.  234 

1.  Ibi  aatem  Abrahain  et  Sara,  Isaac  et  Re- A  conditisunt;  ibi  etiamossaJosephafiliis  l8rael(H9) 
Jacob  et  Lia,  et  (ut  fertur)  maximas  Adam      delata  ex  iEgypto,  locata  sunt. 

Explicit  expositio  Venerabilis  Brunoni$  episcopi  in  Genesim;  ita  Codex  Laurentianm, 


INCIPIT 

EXPOSITIO  IN  EXODUM. 


rum    Exodi    (180)  expositurus    omnipotentem 

adjutorem  invoco,  cujus  digito  non  solum 
abulas,  qus  in  hoc  volumine  continentui,  ve- 
ttiam  totum  librum  scriptum,  et  editum  credo.  B 

CAPUT  PRIMUM. 
sc  sunt,  inquit,  nomina  filiorum  Israel,  qui 
'essi  sunt  in  iEgyptum  cum  Jacob ;  singuli  cum 
tibus  suis  introierunt.  Ruben,  Simeon,  Levi, 
char,  Zabulon  et  Benjamin,  Dan  et  Nephtha- 

Gad  et  Asser.  Erant  igitur  omnes  animse  eo- 
I,  qoi  egressi  sunt  de  femore  Jacob  septuagin- 
[uinqne  (181).  Joseph  autem  erat  in  ifigypto; 

mortuo,  et  universis  fratribus  ejus,  (182)  om- 
le  cognatione  sua,  (iiii  Israel  creverunt,  et 
si  herba  germinantes  multiplicati  sunt,  ac  ro- 
iti  nimis  impleverunt  terram.  »  liapc  autem 
trfiemissa  sunt,  nt  intelligatur  ex  quorum  pau- 
Asi  seminibus  tanta  hominum  creverit  multi-  p 
Soii  euim  illi,  qui  ad  bella  procedere  poterant  a 
no  anno,  et  supra  numerati  fuerunt  sexcenta  tria 

virorum,  et  quingenti  sexaginta  sex  :  cseteros 
qui  numerati  non  sunt,  multo  plures  fuisse  non 
imus.  Semperenim  bonorum  numerus  cresdt  et 
3licatur.  Quod  autem  ait :  «  Quia  erant  omnes 
e,  qu«e  egressse  sunt  de  femore  Jacob,  septua- 
qainque,  »  per  eas  iilios  et  nepotes  in  ntroque 
igniiicat,  nisi  ct  eos,  qui  jam  defuncti  fuerunt, 
(  qui  nondum  nati  erant  inteliigamus,  stare 
otest.  Nam  in  Genesi  dicitur,  quod  omnes  ani~ 
)mns  Jacob,  quse  ingress^e  sunt  in  iEgyptum, 
septuaginta,  quod  utique  verum  non  est,  nisi 
iii  Jndffi,  qui  jam  mortui  fuerant,  Her  videlicet 
on,  et  dao  filii  Joseph,  qui  in  ^gypto  nati  D 
com  cffiteris  annumerentur.  Uinc  autem  qui- 
isereticoram  suum  confirmare  errorem  viden- 
ui  ex  traduce  animas  descendere  opinantur, 
am  de  femore  Jacob  exisse  dicuntur;  ponitur 
I  pars  pro  toto,  et  a  priviiegio  majoris  partis 
homo  anima  vocatar;  et  tale  est  ac  si  dice- 
Omnes  homines  qui  egressi  sunt  de  femore 

fuere  septuaginta  animse. 
iirrexit  inter^a  rex  novus  super  iEgjptum,  qui 
)rabat  Joseph,  et  ait  ad  populum  suum  :  Ecce 

I)  Exodas  vox  Greca,  voce  cSo^oc,  quae  valet 
ac  Latina  exitus  :  ut  in  psal.  cxm  :  In  exitu 
de  ^gypto.  Hic  igitur  liber  continet  narratio- 
egressus  Israelitarum  de  ^Egypto,  duce  Moyse. 
1}   Yalgata  habet  ieptuagirUa;  unde  videtor 

Patbol.  GLXIV^ 


»  populus  filiorum  Israel  multus,  et  fortior  nobis  est 
»  venite,  sapienter  opprimamus  eum.  »  Rex  enim  iste 
diaboius  est,  rex  utique  tenebrarum,  quoniam  iEgyp- 
tus  tenebrx  interpretatur ;  et  iste  quidem  ignorat,  id 
est  non  diligit  Joseph.  Hac  enim  significatione  dici- 
tur :  tt  Amen  dico  vobis,  nescio  vos  {Matth,  xxv,  12).  » 
Joseph  autem  Ghristus  est,  qui  vere  mundi  Salva- 
tor,  non  solum  iEgjptum,  verum  etiam  totum  mun- 
dum  a  fame  liberavit.  Unde  et  ipse  dicebat  :  «  Ve^ 
nite  ad  me,  omnes  qai  laboratis  et  onerati  estis,  et 
ego  reficiam  vos  {Matth,  xi,  28).  »  Hujus  autem 
populum  rex  niger,  et  tenebrarum  ideo  persequi- 
tur,  et  opprimere  nititor,  quia  multus  et  fi)rtis  esse 
videtur  :  u  Yenite,  inquit,  et  sapienter  opprimamus 
»  eum.  >  Quid  est  sapienter,  nisi  astute  et  callide? 
Hoc  aatem  cur  facere  debeant,  subjungi^  :  «  Ne  forte 
»  multiplicetur,  et  si  ingruerit  contra  nos  bellum, 
»  addatur  inimicis  nostns ;  >  per  quos  Deum  ipsum 
et  angelos  inteliigimus.  Sequitur  :  «  Expugnatisque 
«  nobis,  egrediatur  de  terra.  »  Tunc  enim  revera 
dial)olus  se  expugnatum  et  victum  es§p  intelligit, 
quando  viri  sancti  egrediuntur  de  terra,  quando 
iEgyptum  fugiunt,  48  qnando  terena  spernentes, 
coelestia  appetunt,  quando  de  terrenis  ad  coelestia 
transeunt.  v  Prsposuit  itaque  magistros  operum,  ut 
»  afQigeret  eos  oneribus.  »  Qualis  rex,  tales  et  prse- 
positi.  Talibus  namqne  oneribus  Prppheta  afQictns 
dicebat : «  Quoniam  iniquitates  meo)  supergressae  sunt 
caput  meum,  et  slcut  onus  grave  gravatae  sunt  super 
me  (Psal,  xxxvii,  5).  »  —  c  JEdificaveruntque  urbes 
»  tabernaculorum  Pharaoni,  Phiton  et  Ramesses.  » 
Phiton  namque  os  abyssi,  Ramesses  vero  tinea  inter* 
Qpetatur.  Quid  enim  os  abjssi,  nisi  porta  inferni? 
Quid  vero  tinea,  nisi  vermis  illei  qui  non  morituri 
intelligitur?  Qui  igitnr  diabolo  serviunt,  tales  e^ 
sibi,  et  diabolo  nrbes  sedificant  :  lacum  aperinnt^ 
et  cadunt  in  eum,  quorum  vermis  non  morietnri  et 
ignis  non  exstingnetur. 

«  Prsecepit  autem  rex  iEgypti  obstetricibus  He« 
»  braeorum,  quarum  ima  vocabatur  Sephora,  altera 
>  Phua,  ut  masculos  occiderent,  et  feminas  reserva- 
»  rent.  Timuerunt  antem  obstetrices  Deum,  eb  non 
»  fecerunt  juxta  pneceptum  regis  i£gypti,  sed  con* 

S.  Bruno  usus  alia  versione,  cui  suam  aptavit  in« 
terpretationem. 

(182)  Cod.  Bibl.  M.  A.  Omnique  oognatUme  tito, 
fUii  Israel  ereveruntf  et  quasi  germinantes  muttipU" 
cati  sunt, 

8 


235 


S.  BRUNONIS  EPISCOPl  SIGNIENSIS. 


236 


»  sembant  mares,  et  qnia  timnertint  obstetrices  A  postea  reYersus  est  in  terram  Jnda,  completa  pro- 


»  Denm,  cedificavit  eis  domos.  Proecepit  igitur  Pha- 
»  rao,  ut  flumine  masculos  projicerent,  et  femi- 
»  nas  reservarent.  »  Scmper  enim  rex  iste  iniquus 
eos,  qui  fortes  sunt,  et  ejus  iniquitati  resistere 
possunt,  perdere  quaerit  :  diligit  autem  feminas, 
quas  quidem  facile  decipere  potest,  per  quas  sibi  a 
principio  mundum  subjecit  et  quia  primum  homi- 
nem  per  feminari  perdidit,  idcirco,  et  mcdo  per 
obstetrices,  qusB  Deum  timent,  masculos  occidere 
nititur.  Sed  quid  per  obstetrices,  quai  Deum  timent, 
et  Pharaonl  non  obediunt,  nisi  Ecclesia;  ministros 
intelligimus?  Hi  enim  slatim  in  Christo  renatos 
suscipiont,  alunt  et  conservant,  et  ad  vitam  introdu- 


phetia  qoae  ait  i «  E\  iCgypto  vocavi  iilium  meum 
(Osee  XI,  2;  Matth.  ii,  ib).  i> 

In  dicbus  iliis  egressus  est  Moyses  ad  fratres  suos, 
viditque  afilictionem  eorum.  Vidit  autem  et  virum 
JEgjiiiium  percutientcm  quemdam  Hebraeum,  quem 
ipse  occidens,  absconait  sabulo.  Similiter  et  Chri- 
stus  Dominos  noster  veniens  in  hunc  mundum 
visitare  fratres  suos,  totom  videlicet  genus  huma- 
num,  multos  iEgvptios,  id  est  malignos  spiritos  in- 
terfecit,  virtute  privavit,  atque  de  obsessis  corporibus 
ejecit.  Qui  merito  sabulo  absconduntur,  ut  per  hoc 
detur  intelligi,  quod  maligni  spiritus  in  terra  are- 
nosa,  sterili  et  infructuosa  nec  laterCj  nec  habitare 


cunt.  Ideoque  cediiicatur  eis  domus  ab  illo,  qni  ait :  ^  queunt.  Egressus  autem  altera  die,  cum  duos  He- 


«  In  domo  Patris  mei  mansiones  multae  sunt  (Joan. 
XIV,  2).  »  Unde  et  Apostolus  :  «  Scimns,  inquit,  si 
terrestris  domus  nostra  hujus  habitationis  dissol- 
vatur,  quod  domum  habemus  non  manufactam  in 
coelo  {II  Cor.  v,  1).  »  Neque  enim  juxta  litteram  in- 
telligi  potest,  quod  Deus  obstetricibus  domos  a^difi- 
caverit  :  nisi  fortasse  per  hoc  intelligatur,  quod 
earum  familias  Dens  amplilicaverit.  Ecce  autem 
novo  iterum  invento  consilio,  masculos  omnes  in 
flumen  projicere  jubet ;  hoc  est  flumen  utique,  quod 
in  sanguinem  versum  est,  in  quo  nec  ipsi  pisces 
yivere  potoerunt.  Per  quod  nimirum  philosopho- 
rum  e^  hroreticorum  falsam  docrinam  intelligimus, 
in  quam  qui  ceciderit,  iniquitatis  et  deceptionis 
sanguine  sufifbcabitnr. 

CAPUT  II. 
Eo  tempore  natus  est  Moyses,  qoem  cum  pater 
ejus  diutius  celare  non  posset,  posuit  eum  in  fiscel- 
lam  scirpeam,  et  misit  in  flumen;  cujus  miserta 
filia  Pharaonis  suscepit  eum,  et  adoptavit  eum  in 
filiiim.  Narrat  aotem  Josephus  de  Moyse,  com  adhuc 
puer  esset,  et  filia  Pharaonis  laetabunda  eum  ad  pa- 
trem  detulisset,  sacerdotem  quemdam  idolorum 
exclamasse  :  hic  est  qui  destruet  iEgyptum,  et 
insurgens  volebat  occidere  eum;  sed  mox  puella 
accipiens  puerum,  aufugit.  Qui  tantse  pulchritudinis 
fuisse  dicitur,  ut  si  quando  per  civitatem  egredere- 
tur,  certatim  viri  cum  mulieribus,  relictis  necessa- 
riis,  ad  eum  speculandum  occurrerent.  Crevit  ig:tur 


bra?os  rixantes  vidisset,  et  eum,  qui  injuriam  fa- 
ciebat,  redarguisset,  indignatus  illc  respondit :  «  Quis 
»  te  constituit  principem  et  judicem  super  nos?Num 
»  occidere  me  tu  vis  sicut  occidisti  heri  iEgyptium?»' 
Hic  sermo  nuntiatus  est  Pharaoni,  et  quaerebat 
occidere  eum.  Fugiens  ergo  Moyses  venit  in  terram 
Madian.  Sic  autem  Christus  cum  frequenter  pro 
suis  iniquitatibus  Judmos  redarguisset,  et  ad  salutis 
viam  provocasset,  illi  e  contra  insidiabantur,  obser- 
vabant,  et  accusabant,  et  occidere  cogitabant.  Unde 
et  ipse  dicebat  :  a  Qui  ex  Deo  est,  verba  Dei  audit, 
propterea  vos  non  auditis,  quia  ex  Deo  non  estis 
(Joan.  viu,  47).  »  Reliquit  propterea  Judseos, 
secundum  quod  ipse  ait  :  c  Ecce  relinquetur  vobis 
domus  vestra  deserta  (Luc^  xiii,  35).  »  Et  venit 
in  terram  Madian,  id  est  ad  gentes.  Erant  autem 
sacerdoti  Madian  septem  filiae,  per  quas  omnes 
mundi  hujos  Ecclesias  intelligimus.  Hic  autem 
numerns  in  divina  pagina  frequenter  universita- 
tem  49  significat.  Ilse  autem  venerant  ad  pu- 
teum  adaquare  greges;  sed  pastores  superve. 
nientes  ejecerunt  eas.  Surrexit  igitur  Moyses,  sur- 
rexit  et  Christus,  et  de  manu  pastorum,  id  est  de 
violentia  philosophorum  et  hjereticorum  Ecclesias 
liberavit.  Insuper  et  greges  adaquavit,  dicens  disci- 
pulis  suis  :  a  Ite,  docete  omnes  gentes,  baptizantes 
eos  in  nomine  Patris,  et  Filii,  et  Spiritus  sancti 
(Matth.  xxviii,'19).  »  Quoniam  autem,  et  si  ob  di- 
versitatem  locorum,  mulUe  in  hoc  mundo  sint  Ec- 


Moyses,    cumque    omnes    sapientia    et    fortitudine  "  clesise,  in  fidei  tamen  veritate,  non  nisi  una  catholica, 


prseiret,  magister  militum  factus  est.  Inde  prospere 
cuncta  gerens,  omnes  circumquaque  inimicos  su- 
peravit.  Cumque  dominus  iEgypti,  si  vellet,  esse 
potuisset,  maluit  tamen  cum  fratribus  suis  humiliter 
vivere.  Unde  Apostolus  :  «  Fide  Moyses  grandis 
factus,  negavit  se  esse  filium  filia;  Pharaonis  (Hebr^ 
XI,  24).  >  Quid  autem  Moyscs,  nisi  Christum  signi- 
ficat?  De  quo  ipse  ait  :  <  Prophetam  vobis  suscitabit 
Dominus  de  fratribus  vestris,  tanquam  me  ipsum 
audietis  (Deut.  xviii,  15),  »  qnia  et  ipse  propter 
Herodis  timorem  in  iEgyptum  a  parentibus  delatus 
est,  ibique  terra  ^Egypti  (quam  filiam  Pharaonis 
intelligimus)  aliquanto  tempore  eum  cum  parentibus 
8uis  quasi  proprium  defendit,  et  alnit.  Inde  vero 


et  universalis  Ecclesia  esse  creditnr,  de  qua  dicitur  : 
a  Una  est  columba  mea,  perfecta  mea,  immaculala 
mea  (Cant,  vi,  8).  »  Ideo  Moyses  non  omnes  has  puel- 
las,  sed  unam  tantum  accepit  uxorem,  quse  bene  Se- 
phora  nuncupatur,  quoniam  Sephora  pulchritudo  in- 
terpretatur.  Ipsa  est  enim,  de  qua  Apostolus  ait :  «  Ut 
exhiberet  sibi  gloriosam  Ecclesiamnonhabentem  ma- 
culam,nequerugam(£p^es.v,  17).»Ipsaestcuidicitur: 
«  Si  ignoras  te,  o  pulcherrima  inter  mulieres,  abi, 
etc.  (Cant.  i,  8).  »  Post  multum  vero  temporis  mor- 
tuus  est  rex  iEgypti,  ille  videlicet,  qui  quaerebat 
occidere  Moysen.  Quo  mortuo,  clamaverunt  filii 
Israel  ad  Dominum,  et  exaudivit  eos. 


EXPOSITIO  IiN  EXODUM. 


238 


CAPUT  i;i. 


[ojses  enim  pascebat  oves  Jethro  cognati  sui 
irdolis  Madian.  Camque  minasset  gregcm  ad 
>riora  deserti,  venit  ad  montem  Dci  Oreb ; 
•aruitqne  ei  Domiuus  in  ilamma  ignis  de  medio 
i,  et  videbat  quod  rubus  arderet,  et  non  com- 
eretur.  »  Jam  iiicipiunt  mysteria,  jam  reve- 
r  sacramenta.  Hocc  est  autcm  prima  visio  Moysi, 
rim'im  cum  D30  ioqui  incipit.  Sed  quid  per 
Q,  nisi  boatam  Virginem  Mariam,  quse  sic  de 
}rum  spinosa  et  peccatrice  gente  exorta  est, 
de  rubi  asperitate  pulchra  et  odorifera  nascitur 
'  llcec  autem  visa  est  ardens,  sed  ncn  arsit,  quia 
:arnis  concupiscentia,  sine  libidinis  atsiu,  sancto 


A  coepit  esse,  qni  nunquam  desinit  esse,  qoi  omnibus 
dat  esse,  qui  de  proprio  esse  non  mutatur  in  esse, 
vel  non  esse.  Ilie  qui  sic  vocatur^  misit  me  ad  vos  : 
hoc  enim  nomcn  nulli  alii  convenit,  hoc  nomen 
solius  Dei  est. 

«  Dixitque  Dominus  ad  Moysen :  Uasc  dices  iiliis 
«  Israel  :  Dominus  Deus  patrum  nostrorum,  Deus 
«c  Abraham,  Deus  Isaac,  et  Deus  Jacob,  misit  me 
a  ad  vos ;  hoc  nomen  mihi  in  ffiternum,  et  hoc  me- 
«  moriale  meum  in  generationem  et  generationem.  » 
Ecce  jam  familiarius  nomen^  et  quod  ipsum  non 
intelligant  Hebrsei,  dicere  non  possunt.  Hoc  nomen 
et  vetus  et  nova  generatio  cognoscit,  hoc  Synagoga, 
hoc  Ecclesia  intelligit.    c  Vade  igitur,    et   dic  jQliis 


u  obumbrata  concepit.    Hoc    est  enim,  quod      <.  Israel,  quia  ego    vidi  afflictionem  illorum,  et  edu- 

liie       oU       .     M     Cn;i.;4iic>      can/»liie      e  •m<.»tf  n.. ; />l       ;»    «o.       "     ^      «<«.«%       ^^»       J^      i^ !r> i.1         1 Jt'' . 


lus  ait  :  a  Spiritus  sanctus  superveuiot  in  te, 
rtus  Altissimi  obumbrabit  tibi  (Luc,  i,  35).  > 
igitur  ignis  in  rubo,  splendor  in  virgine,  lox  in 
,  lux  illa,  quse  ait :  «  Ego  sum  lux  mundi  (Joan. 
!2),  lux  vera  quse  illuminat  omnem  hominem 
Qtem  in  hunc  mundum  (Joan.  i,  9).  >  Volebat 

propius  accedere  Moyses,  ut  ^videret  quare 
>  non  combureretur,  sed  quia  nondum  aptus 
tanta  cognoscere  sacramenta,  dictum  est  ei : 
appropies  huc ;  »  id  est  non  quaeras  ea  quffi 
L  te  sunt;  noli  Virginis  castitatem,  noli  Christi 
natioup.m  investigare  :  «  solvc  calceamenta  de 
iibus  tuis.  »  Quare  hoc?  Locus  enim  in  quo  stas, 

sancta  est:  in   terra  sancta  non  licet  habere 


o  cam  eos  de  terra  yEgypti,  ingredierisque  tu,  et 
€  seniores  Israel  ad  regem  ^Egypti,  et  dices  ad  eum : 
«  Dominus  Dens  Hebrffiorum  vocavit  nos  :  ibimus 
«  viam  trium  dierum  per  solitudinem;  ut  immolemus 
a  Domino  Deo  nostro.  «  Quid  est  enim  viam  trium 
dierum?  Quid  est  solitndo?  «  Ecce,  inquit  David, 
elongavi  fugiens,  et  mansi  in  solitndine.  {PsaL  liv,  8) » 
Est  ergo  solitudo  gentium  Ecclesia ;  hic  immolatur, 
hic  sacrificatur ;  extra  hanc  non  est  locus  veri  sacri- 
iicii.  Via  vero  trium  dierum  Trinitatis  fidem  demon- 
strat ;  uno  siquidem  die  venitur  ad  Patrem,  secnndo 
ad  Filium,  tertio  ad  Spiritum  sanctum.  SufQcit  hffic 
venientibus  50  ad  immolandum,  nec  infra  stare, 
nec  ultra  procedere  libet ;  qui  enim   aliter  egerit, 


amenta,  non  licet  indui   pellibus  mortuorum  ;  C  ejus   sacriiicium    non   suscipietur.    Veniunt    Judaei 


enim  Adam  in  paradiso  nudus  exiens  zona 
:ea  indutus  est.  Et  ait  Dominus  :  «  Ego  sum 
us  patris  tui  Deus  Abraham,  et  Deus  Jacob  : 
li  afflicUonem  populi  mei  in  yEgypto,  et  clamo- 
n  ejus  audivi,  et  descendi  liberare  eum.  Veni 
tur,  et  mittam  te  ad  Pharaoncm ;  ne  timeas, 
9  ero  tecum,  et  hoc  hahebis  signum  quod  mise- 
Q  te.  »  Id  est,  in  hoc  te  a  Deo  missum  esse 
osce,  qnia  Deus  semper  tecnm  erit,  et  signa,  et 
cula  qusecumqne  facere  volueris,  per  te,  et  in 
smper  operabitur.  Cumque  eduxeris  populum 
tn  de  iEgypto,  immolabis  Domino  super  montem 
a,  id  est  super  montem  Dei  Oreb,  qui  corvus 


usque  ad  Patrem  ;  fuerunt  hseretici,  qui  crediderunt 
in  Patrem,  et  in  Filium,  et  non  suscipiebant  Spiri- 
tum  sanctum ;  fuernnt  autem  qui  multos  crederent 
deos,  sicut  gentiles,  qui  idola  colebant.  Nolli  ergo 
horum  ad  prffiiixnm  fldei  f  erminum  veniebant ;  abo- 
minabile  igitur  est  eorum  sacriflcium.  Seqnitur : 

«  Sed  ego  scio,  quod  non  dimittet  vos  rez 
«  iEgypti,  ut  eatis,  nisi  per  manum  validam ;  ex- 
«  tendam  enim  manum  meam,  et  percutiam  iEgy- 
«  ptum  in  cunctis  mirabilibus  meis,  quoi  facturus 
<  sum  in  medio  eorum.  »  Vere  judicia  Dei  abyssus 
multa.  Scit  quia  non  dimittet,  mandat  tamen,  ut 
dimittat,  in  quo  Dei  justitia,  et  Pharaonis  iniquitas 


pretatur,  peb  quem  populum  gentium  intelii*  «>  manifestatur.  Non  vult  violenter  auferre,   quod  ah 

.       •  «  •  1  •  ^"^  1*  ••••  •1*  m 


is,  a  quo,  et  in  quo  magnum  et  singulare  sacri- 
m  qootidie  Domino  immolatur.  Huic  enim  corvo 
itolQs  ait  ;  •  Fuistis  aliquando  tenebree,  nunc 
m  lux  in  Domino  [Ephes.  v,  iO).  » 
Dixitque  Moyses  :  Ego  vadam  ad  filios  Israel,  et 
cam  eis  :  Deus  patrum  nostrorum  misit  me  ad 
•s,  si  dixerint  mihi  :  Quod  est  nomen  ejus,  quid 
cam  eis  ?  Dixitque  Dominus  ad  Moysen  :  Ego  sum 
li  sum.  Sic  dices,  flliis  Israel :  Qui  est,  misit  me 
L  Tos.  »  Mirabile  nomen  I  Nnnquid  enim  coelnm 
est  ?  Nnnquid  terra,  mare,  angeli»  et  homines 
sunt?  An  quia  scriptum  est :  «  Omnes  gentes 
d  non  sunt^  sic  sunt  coram  eo  ?  v  Quid  est  quod 
tur :  «  qni  est,  misit  me  ad  vos  ?  »  Dicat  ergo, 
semper  esti  qoi  idem  semper  est,  qai  nnnquam 


alio,  quamvis  injuste,  possideatur  :  exercet   suum 
jus,   ne    forte  injuste    fecisse  dicatur  quse   contra 
iEgyptios  factnrus   est.    Denique  et  snos  cautiores 
reddit,  dum  ea,  qnae  ventura  sunt,  eis  manifestat. 
«  Post   lioec,    inquit,  exhibitis,    daboque    gratiam 
^<  populo  huic  coram  iEgyptiis  :  postulabit  mulier 
a  a  vicina  sua  vasa  argentea,  et  aurea,  ac  vestes, 
«  et  spoliabitis  iEgyptum.  »  Hoc  autem  alicui  inju-> 
stum  videtur,  ut  populus  Dei  fraudulenter  rapiat; 
sed  quia  hoc  lieri   Deus   ipse  proecepit,  non  potest 
injustum  esse,  quod  justitia  fleri  jubet ;  nondum  enim 
dictum  fnerat :   «  Diligite  inlmicos  vestros  {Matth, 
V,  44),  »  imo  lex  erat,  quae  postea  promulgata  est ; 
«  Diliges  proximum  tuum,  et  odio  habebis  inimicum 
tuom  {Ibid.f  43).  »  Si  igitar  inimici  erant,  qui  eoa 


239 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


affligebant,  qui  gravi  jogo  servitotis  eos  opprime-  A  mabat :  «  Ego  sum,  Domine,  qui  pecca?i,  ego  ini 


bant,  qui  non  solum  sua,  sed  seipsos  injuste  d<«tine- 
bant,  cur  injnstum  esse  dicatur,  quod  juste  fieri 
Tideatur?  Justitia  enim  est,  quffi  jus  suum  unicuique 
tribuit.  Ubi  enim  neque  judez  est^  neque  justitia, 
ibi  vindicta  est  necessaria.  Haec  tamen  specialiter 
intellecta  magnum  vldetur  babere  sacramentum, 
Quamvis  enim  iEgyptum,  id  est  roundum  istum 
▼iolentnm  et  tenebrosum  fugiamns,  si  quse  tamen 
bona,  si  quae  utilia  et  bonesta  in  eo  esse  jndicemus, 
amplectenda,  rapienda,  et  tenenda  sunt.  Habent  enim 
multoties  et  sseculi  amatores  scientiam  litterarnm, 
mores  honestos,  multarum  artium  peritiam.  Multa 
enim  a  poeiis  et  philosophis  accepimus,  quae  valde 
ampleclenda,  et  diligenda  sunt  :  hsec  rapere,  hmc 
possideroy  et  habere,  his  iEgyptum  exspoliare  non 
est  peccatum. 

CAPUT  IV. 

«  Dizit  autem  Moyses  :  Non  credent  mihi,  neque 
«  audient  vocem  meam ;  sed  dicent :  Non  apparuit 
«  tibi  Dominus. »  Incredulitas  Moysi  ad  totum  popu- 
lum  refertnr.  In  se  enim  ipse  ostendit  quam  durus 
et  semper  incredulas  ille  populus  fuerit.Non  credent 
sine  signis,  qaoniam  Judeei  signa  petnnt,  et  Graeci 
sapientiam  quaerunt.  •  Generatio  enim  prava  et 
perversa  signnm  quserit  (Matth,  zvi,  4).  »  Unde  et 
subditur  : 

«  Dizit  ergo  Dominus  ad  Moysen  :  Quid  est  hoc 
«  quod  tenes  in  manu  tua  ?  Respondit :  Virga  ;  dizit- 


B 


egi,  isti,  qai  oves  sant,  quid  fecerunt?  (183)  A 
tatur,  obsecro,  furor  tuus  a^populo  [11  Reg.  x 
17).  >  Similiter  et  Phinees,  de  quo  scriptum  < 
M  Stetit  Phinees,  et  cessavit  quassatio  (Psa/.  cv,3( 
Sic  et  Moyses  iste,  cai  a  Domino  dicitur  :  «  Din 
me,  ot  deleam  populum  istum.  » 

«  Dixitqae  dominus  rarsum  :  Mitte  manum  ti 
c  in  sinum  tuum,  quam  cum  misisset  in  sii 
ff  suum,  protulit  leprosam  tanquam  nivis.  Retr 
c  ait,  manum  in  sinum  tuum;  retraxit,  et  pro 
ff  iterum,  et  erat  similis  cami  reliquse.  Si  non  cr 
ff  derint  tibi,  nec  audierint  sermonem  signi  pri< 
«  credent  verbo  signi  sequentis.  >  Manus  nan: 
Moysi  debrseorum  populus  inteliigitar.  Sinus 
terra  promissionis.  «  Mitte,  inquit,  manum  taar 
sinum  tunm,  >  id  est,  duc  populum  in  ter 
promissionis.  Traxit  autem  Moyses  manum  dc 
nu,  51  significans  populum  propter  peccata  sua 
cendum  esse  in  captivitatem  ;  unde  et  manus  lep 
apparuit,  quia,  nisi  leprosa  fuisset,  de  sinu  non 
heretur ;  nisi  populus  peccasset  in  captivitatem 
duceretur.  Sed  quid  ait  Psalmista  :  «  Ut  quid, 
mine,  avertis  manum  tuam,  et  dexteram  taam 
medio  sinu  tuo  in  flnem?  {PsaL  lxxiii,  11.)  »  Ho 
enim  quod  sequitur.  Retrahe,  ait,  manum  in  sii 
tuum,  id  est,  reduc  populum  de  captivitate  ite 
in  terram  suam.  Ductus  namque  in  captivital 
quoties  se  peccasse    coniitebatur,    et   poeniteni 


«  que  Dominus:  Projice  illam  in  terram;  projecit,  Q  agens  Dei  misericordiam  implorabat,  mox  a  mii 


«  et  versa  est  in  colubrum,  ita  ut  fugeret  Moyses.  » 
Interrogatur  enim  Moyses,  non  propter  aliud,  ni^^i 
ut  de  suae  responsionis  vinculo  teneatur.  Ipse  enim 
confessus  est  se  tenere  virgam,  qnam  mox  in  serpen- 
tem  conversam  expavit.  Signum  est  hoc,  et  mirabile 
signum.  Gredat  ergo  signo,  qui  non  vult  credere 
verbis.  Sed '  quid  per  virgam,  nisi  Dei  correctio 
signatur?  Unde  scriptum  est :  a  Virga  tua,  et  baculus 
tuus,  ipsa  me  consolata  sunt  (Psal.  zxii,  4).  >  Item- 
que  :  k  Virga  directionis,  virga  regni  tai  (Psal,  xliv, 
7).  »  Et  Salomon  :  «  Qui  parcit  baculo,  odit  filium 
(Prov,  XIII,  2i).  >  Et  Apostolus  :  «  Quid  vultis?in 
virga  veniam  ad  vos,  an  in  misericordia,et  mausue- 
tudine?  (I  Cor,  iv,  21.)  »  Haec  autem  virga  illis  «v 
vertitur  in  draconem,  qui  ssepius  correcti  se  emen- 
dare  nolunt,  quia  incorrigibiles  existunt,  tandem 
divin.:&  nltionis  iram  et  indignationem  super  se  sffi- 
vientem  sentiunt.  Unde  et  Paalmista  :  «  Reges  eos 
in  virga  ferrea,  et  tanquam  vas  figuli  confringes  eos 
(PsaL  II,  9).  »  Sic  igitur  divina  correctio,  ahis  est 
virga,  aliis  est  draco  :  alios  misericorditer  castigat, 
alios  insanabiliter  perculit.  Hujus  autem  caudam 
Moyses  tenet,  et  in  virgam  serpens  convertitur; 
quoniam  aliquis  vir  justus  est,  qui  vindictam  pecca- 
toribus  imminentem  suis  orationibus  avertit.  Cum 
enim  Deus  ultionis  ab  ira  placatur,  tunc  draco  sceviens 
in  virgam  vertitur.  Hujus  serpentis  candam  David 
tenebat  quando  videns  angelum  percutientem,  cla- 


cordiosissimo  Domino  exaudiebatur,  ct  qui  lepr 
de  patria  ejectus  fuerat,  mundus  per  poeniten 
redibat.  Unde  et  subditur  :  «  Retraxit,  et  pro 
«  iterum,  et  erat  similis  carni  reliquse.  >  Sic  i( 
qui  neque  per  virgam,  neque  per  serpentem,  n( 
per  duram  correclionem  corrigebantur,  salten 
patria  expulsi  ad  pcrnitentiam  redire  cogebai: 
Quod  si  neque  sic  convertebantur,  sed  adhuc  iu 
malitia  persistebant,  ejectos  quoquc  divinae  ulli 
gladius  persequebatur,  quo  semper  cadentes  in  ; 
prio  sanguine  volutabantur.  Et  hoc  est,  quod  < 
tur  :  <  Si  non  crediderint  tibi,  neque  audierint 
a  monem  signi  prioris,  credent  verbo  signi  scquei 
«  Quod  si  ncc  duobus  qnidem  signis  credidei 
<  neque  andierint  vocem  tuam,  sume  aquam  fli: 
«  nis,  et  funde  eam  super  aridam,  et  quidquid  I 
«  seris  de  fluvio,  vertelur  ic  sanguinem.  »  Q 
enim  dicitur  :  Si  non  audierint  sermonem  s 
prioris,  hoc  est,  quod  in  Evangelio  Dominus 
fl  Si  verbis  non  vultis  credere,  operibus  cre 
(Joan,  X,  38).  »  Nam  et  signa  suo  modo  loquun 
ct  non  minus  signis,  quam  verbis  creditur.  Sed  < 
per  aquam  fluminis,  quid  per  aridam  intelligil 
«  Aquae  enim  multae  populi  multi  (Apoc.  xvi 
Aqua  sumitur  de  flumine,  quando  de  toto  pars 
qua  separatur.  Funditur  autem  super  terram,  qua 
a  suae  habitationis  loco,  ad  alias  ducitur  natio 


Quae  quidem  in  sanguinem  vertitur,  si  inimico: 
(183)  Vulgata  habet :  Vertatur:  obsecro,  manus  tua  confra  me,  et  contra  domum  patris  mei. 


EXPOSITIO  IN  EXODUM. 


242 


B 


is   percussa  cadet.  Hoc  est  enim,  quod  Eze-  A 

i  dicitur  (cap,  v,  1],  ut  caput  et  barbam  radat, 

scepta   statera,  in  ^tres  partes  pilos    dividat  ; 

1    partem  igni   comburat  in  medio  civitatis  : 

im  gladio  concidat :  tertiam  in  ventam  disper- 

postquam  se  Dominas  gladium  missurum  esse 

Barba  namque  prophets  populus  est  Judoeo- 

cqjus  una  pars  in  medio    Jerusalem  igne  et 

periit ;  altera  in  eodem  loco  gladiis  est  truci- 

;  tertia  vero    super  terram   effasa,  et  abique 

lam  dispersa,  divinse  ultionis  nasquam  gladium 

ere  potuit. «  Dixitqae  Moyses  :  Obsecro,  Domine, 

Q  sum  eloquens  ab  heri,  et  nudius  tertias  ;  et  ex 

0  locutos  es  ad  servum  tuum,  impeditioris  et 
*dioris  linguse  sum(i84).  »  Non  sum  eloquens 
eri,  et  nudius  tertius,  per  quod  totum  tempus 
ligitur  prffiteritum.  Deiicit  enim  omnis  sapien- 
ii  eloquentia,  summse  illi  et  incomparabili  sa- 
iae,  et  eloquentiic  comparata.  Nam  et  in  homi- 

1  hoc  sfiepe  contingit,  ut  aliqais,  qui  se  sapien- 
esse  putabat,  cam  aliquo  sapientiore  rationem 
Qs,  mox  quid  minas  habeat,  et  quam  multis  ad 
ndum  indigeat,  colloquendo  inteiligat. «  Dixit- 
)  Dominus  ad  eum  :  Quis  fecit  os  hominis  ?  aut 
LS  fabricatas  est  matum  et  sardum,  videntem  et 
:um  7  nonne  ego  ?  >  Ego,  inquit,  omnes  feci,  ego 
ria  dona  unicuique  largitus  sam,  ego  eloquen- 
et  mutum,  sapientem  et  insipientem  creavi  : 
amisi  potestatem,   facio  qaod  volo  ;  perge  igi- 

et  ego  ero  in  ore  tuo,  et  cai  nec  sapientia,  nec  G 
lentia   deerit,  doceboqae  te  quid  loqaaris.  At 

«  Obsecro,  inquit,  Domine,  mitte  quem  mis- 
as  es,  »  tantumqne  negotiam  alii  agendum  com- 

ratus  Dominus  in  Moysen  ait :    .^aron  frater 

is  levitfs,   scio    quod  sapiens  et   eloqaens   sit 

vites  autem  erat,  quia  primogenitus) ;  loquere, 

[ait,  ad  eum  omnia  verba  mea,  et  ego  ero  in 

i  tuo,   et  in  ore  iilius,  ipse  loquetur   pro  te  ad 

pulam,  »  et  quia  eloqaens  est,  adimplebit  offi- 

oris  tui.   Sacerdotum  est  ergo  loqui  ad  popu- 

Tu  autem  eris  in  his,  quas  ad  Deam  pertinent, 

intemuncius  et  mediator.  Abiit  autem  Moyses 

itbro  cognatum  sunm,  dixitque  ei :  «  Vadam  in 

^ptum  videre  fratres  meos.  Dixitqne  Jethro  :  q 

de  in  pace. 

!)ixit  ergo  Dominns  ad  Moysen  :  Revertere  in 
^yptum :  mortui  enim  sunt,  qui  quffirebant  ani- 
m  tuam.  »  Manifestum  est  igitur,  quia  non  so- 
Pharao  quserebat  occidere  Moysen.  Omues  au- 
reges  iEgypti  Pharaones  dicebantur.  Alins  igitur 

^4)  Hic  locns  valde  corruptus  in  editione  a  Cod. 
ent.  emendatur. 

(3)  God.  Bib .  Mont.  Araiatffi :  Vide  \U  omnia 
sa,  qux  posui  in  manu  tua  facias  coram  P/ia- 
; :  Ego  indurabo  cor  ejus,   et  non  dimittet  popti- 

Ul)  Libertas  arbitrii  stabilitnr.  Deus  auctor  mali 
non  potest ;  deficientem  hominem  a  bono,  hoc 
a  JQstitia,  si  placet,  in  prava  ejus  volantate  re- 
lit,  et  apravitate,  et  justitia  non  retrahit. 


Pharao  iEgyptiis  modo  pr2Berat,'qui  illi  quidem  suc- 
cesserat,  quem  fugerat  Moyses.  «  Talit  ergo  Moyses 
u  uxorem  et  filios,  et  imposuit  eos  super  asinum, 
a  reversusque  est  in  iEgyptum.  Dixitque  ei  Domi- 
«  nus:  (i85)  Vide  ut  cuncta  signa  facias  coram 
c  Pharaone,  qucB  tibi  facere  prsecepi»  ego  indurabo 
«  cor  ejus,  et  non  dimittet  populum.  •  Quid  est  hoc, 
Domine  ?  Tu  indurabis  cor  ejus  ?  a  Tu  enim,  ut  Apo- 
stolus  ait,  cui  vis  miseris,  et  quem  vis  induras 
[Rom,  XI,  18).  )>  Quod  si  induras,  cui  nemo  resistere 
vaiet,  quid  ad  Pharaonem  ?  Gur  qui  populum  dimit- 
tere  non  potest^  ideo  punitur,  quia  non  dimittit^^Non 
potest  quidem,  quia  indaratur  :  a  quo  ?  a  te.  Tu 
enim  dicis  :  «  Ego  5!Sindurabo  cor  ejus.  »  Aliter 
ergo  est  intelligendum  (186).  Quod  ergo  dicitur  : 
(c  Ego  indurabo  cor  ejus  ;  »  tale  est  ac  si  diceret  : 
Ego  cor  ejus  indurari  permittam,  nuUam  vim  ei  fa- 
ciam,  totum  se  sibi  dimittat,  faciat  quod  velit,  ut 
sive  bene,  sive  male  egerit,  totum  sibi,  et  non  mihi 
impatetur.  Miser  ille,  qui  sic  suce  voluntati  relin* 
qaitur.  Hinc  ergo  colligitur,  quia  (187)  quod  boni 
salvantur,  Dei  gratia  est,  qui  eos  susb  misericordias 
freno  ad  se  trahens,  etiam  cum  peccare  velint,  pec- 
care  eos  non  patitur  ;  hoc  autem  non  vim  faciendo, 
sed  cor  moliiendo,  et  in  melius  immutando.  Quod 
vero  mali  pereunt,  justitia  est ;  c  quse  enim  semina- 
verit  homo,  haecetmetet  {Galat.  yi,2).  »  Nunquam 
enim  humana  natura  ad  malum  proclivis  est,  ut  nis^ 
coacta  bene  agere  queat  (188).  Ex  hoc  igitur  apparet 
quam  iniquus  Pharao  iste  fuerit,  qui  toties  flagelia- 
tus,  qni  tot  miracalorum  signis,  nullo  in  signo,  et 
naturali  bono  ad  misericordiam  flectebatur.  Noluit 
ergo  eum  Dominus  emollire,  ne  fortasse  bonus  puta- 
retar,  qui  sua  sponte  tam  malus  etiniquus  erat. 

c  Vade,  dic  Pharaoni :  Fiiius  meus  primogenitus 
«  est  Israel ;  dixi  tibi :  Dimitte  filium  meum,  et  no^ 
u  luisti  :  ecce  ego  interticiam  filium  taum  primoge- 
c  nitum.  >  Primogenitus  est  namque  Dei  filius  Israel, 
non  natura,  sed  gratia.  H(bc  enim  gens,  prima  om- 
nium  a  Deo  electa,  praB  cunctis  dilecta  fuit.  Quando 
autem  omnia  primogenita  iEgypti  interfecta  sunt, 
tunc  et  primogenitum  PharaonisinterfecitDominus; 
non  enim  est  personarum  acceptor  Dens.  Cumqne 
esset  Moyses  in  itinere  in  diversorio,  occurrit  ei 
Dominus,  et  volebat  occidere  eum.  «  Tulit  illico  Se- 
c  phora  acutissimam  petram,  et  circumcidit  carnem 
«  preeputii  filii  sui,  tetigitque  pedes  ejus  et  ait  : 
«  Sponsus  sanguinum  tu  mihi  es.  »  Ex  hoc  datnr 
intelligi,  quia  Moyses  de  iilio  circumcidendo  jam  ad- 
monitus  fuerat,  sed  quia  mater  ejus  alia  lege  viye- 
bat,  ea  fortasse  resisteute,  aut  non  potuit,  aut  ne- 

(187)  Doctrina  ^ratiae  efficacis  non  cogentis,  sed 
admirabiliter  allicientis  traditur  ;homine8  enim,  quos 
peccare  non  sinit,  mlsericordia  sua  excipit ;  aufert 
eiscor  lapideum,  et  datcor  carneum,  hocest  flexi- 
bileab  bonum. 

M88)  Natura  humana  etsi  per  peccatum  originale 
Yuinerata,  ejus  tamen  bonitas  absampta  non  est,  at 
nisi  coacta  bene  agere  valeat.  Bonae  enim  operationis 
potentiam  habet.  Vide  Natal.  Alexand.  Dissert.  26, 
3ect.  3,  adverstts  Bfanichsos. 


243 


S.  BRUNONIS  EPISGQPI  SIGNIENSIS. 


244 


glexit.  Nou  igitur  jam  mater  ejus,  quoe  alia  lege  A  si  cognovissent,  nunquam  Dominum  glorifie  cruci 


vi?ebat,  nunc  admonetur,  sed  quodammodo  cogitur, 
nt  eum  circumcidat.  Si  enim  ad  fratres  suos,  qui 
omnes  circumcisi  erant,  filium  suum  incircumcisum 
detulisset,  quasi  Dei  pacti  praevaricator,  scandalum 
eis  movere  poterat.  Tulit  ergo  Sephora  acotissimam 
petram   {petra  autem  erat   Christus)  et  circumcidit 

prseputium  fiiii  soi.  Hac   enim  petra  et  Judaei  cii'^ 

cumciduntur,   et    baptizantur.  v  Quicunque,    inqui^ 

Apostolus,   baptizati  estis   in  Christo,  Christum   in- 

duistis  (Galat,  iii,  27).  »  De  circomcisione  autem,  in 

]ibro  Geneseos  plenissime  exposuimus.  Sequitor  : 
c  Tetigitque  pedes  ejus,  et  ait  :  Sponsns  sangoi- 

ff  num  tn  mihi   es.  »  Cur  enim  pedes  ejus  petra  te- 

tigit,  nisi  quia  circomcisio,  et  baptismus  inutilis  est,  ^  indicavit  novissimis.  Sic  enim  terram  promissionis 

•  ««f«  B«  •«  ^  A^        *||*  *  A.A  *  A.  A*1l*  3<  fV^  *  1      *  *  *  1.  ff^ 


fixissent  (I  Cor.  ii,  8).  «  Excsecavit  enira  eos  malitia 
eorum,  secundum  illud  ;  «  Excaeca  cor  populi  hujus, 
nt  videntes  non  videant,  et  audientes  non  intelligant 
(Isai.  VI,  iO)  D  Interpretatur  autcra  Adonai  Domi* 
nus  Deus,  Salvator  autem  discipulis  suis  loquitur 
dicens  :  c  Yos  vucatis  me  Magister,  et  Doniine,  et 
bene  dicitis;  sum  etenim  (Joan.  xiii,  13.  »  Itemque  ; 
«  Si  quis  vobis  aliqoid  dixerit,  dicite  quia  Dominus 
bis  opus  habet  (Matth.  xxi,  3).  »  Ignorantia  igilur 
isla  patriarcharum,  non  est  patriarcharum,  sed  se- 
minis  patriarcharum.  Indicavit  eis  Dominus  nomen 
suum,  et  non  indicavit.  Indicavit  secuudum  se,  non 
indicavit  secundum  membra.  Indicavit  primis,  non 


si  post  baptismum,  vel  circomcisionem  pedes  supra 
petram  non  stabiliantnr  ?  Unde  Psalmista  :  a  Eduiit 
me  de  lacu  miseriae,  et  de  luto  fsecis,  et  statnit  super 
petram  pedes  meos  (Psal,  xxxix,  3).  •  Quae  cum  ait : 
«  Sponsus  sauguinum  tu  mihi  es,  »  feminea  Ipietate 
videtur  ioqui,  ac  si  dicat :  Hoc  ex  toa  conjunctione 
beneficium  capio,  ut  filiorum  meorum  sanguinem 
fnndam.  Quod  si  boc  ad  Dominum  Sephora  dixisse 
intelligatur,  sic  exponetur,  ac  si  diceret  :  Novum 
genus  conjugii,  in  quo  ex  sanguine  filii  generantur  - 
mirabiiis  sponsus,  cui  vel  ex  aqua,  vel  cx  sanguine 
filii  generantur.  c  Et  dimisit  eum,  postquam  dixit  ; 
c  Sponsus  sanguinum  tu  mihi  es,  »  non  qnia  hoc 
dixit,  sed  «  ob  circomcisionem.  »  Ad  hoc  enim  ve- 


illis  promittit,  et  illis  non  datur.  »  Tibi,  inquit  Do- 
«  minus,  dabo  terram  lianc,  »  tibi,  et  non  tibi.  Tibi 
in  semine,  tibi  non  personaliter.  Potest  autem  et  sic 
intelligi:  nomen  meum  Adonai  non  indicavi  eis,  quia 
nou  quasi  Dominum,  sed  quasi  Patrem  me  eis  exhi- 
bui.  Nunc  autem  vos  liberando,  et  i4*]gyptios  aftli- 
gendo,  qualiter  et  rex  et  Dominus  csse  novcrim, 
cunctis  gentibus  innotescet.  Unde  et  frequentcr  di- 
citur  :  «  Ego  Dominus  Deus  vester.  >  Itemqoe  ;  «  Et 
scietis,  quia  ego  Dominus.  » 

CAPUT  VII. 
«  Et  locutus  est  Dominus  ad  Moysen,  dicens  :  Ego 
«  Dominus.  »  Hoc   est,  quod   modo  -superius  dixit, 
Adonai.  Iloc  est  illud  nomen,  quod  patriarchis  non 


nerat,  ut  non  mulieris  verba  attenderet,  sed  utpuer  G  indicavit,   id    est  iiliis   patriarcharura.    Sequitur 


circumcideretur. 

CAPUT  V. 
Venit  ergo  Moyses,  et  narravit  fratri  sno  qufficun- 
que  audierat.  Yeneratque  simul  ad  seniores  Israel, 
locutusqoe  est  Aaron,  qua?  Dominusjusserat,  et  fe- 
cit  signa,  et  credidit  populus,  omnesque  gavisi 
sunt,  et  proni  adoraverunt.  Ad  majora  tendimus, 
ideo  in  exponendis  historiis  laborare  nolumos,  ne 
forte,  sicut  quorumdam  moris  est,  quae  per  se  plana 
sunt,  difiicilia  reddamus.  Inde  autem  venerunt  ad 
Pharaonem,  dixcruntque  ei  ut  dimitteret  populom  ; 
quod  audire  noloit,  sed  vehementius  qnam  prius 
eos  afflixit.  Hoc  autem  Dei  providentia  Oebat,  quo 
et  Pharaonis  malitia,  et  Dei  potentia  innotesceret. 

CAPUT  VI. 
«  Locutusque  est  Dominus  ad  Moysen,  dicens  : 
€  Ego  Dominus,  qui  apparoi  Abraham,  Isaac,  et  ^Ja- 
c  cob,  in  Deo  omnipotente,  et  nomen  meum  Adonai 
«  noQ  indicavi  eis.  >  Quid  est  hoc,  quod  dicitur : 
apparuit  Dominus  patriarchis,  seque  et  Deum  omni- 
potentem  illis  esse  ostendit,  et  tamen  nomen  sunm, 
quod  est  Adonai,  non  indicavlt  eis  ?  Per  hos  enim 
tres  patriarchas,  ex  quibus  omnes  Judoei  originem 
ducuQt,  omnem  Judieorum  populum  intelligere  de- 
bemus.  Dei  vero  nomen  Jesns  53  Christns  est  (189). 
Ipse  enim  et  Yerbura  vocatur.  «  Ecce,  inquit  pro- 
pheta,  nomen  Domini  venit  de  longinquo  (Isai.  xxx» 
27).  »  Hunc  autem  noa  cognoverunt  Judo^i,  «  quia 


«  Loquere  ad  Pharaonem  quae  loquar  tibi.  Et  ait 
«  Moyses  :  En  incircumcisis  labiis  ego  sum,  quo- 
«  modo  audiet  me  Pharao  ?  »  Incircumcisis  cnini  la- 
biis  est,  qui  soperflua,  vana  et  inutilia  loqultur  : 
circumcisis  vero,  qui  et  interrogare,  et  respondere 
rationaliter  novit.  Quod  hic  Juda»i  dicant,  cum  la- 
biorum  inusitatam  circumcisionem  audiant;  et  ut 
ego  qooque  incircumcisis  labiis  eloquar,  utinam  et 
nares  sibi  circumcidant,  ut  jam  nunc  ab  inutili  cir- 
cumcisiune  quiescant. 

»  Dixitque  Dominus  ad  Moysen  :  Ecce  constitui  te 
«  Deum  Pharaonis  ;  »  eam  videlicet  potestatem  libi 
tradendo,  ut  juxta  voluntatem  tuam  eum  affligas,  et 
j)  in  signis,  >.t  miraculis,  quai  feccris,  obstopescat, 
tibique  in  nullo  nocere  valeat.  Et  Aaron  frater  luus 
erit  propheta  tuus,  ut  quia  facundus,  et  cloquens 
est  ipse,  pro  te  Joquatur  ad  Pliaraonem.  «  Sed  ego 
indurabo  cor  ejus.  »  Hoc  autcni  superius  expositum 
est.  Huicautem  simile  est,  quod  dicilur.  <  Et  ne  nos 
inducas  in  tentationem  (Matth.  vi,  f3).  »  Similiter 
et  Pharao  dicere  poterat  :  Ne  indures  cor  meum 
Domine.  Deus  enim  ncque  indurat,  neque  in  tenta- 
tionem  aliqueni  inducit :  sed  quia  in  ejus  est  pole- 
state  et  induratura  mollire,  et  in  tenlationem  eun- 
tem  retinere,  ideo  et  indurare,  et  in  tentationem 
ducere  dicitur.     ' 

«  Fecit  itaque  Moyses,  et  Aaron,  sicot  pra-ceperat 
«  Dominus;  talitque  Aaronvirgaoj  coram  Pharaone, 


(189)   Id.   cod.  Laurent.   Ipse  enim  et  nomen,  et  sermOf  etVerbumvocatur. 


EXPOSmO  IN  EXODUM. 


246 


snris  sais,  quse  versa  est  in  colabram.  »  De  A 
qaidem  ejasqae  commutatione  satis  superius 
Q  est.^Bene  autem  priacipium  signorum  Tirga 
[aoniam  correctionem  Dei  significare  diximus. 
igitar  Moysesad  Pharaonem,  non  cum  gladio, 
im  Yirga  :  ande  si  poenitere  voluisset,  facilem 
loscendum  Dominum,  per  hoc  cognoscere  pote- 
>ed  quia  poenitere  nolait,  in  colubrum  virga 
rtitur,  ut  majoribus  dignus  suppliciis,  majoris 
stionis  tormenta  se  exspectare  intelligat.  Et 
jai  virga  non  corrigitur,  draconi,  id  est  dia- 
puniendas  traditur.  «  Vocavit  autem  Pharao 
eotes,  et  maleficos,  et  fecerunt  ipsi  per  in- 
lationes  iEgyptiacas,  et  arcana  qucedam  simi- 
',  projeceruntque  singuli  virgas  suas,  quo) 
ue  sunt  in  dracones,  sed  devoravit  virga  Aaron 
^  eorum.  >  Infelix  Pharao,  cum  humiliare  se 
sset,  ad  suae  deceptionis  figmenta  confugit,  ut 
ilsa,  quse  ipse  operatur,  probet  non  esse  ve- 
quod  Dominus  ait.  Hoc  enim  tyranni  sfiepe  fe- 
leguntur,  qui  videntes  signa  et  miracula,  quffi 
lartyres  suos  Deus  faciebat,  maldficos  eos  et 
tatores  esse  putabant.  Ipsi  qaoque  /Salvatori 
>  Jad«os  dizisse  legimus  :  c  In  Beelzebub  prin- 
Isemoniorum  ejicit  dacmonia  {Luc,  zi,  15).  »  Nec 
a  si  suis  incantalionibus  et  arte  diabolica  hoc 
ici  facere  potaerunt ;  cum  ipse  Satanas ,  ut 
olus  ait,  transiiguret  se  in  Angelum  lacis  {II  Cor, 
).  Quod  antem  virga  Aaron  virgas  eorum  devo- 
nihil  divinffi  ultioni  resistere  posse  signiiicat.  q 
izit  autem  Dominus  ad  Moysen  :  Ingravatum 
cor  Pharaonis,  non  vult  dimiltore  populum. 
8  ad  eum  mane,  ecce  egredietnr  ad  aquas,  et 
ei  ut  dimittat  populum.  Quod  si  audire  con- 
pserit,  tolle  virgam  ,  et  extolle  super  aquas 
rpti,  et  super  rivos,  et  paludes,  et  lacus,  ut 
antur  in  sanguinem,  et  pisces  moriantur.  » 
st  enim  prima  plaga,  qua  iEgyptus  a  Domino 
titur.  Decem  enim  plagis  Hagellavit  Dominus 
tam,  quibus  signiiicavit  quibus  modis,et  propter 
causam  mundum  afiligat  universum.  Quoniam 
1  denarius  numeras  omnes  in  se  numeros  conti- 
deofrequenter  decemproomnibus  5-iaccipiun- 
[Jnde  in  Apocalypsi  de  sanctis  dicitur  :  «  Quia 
)ant  tribulationem  diebus  decem  (Apoc.  ii,  10),  v  ^ 
t  cunctis  diebus.  Decem  namque  et  cenlum,  et 
y  nisi  per  se,  et  in  se  resolvantur,  nihil  habent 
ius  ub|  creicant;  unde  cum  sint  iiniti,  sccpepro 
itis  accipiuntur.  Decem  ergo  plaga^.  omnes  pla- 
ignificant,  quibus  ob  duritiam  cordis  nostri  in 
nundo  a  Domino  Hagellamur.  Omnis  enim  homo 
ao  dici  potest,  qui  Dei  proicepta  per  Ecdesise 
>Tes  audiens  parvipendit,  eisque  indurato  corde 
limo  resistit.  Detinet  autem  Dei  populum  in 
Lute,  quando  homo  quinque  corporis  sensus, 
seque  virtutes  Deo  servire  non  permittit.  Hic 
lim  populus  Dei,  qui  gravi  corporis  servitnte 


deprimilur.  Hic  dum  in  populosa  iEgypto  habitat, 
vitiomm  et  malignorum  spirituum  mnltitudine  val- 
latas  l)eo  sacriiicare  non  potest.  Vult  igitnr  ire  in 
desertum,  quserere  locum  secretum,  iniquorum  eva- 
dere  conversationem,  hoc  autem  non  corpore,  sed 
mente.  Qui  enim  a  vitils  et  malignis  spiritibus  se- 
paratur,  ubicunque  sit,  in  deserto  est,  quoniam 
desertns  est,  derelictus  est,  et  a  malo  populo  mente 
et  spiritu  seqnestratus,  jam  solitarius  cum  Deo  est. 
Geetera  videamus. 

«  Vade,  inquit  Dominus  Moysi,  ad  Pliaraonem, 
»  ecce  egredietur  ad  aquas.  »  Quid  enim  hoc  in  loco 
per  aquas,  nisi  stultam  hnjus  mundi  et  philosopho«« 
rum  et  poetarum  sapientiam  designat?  Quoe  qnoniam 
voluptatem  summum  bonnm  preedicat ,  quoniam 
mundi  gloriam,  et  honores,  et  delicias  landat,  quo- 
niam  vitia,  carnisqne  concupiscentias  non  reprehen- 
dit,  ideo  Pharao  omnesque  mundi  amatores  ad  eam 
currnnt,  eam  sitiunt,  eam  bibere  cupiunt.  Ideo- 
qne  Moyses  correctionis  virgam  ferens,  fortemque 
mannm  polenter  eztendens  ,  eam  in  sanguinem 
convertit.  In  sanguinem  quidem  eam  convertit , 
quia  quam  sit  venenosa,  quam  pericnlosa,  quam 
fetida,  quam  pcccatorum  sordibns  plena,  Christus 
Dominus  noster,  ejusque  discipuli  vera  ratione  pro- 
bavemnt.  Qni  ergo  non  vult  mori,  qui  timet  perire, 
fugiat  has  aquas,  neque  suscipiat  hanc  doctrinam  : 
moriuntur  enim,  qui  eam  bibunt,  quod  quidem  illi 
pisces  significabant,  qui  in  ^Egypti  flumine  mortui 
funt.  Malefici  autem,  qui  sicut  Moyses  signa  faciunt, 
hypocritse  intellignntnr,  quoniam  et  ipsi,  sicut  Ec- 
clesia;  doctores,  philosophomm  et  poetamm  scien- 
tiam  damnant ;  de  quibus  Dominos  ait :  «  Super  ca- 
thedram  Moysi  sederont  Scribse  et  Pharisosi  (Matth. 
zxiii,  2).  >  Hi  antem  omnia  opera  sna  faciunt,  non 
ad  laudem  Dei,  sed  turpis  lucri  gratia,  et  ut  videan- 
tur  ab  hominibns.  Foderunt  autem  aquam  iEgypti 
per  circuitum  flnminis,  quoniam  cognita  veritate, 
hanc  nlterius  bibere  noluerunt.  Aquam  quippe  fo- 
dere,  est  pure  et  sincere  sapientise  fonlem  investi- 
gare.  Quse  bene  quidem  circa  flumen  foditur,  quo- 
uiam  non  nisi  in  divinis  Scripturis  invenitur.  Fuit 
autem  sangnis  iste  per  septem  dies,  quoniam  prfiedi- 
cta  philosophomm  scientia  in  sanguinem  et  pecca- 
tnm  conversa,  amplius  in  eeternum  a  viris  catholicis 
non  suscipietnr;  non  enim  sunt  dies  nisi  septem. 
Hoc  est  ergo  diebus  septem,  quod  est  diebus  omni- 
bns.  Noluit  autem  Pharao  dimittere  populum. 

CAPUT  vni. 

«  Dizitque  Dominus  ad  Moysen  :  Dic   ad  Aaron  : 

>  Extende  manum  tuam  super  flnvios,  et  super  rivos, 

>  et  paludes,  et  educ  ranas  super  terram  iEgypti. 
»  Eitendit  Aaron  manus  super  aqnas  ifigypti,  et 
»  ascenderunt  ran»  ,  operueruntque  terram  iEgy- 
»  pti  (190).  »  In  prima  namque  plaga  philosophi,  et 
poetse  perierunt,  omnisque  eornm  scientia,  et  paga- 
norum  ritus  destructus  est.  Ecce  autem  in  hac  se- 


10)  Omnes  plagas  a  Deo  Pharaoni,  et  iEgyptiis  inflictas.  S.  August.  perstringit  lib.  zvi  De  civit. 
6ap.  43. 


247 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


248 


canda  raned  ebulliunt  :  heeretici  insurgunty  qui  et  A 
loquacitate  omnes  inqoietant«  et  sua  immonditia 
euncta  commaculant ;  non  alionde  veniunty  sed  «le 
aquis  ascendunt,  quoniam  male  Scriptoras  intelli- 
gendo,  perverseqne  exponendo,  ibi  errores  conci- 
pinnt,  et  ibi  hieretici  fiunt  Prius  enim  philosophi 
et  poetaB ,  deinde  vero  hieretici  erronea  sapientia 
mondum  deceperunt.  Eo  ergo  ordine  ponuntar,  quo 
et  temporaiiter  sese  sequuntur.  Merito  autem  hsre- 
ticos  ransB  signiiicant,  quoniam  non  in  ratione,  sed 
in  loquacitate  h»retici  confidunt.  Fecerunt  autem  et 
malefici  per  incantationes  simiiiter,  jam  tunc  signi- 
ficantes,  quoniam  et  hypocritffi  sanctorum  exempla 
(191)  quadam  similitudine  imitaturi  erant.  «  Dixit 
»  Pharao  :  Orate  Dominum,  ut  auferat  ranas  a  me,  g 
M  eta  populo  meo,  et  dimittam  popuium,  ut  sacrific*)t 
»  Domino.  Ora?itque  Moyses,  et  mortuse  sunt  ranae. » 
Hoc  enim  nsque  hodie  peccatores  agunt,  et  in  arcto 
positi  Dominom  orant,  cojus  mox  liberalitatis  obli- 
▼iscontur.  Mors  ?ero  ranarum  haereticorum  mon- 
strat  interitum.  Yidens  autem  Pharao,  quod  data 
»  esset  requies,  induravit  cor  suum,  et  non  dimisit 
»  eos,  sicut  prseceperat  Dominus.  Dizitque  Dominus 

>  ad  Moysen  :  Loquere  ad  Aaron  :  Extende  manum 
y>  tuam,  et  percute  pulverem  terriB,  et  sint  sciniphes 
»  in  universa  terra  iEgypti.  Feceruntque  ita  ,  et 
»  facti  sunt  sciniphes  in  hominibus,  et  in  jumcntis, 
»  omnisque  pulvis  terrse  versns  estinsciniphes.  »Sci- 
niphesautem  culices,  aliimuscasminutissimasvocaut, 
ad  qnarum  differentiam  musca  canina  dicatur.  Sed  C 
quid  per  sciniphes,  qui  ethomines,  et  jumenta  nimiis 
55  angustiis  inquietabant,  nisi  cura,  et  soUicitudo 
rerum  temporalium  inteiligitur?  Cnm  enim  aliquem 
pro  hac  substantia  transitoria  et  fugitiva  tam  anxio 
animo  iaborare,  discurrere,  sudare,  et  festinare  vi- 
deas,  nonne  sciniphes  eum  stimulent,  et  seqnantur, 
tibi  videtur?  Qui  merito  de  terrse  pulvere  orinntur, 
queuiam  hsec  talis  cura,  et  sollicitudo  ad  terrena  et 
fngitiva  bona  komines  invitat.  Et  isti  quidem  in 
hominibus  sunt,etinjumentis,  quoniam  et  sapientes, 
et  insipientes  fatigant.  Ipsa  quoque  juxta  lilteram, 
jumenta  non  fatigarentur,  nisi  hsec  talis  soliicitudo 
fuisset.  Hsc  enim  et  boves  arare,  et  equos  in  bella 
ruere,  cieteraque  jumenta  oneribus  deprimi  cogit.  j) 
Ab  hac  autem  sollicitudine  liberare  nos  volens  Do- 
minus,  dicebat :  •  Nolite  solliciti  esse  dicentes  ^  Quid 
manducabimus,  aut  quid  bibemus,  aut  quo  operie- 
mur?  >»  (Matth.  vi,  31).  Haec  autem  tertia  piaga,  qua 
mundus  percutitur,  nulla  magis  quam  ista  eum  vexat. 
Volnerunt  aotem  et  maleficis  ^iniphes  facere,  et  non 
potuerunt,  non  quod  difficilius  sit  facere  ranas,  vel 
colubros;  sed  quia  ibi  tantum  possunt,  ubi  eos 
Deus  posse  permittit.  Unde  ipsi  quoque  dicunt   : 

•  DigitQs  Deiest  hic;  »  intelligentes  Dei  manushanc 
6Sf»e  potentiam,  qusB  a  solita  operatione  tam  subito 
eos  coercere  valeat. 
«  Dixitque  Dominns  ad  Hpysen  :  Dic  Pharaoni  : 

>  Dimitte  populum,  alioquin  immittam  in  te,  et  in 

(191)  Cod.  S.  Cr.  inLaurent.,  quadam  simulatume. 


>  servos  tuos  et  populum  tuum,  et  in  domom  tuam 
»  omne  genos  muscarum.  Factumque  est  ita.  Vene- 
»  runtque  muscae  gravissimse  in  domum  Pharaonis, 
»  et  in  omnem  terram  ifigypti ,  corruptaque  est 
»  terra  ab  hnjuscemodi  muscis.  »  Quid  enim  per 
muscas,  nisi  spiritum  fornicationis,  ipsamque  om- 
nium  vitiorum  turpissimam  libidinem  intelligimus? 
De  qua  Apostolos  :  <c  Omne,  inqoit,  peccatum,  quod 
fecerit  homo,  extra  corpus  est;  qui  autem  fornicatur, 
in  corpus  suum  peccat  (/  Cor.  vi,  18).  »  Unde  et  hic 
dicitnr,  quod  ab  hujuscemodi  muscis  terra  corrupta 
fuerit.  Quid  est  enim,  quod  libidinis  aestus  terram,  id 
estcarnem  nostram  corrumpit?  Hnjus  autem  mult» 
sunt  species;  idcirco  et  muscse  diversorum  generum 
fuisse  referuntur ;  quas  quia  gravissiraas  dicit,  quan- 
tum  hoc  vitium  in  hominibus  grassetar,  innotuit.  Uis 
etenim  muscis  adulter,  his  fornicator,  his  sodomita, 
his  cujuscunque  libidinis  operator  stimulatur,  vexa- 
tur,  incenditur,  perseqnitur,  corrumpitur.  Hae  tamen 
muscse  non  erant  in  terra  Gessen,  ubi  filii  Ibracl 
habitabant,  quoniam  sancti  viri  jejuniis,  vigiliis, 
orationibus,  carniquc  maceratione  omnem  libidinis 
impetum  a  se  repellunt.  «  Vocavitque  Pharao  Moy- 

>  sen,  et  Aaron,  et  ait  iliis  :  Ite,  sacrificate  Deo 
»  vestro  in  terra  hac.  ^t  ait  Moyses  :  Non  potest  ita 
»  fieri ;  abominationes  enim  iEgyptiornm  immola- 
»  bimos  Domino  Deo  nostro?  qnod  si  mactaverimus 
»  ea,  quse  colunt  iEgyptii  coram  eis,  nos  lapidibus 
•  obruent.  »  Abominationes  iEgyptiorum  dicit.  Et 
est  mirabilis  viri  prudentia,  qui  coram  ipso  rege 
soos  deos  abominationes  appellat ;  iEgyptii  enira  nou 
solum  hircos,  et  oves,  et  vaccas,  sed  alia  mnlta  por- 

>  tenta  adorabant.  <(  Viam  trium  dierum  pergemus 
»  in  solitudine,  et  sacrificabimus  Deo  nostro,  sicut 

>  prcecepit  nobis.  c  Quid  vero  via  truim  dierum 
significet,  snpra  exposnimus.  «  Dixitque  Pharao  : 
»  Ego  diraittam  vos ;  verumtamtn  ne  ionge  abeatis, 

>  orate  pro  me.  «  Considera,  Pharao,  quid  possit 
virtus,  et  potentia  tua  :  rogas  Prophetam,  ut  ipse 
pro  te  Dominum  roget,  quatenus  a  te,  et  a  popnlo 
tuo  muscas  repellat  :  adhuc  te  virga  percutit,  ot 
ferre  non  potes :  quid  si  ignem  de  ccelo  pluat?  Noli 
nlterius  indurare  cor  tuum,  noli  amplius  fallere 
servos  Dei,  ne  si  forte  pro  te  orare  desierint,  pereas 
et  tu,  et  populus  tuus.  Egressusque  Moyses  a  Pha- 
raone  oravit  Dominum,  et  perierun|  muscsp.  Ingra- 
vatum  est  autem  cor  Pharaonis,  et  noluit  dimittere 
populum.  Qui  autem  Pharao  ssepins  induratur,  ideo 
saepius  fiagellatur.  Sequitur: 

CAPUT  IX. 
«  Dixit  autem  Dominus  ad  Moysen  :  Vade  dic  Pha> 
»  raoni  :   Hsec  dicit  Dominus  :    Dimitte  populum 
»  meum,  alioquin  ecce  manus  mea  erit  super  agros 

>  tuos,  et  super  equos,  et  asinos,  et  camelos,  et 
»  boves  ,  et  oves,  pestis  valde  gravis.  Fecit   ergo 

>  Dominus  verbum  altera  die,  mortuaqne  sunt  om- 
»  nia  animantia  Jlgyptiorum;  de  animalibus  vero 
»  filiorum  Israel  niliil  omnino  periit.  »  Quid  autem 


SI9 


EXPOSmO  IN  EXODUM. 


m 


per  haBc,  qa»  modo  numerata  sant,  nisi  exteriorem  A 
rabstantiam  intelligimtis,  quam  cam  Dominus  re- 
pente  peccatoribus  aufert,  aut  probatio  est,  aut 
Tiadicta.  Sic  enim  et  beato  Job  fecisse  legitur, 
foi  patiens,  tamen  patienter  gratias  agens  dicebat : 
I  Dorainns  dedit,  Dominus  abstulit  (Jo6.  i,  2i).  » 
?ir  etenim  sanctus  in  hoc  quoque  Dei  misericordiam 
agaoscebat,  qaod  non  se,  sed  sua  feriebat.  Cum 
ergo  in  exterioribus  homo  ilagellatur,  gratias  agat, 
oonvertatur  et  poeniteat.  Deoique  miscricordiam 
recogpioscat,  qui  eum  taoi  misericorditer  ad  poeni- 
tentiam  vocat.  Corripit  cnini  Dominus  omnem  iilium, 
qaem  recipit  {Hebr,  xii,  7).  Et  bealas  homo,  qui 
corripitur  a  Domino.  Non  induretar  ut  Pharao,  sed 
eonfessus  se  peccasse,  ?eniam  postulet,  ne  forte  asque  -, 
ad  animam  viDdicta  desaeviat.  UudB  scriptum  est  : 
«  Dominus  custodiat  te  ab  omni  malo,  custodiat 
tnimam  taam  Dominus  {Psal.  cxx,  7).  »  Hrec  autem 
qainta  plaga  est  per  qaam  in  his  qaoi  possidet,  et 
non  in  se  homo  percutitur.  «  Et  induratum  est  cor 
c  Pharaonis,  et  non  dimisit  populum  :  et  dixit 
«  Dominus  ad  Mojsen,  et  Aaron :  Tollite  plenas 
c  manus  cineris  de  camino,  spargat  illum  Moyses  in 
c  ciBlam  coram  Pharaone,  sitque  puivis  super  5B 
«  universam  terram  itlgjpti.  Erunt  enim  in  homini- 
«  bus,  etin  jamentis  vainera,  etvesic®  turgentes  in 
•  oniYersa  terra  iEgjpti.  Factumque  est  ita.  Nec 
c  poterant  maieiici  stare  coram  Moyse  propter  vul- 
«  nera,  qufle  in  iliis  eiant.  >  Ecce  non  animanlia 
tantum,  sed  ipsi  homines  percutiuntur,  utqui  virgam  q 
noQ  sentiont,  saltem  tormontis  corrigantur.  Quid 
enim  per  caminum  nisi  afflictionem  ?  Quid  ?ero  per 
cinerem,  nisi  popuium  diuturno  jani  afllictionis  igne 
crematum?  Cinisergo  de  camino  tollitur,  et  in  coe- 
lam  spargitur,  quoniam  afflicti  populi  preces  in 
coelo  exaudinntur.  Et  bene  quidem  per  manus 
Moysi  cinis  in  ccelum  spargitur,  quia  Christi,  p.t  san- 
ctoram  manibus  omnis  popuIusDomiDopraesentatur. 
Vulnera  vero,  et  vesicre  tnrgentes.  quas  et  videre 
horribiie,  et  pati  intolerabile  est,  futura  illa  tor- 
menta  significantar,  quibus  nuUa  tormtnta  compa- 
rari  possunt.  Haec  autem  tormenta  \llos  exspectant, 
qoi  obstinato  corde  usque  ad  finem  in  sua  malitia 
perseverant.  Fit  autem  hcec  plaga  et  in  hominibus  et 
in  jamentis,  qnia  et  sapientes  et  insipientes,  nobiles 
et  igpiobiles,  divites  et  paupcres  aequaliter  divina 
uLtione  affliguntur.  Hoc  enim  sunt  stnlti  ad  sapientes, 
quod  jumenta  ad  homines.  Malefici  vero  propter 
vulnera  coram  Moyse  stare  non  poterant,  quia  sicut 
ieprosi,  et  Christi  visione  indigni,  extra  castra 
expalsi,  in  sanctorum  civitatenonhabitabunt.  clndu- 
«  ravitqne  Bominus  corPharaonis,  et  non  dimisiteos.  » 
Sequitur  autem  sexta  plaga,  in  qua  sicut  et  in 
ceteris  monetur  Pharao  dimittere  populum;  quod 
si  facere  contempserit,  minatar  Dominus  se  immit- 
tere  omnes  plagas  super  eum,  et  super  populum 
ejus,  et  pluere  grandinem  multam  nimis,  qnalis  non 
foit  in  iOgypto  a  die,  qua  fundata  est,  asque  inprae- 
sens.  Unde  preecipit  Moyses,  nt  homines,  et  ea,  quoe 


C 


foris  sunt,  intus  congregentur,  ne  moriantur.  Qai<] 
est  autem,  quod  Moyses  prius  admonet  Pharaonem 
dimittere  populum,  deinde  omnem  plagam,  prius- 
quam  fiat,  ei  denuntiat?  Nisi  quia  et  Christus,  qa 
per  Moysen  intelligitur,  ejusque  discipuli,  quos 
Aaron  significabat,  prius  populum  ad  poenitentian: 
vocabant,  deinde  mala  futuri  sceculi,  et  inferno! 
cruciatus  eis  denuntiabant?  Quasi  enim  grandinen 
suoer  eos  pluebant,  quaudo  tormenta  diabolo,  ei 
angelis  ejus  in  inferno  prceparala  exponebant.  Fal- 
gura  autem  discurrentia  tunc  niittebant,  quandc 
quasi  ignitis  jaculis,  sentcntiis  Scripturarum  vitia, 
et  malignos  spiritus  in  liumauis  pectoribus  interfi- 
ciebant.  Cum  quibus  etignis  mistus  ferebatur,  quis 
signorum  et  miraculorum  fulgor  eorum  prsedicatio- 
nem  soquebatur,  ut  qui  verbis  credere  noiebant, 
salteni  miraculorum  igno  et  splendore  iliaminati. 
territi,  et  corde  compuncli  ad  Dominum  converte- 
rentar.  Pereunt  auteni  omnia,  quae  foris  sunt,  quiii 
quicunque  a  sanctoruni  fide,  et  consortio  separatij 
extra  Ecclesiam  inventi  fuerint,  judicio  peribunt. 
Unde  et  Moyses  congregari  omnia  prajcipit,  ne  fort< 
doctorum  incuria  et  negligentia  foris  manentic 
pereant.  Quod  autcni  ait :  u  Idcirco  posui  te,  u 
«  ostendam  in  te  fortitudinem  meam,  et  narretui 
c  nomen  meum  in  omni  terra; »  sic  est  accipien- 
dum,  ac  si  diceret  :  Idcirco  tuam  duritiam  patior 
ideo  toties  tibi  parco,  ut  per  te  mea  fortitudo  mon- 
stretur,  et  quoties  volo,  te  supero  et  superatum  virei 
iterum  sumere  permitto,  ut  narretur  nomen  menn: 
in  omni  terra,  cui  obediens  est  omnis  creatura. 
cujus  miracolorum  non  est  numerus,  cui  nemo  im- 
pune  resistere  valet,  qui  per  ranas  et  muscas  not 
minus  quain  per  fulgura,  qui  aJ  reges  et  principes 
superandos  non  armatos  miiites,  sed  locustas  ei 
culices  mando.  «  Misitque  Pharao,  et  vocavit  Moy- 
«  sen  et  Aaron,  et  dixit  eis  :  Peccavi  etiam  nunc; 
K  Dominus  justus,  reddens  mihi  secundum  opera,  e 
«  juxta  peccata  puniens  ;  ego  et  populus  meus  impii 
«  quibus  toties  Dominus  iniseretor,  et  uon  cognos- 
((  cimus:  orate  Dominum,  ut  desinant  tonitrua,  e 
«  grando,  et  dimittam  vos,  ct  nequaquam  ultra  hu 
t  maneaiis.  »  Felix  esses  Pharao,  si  hauc  senten- 
tiam  terminasses,  si  sicut  dicis  ita  fecisses,  si  coi 
ulterius  non  iudurasscs.  Oravitque  Moyses  Doml 
num,  et  cessavit  graudo. 

<(  Induralum  est  ergo  cor  Pharaonis,  et  servorun 
«  ejus,  et  non diniisit  populuin. »  Quod  autem  serotint 
non  sint  lossa,  posterioris  et  christiani  populi  saiu- 
tem  sigDiiicare  potest. 

CAPUT  X. 

Post  hcec  autem,  cum  Pharao  admonitus,  sicu 
prius,  noluisset  dimittere  populom ;  cum  Moysa 
locustas  denuntiasset  esse  vcnturas,  et  ille  contem- 
psisset,  «  extendit  Moyses  virgam  super  terran 
«  iEgypti,  et  Dominus  induxit  ventum  urentem  tot; 
c  illa  die,  et  nocte,  et  mane  facto  ventus  urens  leva 
c  vit  locustas,  qum  ascenderunt  super  universan 
«  terram    i€!gypti,    operueruntque   eam,    vastante 


251 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


151 


f  omnia.  Deyorata  est  igitar  herba  terrse,  et  qaid-  A  c  debas,  Nemo  vidit  fratrem  suum,  et  movit  se  de 


<c  quid  pomorum  graado  reliqaerat.  »  Qaid  enim 
per  locastas,  qase  qaasi  imperatoram  agmina,  facto 
ezercitu,  cancta  vastantes  incidunt,  nisi  vitioram  et 
malignorum  spirituum  multitudinem  intelligamns? 
Has  autem  ventus  urens  elevat,  et  portat,  quo- 
niam  violento  et  impetuxiso  spiritu  superbise  vitia 
quseque  et  maligni  spiritus  deferunt.  Initium  enim 
omnis  peccati  superbia :  hoec  vitia  portat,  haec 
dsemones  elevat,  h8&c  peccatores  exaltat.  Hac 
enim  superbus  ille  inilatione,  hoc  superbise 
vento  5^  inilatus  dicebat  (i92j  :  «  Super  coelum 
ascendam,  et  super  sidera  coeli  ezaltabo  solium 
meum,  sedebo   in   monte  testamenti,  in    lateribus 


c  loeo  in  quo  erat.  Ubicunque  autem  habitabant 
•  filii  Israel,  luz  erat.  »  Ecce  qai  regem  sequuntur 
tenebrarum,  qui  toties  admoniti  et  fiagellati,  qui 
tot  signa  et  miracula  videntes,  adhuc  indurato 
corde  in  malitia  perseverant,  tenebris  involuti,  nihii 
vident,  et  quasi  lapides  immobiles  permanent^  utsaL- 
tem  per  tenebras  exteriores  cordis  sui  C6ecitatem 
intelligaut  (i93).  De  his  enim  tenebris  Apostolus  ait : 
K  Fuistis  aliquando  tenebrse,  nunc  autem  luz  in 
Domino  [Ephes,^  v,  10);»  et  Joannes:  a  Omnis,  qui 
odit  fratrem  suum,  homicida  est,  et  in  tenebris 
manet  (I  Joan,  iii,  15). »  Qui  igitur  non  volt  ma- 
nere  in  tenebris,  vitiis  expulsis,  sequatur  lucem. 


aquilonis  et  ero  similis  Altissimo. »  Sic  ergo  locustffi      lucem  videlicet,  quse  ait  :    «  Ego  sum  iuz  mandi 


volant,  sic  vitia,  et  maligni  spiritus  feruntur.  Omnis 
enim  inobedientia  superbia  est.  Quicumque  aatem 
peccat,  inobediens  est.  Sic  ergo  vento  superbise  uni- 
versa  peccata  feruntar.  Hae  sunt  illce  locusto;,  quse 
omnia  devorant,  corrodunt,  cuncta  dissipant,  nihil 
pulchrum,  nihil  viride  in  arboribus  relinquunt,  ideo 
steriles  et  infructuosse  iiunt,  ad  nihii  aiiud  utiles, 
nisi  ut  excidantur  et  in  ignem  mittantur.  Hoc  autem 
fit  tantum  in  terra  i£gypti,  in  regno  Pharaonis,  in 
terra  tenebrosa,  quae  solis  justitise  radiis  non  illustra- 
tur.  Sequitur  : 

«  Quam  ob  rem  Pharao  festinus  vocavit  Moysen 
«  et  Aaron,  et  dizit  eis  :  Peccavi  in  Dominum  Deum 
u  vestrum,  et  in  vos;  sed  nunc  dimittite  peccatum 


(Joan.  VIII,  12).  »  Sed  quia  Moyses  significat  Chri- 
stum,  manus  ejus,  quam  in  coelum  eztendit,  Ghristi 
manus  in  coelo  extensas  signiiicare  potest,  nam  et 
in  Christi  passione  tribus  horis  tenebrse  factae  sunt, 
ut  merito  in  his  tribus  diebus  tres  illas  horas  signi- 
iicatas  fuisse  intelligamus.  Has  autem  tenebras  non 
patitur  populus  Dei,  illum  sequens,  qui  ait  :  «  Qui 
sequitur  me,  non  ambulat  in  tenebris  (itid.).  »  Voca- 
vit  autem  Pharao  Moysen  et  Aaron,  dizitque  eis,  ut 
caetera  relinquentes  cum  filiis  irent  sacrificare  Do- 
mino,  noluitque  Moyses  sine  gregibus  ire,  ne  quid 
sibi  forte  in  sacrificio  deesset.  «  Dixitqae  Pharao : 
€  Recede  a  me,  et  cave  ne  ultra  faciem  meam  vi- 
<(  deas:  quocunque    die  apparueris   mihi,  morieris: 


<c  etiam  hac  vice,  et  rogate  Dominum  Denm  vestrum  c  «  At  ille  ait  :  Ita  fiet,  ut  locutus  es  :  non  videbo  uU 


«  ut  auferat  a  me  mortem  istam.  »  Sic  igitur  est  tu 
homo  quicunque  es,  si  senseris  locustarum  exerci- 
tum  devorare  terram  tuam :  si  senseris  luxuriam, 
avaritiam,  discordiam,  concupisceutiam,  fornica- 
tionem,  ingluviem,  ebrietatem,  vanam  gloriam, 
iram,  et  castera  his  similia,  quae  per  locustas  intelli- 
guntur,  vastare,  et  disperdere  carnem  tuam  ;  curre 
festinus,  curre  ad  Moysen,  deprecare  Christum,  ut 
tibi  parcat,  uttibi  peccatum  dimittat.  Sed  noli  cor 
tunm  postea  indurarecumPharaone,  ne  et  tu  pereas 
ad  similitudinem  Pharaonis.  Audi  Prophetam  dicen- 
tem  :  «  Hodie,  si  vocem  ejus  audieritis,  nolite  obdu- 
rare  corda  vestra  {Psal,  zciv,  8).  »  Quod  aatem, 
orante  Moyse,  omnes  locustai  a  vento  elevata;,  et  in 
mare  Rabrom  projectse  perierunt,  hoc  est  intelligen- 
dum,  quod  vitia,  et  maligni  spiritus,  qui  populum 
jam  poenitentem,  et  se  peccasse  contitentem  prius 
persequebantur,  Christojubente,  in  baptismo  omnino 
delentur.  «  Et  induravit  Dominus  cor  Pharaonis^ 
«  nec  dimisit  iilios  Israel.  > 

«  Dixit  autem  Dominus  ad  Moysen :  Extende  ma- 
«  num  tuam  in  coelum,  et  sint  tenebrse  super  ter- 
«  ram  iCgypti,  tam  densae,  nt  palpari  queant.  Ex- 
f  tendit  Moyses,  manum  in  coelum,  et  factae  sunt  te- 
«  nebrae  horribiles  in  universa  terra  ^Egypti  tribus 

(192)  Vulgata  habet :  In  coRlutn  comcendamy  super 
astra  Dei  exaltabo  solium  meum^  sedebo  in  monte  te-- 
stamenti  in  lateribus  aquilonis  ;  ascendam  super  alti^ 
ludinem  nubium^  similis  cro  AUissimo.  (isat,  xiv,  13.) 


D 


«  tra  faciem  tuam.  »  Quid  est  hoc,  quod  dicit  Moy- 
ses  :  Non  videbo  ultra  faciem  tuam?  postea  eum 
vidit,  et  locutus  est  cum  eo.  Sed  quia  frequenter  in 
sacro  eloquio  videre,  misereri  significat,  sic  accipi 
potest,  ac  si  diceret :  Non  ultra  videbo  faciem 
tuam,  non  ultra  miserebor  tui,  non  te  nlterius  po- 
pulum  dimittere  admonebo,  neque  amplius  pro  te 
Deum  rogabo. 

CAPUT  XI.- 
«  Et  dixit  Dominus  ad  Moysen  :  Adhuc  una  plaga 
c  tangam  Pharaonem  et  iEgyptum,  et  post  haec 
«  dimittet  vos,  et  exire  compellet.  Dices  ergo  omni 
•  populo^  ut  postulet  vir  ab  amico  suo,  et  mnlier  a 
c  vicina  sua  vasa  argentea  et  aurea ;  dabit  autem 
«  Dominus  gratiam  populo  suo  coram  iEgyptiis.  » 
Hoc  autem  quid  significet  superius  expositum  est ; 
facilius  est  autem  illuc  reverti,  quam  iterum  eadem 
replicare.  Fuitque  Moyses  vir  magnns  valde  in  terra 
iEg^pti  coram  Pharaone  et  omni  populo.  Magnus 
quidem  fuit  in  verbis,  magnus  in  miraculis,  magnus 
in  constantia,  et  ideo  magnus,  quia  Christi  figuram 
gerebat.  Et  ait  ad  Pharaonem  :  c  Media  nocte  ingre- 
«  diarj  in  iEgypt jm,  et  morietur  omne  primogeni- 
c  tum,  a  primogenito  Pharaonis,  qui  sedet  in  solio 
«  ejus  usquo  ad  primogenitum  anciilse,  quoe  est  ad 

(193)  Videtur  Bruno  illis  Patribus  adhoprere,  qui 
induratos  peccatores  in  pocnam  suse  obstinationis 
omni  prorsus  gratia^  lumine,  et  auxilio  privatos  asse- 
runt. 


EXPOSITiO  IN  EXODUM. 


254 


t  molam,   et   omDia   primogenita  jamentoram A  tur ;  hoc  autem  in  regno  Dei,  qnod  est  Ecclesia. 


t  Descendentque  omnes  servi  tui  isti  ad  me,  et  ado- 
t  rabant  me  dicentes  :  Egredere  tu,  et  omnis  popu- 
t  ]usy  qai  subjectus  est  tibi.  »  Ilcec  autem  in  se- 
qnentibus  exponemus,  eo  videlicet  loco,  58  ubi 
oftmplebuntur.  •  Post  haec  egrediemur.  Et  ezivit  a 
Pharaone  iratus  nimis.  »  Bona  ira,  qua  superbia 
Tiocitur,  stultitia  superatur,  cor  impGenitentis  ad  poe- 
nitentiam,  quamvis  inutilem  revocatur,  et  Dei  popu- 
ias  de  servitute  gravissima  liberatur. 

CAPUT  XIl. 
«  Dixitque  Dominos  ad  Moysen  et  Aaron  in  terra 
i  iEgypti  :  Mensis  iste  vobis  principium  mensium 
«  primas  erit  in  mensibus  anni.  »  Mensis,    inquit, 


Christus  autem  et  agnus  est  propter  innocentiam,  et 
heedus  dicitur  propter  similitudinem  carnis  peccati. 
De  hoc  enim  dicitur  :  c  Ecce  agnus  Dei,  ecce  qui 
tollit  peccatum  mundi  (Joan,  i,  29).  »  £t  de  hoc  si- 
miiiter  dicitur  :  «  Ne  coqoas  heedom  in  Lacte  matris 
su(B  {Exod,  XXIII,  19).  »  Ad  hunc  autem  vescendum 
propinquos  et  vicinos  invitare  debemus,  ut  qua  cha- 
ritate  omnium  salutem  desideramus,  innotescat.  Yi- 
cinus  enim  noster  omnis  Christianus  est,  et  quicun- 
que  ab  Ecclesia  longe  non  est.  Est  autem  agnus  iste 
absque  macula ;  quoniam  sic  scriptum  est  :  «  Qui 
peccatum  non  feclt,  ncc  dolus  iuventus  est  in  ore 
ejus  (f  Petr.   u,  22).  <   Est  autem  et  masculus,  an- 


iste  aliorum  mensium  principium  est,    qui  apud  nos  „  niculus,  quia  nihil  habet   molle,   nihil  femineum 


Mariius  vocatur.  Hic  autem  sit  vobis  priinus,  id  est 
niaximas  et  principaiis  in  mensibus  anni,  quoniam 
majora  in  hoc  mense,  quam  in  cseteris,  liunt  sacra- 
menta.  «  Loquimiui  ad  Mniversum  coetum  filiorum 
c  Israel,  et  dioite  eis  :  Decima  die  mensis  hujus, 
•  tollat  unusquisque  agnum  per  famiiias  et  domos 
«  suas.  Sin  autem  minor  est  numerus,  ut  sufiicere 
t  possit  ad  vescendum  agnum  assumet  vicinum 
t  saum,  qui  juuctus  est  domui  ejus,  juxta  numerum 
i  animarum,  quse  sufticere  possunt  ad  esum  agni. 
«  Erit  autem  agnus  absque  macula,  mascuius,  aniii- 
H  cnius  ;  juxta  quem  ritum  tolletis  ethsedum,  et  ser- 
c  vabitis  eum  usque  ad  quartamdecimam  mensis 
«  hujus,    immolabitque    eum    universa    multitudo 


nibil  corruptioni  obnoxium,  nihil  carnaiis  sentiens 
titillationis.  Et  agnus  quidem  per  domos  comeditur, 
hffidus  vero  ab  omni  multitudine  immolatur,  per 
quod  apertissime  designatur,  et  hoc  sacriiicium, 
quod  modo  in  Ecclesia  assidue  sumitur,  et  illud, 
quod  a  Judseis  insanientibus  in  ara  crucis  est  obii- 
ttim.  Qoamvis  enim  et  hoc  et  illud  unum  idemque 
sit;  tamen  aliter  et  aliter  fit:  unde  illi  hsedum 
occidunt,  inter  iniqoos  et  peccatores  mundi  Salva- 
torem  deputantes,  sicut  scriptum  est  :  c  Et  inter 
iniqiios  doputatus  est  (Luc  xxii,  37).  v  Itemque  : 
((  Nisi  hic  esset  malefactor,  non  tibi  tradidissemus 
eum  (Joan,  xviii,  30).  »  Nos  autem,  quia  innocen- 
tem,  sanctum  et  justuiO,et  sine  uUa  contagione  pec- 


«  fiiiorum  Israel  ad  vesperam.   »  Decima  namque  C  cati  Dci  Filium  esse  credimus,  agnum  absque  macu- 


die  toliuntar  agnus  et  hsedus,  et  servantur  usque  ad 
diem    quartamdecimam    ejusdem  mensis,   et    tunc 
immolantur.  Nam    quia   tabulae  Testamenti  decem 
verba,  id  est  decem  precepta  principalia  scripta  ha- 
buerant,  in  quibus  tota  lex  quodammodo  contineba- 
tor,  ideo  frequenter  per  decem  totum  Vetus  Testa- 
mentam  inteiligitur.  Quia  vero  quatuor  sunt  Evau- 
gelia,  in  quibus  Novum  Testamentum  clauditur,  ideo 
per  quatuor  Novum  Testamentum  designatur.  Decima 
igitur  dies  Vetus  Testamentum,  quarta  vero  post  de- 
cimam  Novum  designat.  Decima  autem  die  toliitur 
agnus,  sed  usque  ad  quartamdecimam  immolandus 
scrvatur ;  quoniam   Christi  passio  in  Veteri  Testa- 
mentp  per  figuras  et  aenigmata  significata,  tandem  in 
Novo  vcraciter  est  adimpleta.  Ibi  Christus  monstra- 
tur;  bic  immoiatur.  Ibi  significatur ;  hic  sacriticatur. 
Ihi     denique  agni    immolatio   narratur ;   hic  vero 
Christi  passio  praedicatur.  Vctus  enim  Testamentum 
eo  tempore  finem  fecit,  qno  Christus  Dominus  noster 
suis  discipolis  ait :   c  Amen  dico  vobis,  non  bibum 
amodo  de  boc  genimine  vitis,  nsque  in  diem  illuin, 
cum  illad  bibam  vobiscum    novum  in  regno  meo 
{Maith.  XXVI,  29).  »  Vetus  igitur  vinum  spernitur, 
novum  promittitur,  uou  quod  lex  vetus  omnino  de- 
struatnr,  sed  qaod  novo  et  spirituali  sensu  intelliga- 

(194)  Quia  Cbristus  sanctus  et  innocens  pro  no* 
bis  victima  in  crace  fieri  voluit,  in  agno  sine  ma' 
cula  sacrificandus  et  edendus  reprsesentatur;  quia 
idem  Dominus  tanquam  impius  a  Judeeis  morti  tra- 
dendus  erat ;  ideo  baedi  figaram  sumpsit  in  eadem 


D 


la,  et  immolamus,  etsumimus  (194).  Ideoque  quam- 

vis  agnus  et  hsedus  immolatur,  solus  tamen  agnas 

a  populo  manducatur;  illud  enim  sacrificium  in  isto 

suinitur,  quia  hoc   in    inud    verissime  convertitnr. 

Nunquam  enim  illuid  comederetur ;  nisihoc  inillad 

converteretur.  Est  enim  hsec  mutalio  dexterce  Ex- 

celsi.     Omnis    autem     multitudo     filiorum     Israel 

hoedum  immolavit,  sed  quando?  Ad  vesperaYn,  quo- 

niam*pioditor  Judas  circa  hanc  cum  Judffiis  loqui- 

tur,  Christum  vendidit,  nummos  accepit,  atquealtera 

die  circa  horam  vespertinam,  id    est   post   nonam 

Salvator  noster  spiritum  emisit.  Unde  Psalmista  ait  : 

«  Elevatio   manuum  mearum   sacrificium   vesperti- 

num  (Psal.  cxl,  2).  »  Sed  qnia  Dominus  noster  viii 

Kalendas  Aprilis  est  crncifixus,  et  pridie  quam  cru- 

cifigeretur,  hoec  agni  immolatio  facta  fuerat,  quo- 

modo  verum  est  quod  quarta  decima  die  prcedicti 

mensis  agnns  dicitur   immolatus?   Judaei  namqne 

non  sicut  nos  mcnses  computant,  sed  secundum  In- 

uffi   innovationem,   mensium   quoque  principia  sa- 

munt  (195).  Sequitur : 

59  c  Et  sunient  desauguine  agni,et  ponentsuper 
c  utrumque  postem,  et  in  superliminaribus  donio- 
c  rum,  in  quibus  comedeut  illum.  »  Super  utrum- 
que  enim  postem  agni  sangu.nem  ponunt,  qui  ore 

Paochatis  solemnitate  immolandns ;  sed  diversimode 
ob  diversam  renrmsentationem. 

(195)  Jud(pi  a  lunffi  innovatione  menses  compa- 
tant,  nos  autem  a  cursu  solis. 


255 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


256 


et  corde  illum  suscipiunt.  Qui  vero  vel  indigne  illum  A 
suscipiunt,  vel  suscipientes,  Ghristi  sanguinem  esse 
non  credant,  isti  in  unum  tantummodo  postem  san- 
gainem  ponunt,  de  quibus  Apostolus  ait :  «  Qui  enim 
manducat,  et  bibit  indigne,  judicium  sibi  manducat, 
et  bibit  (I  Cor.  xi,  29).  »  Nos  igitur  et  ore  sumen- 
tes,  et  corde  Gliristi  sanguinem  esse  credentes,  in 
utrumque  postem  eum  ponamus,  et  corpore,  et 
mente  eum  suscipiamus.  Gum  autem  crucis  signum 
in  nostris  frontibus  facimus,  tunc  in  superlimina. 
ribus  domorum  Ghristi  sanguinem  ponimus.  Se- 
quitur  : 

•  £t  edent  carnes  nocte  assas  igni,  et  azymos 
<  panes  cum  lactucis  agrestibos.  »  Idem  enim  hoc 
in  loco,  et  per  carnes,  et  per  panes  azymos  intelli-  n 
giraus,  et  bene  utrumque  posuit,  quoniam  de  pani- 
bus  hse  carnes  fiunt.  Has  autem  cum  lactuics  agre- 
stibus  comedunt,  qui  corde  compuncto  et  humiliato 
eas  suscipiunty  et  crucis  amaritudinem  compatien- 
tes,  in  cordis  palato  quodammodo  sentiunt.  c  Non 
«  comedetis  ex  eo  crudum  quid,  nec  coctum  aqua, 
«  sed  assum  tantum  igni.  >  Agni  enim  carnes,  si 
ye\  crudse,  vel  aqua  coctffi  edantur,  facile  stomo- 
chum  pervertere  solent,  si  \eTo  asssB  fuerint,  et 
confortant,  et  avidias  sumuntur.  Qui  ergo  eas  a 
caeteris  carnibus  non  discernit,  et  omni  cibo  sua- 
viores  esse  non  intelligit,  et  quasi  fastidiens,  digne 
eas  sumentibus  salutem  et  vitam  praestare  non  cre- 
dit,  ille  vel  crudas,  vel  aqua  coctas  has  carnes  co- 
medit.  Ille  vero  assas  igni  eas  manducat,  qui  vitam  G 
in  eis  credens,  avidissime  suscipit,  et  suscipiendo 
Ghristi  passioni  communicai  (196).  Ipse  enim  Domi- 
nus  diclt  :  c  Qui  manducat  meam  camem,  et  bibit 
meum  sanguinera,  habet  vitam  seternam  (Joan,  vi, 
55).  »  Non  sunt  prajterea  hse  carnes  crud(B,  quia 
passus  est  Ghristus,  neque  in  aqua  coctse,  quia  non 
occulte,  sed  palam,  et  cunctis  videntibus,  est  cruci- 
fixus.  Redolet  caro,  cum  assatur,  redolet  et  passio 
Ghristi. 

c  Gnput  cum  pedibns  ejus,  et  intestinis  vorabitis, 
c  nec  rcmanebit  ex  eo  quidquam  usque  mane.  »  Caput 
enim  Ghristi,  sicut  ait  Apostolus,  Deus  est;  pedes 
vero,  qui  terram  taogBnt,  ejus  carnem  significant, 
quffi  de  terra  sumpta  est.  Quid  vero  ejus  intestina»  r^ 
nisi  occulta  omnia,  et  profunda  mysteria  designant? 
Gaput  ergo  illius  cum  pedibus  et  intestina  vorant, 
qui  et  Deum  et  homiuem  esse  credunt,  et  quaecun- 
que  de  eo  scripta  sunt  digne  iideliterque  suscipiunt. 
Non  enim  sufficit,  si  et  Deum  et  hominem  esse 
credamus,  nisi  intestina  quoque  suscipientes,  et  de 
virgine  natum,  et  circumcisum,  et  veraciter  passum, 
et  die  tertia  resurrezisse,  et  caetera,  quee  de  eo 
scripta  sunt,  iudubitanter  crediderimus.  Lnde  et 
subditur  :  «  Nec  remanebit  ex  eo  quidquam  usque 
mane  ;  »  omnia  somantur,  omnia  credantur,  nihil  de 

(196)  Sumentes  eucharistiae  sacramentum  passioni 
Ghristi  communicamus. 

(197)  Uic  adnotandum  quanta  de  ritu  edendi  agni 
paschalis  priescripserit  Moyses,  qua3  omnia  signiii- 


hoc  agno  remaneat,  quod  in  fidei  pectore  non  clau« 
datur.  Mane  aotem  vitae  hujns  iinis  intelligitur, 
quoniam  Ghristus  sol  justitiae  apparebit,  et  fugatis 
tenebris,  nox  ulterius  non  erit;  tunc  autem  non 
erit  tempus  convertendi,  nec  agni  carnes  come- 
dendi,  quia  qui  tunc  credere  incipient,  cnm  fatuis 
virginibus  audient :  «  Amen  dico  vobis  :  Nescio  vos 
(Matth,  XXV,  12). »  —  «  Si  quod  residunm  fuerit,  igne 
«  comburetis.  >  Residua  sunt,  qusc  comedi  nequeunt, 
ut  est  peilis  et  ossa.  Pellis  etenira  agni  caro  Ghri- 
sti  est,  quse  quidem  qualiter  Deo  unita,  qualiter 
Yerbum  caro  factum  est,  neque  dici  neque  intelligi 
potest.  Sed  quis  illa  ossa  comedere)  vel,  ut  ita 
dixerim,  corrodere  valeat,  ut  qualiter  ante  omnia 
tempora  sit  a  Patre  genitus,  diutissime,  si  licuerit, 
semperque  investigando  intelligat?  Sunt  autem  et 
alia  multa,  quse  quoniam  comedi  et  intelligi  non 
possunt,  charitatem  fideiqoe  ardore  comburan- 
tur  (197).  Sufficit  enim  credere,  si  non  datur  intelli- 
gere.  Plures  enim  credendo  quam  intelligendo  has 
carnes  comedunt.  Gomedunt  ergo  qui  possunt;  qui 
vero  non  possunt,  credant,  et  charitatis  igne  com- 
burantur.  Sequitur  : 

«  Sic  autem  comedetis  illum.  Renes  vestros  ac- 
«  cingetis^  et  calceamenta  habebitis  in  pedibus,  te- 
«  nentes  baculos  in  manibus,  et  comedetis  festi- 
«  nanter.  Est  enim  phase,  id  est  transitus  Domini.  » 
Renes  quidem  accingere  est  castitatis  et  continen- 
tise  cingulo  luxuriam  refrenare.  Unde  ipse  Dominus 
ait  :  c  Sint  lumbi  vestri  prsecincti  (Luc.  xii,  35).  * 
Galceamenta  vero  in  pedibus  habent,  qui  qnasi  alio 
pergere  parati,  peregrinos  in  hoc  mundo  se  esse 
cognoscunt  :  et  isti  quidem  viam  mandatorum  Dc.^ 
currentes,  secnre,  et  sine  timore,  utpote  bene  cal- 
ceati,  super  serpentes  et  scorpiones  incedunt.  Ba- 
culos  autem  in  manibus  teneant,  ut  se  ab  incnrren- 
tibus  adversariis  defendere  valeant.  Habes  humili- 
tatem,  baculus  est  tibi,  hoc  enim  superbiam  vincis. 
Habes  castilatem,  et  hic  baculus  est  quo  loxuria 
superatur.  Sed  quid  multa?  Quot  virtutes,  tot  et 
baculos  habes.  Sic  igitur  praeparetuf,  sic  mnniatur, 
sic  armetur  qui  has  carnes  comedere  venit.r  Gito 
autem  et  festinanter  comedetis  ea,  ut  cum  Dominus 
venerit,  jam  plani  et  saturi  sitis,  ne  tunc  credere 
incipiatis,  quando  per  fidem  liberari  debetis.  In  fide 
namque  suscipienda,  nulla  mora  debet  BO  esse  : 
€  Vigilate  itaque,  quia  nescitis  diem,  neque  horam 
(Aatth.  XXV,  12).  » 

«  Et  pertransibo  per  terram  iEgypti  nocte  illa, 
c  percutiamque  omne  primogenitum  in  terra  JEgj- 
c  pti,  ab  homine  usque  ad  pecus,  et  in  cunctis  diis 
«  iEgypti  faciam  judicia,  ego  Dominus.  >  Agno  et- 
enim  immolato,  Ghristo  Domino  crucifixo,post  quam 
Jesus,  inclinato  capite,  tradidit  spiritum,  mortna 
sunt  omnia  prin.ogenita  in  terra  iEgypti,  quoniam 

cativa  erant  spiritnalis  puritatis,  et  dispositionis, 
quibus  novcc  legis  iideles  ad  edendas  carnes  veri 
Agni  cujns  sacrificium  qnotidie  mystice  in  Ecclesia 
innovatur,  accedere  debent. 


257 


EXPOSITIO  IN  EXODUM. 


SI58 


origiiiale  peccatam,  per  universuin  mundam  in 
ooinibus  illis  periit,  qui  credideront,  et  baptizati 
ianty  utpeccatum,  quod  per  ligaum  concapiscentiflB 
coepit,  per  lignam  crucis  destrueretur.  Qaot  enim 
nnt  homines,  tot  sant  et  originalia  peccata  ;  omnis 
enimi  horum  cam  eo  nascitur,  quod,  nisi  Chrbti 
sanguine,  et  aqua  baptismatis  deleri  non  potalt. 
lerito  autem  ab  homine  asque  ad  pecus  omnia 
primogenita  feriuntur,  qaoniam  sine  personarum 
aeceptione,  in  omni  gente,  et  in  omni  sexu,  et  in 
omni  aetate  omnia  peccata  originaLia  destruuntur. 

•  Omnis  enim  quicunque  invocaverit  nomen  Do- 
mini,  salvns  erit  (Rom.  x,  i3).  »  Fecit  autem  Domi- 
nas  judicia  sua  in  cunctis  diis  ^gypti,  quoniam  ejus 
morte  interveniente,  infernus  exspoliatur,  templa 
raunt,  et  nbique  gentium  deorum  cultura  et  religio 
abominatnr. 

c  Erit  autem  vobis  sanguis  in  signnm  in  cedibns 
«  in  qnibus  eritis,  ^t  videbo  sanguinem,  et  transibo 
c  vo%  nec  erit  in  vobis  plaga  disperdens,  quando 
«  percnssero  terram  iEgypti.  >  De  hoc  enim  signo 
loannes  apostolus  ait :  «  Vidi  supra  Sion  Agnum 
stantem,  et  cnm  eo  centum  qnadraginta  quatuor 
milliay  habentes  nomen  ejus,  et  nomen  Patris 
ejus  scriptnm  in  frontibus  suis  {Apoc.  xiv,  i),  > 
Vidit  etiam  duodecim  millia  signatos  ex  omni  tribu 
filiomm  Israel.  In  his  autem  nonest  quod  percu- 
tiatur,  quoniam  in  utroque  poste  Agni  sanguinem 
snscipientes,  et  ore  et  corde  ipsius  carnes  come- 
dentes,  totos  se  intus  et  foris  se  Domino  dedicave- 
rnnt.  Sequitur  : 

«c  Habebitis  autem  hanc  diem  in  monumentum, 
«et  celebrabitis   eam  solemnem  Domino  in  gene- 

*  rationibus  vestris  cultu  sempit<i^o.  >  Sic  enim 
Dominus  ispe  prsecepit,  dicens  suis  :  «  Hoc  facite  in 
meam  eommemorationem  (I  Cor.  xi,  24),  »  com  de 
hoc  sacrificio  loqueretur.  Unde  et  Apostolus  ait  : 
«  QnotiesGunqne  enim  manducabitis  panem  hunc, 
et  calicem  bibetis,  mortem  Domini  annuntiabitis 
donec  veniat  (ibid,,  26).  » 

«  Septem  diebus  azjma  comedetis  ( 1 98) ;  in  die 
ff  primo  non  erit  fermentum  in  domibus  vestiis  : 
<  qnicnnque  comederit  fermentum,  peribit  anima 
«  iUins  de  Israel,  a  primo  die  usque  ad  septimum.  > 
Hoc  est  enim  quod  Apostolus  dicit :  «  Modicum  fer- 
mentam  totam  massam  corrumpit.  Expurgate  vetus 
fermentum,  nt  sitis  nova  conspersio,  sicnt  estis 
azjmi  -,  etenim  pascha  nostrum  immolatus  est  Chri- 
stus.  Itaque  epulemur,  non  in  fermento  veteri, 
neque  in  fermento  malitiea  et  nequitiae,  sed  in 
azymis  sincerjtatis  et  veritatis  (/  Cor,  v,  7).  »  Et 
Dominus  in  Evangelio  :  «  Gavete,  inquit,  a  fermento 


(198)  Animadvertit  eruditissimus  Mazochius  Spicil- 
incap.  xti  Exod.  divinum  preeceptum  Hebrseis  tra- 
ditnm  de  abstinentia  a  paue  fermentato  septem  die- 
bns  Paschatis,  tale  esse,  ut  non  illo  solum  tempore, 
vel  illa  prscipue  celebritate  vlm  habaerit,  sed  ut  in 
perpctuum,  hoc  est  quotis  annis  eodem  ritu  Pascha 
celebrarent. 
.  (199)  Cod.  S.  Crucis.  in  Laur.  Christus  enim  hy- 


A  PharisaBorum,  quod  est  hypocrisis  (Lmc.  xu,  I). 
Non  solum  enim  vetns  et  prava  inteiligentia  legia 
verum  etiam  omnis  corruptela,  omnisque  depravati' 
mentis  fermentum  dici  potest  (199).  Azyma  auteo 
e  contra  sinceritatem  et  veritatem  appellat.  Jnbc 
mur  ergo  septem  diei)us  azyma  comedere,  quatenn 
omni  tempore,  quo  vivimus,  et  in  hoc  mundo  suma 
sinceritatis  et  veritatis  alimentis  nutriamur,  a 
non  regnet  peccatum  In  nostro  mortali  corpore 
neque  carnis  concupiscentiis  serviamus.  Nam  qui 
septem  diebus  factus  est  mondus,  et  septem  volvi 
tur,  atque  consistit,  ideo  frequenter  omne  tempu 
in  septem  diebus  intelligitur.  In  die,  inqnit,  prim 
non  erit  fermentnm  (200)  in  domibus  vestris.  Prim; 

n  namque  hujus  solemnitatis  dies  est,  quoties  a( 
participandam  (201)  Christi  carnem,  et  sanguineo 
accedimus.  Cum  ergo  omni  tempore  in  sinceritat 
et  veritate  vivere  debeamus,  eo  maxime  die  omn 
fermentum  malitise  et  nequiticB  in  domibus  nostri 
esse  non  debet,  quo  Christi  carnem  et  sangainen 
sumimus.  Mundemur  ergo  hac  die  ab  omni  peccato 
ne  indigne  Christi  carnem  suscipiamus.  «  Qui  enin 
manducat  et  bibit  indigne,  judicium  sibi  manduca 
et  bibit  (i  Cor.  xi,  29).  >  Hoc  est  enim  quod  ait 
«  Quicunque  comederit  fermentatum,  peribit  animi 
•  illa  de  Israel,  a  primo  die  usque  ad  diem  septi 
«  mum,  »  id  est  toto  terapore  solemnitatis  istius 
«  Dies  prima  erit  sancta  atque  solemnis,  et  die 
<(  septima  eadem  festivitate  venerabilis  ;  nihiloperi 

^  «  facietis  in  eis,  exceptis  iis  quae  ad  vescendun 
«  pertinent,  et  observabitis  azyma.  »  Quse  sit  auten 
prima  dies,  dictnm  est.  Septimam  vero  illam  essc 
putamus,  de  qua  Apostolos  ait  :  f  Relinquitur  erg< 
sabbatismns  populo  Dei  (Hehr,  iv,  9)  v  Hsec,  aaten 
quam  sit  venerabilis,  illi  seiunt,  qui  in  coelesti  Je 
rusalem  sine  omni  cnra  et  sollicitudine  cum  Domini 
gloriantnr.  In  utraque  antem  solemnitate  nihi 
operis  fieri  debet,  exceptis  iis,  qufie  ad  vescendnn 
pertinent  (202),  de  quibus  ipse  Salvator  ait :  Meu 
cibus  est  ut  faciam  volnntatem  Patris  mei,  qui  ii 
coelis  est  [Jom.  iv,  34).  >  Hoc  autem  in  nnlla  festi- 
vitate  fieri  prohibetur  :  •!  facere  eleemosjnam 
volnntas  Dei  est ;  vestire  nudos,  vol  untas  Dei  est 
et  quidqnid  ad  misericordiam  et  pietatem  respici 

D  semper  operari,  volnntas  Dei,  et  cibus  animsB  est 
Si  ergo  his  et  similibus  nutritur  et  vescitur  anima 
et  sola  ea  quibns  anima  vescitur  in  festivis  diebu: 
operari  licet,  ergo  in  festivis  diebus  bene  facen 
non  prohibemur.  Sic  igitnr  in  his  solemnitatibui 
nihii  operis  agere  debemus,  exceptis  quae  ad  ve 
scendum  pertinent,  ut  nullo  scilicet  die  suo  cib< 
anima  careat.   Quod  autem  ait  :  «  Et  observabiti: 

pofrtstm,  Apostolus  vero  malitiam  et  nequitiam  fer- 
menium  vocat. 

(200)  Id.  Non  erit  fermentatum. 

(201)  Id.  cod.  Adpercipiendum. 

(202)  Ab  Hebrsis  ritum  habendorum  diernm  fe 
storum  gentiles  accepisse  docet  idem  Mazocbiui 
Spicil.  in  Exod.,  p.  37,  et  cessationem  ab  operibui 
famulis  pnecipue  observatam. 


259 


S.  BRUNONIS  EPISCOPl  SIGNIENSIS 


260 


■  azyma  ;  »  qaam  sincere  et  casic  nos  viyere  velit, 
patenter  insinuat. 

«  In  eadem  ipsa  die  educam  exercitum  Yestnim 
u  de  terra  iCgypti,  et  custodietis  diem  istum  in 
«c  generationes  vestras  ritu  perpetuo.  >  Ipsa  enlm 
eademque  die  qua  Agnus  noster  est  immolatus. 
infemus  ezspoliatus  est,  et  universus  mundus  de 
diaboli  servitute  liberatus.  Quo  circa  omni  tempore, 
ritu  perpetuo  hunc  diem  solemnem  habet  Ecclesia. 
«  Primo  mense  quartadedma  die  mensis  ad  vespe- 
«  ram  comedetis  azyma  usqme  ad  diem  vigesimam 
c  primam  ejnsdem  mensis  ad  vesperam.  »  Heec  au- 
tem  computatio,  nisi  secundum  Uebraeos  accipiatur, 
stare  non  potest.  Ssepe  enim  bsec  solemnitas  sic 
totum  primum  mensem  transit  ut  penitus  infra 
mensem  Aprilis  contineatur,  cum  tamen  secundum 
Hebreeos,  nnnquam  nisi  quartadecima  die  mensis 
primi  celebretur  ;  post  quam  celebrationem,  mox 
proximo  Dominico  nostra  quoque  celebratio  e*l. 
Sequitur  :  «  Septem  diebus  fermentatum  non  inve- 
«nietur  in  domibus  vestris.  »  Coniirmdtio  est  eornm, 
qnee  dicta  sunt.  Quse  quidem  idcirco  repetit,  ut  fir- 
missime  memoria;  commendentur. 

«  Yocavit  autem  Moyses  omnes  seniores  filiorum 
«  Israel,  et  dixit  ad  eos  :  Ite  tollentes  animal  per 
u  familias  vestras,  et  immolate  Pbase :  fasciculumque 
•  byssopi  tingite  in  sanguine,  qui  est  in  limine, 
«  et  aspergite  ex  eo  superliminare,  et  utrumque 
«  postem.  Nullus  vestrum  egrediatur  ostium  domus 
(c  suffi  usque  mane.  »  De  hoc  animali  quando  tolla- 
tur,  fiuperins  dictum  est.  Restat  igitur  ut  de  hyssopo 
dicamus.  Dicit  enim  Psalmista  :  t  Asperges  me  hjir 
sopo,  et  mundabor (P5al.  l,  9).  »  Hyssopus  enim  ua- 
tnraliter  in  petris  nascitur  ;  «  Petra  autem,  dicit 
Apostolns,  erat  Christus  (I  Cor,  x,  4).  •  Nascitur  igi- 
tur  hyssopus  in  Christo,  bona  herba  hyssopus,  quae 
in  Christo  nascitur,  et  merito,  quia  nulla  herba 
tangit  sangninem  Christi,  nisi  ea  quae  nascitur  in 
Christo  ;  sola  enim  Ecclesia  in  Christo  nascitur,  et 
renascitur,  sola  Ecclesia  in  Christo  fundatur.  Hsec 
est  ergo  hyssopus,  quae  tangitet  spargit  sanguinem 
Ghristi,  unde  non  immerito  fasciculus  dicitur,  quo- 
niam  multos  in  se  et  ligat,  et  coUigit.  Hic  ergo 
fasciculus  Christi  sangnine  tingitur,  Christi  san- 
guine  inebriatur,  Christi  sanguine  superliminare, 
et  utrumque  postem  aspergit,  quoniam  sancta  Ec- 
clesia  interins  etexterius  hoc  sangnine  munitur. 
Est  enim  in  limine,  id  est  in  introitu  domus,  in  ore 
videlicet,  unde  super  utrumque  postem  aspersns 
et  animam  et  corpus  sanctificat.  Quod  autem  prseci- 
pit,  ut  nuUus  nsque  mane  ostium  domns  egrediatur, 
ut  iideiiter  usque  in  finem  in  sancta  Ecclesia  ha- 
bitemus,  significare  videtnr,    extra  quam   qui  in- 

(203)  Aliter  habet  Vulgala  :  Surrexitque  Pharao 
nocte,  et  omnes  servi  ejus,  cunctaque  Mgyptus,  et  ortus 
tst  clamor  magnus  in  ^gyplo ;  neque  non  erat  domus, 
in  qua  nan  jaceret  mortuus,  Vocatisque  Pharao  Moyse, 
et  Aaron  nocte  ait :  Surgite,  et  egredimini  a  populo 
Vfieo  voSf  et  filii  Israel ;  ite,  immolate  Domino^  sicut 


A  ventus  fnerit,  simul  cun)  iCgyptiis,  Domino  jubente 
peribit. 

((  Factum  est  autem  in  noctis  medio,  percussit 
«  Dominus  omne  primogenitum  in  rerra  i£gypti  a 
«  primogenito  Pharaonis,  qui  scdebat  in  solio  ejus, 
«  usque  ad  primogeniium  captivse,  quoe  erat  in 
c  carcere,  et  omne  primogenitum  jumentorum. 
«  Unde  clamor  magnus  ortus  est  en  iliigypto,  voca- 
((  vitque  Pharao  Moysen,  et  Aaron  nocte,  et  ait  :  Ite, 
((  sacriticate  Domino,   sicut  scitis,    et  euntes  bene- 

•  dicite  mihi  (203).  v  Quid  enim  per  primogenitnm 
Pharaonis,  nisi  illud  primum,  et  maximum  pecca- 
tnm  ;  quo  in  paradiso  primus  houio  deceptus  est, 
intelligamos  ?  Quod   quia  maximam    stragem   dedit 

n  mundo,  ideo  magno  suscepto  triumpho,  qoasi  rex 
in  solio  Pharaonis,  sedere  describitur.  Captivam 
vero,  quae  in  carne  erat,   multitudinem  animarum, 

'  quse  in  inferno  propter  originale  peccatum  tene- 
bantur,  intelligere  debemus.  At  vero  per  ancillam, 
quae  est  ad  molara  (204),  omnem  hominum  multitu- 
dinem  huic  laboriosse  vitse  servientem,  et  quasi 
molam  dierum,  mensium  et  annorum  rotam  vol- 
veptem  inteliigere  voluit.  Horum  autem  primoge- 
nita  Christus  interemit,  quianon  solum  viventium, 
verum  et  mortuorum,  et  nondum  natorum  origi- 
nalia  peccatasuo  sanguine  interflciens,  omnia  Dao 
Patri  reconciliavit.  Ideoqne  maximns  clamor  fit  in 
iEgypto,  diabolo  cum  omni  malitia  sua  lugente, 
atque  de  tanta  sibi  erepta  praeda  dolente,  jamque 

€i  ia  sanctorum  animabus  nuUam  spem  habente. 
Quod  autem  Pharao  ait  :  ((  Euntes  benedicite  mihi,  > 
hoc  est  intelligendum,  euntes,  ab  hoe  periculo  me 
liberate.  •  Urgebant  iEgyptii  populum  Israel  deterra 

•  iEgypti  exire  velociter,  dicentes  :  Omnes  mo- 
«  riemur.  » 

c  Tulit  ergo  populus  conspersam   farinam  ante- 
«  quam  fermentaretur,   et  ligans  in   palliis  posuit 

•  super  humeros  suos,  et  petiernnt  ab  iEgyptiis 
(( vasa  argentea,  et  aurea,  et  vestem  plurimam. 
«  Dedit  autem  Dominus  illis  gratiam  coram  iEgy- 
c  ptiis,  ut  commodarent  «is,  et  spoliaveront  iEgy- 

•  ptum  (205).  »  Populus  •%  enim  egrediens  ex 
^gypto   farinam    incorruptam,    et    sine  fermento 

D  portat,  quoniam  Pascha  celebraturi  novis  sinceris- 
que  cibis  uti  debemus.  Nam  qnia  in  hac  festivitate 
de  Veteri  Testamento  in  Novum  transferimur,  om- 
nia  nobis  sincera,  nova  et  incorrupta  esse  debent, 
ut  aqua  baptismatis,  et  nova  lege  immutati,  exspo- 
liemus  nos  veterem  hominem,  cum  actibus  suis,  et 
induamus  novum,  qui  secundum  Deum  in  justitia, 
et  sanctitate  veritatis  creatus  est  (CoL  ix,  3).  Quid 
antem  exspoliatio  iEgypti  significet,  jam  snperius 
dictnm  est. 

scUis.  Oves  vestras^  et  armenta  assumitCf  ut  petieratiSf 
et  abeuntes  benedicite  mihi, 

(204)  Errata  editio  a  cod.   s.    Cr.   in  Laurent. 
emendatur. 

(205)  Id.  cod.  M.  A.  £gyptios  :  ita  et  Vulgata. 


EXPOSmO  IN  EXODUM. 


262 


^rofectique  sunt  filii  Israel  de  Ramesse  ia  So-"  A  hic  dicitar  :  cc  Non  deferetis  de  camibus  ejus  foras.  » 


it.  )>  Ramesses  namqcre  iuterpretatuF  tinea,  vel 
luit  laBtus.  Populus  igitur  egrediens  de  Ra- 
9,  id  est  de  diaboli  servitute,  ubi  omniom  cor- 
onum  tinea  vastabatur,  lcetus  intonuit,  utpote 
n  Sochot  veniebat,  quod  tabemacula  interpre* 
,  dicens  cum  Psalmista  :  c  Quam  dilecta  ta-> 
icula  tua,  Domine  virtutum)  Goncupiscit,  et 
it  anima  mea  in  atria  Domini  {Pml.  luxiii, 
Statim  enim,  ut  de  ^Egypto,  id  est,  de  hujus 
ii  conversatione  homo  exit,  in  Sochot,  id  est  in 
isise  tabernacula  lostus  venit.  Hic  autem  sibi 
s  azymos  facit,  hic  nova  pulmenta  sibl  praepa- 
ut  relicto  fermento  malitlae  et  nequitise,  vivat 
ymis  sinceritatis  et  veritatis.  'c  Habitatio  autem 


Quod  autem  sequitur  :  cc  Nec  os  illius  confringetis,  » 
beatos  Joannes  evangelista  exposuit,  dicens  :  cc  £t 
primi  quidem  fregerant  crura,  et  alterius,  qui  cum 
eo  crucifixus  est.  Ad  Jesum  aotem  cum  venissent, 
nt  vidernnt  eum  jam  mortuum,  non  fregerunt  ejus 
crura,  ut  Scriptura  impleretur  :  Os  non  comminue- 
tis  ex  eo  (Joan,  xix,  32  et  33).  » 
fc  Omnis  coetus  iiliorum  Israel  faciet  istud.  Quod 

>  si  quid  peregrinorum  in  vestram  volaerit  transire 
■  coloniam,  et  facere  Phase  Domini,  circnmcidetur 
»  prius  omne  masculinum  ejus,  et  tunc  rite  cele-, 

>  brabit,  eritque  sicut  indigena  terrffi .  Si  quis 
»  autem  circamcisus  non  fuerit,  non  vescetur  ex  eo. 
D  Eadem  lex  erit  indigenae,  et  coiono  qoi  peregri- 


orum  Israel,   qui   manserant  in  iEgypto,   fuit  ^  >  natur  apud  vos.  »  Coastat  ergo,  quia  non  digni- 


idringentorum  triginta  annorum.  Quibus  ex- 
tis,  eadem  die  egressus  est  oranis  exercitus 
terra  iEgypti.  Nox  ista  est  observabilis,  hanc 
(ervare  debent  iilii  Israel  in  generationibus 
s.  »  Ha3C  namque  nox  est  observabilis  quam 
Iseta  dies  subsequitur,  in  qua  Christus  de  se- 
ro  procedens  sua  resurrectione  mandum  illu- 
it. 

Dixit  Dominus  ad  Moysen,  et  Aaron  :  Haec  est 
igio  Phase:  omnis  alienigenanoncomedetex  eo. » 
e  enim  hoc  in  ioco  agnum  qui  immolabatur  signi- 
.  De  hoc  aotem  nulli  alienigence  comedere  licet- 
hseretico,  non  gentili,  non  falso  Christiano;  solis 


tate  gentis,  sed  merito  sanctitatis  homo  vei  abji- 
citur,  vel  eligitur;  non  enim  Juda^orum  Deus  tantum, 
sed  et  gentium.  Quicunque  ergo  in  sanctorum  colo- 
niam  et  societatem  transire,  et  nova  circumcisione 
circumcidi,  et  baptizaii  volunt,  accedaut  ad  carnes 
agni,  et  comedant.  Notandum  est  autem  quia  ipsa^ 
die,  qua  agnus  comeditur,  exit  populus  de  iEgypto 
quoniam  nalla  est  participatio  luci  ad  tenebras 
neque  Christo  ad  Belial  (II  Cor.  vi,  15). 

CAPUT  aIII. 
«  liocutus  est  Dominus  ad  Moysen,  dicens  :  San- 
»  ctitica  mihi  omne  primogenitum,    quod    aperit 
»  vulvam  in  filiis  Israel  tam  de  hominibus  quam 


1    Ecclesiffi    filiis  comedendus   traditur;    caeteri  n  >  de  jumentis;  mea  sunt  enim  omnia.  »  Nam  quia 


aiienigense.  cc  Omnis  autem  servus  emptitius 
cnmcidetnr,  et  sic  comedet.  »  Qais  est  iste 
is  emptitius?  dicat  Apos^olus  :  cc  Empti  enim 

pretio  magno,  glorificate,  et  portate  Denm 
orpore  vestro  (i  Cor,  vi,  20).  »  Nos  ergo  su- 

servi  emptitii,  quoniam  nobis  ista  dicuntur. 
LS  igitur  hunc  Agnum  comedere  licet,  sic  tamen, 
rius  circumcidamar  :  nostra  autem  circumcisio 
in  solo  prseputio,  sed  in  cunctis  membns  exigi. 

nam  et  Moyses  incircumcisum  labiis  se  esse, 
trius  conquestus  est.  Qualiter  autem  omnia 
ibra    circumcidantur,    in    Genesi    exposuimuSi 

de  Abrahffi  circum.cisione  tractaremus. 
Advena,  et  mercenarius  non  comedent  ex  eo.  » 


noviter  omnia  primogenita  iEgyptiorum  Dominus 
occiderat,  idcirco  omnia  primogenita  fiiiorum  Israel 
sibi  dedicavit,  ut  nunquam  de  eorum  memoria  la- 
beretur,  primogenita  if!«gypti  fulsse  deleta.  Et  ait 
Moyses  ad  populum  :  cc  Hodie  egredimini  mense 
»  novarum  frugum ;  quoniam  primum  terra  gelu 
soluta  novam  herbam  incipit  producere.  <  Venietis 
»  in  terram  ilaentem  lacte  et  melle ;  »  quse  propter 
hoc  quod  terram  viventium  M  signiiicat,  omni 
terra  fertilior  est.  cc  Ibi  celebrabitis  hunc  morem 
»  sacrorum  mense  isto ;  septem  diebus  comedetis 
»  azyma,  nec  erit  aliqnid  fermentatum  in  domibus 
>  vestris.  >  Hoc  autem  quid  significet,  sufficienter 
dictum  est.  Sequitur  : 


Bua  enim  est  omnis  homo,  quem  Ecclesia  non  d      v  Et  narrabit  hsec  filio  suo  in  die  illa,  dicens  : 


lit ;  mercenarios  autem^  qui  non  sincero  affectn, 
le  pro  salute  animae,  sed  pro  mercede,  et  lucro 
lino  servit,  de  quibus  Dominus  ait  :  <«  Mercena- 

autem   fogit,   quia   mercenarius  est  (Joan.  x, 

9  Si  ergo  mali  pastores  mercenarii  sunt,  mer- 

irio  antem  de  hoc  Agno  edere  non  licet,  qno- 

o  malis  pastoribus   edere  licebit,   quod  edere 

licet?  In  una  domo  comedetis,  nec  deferetis 
sarnibus  ejus  foras;  nec  os  illius  confringetis. 
nim  per  domos,  et  familias,  ut  superios  dixit, 
tnr  Agnus,  quomodo  in  una  domo  comeditur? 

enim  domus  Ecclesia  est,  extra  quam  non  est 

sacrificii  locus.  Et  quoniam  scriptum  est  : 
>lite  dare  sanctum  canibus  (Matth.  vii,  6) ;  »  ideo 


9  Hoc  est,  quod  fecit  mihi  Dominus,  cum  egressus 
»  sum  de  itegyptc,  et  erit  quasi  signbm  in  manu  tua, 
>  et  quasi  monumentum  appensum  ante  oculos 
9  tuos.  »  Quod  enim  manu  tenemus,  et  ante  oculos 
habemus,  non  facile  obliviscimur.  c  Cumque  intro- 
»  dnxerit  te  Dominus  in  terram,  de  qua  jnravit 
9  ilbi,  sep&rabis  omne  primogenitnm  Domino, 
»  quidquid  fuerit  sexus  masculini.  Primogenitum 
»  agni  mutabis  ove;  quod  si  non  redemeris»  inter- 
»  ficietnr.  »  Primogenitum  namque  agni  ove  muta- 
mus,  quando  stultum  aliqnem,  et  indisciplinatum 
arguendo,  increpando,  observando,  et  admonendo 
ad  ovinam  simplicitatem  convertimus.  Hic  vero  si 
non  redimitur,  iHterficietar,  qui  si  poenitentiam  noa 


m 


S.  BftUNONlS  fiPlSCOPl^SlGNIENSIS. 


264 


egerit,  et  EcclesiaB  doctoribus  non  crediderit,  morle  A  enira  eos  a  solis  ardore,  altera  vero  a  tenebris  de- 


morietur.  c  Omne  autem  primogenitum  hominis  de 
»  filiis  iuis  pretio  redimes.  »  Hominis  enim  primo- 
genitum  fldes  est,  sine  qua  impossibile  est  placere 
Deo.  Haec  autem  omnium  virtutum  prima  in  menti- 
bus  fidelium  nascitur  :  bcec  prima  a  sacerdotibus  in 
Christianorum  cordibus  gignitur ;  sed  quia  fides  sine 
operibus  mortua  est,  ut  pretio  redimatur,  necesse 
est.  Baptizatus  es?  fidem  habes  :  cessas  a  bono 
opere?  moritur  fides  tua.  Si  ergo  in  iis,  qui  a  bonis 
operibus  cessant,  fides  otiosa  et  mortua  est,  quanto 
magis  in  homicidis,  adulteris,  sacrilegis  et  in  ipsis 
perjuris  fides  mortua  credcnda  est?  Apostolos  enim 
dicit :  V  Qui  enim  suorum,  et  maxime  domesticorum 
curam  non  habet,  fidem  negavit,  et  est  iniideli  dete* 
rior  (Z  Tim.  v,  8).  »  Non  ergo  semel,  sed  multoties 
fides  redimenda  est,  quae  nisi  redimeretur,  cum  to- 
ties  mori  videamus,  perpauci  essent,  quibus  eam 
semel  emisse  sufficeret.  Inde  autem  maximas  gra- 
tias  Deo  agere  debemus,  qui  nobis  banc  legem  de 
redimendo  charissimo  primogenito  nostro  instituit, 
quem  si  non  habeamus,  ei  piacere  non  possumus. 
Redimat  ergo;  sed  quando?  Post  unum  mensem; 
post  unum  namque  mensem  offerebantur  primogeniti 
Domino;  post  unum  ergo  mensem  redimi  debent. 
Quffi  enim  redimimus,  nostra  fuisse  monstramus. 
Postquam  ergo  offerimus  fidem  nostrajn,  si  propter 
peccata  a  nobis  alienata  fuerit,  tunc  redimenda  est. 
Sed  quanto  pretio?  Quinque  utique  siclis  argenti. 


feudebat.  Hsec  autem  columna  sancti  Spiritus  gratia 
est,  quae  nos  et  a  vitiorum  a3stu  defendit,  et  ne  er- 
rorum  lenebris  involvamur,  illuminat.  De  hac  enim 
columna  dicitur  ad  beatam  Mariam  :  «  Spiritus  san- 
ctus  superveniet  in  te,  et  virtus  Altissimi  obumbra- 
bit  tibi  (Luc.  i,  35).  »  Profectique  de  Sochot,  ca- 
strametati  sunt  in  Ethan  in  extremis  finibus  solitu- 
dinis.  Ethan  namque  incipiens  navigationem  inter- 
pretatur.  Merito  igitur  de  Sochot,  id  est  de  taber- 
naculis  venitur  in  Ethan,  quia  postquam  ad  Eccle- 
siam  homo  veniens  baptizatus  est,  non  otiosus  sedere, 
sed  per  hujus  maris  pericula  cum  apostolis  navigare 
debet;  positusque  adhuc  in  extremis  fibibus  solitudi- 
g  nis,  quoniam  ad  deserti  loca  periculosa  nondum  per- 
venit,  praeparare  incipiat  animam  suam  ad  tentatio- 
nem. 

CAPUT  XIV. 

Profectique  filii  Israel  venerunt  e  regione  Atha- 
roth,  quse  est  inter  Magdalum  et  mare,  contra  Beel- 
sephon.  Atharoth  interpretatur  corona,  Magdaius 
turris,  Beelsephon  habens  speculam.  Venit  igitur  po- 
pulus  de  Ethan  in  Atharoth,  quia  jam  coepta  navi- 
gatione,  quibusdam  virtutum  gradibus  proficiens, 
venit  ad  coronam,  sperans,'si  necesse  fuerit,  mori 
posse  pro  nomine  Christi.  Est  autem  hsec  corona 
inter  Magdaium  et  mare^  id  est  64  inter  fidem  et 
baplismum,  quoniam  per  fidei  fortitudinem  et  pcr 


Ego  qninque  sicios  argenti,  quinque  corporis  sensus  C  baptismi  gratiam  pervenitur  in  coronam.  Respicit 


intelligo,  qui  tunc  qnidem  argentei  sunt,  quando  pro 
sua  pietate  digni  fiunt  ut  in  Dei  thesauros  reponan- 
tur.  Quinque  igitur  siclis  fides  redimitur,  quia  et  si 
peccator  fuerit  homo,  postquam  tamen  omnihus  vi- 
ribus  mentis  et  corporis,  postquam  interioribus  et 
exterioribus  sensibus  Deo  servire  coeperit,  jam  non 
infidelis  vocabitur.  Vivant  ergo  Deo,  et  nunquam 
moriantur  primogenita  nostra  ei,  qui  primogenita 
iCgyptiorum  propter  nos  interfecit. 

Noluit  autem  Dominus  ducere  populum  per  terram 
Philisthinornm,  quse  vicina  est,  ne  forte  si  bellum 
insurgeret  contra  enm,  cito  reverterentur  in  Algy- 
ptum,  sed  circumduxit  eos  per  desertum  longo  iti. 
nere.  Per  hoc  enim  signiflcare  voluit,  quia  non  bre- 
vis,  neque  facilis  via  est,  qute  ad  patriam  ducit,  sed 
per  multas  tribulationes  oportet  nos  intrare  in  regna 
coelorum.  Denique  quanto  plus  in  Dei  servitio  exci- 
tati  longius  ab  hoc  mundo  recedimus,  tanto  minus 
vitiorum  insurgentium  bella  timemus.  Si  vero  in 
terram  Philisthiim  venientes,  quae  ^gyptiis  vicina 
est,  ebrietati  et  voluptati  operam  damus  (Philisthiim 
namque  cadentes  poculo  interpretantur),  facile  qui- 
dem  in  praelio  victi  revertimur  in  iEgyptum.  Quod 
autem  filii  Israei  armati  ascenderunt  de  itgypto  si- 
gnificatio  est,  quia  ex  quo  mundum  relinquimus, 
semper  contra  vitia  et  malignos  spiritus  a  dextris  et 
a  sinistris  armati  pugnare  debemus.  Sequitur  : 

a  Nunquam  defuit  columna  nubis  per  diem,  neque 
•  colnmna  ignis  coram  popolo  per  noctem.  »  Altera 


D 


contra  Beelsephon,  quia  Dei  populus  speculatorum 
Ecclesiae  recordatus,  nunquam  sanct^  praedicationis 
obliviscitur,  ideoque  non  timet  eos,  qui  occidunt 
corpus,  quia  animam  non  possunt  occidere. 

Nuntiatum  est  autem  Pharaoni  quod  fog^sset  po- 
pulus  Israel,  immutatumque  est  cor  ejus;  persecu- 
tusque  est  Israel  cum  omni  exercitn  iEgyptiorum. 
Qqos  cum  vidissent  Hebrcei,  timuerunt  vaide.  Dixit- 
que  Dominus  ad  Moysen  :  Quid  clamas  ad  me? 
Eleva  virgam,  et  extende  manum  tuam  super  mare, 
et  divide  illud.  Quod  cum  fecisset  Moyses,  divisum 
atque  siccatum  est  mare,  et  ingressi  sunt  filii  Israei 
per  medium  maris  sicci.  Erat  autem  aqua  quasi 
murus  a  dextris  et  a  sinistris.  Persequentesque 
JEgy^iii  ingressi  sunt  post  eos.  Angelus  autem  Do- 
mini,  qui  praecedebat  castra  filiorum  Israel,  posuit 
se  medium  simul  cum  nube  inter  iEgyptios  et  He- 
braeos,  ita  ut  ad  se  invicem  toto  noctis  tempore  acce- 
dere  non  valerent.  Jamque  advenerat  vigilia  matu- 
tina,  et  jubente  Domino,  Moyses  supra  mare  mannm 
extendit,  reversaBque  sunt  aquse  ad  priorem  locum, 
omnesque  ^gyptii  mortui  sunt.  Quid  enim  Pharao 
cum  omni  exercitu  iEgyptiorum ;  nisi  diabolus  cnm 
omni  militia  dsemoniorum?  Quid  autem  Hebraei,  nisi 
Christianorum  populos?  Quid  vero  mare  Rubrum 
nisi  baptismatis  aqua  intelligitur?  Persequuntnr  ergo 
iCgyptii  Hebreeos,  ibique  moriuntur,  quoniam  vitia, 
et  maligni  spiritus  usque  ad  baptismum  Christianos 
perseqaentes,  viribns  amissis,  pereunt  et  deficiiint. 


363 


EXPOSITIO  IN  EXOOUM. 


266 


I^Dc  ceeiait  Mojses,  et  filii  Israel  carmen  hoc  Do-  A  est  ia  fieternum  ?  semper,  et  slne  fine.  Ingressas  est 


nioo,  et  dixerunt. 

CAPUT  XV. 

«Cantemos  Domino,  gloriose  euim  magDiUcatas 
cest  (206),  >»  tam  potenter  destruens  inimicos. 
•  Eqnum  et  ascensorem  projecit  in  mare.  »  Equus 
soperbia  est,  ascensor  diabolus ;  boc  enim  eqao  ele- 
fttus,  fnribundas  in  bellam  ruit,  omni^ue  ejus 
eiercitus  hoc  equo  io  omnia  facinora  pnecipitatur. 
c  Forlitudo  mea,  et  laus  mea  Oominus,  >  per  quem 
fortis  et  laudabilis  sum.  «  Et  factas  est  mihi  in  sa- 
f  lutem,  »  suo  sanguine  me  saWans  et  liberans. 
>  Ista  Deas  meus,  et  glorificabo  (207).  Dominas 
«  quasi  vir  pugnator.  »  Ubique  pro  nobis  certat  (208) 


«  enim  eques  Pharao  cum  curribus,  et  equitibus 
c  ejus  in  mare  ;  »  insultatio  est,  u  et  reduxit  super 
«  eos  Dominus  aquas  maris.  Filii  autem  Israel  am- 
«  bulaverunt  per  siccum  in  medio  ejus.  »  Sumpsit 
ergo  Mdria  prophetissa  soror  Aaron  tjmpanum  in 
manu,  egressseqne  omnes  malieres  post  eum  com 
tjmpanis  et  choris,  quibus  pertinebat,  diceas : 
f  Cantenius  Oomino,  gloriose  enim  magnificatus 
«  est ;  equum  et  ascensorem  projecit  in  mare.  ■ 
Quid  enim  Marja  nisi  S.  Ecclesia  inteliigitur?  H£BC 
autem  intympano  cantat,  quia  in  carnis  maceratione 
Oeum  laudat.  Nam  quia  ex  mortuorum  anima- 
lium   peilibus   tympana    fiunt,     ideo    pro   carnis 


et  viacit.  Omnipotens  nomen  ejos,  cui  nihil  impos-  3  mortificatione  saspe   ponuntur.    Hanc    autem    cae- 


sibile  est.  f  Carrus  Pharaouis,  •  de  quo  modo  dixi- 
mus,  c  et  exercitum  ejus,  »  omnium  vitiorum  sci- 
licet  moltitudinem,  f  projecit  ia  mare,  »  id  est  per. 
didit  in  baptismo.  Quot  enim  sunt  vitia,  tot  sunt  et 
eorrosy  quibus  diabolus  fertur.  f  Electi  principes 
«  ejus  submersi  sunt  in  mari  Rubro,  »  quoniam  ori- 
ginale  pe€catum,etidololatria  in  baptismo  perierunt. 
«  Abjs^i  operuerunt  eos,  descenderunt  in  profun- 
f  dum  quasi  iapis,  >  ut  ultra  non  appareant.  Cintera 
Tero  transcurrimus,  quia  expositione  non  indigent. 
«  Ascenderunt  popoli,  et  irati  sunt.  >  Prophetia  est 
de  fnluro  :  ascenderunt  enim  populi.  de  quibus  in 
seqoentibus  dicitur,  contra  eos  ad  pugnandum.  f  Et 
f  irati  sunt:»  quia,  quamvis  fortiori   exercitu  et 


tero)  mulieres  cum  tjmpanis  et  choris  sequan« 
tur,  quoniam  et  ipsoi  carnem  domant,  palchro- 
qae  65  et  regulari  ordine  vitse  Dummo  serviunt;  in 
choro  enim  et  ordinate  statur,  et  consonanter  cani- 
tur.  De  his  autem  mulieribus  Psalmista  dicit  : 
«  Adducentur  regi  virgines  post  eam  {PsaL  xiv,  i5) ; » 
id  est  post  Mariam ;  ab  hac  namque  nostrce  virginis 
nomen  deductum  est ;  quse,  quoniam  post  filiam 
suum,  totius  Ecclesias  caput  est,  non  immerito  coi- 
terce  tympanisUe  eam  tympanizantem  sequuntur. 

t  Tnlit  autem  Moyses  et  Aaron  Israel  de  medio 
«  mari  Rubro,  et  ingressi  sunt  in  desertum  Sur.  0 
Quid  est  autem,  quod  Israel  mox  ut  de  mari  exivit| 
in  desertum  venit,  nisi  quia  Christianorum  populos 


mijori  apparatu,  eis  tamen  resisterenou  valebaut,  ^  statim   ut  baptizatos    est,    arctam   et  pericuiosam 


«  Dotures  obtinuerunt  habitatores  Philisthiim ;  > 
Tidentes  gentem  insuperabiiem  insurgenteni  adver- 
som  se.  fTunc  conturbati  sumt  principes  Edom,  » 
hujas  populi  fortitodinem  audientes :  «  robustos 
«  Ifoab  obtinuit  tremor ;  »  prope  jam  de  salute  de- 
sperantes,  f  Obriguerunt  omnes  habitatores  Cha- 
ft  naan,  »  plosquam  febrium  terrore  percussi.  Unde 
Muyses  tetabundus  et  jubilans  ait :  c  Sic,  Domine, 
c  sic  fiat  semper;  Irruat  soper  eos  formido,  et  pa- 
c  Tor  in  maguitudine  brachii  tui.  Fiant  immobiles 
«  quasi  lapis,  dqnec  pertranseat  popuius  tuus,  Do- 
«  mine,  donec  pertranseat  populus  tuus  iste« 
c  qnam  possedisti.  Introduces  eos,  et  plantabis  in 


viam  ingreditor,  et  ad  sui  Saivatoris  similitudinem  a 
diabuio  tentatur?  Sic  enim  et  Christus  de  baptismo 
ducitnr  in  de^^ertum,  ut  a  diabolo  tentaretur.  Quod 
autem  mare  Rubrum  baptismum  slgnificet,  Apostolus 
manifestat,  dicens :  «  Et  omnes  baptizati  sunt  in 
nube,  et  in  mari  (I  Cor,  x,  1).  »  Quid  est  in  nube  et 
in  mari,  nisi  in  aqua  et  spiritu?  «  Ni>i  enim  quis 
renatus  fuerit  ex  aqua  et  Spiritu  sancto,  non  intrabit 
in  regnum  coeiorum  {Joan.  iii,  5).  n 

«  Ambuiaveruntque  tribus  diebus  per  solitudinem, 
«et  non  inveneruut  aquam,  et  veneront  in  Marath, 
c  nec  poterant  bit  ere  aqoas  de  Marath,  eo  quod 
c  essent  amaroe,  et  ostendit  Dominus  Moysi  lignum, 


c  monta  hiereditatis  Xnm,  »  de  qua  jurasti  patribus  j^  «  quud  cum  misisset  in  aquas,  in  dulcedinem  vers«e 


nostris.  «  Firmissimo  habitaculo  tuo,  quod  operatus 
«  esy  Domine.  »  Huc  aotem  magis  ad  supernam 
Jenualem  quam  ad  hanc  pertinere  videtur,  in  quam 
Dei  popalos  est  introducendus.  De  qna  adhuc  sobdi- 
tur :  «  Sanetuarium  tuum,  Domine,  quod  firmaverunt 
c  mannstae,  »  perquodcoelumiatelligitur.ubisunt 
Sancta  sanctorom.  Oominus  reguabit  in  sternum  et 
€  oltra ;  >  hoc  quomodo  veidici  vei  cogitari  possit?  «  Do- 
c  minusregnabitin  8Bternum,et  oltra :  >  quid  dicam? 
In  «temum  dixi,  quid  oltra  dicere  non  habeo :  si  quid 
altra  «tprnnm  scissem,  ultra  oeternum  aliquid  dizis- 
sem.  Dizit  ergo : « Duminas  regnabit  inaBternum.  •  Quid 

(206)  God.  Mont.  Amiat.  gloriase  enim  honmlicaF' 
(WT)  Ck>d.  S.  Cr.  Laareat.  Et  gloiifiMbe  eum. 

Patkol.  CLXIV. 


«  sunt.  »  Tres  namque  aetates  ab  Abraham  usque  ad 
Ghristum,  quas  per  hos  tres  dies  inteiiigimus,  ia 
quibus  popuius  per  sohtadmem,  per  terram  inviam 
et  inaquosam  gradiens,  aquas  invenire  non  potoit. 
Nondum  enim  venerat  iiie,  qui  ait :  u  Si  quis  sitit, 
veniat,  et  bibat,  et  de  ventre  ejus  fiuent  aquie  vive 
{Joan,  VII,  37).  >  Habebant  enim  Hebreei  aquas,  sed 
non  inveniebant :  quia  tenentes  iegem  uon  intelli- 
gebant.  Tandem  ergo  teriia  die  tran^acta,  id  est 
tertia  setate  venerunt  in  Marath,  venerunt  ad  mon- 
tem  Myrrhffi,  et  ad  cullem  Thiiris,  venerunt  ad  iucum, 
et  ad  tempus  amaritodinis,  quando  Dominus  est  cro* 

Deus  patris  mei,  et  exaltabo  eum. 

(208)  Cod.  Gasin.  pro  nobis  \ceriat,  et  pugnat  t)ui« 
cens, 

9 


267 


S.  BRUNONIS  EPISCOPl  SIGNIENSIS. 


268 


cifixus:  ibi  invenerant  aquas;  quia  <c  de  latere  ejus 
exivit  sanguis,  et  aqua  (Joon.  xviii,  34). »  Tunc 
velum  templi  scissum  est,  et  ScripturaB  apertas  sunt. 
£t  ista"  quidem  suiit  aquee,  quce  quoniam  prius 
amarce  erant,  ideo  populus  libere  non  poterat.  Misit 
ergu  Moyses  lignum  in  eas,  et  in  dulcedinem  versee 
suQt.  Lignum  hoc,  lignum  crucis  est,  boc  enim 
omnis  aqoa  (209),  omnis  Scriptnrarum  amaritudo 
in  dulcedinem  vertitur.  Cum  enim  Scriptnra  dicat : 
«  Diligite  inimicos  vesttos,  benefacite  bis,  qui  ode- 
nmt  vos  {Luc,  vi,  27);  »  cui  baec  aqoa  non  videtur 
esse  amara?  quis  eam  potare  et  suscipere  velit? 
Memores  tameu  crucis  Cbristi,  meaiores  Cliristi 
passionis,  qui  pro  impiis  mortuus  est,  et  pro  iniquis 
et  peccatonbus  exowit,  magistri  exemplum  sequi- 
mur,  duicescunt  aqua?,  inimicos  diligimus,  et  pro 
pers.icutoribus  oramus.  Ideo  enim  semper  crucem 
portare  praecipimur  ut  ipsius  semper  memores,  nibil 
amarum  et  impossibiie  divinae  ScriptursB  nobis  prse- 
cipere  videantur;  nihil  enim  nobis  prsecipiunt  quod 
sit  amarius  cruce  Christi  legis  enim  amaritudovin- 
catur  amaritudine  crucis,  et  Christi  tormenta  consi- 
derantes,  tormenta  h(PC  transiloria  noc  sentiamus. 
Sic  igitur  omnes  aqnse  dulcescunt,  quce  cum  tigno 
potatflB  fuerint.  Meillo  aulem,  transfretato  mari, 
populns  venit  in  Marath,  quia  statim  baptizalus 
Cliristi  compungitur  passione,  et  quae  prius  amara 
videbantur,  desiderio  bibendi,  dulcia  reputat.  Ibi 
constituit  ei  prceceptti  atque  judicia,  et  ibi  tentavit 
eum.  Ubi?  In  Marath,  id  est  in  aquis  amaris,  qn» 
liguo  crucls  dulces  factae  sunt.  Ubi  enim,  nisi  in 
sacrid  voluminibus  coostituunlur  praecepta  atque  ju- 
dicia?  Ibi  enim  etinstruimur  et  judicamur  ibique  a 
Deo  tentamur,  inde  leniationis  prapcpptaferirausqui- 
bus  obedientes  coronamur,  inobedientes  damnamur. 
«  Venerunt  autem  in  Elim,  ubi  erant  duodecim 
«  fontes  aquarum,  et  septnaginta  palmae,  et  castra- 
«  metati  sunt  juxla  aquas.  »  De  Marath  namque  ve- 
niunt  in  Elim,  quod  interpretatur  aries^  quia  post 
Cbristi  passionem,  apostoios  Ecclesia  suscepit 
doctores.  Duodecim  autem  fontes  aquarum  et 
septuaginta  palmce,  duodecim  apostoli  et  septua- 
ginta  Cbristi  discipuli  intelliguntur;  de  bis  enim 
fontibus  aqna  manavit,  quibus  totus  mundus  refici- 
tur,  etirrigatur  (210).  Quoniam  autem  palmae  victo- 
riam  signiiicant,  merito  palmae  illi  vocantur,  qui  per 
fidem  vicerunt  regna.  Cbristi  autem  discipuli 
duodecim,  et  spptuaginta  duo  fuerunt ,  quatenus 
duodenarius  numerus  septies  complerctur,  ut  ipso 
quoque  numero,  omni  gratia  Spiritus  sancli  eos  re- 
-pletos  fuisse  intelligamus. 

(209)  Apud  S.  Angust.,  q.  56,  in  Exod.,  aqua  illa 
Tocatur  Merra^  eo  qund  amara,  el  inquit  ex  injecto 
in  eam  liixnn,  dulcis  facta«  quod  lignum  gloriam,  et 
gratiam  cruris  Christi  prcetif^urabat.  Eanidem  in'er- 
pretalioiiem  hahet  S.  Maximus  homit.  3.  De  Q'ia- 
drag.,  pag.  116,  de  qua  heec  pauca  feram  :  Austeri- 
icUem  f  quam  noxia  unda  gestabat ,  ligni  abstultt 
sacramentum. 


B 


A  CAPUT  XVI. 

<  Profectique  sunt  de  Eii,  et  venit  omnis  multi« 
«  tuiio  fitiorTim  Israel  in  desertum  Sin,  quod  est 
((  inter  Elim  et  Sinai.  •  Sin  etenim  amphora  inter- 
pretatur,  per  quam  mensura  inteltigitur.  ^Merito 
igitur  de  Eli  venit  poputus  in  desertum  Sin,  qooniani 
postquam  ad  apostolos  Ecclesia  venit,  qoa  mensnra 
viveret,  66  invenit ;  audivit  enim  Evangelium,  ubi 
dicitur :  «  Qua  mensura  mensi  fueritis,  remetietur 
vobis  {Matth.  vii,  2). » 

Sequitur  autem  de  eo,  quod  populus  murmuravit, 
dicens :  «  Utinam  mortui  esserous  per  manum  Do- 
«  mini  in  terra  iEgypti,  quando  sedebamas  super 
«  ollas  carnium,  et  comedebamus  panem  in  saturi- 
« tate.  Et  dixit  Dominus  ad  Moysen :  Ecce  ego 
«  pluam  panes  de  coelo ;  coltigat  ex  eo  unusquisque 
«  qnantum  sufficiat  ad  vescendum  gomor  per  sin- 
t  gula  capita :  die  autem  sexto  coltigant  duplom, 
«  quam  colligere  sotebant  per  singutos  dies.  »  Mur- 
muravit  populus  exasperans  et  incredulus,  et 
quamvis  multa  armenta  buvum  et  greges  ovium 
babeat,  tamen  sibi  propter  carnes  mortem  exoptat, 
desiderabat  enim  avium  carnes,  quibus  in  i4iIgjpto 
uti  solebat.  Aves  enim  in  iEgyplo,  et  circa  Niium 
multum  abundant.  Unde  lautiores  cibos  (2H)  appe- 
tere,  nemo  dubitet  esse  peccatum.  Datur  autem 
unum  gomor  per  singula  capita,  ut  et  natura  se 
pares  intelligant,  et  bis  tantum,  quse  sibi  sufficiant, 
coutenti  vivant,   neque  de  crastino   cogitantes  plus 

G  colligant;  quia  neque  qui  plus  collegerat  babebat 
amplius,  neque  qui  minus,  habuit  minus.  Et  melius 
quidt:m  est  minus  coltigere,  et  abundare,  quam 
plus,  et  inutititer  fatigari.  Die  enim  sexta  duplum 
coiligitur,  quia  die  septima  non  invenitor.  Nam  et 
nos  modo  parare  debemus,  unde  post  banc  vitam 
in  sabliatismo  vivere  valeamus  (212). 

c(  Dixitque  Dominus  ad  Moysen  :  Lo^uere  filiis 
«  Israei :  Vespere  comedetis  carnes,  et  maue  satu- 
<  rabimini  panibus,  scietisque  quod  sim  Dominus 
c(  Deus  vester.  Factum  est  ergo  vespere,  et  ascendens 
«  coturnix  operuit  castra :  mane  quoque  ros  jacuit 
c  per  circuitum  castrorum,  cumque  operuisset  su- 
«  perficiem  terrse,  apparuit  in  solitudine  minutum, 
«  et  quasi  pito  tusum  in  siniiiitudinem  pruince  super 

^  «  terram.  Quod  cum  vidissent  filii  Israel,  dixerunt 
« ad  invicem  :  Manhu  ?  quod  significat,  quid  est 
«  hoc  ?  ignorabant  enim  quid  esset. »  Carnes  enim 
hoc  in  ioco,  et  panes  idem  significant.  Divina  nam- 
que  Scriptura,  et  caro,  et  punis  est ;  caro  quidem 
quanhim  ad  litteram;  panis  vero  secundum  spiri- 
tuaiem  inteltigentiam.  Unde  et  Elias  vespere  carnes, 

(210)  Consonat  Bruno  S.  Maximo  Taorin.  qui, 
liom.  5  De  Qiiadrag.,  hunc  eumdem  locum  eioquen- 
tissime  illustrat  et  exponit. 

(211)  Cod.  S.  crucis  in  Laurent.  lautiores 
esr.as. 

(212)  Idcm  codex  addit.  Quss  enim  ieminavmt 
homo,  hsBC  et  metet.  Galat.  vi,  7. 


269 


'  EXPOSITIO  IN  EXOOUM. 


270 


mane  vero  panes  suscepit,  quia  prius  juxta  litteram,  A  Quid  enim   per  quadragiata   annos,  nisi  ntriusque 


postea  vero  secundum  spiritum  Scripturfle  intelli< 
guntur.  Nam  et  panis  de  coelo  descendit;  aves  vero 
de  terra  ascenderuot  :  et  quia  non  est  diflicilis, 
altflpque  scientis  juxta  litteram  Scripturas  inlelligere, 
inde  prope  terram  aves  volasse  referuntur.  Illud 
quoque  attendendum  ,  quod  usque  hodie  dum 
Scripturas  legimus,  manhu  dicere  non  cessamus  : 
nam  per  unamquamque  sententiani  interrogantOb, 
dicimns  :  Quid  est  hoc?  Quid  hoc  signiQoat?  Quid 
hoc  vei  illud  interpretatur?  Fertur  autem  et  hic 
panis  pro  utentium  voluntate  omnis  saporis  fuisse, 
per  quod  dabatur  intelligi,  quia  divina  Scriptura 
multis  diversisque  modis  intelligenda  esset.  Nam  et 


testamenti  opera  intelligimus?  Hic  enim  name- 
rus  ex  decem  et  quatuor  constat ,  decem  nam- 
que  quatuor  ,  vel  qnatoor  decem  quadraginta 
iiunt ;  67  per  decem  omne  illud  tempus  intelligitur, 
in  quo  Vetus  Testamentum  ad  iitteram  observaba- 
tur ;  per  quatuor  vero  hoc,  in  quo  quatuor  Evange- 
liorum  fides  tenetur.  Comederunt  ergo  fiiii  Israel 
manna  qnadraginta  annis,  quia  sancti  et  spirituales 
viri,  spiritualiter  et  in  Novo  et  in  Veteri  Testamento 
Scripturas  intellexerunt.  Hic  autem  cibus  non  defi- 
ciet,  donec  in  terram  habitabiiem  et  in  terram 
viventium  veniamns,  quia  postquam  iliic  venerimus, 
jam  nohis  Scripturte  amplius  non  erunt  necessarioe. 


ipsi  quoque  heeretici  ad  suum  sensum  eam  conver-  ^  Erit  enim  Deus  omnia  in  omnibus.  Unde  Apostolus : 


tnnt.  Principalis  tamen  ejus  gustus  quasi  similse  cum 
melie  erat.  Quid  enim  melle  dulcius?  Quid  tritico 
pane  robustius?  Sanus  ergo  intellectus  Scriplurarum, 
et  dalcis  ad  gustandum,  et  fortis  ad  alendum  et  ro- 
borandum  esse  debet  :  iniirmus  enim  cibus,  infirmos 
natrit  humores.  Quod  vero  ad  mensuram  gomor 
manna  colligebatur,  hoc  est  quod  Apostolus  ait  : 
t  Non  plus  sapere,  quam  oportet  sapere,  sed  sapere 
ad  sobrietatem  .  {Rom.  xu  ,  3).  »  Sanus  namque 
sensus  mensuram  uon  excedit,  haereticus  autem  in 
mensura  non  continetur.  Semper  enim  alta  hseretici 
dicunt,  et  tidei  mensuram  excedentes,  terminos  a 
patribus  constitutos  transgrediuntur.  Tantum  enim 
unicuique  de  hoc  pane  colligere  licet,  quantum  ei 


«  Sive  liguee  cessabunt ,    sive  scientia  destroetar. 
(I  Cor.  XIII,  8).  » 

CAPUT  XVII. 
«  Igitur  profecta  omnis  multitudo  filiorum  Tsrael 

>  de  deserto  Sin  per  mansiones  suas,  juxta  sermonem 

>  Domini    castrametata  est  in   Raphidim,  ubi  non 

>  erat  aqua  ad  bibendam  populo,  qni  jurgatus  con- 
»  tra  Moysen  petivit  aquam.  »  Raphidim  namque 
interpretatur  sanitas  judicii,  Sanum  autem  judicium 
est :  •  Diliges  Dominum  Deum  t^um  ex  toto  corde 
tuo,  et  proximum  tuum,  sicut  te  ipsum  {Matth.  xxn, 
37).  »  —  «  Et  quod  tibi  non  vis,  aiteri  ne  feceris 
{Tob.  IV,  16),  •  et  simiiia.  De  deserto  ergo  Sin  venit 
populos  in  Raphidim,  qnia  postquam  ab  apoHtoIis 


in  cibo  quotidiano  sufticere  possit.  Hoc  enim  et  nos  G  vivendi  mensuram  accepit,   et  eadem  mensura,  qua 


Dominus  orare  jussit  :  «  Panem  nustrum  quoti. 
dianum  da  nobis  hodie  (Matth.  vi,  il),  »  quod  qui- 
dem  nihil  aliud  significdt,  nisi  ut  fides  nostra  ca- 
tholica,  sola  veritate  contenta,  cuncta  superilua  a 
se  repellat.  Verbum  enim  abbreviatum  posuit  Dc^us 
super  terram.  Quod  vero  superfluum  erat,  id  est 
quod  in  diem  alteram  servabatur,  scatebat  vermibus 
et  putreiiebat  ,  et  sole  incalescente  liquefiebat; 
quoniam  omnis  hserelicorum  superQua  scientia , 
veritatis  lamine  illaslrata  evanescit  et  deticit.  Praeci- 
pitur  ergo  ut  nihil  ex  eo  relinquat  usque  mane,  quia 
qudd  relinquitur  superfluum  est.  Et  meliu^  quidem 
est  at  in  campis  ^iquefiat,  quam  ut  collectum  potre- 


mensus  fuerit,  sibi  quoque  remetiendum  esse  cogno. 
vit,  mox  ad  sanum  judicium  conversus,  Deum  et 
proximum  diligere  nnllique  hominum  nocere  dispo- 
suit  (213).  Cibi  autem  potusque  peonria,  quam  tunc 
corporaliter  populus  patiebatur,  eam  quam  nanc 
spiritualiter  homines  patiuntur  significabat,  de  qua 
Dominus  quibusdam  comminatur,  dicens  :  «  Immit- 
tam  vobis  famem  et  sitim,  non  famem  panis,  neqoe 
sitim  aquee,  sed  aadiendi  verbum  Domini  (Amo$ 
VIII,  i\).  »  Unde  in  Ezechiele  dicitur  :  c  Linguam 
tuam  adhaerere  faciam  palato  tuo,  nec  poteris  ioqui, 
quia  domus  exasperans  est  {Ezech.  ii,  6).  >  Propter 
peccata  namque  populi  seepe  silet  lingua  doctorum. 


fiat;  quoniam  melius  est  divinam  Scripturam  in  sa-  ^  De  plebe  quoque  Judaica  sub  vinese  specie  a  Domino 
cris  volaminibus  otiosam  manere,  quam  in  heereti-      dicitur  :  «  Mandabo  nubibus  meis,  ne  pluant  super 


coram  cordibus  coilectam  prava  intelligentia  sordere. 
Quid  est  autem  quod  in  sexta  die  colligitur,  unde  in 
septimaiia  vivitur,  nisi  quia  hac  in  vita  preeparare 
debemus,  unde  in  futura  vivamus  ?  Prsecipitur  autem 
Moysi,  ut  ex  eo  impleat  gomor,  et  reponat  coram 
Dumino,  servetque  illud  in  memoriam  in  omnes 
generationes,  per  quod  nimirum  inteliigere  possu- 
mus,  quia  sana  et  spiritualis  intelligentia  Scriptura- 
rum  nulla  onquam  generatione  sit  evacuanda. 
«  Coelum  et  terra  trans  bunt,  Dei  aatem  verba  non 
prffiteribunt  {Matth.  xxiv,  35).  > 

Fiiii  autem  Israel  cumederunt  manna  quadraginta 
tnnis  f  donec   venirent    in    terram     habitabiiem. 

(143)  Ez  eod.  Casin*  corrigitar  editio. 


eam  imbrem  {(Isai.  v,  6).  ii 

»  Et  ait  Dominus  ad  Moysen  :  Antecede  populum 
»  et  sume  virgam  in  manu  tua,  et  vade ;  en  ego 
»  stabo  coram  te  ibi  supra  petram  Oreb,  percuties- 
»  que  petram,  et  exibit  ex  ea  aqua,  ut  bibat  popu* 
»  lus.  Fecitque  Moyses  ita  coram  senioribus  Israel.  » 
Quod  autem  et  ha^c,  et  ea,  quce  superius  dicta  sunt, 
spiritualiter  intelligi  debeant,  Apostolus  manifestat, 
dicens  :  c  Quoniam  patres  nostri  omnes  sub  nabe 
fuerunt,  et  omnes  mare  transierunt,  et  omnes  in 
Moyse  baptizati  sUnt  in  nube,  et  in  mari,  et  omnes 
eauidem  escam  spiritalem  manducaverunt,  et  omnes 
eumdem  potum  spiritalem  biberunt;  bibohant  au* 


27  i 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS 


272 


tem  de  spiritoali  conseqaenteeospetra;  petraautcm  A  Manos,    iaquit,  Moysi  erant  graves,    quoniam    et 


erat  Christus  (/  Cor.  x,  i).  »  Quis  autem  igitur  ad 
litteram  ea  intelliget,  quee  Apostolus  spiritualia  esse 
dicit?  Venit  ergo  Moyses  cum  omni  multitodine 
iiliorum  Israei  ad  petram,  quoniam  principes  sacer- 
dotum  com  tota  populi  multitudine  tenucrunt  Cbri- 
stum.  Stabat  autem  Dominos  ibi  coram  populo 
super  petram,  nec  videbatar,  quoniam  Deus  manens 
in  homine  non  cognoscebatur.  Sed  quid  per  virgam, 
qoa  petra  bis  percutitur,  nisi  arundinem  et  ianceam 
intelligimus?  Semel  autem  petra  nostra  arundine 
percussa  non  dedit  aquas ;  iterum  autem  iancea  per- 
cussa  est,  et  ezivit  sanguis  et  aqua.  Sunt  aulem, 
qui  per  duplicem   virga)  hujus  percussionem   duo 


sacerdotom  manus  peccatorum  pondere  saepe  gra- 
vantur.  Maltum  enim  maligni  spiritus  in  hoc  labo- 
rant  ut  sanctorum  orationes  et  manus  impediant. 
Hoc  aotem  Aaron  et  Hur  sentientes  lapidem  posne- 
runt  sobter  eum,  quo  sedit  Mojses,  quateuus  supra 
iirmam  petram  flrmatus,  stabilis  et  inconcussus  per- 
maneat.  Sed  quid  per  Aa^on,  qoi  mtms  fortU  inter- 
pretatar,  nisi  illum  intelligimus,  de  quo  dicitur  : 
«  Dominus  furtis  et  putens,  Dominus  pntens  in 
praplio?  »  (Vsal.  xxiii,  8.)  Quid  vero  per  Hur,  qui 
ignis  dicitur,  nisi  Spiritus  sanctus,  qui  in  igne  disci- 
pulis  apparait?  Merito  igitur  Aaron,  et  Hur  Moysi 
manus  sustentant,  ne  lassentur,  quoniam  quod  san- 


crucis  ligna  intelligere  veiint.  Et  vocavit    nomen      ctorum   manus ,   virtutes     et    opera  stant  ,  neque 

!-_•    nii A x_*:_      __^^*^.  j.,M»:..^    iSi;M»»m    i*>.aa1     *'  ».«..»4     u^-    r«i.-.:_i ■% ; «,_     _»    ••  *%    • 


loci  illios  tentatio,  propter  jurgium  liliorom  Israel, 
etquia  tentaveruntDominum  dicentes:  «  Estne  Deos 
»  in  nobis,  an  non?  »  sic  et  Judcei  tentantes  Chri- 
8tum  dicebant :  «  si  tu  es  Christus,  dic  nobis  paiam 
(Joan.  X,  25).  »  Ttem  :  «  Si  Filius  Dei  est,  descendat 
nunc  de  cruce,  et  credimus  ei  (ifaUh.  xxvii,  43).  »  Et 
rursum  :  «  Si  tu  es  rex  Judaporum,  salvum  te  fac 
(Itic.  XXIII,  37).  »  His  enim  verbis  quid  aliud  signi- 
licebant,  nisi  :  «  Est  Deus  in  nobis,  an  non  ?  »  Vere 
non  est  Deus  in  TObis,  quia  Deum  repellius  a  vobis. 
£t  sicut  ipse  ait  :  «  Relinquitur  vobis  domus  vestra 
deser*a  (Matth.  xxiii,  38).  »  Erat  tamen  Deus  in 
Tobis,  quia  Deus  erat,  qui  inter  vos  manens  loqoe- 
batiir  vobis. 


rount,  hoc  Christus,  Dorainus  noster,  et  sancti  Spi- 
ritus  ^ratia  operatur.  Factum  est  igitur  ut  manus 
Moysi  non  lassarentnr  asqoe  ad  occasum  solis,  quo- 
niam  qoem  Christos,  et  Spiritus  sancti  gratia  susten- 
tat,  sine  omni  lassitudine  usque  ad  mortem  in  bonis 
operibus  perseverat.  Per  solis  occasum  diei  et  vit« 
terminum  intelligimus.  Beatus  iile ,  cujus  manus 
talibus  adjutoribus  sustentantur.  Fugavitque  Josue 
Amalec,  et  populum  ejus  in  ore  gladii.  Quod  tamen 
Josiie  vincit,  quod  vitia,  et  maligni  spiritns  superan- 
tur,  non  Josue,  spd  Muysi,  non  populo,  sed  sancto- 
rum  orationibus  ascribendum  est.  Unde  et  sobditur: 
•  Scribe  hoc  ad  monumentum  in  libro,  et  trade  in 
»  auribus  Josue;    delebo  enim  memoriam  Amalec 


«  Venit  autem  Amalec,  et  pugnabat  contra  Israel  Q  »  sub  coelo.    »   Ideo   enim  hoc  in   libro  scribi,  et 


»  in  Raphidim  Dixitque  ad  Josue  :  Eiige  viros,  et 
»  egressus  pugna  coutra  Amalec.  Moyses  autem,  et 
»  Aaron,  et  Hur  asceuderunt  super  verticem  collis, 
»  cumque  levaret  Moyses  manus,  vincebat  Israel,  si 
»  auteni  paululum  remisisset^  superabat  Amalec.  o 
Qiiid  enim  Amalcc,  qui  populus  brutus  interpreta- 
tur,  nisi  vitiorum  multitudinem  signiiicat?  Contra 
haecautem  Josiie  minister  Muysi  cam  viris  electis  pu- 
gnat,  quia  sancti  et  catholici  viri  semper  contra  vitia 
bellum  gerunt.  Stat  auiem  Moyses  in  vertice  collis, 
virgam  Dei  in  manu  tenens,  quia  episcopi,  populique 
rectores  in  altioribus  Ecclesice  soliis  coustituti,  vir- 
gam  correctionis  et  directionis  manibus  ferunt. 
Levat  antem  Moyses  manos,  ct  vincit  Israel;  levant 


memoriae  commendari,  et  in  aoribos  Josue  tradi 
prsecipitor,  ot  quicunqne  ad  similitudinem  Josue 
spirituales  vincatinimicos,  non  sibi,  sed  sanctomm 
meritis  et  orationibus,  et  Deo  miseranti  et  adju- 
vanti  victoriam  iniputet;  ipse  enim  pugnat,  et  vin- 
cit;  ipse  memoriam  Amalec  sub  ccelo  delet;  ipse 
vitiorum  multitudinem  destruit.  t  iEdificavitque 
»  Moyses  altare ,  et  vocavit  nomen  ejus  Dominus 
»  exauditio  mea,  dicens  :  Quia  manus  solii  Do- 
»  mini,  et  bellum  Dei  erit  contra  Amalec  a  genera- 
M  tione  in  generalionem.  »  Merito  enim  Moyses  post 
victoriam  Domino  allare  constituit,  ut  ei  gratias 
agai,  qui  eum  exaudiens  victoriaj  tribuit  facoltatem; 
inde  autem  et  altari  nomen   imposuit  :  c  Dominus 


sacerdotes  et  episcopi  puras  manus  cum  precibus  ad  ^  >  exauditio   mea,  »  id  est  Dominus  exaudivit  me ; 

atque  addit  protinus  :  t  Quia  manos  solii  Domini,  » 
id  est  virtus,  et  fortitodo  saoctorom  ,  in  quibus. 


Deum,  et  victoria  datur  fidelibus;  remittit  Moyses 
manus,  et  superat  Amalec;  cessant  ab  orationibus 
sancti,  et  regnant  in  populo  vitia  et  peccala  (214). 
His  autem  facile  inteliigittfr  quam  necessarium  sit, 
Ecclesise  rectores  semper  pro  populo  Duminiim 
»  exorare.  Unde  Apostolus  ait  :  «  Obeditt»  prwpusitis 
vestris,  et  subjacete  eis ;  ipsi  enim  pervigilant,  qiiasi 
ratiunem  BH  pro  ariimabiis  vestris  reddituri  (Ueb, 
XIII,  17).  »  Manus  autem  Moysi  erant  graves.  a  Su- 
»  menies  erp:o  Inpidem  posuerunt  subter  eum,  quo 
B  sedit.  Aaron  autem  et  Hur  sustentabant  manos 
m  ejus  ex  otraqoe  parte  ,  et  factom  est  ot  manus 
»  illins  non  lassarentur  usque  ad  occasum  solis.  ■ 


quasi  in  propria  sede  Dominns  sedet,  et  habitat  : 
»  et  bellum  Dei  erit  contra  Amalec,  »  id  est  contra 
vitia  et  malignos  spiritos  a  generatione  in  genera- 
tionem,  qoia  pacem  et  concurdiam  nunquam  inter 
se  habebunt. 

CAPUT  XVIII. 

«  Cumque  audisset  Jethro  sacerdos  Madian  cogna- 

»  tus  Moysi  omnia,  quae  fecerat  Dominos  Moysi,  et 

»  Israel  popalo  soo,  tolit  Sepboram  oxorem  Moysi, 

»  quam  remiserat,  et  duos  iilios  ejus,  et  duxit  eos 


»  ad  Moysen,  qui  mutuo  se  salntantes  Istati  sant.  ■ 
(214)  S.  Maximus  Taarinen.  hom.  2  De  cruce,  eumdem  Scripturse  locnm  similiterinterpretaiar. 


EXPOSITIO  IN  EXODUM.  ^^ 

talit  auteni  Jethro  holocausta,  et  hostiaas  Do-  A  «  eritis  mihi  in  peculiom  de  conctis  populis ;  mea 
,    deditqne  con:jilium   Moysi,  ut    constitueret      «  est  enim  omnis  terra,  •   quoniam  quasi  proprios, 

et  peculiares   prflB  cfleteris  gentibus  vos  magis  dili- 


Qos,  et  centuriones,  et  quinquagenarios,  et 
nos,  qni  judicarent  popolum,  tales  videlicet, 
ftotentes  essent  et  timerent  Dominum,  in  quibus 

veritas,  et  odissent  avaritiam;  ipse  vero  ma- 
us  negotiis  operam  daret.  Fecitque  Moyses,  ut 
mffgesserat.   Quod   enim  Muyses,   qui   assidue 

Domino  ioqoebatur,  utile  consilium  Jethro 
ati,  quamvis  gentilis,  non  respuerit,  viris  eccie- 
cis,  et  in  sublimitate  conslitutis  ezemplum 
nit,  ot  minoribus,  quamvis  peccatoribu<%,  bona 
ilia  soadentibus  credere  non  dedignentur.  Uude 
>ostolus  ait :  «  Non  alta  sapienies,  sed  humili- 
consentientes  (Rom.  xii,    16).  >  Qiiales  autem 


gam.  Et  qnamvis  mea  sit  omnis  terra,  attamen  vos- 
soli  eritis  mihi  in  regnum  sacerdotale,  et  gens  san 
cta,  qiiia  non   diabolus,  non   vitia,   neque  tyranni, 
sed   Spirilus  sanctus,  sacerdotes,  et  virtutes  super 
vos,  et  in  vobis  regnabunt. 

«  Venit  Muyses,  et  convocatis  majoribos  natu 
«  popoli,  exposuit  eis  omnes  sermones,  quos  man* 
«  daverat  Dominus.  Responditque  nniversus  populus 
c  simul  :  Cuncta,  quaj  locutus  est  Dominiis,  facie- 
«  mus.  »  Omnia  enim,  quae  ilU  populo  dicebantor, 
nobis  dicta  esse  intelligere  debemus  (216).  Nos 
enim,  si  volumus  ipso  adjuvante  gens  sancta  sumos 


es   esse  debeant,  satis  compendioso    sermone  ^  et   regnnm  sacerdotale,   diabolo   et  operibus    ejus 


irehendit,  dum  eos  potentes,  dominumque  ti- 
es,  veraces  et  sine  avaritia  eligi  admonet.  Impe« 
«nim  multomque  turbatur  rectiim  judicium, 
z  his  unom  aliquid  defuerit.  Quod  vero  Chri- 
i  Qon  paysim,  nec  temere  omnibus  communicare 
int,  ez  hoc  facile  intelligitur,  quia   non  prius 

0  cum  senioribus  filiorum  Israel  cibum  sumpsit 

1  holocausta  et  hostias  Domino  obtulerit.  Unde 
atns  Joannes  ait :  «  Si  quis  venit  ad  vos,  et  hanc 
inain  non  affert,  nolite  rocipere  eum  in  domuin, 
TB  ei  dizeritis ;  qui  enim  dicit  illi :  Ave,  commo* 

operibus  illius  malignis  (II  Joan,  i,  10-12).  » 

CAPUT  XIX. 


abrenuntiantes,  Deo  fideliter  servire  promisimus, 
Teneamus  ergo  iidem,  servemus  promissa,  qui  pro- 
pitium  et  veracem  Dominum  habemus,  coi  nos 
servisse  non  pcenitebit.  «  Cumque  retulisset  Moyses 
•  verba  populi  ad  Dominum,  ait  ei,  dicens:  Jam 
«  nunc  veniam  ad  te  in  caligine  nubis  ut  audiat  me 
«  populiis  loquentem  ad  te,  et  credat  tibi  in  perpe- 
« tuom.  »  Quod  enim  in  caligine  nubis  com  Moyse 
Dominus  loquebatur,  jam  tunc  soae  incarnationis 
mysterium  significabat.  Sicut  enim  tunc  Moysi  io- 
quebatur,  sed  nubis  caligine  tectus  non.  videbatur, 
ita  et  postea  cum  Judseis  loqoens  camis  velamine 
tectus  videri  non  potuit.  De  hac  enim  nube  scriptiim 


Ifense  tertio  egressionis  Israel  de  iEfrypto  (*?15)  p  est :  <  Ecce  Dominus  ascendet  super  nubem  levem, 


die  hac  venerunt  in  solitudinem  Sinui.  Nam 
>fecti  de  Raphidim,  et  perveoientes  usque  in 
«ertum  Sinai,  castrametati  sunt  in  eodem  loco. 
que  Israel  fizit  tentoria  e  regione  montis.  • 
m,  inquit,  die  qna  Jethro  recessit  ab  eis,  filii 
il  profecti  de  Raphidim,  castrametati  sunt  in' 
rto  Sinai.  Raphidim  namque,  ut  dizimus,  sant- 
judidi  interpretatnr.  Venit  ergo  populus  de 
lidim  in  desertum  Sinai,  qoia,  postquam  viri 
isiastici,  sanum  judicium  suscipientes,  Dei  man« 
cnstodire  promitttmt,  ad  majora  deducuntur, 
;  Deum  loquentem  audiant,  et  Spiritus  sancti 
ias  B9  plenius  siiscipiant.  In  Sinai  enim  filii 
sl  Ifgem  susceperunt,  et  Deum  in  nube  et  cali- 


et  ingredietur  i£gyptum  (/sat.  ziz,  i).  » 

c  Et  dizit  Dominus  ad  Moysen :  Vade  ad  popolomy 
c  et  sanctifica  illos  hodie,  et  cras  laventque  vesti- 
f  menta  sua.  Et  sint  parati  ad  diem  tertium,  die 
«  autem  tertia  descendet  Dominus  coram  omni  plebo 
«  super  montem  Sinai.  Constitoe«que  terminos  per 
c  circoitum,  et  dices  ad  eos :  Cavete  ne  ascendatis 
c  in  montem,  nec  tangatis  fines  illius.  »  Quid  enim 
per  hodie  et  cras,  nisi  praesens  et  tempus  futurom 
inteliigimos?Qui  igitur  hodie  et  cras  sanctificatur, 
omni  tempore  sanctificatnr.  Vestimenta  vero  lavare» 
est  a  peccatorum  sordibus  carnem  mundare.  Nam 
quia  carne  anima  vestitur,  ideo  vestimenta  carnem 
significant.  De  his  enim  vestimentis  dicilur :  c  Omni 


loquentem  aodierunt.  «  Moyses  autem  ascendit  D  tempore  sint  vestimentn  tua  candida  (Eccle,  iz,  8).  » 


montem.  Vocavitque  eum  Dominus  de  monte, 
ait :  Hac  dices  filiis  Israel :  Vos  ipsi  vidistis 
«  fecerim  iEfl^yptiis,  quomodo  portaverim  vos 
ppr  alas  aquilarum,  et  assompserim  mihi.  » 
lod  enim  super  alas  aquilarum  filios  Israel 
I  portaverit,  verum  non  est,  nisi  fortasse  me- 
oriee  intelligator.  Nam  quoniam  aqoilee  prsB 
iris  avibns  altius  vulant,  inde  soper  alas  aqoi- 
m  elevati  fuisse  dicuntur,  quod  eos  terrena 
eala  lasdere  non  potuerunt.  c  Si  ergo  audieritis 
ocem  roeam,  et    custodieritis    pactum  meum, 

J5)  Vulgata  habet  de  terra  JEgypti. 
:16)   Hec  ad  dicta  Apostoli,  Rom.  xv,  referon- 
Qumeunqtm  seripta  ftml,  ad  nostram  doetrinam 


Tertius  vero  dies,  tertios  post  agni  immolationem 
mensis  intetligitor,  quo  et  tonc  Dominos  soper 
montem  Sinai,  et  postea  Spiritus  sanctus  super 
Christi  discipolos  descendens,  omnis  scientin  pleni- 
tudine  fecit  eos  esse  perfectos.  Constituontnr  autem 
termini  supra  montem  Sinai,  quoniam  et  mons  Sion 
suos  terminos  habet,  ultra  quos  eos  qui  vocati  sont 
accedere  non  licet.  Quod  enim  Sinai  hoc  in  loco 
Sion  significet,  audi  Aposlolom  dicentem  :  •  Noa 
enim  accessistis  ad  tractabilem  montem  et  accensibi* 
lem  ignem,  etturbinem,  ac  caliginem ;  sed  accessistis 

sertpto  smt.    Multo  enim  majoribns,  donis  qaam 
Hebrsi  a  Deo  curoulati  omnem  fidem  et  obedientiaiii 

ei  prfestare  stndeamus. 


275 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS 


476 


Sion  montem,    et  civitatem  Dei  viventis  (217)  A  sicut   beatus    Lucas  evangelista  scribit :  «  Factus 


(Hab.  xii,  18).  «  Qui  enim  non  vocatus  ad  gradus  et 
honores  ecclesiasticos  ascendere  nititar,  ille  procul- 
dabio  ad  inlerdictos  terminos  montis  accedit,  morte 
morietur.  Unde  et  subditur  :  «  Omnis  enim  qui 
« tetigerit  montem,  morte  morietur.  Manus  non 
•  tanget  eum,  sed  lapidibas  opprimetur,  aut  con- 
«  fodietur  jaculis,  sive  jumentum  fuerit,  sive  homo, 
vc  non  vivet.  Cum  coeperit  clangere  buccina,  tunc 
«  ascendant  in  montem.  >  Quse  enim  prope  sunt, 
manu  tanguntur;qufie  vero  longe,  aut  lapidibus,  aut 
jaculis  feriuntur ;  per  quod  non  in  praesenti,  sed  in 
futuro  contra  hos  tales  judicandum  esse  signiilcat, 
quasi  enim  de  longinquo  super  eos  lapides,  et  jacula 
^venient,  quoniam  non  modo  feriuntur,  sed  post  hanc 


B 


est  repente  de  coelo  sonus  tanquam  advenientis  spi- 
ritns  vehementis\  et  replevit  totam  domom,  obi 
erant  sedenles.  Et  apparuerunt  illis  dispertitfie  lin- 
guae  tanquam  ignis,  seditque  super  singulos  eorum, 
et  repieti  sunt  omnes  Spiritu  sancto,  el  coeperunt 
loqui  variis  linguis,  prout  Spiritus  sanctus  dabat 
eloqui  illis  {Act.  ii,  2).  »  Ecce  enim  in  utroque  et 
sonus  auditur,  et  ignis  videtur.  Sed  in  illo  nubes 
caliginosa,  in  iioc  autem  clarissimi  luminis  splendor 
apparet,  quoniam  iila  umbra  erat,  atquefigura,  hoc 
autem  veritas;  quod  enim  ibi  tonitrna,  hic  aposto- 
lorum  voces  intelliguntur,  quod  ibi  micantia  fulgora, 
hic  miracuia  ubique  fulgentia;  nubes  vero  densis- 
sima,  quae  montem  operiebat,  aposloli   sunt,  salu- 


vitam  seternis  suppliciis  damnabuntur.  Sive  jjumen-      taribus  pluviis  Ecclesiam  irrigantes.   Clangor   vero 


ium  fuerit,  sive  homo,  non  vivet,  quoniam  sive 
stultus,  sive  sapiens  hsec  talia  prassumpserit,  mortis 
periculo  sabjacebit.  Muitos  enim  etfatuos,  et  sfficuli 
sapientia  prceditos,  quamvis  non  vocentur,  montis 
tamen  hujus  exceisa  audacter  conscendere  videmns; 
exspectent  igitur,  donec  vocentur  :  exspectent,  donec 
boccina  clangat.  Hoc  est  enim,  quod  dicitur  :  c  Cum 
ccpperit  buccina  clangere,  tunc  ascendant  in  mon- 
tem,  »  tunc  ascendant,  quando  eis  invitatis  dicetur  : 
c  4mice,  ascende  superius  (Luc.  xiv,  10).  » 

f  Oescenditque  Mojses  de  monte  ad  populum,  et 
«  sanctiticavit  eum.  Cumque  lavissent  vestimenta 
«  sua,  ait  ad  eos  :  Estote  parati  in  diem  tertium,  et 


buccinse  perstrepens  vehementer,  doctoram  omnium 
praedicationem  longe  lateque  intonantem  signifi- 
cabat. 

«  Timuit  populus,  qni  erat  in  castris.  Cumque 
a  eduxisset  eos  Moyses  in  occursum  Dei  de  loco 
f  castrorum,  steterunt  ad  radicem  montis ;  totus 
«  autem  mons  fumabat,  eo  quod  descendisset  Do- 
«  minus  super  eum  in  igne,  et  ascendit  fumus  ex 
t  eo,quaside  fornace.  »  Hic  autem  timor  admira- 
tionis  et  reverentise  erat.  Quod  autem  dicitur  quia 
«  venerunt  de  loco  castrorum  in  occursom  Dei  ad  ra- 
«  dices  montis  Sion,  •  id  est  quod  in  Actibus  aposto- 
lorum  dicitur :  «   Facta  autem   hac  voce  conveoit 


«  ne  appropinquetis  uxoribus  vestris.  »  0  quantum  C  multitudo,  et  mente  confusa  est  (ibid.  ii,  6);  »  con- 


ab  illicitis  abstinere  debent,  quibus  ipsa  quoque 
licita  interdicuntur.  De  his  enim  Apostolus  ait: 
«  Qui  habent  uxores,  tanquam  non  habentes  siut 
{l,Cor.  VII,  29).  »  «  Jam  adveuerat  tertia  dies,  mane 
ff  inclanierat,  et  ecce  coeperunt  audiri  90  tonitrua, 
«  ac  micare  fulgura,  et  nubes  densissima  operire 
«  montem,  clangorque  buccinae  vehementer  obstre- 
c  pebat.  >  Vide  quam  bene  utrumque  testamentum 
sibi  respondeat,  et  quam  convenienter  Pentecostes 
in  utroque  ceiebretur.  In  Actibus  apostolorum  scri- 
ptum  est :  «  Tunc  reversi  sunt  Jerosolimara  a  monte, 
qai  vocatur  Oliveti,  et  cum  introiissent  in  coenacu- 
lum,  ascenderunt  ubi  manebant  Petrus,  et  Joannes, 
et  Andreas,  et  Thomas,  Bartholomapus,  et  Matthaius, 


venit  populus  de  tota  Jerusalem  ad  radices  montis- 
Sion,  id  est  ad  eum  locum,  ubi  Sion,  id  est  S.  Ec- 
clesia,  jactis  quodammodo  fundamentis  sedificaba- 
tur.  Ibi  enim  erant  apostoli,  ibi  erat  mater  Jesu,  ibi 
in  semine,  atque  principiis  erat  totus  mons  Sion, 
et  mente  confusa  est,  pree  timore  videiicet,  et  admi- 
ratione.  Unde  et  hic  dicitur  qnia  «  timuit  omnis 
populus,  qui  erat  in  castris;  t  hic  enim  timor  illum 
timorem  significabat.  Totus  autem  mons  furaabat, 
eo  quod  descendisset  Dominus  super  eum  in  igne,  et 
ascendit  fumus  ex  eo,  quasi  de  fornace.  Hoc  enim 
praedixerat  Joel  propheta,  dicens :  «  In  diebus  iliis 
eifundam  Spiritum  meum  super  omnem  carnem, 
et  prophetabunt  filii  vestri,  et  filioe  vestrae,  etc,  et 


Pliiiippus,   Jacobus  Alphsei,  et  Simon    Zelotes,   et  ^  dabo  prodigia  in  coelo  sursum,  et  signa  in  terra 


Jadas  Jacobi.  Hi  omnes  erant  perseverantes  unani- 
miter  in  oratione  cum  muliberibiis,  et  Maria  matre 
Jesu,  etfratribos  ejus  (Act,  i,  12).  »  Ha;c  tam  sancla 
coadonatio  vocatur  Ecclesia;  hsec  dicitur  mons 
Sion.  In  honc  montem  descendit  Dominus,  servata 
quodaramodo  similitudine,  et  tempore  quo  descen- 
dit  in  montem  Sinai.  Jam  enim,  inqait  Moyses, 
advenerat  dies  tertius,  et  mane  inclaruerat,  et  ccepe- 
runt  audiri  tonitrua,  ac  micare  falgura,  etc.  Dicamas 
ergo  et  nos  :  jam  advenerat  tertius  mensis  ^  et  Pen- 
tecostes,  id  est  quinquagesimus  dies  inclaruerat,  et 

(218)  Id.  cod.  S.  Cr.  Lanrent. :  Non  enim  acceS' 
$i$ti$  ad  tractabilem^  et  aece$$ibHem  ignem  et  <tir6t« 
nem,  et  caliginemlet  procellamy  et  tub»  $onum,  etc. 


deorsum,  sanguioem,  et  iguem,  et  vaporem  fomi 
(Joel  II,  28).  »  Non  enim  poterant  non  ardere,  et 
non  fumare,  quos  tantns  ignis  Spiritus  sancti  snccen- 
derat.  Sicut  enim  per  fumuni  ignis  adesse  raonstra- 
tur,  ita  per  verborum  constantiam,  per  linguarcm 
diversitatem,  Spiritus  sanctus  in  apostolorum  cor- 
dibus  ardere  monstrabalur,  Beata  illa  corda,  quse 
hoc  igne  repleutur!  beati  illi,  qoi  sic  ardere  meren- 
turl  Stupebant  autem  omnes,  et  mirabantur  dicen- 
tes  :  f  Nonne  isti,  qui  loquuntur,  Galiisei  sunt?  Et 
quomodo  nos  audivimus  unusquisque  linguam  no- 

$ed  econtra  acce$$i$ti$  ad  Sion  montem,  etc.  Consonat 
cod.  Casinensis. 


wn 


'  i 


f 


J 

pstnm    illos   loqnentes?   »    (Ac^    li,    8.)   Ilic    ergo 
'  I  flpntis  monstrabat  exterius,  quantus  qualisque  ignis 
~l  arderet  interius.   Sequitur  :   f  Eratque  mons  om- 
X  nis  terribilis,  et  sonus  baccinie  paulatim  cresce- 
ibat  in    majus,   et   prolixius    tendebatur.    Moyses 
» loquebatur,   et   Dominus   respondehat   ei.    >    Cui 
ebim  mons  iste,  id  est  coetus  apostulicus  non  vide- 
"^ )  hitur  esse  terribilis,  qui  homines  prius  inscios,  e^ 
~       Tix   anius    linguse    peritos,    nunc    omuibus    linguis 
loqui  andiebat?  Crescebat  autem  paulatim  sonitus 
baccins,  et  prolixius  tendebatur,  quoniam  aposto- 
lorum  Tox,  et  pro^dicatio  paulatim  proiiciens  cresce- 
bat,  et  longius  audiebatur  donec  c  in  omnem  terram 
eiivit  sonus  eorum,  et  in  ilnes  orbis  terrse  verba 
eorom  (Psal.  xviii,  5).  »  Ho^c  est  euim  illa  buccina 
cui  dicitur  :  «  Clama,  ne  cesses,  quasi  tuba  exalta 
Tocem  tnam  (Isai.  lvii,).  »  —  a  Moyses  autem  loque* 

>  batur,  et  Doininus  respondebat  ei ;  »  quoniam 
prsedicantibus  apostoiis,  eorum  corda  Dominus  re- 
spoodendo  docebat.  Siquidem  non  ipsi,  sed  Dominus 
loijuebatnr  in  eis. 

«  Descenditque    Dominus  super   montem    Sinai, 

>  in  ipso  montis  vertice,  et  vocavit  Mojsen  in  cacu- 

»  men  ejus.  »  Stat  autem  Dominus  super  verticem 

montis  Sinai,  per  quem   Sion  intelligiiur  dc  qno 

ait:  «  Ego  autem  constitutus  sum  rex  ab  eo  super 

Sion  montem  sanctum  ejus  (Psal,  ii,  6) ;   »  ibique 

in  ipsiim   ejus  cacumen   Moysen  vocat,  per  quem 

apostoli  intelliguntur,  qui   super  universam  Eccle- 

siam  principes  constituti,  altiores  prse  cffiteris  pos- 

sident  sedes.  «  Dixitque  ad  eum  :  Descende,  et  conte- 

stare  populum,  ne  forte  velit  transcendere  terminos 

ad  videndom  Dominum,  et  pereat  ex  eis  plurima  mul- 

titndo.  *  Terminos  namque  transcendere  est  eccle- 

siasticas  dignitates  eontra  Dei  voluntatem  usorpare. 

Stet  igitur  unusquisque  in  suo  ordine,  neque  prius- 

qaam  vocetur,  interdictum  sibi  terminum  transcen- 

dere  velit.  91  Sacerdotes  quoque  et  populi,  qui  ac- 

cedunt  ad  Dominum,  sanctiticentur  ne  percutiat  eos. 

H«ic  est  enim,  quod  Apostolus  ait :  «  Ideo  inter  vos 

multi  infirmi,  et  imbecilles,    et  dormiunt  multi.  Si 

enim  nosmetiptos  judicaremus,  non  utique  judica- 

remar  (11  Cor,  xi,  30).  »  Timeat  ergo  ne  percutiatur, 

qai  Don  sauctilicatus  ad  Duminum  accedere  prssu- 

mit.   Accessit  enim   rex  Ozias,   et  lepra  percussus 

est;  accesserunt  iilii  Aaron,  et  morlui  ceciderunt; 

accAsit  Datham  et  Abiron,  et  dcvoravit  eos  terra; 

accessit  Oza  ad  arcam,  et  percussus  a  Domino  in- 

teriit.  Sequitur  : 

«  Vade  et  descende,  a^cendesque  tu,  et  Aaron 
»  tecnm  :  sacerdotes  autem  et  populus,  ne  trans- 
>  eant  terminos,  nec  ascendant  ad  Dominum,  ne 
*  forte  interficiat  illos.  »  Uoc  audiant  sacerdotes,  et 
suis  terminis  contenti  illuc  ascendere  non  prsesu- 
mant,  quo  soli  Mojses  et  Aaron  jubentur  ascendere; 

(218)  Castas  Innocens  Ansaldus  0.  P.  in  libro 
inscripto  :  De  sacro  et  publico  apud  ethnicos  pictarum 
tabularum  cultu^  adversui  Grxcos  scMsmaticos^  eru- 
ditiuime  demonstrat,  locum  illum  Ezodi  ita  intelH- 


EXPOSITIO  IN  EXODUM. 


278 


A  altius  enim  episcopis  quam  sacerdotibus  ascendere 
conceditur,  et  qusdam  Dei  sccretorum  agunt 
episcopi,  quae  cseteris  sacerdolibus  agere  non  licet. 
Descenditque  Moyses  ad  populum,  et  omnia  narravit 
eis.  Sic  enim  et  apostuli,  qucBcumque  audierunt  a 
Domino  narraverunt  nobis. 

CAPUT  XX. 
a  Locutusque  est  Dumiuus  cunctos  sermones  hos  : 
»  Ego  sum  Duminus  Deus  tuus,  qui  eduxi  te  de  terra 
»  iEgypti,  et  de  domo  servitutis.  »  Hos  autem  ser- 
mones  cum  Domiuus  loqueretur,  cunctus  populus 
audiebat.  Hffic  sunt  decem  verba  legis,  in  quibus 
tota  lex  continetur,  qua?  quidem,  cunctis  audienti- 
bus,  prius  in  monte  locutus  est;  postea  vero  bis  in 

«  tabulis  lapideis  scripsit,  quoniam  primas  tabulas 
Moyses  iratus  confregerat.  In  principio  autem  locui 
tionis  docet  eos,  quis  sit,  dicens  :  «  Ego  sum  E^omi- 
nus  Deus  tuus,  »  cui  non  immerito  obtemperare,  et 
credere  debes;  quoniam  ego  «  eduxi  te  de  terra 
iEgypti,  et  de  domo  servitutis.  » 

«  Non  habebis  deos  alienos  coram  me.  »  Hoc  est 
mandalnm,  quo  omnes  dii  abjiciuntur,  et  unus  ac 
verus  Deus  adorari  praecipitur,  qui  ubique  est,  in 
cujus  conspectu  stat  omnis  creatura.  Et  ideo  dicit, 
coram  me,  qiiia  qui  coram  eo  non  sit,  nusquam  sit. 
Pi-o  hoc  autem  mandato  et  SS,  apostoli  et  csBleri 
martyres  sunt  inlerfecti.  Merilo  igitur  ponitur  pri- 
mum,  quod  prios  defendere  necesse  erat.  Secundum 
autem  mandatum  est  :  «  Non  facies  tibi  sculptile,  » 

^  in  quo  idolorum  et  simulacrorum  omnium  religio 
evacuatur  (218).  Neque  omnem  similitudinem,  qu« 
est  in  coBio  desuper,  ut  solis,  lunaB  et  stellarum,  et 
quae  in  terra  deorsum,  ut  Saturni,  Jovis  et  Mercurii, 
nec  eorum  quce  sunt  in  aquis,  ut  Neptuni,  et  Nym- 
pharum,  et  quce  sub  terra,  ut  Plutonis,  Charontis 
Cerberi  et  similium.  Hffic  enim  omnia  gentiliUs* 
deccpta  colebat,  et  quia  eos  videre  non  poterat, 
eorum  simulacra  adorabat.  a  Ego  enim  sum  Dominus 
»  Deus  tuus,  fortis,  et  zelotes;  et  quia  fortis  sum, 
vindicare  me  possum;  quia  vero  zelotes,  utrobique 
merita  reddam.  Zelotes  enim,  qui  diligit,  et  qui 
odit,  intelligi  potest.  «  Visitans  iniquilatem  patrum 
M    in    filiis    in   tertiam   et    quartam    generationem 

D  »  eorum,  qui  oderunt  me,  et  faciens  misericordiam 
»  in  millia  his,  qui  diligunt  me,  et  custodiunt  prse- 
»  cepta  mea.  »  Filius  enim.  si  bonus  fuerit,  non 
portabit  iniquitatem  patris ;  si  vero  malus  fuerit,  et 
suam,  et  patris  iniquitatem  luendo  sustinebit.  Quod 
si  et  pater  bonus  fuerit,  ct  a  patris  bonitate  lilius 
non  recesserit,  multo  majoribus  bonis  pro  patris 
bonitate  ditabitur.  Inde  enim  est,  quod  semen 
Abrahae  a  Domino  diligebatur;  inde  et  de  tribu  Juda 
propter  David,  regnum  penitus  non  aufertnr.  «  Non 
»  assumes  nomen  Dei  tui  in  vanum  :  nec  enim  habe- 
9  bit  insontem  Dominus  eum,  qui  assumpserit  nomeu 

gendom,  ut  non  vetentur  modo  alta  sculptilia,  sed 
nec  etiam  picturee  et  levia  sculptiiia,  qusB  anagly- 
phica  dicuntur. 


279 


S.  BRUNONIS  BPISGOPI  SIGNIENSIS 


28« 


»  Dei  sui  frustra.  >»  Hic  eDim  et  omne  mendacium  A  dico,  qnod  in  festivis  diebas,  etiam  a  licitis  vacan 


tollitur,  et  gratia  Dei,  ne  in  vanum  recipiatcr,  in- 

dicitar.  Nam  aterqtie  reas  est,  et  ille,  qui  in  Christ^ 

nomine  jarat,  et  noo  custodit,  et  ille  qui  in  Christi 

nomine  vocatur  Christianus,   et  fidem  Ghristi  non 

observat.  Et  quidem  nomen  Domini  in  vanum  assu- 

mit,  et  quasi  parvipendens  pro  nihilo  reputat,  qai- 

cunque  ea,  quas  vel  aflirmat  vel  negat,  non  custodit* 

Cum  vero  quasi  pignus  nomen  Domini  tibi  creditar, 

recordare    pignoris,   et   noli   abjurare   promissam- 

«  Memento  ut  diem  Sabbati  sanctifices.  »  Sic  enim 

dicitur  :  t  Saactificate  jejunium.  »  Sabbatum  sancti- 

ficare  est,  a  bonis  operibus  non  cessare.  Cum  enim 

Sabbatum   per  se  sanctum  sit,   bene  operando  lit 

sanclus.   c  Sez  diebas  operaberis,  et  facies  omnia 

>  opera  tua;  »  id  est  opera  tuee  utilitatis.  Cum  enim 

male    agis,    non    tua,    sed    diaboii    opera    facis. 

«  Septimo  autem  die  Sabbatum  Domini  Dei  tui  est : 

»  non   facies  in   eo  bmne  opus.   »   Reprehenditur 

Christus  quasi  male  agens,  qaoniam  multa  in  Sab- 

batis  operabatur.  Sabbato  enim  bomini,  quem  saoa- 

verat,  pnecepit,  dicens  :  f  Toile  grabatum  tuum,  et 

ambula  (Joan,  v,  8).    •   Aliter   ergo  Ghristus,  aliter 

Judaei  de  Sabbato  iutelligebant.  Nam  qaia  dicilur  : 

<  Nihil  operis  facielis  in  eo,  »   etiam   bonum  opus 

si  in  eo  iierct,  putabant  esse  peccatum.  Quoruin  stul- 

titiam   Dei   sapientia  irridens,  dicebat  :    «   Si   licet 

Sabbato  curare?»  (Luc.  xiv,  3.)  Et  nullo   q.iidem 

die  tot  thomines,   quot  in  Sabbato   Salvator  nosteff 


B 


Don  debeamus,  quoniam  quidqaid  contra  saoctoruni 
constitutiones,  fit,  p<*,ccatum  est  (219). 

«  Honora  patrem  taum,  et  matrem  tuam,  oi  sii 
»  longsevus  super  terram,  quam  Dominus  Deus  tuui 
D  dabit  tibi.  »  Magnum  est  hoc  mandatum,  quod  qui 
observaverit,  et  terra  habitationis,  et  longa  vita  eis 
promittitur.  Quamvisenim  juxta  litteram  intellectum 
mentem  a>dificet,  plenumqiie  sit  pietatis  ;  majus  ta- 
men  aliquid  significare  videtur  Pater  enim  noster 
ille  est,  cui  quotidie  dicimus  :  «  Pater  nostf  r  qoi 
es  in  coelis  (Matlh.  vi,  10):  »  mater  vero  nostra," 
sancta  Ecclesia,  quse  nos  ex  aqua  et  Spiritu  sancto 
Domino  geuuit.  Hos  autem  si  .  honoramus,  omnia 
legis  mandata  adimplemus.  Qui  enim  peccat,  Domi'- 
num  inhonorat,  qui  peccare  omnibus  interdicit :  qui 
vero  proximum  in  aliqao  la»dit,  contra  Ecclesiam 
facit,  cujus  membrum  et  filius  ipse  est.  Id  ipsum 
igitur  est  :  honora  patrem  tuum,  et  matrem,  quod 
est :  «  Diliges  Dominum  Deum  tuum  ex  toto  corde 
tuo,  et  proximum  tuum,  sicut  teipsum  .  (Matth,  xxii, 

57).  » 

«  Non  occides,  non  moechaberis,  non  fartum  fa- 
»  cies,  non  loqueris  contra  proximum  tuum  falsam 
B  testimonium  :  non  concupisces  domum  proximi 
»  tui  :  non  desiderabis  uxorem  ejus,  nou  servum, 
»  non  aocillam,  non  ovem,  non  bovem,  nou  asinum; 
»  nec  omnia  quce  illius  sunt.  »  H»c  enim  quinque 
mandata  ad  proximum,  quinque  vero  superiora  ad 


sanasse  legitur  ;  ande  datur  intelligi,   Hlt   quia  ille  (^  Deum  spectant.  Et  quamvis  bsec  in  illis  contineantur, 


melius  Sabbatnm  colit,  qai  plus  bonitatis,  miseri- 
cordiffi  et  pietatis  in  eo  operatur.  Sed  nonquid  uno 
tantam  die  in  hebdomada,  bona  agere,  et  sabba- 
tizare  debemus?  Omni  namque  die  Sabbatum  est 
iliis,  qui  omni  die  deciinant  a  malo,  et  faciunt  bona. 
Quiescere  enim  ab  operibus,  quid  risi  a  peccatis  de- 
bere  quiescere  significabat  ?  Dicatur  ergo  :  «  Sabba- 
»  tum  est,  non  facies  in  eo  omne  opus  tu,  ct  iilius 
»  tuus,  et  filia  tua,  et  servus  tuus,  et  ancilla  tua, 
»jumentam  tuum,  et  advena,  qui  est  intra  portas 
•  tuas;  »  haecenim  omnia  nocere  possunt,  atque  in 
hisomnibus  [peccamus.  Non  enim  solum  si  tilius,  et 
servus  meus,  et  advena,  qui  in  mea  custodia  est, 
per  meam  negligentiam  furantur  et  occidunt,  et  aliis 


satisqae  in  illis  intelligi  possent,  voluit  tamen  Deus 
nominatim  et  speciatira  ponere,  qaoniam  in  his  ho- 
mines  frequentius  peccaot.  Ciim  enim  pre  caeteris 
hoec  interdici  audiunt,  curiosius  hcec  evitare  et  fu- 
gere  debent.  De  coucupiscentia  vero  dicit  Apostolus : 
c  Concapiscentiam  nesciebam  esse  peccatum,  nisi 
lex  dicerel  :  Non  concupisces  {J^om,  vii,  8).  » 
Quomodo  enim  non  potest  esse  peccatum,  quod  pene 
in  omnibas  est  causa  peccati?  Fornicatores  enim, 
adulteros,  fures  et  raptores  concupisceutia  facit,  et 
alia  quidem  multa  ex  hac  radice  oriuntur,  qa«  si 
succisa  foerint,  pariter  cum  ea  cessabunt. 

«  Cunctus  autem  populus  audiebat  voces,  et  lam- 
«  pades,  et  sonitum  buccinse  (220),  montemque  fu- 


modis  delinquunt,  peccatum  mihi  est ;  verum  etiam  ^  •  mantem,  et  perterriti,  ac  pavore  concnssi  steterant 


si  jumentum  meum  aliis  damnum  inferat,  mihi  im- 
potari  debet.  Sex  enim  diebus  fecit  Deus  copium  et 
terram,  mare  et  omnia  quae  in  eis  sunt,  et  requievit 
in  die  septimo.;  idcirco  benedixit  Dominus  die 
septimo,  sive  Sabbato,  et  sanctificavit  eum.  Re- 
quiescamus  igitur  et  nos  omni  die,  nihilque  mali^ 
operemur,  quatenus,  et  dies  nostri  omnes  benedi- 
cantur.  c  Dies  enim  illi,  ut  Apostolus  ait,  mali  sunt, 
in  quibus  mala  opera  fiunt  {Ephes.  v,  16).  »  Omnes 
igitur  dies  nostri  vertuntur  in  Sabbatum,  si  in  om- 
nibas  quiescamus   et  cessamus   a   malo.   Nec  hoc 

(219)  AlluditS.  Bruno  ad  SS.  canones  quibusdam 
temporibus  et  festivis  diebus  vetantes  solemnitatem 
nuptiaram,  choreas  et  venationes,  quse  alias  licitse 


f  procul,  dicentes  :  Loquere  tu  nobis,  et  audiemus, 
«  non  loquatur  nobis  Dominas,  ne  forte  moriamnr.  » 
Mons  enim  iste  apostolos  designat,  per  quem  igne 
Spiritus  saucti  interius  ardent;  ideo  exterius  fumare 
videntur.  De  his  enim  dicitor  :  «  Tange  montes,  et 
fumigabunt  (Psal  cxlih,  5) ;  »  non  enim  fumarent, 
nisi  arderent ;  fumus  igitur  pro  incendio  ponitur. 
Per  voces  autem  et  sonitum  buccinse,  qui  in  monte 
audiantur,  verbum  prsedicationis  intelligitur,  per 
apostolorum  ora  ubique  resonans.  c  Non  enim,  ut 
ipsa  Verilas  ait,  ipsi  loquebantor,  sed  Spiritus  san- 

sunt. 
(220)  lU  Yulgata,  et  cod.  bibl.  M.  A. 


KXPOSITIO  m  EXODUM. 


n  eis  [Act.  yi^  tO].  »  Lampades  autem  splendor  A 
miraculorum.  Pttrterriti  autem,  et  pavore  con- 
Judaei  fueruat,  qooniam  ad  apostolos  venientes 
unt  :  c  Quid  faciemos  viri  fratres?  »  Quod 
8  Petnis  ait :  «  Poenitentiam  agite,  et  baptizetor 
]oisque  vestrom  {Act.   ii,   38).   »    Quid  enim 

dicere  erat  :  c  Quid  faciemus,  viri  fratres  ?  >» 
[uod  populns  dicebat  Moysi :  «  Loquere  tu  no« 

et  audiemus?  »  Utrumque  enim  ez  timore 
idit.  Qoid  faciemus,  inquiunt,  loquimini,  date 
liura  :  «  non  loquator  nobis  Dominus,  ne  forte 
imur.  »  Qui  enim  apostolis  loquentibos  cre. 
QolueruDt,  quandoque  ipsum  Dominum  ioquen- 
et  mortis  sententiam  inferentem,  aodituri  sunt. 
igitur  timentes  dicunt  :  c  Loquere  to  nobis,  ^ 
d  faciemus?  »  Date  coosilium,  monstrate  viam, 
loquator  nobis  Oominus,  non  irascator  nobis, 
vimusi  veniam  petimus.  «  Et  ait  Mojses  ad 
»alum  :  Noiite  timere;  ut  enim  probaret  vos, 
it  Deus,  et  terror  iliius  esset  in  vobis,  et  non 
caretis.  »  Hoc  enim  et  Petrus  dicebat :  •  Poe- 
tiam  agite,  et  baptizetor  unusquisque  ve- 
I  »  Nolite  timere  :  non  ad  perdendum,  sed 
rvandum  vos  ,  venit  Deus.  Si  enim  non  ve- 
t,  et  locutus  fnisset,  peccatom  non  habere- 
S  amodo  excusationec:  non  habebitis  de  pecca- 
stris  :  probati  enim  estis,  vocati  estis,  signa  et 
in\a  vidistis ;  Doiite  ergo  peccare,  convertimini, 
aete  Douiinum.  Sequitur. 

Itetitquepopulusdelonge  :  Movses  autem  acces-  Q 
ad  caiiginem,  in  qua  erat  Dominus.  »  Quid  enim 
aliginem.  nisi  Scripturarum  obscuram,  et  pro- 
im  scientiam  intelligimus?  secuudum  illud  : 
lebrosa  aqua  in  nubibus  aeris  (Psal,  xvii,  12).  » 
ic  autem  popuius  longe  stat,  solui  Moyses  eam 
ditur,  quoniam  soii  sancti,  et  spirituales  viri 
ta  Scripturarom  sacramenta  inteiligunt,  ibi- 
Deum  inveninnt.  Neque  enim  credendum  est 
1  illum  populum  heec  inteliezisse,  qoe  tunc  in 
aligine  Moysi  revelata  fueront. 
Dizitque  prseterea  Dominus  ad  Moysen  :  Heec 
es  tiliis  Israel  :  vos  vidistis,  qood  de  coeio  locu- 

snm  vobis.  »  Non  enim  de  coeio,  sed  de  monte 
inos  ioquebatur.  Nisi  forte  per  coeluni,  aerem 
igamos,   qoi  frequenter   pro    coelo   accipitur.  ^ 

est  illud   :   «  Yolucres  coeli  (PsaL  viii,   8),   » 

utiqne  volucres  in  coelum  non  ascendant. 
n  facietis  deos  argenteos,  nec  deos  aureos 
ietis  vobis.  »  Uoc  audiant  avari,  qni  aurum  et 
itom  qoasi  deos  colunt  et  venerantur.  Unde 
tia  idolorum  servitus  dicitur  (Gal.  v  ,  20). 
;are  de    terra  facietis ;   »    altare   namque    de 

homo  est,  quia  de  terra  factus  est  homo. 
oc  enim  aitari  Cliristi  carnem  et  sanguinem 
pit;  in  hoc  altari  fit  illud  sacrificinm,  de  quo 
aista  Joquitor,  dicens  :  «  Sacriiicium  Deo  spi- 

contribulatus  [Psal.  l,  19).  »  Uude  et  subdi- 

«  Et  offeretis  super  eum  holocaosta,  et  paci- 
i  veitra.  »  In  hoc  altari,  Deum  quidem  nobis 


placabilem  et  propitinm  fticimus,  oves  videlicet  et 
boves  otferendo.  Oves  enim  offerimos,  cum  patien- 
tiam  et  simplicitatem  Deo  vovemus.  Bovesautem, 
quando  nos  sub  jogo  Christi  humiliamns.  Hoc  au- 
tem  non  in  sola  Jerosalem,  sed  in  omni  ioco  fieri 
jubet,  in  qoo  fuerit  memoria  uominis  ejus;  qno« 
niam  et  altare  ubique  habemus;  siquidero  nos  ipsi 
altaria  sumus,  et  hostise,  qoas  offerimos,  quia  nou 
aliunde  eas  accipimus,  sed  in  nobis  eas  portamus. 
«  Quod  si  altare  lipid»  um  fpceris  mihi,  non  aedifi- 
»  cabis  illud  de  sectis  lapidihus.  »  Fit  enim  altare 
de  lapidibus,  quando  ez  infructuosis  et  peccatori- 
bus  hominibus  Ecclesia  fiedificatur.  Unde  scriptum 
est :  c  Potens  est  Deus  de  lapidibus  suscitare  tilios 
AbrahflB  (Malth.  ix,  9).  »  Non  autem  de  sectis  lapidi- 
bus  hoc  altare  sedificatur,  quia  non  est  personarum 
acceptator  Deus,  sed  in  omni  gente,  qui  timet  Deum 
et  operatur  justitiam  ,  acceptus  est  illi.  Unde  et 
Apostolus  ait  :  c  Videte,  fratres,  quia  non  multi 
nobiles  secnndum  carnem,  non  muiti  f  otentes,  vei 
sapientes  sunt  inter  vos.  Sed  qose  stolta  sunt,  ele- 
git  Deus,  ut  perdat  sapientiam,  et  infirma  elegit 
Dpus,  ut  confundat  fortia  (I  Cor.  i,  26j.  »  Si  ergo 
solos  sapientes,  divites,  nobiles  et  potentes  admo« 
nuissent  apostf>li  et  prsedicassent ,  tunc  de  sectis 
lapidibus  altare  construere  conarentur  ;  sed  quia 
hi  tales  magis  terreua,  quam  coelestia  appetebant, 
apostolorum  pro^dicationem  et  Christi  passionem 
stultitiam  reputabant.  Unde  Aposiolus  ait :  c  Nos 
prsedicamus  Christom  cruciiixum,  Judseis  quidem 
scandalnm,  gentibus  autem  stultitiam  (ibid  ,  23).  » 
Ideo  autein  subditur  :  «  Si  enim  levaveris  cultrom 
>  toum  super  eo,  poiloetnr. »  Qoid  enim  per  eultrumy 
nisi  gladium  spiritus,  quod  est  verbum  Dei,  intelli- 
gamus?  Hic  autem  culter  ad  mactandam  hostiam 
super  altare  levatur,  quando  in  populo  Christi  pas- 
sionem,  et  qualiter  agnus  in  croce  immolatns  fue- 
rit,  doctores  preedicant.  Polluitor  autem  cuiter,  id 
est  sanctorum  preedicatio  super  tali  altari  elevata, 
quando  contemptui  et  derisioni  ab  eis  habetur.  Uude 
ipse  Dominus  ait  :  «  Nolite  dare  sanctum  canibus, 
neque  mittere  margaritas  ante  porcos  (Matth.  vii, 
6).  •  Sequitur  :  «  Non  ascendes  per  gradus  ad  altare 
•  meum,  ne  raveletur  torpitudo  tua.  »  Ecce  jam  aliud 
altare,  ceeterisque  exceilentius,  ad  quod  per  gradns 
tamen  ascendere  interdicitor.  Hoc  enim  altare 
fides  est  TriniUtis,  ad  quam  ille  per  grados  aseen- 
dit,  quimajuset  minus  in  Trinitate  credit,  et  intelli- 
git.  Plane  gitur,  et  non  per  gradus  ad  hoc  altare 
ascendamus,  et  Patrem,  et  fiiiom,  et  Spiritnm  san- 
ctum  eequales  esse  credamus.  Per  gradus  enim  Arios 
ad  altare  ascendit;  ideoque  ejus  tnrpitudo  ,  ejus 
stulta  et  nefanda  heeresis  cunctis  gentibos  est  reve- 
lata  :  ascendens  enim  ceridit,  fu  isque  visceribus 
turpiter,  et  inandita  morte  interiit. 

CAPUT  XKI. 
«  Hwc  sunt  jodicia,   que  propones   filiis  Israel. 
»  Si  emeris  servnm   Hebmum,  sez  annis  .serviet 
t  tibi,  in  septimo  egredietur  liber  gratis.  Cum  qnali 


383 


S.  BRDNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS 


^; 


» veste  intrayerat,  cQm  lali  exeat ;  si  habens  uxo- 
»  rem,  et  uxor  egrediatur,  simul.  »  Quid  enim  per 
Hebrflpum,  qui  transien^  interpretatur,  nisi  eos,  qui 
ad  Ecclesiam  et  ad  fidem  catholicam  transeuat  , 
intelligamus?  Hos  autem  Christus  Dominus  nosler 
(qui  per  Moysen,  cui  ista  dicuntur  ,  signiticatur) 
sno  pretioso  r-angoine  emit.  Sed  quia  sex  diebus 
factus  est  mundus,  et  sex  setatibus  consistit,  fre- 
quenter  per  sex  annos,  vel  dies  omne  vitce  hujus 
tempus  inteliigitur/  Sex  ergo  annis  servit,  qui  omni 
vitffi  suee  tempore  servit.  Sunt  autem  qui  fideliter 
serviunt,  et  a  Domini  sui  servitio,  et  servitute  nun* 
quam  recedere  volunt.  Snnt  autem  alii,  qui,  quam- 
vis  servire  videantur,  et  in  domo  Domini  sui,  quee 
est  Ecclesia,  omni  vitse  stise  tempore  conversentur, 
graviter  tamen  ferunt  14  servitutem.  De  talibus 
igitur  dicitur  :  c  In  septimo  anno  egredietur  liber 
gratis.  »  Bonus  et  clemens  Dominus  qui,  quamvis 
servum  suum  infldetem  et  neqnam  esse  sciat,  de 
domo  tamen  eom  non  expeilit;  exspectat  septimnm 
annum,  exspectat  iinem  hebdomadse,  et  terminum 
vit« ;  si  vel  tunc  conversus  poenituerit,  et  nocivam 
Hbertatem  non  dilexerit ,  adhuc  cum  Domino  suo 
poterit  habitare  ;  alioquin  egredietur  liber,  sed 
roala  libertate.  Soiienim  illi  iiberi  sunt,  qui  Domino 
serviunt  Et  gratis  quidem  liber  egreditur  ,  qnia 
nihil  apud  Dominum  de  ejus  pecunia,  vel  substantia 
retinetur.  Unde  et  subditur  :  «  Cum  quali  veste  intra- 
■  verit,  cum  tali  exeat  :  »  male  quidem  indutus  ve- 
nit,  et  male  indutus  recedit;  quoniam  illam  vestem 
candidam  perdidit,  quam  in  bapUsmate  suscepit.  In- 
duitur  autem  prima  veste,  primceque  conversationis 
indumento.  De  hac  enim  veste  Ecclesia  dicit . «  Exspo- 
liavi  me  tunica  mea,  quomodo  induar  illa?  »  (Cant. 
V,  3.)  Qui  enim  sic  loquitor,  non  vult  a  Dei  rece- 
dere  servitnte.  «  Si  habet  uxorem,  et  oxor  egredia* 
»  tursimul;  »  malum  maritum  mala  uxor  sequatur  : 
hcBC  enim  vana  religio  est,  et  stulta  mundi  hujus  sa- 
pientia  intelligitur ;  h»c  uxor  malos,  et  vitiorum 
filios  gignit  et  nutrit  :  de  hac  enim  avari,  superbi  et 
raptores  oriontur.  Haec  ergo  tam  impia  pellaturde 
Ecclesi®  penetralibus. 

»  Sin  autem  dominos  suus  dederit  ilii  uxorem,  et 
»  peperit  filios,  et  filias,  mulier,  et  liberi  ejus  erunt 
»  domini  tui ,  ipse  vero  exibit  cum  vestitu  suo.  » 
Kolli  servorom  fit  violentia,  nulius  retinetur  invitus, 
vult  recedere,  relinquat  domesticas  vesies,  recipiat 
proprias,  eas  videlicet,  de  quibus  modo  superius 
diximus.  Huic  eoim  servo  dominus  sous  dedit  uxo- 
rnm,  sanam  scientiam  et  ecclesiasticam  religionem, 
quas  peperit  et  filios  et  filias,  per  qoos  mores  hone- 
stos  et  virtutes  intelligimus ;  tales  enim  filios  et  fllias 
generat  Christiana  religio.  Haec  igitur  mulier  cum 
liberis  suis  iogratum  et  fugitivum  servum  non 
seqoitur,  sed,  ea  recedente,  cum  eo  remanet,  a  quo, 
servo  lunc  fidem  promittenti  tradita  fuerat.  «  Quod 
»  »i  dixerit  servus  :  Diligo  dominum  meum,  et  uxo- 
1»  rem,  et  liberos,  non  egrediar  liber  :  offerat  eom 

(M^)Cod.  Casin.  non  habebit  potcstatcm. 


A  »  dominus  diis,  et  applicabitnr  ad  ostium  et  postea» 
»  perforabitque  aureni  ejus  subnla,  et  erit  servus  in 
»  perpetoum.  »  Bonus  servus,  qni  dominam  dilifi^it, 
tamque  religiosam  uxorem,  et  tam  praeclaros  filios 
et  filias,  magisque  vult  cum  his  servus  manere, 
quam,  his  relictis,  egredi  cum  libertate.  Nou  eninoi 
omnes  servi  mali.  Bonos  enim  servus  ille  est,  cui  di- 
citur :  «  Euge,  serve  bone  et  fidelis,  intra  in  gau- 
dium  Domini  tui  (Matth.  xxv,  21).  >  Hunc  ergo 
servum  olfert  dominus  diis  :  ille  utique  dominus,qui 
super  jumentum  suum  hominem  a  latronibus  vul- 
neratum  imponens,  duxitin  stabulum,  et  curam  ejus 
egit.  Sed  quibus  diis,  nisi  episcopi»  et  Ecclesise  recto- 
ribus?  Si  enim  regum  filii  reges  dicuntur,  cur  Dei 
filii  dii  non  dicantur?  Dicit  enim  Psalmista  :  «  Ego 

^  dixi  :  Dii  estis  et  filii  Excelsi  omnes  (PsaL  lxxxi, 
6).  »  Isti  autem  dii,  et  ostium  dicuntur  et  postes  ; 
quoniam  in  iotroitu  ecclesisB  stantes,  omnes  venien- 
tes  in  ecclesiam  introducont.  Merito  ergo  bonus  ser- 
vus  diis  offerri,  atque  ad  ostium  et  postes  appli- 
cari  dicitur,  quoniam  omnis  qui  Christum  et  Chri- 
stianam  religionem  diligit,  his  semper  adhserere  de- 
siderat,  et  verba  vitfle  ab  eis  deflwentia,  vigilanti  sem- 
pprque  aperta  aure  cordis  incessanter  suscipit  ; 
c  qui  enim  ex  Deo  est,  verba  Dei  audit  (Joan,  viii, 
47).  »  Unde  et  subditur  :  «  Et  perforabit  aurem  ejus 
9  subula,  et  erit  servus  in  perpetuum.  »  Illae  enim 
aures  sunt  apertae  et  perforatffi,  qufle  semper  ver- 
bum  Dei  audire  cupiunt;  sic  e  contrario  illae  sunt 

Q  clausee,  de  qnibos  dicitnr  :  «  Sicut  aspidis  surdae  , 
et  obturantis  aures  suas,  quse  non  exaudiet  vocem 
incantantiom  (Psal,  xvii,  6).  »  Stemos  igitur  et 
nos  ad  ostium,  et  postes,  et  aures  perforatas  et 
apertas  altios  erigentes,  Dominum  dicentem  audia- 
mus  :  «  Qui  habet  aures  audiendi,  aodial  (Marc. 
IV,  23) ;  »  et  beatom  Joannem  :  «  Qui  habet  aures, 
audiat,  quid  Spiritus  dicat  ecclesiis  (Apoc,  ii,  29).  » 
Subula  autem,  qua  aures  perforantur,  Spiritus  san- 
cti  affiatio  intelligitur. 

«  Si  qois  vendiderit  filiam  suam  in  faroulam,  non 
»  egredietur;  sicut  ancillse  exire  consoeverunt.  » 
Quse  enim  superius  exstitit  uxor,  nunc  filia  vocatur. 
Christiana  namque  religio  et  uxor  est,  com  filios 
generat;   et  filia  est,  cum  ipsa  ab  aliis  generatur. 

^  Generatur  enim  a  prsedicatoribus  in  cordibus  audi- 
torum.  Unde  hicdicitur  :  «Siquisvendideritfiliam;  • 
vendit  enim  prsedicator  filiam  suam,  id  est  Christia- 
nam  religionem,  quando  pretio  fidei  quodammodo 
generat.  Bene  aotem  famola  vocatur,  quoniam  nulli 
sine  fidei  pretio  dator  :  nemo  euim  baptizatur,  nisi 
prios  fidem  promittat.  Haec  autem  non  egreditur, 
sicut  ancillae  exire  consueverunt,  sed  caste  traditur, 
honeste  ducitur,  et  religiose  suscipitur  :  bene  in- 
duta,  bene  composita,  et  bene  ornata,  ut  merito  pla- 
ceat  emptori.  Si  displicuerit  oculis  domini  sui,  cui 
tradita  fuerit,  dimittat  eam;  popolo  autem  alieno 
vendendi  non  habeat  potestatem  (221),  si  spreverit 
eam.  Multi  enim  baptizati  sunt,  et  Christianam  re- 


EXPOSITIO  IN  EXODUM. 


2M 


)in  cam  amore  sasceperaat,  qui  male  vivendo, 
flagitia  rueado,  quaotum  eis  ea  displiceat, 
erosteaduat.lrascuoturenimetfngiaot,sibeae 
admooeaalur  :  hi  autem  dimittuut  eam,  quia 
Tivere  et  habitare  cum  e^.  Pupalo  autem 
veadeadi  nou  habeat  potestatem,  quoaiam 
i  eam  sperait,  aliis  eam  tradere,  et  prcedi- 
^alicet;  secimdum  illud  :  «  Peccatori  autem 
Jeus  :  Quare  tu  eaarras  justiliam  meam,  et 
is  testameatum  meum  per  os  ti'um?  »  {PsaL 
16.)  Uade  et  Apostoius  :  «  Qui  pra^dicas 
irandam,  furaris;  qui  dicis  aoa  ma^chandum, 
iris;  qui  abomiaaris  idola,  sacriticium  facis 
II,  22).  »  Soli  igitur  iili  fidem  Christi  aliis 
U,  et  tradaat,  qui  eam  diliguut,  et  ab  ea  re- 
nolunt. 

1  autem  filio  suo  despoaderit  eam,  juita  mo- 
filiorum  faciet  illi.  »  Iste  euim  illius  animus 
i  de  cordis  utero  procedit  et  gignitur.  Si  ergo 
iderit  eam  filio  suo,  et  eam  diligens,  casto  et 
>  amore  coliigaverit  animo  suo,  juxta  morem 
n  faciet  illi,  bene  dotaado,  beoe  ornando, 
ractando  matrcm  familias,  et  domiuam  totius 
coastitueodo.  <«  Quod  si  alteram  ei  acceperit, 
idebit  pueilo;  ouptlas,  et  vestimeata,  et  pre- 
i  pndicitisp  uoa  negabit;  si  tria  ista  uoa  fe- 
,  cgredietur  gratis  absque  pecunia.  »  His 
i  verbis  illi  apertissime  denotaatur,  qui  a  sin- 
tt  vera  religioae  ia  hypocrisim  et  amorem 
postea  deiaboatur.  Isti  eaiai  prioris  amoris 
et  a  prioris  uxoris  compleiibus  loogius  dis- 
aliam  uxorem  iilio  suo,  id  est  animo,  et 
rio  suo  accipiuat,  atque  coujunguat;  sequua- 
aritiam,  coagregaat  divitias,  et  saiculi  voiu- 
is  traditi,  cadnca,  et  traositoria  diligunt  et 
im  prioris  uxoris  religioae  multa  coaquiruat, 
«  adhuc  habere  et  teuere  simafantes,  iilam 
tt,  illam  eztoliuat,  iilam  praedicaot,  illam  ver- 
1  compositioae  oruaut  et  vestiuot.  lloc  est 
ct  oaptias  pueliae  providerc,  et  vestimenta,  et 
m  pudicitis  aoa  aegare.  Nuptias  quideni  ei 
leat,  dum  eam  laudautes,  dignam  esse  dicunt, 
b  homiaibus  sascipiatur,  dum  ueque  legitimos 
BX  alia  uusci,  aeque  legitimum  matrimonium 
dia  fieri  posse  testautur.  Dant  autem  ei  et 
lenta,  dum  verborum  compositione  eam  exor- 
Daat  et  pretium  pudicitia;,  duni  ejus  castiia- 
erecoadiam,  et  mores  laudaat,  et  hsec  agentes 
fpocritas  et  simulatores,  sed  veri  et  reiigiosi 

)  A  Christo  Domino  rooriis,  ac  diaboli  trium- 
*e  ad     patcruam   sedem    remeaote,    apeitas 

paradisi  portas;  divinis  adh(jcreutes  oracniis 
'  fassi  snnt  a  primis  usqne  sroculis  Ecclesi?e 
,  nec  ante  hujnsmodi  divini  Servatoris  trium- 

et  ingressum  in  coelum,  ulli  jnstornm  datum 
ernam  illam  maUr^iouem  inlroire,  sed  detenti 
i^uncti  justi  in  sinu  Abrah(B,  doaec  veniret 
iis  eos  ab  illo  carcere  liberare,  et  secum  ad 
em  beatitudinem  adducere.  Unum  pro  omai- 
QTeram   S.  Maiimam  Taurin.   qui   serm.   44, 


B 


A  Christiaai  esse  creduntur.  Si  vero  tria  ista  non 
fecerit,  et  ea,  quee  modo  diximus,  simulare  nescie- 
rit,  illa  egredietur  gratis,  etabsque  pecunia,  quia  et 
ille  religionem  perdet,  et  pecuniam  non  acquiret.  Et 
multos  quidem  tales  videmus,  qui  a  prima  su8e  con- 
versationis  religioue  separati  nescientes  decipere, 
quale:i  sunt  iuterins,  tales  exterius  apparent. 

c  Qui  percusserit  homiuem,  volens  occidere, 
»  morte  moriatur.  »  Omnia  enim,  qnae  vel  in  Ve- 
teri,  vel  in  Novo  Testamento  scripta  suat,  si  juxta 
litteram  intelligi  non  possuat,  spiritualiter  iatelligere 
aecesse  est  :  Elomicidoe  autem  alii  corporis,  alii  aai- 
ma?.  Hseretici  euim,  et  adulatores  auimas  occiduat, 
qucd  quia  spoute  faciuat,  aisi  poenitentiam  egerint, 
morte  aeterna  morieutur.  Ad  quorum  similitudiaem 
de  corporis  quoquc  homicidis  iatelligeadum  est. 
«  Qui  autem  aou  est  iasidiatus,  sed  Deus  tradidit 
9  illum  iu  mauus  ejus,  coastitnam  tibi  locum,  quo 
»  fugere  debeat.  »  Hocautem  de  illis  dicitur  qui  ooa 
sponte,  sed  casu  hominem  occiduut.  His  eaim  ad 
civitates  fugitivornm  fugere  couceditur,  iu  quibus 
manere  debent,  donec  makimus  pontifex  moriatur. 
Sex  enim  civitates  flequali  spatio  inter  se  divisse 
fuerant,  inquibus  bi  tales  homicidee  salvi  erant.  Sed 
quid  per  sex  civilatei,  nisi  sex  dies,  in  quibus  ope- 
rarilicet?  Qnid  vero^per  maximum  poatificem,  nisi 
Christum  inteliigimus?  Fngiebant  ergo  homicidse  ad 
has  civitates,  ut  quandin  in  hac  vita  consisterent, 
non  otiose  in  his  civitatibus^'id  est  in  bis  sex  diebus 
C  vitam  ducerent,  seddura  pcenitentia  carnem  doman« 
tes,  mortis  periculum  evadere  desudarent.  Unde 
etiam  extra  eas  inventi  impune  occidebaatur;  quo- 
uiam  et  peccatores  sine  poeaitentia  reperti  damaa- 
buotur.  Mauebat  autem  in  civitate,  douec  summus 
poutifex  moreretur;  quoniam  ante  Christi  passio- 
nem,  etiam  peracta  pceaitentia,  aulli  ia  coelestem 
putriam  redire  coacedebatnr  (222). 

tt  Si  quis  de  iadustria  occiderit  proximum  suum 
»  et  per  iusidias,  ab  altari  meo  avellas  eum,  ut  mo- 
»  riatnr.  »  Ubique  antem  sabaudieudum  est,  aisi 
satisfecerit  et  diguam  poeuiteutiam  egerit.  Mors 
quoque,  sicut  supra,  dupliciter  intelligi  debet. 

(c  Qni  percusserit  patremsuum,  autmatrem  suam, 
»  aioriatur.  »  Quamvis  enim  patrem  et  matrem 
percutere  magnum  sit  peccatum,  ego  tamen  roajus 
aliquid  hic  iutelligo.  Patrem  enim  et  matrem,  Deum 
et  Ecclesiax  dici  puto.  His  autem  qui  derogaverit, 
vel  iinguse  jaculo  eos  blasphemaudo  percosserit, 
morlis  sententioe  sabjacebit.  Id  ipsum  autem  ei  con- 

primo  De  Ascens.  Doroini  pag.  614,  edit.  Rom.  1784, 
hsec  hahet  :  a  Lsetemnr  itaque,  fratres,  et  exulte- 
uius  iu  Domino,  quia  hodie  coeli  alta  traasceodeas 
ad  paternce  sedis  lucogilabilem  majestatem  Christus 
nscendit,  et  hominem  qnem  invidia  raalignantis  ini- 
mici  prima  illa  paradisi  habitatione  depulsum,  pro- 
jectumque,  augelica  iu  patria  collocavit,  et  paradisi 
exsulem,  civem  cosiestium  fecit.  »  SS.  ergo  Patri- 
bus  hanc  calhoiicaro  veritatem  asserentibus  accen- 
sendus  est  S.  Bruno,  qni  idem  aliis  in  iocis  confir- 
mat. 


tn 


S.  BRUNO  BPISCOPUS  SIGNIENSIS. 


tiD^t,  qai  patri,  vel  matri  maledixerit;  quod  nisi  A 
de  Deo  et  Ecclesia  76    intelligatury    valde    severa 
sententia  es?e  yidetur.   Maledicere  autem  Ecclesis, 
male  loqui  iDtelligi  potest. 

« Qai  furatus  fuerit  homiaem,  et  TeDdiderit 
c  eum,  convictus  nozse,  morte  moriatur.  ■  Hoc 
enim  et  Romanis  legibus  cavetur,  et  hi  tales  plagia- 
rii  vocantur.  Hominem  enim  furari  et  vendere,  est 
Christianumaliqiiemdiabolica  versutia  a  Ghristi  iide, 
et  religiune   separare  et  diabcli   subjicere  servi  ute. 

«  Si  rixati  fuerint  viri,  et  percusserit  alter  proxi- 
c  mum  suum  lapide,  vel  pugno,  et  ille  mortuus 
«  non  fuerit,  sed  jacueritin  iecto;  si  surrexerit,  et 
(c  ambulaverit  foras  super  baculum  snum,  innocens 
«  erit,  qui  percusserit ;  ita  tamen,  ut  opera  ejus,  et  d 
<  impensas  in  medicos  restituat.  »  Quod  enim  ait, 
innocens  erit,  qui  percusserit,  tale  est  ac  si  dice- 
ret:  Non  moriatur;  quamvis  enim  peccaverit.  non 
tamen  usque  ad  mortem.  Possunt  per  eos,  qui 
nxantur  inter  se,  ilii  qui  de  iege  divina  arroganter 
disputant,  intelligi;  quorum  si  alter  alterum  supe- 
ravit,  et  sophistice  in  errorem  duxerit,  si  tamen 
de  fide  non  agator,  et  tale  quid  nonfuerit,  ubi  ani- 
ma  non  periclitetur,  innocens  erit ;  id  est,  non  mo- 
rietur  qui  percusserit,  ilie  videiicet  qui  sic  proxi- 
mum  suum  errare  fecerit ;  debet  enim  eum  tamen 
et  verbis  placare,  et  vel  per  se,  vei  per  aiiquem  sa- 
pientem  ad  veritaiis  scientiam  revocare. 

f  Qui  percusserit  servum  suum,  vei  ancillam  vir- 
«  ga,  et  mortui  fuerint  in  manibus  suis,  criminis  C 
«  reus  erit.  »  Hoc  autem  de  EcclesiiB  doctoribus 
dici  videtur.  Fit  enim  multoties,  ot  pastor  Ecclesiffi 
peccantem  servum,  vel  anciliam,  id  est  mascukim, 
vel  feminam  sibi  subjectos,  eorum  facinora  exage- 
rando,  et  futura  tormenta  minando,  duramque  ca« 
nonum  poenitentiam  nuntiando,  nimis  aspere  virga 
eorrectionis  percutiat.  Qood  si  in  ejus  manibus  mor- 
tui  fuerint,  si  eos  propter  immanitatem  sceleris  et 
importabile  onus  posnitentise,  veniam  desperare 
senserit,  eosque  verbis  mitioribus,  et  antidoto  pie- 
tatis  noD  confortaverit,  quasi  qui  male  medendo 
«grum  occiderit,  reus  erit.  c  Sin  autem  nno  die 
M  supervixerit,  vel  duobus,  non  subjacebit  poen«, 
c  qui  a  pecunia  iilins  est.  »  Si,  inquam,  uno  die,  d 
vei  duobus  supervixerit,  id  est  si  in  ejus  prffisentia 
Dulla  impossibiiitatisy  vel  desperationis  signa  moD- 
straverit,  et  correctionis,  et  poenitentie  flagella 
susceperit,  postea  vero  ita  discedens,  eodem  vel 
secnndo  die  poeniteutiam  agere  veniamque  se  posse 
consequi  diftiderit,  non  subjacebit  poeuff.  Quare 
hoc  ?  Quia  pecunia  illius  est,  quia  subjectus  est, 
qnia  ad  eum  iilum  argnere,  admonere,  increpare 
opportune  et  importune  pertinebat.  liie  enim  in  sua 
iniquitate  morielur,  qui  uno  vel  doobus  diebus  su- 
perveniens,  cum  poenitentiam  ferre  non  posset,  ad 
eom  non  rediit,  et  misericordiam  non  petiit. 

«  Si  rixati  fuerint  viri,  et  percnsserit  quis  mulie- 

tt  rem  prsgnartem,  et  abortivum  quidem  fecerit, 

»sed  ipsa  vixerit,  subjacebit  damno  quantum  mari- 


i 


[ 


2«! 

c  tns  mulieris  expetierit,  et  arbitri  judicaverint.  >»  r~ 
Yiri  enim  rixantes,  legis  periti  inteiliguntur,  da 
Scriptura  divina  inter  se  disputantes.  Prffgnaiis 
vpro  muiier,  anima  est,  quee  jam  verbi,  et^pnpdici- 
tionis  semen  in  cordis  ulero  su^cepit,  sed  nondum 
perfecte  intelligendo  furmavit,  neque  memoria;  com- 
mendavit.  Dom  ergo  viri  rixantur,  et  inter  se  de 
legibus  disputant,  praegnans  molier  percutitur,  et 
abortivum  facit,  quia  in  earum  disceptatione,  dum 
cui  credere  debeat  ariima  ignorat,  verbum  Dei,  quod 
conceperat,  imperfectum  intormatumque  amittit. 
Percussor  igitur,  secundum  mariti  et  arbitrorum 
existimationem  subjacetdamno,  quoniam,  secundum 
Dei,  qui  animse  maritus  est,  etapostolorumsententia 
hic  talis  judicabitur.  Ait  enim  Dominus  :  c  Vfie  illi, 
perquem  scandalum  venit  {Matth.  xvui,  7).  »  Ait 
etApostolus:  «  Utinam  abscidantur  qui  vos  con- 
turbant  {GaL  v,  i2).  »  Sin  autem  mors  ejus  fuerit 
subsecuta,  ot  videlicet  amisso  semine,  in  errore 
anima  moriatur,  reddet  animam  pro  anima,  ut,  qui 
animam  occidit,  in  anima  moriatur.  Hic  ai.tem 
aperte  demonstrat  quod  de  anima  in  mulieris  tigura 
loqueretur.  c  Oculum  pro  oculo,  dentem  pro  dente, 
c  manum  pro  manu,  pedem  pro  pede,  adustionem 
((  pro  adustione,  vulnus  pro  vnlnere,  livorem  pro 
a  livore.  •  Hoc  autem  breviter  Dominus  exponens, 
ait :  a  Eadem  quippe  mensura,  qua  mensi  fueritis, 
remetietur  vobis  (Matth.  vii.  2);  ><  non  quod  ibi 
oculumperdat,  qui  hic  oculumexcaecaverit,  sed  quia 
pro  hoc,  et  similibus  digna  poena  ei  recompensabitur. 

((  Si  percusserit  quispiam  oculum  servi  sui,  aut 
a  ancillte,  et  luscos  eos  fecerit,  dimittet  liberos  pro 
c  oculo,  quem  eruit.  »  Oculum  enim  servi,  vel  an- 
cillee  Domlnus  percutit,  quando  proelatus  aliqnis 
errorcm  docendo  subjectum  aiiquem  suorum  inani- 
m8e>oculo  ferit,  quem  quidem  luscum  facit,  si  sua 
prava  doctrina  a  veritatis  lumine  deviando  separat. 
Huicautem  servus  nullam  debet  subjectionem,  sed 
liber  egreditur,  ne  diutius  morando  penitus  caecus 
fiat.  Dentem  quoque  si  excusserit  servo,  vel  ancillfls 
sose,  similiter  eos  dimittet  liberos.  Idem  enim  et  per 
dentem,  et  per  ocuium  intelligitur.  Dentem  namque 
exstruere,  est  sanum  intellectum,  quo  panis  divini 
eloquii  ruminatur,  et  violenter  et  frauduienter  ab 
ore  cordis  evellere. 

((  Si  bos  percusserit  virum,et  muUerem,  et  mortui 
«  fuerint,  lapidibus  obruetur,  et  non  comedentorcar- 
c  nesejus.dominusqoebovis  innocenserit.»Bovesenim 
sacerdotes  intelliguntor.  qui  Christi  jugum  feront,  et 
ejus  agrum  colont,  et  sanctam  Ec^Iesiam  ardndo,  et 
prsedicando  fertilem  reddunt,  dequibusdicitur:  t  Non 
alligabis  os  bovi  trituranti  (/  Cor.  ix,  9).  »  Qoot  ergo 
77  sacerdotes,  tot  boves  habet  episcopus,  et  quidem 
ipse  quoque  bos  est.  Bos  igitur  virum  aut  mulierem 
coinu  percutit,  quando  sacerdos  aliquis  maledi- 
cendo,  superbise  cornu  et  hseretica  doctrina  interio- 
rem  hominem,  loquendo,  imo  vulneraodo  et  feriendo, 
occidit.  Hic  aotem  iapidibus  obruitur,  qoando  mul- 
tornm  sanctornm  conciiio  congregato,   plurimomm 


EXPOSITIO  IN  EXODUM. 


100 


B 


tlis,  quasi  inaltis  lapidibus  percuiitur  atque  A 
itar.  Qnot  enim  linguis  damz^atur,  tot  lapidi- 
iruitur.  EJQs  vero  carnes  non  comeduntur,qaia 
rualiset  hffiretica  sententia  nonsuscipitur.Talis 
it  Ariiis,  Montanus,  ManichaBas,  Novatus^  Jo- 
las,  qui  superbis  cornibus  multos  intereme- 
Dominus  autem  bovis  taodiu  innocens  est 
iu  bovis  malitiam  non  cognoscit.  Si  vero  sciens 
iserit,  ipse  quoque  occidetar;  quia  non  solum 
iciunty  sed  qni  consentiunt  facientibns,  digni 
lorte.  Hoc  est  enim,  quod  ait :  «  Quod  si  bos 
lupela  fuerit  ab  heri,  et  nndius  tertius,  et 
estati  sunt  dominum  ejus  (potest  enim  fieri, 
iomino,  nesciente  bos  cornupeta  sit)  nec  re- 
erit  eum,  occideritque  virum  aut  mulierem, 
os  lapidibas  obruetar,  et  doroinus  iliius  occi- 
ir.  »  Uic  enim  per  prophetam  dicitar  :  «  Si  non 
Liaveris  ei  (id  est  impio)  neque  locutus  fueris, 
trtatur  a  via  sua  impia,  et  vivat,  ipse  impius 
luitate  sua  morietur,  sanguinem  autem  ejus 
inu  tua  requiram  {Ezech.  iii,  18).  •»  Multum 

ab  episcopis  est  providendum,  ne  suis  in  ec- 

hsresis  aliqua  prsedicetur. 
Dod  si  pretium  ei  fuerit  impositum,  dabit  pro 
na  sua  quidquid  faerat  postulatas.  »  Pretium 
spiscopo  imponitur,  quando  ei  de  negligentia, 
in  sabjectis  habet,  poeni^entia  injungitnr.Unde 
dquid  postulatus  fuerit,  pro  anima  sua  dare 
ir,  quia  non  aiiter  vaiet  pcenitentia,  nisi  poe- 

se  totum  illius  arbitrio,  qui  sibi  dat  poeniten-  Q 
tradat.  «  Filium  quoque  aut  filiam  si  cornu 
:osserit,  simili  seDtenlioi  subjacebit.  *  Unde 
Bstum  est  quia,  quantum  ad  tutelam  iidei, 
tm  curam  de  omnibus  sibi  aubjectis,  quam  de 
iis  fiiiis  prselatam  habere  oportet.  «  Si  servum, 
illamque  invaserit,  triginta  siclos  argenti  danit 
lino.  •  Servum  enim  hoc  in  loco  gentiles,  et 
»  aJterius  reiigionis  homines  intelligimus,  qai 
ris  inter  Dei  servos,  non  tamen  inter  Dei  fiiios 
itantar;  soli  enim  fiiii  Dei  sunt,  de  qaibns  di- 

«  Quotquot  autem  receperunt  eum  dedit  eis 
atem  filios  Dei  fieri  {Joan,  i,  12).  »  Per  tri- 
vero  siclos  Decalogi  scientiam  triplicatam  ac- 
as.  Dat  igitur  Dominus  bovis  triginta  siclos 
tiy  pro  servi,  vei  ancillse  redemptione,  quo-  j^ 
episcopus  totam  iegis  plenitudinem  ad  Trinita- 
em  convertit,  et  eos,  quos  prius  bos  vuinera- 

ipse  rationabiii  medicina  jungendo  sanat. 
»i  quis  aperuerit  cisternam  et  foderit,  et  non 
ruerit  eam,  cecideritque  bos  vel  asinas  in  eam, 
linus  cisternse  reddet  pretium  jumentorum ; 
d  autem  mortuum  est,  ipsius  erit.  •  Quis  enim 
unc  alias  significari  videtur,  nisi  iile,  qui  in. 
ito  odio  fratri  suo  insidiatur,  et  in  odio  perse- 
s  tandiu   insidiarum    foveam  apertam    teuet, 

proximum  suum  in  ea  capiat  et  occidat,  qui 
lam  pravam  vohmlatem  ad  efiectum  usque  per- 
,  jumentoram  pretium  reddit,  quoniam  vei  dura 

))  Hie  locuB  ez  cod.  S.GrQoi8  in  Laur.  suppletnr. 


poenilentia  peccatum  solvit,  vei  ipse  pro  eo  occide- 
tur.  Unde  et  suhditur  :  «  Quod  aatem  mortaum  est, 
•  ipsius  erit,  >  quia  qaasi  ad  collum  ejus  pendens^at . 
dici  solet,  mors  illius  sibi,  et  non  alii  imputabitur. 
llle  qiioque  cisternam  fodit,  et  aperit,  qui  de  profun- 
dis  fidei  quaestionibus  coram  simpiicibus  disputat. 
Qui  enim  cisternam  aperuit,  videlicet,  vel  a  taii  dis.' . 
putatione  sabito  cessando,  vel  in  tantum  aaditoribus 
satisfaciens,  ut  omnia  plana,  et  nihil  ibi  profundum 
esse  videatur,  quidquid  iilic  errans  perierit,  domino 
cisternae  persolvet. 

f  Si  bos  alienus  bovem  alterius  vulneraverit,  et 
»  ille  mortuus  fuerit,  vendent  bovem  vivum,  et  di- 
»  vident  pretium  ;  cadaver  aotem  mortui  inter  se 
»  dispertient.  » 

«  Si,  inquit,  bos  meus  bovem  tuum  vulneraverit ; 
id  est  si  aliquis  de  populo  meo  hsreticfie  pravitatis 
veneno  infectus  vulneraverit,  et  seducendo  occide- 
rit  aliquem  de  populo  tuo,  vendamus  bovem  vivum, 
et  dividamus  pretium,  id  est  conveniamns,  et  tra- 
dentes  haereticam  hominem  Satanoe,  ffiternaB  morti 
eum  damnemus  ;  pretium  autem  ejusdamnatiouis,et 
retributionem  a  Domino  suscipientes  pariter  divida- 
mus,  ut  qui  pares  fuimus  in  ejus  damnatione,  pares 
simns  in  ea,  quam  pro  ipso  suscipiemus,  retribu- 
tione  (223).  »  Gadaver  vero  murtuum  inter  nos  di- 
vidamus  ;  quia  ambo  peccavimus.  ambo  negligentes 
fuimus,  ambo  de  bovis  cadavere,  et  peccato  partem 
habemus.  Nam  et  ego  meum^et  tu  tuum  diligentibus 
custodire  debuisti.  «  Si  autem  sciebat  quod  bos 
»  cornupeta  esset  ab  heri  et  nudius  tertius,  et  non 
9  custodivit  enm  dominos  suus,  reddat  bovem  pro 
»  bove,  et  cadaver  integrum  accipiat.  »  Quoniam  si 
episcopus  illum  homiuem  de  plebe  sua  hoeretica 
dogmata  prsdicare  prius  cognoverat,  eumque  non 
redarguit,  neqae  ab  ea  perversitate  compescuit, 
reddet  bovem  pro  bove,  quia  pro  anima  iliius,  qui 
seductus,  et  deceptus  fuerat,  erit,  anima  ejus.  Unde 
et  sabditur  :  «  Et  cadaver  iuteflrrum  accipiet,  »  quia 
totom  peccatiun  mortis  illius  in  episcopum  redundabit. 

99  CAPUT  XXII. 

a  Si  quis  fnratus  fuerit  ovem,  aut  bovem,  et  oc- 
>  ciderit,  vel  vendiderit,  quinque  boves  pro  uno 
«  bove  rtstitnet,  et  quatuor  oves  pro  una  ove.  «  Nam 
qoia  boves  majorem  prsestant  ntilitatem  quam  oves 
merito  quantam  ad  litteram  majori  poeoa  digni  sunt, 
quamvis  alii  converso  modo  hoc  capitulum  legere 
velint;  sicut  enim  per  boves  sacerdotes,  ita  per 
oves  cfieteram  hominum  mnltitudinem  inteiligimus. 
Nam  et  secundum  canunes,  majori  poenee  subjicitur 
qui  sacerdotem  uccidit,  vel  ei  injuriam  facit,  quam 
ille  qui  caeteris  hominibus  vel  injunam,  vel  uioriem 
infert.  Ovem  enim,  et  bovem  furari,  occidere,  et 
vendere  est,  qualicunque  occasione  Gbristiannm 
hominem  a  Christi  fide,  et  a  Deo  separare.  Sed  quid 
per  quinque  boves,  nisi  quinque  corporis  sensus? 
Quid  vero  per  quatuor  oves,  nisi  quatunr  corporis 
eiementa  inteiiigendam?  Idem  igitur  et  per  oves,  et 


m 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  S1GN1£NSIS 


per  oves  inUUigitur,  quoniain  in  utrisque    solum  A  suum  iu  Dei  agrum,  et  vineam,  qaod  est  Eccl 


corpus  hominis  figurator.  Qui  ergo'corde  compun- 
ctus  pro  anima  quam  occidit,  et  a  Deo  separavit, 
qaioque  soi  curpuris  sensus  Christi  jugo  subjiciens, 
totum  se  iamentis,  et  pQsDiteutise  tradit,  ille  proc*il 
dubio  quinque  buves  pro  uno  bove  restituit.  Qui 
vero  quatuor  sui  corporis  elementa  in  omnem  sim- 
plicitatem  convertens,  pro  reatu,  quem  patravit, 
soli  Deo  servire  compellit,  ille  nimirum  pro«  una 
ove,  qnatuor  oves  Domino  reddit. 

c  Si  effriogens  fur  domom,  aut  suffodiens  inventus 
»  fuerit,  et  accepto  vulnere  mortuos  fuerit,  percus- 
»  sornon  erit  reus  sanguinis;  quod  si,  orto  sole, 
»  hoc  fecerit,  homicidium  perpetravit,  et  ipse  mo- 
»  rietur.  »  Inter  manifestum  namqoe,  et  non  mani- 
festum  furtum  et  furem  differentiam  facere  videtur. 
Est  autem  manifestus  fur,  qui  die,  non  manifestus 
autem,  qui  nocte  furatur,  et  secundum  humanas 
quidem  leges  msgor  poena  est  forti  manifesti ;  hic 
aotem  econtra,  qoi  furem  in  die  occidit,  reus  esi ; 
qui  autem  in  nocte,  innocens  est.  £t  ego  quidem 
hnnc  furem,  qui  nocte  dumum  confringit  et  fodit, 
diabolnm  inteliigo,  qui  semper  occuite  per  insidias 
domum  corporis  nostri,  quod  et  tempium  Dei  voca- 
tur,  corrumpere  et  dissipare  nititor,  quatenus  vir- 
tutum  et  bonorom  operum  thesaurum  nobis  fure- 
tur  et  rapiat.  Hunc  autem  si  qois  iovenerit,  et  do- 
mom  suam  depopulari  senserit,  occideritque,  non 
soium  innocens,  sed   insuper  munere  dignus  erit ; 


B 


mittunt,  ut  eam  vastet  et  depa^catur.  o  Sej 
ebim  patens  est  giittur  eorom  (PsaL  xiii,  c 
autem  pro  damni  cestimatione  quidquid  me 
beut  in  agro  suo  restituunt,  quia  ipsam  a 
quffi  cunctis  qoae  pos^idet  meliur  est,  pro  h 
nore  amittuut.  Quud  autem  ipse  homo  age 
tur,  audi  Apostolum  dicentem  :  «  Dei  eni: 
cultura  estis  (/  Cor.  ni,  9).  »  Uomo  enim  < 
et  vinea  vocatur,  quoniam  et  fromentum  b< 
ris,  et  vinum  sacri  eloqoii  generat. 

«  Si  egressos  ignis  invenerit  spicas,  et  < 
t  henderit  acervos  frugum,  sive  stantes  se{ 
»  agris,  reddet  damnum,  qni  ignem  succer 
Dominus  in  Evangelio  loquitur,  dicens  :  a  Ag 
est  mundus  {Matth.  xiii,  38).  »  Si  ergo 
ager  est,  quid  spicse,  et  acervi  frugnm,  e 
segetes,  nisi  homines  intelliguntur  ?  Igni 
egrediens,  spicas,  et  acervos  frugum,  et  sts 
getes  in  agris  comprehendit,  quando  furor 
tionis,  et  odii  totum  populum  conturbat,  e 
prffiliandi  sestuare,  et  ardere  compeliit.  Ut 
tem  incendii  damnum  ille  restituet,  qui  primi 
succendens  principalisdissidiicausa  exstitit. 

f  Si quiscommendaveritamiiO  pecaniam,a 
«  custodiam.etabeo  qui  susceperat,  furto  ab 
«  rit,  si  invenitur  fur,  duplam  reddet.  »  I 
enim,  qiii  pecuniam  amico  commodat,  nc 
lius  qoam  Christus  ictelligi  polest,  qai  ai 


facile  autem  ab  his  invenitur,  quia  ejus  insidlas  co-  q  amici  mei  estis,  si  feceritis  quffi  ego  proec 


gnoscunt.  Homo  autem,  quia  visibilis  est  creatura, 
orto  sole,  id  est  in  die,  et  in  manifesto  farari  dici- 
tur ;  quem  si  quis  pro  viodicta  suarum  rerum  occi- 
derit,  et  non  magis  camem  suam,  et  proximum  suum, 
quam  pecuniam  suam  diiexerit,  ipse  quoque  in  anima 
morietur.  Hac  autem  iege  judices  non  tenentur,  qui 
totum  quod  agunt,  amore  justitise  faciunt.  llnde  et 
Apostolus  ait :  «  Non  enim  sine  caasa  gladium  por- 
tat;  vindex  enim  Dei  est  {Rom.  xiv,  4).  »  Sequitur  . 
t  Si  non  habuerit,quod  pro  furto  reddat,ipse  venun. 
»  dabitor.  >  lile  enim  non  habet,  quod  pro  forto 
reddat,  qui  tam  nequam  et  impins  est  ut  poenitere 
nesciat ;  poenitentia  namque  et  furtum,  et  csetera 
peccata  redimuntur,  et  sine  poenitentia  nallum  pec- 


bis  {Joan.  xv,  14).  »  Pecunia  autem  iides, 
99  scientia  intelligitur;  vasa  vero,  homiii 
in  quibus  Dei  thesauri  reconduntur.  Undi 
electionis  Apostulus  dicitur.  Amicus  vero, 
cunia  commodatur,  prselatos  ecclesiee,  doctor 
gniticat,  qooniam  pecuniam  suam,  fidem  e 
nam,  et  populum  snum  istis  ad  custodiend 
tradidit.  Et  bene  prius  pecuniam,  deinde  v; 
mendat,  quia  sine  iide  et  doctrina  nemo  ai 
castos  esse  debet.  Hsec  autem  furto  a  ci 
auferuntur,  quoniam  hsereticorum,  vel  mal 
spirituum  erroribus,  insidiisque  decepti  i 
ffde  homines  separantur.  Quoniam  vero  fu 
inveniuntur,  alii  vero  omnino  latent,  subdil 


catum  reoimi  potest.  Hic  igitur  venditor,  diabolo  D  invenitur  fur,  duplum  reddet ;  »  haeretici  ei 

traditur,  in  carcerem  mittitur ;  inde  non  exiet,  do- 

nec  solvat  universum  debitum.  Si  inventum  fnerit 

apud  eum,  quod  furatus  est,  vivens,  sive  bos,  sive 

asinus,  sive  ovis,  doplum  restituet.  Duplum  qiiidem 

restituit  quia  et  qu8e  furatus  est  reddidit,  et  super 

hoc   si  conversus    fuerit,  dur^m   poenitentiam    pro 

peccato  agit;   vel  si  inconvertibilis  fuerit,  duplici 

contritione  conteretar. 

«  Si  laeserit  quispiam  agram,  vel  vineam,  et  di- 
»  miserit  jumentum  suum,  ut  depascatur  aliena, 
>  quidquid  optimum  habuerit  in  agro  suo,veI  vinea, 
»  pro  damni  flestimatiune  re.<itituet.  »  Huc  autem  de 
hsereticb  inteiligi  potest,  qui  soperbum,  indomitom, 
loznriosam»  et  insfttiabile  jnmentumi  id  est  aninr^iim 


niri  possunt;  maligni  vero  spiritus,  quia  n 
visibiles  sunt,  inveniri,  et  ad  rationem  cog 
non  possont.  Duplum  autem  haeretici  reddi 
niam  ad  fidem  conversi.  eos  quoque  quos 
rant,  converti  faciunt;  insuper  et  pro  c 
poenitentiam  agunt»  Si  vero  in  malitia  per 
daplum  tamen  nihilominas  reddunt,  quoniai 
contritione  conteret  eos  Dominus.  Sequitu 
«  Si  latet  fur,  dominus  dumu.«  applicabitui 
«  et  jurabit  quod  non  extenderit  manum 
c  proximi  sui,  ad  perpetrandam  fraudem 
<  bove,  quam  in  asino,  et  ove,  ac  vesti 
«  quidqnid  damni  inferri  potest,  ad  eos  i 
«  cansa  perveniet,  et  si  illi  judicftTerint, 


EXPOSITIO  IN  EXODUM. 


294 


tuet  proximo  suo.  >  Usque  hodie  namque  vi- 
,  si  aliqais  de  popnlo  male,  et  in  gravi  faciaore 
.ur,  totum  crimea  in  episcopum  converti, 
bomicidam  esse  iilius  caipa,  et  negligeulia  ; 
animam  periisse,  et  Deo  furatam  clamant. 
piscopus  currat  ad  deos,  festinet   ad  canones, 

ibi  apostulos  doctores,  et  sanctos  Patres  lo- 
»  et  jndicia  ponentes,  ipsorumque  judicio  si 
findere  nequiverit,  damnum  persolvat.  Sed 
ido  se  defendet,  nisi  juramento  ?  Juramentum 
propria  conscientiaest.Unusquisque  enim  sua 
mtia,  quasi  juramento  defenditur.  Unde  Apo- 
ait  :  €  Mihi  autem  pro  minimo  est,  nt  a  vobis 
r ;  nihi  mibil  conscius  sum,  sed  non  in  hoc 
atus  sum  (1  Cor.  iv,  3).  »  Si  ergo  tua  con- 
I  tibi  dixerit,  si  hoc  juraverit  (jurat  enim,  si 
entitur)  quod  hominem  illum  sspe  admonue- 
pe  rogaveris,  ssepe  docueris,  uta  malo  decli- 
et  ille  tibi  credere  noluerit,  conscientia  tua 
1  defenderis,  quod  in  re  proximi  fraudem  non 
seris  ;  sed  nuiiqnid  idcirco  liberatus  es  ?  Apo- 
mim  dicit :  «  Sed  non  in  hoc  jusiiticatus  sum 

4).  «  Potest  autem  tieri  ut  per  negligentiam 
srit,  qui  fraudem  non  commisit.  Exspecta  igi- 
licinm,    et  quamvis   conscientia  te  defeudat ; 

si  judices  judicaverint,  duplum  restitue  :  dn- 
mim  restitnere  est,  et  de  peccato  poenitentiam 
)t  in  futuro,  ne  quid  tale  contingat,  magnam 
tiam  et  curam  habere.  In  bove  autem  et 
Btove,  ac  vestimento,  potest  aliquid  proprie 
ireuter  intelligi,  ut  per  bovem,  sacerdotes  ;  per 
I,  stultos  ;  per  oves,  simplices ;  per  vestimen- 
dei  ornamenta  intelligamus. 

quis  commendaverit  proximo  suo  asinum, 
em,  ovem,  et  omne  jiimentum  ad  custodiam, 
nortnum  fuerit,  aut  debilitatum,  vel  captum 
lostibus,  nullusque  hoc  viderit,  jusjurandum 
n  medio,  quod  non  extenderit  manum  ad  rem 
mi  sui.  »  Facile  hoc  capitulum  intelligit,  qui 
9riori  non  dormivit.  Hoc  tantnm  notandum, 
.  his,  qoi  per  se  moriuntur,  aut  debilitantur, 
)lenter  ab  hostibns  aufernntur,  non  tenentur 
BS,  qooniam  neque  illi  ab  episcopis  requirun- 
li  sine  eorum  culpa  et  negiigentia  pereunt. 
ir  tamen  jusjurandum,  si  nuilus  hoc  viderit, 
nditione  spirituales  custodes  solvi  videntur. 
nim  audeat  dicere,  quod  nuUus  hoc  viderit  ; 
»se  Deus  et  Dominus,  qui  eis  res  suas  ad  cu- 
idum  tradidit,  qnod  factum  est,  viderit  ?  Ipsa 
reritas  illis  testis  est,.quia  illi  in  hoc  damno 
erunt,  et  qnoniam  couscientia  defenduntur, 
ftntise  illorum  testimonium  suscipitur,  et  ilii 
e  non  coguntur.  Hoc  est  enim,  quod  ait : 
ipietque  Dominus  juramentum,  et  iile  reddere 
cogatur.  Quod  si  furto  ablatum  fuerit,  re- 
damnnm  domino.  Furto  enim  ablatum  ideo 
itor,  quia  negligentiam  ibi  fuisse  aperte  digno- 

]  S.  Petrus  Romam  yeniens  eam  quasi  yiren- 
■cantem  sibi  in  uxorem  dozit,  et  ex  ea  Yerbi 


A  scitur ;  non  enim  furantur  qu»  diiigenter  custodion- 
tur.  Si  comestum  a  bestia  perferet  ad  eum,  quod 
occisum  est,  et  non  restituet ;  et  hoc  quod  non  ne- 
giigentia,  sed  violentia  perit :  inimicus  enim  noster 
diabolus  tanquam  leo  rugtens  circuit  qua^rens  quem 
devoret.  Occisum  autem  ideo  ad  dominum  perfertur, 
nt  videns  cadaver,  credat  animal  a  bestia  comestom. 
Hoc  autem  si  spiritualiter  intelligatur,  soia  episcopi 
conscientia  probatur,  et  soli  conscientias  creditur. 
c  Qood  si  a  proximo  suo  quidquam  horum  mo- 
c  tuum  postuldverit,  et  debilitatum,  aut  mortoom 
u  fuerit,  domino  suo  non  prsesente,  reddere  com- 
cc  pelletor.  Quod  si  inprsesentiarom  fuerit  dominus, 
«  non  restituet,    maxime   si  conductum  fuerit   pro 

B  c  mercede  operis  sui.  »  Ideo,  enim,  non  prsesente 
domino,  animal  debilitatum  aut  mortuom  a  susci- 
piente  restituitur,  quia  sine  ejus  colpa  debilitatom 
aut  mortuum  esse  non  creditur  ;  si  vero  dominus 
praesens  est,  animal  non  redditur,  quia  ipse  cogno- 
vit  quod  sine  culpa  suscipientis  debilitatum  aut 
mortuum  fuerit ;  quod  quidem  ex  eo  probari  potest, 
quoniam  si  ille  qiii  animal  motuom  accepit,  pree- 
sente  domino,  illud  occidisset,  nihilominos  qoidem 
reddere  compelleretur  SO  quasi,  absente  Domino, 
hoc  fecisset.  Unde  manifestum  est  quod  animalis  re- 
stitutio  pro  solaculpa  et  mala  cnstodia  jubetur  :  nbi 
ergo  non  est  culpa,  ibi  nec  restitutio.  Haec  aotem 
ideo  dixi,  quia  hic  Dominus  noster,  a  qoo  haec  ani- 
maiia,  quffi  custodimus,    mutua  et  conducta  accepi- 

Q  mus,  qoamvis  semper  inpraesentiarum  sit,  tamen 
sine  nostra  culpa,  si  aliqua  ex  eis  debilitata  aut  mor- 
tua  fuerint,  nos  tamen  reddere  non  compeiiet.  «  Si 
«  seduxerit  quis  virginem  nondum  desponsatam, 
«  dormieritque  cum  ea,  dotabit  eam,  et  hdbebit  eam 
«  uxorem  Si  pater  virginis  dare  noluerit,  reddet 
«  pecuniarD  juxta  modum  dotis,  quam  virgines  acci- 
c  pere  consoeverunt.  *•  Sunt  seductores  boni,  et 
seductores  mali.  De  bonis  enim  seductoribus  Apo- 
stolus  ait  :  «  Ut  seductores  et  veraces  (li  Cor,  vi» 
8).  »  Tdis  seductor  Christus  fuit,  dc  quo  Judsei  di- 
cebant :  «  Scimus  quia  seductor  ille  dixit  adhoc  vi- 
vens  (Matth.  xxvn,  63).  «  Et  :  «  Alii  quidem  dice- 
bant,  quia  bonus  est :  aliivero  non,  sed  seducit  tur- 
bas  (Joan.  vii,  12).  >  De  malis  vero  non,  quid  attinet 
dicere  ?  Manifesti  enim  sunt.  Bonns  ergo  sedoctor 
beatus  Petrus  exstitit,  qui  ad  Qdei  justitiaeque  amo- 
rem  Romanorom  multitudinem  convertit  (224).  In- 
venit  enim  hanc  quasi  virginem  vacantem,  necdum 
desponsatam,  neqoe  viro  traditam,  dormivitqoe  cum 
ea,  et  multos  ex  ea  iilios  genuit.  Cum  ea  namqoe 
tunc  dormiebat,  qoando  prsedicationi  instabat,  et 
verbi  semine  filios  generabat ;  postea  vero  dotavit 
eam  iide,  scienlia,  virtutibus  et  sancti  Spiritus  gra- 
tia  eam  roborando  ;  et  habuit  eam  nxorem,  qoia  et 
gener,  et  dotes  patri  virginis  placnerunt.  Seqoitur  : 
«  Si  pater  virginis  dare  noluerit,  reddet  pecuniam 
«  juxta  modum,  qoem  virgnes  accipere  cocsue- 
«  verunt.  >  Si,  inquam,  talis  seductor  fuerit,   qui 

Dei  prsdicatione,  et  Spiritus  saneti  gratia  plurimos 
fidei  fiiios  gQneravH. 


m 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


m\ 


patri  TiTfinis    noo  placeat,  quainvis  eam  teduxerii,  A  piguoris  dare  cogQntur.  Quam  qui  accipiuut,   nisil 


oorruperit,  ei  dotaverit ;  uzorem  tamen  eam  habere 
noQ  poterit.  Sim<m  Magas  nam(ue  Romanam  ple- 
bem  teduzit,  violavit,  corrapit,  multisque  magicis 
illusionibus,  quasi  quibusdam  magnis  dotibus  suo 
amori  copulavit ;  attamen  quia  nonsolum  patri  hujus 
virginis,  sed  et  cunctorum  omnipotenti  Deo  displi- 
cuit,  eam  utique  uzorem  habere  non  potuit.  Pro  do- 
tibus  tamen  illicite  maleque  compositis,  pecuniam 
et  pretium  integrum  reddidit,  quia  pro  iniqua  sua 
prcesumptione  setemis  incendiis  traditus  est. 

M  Maieficos  non  patieris  vivere.  Qui  coierit  cum 
»  jumento,  morte  moriatnr.  Qui  immolat  diis,  occi- 
»  datur,  praeter  Dommo  soU.   «  Quibus  enim  lez 


ante  solis  occasom,  id  est  anteqoam  ad  diei  viUeqoe  \- 
finem  miser  homo  perveniat,  ei  reddant,  et  a  iaSi  ^^ 
obliKatione  eum  absolvant,  fraternam  charitaten  ■ 
non  habere  prodantur.  Cum  enim  ille  reddere  pra- 
tium  nequeat,  et  tu  propter  avaritiam  dimittere  no* 
lis,  sobito  ille  de  hac  vita  subtrahitur,  et  tu  pro  illo 
ezactori  traderis.  Hoc  illi  aodiant,  qui  eos,  quoi 
injuste  in  carcerem  clauserant,  tandem  ad  pecunian 
deferendam  infide  susceptosabire  permittunt;cumqoe 
illi  pecuniam  habere  non  possint,  et  iterum  ad  carce- 
rem  reverti  timeant,  utique  ffiterns  damnationis  peri- 
culum  91  incnrrunt.  «  Diis  non  detrahes,  et  prin- 
«  cipi  non  maledices.  »  Dii  apostoii,  Ecclesiseqoe  do* 


i; 


mortem  corporis  irrogat,  eos,  nisi  poeniteat,  morte  ^  ctores  sunt,  quibus  illi  quidem  detrahunt,  qui  de  eis 
per|»etua,  damnatos  esse  significat.  Coire  vero  cum  '^  '  •—    ---*   i-j-:  ^a  t.       .i^-.    «_2 

jamento,  hsereticis,  et  immuudis  commisceri  potes^ 
intelligi.  «  Advenam  non  contristabis,  neqae  affliges 
»  eum  ;  advenae,  enim,  et  ipsi  fuistis  in  terra  ^gy- 

>  pti.  1»  Hoc  est  enim,  quod  dicitur  :  c(  Quod  tibi 
non  vis  fieri,  alii  ne  foceris.  >  Advena)  enim  ilii 
8unt«  qui  aliam  patriam  se  habere  intelligunt ;  sicut 
Psalmista  ait  :  c  Quoniam  advena  ego  sum  apud  te 
in  terra,  et  peregrinus,  sicut  omnes  patres  mei  {PsaL 
zzxviii,  13).  »  Tales  qui  atfiigit,  damnationem  sibi 
acquirit.  «  Viduse,  et  pupillo  non  nucebis ;  si  laeseris 
»  eos,  vociferabuntur  ad  me,  et  ego  audiam  clarao- 
»  rem  eorum,  et  indignabitur  furor  meus,  percu- 

>  tiamque  vos  gladio,  et  erunt  uxores  vestrse  viduse. 


male  loqountur,  sicut  Juda$i  et  heeretici.  Princeps 
autem  populi  nostri  Christus  est,  cai  qui  maledixe- 
rit,  maledictus  erit. 

c  Decimas  tuas,  et  primltias  non  tardabis  offerre.  c 
Decimas  euim  dare  jubemur,  quoniam  ipsi  decimiB 
snmus.  Nos  enim  sumos  drachma  decima,  pro  qua 
inventa  mnlier  gratulatur ;  his  enim  decimis  electo- 
rom  numerns  adimplebitur.  Primit  as  vero  damus, 
quoniam  primogenita  ifigypti,  et  peccata  orlginalia 
Dominus  percussit.  «  Primugen  tnmfiliurum  tuorum 
«  dabis  mihi.  «  Primugenitus  enim  iste  Christus  est, 
de  qno  dicitur :  «  Qui  est  primogenitus  moriuornm, 
et  princeps  regum  terrce  (Apoc,  i,  5).  >»  Hunc  antem 
Israel  dono  dedit,  quouiam  eum  B.  ifaria,  de  ipsius 


•  et  filii  vestn  pupilii.  »  Qiiamvis  enim  super  om-  C  stirpe  nata,   in  templo  Domlno  obtulit.  t    De  bobns 


nibus  vidois,  et  pupillis  valde  pium  sit  hoc  intelli- 
gere,  ergo  tamen  hanc  viduam,  Ecclesiam  esse  puto, 
de  qna  scriptum  est :  «  Viduam  ejus  benedicens,  be- 
nedicam  {Psal.  cxxxi,  13).  »  Pupilli  autem  sunt, 
quibus  diabolus  pater  antiquus  mortuus  est,  aqua 
etSpiritn  sancto  regenerati,  facti  sunt  filii  Dei ;  hos 
antem  qui  Ifledit,  Denm  vindicantem  exspectet  (225). 
«  Si  pecuniam  mutuam  dederis  populo  meo  pau- 
»  peri,  qui  habitat  tecum,  non  urgeas  eum  quasi 
•  exactor,  nec  usuris  opprimes.  •  Hoc  autem  avari 
feneratores  intelligant,  quia  hoc  propter  eos  scri- 
ptum  est  :  «  Si  pignus  a  proximo  too  acceperis 
»  vestimentum,  ante  solis  occasum  redde  ei  :  ipsum 
»  est  enim  solum,  a  quo  operietur  indumentum  car- 


t  quoque  et  ovibus  similiter  facies.  »  Si  enim  per 
boves  pro^latos,  per  oves  vero  subjectos  intelligimus, 
manifestum  est  quia  tota  Ecclesia  in  bobus  et  ovi- 
bus  consistit  rborom  autem  primogenita  soli  illi 
intelliguntur  qui  sanctorum  fidem  et  exemplar  te- 
quuntur,  quoniam  inter  omnes  fratres  soli  primo- 
geniti  obtinent  principatum.  c  Septem  diebos  sit  cum 
«  matre  sua,  die  octava  reddes  illum  mihi.  »  Per 
septem  namque,  ut  ssepe  jam  diximus,  omnis  bsec 
prsesens  vita  intelligitur  ;  dies  vero  octavos,  quo 
Christus  resurrexit,  dies  judicii  est,  in  quo  et  nos 
omnes  resurgemus,  Unde  et  pro  octrtvo  quidam 
psalmi  tituiantnr.  Septem  ergo  diebus  est  pr  moge- 
nitus  cum  matre  sua,  quia  sancti  viri,  quoadusqne 


»  nis  ejus,   nec  habebit  aliud,  in  quo  dormiat.  Si      vivont,  ab  Ecclesise  uberibus  non  recedunt.  Octavo 


»  clamaverit  ad  me,  exaudiam  eum,  quia  misericors 
»  sam.  »  lilis  ergo  proecipitur  vestimentum  rcddi, 
qui  tam  panperes  sunt,  utaliud,  quo  operiantur,  non 
habeant  Et  in  vestimentu  quidem  csetera  quoqae  in- 
telligere  possumus,  quibus  miseri  homines  vitam  su- 
stentant,  quse  si  eis  atjferantur,  magnum  est  pecca- 
tum.  Penuria  namqtie  constricti,  non  solum  vesti- 
mentum,  sedseipsos  tradunt  servituti ;  et  quud  adhuc 
durias  est,  ipsam  quoque  candidissimam  fidei  vestem, 
qu^imin  bapti>mate  suHCpperunt,  et  qiia  sola  anima 
indoitur,  et  sine  qua  unde  nudilatem  et  torpitudi- 
nem  tegant,  non  habeut,  necessitaie  compulsi,  loco 


vero  die  redduntnr  Domino,  qoia,  hac  vita  finita, 
statim  post  carnis  resurrectionem  Domino  prsespn- 
tantnr.  «  Viri  sancti  eritis  mihi,  carnem,  quc  a 
«  bestiis  fuerit  pripgustata  non  comedetis,  sed  pro- 
»  jicietis  canibos.  »  Quid  enim  per  bestias,  nisi 
hsereticos  ?  Quid  vero  per  carnem  a  bestiis  prsegu- 
statam,  nisi  vel  Scripturas  ab  c  eis  depravatas,  vel 
peccatures  ab  eis  corruptos  intelligiinos  ?  Taiemigi- 
tur  carnem  comedere  non  debemus,  qnia  neque 
eorum  dogmata  recipere,  neqoe  his  qui  ab  eis  viulati 
sunt  eummunicare,  sed  caiiibus  et  iatrouibus,  quaies 
ipsi  sunt,  projicera  debemus. 


(S25)  Ex  cod.  S.   Crucis  in  Laorent  corrigitnr  eirata  editio. 


£XPOSITIO  IN  £XODUM.  298 

CAPUT  XXI 11  A  igitar  ezcaecari,  et  sabverti  non  vult,  libenter  mu- 

n  soscjpies  vocem  mendacii,  non  jnnges  ma-      nera  non  accipiat. 


tuam  ut  pro  impio  dicas  falsam  testimo- 
.  »  Prope  enim  simili  modo  peccat,  et  qai 
r,  et  qui  mentientes  libenter  audiens,  non 
lit  Manum  autem  jongit  impio,  qui  eum  se- 
et  faisam  testimoniam  pro  eo  dicat.  Quantam 
[)eccatam  sitfalsum  testimoninm  dicere,  ex  eo 

quod  inter  decem  mandata  hoc  in  tabuiis 

a  Domino  scribatur. 

1  sequeris  turbam  ad  faciendum  malam.  » 
i  multi  sunt,  et  eos  retinere  non  vales,  sal- 
om  iniquitatibus  aazilium  et  consensum  pree- 
li.  c  Nec  in  judicio  pessimorum  acquiesces 
itie,  at  a  vero  devies.  »  Non  enim  quia  a 


M  t  Peregrino  molestus  non  eris ;  scitis  enim 
c  advenarum  animas,  quia  et  ipsi  peregrini  fuistis 
«  in  terra  ^gypti.  »  Hoc  auteni  superius  dictnm  est, 
sed  ideo  hic  repetit,  ut  firmius  teneatur. 

«  Sez  annb  seminabis  terram  tuam,  et  congrega- 
c  bis  fruges  ejus ;  anno  aatem  septimo  dimittes 
«  eam,  et  reqaiescere  facies,  ut  comedant  pau- 
c  peres  populi  tui ;  et  quidquid  reliqaum  faerit, 
c  comedent  bestisB  agri.  Ita  facies  in  vinea  et  in 
c  oliveto  tuo.  Sez  diebus  operaberis,  septima  die 
M  cessabis,  ut  requiescat  bos,  et  asinus  tuus,  et  re- 
(c  frigeretur  filius  ancills  tuse.  et  advena.  »  Saepe 
namque  jam  dizimus  quod  sex  anni,  et  sez  dies,  et 


alsitatis  sententia  datur,  ideo  non  peccat,  B  ^®^  states  nostr»  operationis  tempns  signiticant. 


acquiescens,  a  veritate  deviat.  «  Pauperis 
e  misereberis  in  negotio.  »  In  omni  enim 
illis  maxime  misericordia  facienda  est,  qui 
m  misericordia  indigere  videntur. 
»ccurreris  bovi  inimici  tui,  aut  asino  erranti, 
ad  enm. »  Inimicus  enim  noster  est  sermo  di- 
ui  semper  nobis,  id  est  cami  nostrse,  contra- 
ipit ;  et  quamvis  hic  bonus  noster  inimicas 
nostram  semper  aflligat  et  persequatur, 
si  ejas  bovem,  aut  asinam,  id  esl  doctum, 
ctam  aliquem  errare  viderimus,  ad  eum  re- 
iebemus,  quatenus  ejns  salutifera  mandata 
t,  et  ab  illius  plenis  preesepibus  non  recedat. 
quoque  nostram  queB  prius  ejus  jugo  sub- 


quoniam  sex  diebus  totum  suum  opus  Deus  peregit, 
et  quia  septimo  requievit ;  ideo  septimus  annus,  et 
septimus  dies  pro  requie  ponitur,  in  qoo  et  bos,  et 
asinus,  et  servus,  et  ancilla,  et  advena  in  coelesti 
Jerusalem  requiem  habebunt ;  non  quod  hi,  sed  quod 
horum  significata  ibi  habitabunt.  Quod  autem  ista 
significent,  prudens  lector  intelligit.  Tnnc  enim 
adimplebitur  quod  scriptum  est  :  v  Euntes  ibant,  et 
fiebant  mittentes  semina  tua ;  venientes  autem  ve- 
nient  cum  ezsultatione,  portantes  manipulos  suos 
[PsaL  czzv,  6).  »  Quodautem  hic  dicitur  «  ut  come- 
dant  panperes  populi  tui,  et  quidquid  reliquum  fuerit 
comedant  bestifiB  agri, »  ad  litteram  tantum  intelligen- 
dum  est.   Sez  ergo  annis   terra    nostra,  vinea   et 


*at,  aut  quasi  ejus  asinus  onus  subinde  por.  q  olivetum  ezercetur,  quoniam  in  hac  prassenti  vita 


si  jam  fatigatam  fugere  et  errare  senseri- 
eum  reducere  debemus,  et  quidquid  nobis 
rit,  sive  jejunare,  sive  vigilare,  sive  aliud 
igere  jusserit,  adimplere. 
ideris  asinnm  odientis  te  jacere  sub  onere, 
srtransibis,  sed  sublevabis  cum  eo.  »  Uoc 
i  quod  Apostolus  ait :  t  Alter  alterius  onera 
GcU.  VI,  2).  »  Asinus  sub  onere  jacet,  quando 
pondere  peccatorum  premitur.  Unde  Psalmi- 
K  Quoniam  iniquitates  mee  supergressie  sunt 
ium,  et  sicut  onus  grave  gravatsB  sunt  super 
.  xzzvii,  5).  »  Est  ergo  asinus  corpus  hu- 
quare  si  tibi  odientes  et  inimici  foerint,  si 
onere  jaccre  videris,  noli  pertransire,  sub- 


carnem  nosiram  ezercere  debemus;  quatenus  et 
frumentum  boni  operis,  et  vinum,  quod  leetificet  cor 
hominis,  et  oleum  misericordise  et  pietatis  Deo  fru- 
clificemus.  Septimo  autem  anno  requiescit,  quia 
post  hanc  vitam  beatitudo  et  requies  sequitur.  t  Om- 
c  nia  quae  dizi  vobis  custodite^  et  per  nomen  eztero- 
c  rum  deorum  non  jurabitis,  neque  andietur  ez  ore 
«  vestro ;  i  homines  enim  per  ea  jurare  solent.  Ut 
ergo  tales  deos  nec  colant,  nec  venerentur,  per 
corum  nomen  jurare  prohibetur. 

«  Tribns  vicibus  per  singulos  annos  mihi  fest^ 
«*  celebrabitis.  »  Tribus  enim  vicibus  in  uno  anno  festa 
celebrat,  qui  in  unitate  et  trinitate  Deum  adorat. 
Hoc  autem  Judseus  non  intelligit,  quia,  quamvis  ter 


I  et  adjuva ;  da  ei  consilium  et  auzilium  d  in  aimo  festa  celebret,  tamen  Trinitatis  mysterium 


um  onus  deponere  valeat.  Recordare  illius 
ni,  qui  hominem  a  latronibus  vulneratum 
into  superposuit.  £t  quidem  in  salvatione 
n,  nemo   inimicitias  et  odium    attendere 

Non  decliuabis  in  judicium  pauperis,  sed 
r  sine  personarum  acceptione  judicabis. 
cium  fugies,  insontem  et  justum  non  occi- 

quia  adversus  impium  Deus  est  (226). 
ccipias  manera,  qum  ezcsecant  etiam  pru- 
»  et  subvertunt  verba  justorum.  >  Deus  est 
itur,  et  qui  mentiri  non  potest.   Quicunque 


non  agnoscit.  «  Solemnitatem  azymorum  custodies^ 
c  septem  diebns  comedes  azyma,  sicut  prfficepi  tibi 
c  tempore  mensis  novorum,  quando  egressus  es  de 
«  iEgypto.  »  Heec  est  autem  prima  festivitas,  quie 
quando,  vel  qualiter  celebrari  debeat,  satis  diligen- 
ter  superius  ezposoimus. 

«  Non  apparebit  in  conspectu  meo  vacuus.  »  Illi 
enim  ter  in  anno  com  muneribus  Domino  praesenta- 
bantnr;  nos  autem  ante  conspectum  et  in  prffisentia 
Dei  sumus.Nunquam  vacuum  et  sine  muneribus  esse 
oportet»  Unde  Apostolus  ait  :  c  Sine  intermissione 


H«ec  addit  cod.  S.  Crucis  in  Laurent. 

Patrol.  CLXIY. 


10 


299 


S.  BRUNONIS  EPISCOPl  SIGNlENSIS. 


300 


orkte,  in  omuibus  gratias  agite  (/  Thessal,  v,  i7).  »  A  «  mum  Domiui  Dei  tui.  »  Terra  namque  homo  est, 


Qui  enim  sic  agit,  neque  vacuus  est,   neque   sine 
munere.  «  Et  solemnitatem  primitiarum  operis  tui 
«  quioccunque  severis  in  agro.  >>  Hoec  autem  secunda 
solemnitas  tunc  agebatur,  quando  primum  metere 
incipientes,  primitias  Domino  offerebant. 

«  Solemnitatem  quoque  in  exitu  anni,  quando 
c  congregaveris  omnes  fruges  tuas  de  agro.  »  Et  haec 
quidem  tertia  solemuitas,  prima  die  mensis  Septem- 
bris  liebat,  de  qua  scriptum  est  :  «  Canite  initio 
mensis  tuba,  in  insigni  die  solemnitatis  vestrse  (Psal. 
Lxxx,  4).  »  Hic  autem  mensis  ideo  in  cxitu  anni  esse 
videtur,  quoniam,  totius  anni  tunc  fructibus  colle- 
ctis,  iterum  a  principio  homines  seminare,  et  annum 
quodammodo  renovare  incipiunt.  De  his  autem  so- 
lemuitatibus,  vita  comite,  in  Levitico  plura  dicere 
speramus.  «  Ter  in  anno  apparebit  omne  masculinum 
«  tuum  coram  Domino  Deo  tuo.  »  Soli  masculi 
Deo  prjBsentari  jubentur,  quoniam  nihil  femineum 
nihil  molle,  nihil  voluptati  et  luxurisB  deditum 
recipit  vei  intuetur  Omnipotens. 

«  Non  immolabis  super  fermento  sanguinem  vi- 
((  ctimse  mea3.  »  Fermentum  enim  corrnptionem,  et 
peccatum  ac  malitiam,  Apostolo  teste,  signiiicat. 
Sanguineni  vero  victimae,  Christi  sanguinem  intelli- 
gimus.  Prtecepit  ergo  sanguinem  victimse  super  fer- 
mento  noii  immolari,  id  est  Christi  sanguinem  ab 
iniquis  iioii  rocipi,  nec  sacrificari.  Super  fermento 
nanique  victim^B  sanguis  immolator,  quoniam  Chri- 
sti  sanguis  vel  ab  iniquis  sacerdotibus  conticitur,  vel 
iniquis  ad  bibendum  traditur.  «  Non  remanebit  adeps 
u  solemnitatis  mese  usque  mane.  »  Omnis  enim  adeps 
Domini  erat,  semperque  in  odore  suavitatis  super 
altare  incendebatur.  De  hoc  enim  adipe  dicit  psal- 
mus  :  «  Sicut  adipe,  et  pinguedine  repleatur  anima 
mea  {Psal,  lxii,  6).  »  Itemque  :  «  Memor  sit  Dominus 
omnis  sacriiicii  tui,  et  holocaustum  tuum  pingue 
liat  {Psal.  XIX,  4).  »  Ut  autem  holocaustum  pingae 
fiat,  ut  et  gustu  et  odore  Deum  delectet,  nunquam 
sine  adipe  victinia  ofFeratur,  nunquam  ille  qui  im- 
molat  adipis  obliviscatur.  Noli  eum  servare  in  alte- 
ram  diem,  quia  ignorassi  veneris  ad  alterum  diem  ; 
hodie  illum  incende,  hodie  odorem  suavitatis  Do- 
mino  redde;  non  sit  macra  solemnitas,  non  sit  stne 


B 


quia  de  terra  factus  est,  cujos  primitise^  fides,  spes, 
charitas  dici  possunt,  quoniam  de  baptismate  na- 
tus,  has  ante  omnia  fructificavit ;  sine  his  autem  in 
domo  Domini  offerre  noa  potest.  Si  autem  per  ter- 
ram  Ecclesiam  intelligamus,  primitiee  qoidem  apo- 
stoli  ernnt,  qoos  Christus  in  domum  Patrb  deferens 
ait :  i  Pater,  volo  nt  ubi  ego  sum,  et  ipsi  sini  me* 
cum  (Joan,  xvii,  24).  > 

«  Non  coques  hsedum  io  lacte  matris  suae.  »  Sal- 
vator  enim  noster,  per  similitudinem  carnis  peccati, 
hsedus  erat.  Hunc  aotem,  cum  adhuc  ad  Virginis 
Matris  ubera  pendcret,  Herodes  iniqous  occidere 
voluit ;  cui  nunc  dicitur  :  «  Non  coqoes  haadum  in 
lacte  matris  suse,  »  id  est,  non  occides  Christum, 
cum  adhuc  lactens  et  parvulos  est ;  cessa  a  stultitia 
tua,  quia  sic  a  Domino  priefinitum  est. 

«  Ecce  ego  mittam  angelum  meum,  qoi  prsece- 
«  dat  te,  et  custodiat  in  via,  et  introdacat  ad  locum 
«  quem  paravi;  observa  eum,  et  audi  vocem  ejos, 
«  nec  contemnendum  putes  :  quia  non  dimittet,  cum 
«  peccaveris,  et  est  nomen  meum  in  illo.  »  Ipsom 
enim,  quem  modo  hsedom  dixerat,  nunc  angelom 
appellat,  de  quo  alibi  scriptum  est :  «  £t  statim  ve- 
niet  ad  templum  sanctum  sunm  Dominator  quem 
vos  quaeritis,  et  Angelus  testamenti  qaem  vos  vultis 
(Malac,  III,  \  ) ;  «ideoque  ait :  «  et  est  nomenmeum 
in  iilo.  »  Patris  enim  nomen  in  Filio  est,  quoniam 
et  Filius,  sicut  et  Pater  Deus  est.  Hic  ergo  Angelus 
a  Patre  missus,  nos  preecedit,  et  custodit,  et  in  eeterna 
tabernacula  introducit.  De  nobis  enim  ista  dicontur, 
nt  Apostolus  ait  :  «  Omnia  hcec  in  figura  contiage- 
bant  illis  (J  Cor,  x,  il.  »  Hunc  observare,  hunc 
audire,  huic  obedire  debemos,  quia  non  dimittet  ei 
qui  peccaverit,  id  est  qui  in  peccato  obduraverit. 

«  Quod  si  audieris  vocem  ejus,  et  feceris  omnia 
c  quae  loquor,  inimicus  ero  inimicis  tuis,  et  affiigam 
«  affligentes  te,  pra>cedetque  te  angelas  meus,  et 
«  introducam  te  ad  Ammorrh^um,  et  Hetseum,  et 
«  PherezflBum,  Chananffiumque,  Hevseum,  et  Jeba- 
«  s;eum  qnos  ego  conteram.  >  Per  has  enim  gentes, 
vitia  et  maligni  spiritus  intelliguntor,  quoa  Dominas 
contrivit,  et  de  terra  lacte  et  melle  manante  ejecit, 
et  de  Ecclesia    spiritualium  gratiarum    dulcedine 


adipe  victima ;  hoc  est  enim  victima  sine  adipe,  quod  d  abundante  expulit. 


servilium  sine  fide.  Apostolus  enim  dicit  :  «  Obsecro 
^os  per  misericordiam    Dei,  ut  exhibeatis  corpora 
vestra  hostiam  viventem,  sanclam,    Deo  placentem, 
rationabile    obsequium    veslrum    {Rom.   xii,    i),   » 
Quando  ergo  sic  immolas,  quando  carnem   maceras, 
non  obliviscaris  adipis,  pinguescat  et  redoleat  sacri- 
iicium  luuin.  «  Frange  esurienti  panem  tuum,  ct 
egenos,  vagosque  induc  in  domum  tuam  ;  cum  vide- 
ris  nudum,  operi  eum,  et  carnem  tuam  ne  despexe- 
ris   {Isa.   lviii,    7).    »  Hic  est  enim  adeps,  haec  est 
5)inguedo  tuaj   solemnitatis ;   sic  pinguescat  sacrifi- 
cium,    et   sic  igne  charitatis  accendatur  in   odore 
suavitatis. 
S3  «  Primitias  frugum  terro;  tuse  deferes  in  do- 


c  Non  adorabis  deos  eorum,  nec  coles ;  non  facies 
«  opera  eorum,  sed  destroes,  et  confringes  statuas 
«  eorum.  i»  Si  quis  saoctorum  martjrum  passiones 
legerit,  hoc  cos  fecisse  inveniet ;  quapropter  et  di- 
versis  tormentis  ab  impiis  interfecti  sunt.  «  Servie- 
«  tisqne  Domino  Deo  vestro,  ut  benedicam  panibus 
«  tois  et  aquis,  et  auferam  infirmitatem  de  medio 
a  tui.  >  Ideo  enim  de  medio  nostri,  ideo  de  anima, 
et  corde  nostro,  peccata  et  iniquitates  auferuntury 
quia  panes  verbi  Dei  quos  edimus,  et  aquse  baptisma- 
tis  quibns  ablaimur,  efficaci  benedictione  a  Domino 
benedicantur. 

<  Non  erit  infecunda  nec  sterilis  terra  tua.  >  Primo 
namque  homini  dictam  est :  Gum  operatus  fueris 


301 


EXPOSITIO  liN  EXODUM. 


302 


terram,  non  dabit  fructum  suum,  sed  spinas  et  tri-  A  tare  in  terra  nostra  ;  ejiciamas  ea  de  came  nostra, 


balos  germinabit  tibi  {Genes.  iii,  18).  »  Nunc  au- 
tem  econtra  terrse  nostra^  fecunditas  promittitur, 
quatenus  et  nos,  qai  terra  sumus,  spiritualibus  do- 
nis  semper  abundantes,  et  de  spiritu  metamus  vitam 
etemam.  Ilia  enim  terra  non  est  sterilis,  in  qua 
Tirtutum  segetes  oriuntur  et  crescunt.  «  Numerum 
«  dierum  tuorum  implebo.  «  Scriplum  est  enim 
qoia  :  «  Viri  sanguinum,  ct  dolosi  non  dimidiabunt 
dies  snos  {Psal.  liv,  2i:),  »  quoniam  neque  bic  tan- 
tum  vi?ant  quantum  se  vivcre  sperant,  et  ad  seteruo} 
beatitudinis  dies  non  perveniuut.  Sanctorum  vero 
dies  implebuntur,  quoniam  per  praedestinationem 
qua  ante  scecula  prcedestinati  sunt  vivent  in  eeter- 
nam  (227). 


ne  et  nos  diis  suis  servire  compellant,  et  in  magnas 
tcntationis  scandalum  indacant.  Donec  euim  in  terra 
nostra  vitia  iubabitant,  eorum  insidias  evitare  non 
possumus,  ideoque  Apostolus  ait  :  «Non  igitnr  re- 
gnet  pp.ccatum  in  vestro  mortali  corpore  {Rom. 
VI,  12).» 

CAPUT  XXIV. 
«  Movsi  quoque  diiit :  Ascende  ad  Dominam»  tu 
«  et  Aaron,  Nadab  et  Abiu,  et  septuaginta  senes  ex 
«  Israel,  et  adorabitis  prucul  ;  solumque  Moyses 
«  ascendet  ad  Dominum,  et  iilinonappropinquabunt, 
<  nec  populus  ascendet  cum  eo.  »  Moyses  enim  le- 
gisiator,  et  Dei  populi  mediator,  mediatorem  Dei  et 
bominum  Jesum   Christum  signiiicat,  ulriusque  Te- 


«  Terrorem  meum  mittam  in  praecursum  tuum,  "  stamenti  datorem.  Aaron  vero,  qui  mons  fortis  in- 


«c  et  occidam  omnem  populum  ad  quem  ingredieris.  » 
Populi  enim  illi,  quos  illi  vincebant,  vitia  et  peccata, 
que  et  nos  vincimus  significabant.  Et  quidem  tanto 
hse  pugna  fortior  est,  quanto  et  inimici  suntfortio- 
resy  fortiores  quidem  quia  invisihiles.  «  Cunctorum- 
c  que  inimicorum  tuorum  coram  te  terga  vertam, 
c  emittens  crabrones  prius,  qui  fugabunt  Heveeum, 
c  ChaDanaeum,  et  Hetha3um,  antequam  introeas.  » 
Qaamvis  enim  per  crabrones  et  vespas  aliqua  pars 
illius  terree  a  suis  habitatoribos  derelicta  fuisse  in- 
telligi  possity  tamen  major  pars  magnis  et  duris 
praeliis  superata  est. 
«  Nou  ejiciam  eos  a  facie  tua  anno  uno,  ne    terra 


terpretatur,  apostoli  sunt,  de  quibus  dicitur  :  «  ^un- 
damenta  ejus  iu  montibus  sanctis  {PsaL  lxxvi,  i).» 
Nadab  vero  interpretatur  sponianeuSf  per  quem 
martyres  iigurantur,  qui  sua  sponte  morti  se  pro 
Christo  tradiderunt.  At  vero  Abiu,  qui  interpretatnr 
pater  meus  est,  signiiicat  cpiscopos  et  sacerdotes, 
qoi  quasi  patres,  cseteros  in  baptismate  generant. 
Unde  Apostolus  Corinthiis  ait  :  «  In  Christo  enim 
Jesu  per  Evangelium  ego  vos  genui  (/  Cor.  iv,  i6).» 
Septuaginta  vero  senes,  septuaginta  Christo  disci- 
puli  accipiuntur,  Omnes  enim  isti  ad  Dominum  ascen- 
dere,  et  procul  adorare  jubentur.  Solus  tamen  Moy- 
ses  ad  Dominum  ascendens  ei  appropinquat,  quoniam 


«  in  solitudinem  redigatur,  et  crescant    contra  te  r  «  nemo  ascendit  in  coelum,  nisi  qui  de  coelo  descen- 

V_A*  1l*  II  'ft  a  a  »  «  •  .        «*^  ■■*  1  **  *  a*  1/T  flf^X 


«  bestise  ;  paulatim  expellam  eos  de  conspectu  tuo, 
I  donec  augearis  et  possideas  terram.  »  Ilaec  autem 
nos  juxta  litteram  intelligimus  ;  quae  si  otiosus  ali- 
quis  allegorice  exposuerit,  non  contradicimus. 

«  Ponam  terminos  tuos  a  mari  Rubro,  usque  ad 
c  mare  Palaestinorum,  et  a  deserto  usque  ad  iluvium : 
c  tradam  in  manibus  vestris  habitatores  terrce,  et 
«  ejiciam  eos  de  conspectu  vestro.  >  Per  hos  enim 
qaatuor  terminos,  quatuor  mundi  partes  intelligi 
possuQt,  ex  quibus,  gentium  diis  et  malignis  spiri- 
tibas  expulsis,  S.  Ecclesia  jam  nuuc  ad  eas  in  pace 
snb  Christo  duce  teuet  ac  possidet.  Undo  scriptum 
est  :  «  Et  dominabitur  a  mari  usquc  ad  mare,  et  a 
flumine  usque  ad  terminos  orbis  terrae  {Psal.  lxxi, 


dit  Filius  hominis,  qui  est  in  coeio  {Joan,  ru,  13).  » 
Solus  enim  Filius  appropinquat  Patri,  solus  sedet 
ad  dexteram  Patris.  «  Nemo  enim  novit  Patrem  nisi 
Filius,  et  cui  Filius  voluerit  revelare  (Lwc.  x,  22).  > 
Ascendit  ergo  unus,  ascendunt  et  omnes ;  solus  tamen 
ascendit,  quia  nemo  cum  eo  vel  adillius  similitudi- 
nem,  unquam  ascendit.  «  Venit  ergo  Moyses,  »  post- 
quam  cum  Dumiuo  locutus  est,  «  et  narravit  plebi 
«  omuia  verba  Domini,  atque  judicia.  Responditque 
c  cunctus  populus  una  voce  :  Omnia  verba  Domini 
«  quiG  locutus  est,  faciemus.  »  Nunquam  enim  Do- 
minus  qualis  fuit,  vel  erit,  sed  [qualis  est,  hominem 
judicat.  Videbat  euim  hos  quales  luturi  erant ;  reci- 
piebat  tamen  eo?,  quales  tunc  erant  apud   Deum, 


8).  » — c  Non  iuibis  cum  eis  fcedus,  nec  cum  diis  eo-  D  non  quales  postea  futuri  (228). 


«  rum.  »  Hoc  autem  Juda^i  non  audierunt.  Nos  au- 
tem  nec  gentium  ritus,  nec  geutium  deos  coientes 
unum  Dcum  colimus  et  adoramus,  qui  ait :  Domi- 
num  Deum  tuum  adorabis,  et  illi  soii  servies  {MaWi, 
IV,  10).  « — »  Non  S4  habitent  in  terra  tua,  ne  forte 
«  peccare  te  faciant  in  me,  si  servicritis  diis  eorum 
«  qai  certe  tibi  erant  in  scandalum.  »  Propter  hoc 
enim  Judsei,  seepe  in  captivitatem  ducti,  quanlum 
scandali  sustinuerint,  ipsi  noverint.  Nos  quoque, 
quia  has  gentes,  vitia  intelligimus,  quorum  utique 
dii  sunt  maligni  spiritus,  non  permittamus  ea  habi- 

f227]  Ita  emendatior  Cod.  S.  Cr.  in  Laurentiana. 

(228)  Alia  lectio  in  cod.  S.  Cr.  in  Laurent.  :  Scie- 

bat  enim  quia  postmodum  vitulum  aureum  erant  ado- 


(i  Scripsit  autem  Moyses  univcrsos  sermones  Do* 
«  mini,  et  mane  consurgens  aediilcavit  altare  ad  ra- 
«  dices  montis,  et  duodecim  titulos  per  duodecim 
c  tribus  Israel.  Misitque  juvenes  de  iiliis  Israel,  et 
«  obtulerunt  holocausta,  immolaveruntque  victimas 
ii  paciticas  Dumino,  vitulos  duodecim.  »  Ideo  enim 
Moyses  sermoncs  Domini  scripsit,  ut  temporis  lon- 
gitudine  oblivioni  non  tradereutur.  £t  quoniam  in 
morte  testdtoris  testamentum  couiirmatur  hic  au- 
tem  testator  mori  non  poterat,  aliquid  lieri  necesse 
erat,   quo  testamcutum  iiiud  confirmaretur.  Coniir- 

raturi  ;  non  tamen  talcs  tunc  erant  ai^ud  Dcum,  qualcs 
postca  erant  futuri. 


303 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


304 


matum  est  ergo  sangoioe  vitolornm,  donec  veniret 
ille,  qui  per  vitalos  sigaificabatur.  Unde  Apostolus 
ait :  fc  Ubi  testamentum  est,  mors  necesse  est  inter- 
cedat  testatoris  ;  testamentum  enim  in  mortuis  con- 
firmatum  est,  alioquin  nondum  valet^  dum  vivit, 
qui  testatus  est.  Unde  nec  primum  quidem  sine  san- 
guinis  effusione  dedicatum  esi  {Heb,  ix,  16).  »  Maoe 
ergo  consurgens  Moyses  sedificavit  altare  ad  radices 
montis,  qnoniam  et  Judasi,  qni  per  Moysen  signiii- 
cantar,  primo  mane  super  montem  Calvariap  ad  ra- 
dices  Jerusalem,  et  montis  Sion  Christo  Domino 
crucem  preBpararunt ;  altare  enim  crucem  significat. 
In  hoc  enim  altari  Ghristus  Dominus  immolatus  est. 
Sed  quia  nuUa  duodecim  tribuom  de  Ghristi  morte 
se  excusare  valet,  ideo  duodecim  vituli  per  duode- 
cim  tribus  immolantur.  Et  quamvis  unus  fuerit  vi- 
tulus,  qaoniam  unus  immolatus  est  Ghristus,  tamen 
quia  unaquseque  tribus,  imo  unusquisque  homo 
tenetur  in  integrum,  ideo  dnodecim  vitulos  Moyses 
immolari  prsecepit.  Et  quidem  nnus  Ghristus  cru- 
cifizus  est,  immolatus  est ;  unusguisque  tamen,  qui 
ejus  morti  consentiens,  interfecit,  totius  Ghristi 
homicida  est^  et  quamvis  non  omnes  manos  in  Ghri- 
slam  injecerint,  omnes  tamen  Judcei  per  consensum 
occiderunt.  Possomus  etiam  et  per  doodecim  vitulos, 
duodecim  apostolos  intelligere,  qui  in  Ghristi  pas- 
sione  contristati,  et  scandalizati  et  quodammodo 
immolati  sunt.  Unde  Apostolus  ait  :  «  Si  Ghristus 
pro  omnibus  mortuus  est,  et  omnes  mortni  sunt. 
Sed  pro  omnibus  mortuus  est  Ghristus,  ut  qoi  vi- 
Yunt,  non  sibi  vivant,  sed  ei  qui  pro  ipsis  mortoas 
est  et  resarrexit  (//  Cor.  v,  15).  »  Et  unus  ergo  vi- 
tolos  fuit,  quantum  ad  immolatum,  et  duodecim 
fuerunt,  imo  multo  plures  quam  duodecim,  quantum 
ad  compatientes  et  occidentes.  Missi  sunt  autem 
«f  javenes  de  filiis  Israel,  »  per  quos  omnes  Judffios 
intelligimos,  Ghristi  morti  consentientes.  c  Et  obtu- 
leront  holocaosta^  immolaveruntque  victimas  pa- 
cificas  Domino  ;  »  quibus  et  Deus  mundo,  et  inter 
se  totus  pacatus  est  mundus.  Sed  quas  victimas  ? 
vitulos  duodecim  ;  unusqnisque  enim  unum  vitiilum 
inunolavit,  quia  quicnnque  95  Ghristi  morti  auxi- 
lium  prssbuit,  Christi  mortis  in  integrum  reus  ha- 

betur. 

«  Tulit  itaque  Moyses  dimidiam  partem  sangoinis, 
«  et  misit  in  craterem  ;  partem  autem  residuam  fu 
K  dit  super  altare.  »  Hanc  enim  sanguinem  Ecclesia 
bibit,  bic  ad  totius  populi  emundationem  abique 
gentium  effusus  est.  Partem  vero,  quam  super  altare 
fadit,  illam  sanguinis  Christi  partem  intelligimas, 
quffi  de  ipsius  manibos  et  pedibus  manans  crucis 
lignum  cruentavit.  «  Assumensque  volamen  foederis, 
tf  legit  audiente  popolo.  Qui  dixerunt ;  Omnia  qase 
«  locutus  est  Dominus  faciemas,  eterimus  obedien- 
c(  tes.  Ille  vero  somptum  sanguinem  respersit  in 
t  popolum,  et  ait  :  Hic  est  sanguis  foederis  quod 
«  pepigit  Dominns  vobiscum  soper  cunctis  sermo- 
c  nibus  his.  »  Postqoam  enim  populus  legem  sibi 
datam  audivit,  et  foedus  qaod  cum  eo  pepigerat  in- 


A  tellexit  promisit  qae  se  legem  tenere  et  foedus  ser- 
vare,  confestim  Moyses,  assomens  sangainem  et 
spargens  in  populum,  confirmavit  testamentum,  di- 
cens :  •  Hic  est  sangnis  foederis,  quod  pepigit  Do- 
minus  vobiscnm  super  cunctis  sermonibus  suis.  » 
.  Hoc  enim  et  Ghristus  fecit,  qoi  Novom  Testamentum 
confirmans^  calicem  accipiens,  ait :  *  Hic  est  calix 
Novi  Testamenti  in  meo  sanguine,  qui  pro  vobis,  et 
pro  multis  eifundetur  in  remissionem  peccatorum 
(Luc,  xxu,  2i).  »  Totum  enim  quod  Moyses  aiebat 
hoc  quod  Ghristus  postea  peregit  significabat. 

«  Ascenderunt  Moyses,  et  Aaron,  Nadab  et  Abiu, 
»  et  septuaginta  de  senioribos  Tsrael,  et  viderunt 
«  Deom  Israel,  et  sub  pedibos  ejus  quasi  opus  lapi- 
«  dis  sapphirini,  et  qaasi  coelum,  cum  serennm  est.  » 
Qnod  enim  Moyses,  confirmato  testamento,  simnl 
com  senioribns  Israel  ad  videndum  Deum  ascendit, 
significatio  erat  quod  immolato  agno,  et  Christi 
sanguine  faso^Novoque  Testamento  confirmato,  coeli 
porta  aperitur,  et  Jesus  Sacerdos  magnus,  Sancta 
saoctoram  :;ingreditar,  et  in  coelesti  palatio  ab  homi- 
nibus  Deus  videtur.  «  Ubi  enim  fnerit  corpus,  illuc 
congregabnntur  et  aquilse  [Luc.  xvii,  37).  »  Erat  an- 
tem  «  sub  pedibus  ejus  quasi  opos  lapidis  sapphirini » 
Sapphirinos  enim  coeli  sereni  habet  colorem  ;  nnde 
et  subditur  :  «  Et  quasi  coeium,  cum  serennm  est.  » 
Qui  igitur  ad  Deum  accedere,  Deum  videre,  Dei  pe- 
dibus  propinquare  desiderat,  fngiat  tenebras,  pellat 
nubes,  ejiciat  animi  perturbationes,  totus  tranquil- 

C  lus,  totus  serenus,  coelo  similis,  terrfle  dissimilis, 
quatenus  totus  clarus  et  purus  angelorum  consortia 
mereatur.  Sequitur  :  «  Nec  snper  eos,  qui  procul  re- 
«  cesserant,  misit  manum  suam. »  — «  Longe  enim  a 
peccatoribus  salus  (PasL  civiii,  155),  »  et  qoi  Deum 
fagiunt  et  funibos  peccatorum  distracti  procul  ab  eo 
recedant,  ejus  protectione  indigni  sunt.  »  Viderunt- 
«  que  Deum,  et  comedernnt  ac  bibernnt.  »  Deus  enim, 
qai  natura  invisibilis  est,  se  qaodammo3o  videri 
perroittit,  dum  qualiconque  similitudine  potentiam 
suam  demonstrat.  Unde  superins  in  rubo  ardente  se 
Moyses  eum  vidisse  testatur.  Quod  antem  isti  come- 
derint  ac  biberint,  nisi  de  supradicto  sacrificio  in- 
telligatur,  scire  non  possum.  Sanctorum  vero  et 
Deum  videntium  cibi  et  potus,  summi  boni  contem- 

D  platio  est. 

<c  Dixit  autem  Dominus  ad  Moysen  :  Ascende  ad  me 
«  in  montem,  et  csto  ibi,  daboque  tibi  duas  tabulas 
«  lapideas,  et  legem,  ac  mandata,  quee  scripsi,  ot 
«  doceas  filios  Israel.  »  Quiconque  Dominum  videre, 
alloqui  et  audire  desiderat,  ascendat  in  montem, 
propinquet  coelo,  et  totus  a  terrenis  voloptatibus 
elevetur.  Hoc  enim  Moyses  toties  in  montem  ascen- 
dens  significabat.  Quod  vero  filii  Israel  legem  et 
mandata  in  lapidibus  scripta  suscipiont,  eorum  du- 
ritiam  et  incredulitatem  demonstrat ;  lapides  enim 
erant,  ideo  dara  mandata  in  lapidibus  efformata 
suscipere  meruerunt. 

c  Surrexeruntque  Moyses  et  Josue,  minister  ejus, 
«  ascendensque  montem,  senioribus  ait  :  Exspectate 


305 


EXPOSITIO  IN  EXODUM. 


306 


»  hic,  donec  revertamur  ad  vos.  Habetis  Aaron,  et  A 

>  Har  yobiscam.  Si  quid  natum  fuerit  qafieslionis, 

>  referetis  ad  eos.  >  Ascendens  enim  Moyses  in 
moniem,  reliqait  pro  se  vicarios,  qui  lites,  quffistio- 
nes  et  discordias  yice  sua  in  popalo  dcflnirent. 

<(  Camque  ascendisset  Moyses ,  operait  nnbes 
»  montem,  et  babitavit  gloria  J)omini  super  Sinai, 
»  tegens  illum  sex  diebus.  Septimo  aatem  die  vo- 
»  cavit  eum  de  medio  caliginis.  ».  Moyses  enim  boc 
in  locOy  apostolos  et  doctores ;  mons  vero  Sinai,  mon- 
tem  Sion,  id  est  sanctam  Ecclesiam,  significat.  Ut 
enim  Moyses  in  monte  Sinai,  ita  apostoli  et  docto- 
res  in  monte  Sion  legem  sasceperant.  Nabes  vero, 
qas  montem  operuit,  est  omnis  scientiie  et  sapien- 
tise  plenitado,  quae  super  Ecclesiam  descendit  et 
pioit.  «  Habitavit  autem  gloria  Domini  super  Sinai, 
tegens  illom  nabe  sex  diebus ;  »  quoniam  virtus  mi- 
racalorum  et  gratia  Spiritus  sancti  usque  ad  sacculi 
consommationem  Ecclesiam  non  relinquit,  secun- 
dam  illad  quod  Dominas  ait :  «  Ecce  ego  vobiscum 
80 m  omnibos  diebns  usque  ad  consummationem  sse- 
cali  (Matth,  xxviii,  20).  >  Sex  enim  dies,  ut  jam 
sepe  diximus,  totam  banc  laboriosam  vitam  signili- 
cant.  <c  Septimo  autem  die  vocavit  Dominus  Moysen 
de  medio  caliginis;  »  qnia,  flnitis  bajus  vita3  labori- 
bos,  et  diebus,  de  boc  mundo,  tenebris  et  caligine 
pleno,  fideles  snos  ad  se  Dominus  vocabit. 

«  Erat  autem  species  glori2c  Domini  quasi  ignis 
»  ardens  super  verticem  montis  in  conspectu  filio- 


B 


CAPUT  XXV. 

«  Locatusque  est  Dominus  ad  Moysen,  dicens  : 
»  Loquere  iiiiis  Israel,  ut  tollant  mibi  primitias  ab 
»  omni  homino  qui  ofTeret  altronens,  accipietis  eas. 
»  Ila^^c  sunt  autem  quoi  accipere  debetis  :  aaram» 
«  et  argentum,    et  ses,  hyacintbum,   et  purparam, 

>  coccumqucbis  tinctum,  et  byssum,  pilos  caprarom, 

>  ot  pelles  arietum  rubricatas,  pelles  byacinthinaSy 
»  et  ligna  Setim,  et  oleum  ad  iuminaria  concinnan- 
»  da,  aromata  in  anguentum,  et  thymiamata  boni 
1»  odoris,  lapides  onychinos,  et  gemmas  ad  oman- 
»  dum  ephod  et  rationale.  »  Prcecipit  enim  Dominus 
Moysi,  ut  eorum  primitias  et  oblationes,  ad  taber- 
naculi  usuni,  suscipiat  qui  eas  sponte  et  voluntarie 
Domini  oiTerant.  Nullam  enim  oblationem  diligit 
Deus,  nisi  cam,  quse  cum  afTectu  animi,  et  desiderio 
ofTertar.  H(ec  sunt  autem  prima  munera,  qu»  filii 
Israel  Domino  obtalerunt,  unde  et  primitise  non 
immerito  vocantur.  «  Hsec  sunt,  inquit,  quse  accipere 
»  debetis ;  aurum,  et  argentum,  et  o^s.  »  Aurum  pro 
sapientia  ponitur,  unde  scriptum  est :  «  Desiderabilis 
thesaurus  requiescit  in  ore  sapientis  (Prov,  xiv  , 
33).  »  Et  Apostolus  :  «  Habetis,  inquit,  tbesaurum 
istum  in  vasis  tictilibus  (II  Cor,  iv,  7).  »  Argentom 
autem  eloquii  puritatem  designat;  unde  Psalmista 
ait  :  «  Eloquia  Dei,  eloquia  casta,  argentom  igne 
examinatum  (Psa/.  xi,  7).  >  JEs  vero  quia  prae  csete- 
ris  metallis  clarius  sonat,  facundiam  et  eloquentiam 
significat.  Unde  Apostolus  :  «  Si  linguis,  ait,  homi- 


»  ram  Israel.  >  Illudenim  estgloria  Domini :  in  quo-  p  num  loquar,  et  angelorum,   charitatem  autem  non 


conqne  glorificatur  Dominus.  Si  enim  videns  ignem, 
glorifices  Dominum,  gloria  Domini  est  ignis.  Simi- 
liter  aotem  sol,  luna,  et  stellae  gloria  Domini  sunt, 
quoniam  in  eis  glorificatur  AO  Dominus,  et  ad  hunc 
modam,  cstera.  «  Ingressusque  Moyses  medium 
•  nebolffi,  ascendit  in  montem,  et  fuit  ibi  quadra- 
»  giata  diebus  et  qoadraginta  noctibus.  »  Non  im- 
merito  qnidcm  Vetas  Testamentum  ohscurum  et 
profondom  est,  siquidem  in  nebola  et  caligine  da- 
tom  est ;  illa  enim  nebula  prffitendebat  banc  obscu- 
ritatem  qaam  nos  modo  sentimns.  Et  quia  nos  quo- 
qoomodo  nebulam  et  profandiorem  hujus  libri 
ealiginemintrare  incipimus,  omnipotentem  Dominum 
deprecemnr,  qui   lucem  habitat  inaccessibilem,    ut 


habeam,  factus  sum  velut  a?s  sonans,  aut  cymbalum 
tinniens  (ITor.  xiii,  i).  >  Aurem  igitur,  argentum 
et  ses  simul  ad  tabernaculi  ffidificium  deferantar^ 
quoniam  sapientia  sine  veritate,  et  eloquentia,  mala 
et  inutilis  est;  ideoque  de  sapientibus  sine  veritate 
scriptum  ost  :  «  Sapientes  sunt,  ot  faciant  mala ; 
bene  autem  facere  nesciunt  (Jer,  iv,  21).  »  De  mul- 
tis  quoque  et  infacundis  sapientibus  dicitur  :  «  Canes 
multi,  non  valentes  latrare  (l$a.  lvi,  10).  »  Et  il- 
lud  :  «  Qui  abscondit  frumentum,  maledicitur  ia 
popnlis  (Prov.  xi,  26).  »  Itemqae  :  <c  Sapientia  oc- 
culta,  et  thesaurus  absconditus ,  quffi  otilitas  in 
atrisque?  (£cc/i.  xx,  32.)  >  Habet  igitor  Dei  taberna- 
culum  aurum,  id  est  sapieutiam  ;  habet  et  argentum. 


ea  qoffi  Moysi  in  caligine  dedit,  nobis  in  luce  reve-  q  id  est  eloquii  puritatem;  habet  et  ffis,  idest  eloquen- 


lare  digaetar.  Illud  quoque  non  vacat  a  mysterio 
qood  in  quadraginta  diebus  lex  data  est ;  quadragena- 
rios  eaim  nomerus  ex  quatuor  et  decem  constat ; 
qoataor  eaim  decem,  et  decies  quater  quadraginta 
sont.  lo  decem  ergo  Vetus,  in  quatuor  vero  Novum 
Testamentum  accipias,  quoniam  illud  in  decem 
mandatis,hoc  in  quatuor  Evangeliis  continetur;  dies 
ergo  qoadraginta  significant,  quoniam  ambo  Testa- 
menta  onum  sont,  et  alterum  in  altero  datum,  et 
sine  altero  alternm  esse  non  potest,  sicut  in  quadra- 
ginta,  qoatoor  et  decem  sine  se  esse  non  possunt : 
ntramqae  enim  Testamentum  novum  fit,  si  spiritua- 
liter  intelligamas. 


tiffi  fecunditatem.  Tale  ego  ffi.dificiam4  talem  decet 
habere  materiam.  Sequitur  :  «  Hyacinthum,  et  pnr- 
puram,  coccumqoe  bis  tinctum,  et  byssom.  »  Hffic 
autem  et  Josephos  exponens,  quatuor  elementa  si- 
gnificare  dixit,  volens  per  hyacinthum,  qui  aerei 
coloris  est,  aerem  significari ;  per  purpuram  vero, 
aquam,  quia  ex  piscium  sanguine  tingitur,  qui  de 
aqua  oriuntur  et  in  aqua  versantur.  Coccum  vero, 
quoniam  penitus  ardentis,  et  sanguinei  coloris  est, 
ignein  significare  voluit.  Byssum  vero  terram,  quo- 
niam  de  terra  oritur.  Per  hoc  nimirum  significare 
volcns,  quoniam  Dei  tabernacali  homines  ipsi  ma- 
teria  soiit,  et  sicut  ex  his  quatuor  elementis  con- 
stituitur  homo,  ita  ex  hominibus  Dei  tabernacolom 


307 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


308 


conslituilur.  Aliter  antem  per  has  qualuor  res  nobi-  A  sanctos  intelligimas,    qui  qnoniam  per  fidem  vlce- 


lissimas,  quataor  virtates  principales  intelliguntur, 
in  quibus  cffiterae  omnes  virtutes  continentnr,  et  sine 
quibus  vance  ot  inutilesesse  probantur;  sunt  autem 
h«c,  prudentia,  justitia  ,  fortitudo  ,  temperantia. 
Hjacinthus  igitur,  qai  cceiestem,  et  divinum  colo- 
rem  habet,  prudentiam  significat,  quae  de  ccelesti- 
bus  a  Deo  descendit,  secundam  illad  :  «  Omnis  sa- 
pientia  a  Domino  Deo  est  (Eccli.  i,  i).  »  Parpura 
vero,  qna  reges  et  principes  induuntur,  jusiitiam 
designal.  Unde  et  his  q»ii  purpura  induli  sunt  dici- 
tur  :  «  Diligite  justitiam,  qui  judicatis  terram  (Sap. 
I,  i).  »  Per  coccum  vero,  qui  sanguinei  coloris  est, 
fortitudo  signatur,  qua  SS.  marlyres,  usque  ad  san- 


runt  regna,  seternas  adepti  sunt  repromissionea  ? 
Bene  autem  Setim  spinas  interpretatur ;  siquidem 
viri  sancti  per  multas  tribulationes  intrant  in  regna 
coelorum.  Setim  aatem  locus  est,  de  quo  io  libro 
Numeri  dicitar  :  c  Morabatur  autem  eo  tempore 
Israel  in  Setim  (Num.  xxv,  i).  »  Gsetera  aotem, 
quae  sequuntur,  suo  loco  exponenda  reliquimus. 
Nunc  autem  quod  instat,  dicamus. 
«  Facientque  mihi  sanctuarium,  et  habitabo  in 

>  medio  eorum.  Juxta  omnem  similitadinem  tabema- 

>  culi,  quod  ostcndam  tibi,  et  omnium  vusonim  in 
»  cultum  ejus;  sicque  facietis  illud.  »  Sanctuarinm, 
totum  tabernaculum  dicit,  quod  ad  eam  similitadi- 


1- 


guinem  pagnantes,  in  Christi  fide  fortissimi  exstitc-  ^  nem  fieri  jubet,  quae  Moysi  in   monte  monstratur 


rant.  At  vero  per  byssum,  qui  de  terra  orilur,  tem- 
perantia  intclligitur,  quoniam   sicut  terra  omnium 
elementorum   media    est,    et  in  se    omnia   rccipit 
elementa,  ita  et  temperantia  inter  omnes  virtutes 
media  discurrit,  omnesque  conciliat,  atque  conjun- 
git.  Hsec  autem  in  Dei  sedificio  posita  sese  respiciunt, 
et  sibi  vicissim  decorem   ct  pulchritudinem  submi- 
uistrant;   aurum  ad  argentum  inspiciat,  et  sapiens 
sine    pnritate   eloquii    non     loqoatur  ;   argentum 
respiciat   aurum  ,    et    sine   sapicntia  ipsum   c[uo- 
que ,  quod    parum   et    verum    est  ,   non   dicalur. 
H7  Non  enim   quod  verum  est,  dicere  idoneum,  et 
utiie  est,  et  non  magis  mcntiri,  qoam  vcrum  dicerc, 
aliquando  nocet.  Aurum  quoqae,    et  argentum  ses 
intueatur,  ut  nec  sapientia,  nec  veritas  sit  otiosa.  G 
Otiosa  quidem  est,  si  non  dicatur,  si  non  proferatur, 
si  ceris,  vocisque  sono  non  audiatur.   JEs  quoque 
anrum  et  argentum  attendat ,  et  qui  facundus  et 
eloqnens  est,  sine  sapientia,  et  veritate,   silentium 
habeat.  Similiter  autem  prudentia  ,   jastitia,  forti- 
tudo,  temperantia,  quse  per  hyacinthum,  purpuram, 
coccom,  et  byssum   intelliguntur  ,    sic  consentiant 
seqae  vicissim  sequantur,  quoniam  unaquaelibet  ca- 
rum    sine  cseteris   inutilis  est.  Sapiens  enim   erat 
Salomon,  sed  quia  fortitudine  carebat,  a  mulieribus 
victus  est.  Ozias  rex  jostus,  quia  temperantiam  non 
habait,  ab  hostibus  interfectus  est.  Fortissimus  inter 
omoes  fuit  Samson,  sed  sapientise   pauper,   ocnlos 
amisit.  Sed  quid  de  temperantia  dicam  ?  quse   nisi 


Non  solum  enim  verbis  narrata,  sed  spiritoali  qaa- 
dam  visione  hoec  Moysi  a  Domino  fuisse  revelata, 
non  incongroe  dici  potest.  Totum  autem  tabemacn- 
lum  in  duo  dividitar,  in  Sancta  videlicet,  et  Sancia 
sanctorum.  Unde  Apostolus  :  c  Tabernaculum,  in- 
quit,  factum  est  primum,  in  qa6  erat  candelabram, 
et  mensa  et  propositio  pannm,  qaod  dicitur  Sancta 
(Heb.  IX,  i2).  »  Post  velamentum  aatem ,  secundum 
tabernaculum,  quod  dicitur  Sancta  sanctoram,  au- 
reum  habens  thuribnlum,  et  aream  testamenti,  cir- 
cumtectam  ex  omni  parte  aaro,  in  qua  urna  anrea, 
habens  manna,  et  virgam  Aaron  quce  fronduerat,  et 
tabulas  testamenti.  Haec  autem  ideo  prsemisi,  ut  de 
arca  locuturi  facilius  quid  significent  intelligamus. 
«  Arcam  de  lignis  Setim  compingite,  cujus  longitu- 

>  do  habeat  duos  et  semis  cubitos;  latitudo  cubitum  et 

>  dimidium;  altitudo  similiter  cubitam,etsemissem, 
»  et  deaurabis  eam  auro  purissimo  intas  et  foris.  > 
Quid  enim  per  hanc  arcam,  nisi  Ecclesiam  catholi- 
cam  intelligamus?  Non  antem  hanc,  quse  in  hoc 
mundo  adhuc  degens,  multas  injurias  patitnr;  imo 
illam,  quae  coeli  velamentum  transgressa  jam  habitat 
et  moratur  in  Sancta  sanctomm.  De  qaa  Apostolus 
ait  :  u  Illa  autem  Jerusalem,  quae  sursum  est,  libera 
est,  quse  est  mater  nostra  {Gal,  iv,  16).  •  De  hac 
autem  arca  et  Joannes  apostolus  ait  :  c  Et  apertam 
est  templum  Domini  in  coelo,  et  visa  est  arca  testa- 
menti  ejus  in  templo  ejus  (Apoc,  xi,  19).  >  Hffic  au- 
tem  arca  compingitur  atque  construitnr  de   lignis 


aliaram  auxilio  virtnium   muniatur,  facile  Deum  et  D  Setim,  id  est  de  lignis  fortibns,  et  imputribilibas, 


veritatem  negare  compellit ;  ipsa  tamen  cffiterarum 
est  condimentum,  atque  sine  ea  omnes  alia;  vanse 
et  stnltffi  esse  videntur.  Cffitera  videamus. 

t  Pelles  caprarum,  et  pelles  arietum  rubricatas, 
pelles  hyacinthinas  et  lignum  Setim.  »  Ha^c  quoque 
ad  tabernacali  construciionem  olferri  jubeniur.  Offe- 
runt  ergo  pilos  caprarum,  ut  peccatoribus  ad  poeui- 
tentiam  venieniibus  nondesintcilicia  quibus  induan- 
tur.  Offerunt  auiem  et  pelles  arieium  rubricatas,  ut 
et  martyres  inveniant  indumentum  ;  olferunt  et  pelles 
hyacinthinas,  quibus  pra?Iaii  quiqne  induti  soia  coe- 
lestia  contempleniur.  Sed  quid  per  ligna  Selim,  quae 
fortia  et  imputribilia  esse   perhibentur ,    nisi  viros 


de  lignis  spinarum,  de  quibns  Ghristus  coronatar. 
Christi  namque  corona,  sancti  sunt ,  quoniam  pro 
ipsis  et  certavit,  et  vicit,  et  corooatus  est.  Omnis 
autem  hujus  arcae  dimensio  aliquid  imperfectionis 
habere  videiur,  quoniam  et  in  longiiudine  et  in  lati- 
tudine  dimidium  posuit;  in  altitadine  vero  semis- 
sem.  Hoc  autem  ideo  fit,  quia  illa  nobilis  et  coele- 
stis  arca  nondum  perfecta  est,  neque  ad  sflecoli 
consummaiionem  perficietur ;  quotidie  enim  aliqni 
aedificaniur  in  ea ;  quotidie,  deferentibns  angelis , 
lapides,  id  est  sanciorum  animae,  illuc  ascendunt, 
cx  quihus  ejus  muri  aedificaniur  (229).  Unde  Psal- 
misia  aii :  «  Benigne  fac,  Domine,  io  bona  voluutate 


(229)   God.  S.   Cr.  in  Lauront.  aliquid  tedificatur  in  en. 


309 


EXPOSITIO  IN  EXODUM. 


3i 


0 


tna  Sion,  at  sdificentnr  mnri  Jemsalem  {Psal.  l,  A  ocalus  non  yidit,  nec  auris  audivit,nec  iu  cor  iiomi- 


20).  »  Unde  et  sanctorum  animabus  a  Domino  dici- 
tor  :  «  Adhuc  sustincte  modicum  tempus,  donec  im- 
pleatar  namerus  fratram  vestrorum  (Apoc.  vi,  ii).  i» 
Non  enimperfectam  beatitudinem  habebunt  sancti, 
donec  aoimabus,  corporibus  conjunctis,  tota  simul 
sanctorum  muititudo  saper  caelos  elevetur.  £t  tanc 
qoidem,  omnibus  perfectis,  nihil  erit  in  quo  haec 
arca  crescat,  nihil  erit  in  quo  minui  timeat;  nihil 
tunc  babebitdimidium.  quia  u  cum  vencrit  qaod  per- 
fectum  est,  evacuabitur  quod  ex  parte  est  (/  CoV' 
ziu,  10).  >  Deauratur  autem  auro  purissimo  intus 
et  foris,  quia  sapientise  nitorem,  quem  interius  ha~ 
bet,  foris  qooque  prsedicando  monstrabit.  Qui  enim 
sibi  datam  sapientiam  celant,  ilii  intus,  et  non  foris 


nis  ascendit,  qase  praeparavit  Deus  diligentibns  se 
(/  Cor,  II,  9).  »  Christus  quoquc  non  solum  eam  le- 
vabat,  sed  etiam  super  ca}los  exaltabat,  quando  di- 
cebat  :  t  Beati  pauperes  spiritu,  quoniam  ipsorum 
est  regnum  ca^lorum.  Beati  mites,  quoniain  ipsi 
possidebunt  terram  {Matth,  v,  3),  b  etc.  Non  ergo 
separentur  vectes  a  circulis,  non  reccdant  doctores 
ab  Evangeliis,  semper  prmsto  sint,  semper  ad  arcam 
ferendam,  et  Evang<*,lium  prajdicandum  sint  parati, 
ut  valeant  reddere  rationem  de  quibuscimque  fuerint 
interrogati ;  ne  fortc  tunc  circulos  qua^rant,  et  non 
inveniant,  quando  eis  respondere,  et  arcam  elevare 
necesse  fuerit. 

«  Ponesque  in   arcam  testificationera,  quam  ego 


sunt  deaurati.  Gum  enim  Apostolus  dicit  :  c  Sapien-       »  dabo  tibi.  »  Hanc  au.tem  testificationem  legem  in- 


tiam  SS  loquitur  inter  perfectos  (I  Cor.  ii,  C),   > 
tunc  intoa  et  foris  se  deaaratos  esse  signiGcat. 

c  Faciesque  auper  coronam  auream  per  circu- 
t  itam.  >  Qaid  est  enim  quod  hicc  arca  per  circu- 
itnm  coronatur,  nisi  quia  sanctorum  multitudo,  quse 
per  hanc  arcam  signiiicatur,  jam  bello  peracto  et 
superatis  inimicis,  pro  victoria  et  triompho  a  Deo 
fistcoronata?  «  Nemo  enim,  ait  Apostolus,  corona- 
bitur,  nisi  qui  legitime  certaverit  (II  Tim.  ii,  3).  » 
Itemque  :  «  Bonum  certamen  certavi,  cursam  con- 
sommavi,  fidem  servavi ;  de  reliquo  reposita  est  mihi 
corona  jnstitifle  {11  Hm.  iv,  7).  >  Coronator  ergo 
tota  arca,  coronatur  et  unusqaique,  qui  est  in  arca, 
qaoniam  et  singuli  proprias,  et  omnes  simul  ^mam  q 
habent  coronam.  «  Facies  et  quatoor  circolos  au- 
9  reos,  quos  pones  per  qaatuor  angulos  arcse  :  duo 
>  circuli  sint  in  latere  ano,  et  duo  in  altero.  »  Qua- 
taor  enim  circuli,  quatuor  sunt  virtutes  principaies, 
sine  quibus  hffic  arca  nec  moveri,  nec  portari  po- 
test.  Ponuntur  aatem  per  qnatuor  arc»  angulos,  ut 
hioc  habeat  prudentiam,  inde  justitiam,  hinc  forti- 
tudinem,  inde  temperantiam.  Quatuor  quoqae  Evan- 
gelia,  per  qaatnor  circulcis  intelliguntur,  quoe  quo- 
niam  sapientie  fulgore  rutilant,  non  immerito  auro 
eomparantur ;  horum  autem  pncdicatione  hsec  arca 
coostniitor»  levatur  et  portatur.  «  Facies  quoque 
n  Tectes  de  lignis  Setim,  et  operies  eos  auro,  indu> 
»  cesqoe  per  circalos,  qui  sint  in  arcoe  lateribus,  ut 


tellige,  quam  in  duabus  tabulis  lapideis  Dominus 
scripsit.  Ho^c  autem  in  arca  posita  est,  quoniam  san- 
ctorum  cordibus  tradita  est.  Et  bene  lex  in  arca 
clauditur;  Evangelium  autem  circa  eam  per  quatuor 
angulos  ponitur,  quoniam  legis  ritus,  et  ca^remonise 
absconsae  jacent;  EvariReliorura  vero  prfficepta  pcr 
quatuor  mundi  partes  dilTunduntur  et  prfledicantur, 
Erat  autem  in  hac  arca,  ut  Apostolus  ait,  «  urna 
aurea  habens  manna  (Utbr.  ix,  4),  »  per  quod  Chri- 
stum  intelligimus,  omnis  sapientise  et  scicntise  dul- 
cedine  plenum.  Erat  ibi  et  virga  Aaron,  qua^  fron- 
duerat,  id  est  Virgo  Maria,  quse  arida  et  sine  scraine 
peperit  iilium. 

«  Facies  et  propitiatorium  de  auro  mundissimo  : 
»  duos  cubitos  et  dimidium  habcbit  altitudo  ejus, 
»  semissem  et  cubitum  latitudo.  »  Propitiatorium, 
oraculum  vocat,  quo  arca  tegebatur  (230).  Merito 
autem  aica  Dei  sanctarum  animarum  et  beatorum 
spirituura  collectio  est,  et  propitiatorium  appellator : 
quoniara  Dei  cleraentiam,  et  propitiationera  super  se 
seraper  intuentes,  non  solum  quu»  petunt  et  orant, 
verum  et  quaecunque  desiderant,  adipiscuntur  :  nihil 
enira  aliud  velle  possnnt,  nisi  quod  Dominum  velle 
cognoscunt.  Et  si  igitur  aliquid  dcsiderant,  sic  illud 
desiderant  ut  a  Dei  voluntate  non  reecdiint.  Est  ct 
propitialoriura  de  auro  mundissimo,  quoniam  tam 
sapienter  propitiatur  Deus,  ut  sua  propitiatione  nun- 
quara  fallatur,  quoniam  nisi  psenitenti  nulli  unquam 


>  portentnr  in  eis.  Qui  sempererunt  in  circulis,  nec  |v  propitiatur.  At  vero  homines  illis  raultoties  propitii 

»  unqaamextraheoturabeis.  i»  Quid  enim  pervectes,  "        '  "'  ^'        "   "' 

nisi  doctores?  Hi  autem  sunt  de  lignis  Setim,  utpote 

fortes,  ffitemiy  indeficientes.  Qui  ideo  auro   operti 

dicontur,  qaoniam  sapientise  luce  pra^fulgent.  Indu- 

contar  autem  per  circulos  aureos,  ut  arca  portetur 

in  eis,  quoniam  Evangelioram  sententiis  involuti  ad 

arcam  sublevandam  debent  esse  parati.  Unde  et  in 

circolis  semper  esse,  et  nunquam  ab  eis  extrahi  recle 

jubentur,  ut  qaoties  arcam  elevari  necesse  fuerit, 

nolla  in  eis  mora  inveniatur.  Arcam  enim  elevare, 

est  sanctoruni  virtates,  triuraphos,  gloriam,  et  hono- 

rem,  et  beatitndinem  verbis  extollere,  et  prfledicare. 

Arcam  enim  Apostolus  levabat,  cum  diceret :  «  Quse 


sunt,  quibus  propitii  esse  r:on  deberent.  Et  quoniam 
nec  semper,  nec  omnibus  propitiatur  Deus,  idoo  in 
propitiatorii  quoque  dimensione  imperfectum  ali- 
quid,  semissera  videlicet  et  dimidiura  posuit. 

«  Duos  quoque  cherubira  aureos  et  productiles 
»  facies  ex  utraque  parte  oraculi,  et  cherubim  unus 
»  sit  in  latere  uno  oraculi,  et  alter  in  altero,  utrum- 
>  que  latus  propitiatorii  tegant,  expandentes  alas, 
»  et  operientes  oraculum.  »  Quid  enim  per  duos  che- 
rubira  nisi  duo  Testamenta  intelligere  debemus?  In- 
terpretatur  enira  cberubira  scicntix  plcnitudo;  at 
vero  scientiae  plenitudo  in  his  duobus  continetur. 
Qui  bene  aurei  et  productiles  esse    dicuntur,  quo- 


(230)  Errata  editio    corrigitar   a  cod.  S.  Cr.  in  Laurent. 


311 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SI6NIENSIS. 


312 


Diam  et  saplentia  fulgent,  et  non  sine  magno  labore  A 
in  cordis  incade  formari  possunt.  Est  aatem  cheru- 
bim  unus  in  iatere  uno  oracuii,  et  alter  in  altero, 
quoniam  nisi  per  eos,  nemoad  oraculum  venire  potest. 
Nemo  enim  Denm  propitium  inveniet,  nisi  prius  ab  his 
fidei  documentasuscipiat ;  hseceaim,  priusetiam  qaam 
S9  scriberentur,  Abraham  et  cffiteri  patriarchse  do- 
cuerunt;  omnis  enim  divina  sapientia  hinc  manavit. 
Tegunt  autem  utrumque  latus  propitiatorii,  quate- 
nus  ipsum  propitiatorium,  et  quseconque  sub  eo 
sunt,  id  est  arca  et  vectes,  Ecclesia  et  doctores,  sa- 
pientia  et  scientia  repleantar  :  et  videntes  eorum 
alas,  volare  discant,  quoniam  in  pennis  eorum  sa- 
nita<i  est,  omnesque  eorum  sententiee  homines  ad 
caelestia  ferunt :  his  enim  alis  volant,  his  ad  corda  _ 
hominnm  dilabuntur. 
c  Respiciantque  se  mutuo  versis  vultibus  in  Pro- 

>  pitiatorium,  quo  operienda  est  arca;  in  qna  po- 
»  nes  testimonium,  quod  dabo  tibi.  Inde  prsecipiam, 
1»  et  loqoar  ad  te  supra  propitiatorium,  ac  de  medio 
t  duorum  cherubim,  qui  erunt  super  arcam  testimo- 
t  nii,  cuncta  qus  mandabo  per  te  filiis  Israel.  > 
Quod  cherubim  se  matuo  respiciant,  amboram  te- 
stamentorum  amicitiam  et  concordiam  significat; 
idem  enim  ambo  testantur  et  dicunt.  Habent  autem 
vultus  versos  in  propitiatorium,  quo  tegitur  arca, 
quatenus  ab  omnibus  videantor  et  cognoscantur, 
nuHnsque  in  arca  et  sanctorum  congregatione  sit, 
qai  eorum  faciem  extraneam  et  incognitam  habeat. 
Hoc  autem  illi  audiant,  qui  sacras  Scripturas  me- 
ditari  negligunt.  In  hac  autem  arca,  ut  superius  di-  ^ 
xerat,  testimonium  ponere  jubetur,  per  quod  tabulffi 
testamenti  intelliguntur;  qnatenus  S.  Ecclesia  nun- 
quam  legis  sibi  datse  obliviscatur;  et  quoniam  duo 
sunt  Testamenta,  Yetus  videlicet  et  Novum ;  ideo  bis 
in   arca   Testamentam    ponere    jussit.   Sequitur  : 

c  Inde  prsecipiam,  et  loquar  ad  te,  •  id  est,  si  qaando 
tibi  loquar,  si  qua  filii^  Israel  per  te  mandavero, 
ibi  rae  queeras,  ibi  me  invenies,  inde  tibi  loquar ; 
unde?  super  propitiatorium  et  de  medio  duorum 
cherubim.  Qui  ergo  vult  loqui  cum  Deo.  veniat  ad 
cherabim,  currat  ad  Scriptnram  testamenta,  ibi- 
que  Dominum  et  loqaentem,  et  propitiantem  inve- 
niet.  Vis  enim  in  cherabim  Dominum  loquentem 
audire  ?  «  Ego,  inquit,  sum  Dominus  Deus  tuus,  qui  d 
eduzi  te  de  terra  iEgypti  :  non  habebis  Deos  alienos 
absque  me  (Levit,  zi,  45).  »  Et  in  Novo  :  c  Ego  sum 
ostium;  per  me  si  quis  introierit,  salvabitur  {Joan, 
X,  9).  >  Sic  igitur  loquitar  Deus  de  medio  cheru- 
bim. 
«  Facies  et  mensam  de   lignis  Setim,  habentem 

>  doos  cobitos  longitudinis,  et  in  latitudine  cubitum, 
M  et  in  altitudine  cubitam  ac  semissem,  et  ioaurabis 
eam  auro  mondissimo.  »  Post  arcffi  fabricationem, 
mensamMoyses  facerejubetur,  quse  qoidem  idipsum 
significat,  quod  modo  cherubim  sigoificare  diximus. 
Mensa  enim  hoc  in  loco  divina  sapientia  intelligi- 
tur,  de  qua  mensa  scriptum  est ;  «  Parasti  in  con- 
spectu  meo  mensam    {PsaL  xxii,  5).  »  Itemque  : 


«  Fiat  mensa  eoram  eoram  ipsis  in  laqnenm  {Psal, 
Lxviii,  22).  «  Divina  namqne  Scriptura  et  cherubiiD  \ 
dicitur,  quoniam  omnis  scientiae  est  plenitndOy  et 
quibasdam  velocibns  alis  subito  volans  omxiia  rt- 
plet;  et  mensa  vocator,  quia  multis  diversisqoe  de- 
liciis  animam  pascit.  Pit  antem  heec  mensa  de  lignis 
Setim,  quee  fortia  qoidem  et  imputribilia  sunt^  per 
quod  divinam  Scriptnram  setemam  et  indeficientem 
demonstrat.  Est  autem  mensa  ista  et  in  longitu- 
dine,  et  in  latitudine  perfecta,  et  sine  diminu- 
tione,  quoniam  neque  in  longitudine,  neque  in  la- 
titudine  semissem  habet;  in  altitndiae  vero  semis- 
sem  habet,  onde  et  imperfecta  in  altitudine  esse 
videtur;  ad  semissem  namque  ut  cnbitus  perficiatur, 
semper  addere  aliqoid  necesse  est;  cnbitus  autem 
nihil  indiget.  Et  bene  quidem  in  longitodine  el  la- 
titudine  diminutionis  nihil  habet  hsec  mensa ;  quo- 
niam  nsque  ad  seeculi  consummationem,  qaae  est 
ejos  longitodo,  conctis  ad  eam  venientibus,  spiri- 
tualem  cibom  sofficienter  ministrabit.  In  latitadine 
quoque,  qna  per  universos  mundi  terminos  dilatator, 
nihil  habens  diminntionis,  abundanter  reficit  omnes; 
at  vero  cum  in  altom  se  extendit,  nt  de  superioribus 
loquatur,  qooniam  de  Deo,  et  de  nnitate,  et  Trinitate, 
qualiter  etiam  Spiritus  sanctus  a  Patre  et  Pilio  pro- 
cedat,  nos  ad  plenum  instruere  et  satiare  non  valet, 
magnam  in  altitodine  diminutionem  hsec  mensa 
habere  viMur.  Beatus  enim  Panlus  in  altitndinem 
captos,  qucedam  se  audisse  dicit,  quee  super  hanc 
mensam  ponere  non  andet.  «  Audivi,  inquit,  enim 
arcana  verba,  qu(e  non  licet  homini  loqui  {II  Cor. 
XII,  4|..B  Quee  enim  loqui  non  iicet,  nec  scriberc 
licet ;  quse  vero  scribere  non  licet,  super  hanc  men- 
sam  non  ponuntur.  Est  enim  hsec  mensa  divina 
Scriptura.  Patet  igitur,  quantum  diminutionis  hae<: 
mensa  in  altitudine  habesft ;  est  autem  anro  mon- 
dissimo  inaurata,  quoniam  sincerissimo  sapientise 
et  scientiee  nitore  tota  refolget,  Seqnitur  : 
«  Faciesqoe  illi  labium  aurenm  per  circnitum,  et 

>  ipsi  labio  coronam  interrasilem,  altam  quatoor 
9  digitis,  et  super  illam  alteram   coronam  aureo- 

>  lam.  »  Quid  est  eaim,  quod  huic  mensse  labinm 
fieri  jubetor?  nunquid  ipsa  iocutura  est,  et  dictura  : 
«  Domine,  labia  mea  aperies,  et  os  meum  annuntia« 
bit  laodem  toam?  »  {Psal.  l,  17.)  Ipsa  certe  hoc  di- 
cit,  quoniam  quicunque  hoc  dicit,  per  eam  dicit : 
imo  ipsa  non  per  se,  sed  per  alios  hoc  dicit  : 
illi  ergo  sunt  hujus  labia,  per  quos  haec  dicit.  Vos 
qaidem  vos,  apostoli,  hujus  mensse  labia  estis;  vos 
labia  aurea  in  circoita  ejus.  omnes  ejus  delicias  de- 
voratis.  Tu  labium  anreom  beate  Paule,  quid  dicis  ? 
Vis  audire  quid?  c  Sapientiam  loquimur  inter  per- 
fectos  (/  Cor,  \\,  6).  »  Vere  utique  hoc  labiom  au- 
reum  est.  Et  illud  quidem  labium  aareum  est,  a  quo 
dicitur :  «  In  principio  erat  Verbum  {Joan.  i,  1).  » 
Quid  est  hoc,  quod  dicere  volui  ?  Omnes  enim  apo- 
stoli  labia  aurea  sunt.  Indulge  mihi,  Deus,  indulge, 
qui  poliutis  labiis,  de  labiis  aoreis  loqui  prsesumo. 
Et  ipsi  quoque    labio  fecit   coronam  interrasilem. 


313 


EXPOSmO  IN  EXODUM. 


3U 


altam  SO  qaatuor  digitb.  iNon  orgo  mensa,  sed  la-  A 
liiam  coronator.  Quis  enim  regum,  sicut  apostoli, 
dignas  unqaam  fuit  corona?  Qais  tot  hostes  yicit? 
Qois  tot  regna  superavit  ?  Quis  toties  de  snis  ad- 
Tersariis  triumphavit?  De  hac  enim  corona  certus 
Apostolus  dicehat:  «  De  reliquo  reposita  est  mihi 
eorona  jastitie  (II  Tim.  iv,  8).  »  Hahet  igitar  labiam 
coronam  interrasilem,  sculptam  et  variatam,  multo- 
<|ae  artificio  compositam,  qaoniam  per  multos  la- 
bores  victoriie  palmas  et  coronas  apostoli  suscepere- 
ront.  Hsc  antem  corona  qoatnor  digitis  alta  esse 
dicitar,  quia  qoatoor  mundi  partibus  superatis,  hanc 
sai  satagninis  pretio  apostoli  mercati  sunt.  Ergo 
joxta  regnomm  mensuram  crevit  et  quantitas  co- 
ronae.  Nam  et  mondi  principes  quot  regna  vincebant, 
tot  sibi  diademata  antiquitus  imponere  solebant. 
Fecit  autem  et  alteram  coronam  aureolam  soper 
illam.  Primam  ergo  coronam  habent,  quia  mundum 
vicerant;  secundam  vero,  quia  vitia  snperaverunt. 
Sie  ergo  apostoli  Ecclesia^que  doctores  duas  meren' 
tar  habere  coronas ;  nnum  pro  eis,  quos  ad  fidem 
eonyertant,  de  qua  Apostolus  ait  :  «  Itaque,  fratres 
mei  charissimi  et  desideratissimi,  gaudium  meum 
et  corona  mea,  sic  state  in  Domino,  charissimi. 
(P^.  iv,  1).  »  Alteram  vero  pro  vitiis  et  malignis 
spiritibus  superatis,  qua  quidem  Ghristi  confessores 
eoronantur. 

c  Quatuor  quoqne  circulos  aureos  prseparabis,  et 
<c  pones  eos  in  quatuor  angulis  ejasdem  mensee  per 
«  singalos  pedes.  Subter  corona  erant  circali  aarei*  C 
«  at  mittantur  vectes  per  eos,  et  possit  mensa  por- 
(c  tari.  »  Qnid  vero  quatuor  circali  aurei,  et  quid 
vectes  significent  in  arcse  constructione,  saperius 
dictom  est.  Qoatoor  eoim  circuli,  quatnor  sont 
virtates  principales  ;  vectes  vero,  episcopi  et  docto- 
res.  Sunt  aotem  isti  circuli  in  quataor  angulis,  ot 
omnibns  ad  mensam  venientibos  primi  occurrant. 
Hnjas  etenim  mensse  cibis  ille  indignos  est,  qui  per 
bos  circnlos  intrare  non  volt.  Hiec  est  enim  illa 
angasta  porta,  de  qaa  dicitor :  «  Intrate  per  an- 
gastam  portam,  qaee  ducit  ad  vitam  (Luc.  xiii,24).  » 
Qai  ergo  his  circolis  non  tenetar;  scilicet  qui  pru- 
dentiam,  justitiam,  fortitadinem  et  temperantiam 
non  costodit,  hnjus  se  mensro  facit  indignom.  Per 
hos  ergo  circnlos  transeant  vectes,  his  virtotibas  rv 
eatenati  et  connexi  teneantnr  episcopi  et  doctores  • 
nonqnam  ab  eis  recedant,  nunquam  pradentise, 
nnoqaam  fortitodinis.  nunqoam  temperantisB  obli- 
viscantar.  His  enim  vectibus  portatur  mensa,  quo- 
niam  ab  episcopis  spiritualis  alimoniee  ciharia  de- 
ferentibos  nutritor  populas.  Qaod  autem  circuli 
sobter  coronam  ponantur,  hoc  est  intelligere,  qaod 
omnes  qoicunqae  circalis  adhserent,  digni  sont,  qui 
eoronari  debeant.  Seqaitur  :  «  Ipsos  qooque  vectes 
«  facies  de  lignis  Setim,  et  circumdabis  auro,  ad 
•  sobvehendam  mensam.  »  Beati  episcopi  si  hoc 
intelligant,  si  se  ligna  Setim,  ligna  fortia  et  impu« 
tribilia,    esse    cognoscant,  si  auro   circomdati,    et 


virlutum  nitore,  et  sapicntieR,  et  scientise  luce  proB- 
fulgeant. 

c<  Parabis  ct  acetabula,  ac  phialas,  thurihala,  et 
c<  cyathos,  in  quibas  ofTerenda  sont  libamina,  ex 
«  auro  purissimo.  n  Quid  nos  peccatores  faciemns 
ad  libamina  ofTerenda  vocati,  cum  de  a aro  purissimo 
Deus  omnia  hsec  fieri  proBcipiat  ?  Per  hoc  enim  mi- 
nores  gradus  E:clesiffi  intelligimus.  Omnia  enim 
hffic  vasa  ministerii  sunt,  in  qaibus  sacrificium  of- 
ferebatur.  Vult  igilur  Deus  noster,  qui  ait  :  «  Sancti 
estote,  quoniam  ego  sanctus  sam  (Levit.  [xi,  44).  » 
nt  non  solum  episcopi,  verum  et  diacones,  |et  sub- 
diacones,  et  cseteri  Ecclesiee  et  altaris  ministri,  et 
doctrina  et  vita  refulgeant. 

cc  Et  pones  super  mensam  panes  propositionis,  in 
«  conspectu  meo  semper.  •  Ego  panes  istos  puto 
omnia  sanctarum  Scripturaram  volomina.  Qoinqoe 
enim  panes  Moyses  in  hac  mensa  posuit,  et  quidena 
ineffabilis  saporis  et  pnlchritudinis.  Christus  autem 
quamvis  omnes  posuerit  «  ipse  est  panis  vivus,  qui  de 
coelo  descendit  (Joan.  vi,  ^9),  »  tamen  qaatuor  princi- 
pales  obtulit,  qoibus  nallse  deliciiB  comparari  pos- 
sunt.  Posuit  autem  et  Isaias,  et  Jeremias,  omnesqne 
propketffi.  Vosuit  et  beatus  Paulus  panes  soos,  quos 
quales  sint  non  est  necesse  laadare.  S^d  qois  omnds 
enumerare  valeat,  qni  ad  hanc  mensam  panes  detole- 
runt  ?  Et  adhuc  quidem  snper  hanc  mensam  panes 
ponuntur.  Idem  enim  ait :  cc  Et  pones  soper  mensam 
panes  propositionis  in  conspectu  meo  semper.  » 
Non  enim  sine  causa  additum  est,  c<  semper  »  ;  quod 
enim  semper  fit,  omni  tempore  fit.  Ego  autem  quia 
super  hanc  mensam  panes  ponere  dignus  non  snm, 
precor  te,  Domine  Jesu,  ut  saltem  de  his,  qui  positi 
sunt,  ventrem  mihi  adimplere  concedas.  Hsec  autem 
de  mensa  dicta  sufficiant ;  nunc  de  candelabro  vi- 
deamus. 

cc  Facies  et  candelabrnm  ductile  de  auro  mon- 
«  dissimo,  hastile  ejus,  et  calamos,  scyphos,  et 
«  sphcerulas,  ac  lilia  cx  ipso  procedentia.  S€t  ca- 
«  lami  egredientur  :de  lateribos,  tres  ex  uno  latere, 
«  et  tres  ex  altero.  Tres  scyphi  quasi  in  modum 
«  nucis  per  calamos  singulos,  sphffirulaeqoe  similiter 
«  et  lilium,  et  tres  similiter  scyphi  instar  [nucis  in 
«  calamo  altero,  spseruiaeque  et  lilium.  Hoc  erit 
«  opus  sex  calamorum,  qui  producendi  sunt  de 
«  hastili.  In  ipso  aotem  candelahro  ernnt  quatuor 
«  scyphiinnucismodum,  sphaerulseque  per  singolos, 
«  et  lilia.  Sphseralse  sub  duohus  calamis  per  tria 
«  loca,  qoi  simul  sex  fiont,  procedentes  dehastili 
f  nno.  Et  sphffirulce  igitur,  et  calami  ex  ipso  erant, 
«  universa  ductilia  de  auro  purissimo.  Facies  et  lo- 
c  cernas  septem.  et  pones  eas  super  candelabrum, 
«  ut  luceant  ex  adverso.  >  Totum  candelabrum 
posuimus,  ut  prins  ad  litteram  ejns  forma  digno- 
scatnr,  et  qualiter  factam  fuerit  intelligatur. 
91  Hastile  enim  ejus  usqne  ad  summum  continuum 
erat,  in  quo  per  qoatuor  loca,  qoatuor  scyphi  in 
modum  nucis  erant,  quos  fortasse  nos  modo  dicere 


315 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


3 16 


B 


possumus.  Super  quos  sphscrulse^  id  est  rotulee  A 
quQQdain  erant,  atquc  super  ipsas  rotulas  erant  lilia 
per  quatnor  loca.  Erantque  tres  calami  ex  nno  la- 
tere  hastilis  et  tres  ex  altero,  qui  simul  sex  fiunt. 
Snb  calamisautem  erantsphaeruIsB,  per  tria  loca  tres 
scyphos  ia  modum  nucis  habebant,  et  super  scy- 
phos  spherulas,  et  super  sphaerulas  lilia.  Septem 
autem  lucerncc  desuper  crant,  una  in  bastili,  et  sex 
in  calamis.  Non  enim  putandum  est,  quod  ad  ina- 
nem  usum  pascendum,  sed  ad  magnum  sacramen- 
tuminsinuandum  tam  arlificiosum,  el  mirahile  can- 
delabrum  Dominusper  Moysen  ficri  jussit.  Hoc  enim 
candelabrnni  Christus  est,  qui  ait :  «  Nemo  accen- 
dit  lucernam,  et  ponit  cam  sub  modio,  sed  super 
candelabrum  ut  luceat  omnibus,  qui  in  domo  sunt 
{Luc.  II,  33).  »  Quod  quidem  merito  lit  de  auro 
purissimo,  quia  Christus  Dominus  noster,  Dei  virtus 
et  Dei  sapientia,  totus  mundus,  et  purus  sine  ulia 
vitiorum  contagione,  peccatum  non  fecit,  nec  dolus 
inventus  est  in  ore  cjus.  Hastile  autem  hujus  can- 
delabri^  corpus  Dominicum  inteliigimus  ;  calami  vero 
de  hoc  hastili  proccdentes,  et  seplem  lucerna^  su- 
per  eos  ardentes,  scptem  sunt  gratiae  Spiritus  san- 
cti.  quibus  Salvator  noster  repletus  est.  Unde  per 
prophetam  dicitur  :  «  Egredietur  virga  de  radice 
Jesse,  et  llos  de  radice  ejus  ascendet.  et  requiescet 
super  eum  Spiritus  Domini,  spiritus  sapientia;,  et 
intellectns,  spiritus  consilii,  et  fortitudinip.  spiritus 
scientiffi,  et  pietatis,  et  rcplebit  eum  spiritus  timoris 
Domini  (Isa,  xi,  1).  »  Haj  sunt  ergo  septem  lucernae,  q 
qusB  super  candelabrum  positse  lucent  ;  ex  adverso 
quidem,  quia  sicut  in  sequentibus  dicetur,  contra 
mensam  ex  alia  parte  candelabrum  positum  erat ; 
tota  enim  mensa  his  lucernis  illuminatur,  omnisque 
locus  tenebrosus  est,  quem  isto;  lucernce  non  il- 
lustrant.  Quatuor  vero  scyphi  erant  in  hastili,  per 
quos  quatoor  Evangelia  intelligimus,  quorum  tota 
integra  et  pcrfecta  scientia  continetur  in  pectore 
SaivAtoris  ;  siquidem  et  inde  emanaverunt.  Bene 
antem  Evangelia  scyphis  comparantur,  quoniam 
ipsis  propinantibus  et  iidei  vinum  ubiquefundentibus, 
totus  mundns  ex  eis  rcpietus  et  inebriatus  est.  Po- 
suit  autem  et  quatuor  sphserulas  soper  scyphos, 
quoniam  unumqnodquc  Evangelium,  totum  portat 
et  sustinet  mnndom  :  sphaeruls  enim  totius  mundi  ^ 
rotunditatem  et  ambitum  significant.  £t  quamvis 
unus  tantummodo  sit  mundus;  tamen,  quia  quatuor 
sunt  Evangelia,  quibus  tenetur  et  regitur,  unicuique 
Evangelio  totus  in  integrum  muudus  ascribitnr.  Et 
quidem  non  immerito,  qnia  unumquodque  Evange- 
lium  per  se  universo  mundo  sufiiceret.  ad  fidem, 
doctrinam,  et  salutem.  Quamvis  per  quatuor  sphai- 
rulas,  quatuor  mundi  partes,  Oriens  videlicet  et 
Occidens,  Septentrio  et  Meridies  non  incongrue 
intelligi  possint,  ut  unicuique  Evangelio  una  pars 
mundi  ascribatur  ;  et  ita  liet  ut  singuli  scyphi  suas 
proprias  sphaeras  habeant.  Restat  autem  ut  de  liliis 
dicamus  :  sicut  enim  singuii  scyphi  singulas  sphae- 
ras,  ita  et  singulse  sphaeroe  singula  lilia  super  se  ha- 


bent.  Sed  quid  per  lilia  nisi  virtutum  flores,  ct  ho- 
norum  operum  odores,  et  candidatum  sanctornii  't 
exercitum  intelligimus  ?  Haec  autem  lilia  tunc  pri-  k 
mum  super  sphoeras  apparuernnt,  quando  scyplu  c 
Evangelicse  prffidicationis  mundum  irrorare  et  in-  e 
fundere  coeperunt.  £t  ego  quidem  superiorem  sph£&- 
ram  episcoporum  chorum  esse  pnto,  quoe  sphsera, 
quoniam  Incernis  propior  erat,  majoribus  sacra- 
mentis  epi^copos  illustrari,  et  plus  luminis  et  intel- 
ligentiae  eos  suscipere  signiiicabat.  Sccunda  vero 
sph»;ra,  choros  sacerdotum  et  aliorum  graduum  in- 
telligatur,  qui  quidem  et  snb  epicopis  est,  et  non 
tantum  ad  luminis  claritatem  accedit.  Tertia  vero 
laicorom  omnium,  qui  non  solum  episcopis,  verum 
etiam  cunctis  ordinibus  ecclesiasticis  soperpositis 
adhcerebant,  omnes  Ecclcsise  ordines  aliquid  gratia- 
rum  sancti  Spiritus  participare  demonstrat. 

Descriptis  ergo  omnibus,  quse  ad  candelabri  ha- 
stile  pertinebant,  nunc  de  ejns  calamis  videamus. 
Habebat  enim  unusquisqne  calamns  tres  scyphos, 
totidemqne  sphaerulas  et  liiia.  Tres  enim  scyphi 
tre3  species  sapientice  sunt :  physica,  id  est  natura- 
lis,  ethica,  id  est  moralis,  logica,  id  est  rationalis. 
Ex  his  enim  tribus  sapientioe  partibus,  qaasi  ex 
tribus  scyphis,  imo  qnasi  ex  tribus  fluminibus  omnis 
sapientia  decurrit ;  his  totus  mundns  potatar  et 
inebriatur.  Hos  ergo  tres  scyphos  nnusquisque  cala- 
mus,  id  est  unaquaeque  gratia  Spiritus  sancti  habet, 
quoniam  quaecunque  Spiritus  sancti  gratia  tetigerit, 
omnis  scientifB  plenitudine  replere  valet  ;  portat 
enim  hos  scyphos,  quibus  omnes  satiat .  sitientes. 
Unde  dpsa  Yeritas  ^ait :  «  Qui  credit  in  me,  sicut 
dicit  Scriptura,  flumina  de  ventre  ejus  fluent  aqu« 
vivoe  (Joan.  vn,  38).  »  Qnod  evangelisla  continuo 
exponens  ait :  <  Hoc  autem  dixit  de  Spiritu,  quem 
accepluri  erant  credentes  in  eum  (ibid,^  39).  i^  Tres 
ergo  scyphi  calamis  adheerent,  quoniam  sapieutia  a. 
Domino  Deo  est,  et  sine  gratia  Spiritus  sancti  ha- 
beri  non  potest.  Ipse  etiam  iniquis  dat  sapientiaai, 
qui  «  solem  suum  oriri  facit  super  bonos,  et  malos 
(Matth,  V,  45).  »  De  sphierulis  autem  et  liliis  id- 
ipsum,  quod  supra,  intelligatur.  Ut  ergo  breviter 
intelligatur,  candelabrum  est  corpus  Christi,  quatnor 
scyphi  quatuor  Evangelia.  Sphaerula  vero  vel  mun- 
dus,  ^el  ejus  potestas,  quae  circumvenit  totum  mun- 
dum  ;  lilium  autem  ejus  divinitas,  yel  virtutum 
odores.  Septem  vero  lucernae,  septem  gratise  Spi- 
ritns  sancti.  Sequitur : 

(c  Emunctoria  qnoque,  et  ubi  quae  emuncta  snnt 
«  exstinguantur,  fiant  de  auro  mundissimo.' >  Nisi 
enim  hoe  lucernae  in  quibusdam  pigre  91t  et  tarde 
arderent,  emunctoriis  utique  non  indigerent.  Ad  hoc 
enim  emunctoria  iucernis  adhibentur  ut  melius  iu- 
ceant.  Est  enim  aiiquis  in  Ecclesia,  cui  spiritus  sa- 
pientise  datus  est,  qui  si  forte  in  prsedicatione  et 
doclrina  piger  est,  ejus  lucerna  emunctoria  indiget 
ut  clarius  luceat.  Emunctorium  antem  charitas  est : 
qui  enim  hanc  habent,  otiosi  esse  non  possont,  se- 
cnndum  illud:    s  Charitas  Dei  urget  nos  (U.  Cor. 


EXPOSITIO  IN  EXODUM. 


318 


»  H«c  aatem  emundat  et  emungit  lacernas  A 
t  tarde  ardentes,  et  ipsa  pigritiam  et  tardita- 
lam  ab  eis  tollit,  in  vasis  ad  hoc  prsparatis 
uit  et  intcrimit,  quatenus  vel  sic  omnis  lu- 
obscuritas  penitas  diluatur.  Ego  quidem  fasc 
1  tamen  vasa  dici  debent ;  non  enim  eis  no- 
npositum  est,)  curam  et  sollicitudincm  esse 
^uam  qui  babet,  pigritiam  et  tarditatem  in 
itas  exstinzity  qai  quooiam  semper  scllicitus 
nquam  ejus  lucerna  obscuratur.  Talis  enim 
lostolus,  qui  ait :  i  Praeter  ea,  quee  extrinse- 
t,  instantia  mea  quotidiana,  sollicitudo  om- 
Scclesiaram  {II  Cor.  xi,  28).  »  Iste  enim  sic 
rdebat,  ut  emunctorio  non  indigeret. 
ine  pondus  candelabri,  cum  universis  vasis 
habebit  talentum  auri  mandissimi.  m  Septies  g 
decem  vei  decies  septem,  septuaginta  sunt. 
1  autem  gratias  Spiritus  sancti  non  solam  in 
9y  yerum  etiam  in  ipso  pondere  possidet  boc 
ibrum.  Unde  et  corpus  Domini  quod,  ope- 
Spiritu  sancto,  credimus  fabricatum,  ipsum- 
ilvatorem  nostrum  et  Spiritum  sanctum  ejus- 
ionfitemur  esse  ponderis  et  sequalitatis.  Se- 
:  •  Suscipe,  et  fac  secundum  exemplar,  quod 
n  monte  monstratum  est  :  >  attentum  eum 
et  at  diligenter  inspiciat,  admonet,  quoniam 
sunt  quse  bic  apparent,  multo  majora  quiR 
His  autem  ita  compositis,  ad  tabemaculum 
ndom  cum  ferramentis  Spiritus  sancti  acce- 

» 

CAPUT  XXVI.  C 

bemaculum  vero  ita  iiet :  Decem  cortinas  de 
>  retortas,  et  bjacintho,  et  purpura,  coc- 
e    bis    tincto   variatas   opere    plumario    fa- 

»  Quid  ista  significent  jam  superius  dixi- 
^er  hsc  enim  qnatuor  elementa,  et  qua- 
rtotes  principales  significantur.  Bjssus  enim, 
ie  terra  oritur,  terram  designat ;  hyacin- 
ero,  quia  coioris  aerei  est,  pro  aere  po- 
porpura  autem,  quia  piscium  sangoine  tin- 
iqnam  demonstrat,  quoniam  et  pisces  de  aqna 
tur.  Goccus  veroy  quia  igniti  et  rnbei  coloris 
0  igne  accipitur.  Quoniam  igitur  ex  his  qua- 
lementis  homines  constant,  tota  harum  corti- 

materies  homines  sunt.  Si  enim  Ecclesise  pa- 
!x  hominibus  constituuntur,  quare  et  cortinsB 
icnli  ex  hominibus  non  texuntur  ?  Idem  enim 
tlesia  et  tabernaculum.  Sint  ergo  fila  in  cor- 
[ute  in  Ecclesise  parietibus  lapides  vocantur. 
tem  sunt  bse  cortinae,  ex  quibus  hoc  taberna- 
,  id  est  sancta  Ecclesia,  construitur,  quod  sunt 
m  nationes  :  quae  quidem  ideo  decem  esse  di- 
,  qooniam  denarius  numerus  omnes  in  se 
Bt  numeros ;  idem  ergo  est  decem,  quod  om- 
las  autem  cortinas  apostoli  texuerunt.  Unde 

gentium  beatus  Paulus  de  arte  scenofactoria 
t.  Tot  enim  cortinas  texuerunt  apostoli,  quot 

vel  civitates  ad  Dominum  convertuntur.  Po- 
t  igitur  apostoli  byssnm  retortam  in  cortinis, 


D 


quando  terram,  id  est  terrenos  et  peccatores,  a 
mundi  voluptatibus  ad  Ghristi  amorem  et  fidem  re- 
torquebant.  Ponebant  et  hyacinthum,  quando  soia 
coelestia  contemplari  et  diligere  hominibus  suade- 
bant.  Ponebant  et  parporam,  quando  ad  baptismi 
gratiam  eos  vocabant.  Ponebant  ad  coccum,  quando 
ut  igne  spiritus  tlagrarent,  et  Deum  et  proximam 
diligerent,  eos  admonebant.  Ideo  enim  coccus  bis 
tingitur,  qaia  charitas  et  ignis  amoris  et  ad  Deum 
etad  proximum  accensus  extenditur.  Si  enim  sblum 
Deum  diligas,  semel  tinctus  es;  si  solum  proximam, 
semel  tinctus  es ;  si  vero  Deum  et  proximum  dili- 
gas,  et  coccas  es,  et.bis  tinctus  es;  coccus  quidem, 
quia  igne  amoris  ardes ;  bis  tinctus  vero,  qaia  du- 
plici  amore  rubescis.  Fiunt  autem  hse  cortinse  opere 
plumario,  qaatenus  et  ipsse  volare  valeant,  et  omr 
nes  eas  intuentes  volare  doceant.  Hic  enim  bse 
cortinoe  fiunt,  sed  hic  diutius  manere  non  debent. 
Sument  enim  pennas,  ut  aquiloe,  volabunt  et  non 
deticient. 

<(  Longitudo  unias  cortinse  habebit  viginti  octo  cu- 
«  bitos ;  latitudo  quatuor  cubitorum  erit.  Unius  men- 
(c  suree  iient  universa  tentoria.  >  Cur  enim  viginti 
octo  cubitorum  est  cortinarum  longitudo,  nisi  quia 
in  viginti  octo  utrumque  testamentum  duplica- 
tur  ?  Bis  namque  decem,  et  bis  quatuor  viginti  octo 
liunt.  Duplicatur  autem  utrumque  testamentum, 
quando  prius  secundum  litteram,  deinde  vero  spi- 
ritualiter  intelligitur.  Merito  igitur  cortinarum  ion- 
gitudo  est  viginti  et  octo  cubitorum,  quatenus 
unaqusque  pars  Ecciesiie  tantum  extendatur,  donec 
et  secundum  litteram,  et  spiritualiter  utrumque 
testamentum  intelligere  valeat.  Qui  utrumque  te- 
stamentum  non  suscipit,  cortina  esse  non  potesl; 
omnes  enim  cortinse  unius  mensurce  sunt.  Omnis 
igitur  gens,  omnis  secta,  omnis  anima,  quse  utrum- 
que  testamentum  non  recipit,  ad  utrumque  am- 
plexandum  se  non  extendit,  et  utrumque  dopliciter 
intelligendum  esse  non  credit,  in  Ecclesise  cortinis 
neqaaq*iam  OS  intexetur.  Latitudo  autem  cortina- 
rum  est  quatuor  cubitorum,  quoniam  et  lex  et  pro- 
pbetse  in  quatuor  Evangeliis  coarctantur.  Verbum 
enim  abbreviatam  fecit  Deus  saper  terram.  Quia 
igitur  omnia  intelligere  non  valet^  saltem  quatuor 
cubitis  se  extendant,  et  Evangelii  brevitatem  intelli- 
gat. 

«  Quinque  cortinse  sibi  jungentur  motao,  et  alia 
«  quinque  simili  nexu  cohaerebunt.  »  Quod  in  duas 
partes  cortinm  dividuntur,  duos  Ecclesise  parietes 
significat;  unum  ex  circumcisionn,  alterum  ex  prse- 
putio  venientem.  Unde  et  iapis  angularis  Ghristus 
vocatur,  dnos  in  se  conjungens  parietes»  Judceos 
sciiicet  et  gentiles.  Conjunguntur  autem  cortinae  ad 
invicem,  per  quod  sanctornm  pacem,  concordiam  et 
charitatem  intelligimus. 

«  Ansulas  quoque  hyacinthinas  in  lateribus  a 
«  summitatibas  facies  cortinarum,  ut  possint  invi- 
«  cem  complicari.  Qoinquagenas  ansulas  cortina 
«  babebit    in    utraque    parte   ita  insertas,  ut  ansa 


310 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGI!fIENSIS. 


K  coBira  ansam  vcniat,  et  altera  alleri  possit  aptari.»  A 
Dixit  enim,  nt  qninque  cortinse  sibi  mutno  jungo- 
rentur,  quomodo  autcm  jungi  debeant,  insinoat. 
Ilabebat  enim  unaquaeqae  cortina  per  longum 
quinquaginta  ansulas  ex  utraque  parte,  quibns  al- 
teri  cortinse  juxta  positm  conjungeretur.  Erant  an- 
tem  h<e  ansulse  hyacinthinse,  id  est  coelestis  et  aeri 
coloris,  per  quas,  virtutes  inteiligimus,  qase  utique 
non  terrenam,  sed  coelestem  habent  originem ;  nnl- 
lam  enim  virtutem,  nisi  inde  venientem  habemus. 
His  ansuiis  junguntur  cortinse,  his  sibi  invicem 
copulantur.  Si  ergo,  o  homo,  quicunque  es,  cortina 
esse  cupis,  suscipe  has  ansulas  ut  alteri  cortin^  tibi 
simili  copuleris.  Si  qais  hujus  tabernaculi  non  desi- 
deret  esse  cortina,  aui  si  cortina  esse  non  valet,  sit 
saltem  unaquffilibet  ejus  particula.  Quidqnid  autem  q 
est,  qnia  in  cortina  esi,  ansultam  habeat,  et  si  non 
omnes,  vel  unam,  vel  duas.  Optima  ansula  fides  est, 
sine  qua  nullffi  cortin»  junguntur.  Hanc  enim,  quia 
Judffius  non  habet,  mihi  non  conjnngitur ;  non  est 
enim  Judffio  ansula,  cui  mea  ansula  copaletur.  Si. 
militer  autem  et  hffireticns,  quia  hac  ansula  caret, 
Ghristiano  non  jungitur.  «  Quffi  enim,  ut  Apostolns 
ait,  pars  fidei  cum  infideli,  quffi  societas  iuci  ad 
tenebras,  quffi  conventio  Christi  ad  Belial?  »  (U 
Cor,  VI,  i5.)  Nam  et  charitas  ansnla  est,  et  talis 
ansula,  ut  ex  ea  cortinffi  copalatffi  ex  integro  sepa- 
rari  nequeant.  Sunt  autem  et  aliffi  multffi  ansulffi,  et 
justitia,  prudentia,  fortitudo,  temperantia,  pax,  pa- 
tientia,  hamilitas,  benignitas,  mansuetudo,  largitas,  ' 
continentia,  castitas,  concordia.  Sed  quis  eas  om-  ^ 
nes  enumerare  valeat?  Hffi  autem  ansulffi  contra  se 
veniunt,  se  osculantur,  se  complexantar,  se  tenent, 
quando  justus  justum,  prudens  pradentem,  fortis 
fortem,  roodestus  modestom,  patiens  patientem, 
misericors  misericordem  diligit,  et  charitatis  ulnis 
amplectitur.  Has  enim  ansalas  si  mundi  amatores 
habuissent,  se  utique  non  odissent,  non  perseque- 
rentor,  non  occiderent,  non  Qageliarent ;  neque  tan- 
tis  injuriis  alter  alterum  provocaret ;  nnde  eos,  aut 
in  Ecclesiffi  cortinis  non  esse,  aut  sine  ansulis  esse 
manifestum  est.  Gum  enim  in  una  sanctorum  con 
gregstione  plures  homines  ita  sibi  consentientes,  et 
charitatis  vinculo  colligatos  videas,  ut  non  plures^ 
sed  uuus  homo  esse  putetur,  nonne  consideras  9 
quomodo  hffi  ansulffi  sibi  occurrant,  seque  vicissim 
teneant  ?  Inde  in  Actibas  apostolorum  dicitur  :  Quia 
«  muUitudinis  credentium  erat  cor  unum,  et  anima 
una  (Ac^  11,  32).  » 

«  Facies  et  quinqnaginta  circulos  aureos,  quibus 
(c  cortinaram  vela  jungenda  sunt,  ut  unum  taberna- 
«  culum  iiat.  »  Quomodo  enim  qoinque  cortiuffi  in 
una  parte,  et  quinque  aliffi  in  nltera  jungerentur 
dictnm  est.  Restat  ergo  dicere  quomodo  hffi  doffi 
partcs  sibi  invicem  junganiur  ut  unum  ex  eis 
tabernacnlum  fiat,  sitque  unum  ovile  et  unus  pastor. 
Itaqne,  inquit,  «  circulos  aureos  facies,  quibus  cor- 
tinarum  vela, » id  est  ambffi  partes,  mutuo  conjongan- 
ur.  Superios  enim    ansas  hyacinthias,  hic   autem 


circnlos  aureos  fieri  prfficipit,  quoniam  et 
vicissim  inter  se,  et  Ghristiani  vicissim  inter  s 
tutum  vinculis  teneri  possunt.  Circuli  enim 
utriusque  Testamenti  libri  intelligontur,  qui 
aurei  dicuntnr,  sffipe  dictnm  est ;  his  autem 
et  Christiani  junguntur,  quoniam  unam  fidem 
dicant,  unum  Deum  confitentnr,  et  ab  uno  dat 
omnes :  non  enim  crederem  Judffiis,  nisi  Evs 
lex  conveniret ;  non  nobis  crederent  Judffii,  ni 
Evangelia  concordarent.  Qaia  ergo  et  Novi  < 
teris  Testamenti  omnes  inter  se  libri  conco 
ideo  liffic  duo  vela,  id  est  circumcisio  et  prffipi 
sibi  jungnntur.  Dum  enim  libri  utriusqne 
menti,  quasi  quidam  circuli  concordia  quad 
convenientia  sibi  occurrunt,  Judffios  et  Ghris 
in  una  fide  ligant  el  sociant :  nam  ipse  qooqu 
merus  circnlornm,  namero  convenit  librorom 
enim  quadraginta  duo  libri  Veteris  Testoi 
Novi  vero  sex,  qnibus  si  Epistoiffi  Pauii  et  Ep 
canonicffi,  quffi  in  duobus  voluminibns  contin 
jungantor,  omnes  iibri  qninquaginta  fient. 
enim  Rnth,  sicut  Hyeronymns  diciC,  in  libro 
cum  computatur ;  et  Esdras  et  Nehemias  in  oi 
iumine  coarctantur.  Merito  igitur  qoinquagint; 
circuii,  siquidem  et  libri  sunt  quinqnaginta.  E 
quidem  de  cortinis  dicta  snfficiant.  Nunc  de 
videamus. 

f  Facies  et  saga  cilicina  undecim  ad  operie 
«  tectum  tabernaculi.  Longitodo  sagi  unius  h 
€  triginta  cobitos,  latitudo  qnatuor.  >Equs 
«  mensura  sagorum  omnium.  »  Sicot  enim  pe 
tinas  viros'  doctos  et  religiosos,  ita  per  saga  ci 
O-i  sfficulares  et  peccatores  intelligimns ;  ii 
enim  hyacinthus,  pnrpnra,  cocous  et  byssus 
gent  :  in  his  autem  asperi,  hirsuti  et  pungent 
caprarum  horrent,  quoniam  illi  virtaiibus  dec 
tur,  isii  vero  vitiis  et  peccatis  deturpantnr.  fit 
quidem  sunt  saga  quam  cortinffi,  insuper  eti 
longiora,  quoniam  peccatores  et  plures  snnt, 
jusii,  et  magis  divitiis,  et  honoribus  subl 
Unde  ipsa  Veritas  ait :  Qnoniam  «  molti  sont  m 
pauci  vero  electi  (  Matth,  xxii,  14).  m  Hffic  a 
iectnm  operinnt,  hffic  a  grandinis  et  pluviam 
juriis  tabernaculum  defendunt,  quoniam  si  mc 
et  sacerdotes  omnes  essemus,  facile  a  Sarace 
latronibns  Ecclesia  conculcaretur.  Unde  pro  rc 
et  cffiteris  qui  in  sublimitate  positi  sunt,  orare 
stolus  jnbet,  et  membra  contemptibilia  magi 
cessaria  esse  dicit.  Quod  vero  cortinffi  et  sa 
latitudine  ffiqualia  sunt,  id  est  quatnor  cubiti 
omnes  justos  et  injustos  eamdem  Evangeliornm 
tenere  demonstrat.  Sequitur  : 

«  E  quibtis  quinque  junges  seorsum,  et  sei 
€  mutuo  copulabis ;  ,ita  ut  sexium  sagum  in  j 
«  tecti  duplices.  Facies  et  qainquagiuta  ans 
«  ora  sagi  alierius,  nt  cum  altero  copuletur.  • 
enim  cortinffi^  iia  et  saga  copulantur  :  earum 
expositio  hic  qnoqne  sofllciat.  Sextum  autem  sa 
quod  cortinis  superabundat,  medium  duplicat 


EXPOSITIO  IN  EXODUM. 


322 


teetiy  et  mediQm  operit  posteriora  tabema-  A 
n  qaod  miam  sagam  ita  dividatar,  alioquia 
tabemacalam  uno  sago  tegeretur  ;  sed  quia 
agam  ideo  additum  est,  at  cortine  omnes 
teriantar.  AnssB  autem  et  in  sagis,  et  in  corti- 
a  sigificant.  Duoi  vero  sagorum  partes,  duo 
i  parietes  sunt,  de  qnibas  jam  dizimus.  Gom- 
ur  autem  hs  du»  partes  quinquaginta  fibu- 
is,  ucut  et  duaB  partes  cortinaram  qainqua- 
rcniis  aureis ;  idem  enim  sunt  circuii  aarei, 
bol»  «enesB  :  significat  enim,  ut  dizimus, 
iginta  libros  utriusque  Testamenti.  Sed  in 
conjangendis  aurei  sunt,  quia  doctores  ibi 
.O808  viroa  conjungunt  ;  hic  aatem  eenei, 
ioctos  et  peccatores  uniunt,  qui  non  tantnm  ^ 
m  et  aapientiam,  quee  in  eis  fuiget,  qnantam 
^t  sonantem  litteram,  et  simplicem  historiam 
nt  ;  de  quibus  sabditur  :  «  Quinquaginta 
B  ceneas  facies^  quibus  jungantur  ansce,  ut 
i  ez  omnibns  operimentum  fiat  ;  »  sitque  in 
m  ovile,  et  nnus  pastor. 
>d  antem  saperfuerit  in  sagis,  quse  parantar 

id  est  unum  sagum,  quod  amplius  est,  ez 
Btate  ejus  operies  posteriora  tabernacali ;  et 
is  ez  ona  parte  pendebit,  et  alter  ez  altera, 
los  est  in  sagorum  longitudine  utrumque  latus 
laculi  protegens.  m  Quod  saga  et  in  fronte 
culi,  et  in  posterioribus,  et  in  utraque  parte 
lis  sic  abundant,  significatio  est,  quod  et 
ipio  Ecclesiffi,  et  in  ejus  oltima  consumma-  q 
Bt  modo  quandia   in  hoc  mundo  versantur, 

mali  pfares  sunt  qnam  boni  ;  tamen  qaia 
in  fronte  tabernaculi  duplicatnr,  posteriora 
lajori  in  principio,  et  fine  sanctam  Ecclesiam 
one  indigere  significat,  quoniam  el  in  prin- 
ajorem  tribuiationem  passa  est,  et  majorem 
passura  est.  De  prima  uamque  ejus  persecu- 
)minus  ait :  «  Veait  hora,  ut  omais,  qui  in- 
V08,  arbitretur  se  obsequium  prsestare  Deo 
zvi^  2).  »  De  altima  autem  sic  :  Erit  tonc 
io  talis,  qualis  non  fuit  ab  initio  seeculi  usque 
leqae  fiet  (Math.  zxiii,  21).  «  Haec  autem  de 
cta  sint. 

ies  et  operimentam  aliud  tecto  de  pellibus 
im  mbricatis,  et  super  hoc  aliud  operimen-  D 
le  hyacinthinis  peliibus.  »  Tria  enim  operi- 
laboit  tabernaculum,  id  est  sancta  Ecclesia  : 
I  cilicinum,  secundum  pelles  rubras,  tertium 
hyacinthinas.  Quoniam  enim  peccatoribus 
litentiam  conversis  cilicium  convenit,  ideo 
m  posnitentes  significat.  Quia  vero  proprio 
le  martyres  rubricantar,  ideo  pelles  rubri- 
lartyres  indicant.  At   vero  hyacinthus,  quia 

colorem  habet,  ideo  quidem  pro  coelo  poni- 
oniam  igitur  peccatoribus  ad  fidem  conversis 
A  ipso  fidei  initio  poenitentia  injungebatur, 
merito  primum  eomm  operimentum  cilicium 
d  cum  quidam  eorum  statim  sascepta  poe- 
9  prias  etiam  quam  baptizari  potaissent,   ad 


supplicium  tracti  decollabantur,  quid  aliud  isti  quam 
pelies  rabricatas  post  cilicium  induebant  ?  At  vero 
quia  moz  in  rubricatis  pellibus  corpus  invoiutum 
relinquens,  coeli  secreta  aaima  peuetrabat,  ter- 
tium  quidem  operimentnm  pelles  byacinthiaas  sus- 
cipiebat.  Sit  igitar  primum  indumentum  p<3eni- 
tentia  et  cilicium,  secundum  martyrium,  tertium 
coilum.  His  autem  breviter  ezpositis,  de  tabulis 
videamus. 

<(  Facies  et  tabulas  stantes  ante  tabornaculnm  de 
<c  lignis  Setim,  qnse  singula*  denos  cubitos  in  lon- 
•  gitudine  habeant,  et  in  latitudine  singulos  ac  se- 
((  missem.  »  Par  tabulas,  sicut  in  sequentibus  aper- 
tissime  ostendetur,  omnes  Novi  et  Veteris  Testa- 
menti  libri  significantur  ;  quot  cnim  sunt  tabulfle 
tot  sunt  et  libri.  Stant  autem  ante  tabernaculum^ 
ut  semper  ab  his,  qni  in  tabernacnlo  sunt,  videan- 
tur  ;  quoniam  sacree  legis  volumina  semper  ante 
oculos  habere  debemus.  Fiunt  autem  hse  tabulse  de 
ligni3  Setim,  quod  spina  interpretatur,  quoniam 
sanctorum  librornm  sententiae  semper  puugontet  re- 
darguunt  peccatores.  Uabent  autem  denos  cubitos  in 
longitudine  ;  quia  decem  prcecepta  legis  nos  docent  et 
observare  admonent.  Nequeenimplus  longitndinisha- 
bere  potnerunt,  quoniam  in  illius  decem  prseceptis 
totius  legis  plenitudo  coutinetur;qu(e  qui  observave- 
rintOSuihil  eisdeerit  ad  perfectionem.  Uabentautem 
cubitum  et  dimidium  in  latitudine,  quoniam  uuus 
quisque  liber  imperfectns  est,  quautum  ad  se,  et  ut 
ejus  dimidius  cubitns  complcri  valeat,  alterius  ind- 
get  supplemento  :  unde  et  i-e  vicissim  in  testimo- 
nium  vocant.  Nam  ipsa  quoque  Evangelia  mnltis  in 
locis  lege  et  proplietis  confirmantur.  0  quoties 
beatus  Paulus  in  hujus  tabulcp,  quam  nunc  deora- 
mns,  ezposiiione  necessarins  est !  Tabulis  ergo  ta- 
bulse  jungantur,  omnesqne  medii  ct  imperfecti  cubiti 
aliomm  conjnnctione  compleantur;  unde  et  subditur : 
((  Inlateribus  tabulse,  duae  incastraturce  fiaut,  qnibns 
«  tabula  alteri  tabulce  connectetur.  »  Quasi  enim 
per  incastraturam  inter  se  tabulse  connectuntur, 
quoniam  sacra  volumina  tam  concorditer  quibusdam 
in  locis  sibi  conveniunt,  ut  idem  penitus  dicere  vi- 
deantur. 

«  Quarum  viginti  erunt  in  latere  meridiano,  qui 
«  vergit  ad  anstrum,  qnibus  quadraginta  bases  ar- 
c  genteas  fundes,  ut  binse  bases  singulis  tabnlis  per 
«  duos  angulos  subjiciantur.  »  Qnadraginta  namqoe 
et  dub  sunt  omnes  libri  VeterisTestamenti  ;siquidem 
Hnth  in  Judicnm,  et  Nehemias  in  Esdrse  libris  com- 
putantur.  Novi  vero  Testamenti  sunt  libri  sez  : 
quatuor  videlicet  Evangelia,  Actus  apostolorum  et 
Apocalypsis  ;  ca*teri  vero  non  libri^  sed  Epistolse 
vocantur.  Omnes  ergo  iibri  utriusque  Testamenti 
sunt  quadraginta  et  octo  ;  totidem  autem  sunt  et 
tabulae,  quibus  clanditur  tabernaculum.  Vide  igitur 
quam  convenienter  libri  per  tabulas  intelliguntur. 
Viginti  ergo  tabulse  ponuntur  in  latere  meridiano  ; 
qnatenus  denario  nnmero  duplicato,  totam  legem 
dupliciter  ipteUigendam  esse  sciamus,  ut  prias  se- 


323 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


321 


cundum  litteramy  deinde  vero  spiritualiter  totam  A 
legem  exponamus.  Si  enim  hoc  solum  Judaei  intel- 
lexissent,  hodie  non  Judsei,  sed  Christiani  essent. 
Nos  ergo  et  secundum  litteram,  et  spiritualiter  et 
legem  et  prophetas  intelligamus,  et  has  duas  hases 
nnicuique  tahulae  suhjiciamus,  quihus  teneatur  et 
sustineatur.  Hoc  est  enim,  quod  ait,  ut  hinse  hases 
singulis  tahulis  per  duos  angulos  suhjiciantur  ;  duse 
enim  hases,  duse  intelligentise  sunt,  littera  videlicet 
et  spiritus  ;  hcec  autem  singulas  tahulas  tenent  et 
sustinent,  quoniam  siue  his  duahus  intelligentiis 
sacr»  legis  lihros  nec  tenere,  nec  portare  valemus. 
Hse  autem  hases  argentese  sunt,  quoniam  et  mundse, 
et  veree  sunt.  Uuod  enim  argentum  eloquii  purita- 
tem  et  veritatem  signiticet,  audi  Psalmistam  :  c  Elo- 
quia  Domini  casta,  argentum  igne  ezaminatum  {Psal.  B 
XI,  7).  »  Ideo  enim  in  angulis  hse  hases  positse  sunt,  ut 
unaqualihet  suhlata,  tahula  stare  non  valeat ;  cadit 
igitur  tahula,  nisi  utraque  teneatur.  Hoc  autem  illi 
audiant,  qui  vel  tantum  ad  litteram,  vel  tantum 
spiritnaliter  Scripturas  intelligere  volunt,  et  dum 
tantum  in  unam  hasem  tahulam  ponunt,  caveant  ne 
et  ipsi  cum  tahula  cadant. 

«  In  latere  quoqne  secundo  tahernaculi  quod  ver- 
«  git  ad  aquilonem,  viginti  tahuloe  erunt,  quadraginta 
«  hahentes  hases  argenteas  :  hinee  hases  singulis 
«  tahulis  supponentur.  •  Hoc  autem  qui  non  intelli- 
git,  supradictam  expositionem  iterum  legat. 

«  Ad  occidentalem  vero  plagam  tahernaculi  facies 
«  sex  tahulas.  )»  Hae  tahuls  sex  lihri  simt  Novi  Te- 
stamenti.  Qui  hene  quidem  ad  occidentalem  plagam  c 
ponuntnr,  quoniam,  jam  soie  vergente  ad  occasum, 
post  omnes  alios  et  in  ultima  cetate  editi  sunt.  «  Nos 
enim  sumus,  ait  Apostolus,  in  quos  fines  saeculorum 
devenerunt  (1  Cor,  x.  M),  »  Beati  illi  oculi,  qui  has 
tahulas  videre,  et  eorum  artificiosam  compositionem 
cognoscere  merentur. 

«  Et  rursum  alias  duas  facies,  quse  in  angulis 
c  erigantur  post  tergum  tahernaculi.  )>  Si  enim  hae 
duse  post  tergum  tahernaculi  eriguntur,  illas  utique 
sex  in  fronte  tahernaculi  esse  oportet.  Unde  mani- 
festum  est  quod  sex  tahulse  Novi  Testamenti  in  ipso 
introitu  tahernaculi  stabant.  Et  merito  quidem,  quia 
ni<'i  per  has,  nemo  tabernaculum  nisi  fur  et  latro 
ingr^ditur.  In  his  enim  tahulis  Salvator  noster  depi- 
ctus  cl&mat :  «  Qui  non  intrat  per  me  in  ovile  ovium,  ^ 
sed  ascendit  aliunde,  ille  fur  est  et  latro  (Jo/t.  x,  1).  » 
Itemque  :  «  Ego  sum  ostium  :  per  me  si  quis  intro. 
ierit,  salvahitur  {Ibid.,  9).  «  Duas  veru  tahulas,  qnas 
post  tergum  tahernaculi  eriguntur,  duos  lihros  Ma- 
chahseorum  esse  puto  :  ipsi  enim  in  toto  Veteri 
Testamento  ultimum  iocum  tenent.  Qui  merito  post 
tergum  tabernaculi  ponuntur,  quoniam  illis  tempo- 
rihus  lex  conculcata  et  abscondita  latuit,  nullique  fas 
erat  tahulas  inspicere,  et  lectioni  operam  dare, 
omnesque  Judsei,  legibus  propriis  relictis,  ad  gen- 
tium  ritus  converti  cogehantur. 

«  Eruntque  conjunclse  a  deorsum  usque  sursum, 
«  et  una  omnes  compago  retinehit.  Duahus  quoque 


«  tahulis,  quse  in  angulis  ponendse  snnt,  similis  jnn- 
«  ctura  servahitur,  et  erunt  simul  tahulse  octo  : 
«  hases  earum  sedecim  argentese,  duahns  hasibis 
«  per  unam  tahulam  supputatis.  >  Quid  earum  jun- 
ctura,  et  compago  signilicet,  jam  dictum  est  :  ai- 
gniilcat  enim  concordiam  et  virtutem,  quam  omoia 
divina  divinse  legis  volumina  inter  se  hahent :  omnia 
enim  unum  dicunt,  omnia  unam  JGidem  prsedicant, 
omnia  unum  Deum  etlaudant  et  magnificant.  £t 
hsec  quidem  est  eorum  compago,  omnia  a  deorsum 
usque  sursum,  ah  ultimo  usque  ad  primum.  Ab 
Apocalypsi  usque  ad  Genesim  unam  fidem  et  unum 
Deum  prsedicando  concordant.  Quod  antem  ait,  ut 
duahus  quoque  tahulis  similis  junctura  servetur, 
duohus  Machahseorum  lihris  auctoritatem  trihuit, 
et  simul  cum  co^teris  in  canonem  ponit.  Et  quidem 
juste  satis ;  siquidem  in  eis  magis  Dei  virtus  et  po- 
tentia  narratur. 

a  OO  Facies  et  vectes  de  lignis  Setim  quinqoa  ad 
«  continendas  tahulas  in  uno  iatere  tahernacoli,  et 
«  quinque  alios  in  altero,  et  ejusdem  numari  ad 
«  occidentalem  plagam,  qoi  mittentur  per  medias 
«  tahnlas  a  summo  usque  ad  summum.  ipsasque  ta- 
c  buias  deaurahis,  et  fundes  in  eis  annulos  aureos, 
>  per  quos  vectes  contineant,  quos  operient  laminis 
«  aoreis.  »  Quid  enim  per  qoinque  vectes  nisi  quin- 
que  corporis  sensus  intelligimus  ?  Qui  tunc  quidem 
de  lignis  Setim  fiunt,  et  laminis  aureb  operinntur, 
quando  non  carnalia,  sed  spirituaUa  sentire  inci- 
piunt ;  hoc  enim  modo  et  imputribiles  efQciontor, 
et  tanqoam  aurum,  imo  plns  auro  refulgent.  Sunt 
enim  quinque  corporis  sensus,  visus,  auditus,  gu- 
stus,  odoratus  et  tactus,  sine  qoibus  tabnlae  taber- 
naculi,  id  est  divinse  legis  volumina,  stare  non  pos- 
sunt.  Jam  enim  omnia  cecidissent  et  defecissent,  nisi 
mentis  et  corporis  oculis  viderentur,  nisi  cordis  et 
capitis  auribus  audirentur,  nisi  interiuri  et  exte- 
riori  palato  et  gustu  dulcia  sentirentur,  nisi  eorum 
intelligentisB  odor  delectaret  ;  nisi  eorum  tactos 
corda  feriendo  pulsarent,  et  ad  superni  luminis  amo- 
rem  inllammarent.  Hi  ergo  sunt  quinque  vectes,  qui 
per  annulos  aureos  inseruntur,  quando  proidicti 
sensus  sacrorum  lihrorum  prseclaris  sententiis  in- 
voluti  divinam  iegem  neque  cadere,  neque  ohli- 
vioni  tradi  permittunt.  Quot  enim  sunt  sententise, 
tot  sunt  et  aurei  circuli,  tantisque  circulis  vectes 
inserontur,  qoantis  sententiis  intellectus  involvitur, 
qui  a  summo  usque  ad  summum  per  omnes  tabulas 
inseruntur.  Quod  autem  omnes  tahulae  sont  deau- 
ratse,  omnes  libros  divinos  sapientiae  et  scientise  luce 
prsefuigere  signilicat.  Hsec  autem  de  tabulis  dicta 
sint. 

«  Et  eriges  tabernaculum  juxta  exemplum,  qnod 
«  tibi  in  monte  monstratum  est.  »  Vidit  enim  Moj- 
ses  exeroplum  erigendi  tahernaculum ;  qualiter  ta- 
men  erigatur,  non  dicitur.  Tunc  enim  tahernaculum 
erigetur,  quando,  perfectis  omnibos,  S.  Ecclesia 
super  coelos  exaltabitur.  Dicamus  tamen,  qualiter 
secundum  litteram,  hoc  tabernacolum  erectum  fuisse 


E 


I 

e 

1 


EXPOSITIO  IN  EXODUM, 


326 


is.   Erant    eniin    qaadraginta   octo   tabalse,  A  Hyacinthus  enim  velo  intextas  mtindana  despicere 

caelestia  amare,  et  si  non  voce,  colore  tamen  prfle- 
dicabat ;  purpuram  vero  qui  videbant  (si  tamen  quod 
videbant,  intelligebant)  per  eam  ad  amorem  justiti» 
accendebantur;  purpura  enim  justitiara  designat, 
quam  soiis  regibus  ioduere  licebat.  Unde  et  illis  per 
Sapientiam  dicitur  :  u  Diligite  justitiam,  qui  judi- 
catis  terram  (Sap.  i,  i);  >>  propter  quam  causam 
et  Romani  pontilices  ea  utuntur.  His  ergo  datur  pur- 
pura,  quibas  est  jus  in  populo  facere  justitiam. 
Coccus  vero  totus  sanguineus,  et  charitalis  tlam- 
nieo  colore  bis  tinctus  ad  maityi'ium  homines 
provocabat,  tantaque  fortitudine  roborabat,  ut 
97  non  solum  pro  Deo  et  lide  tuenda,  verum  etiam 
alter  pro  altero  muri  non  dubitaret.  Byssus  vero 
retorta,  carnem  aflligere,  et  corporis  candorem  et 
castitatem  diligere  admonebat.  Erat  ergo  hoc  ve- 
lum  opere  plumario  factum,  quatenus  terrena  re- 
linquere,  et  ad  cselestia  animas  volare,  doceret.  Hoc 
ergo  velum,  quod  sic  prcedicat,  sic  admonet,  sic 
docet,  sic  suadet,  Evangelii  praedicatio  est.  Unde  et 
ante,  quatuor  colamnas  pendere  dicitur,  per  quas 
quatuor  evangelistas  intelligimus ;  Mathseum  vide- 
licet,  Marcum,  Lucam  et  Joannem.  Ante  hos  autem 
hoc  velum  pendet,  quoniam  ab  ipsis  pingitur,  ab 
ipsis  variatur,  ab  ipsis  prsedicatur,  ab  ipsis  sustine- 
tur  et  portatur.  Isti  sunt  autem  columnfie  EcclesicB, 
non  de  alio  nisi  de  ligno  Setim,  et  de  ligno  forti  et 
imputribili,  quoniam  isti  sunt,  de  quibus  dicitur  ; 


tabentacolam  claadebatar,  super  quos  erant 
t  habentes  longitadine  viginti  octo  cubitos. 
erat  latitudo  tabemacoli,  quanta  longitudo 
ram.  Omnes  aotem  cortinse  deceir.  erant. 
it  aatem  unaqueeque  in  latitudine  quatuor 
y  qas  simul  junctffi  faciunt  cubitos  quadra- 
qoatuor  enim  decem  quadraginta  faciunt.  Aut 
{nadraginta  cubitorum  erat  iongitudo  taber- 

aut  decem  cortinarum  cubitis  in  posteriora 
liibus  ad  triginta  cubitos  ejus  longitudo  con- 
itar.  Ideo  enim  deceni  cubitos  cortinarum 
Tgam  tabernacali  pependisse  puto,  quooiam 
cubitorum  erat  longitudo  tabularum,  super 
>rtinfie  tendebantur.  Super  cortinas  autem  et 
>sita  erant,  quorum  unus  cubitus  pendebat  ex 
.ere  tabernaculi,  et  alter  ex  altero.  Quod  ideo 
I  fiebat,  qoia  saga  duobus  quidem  cubitis  lon- 
rant,  qnam  cortinse.  Proeterea,  si  tabernaculi 
do  plus  triginta  cubitis  erat,  tabulis  utique 
non  poterat :  erant  enim  tabolse  viginti  ez 
tere  tabemaculi,  et  viginti  ez  attero,  quse 
i  habebant  in  latitudine  cubitum,  et  dimi- 
ijai  simui  juncti  non  faciunt  nisi  cubitos  tri- 


B 


ries  et  velum  de  hyacintho  et  purpura,  coc- 
i  bis  tincto,  et  bysso  retorta  opere  plumario, 
ilchra  varietate  contextum,   quod  appendens 


]uatoor  colomnas  de  lignis  Setim,  quo?  ipsse  G  «  Justi  autem  in   perpetuuiu  vivent  (Sap.  v,  i6).  t 


im  deauratse  erunt,  et  habebunt  capita  aurea, 
.ses  argenteas.  Inseretur  autem  velum  per 
los,  inter  quos  pones  arcam  testimonii,  ez 
sanctuarium,  et  sanctuarii  sanctuaria  divi- 
ir.  »  Hoc  velum,  quod  positam  erat  inter 
sanctoram,  testante  Apostolo,  cselum  signi- 
iit  enim  ipse  :  a  Ghristus  assistens  pontifez 
am  bonorom  per  amplius,  et  perfectius  ta- 
ilum,  non  manu  factum,  id  est  non  hojus 
iis,  neque  per  sanguinem  hircorum,  aut  vi- 
I,  sed  per  proprium  sanguinem  introivit  se- 
>ancta,  seterna  redemptione  inventa  (Hebr,  ix, 
iuod  adhuc  manifestius  declarans,  ait :  •  Non 
manofacta  Sanctse  Jesus  introivit,  exemplaria 


Sunt  autem  hsec  coiumnce  deaurata?  quoniam  evan- 
gelistarum  prindicationi  nulla  sapientia  vel  scientia 
comparari  potest.  Habent  autem  capita  aurea,  in 
quibus  desiderabilis  thesaurus  requiescit.  Et  revera 
capita  aurea  sunt,  de  quibus  tam  aurea,  tam  ful- 
gida,  tam  clara  et  pretiosa  verba  manarunt.  Unde 
per  Psalmistam  dicitur  :  «  Praeceptum  Domini  luci- 
dum,  illuminans  oculos  (PsaL  xviii,  9);  »  itemqiie  : 
«  Lucerna  pedibus  meis  verbum  tuum,  et  lumen  se- 
mitis  meis  (Psal.  cxviii,  105).  Et  quoniam  argen- 
tum  veritatem  sermonis,  et  eloquii  puritatem  signi- 
ficat,  secandum  iilud  :  c  Eloquia  Domini  eloquia 
casta,  argentum  igne  examinatum  (PsaL  xi,  7);» 
ideo  super  bases  argenteas  hae  colnmnse  stare  dicun- 


sed  in  ipsum  coelum,  ut  appareat  nunc  ^  tur.  Nunquam  enim  evangelistse  a  veritate  deviant, 

nunquani  falsa  loquuntur ;  quaecunque  dicunt,  vera 
sunt,  justa  sunt,  sancla  sunt,  munda  et  nimis  cre- 
dibilia  sunt.  Infelices  Jud{pi,  qui  his  columnis  con- 
tradicunt,  qui  bases  argenteas,  super  quas  posita 
sunt,  non  attendunt.  Inseritur  ergo  velum  per  cir- 
culos,  quoniam  evangelica  praedicatio  Christi  sen- 
tentiis  illigata  tenetur.  Hoc  autem  velum  dividit  ta- 
bernaculam,  et  Novum,  et  Vetus  separat  Testamen- 
tum  :  hoc  autem  quid  caelum  a  terra,  quid  justi  a 
peccatoribus  dilferant  (231),  ostendit.  Sequitur  ; 
t  Pones  et  propiiiatorium  super  arcam  testimonii 
<f  in  Sancta  sanctorum,  mensamque  eztra  velum. 


)ei  pro  nobis  (Ibid.,  24).  >  De  hyacintho. 
os  est  herba  seu  llos^  hyacinthus  est  et  lapis ; 
sm  et  lapis  est  ccerulei  coloris,  qoem  colorom 
bas  sole  irradiatis  ssepe  videmus.  Et  byacin- 
nidem  in  coelo  conspicimus,  quoniam  hya- 
im  colorem  coelam  ostendit.  Purpuram  etiam 
im  in  stellarum  fulgore  quodammodo  mon- 
ituemur;  byssi  quoque  candor  aliquando  in 
paret.  Quam  pulchra  varietate  ccelom  sit 
im,  ipsi  nobis  ocoli  manifestant.  Ipsum  au- 
im,  quod  taberaaculum  dividebat,  non  sine 
lacramento  tanta  varietate  conteztum  fuerat. 


Cod.  Gassin  :  Hoc  autem  quod  ccBlum  a  terra,  quod  justi  a  peccatoribus  differanL 


327 


S.  BRUNONIS  EPISGOPl  SIGNI£NSIS. 


m 


B 


t  et  contra  mensam  candelabrum  in  latere  taber-  A 
»  naculi  meridiano.  y>  Mensa  enim  stabat  in  parte 
aquilonis.  De  his  enim  omnibus  saperius  expositum 
est.  Propitiatorium  enim  ponitur  super  arcam, 
quando  respectus  diviuse  miserationis  subveniendo 
respicit  Ecclesiam.  Mensa  autem  ponitur  extra  ve- 
lum,  quia  scientia  sacri  eloquii  nulli  invidiose  abs- 
conditur,  sed  cunctos  satiat,  qui  ad  eam  cum  gra- 
tiarum  actione  accedere  desiderant.  Ponitur  autem 
contra  mensam  candelabrum,  ut  fercala  imposita 
videantar ;  quoniam,  nisi  Christo  illastrante,  divina 
Scriptura  intelligi  non  valet;  ipse  enim  est  <  luz 
vera  quae  illaminut  omnem  hominem  venientem  in 
hunc  mundum  (Joan,  i,  9).  »>  Et  qaia  Deus  ab  austro 
veniet,  idcirco  in  latere  meridiano  candelabrum 
ponitur.  Quia  vero  ab  aquilone  pandentur  mala  su- 
per  omnem  terram ;  ideo  in  parte  aquilonis  ponitur 
mensa.  lilum  enim  locum  maxime  munire  debemus^ 
per  quem  hostes  in  nos  irrumpere  timemus. 

«  Facies  et  tentorium  in  introitu  tabernaculi  de 
»  hyacintho,  et   purpura,  coccoque   bis    tincto,    et 
»  bysso  retorta  opere  plumario.  Et  quinque  colum- 
■  nas  deaurabis  iignorum  Setim,  ante  quas  ducetur 
>  tentorium,  quarum  erunt  capita  aurea,  et  bases 
»*  senese.  »  Hoc  enim  tentorium,  quod  fit  in  introitu 
tabernaculi,  gluriosum  apostolorum  chorum  intelii- 
gimus,  quibus  coeli  et  Ecclesia?  claves,  quibus  et  sol- 
vendi  potestas,   quibus  paradisi  januas  aperire  et 
claudereconcessum  est.   Fit  ergo  hoc  tabernaculum 
dc  hyaciutho,  quouiam,  ut  jam  soepe  dictum  est, 
hyacinthus  pro  cceloponitur;  apostoli  vero  coeli  sunt,  G 
de  quibus  dicitur  :   «  Coeli  enarraut   gloriam  Dei 
(PsaL  XVIII,  i).  >  ,Sunt  autem  et  purpura,  quoniam 
purpura  reges  designat.    Heges  apostoli    sunt  ipsi 
duodecim  tribus  Israel,  indacti  purpura  judicabunt. 
De  ipsis  eoim  dicitur  :  •  Principes  populorum  con- 
gregati  sunt  cum  Deo  Abraham  (Psal.  xlvi,  iO).  » 
Sunt  autem  et  coccus  bis  tinctus,  quuniam   Deum 
coniitendo,  et  proximum  docendo,  proprii  sanguinis 
effasione  cruentari  meruerunt.  Coccus  enim  tingi- 
tur,  quando  pro  Deo,  et  proximo  martyrium  sumi- 
tur  (232).  Sunt  vero  et  byssus  retorta,  utpote  vir- 
tutibus  candidati,  et  super  nivem  dealbati,  magna- 
que,  in  prseliis  fortitudine  roborati :  byssos  enim 
ad  hoc  retorquetur,  ut  fortior  liat.  Apostolorum  au-  •> 
tem  fortitudo,  et  virtus^  quo  magis  a  tyrannis  torque- 
bantur,  tauto  major  esse  manilestabatur.  Et  isti  qui- 
dem,  sunt  iili  cherubim  oculati  et  plumati,  qui  totam 
Ecclesiam  ferunt.  Quinque  vero  columnse,  quas  deau- 
rari  proecepit,  quinque  libri  Moysi  intelliguntur  (233), 
qui  tunc  quidem  deaurantur,  quando  spiritualiter 
intelliguntur.  Per  hos  enim  quinque  libros,  omnia 
utriusque  Testamenti  mandata  intelligimus.  Si  enim 
per  decem  verba  tota  lex  significatur;  cur  per  quin- 
que  libros,  in  quibus  ipsa  eadem  verba  continentur, 
tota  iex  significari  non  debet?  Ante  has  autem  quin- 
qne  columnas  ducebatur,  et  tendebatur  tentorium, 

(232)  Cod.  Cassin.  ;  Coccus  enim  bis  tinctus  cstf 
quando  quis  pro  Deo  ct  proximo  martyrium  sumit. 


quoniam  sancti  apostoli  ubicumqae  erant,  legem  ol^ 
prophetas  ante  se  semper  et  in  mente  habebant.  Anta 
columnas  quidem  tCEtorium  tendebatur » HS  qaia 
semper  ad  columnas  intuebatur.  Sunt  autem  colum- 
narum  capita  aurea,  quia  eorum  vox,  et  prttdicatio 
sapientiae  et  scientise  splendore  refuiget.  Bases  au< 
tem  senese  sunt,  quia  clarum  et  bene  sonantem  tin- 
nitum  reboant;  ees  enim  prse  cunctis  metallis  cla- 
rius  sonat.  Sicut  igitur  per  aurum  sapientia,  ita  per 
ees  vocis  sonus  intelligitur.  Merito  igitur  columnae 
aurea  capita>  et  bases  argenteas  hai^enty  quoniam 
evangelica  prcedicatio,  et  divinse  iegis  volumina  et 
sapientia  quidem  fulgent,  et  fama  atque  soniiu  ubi- 
que  resonant. 

CAPUT  XXVII. 
«  Facies  et  altare  de  lignis  Setim,  quod  habebit 
9  quinque  cubitos  in  longitodine,  et  totidem  in  la- 
»  titudine,  id  est  quadrum,  et  tres  cubitos  in  alti- 
n  tudine.  Cornua  autem  per  quatuor  angolos  ex  ipso 
»  erunt,  et  operies  illud  eere.  »  Finito  enim  taber- 
naculo,  de  aitari  loqui  incipit,  et  pene  idipsum  per 
altare  significat,  quod  per  tabernaculum  signilicavit. 
Mos  enim  est  prophetarum  unam  eamdemque  rem 
diversis  modis  significare.  Quod  quidem  in  iibro 
Apocalypsis  aperte  dignoscitur,  ubi  una  eademque 
visio  septies  diversis  figuris  replicatur.  Altare  enim 
hoc  in  loco  Ecclesiam  designat ;  quod  qaare  dicatur 
fieri  de  lignis  Setim,  qui  superiora  legit,  non  ignorat. 
Hoc  autem  altare  quadrum  est,  quoniam  in  quatuor 
mundi  partes  sancta  Ecclessia  extenditur  et  diiatatur. 
Quas  quidem  Psalmista  breviter  enumerans.  ait  : 
«  A  solis  ortu,  et  occasu,  ab  aquilune,  et  mari  (PsaL 
cvi,  3).  t  Habet  autem  qoinque  cubitos  per  unam- 
quamque  partem ;  uuiquique  Ecclesise  parti  horum 
quinque  librorum  fides  et  mandata  sufficiunt.  Si  enim 
spiritualiter  intelliguntur,  totum  et  Velus,  et  Novum 
Testamentum  in  eis  continetur ;  quos  quidem  ideo 
Moyses  pree  omnibus  aliis  voluminibus  ponit  quo- 
niam  et  omnes  alios  in  se  complectuntur,  et  quasi 
primogeniti  inter  omnes  habentur.  Merito  igitur  inter 
alios  obtinent  principatum,  qui  priores  sunt  ipsa  na- 
tivitate.  Non  tamen  ilios  Evangeliis  prsefero,  quo- 
niam  ab  imo  eodemque  fonte  fluxerunt ;  atque  ipso 
quoque  numero  utraque  volumina  convenirent,  sed 
Deuteronomium  replicatur,  quia  secunda  lex  inter- 
pretatur.  Et  secunda  quidem  lex  e^t  Novum  Testa- 
mentum;  siquidem  prima  lex  Vetus  Testamentum 
dicitur;  non  enim  sunt  Testamenta  nisi  duo.  Hic 
ergo  liber,  qui  dicitur  Deuteronomii,  modius  est  in- 
ter  ntrumque,  siquidem  iila  replicat,  et  i^ta  signifi- 
cat.  Si  autem  isla  significat,  ubicumque  hic  liber  est, 
qui  secunda  lex  dicitur,  ibi  et  Evangelia  sunt.  Aut 
igitur  libri  Moysi  non  sunt  quatuor,  aut  eorum  quiu- 
tus  secunda  lex,  id  est  Evangelium  intelligitur.  Ha- 
bct  autem  hoc  altare  ct  tres  cubitos  in  aititudine, 
quia  quando  Ecclesia  sursum  erigitur,  tres  ei  cubi- 
tos  sufficit  mensurare,  id   est  Patrem  et  Filium,  et 

(233)  Editio  hoc  in  loco  corrupta  ex  cod.  Lauren- 
tiano  emendatur. 


329 


EXPOSmO  IN  EXODUM. 


330 


intaDi  sanctiimcredereetadorare.  Noli  pliis  men-  A  »  los  erunt  qnataor  annuli  fienei,  qaos  pones  super 


e' 


nrare.  qnia  ulterins  egredi  non  licet;  si  enim  ulte- 

rins  progrediaris,  vel  si  tantum  non  progrediaris, 

jnQ  de  hoc  altari  non  eris.  Seqaitur  :  «   Comua  au- 

Ud  per  qnatuor  angulos,  ex  ipso  erunt.  »   Qua- 

tBor  enim  comaa,  quatuor  maadi  partes  intelligun- 

tar;  Oriens  videlicet,  OcciJens,  Septentrio  et  Meri- 

dias  :  httc  autem  quatuor  cornua  ex  ipso  sunt,  quia 

qoatuor  mundi  partes,  non  aliunde,   sed  de  ipsa 

Eedesia  sunt.  Operitur  autem  totum  altare  sere,  quia 

tota  Ecclesia  voce  clara  et  consona  in  Dei  laudibus 

cantare  et  jubilare  non  cessat.  Ipsa  est  enim,  cui 

dieitor : «  Giama,  non  cesses,  qnasi  tuba  exalta  vocem 

tuam  {Ua,   lviii,    1).  »  Ssepe  enim  jam  diximus, 

qaod  es  pree  cffiteris  metallis  clarius  et  altius  reso- 


»  arulam  altaris,  eritque  craticula  usque  ad  altaris 
»  medium.  »  Omnia  enim  vasa  altaris  ex  aere  fiunt, 
quatenus  omnes  Ecclesise  filii,  qui  per  vasa  intelli- 
guntur,  clara  et  consona  voce  Deum  laudent,  et 
prsedicent,  et  benedicant.  Nisi  enim  vasa  sanctos 
signiiicarent,  vas  electionis  Apostolus  non  diceretur. 
Quid  vero  craticula  eenea,  nisi  evangelicam  preedi- 
cationem  designat?  Gur  autem  senea  dicatur,  ssepe 
jam  diximus:  hujus  enim  campanas  clarissiraus  so- 
nus  universum  mundum  replevit  ('234).  Quce  bene 
in  modum  crucis  fieri  jubetur,  quoniam  a  piscato- 
ribus  trahitur.  De  hac  enim  Dominus  apostolis  ait  : 
«  Mittite  in  dexteram  navigii  rete,  et  invenietis  : 
miserunt  ergo,  et  concluserunt  piscium  multitudinem 


nat;  nnde  et  pro  sono  vocis  sanctaque  prsedicatione  ^  copiosam  {Joan.  xxi,  6).  >  Quia  enim  evangelica  prai- 

dicatio  omnia  genera  hominum,  quasi  quodam  rete 
capit,  et  tenet,  ideo  in  Evangelio  dicitur  :  «  Simile 
est  regnum  ccelorum  sagence  missa;  in  mari,  et  ex 
omni  genere  piscium  congreganti  (Mattk.  xiii,  47).  » 
Quatuor  autem  annulos  seneos,  qui  per  quatuor 
angulos  craticulse  positi  erant,  vel  quatuor  evange- 
listas,  vel  quatuor  virtutes  principales  intelligimus  ; 
his  enim  craticula,  id  est  evangelica  prsedicatio,  non 
omnes  qui  in  Ecclesia  sunt,  in  se  colligere  et  retinere 
vajet;  eam  enim  Ecclesise  partem  craticula  tenet, 
quse  evangelicffi  prcedicationi  obedire  non  renuit.  Me- 
dium  autem  altaris  sola  pars  bonorum  intelligitur. 
u  Facies,  et  vectes  altaris   de  lignis  setim  duos, 


ses  lre<ioenter  accipitur. 

«  Faciesque  in  usus  ejus  lebetes  ad  suscipiendos 
9  cineres,  et  forcipes,  atque  fuscinulas,  et  ignium 
»  reeeptacala.  »  Malus  lebes  itle,  de  qao  dicitur  : 
«  Moab  lebes  spei  me»  {Psal,  cvii,  10).  »  Hi  autem 
lebetes  boui  sunt,  qui  altari  deserviunt,  qui  altare 
mondanty  qui  altaris  cineressuscipiunt :  per  hos  sacer- 
dotes  intelligantur,  qui  Dei  altare,  qood  est  Ecclesia, 
ab  omni  sorditate  tergentes,  aliorum  cineres,  et  pec- 
eata  in  se  suscipiunt,  et  suscipiendo  longe  ab  Ecclesia 
projiciant;  snscipiunt  enim,  ut  deleant,  non  ut  te- 
neanty  de  quibas  dicitur :  c  Peccata  populi  mei  come- 
dent  {Ose  iv,  8).  »  Hi  autem  et  forcipes  tenent,  qui- 


bas  earbones  de  igne  trahunt.  Garbones  enim  de  igne  ^  >^  ^I^o^  operies  laminis  aeneis,  et  induces  per  circu- 


trahere,  est  eos,  qui  tribulationis  et  ang^stiarnm  igne 
exarimtor,  fratema  charitate  adjuvare  et  consolari. 
Consolatio  namque  et  auxilium  forcipes  sunt,  quibus 
afflicti,  de  igne  et  angustiis  liberantur.  Unde  Apo- 
stolos  ait :  c  Quoniam  sicut  abundant  passionesGhristi 
in  nobiSy  ita  et  per  Ghristum  abundat  consolatio 
Dostra  (II  Cor.  i,  5).  >  Et  Psalmista  :  «  Secundum 
mnltitudinem  dolomm  meorum  in  corde  meo,  con- 
solationes  tuse  laetificaverunt  animam  meam  {Psal. 
xcui,  19).  »  Id  ipsum  autem  per  fuscinulas,  et  per 
fbreipes  intelligimus;  idem  enim  est  cum  fuscinula 
cames  fiBrventes  de  olla  trahere,  qnod  carbones  ar- 
dentes  de  igne  eripere.  Games  enim  in  oila,  et  car- 
bones  in  igne,  fideles  quique  intelliguntur  tribula- 


»  los,  eruntque  ex  utroque  iatere  altaris  ad  portan- 
»  dum.  »  Hoc  autem  quid  significet,  satis  superius 
expositum  est.  Dictum  est  enim  quid  vectes,  quid 
ligna  setim,  quid  laminte  ffinese,  et  quid  circuli  de- 
signent,  atque  idem  sa;pius  dicere  supervacaneum 
esse  putamus.  Sequitur  :  •  Non  solidum,  sed  inane 
p  et  vacuum  intrinsecus  facies  illud,  sicut  tibi  in 
>  monte  monstratum  est.  >  Quantum  enim  ad  litte- 
ram,  ideo  non  soliduro,  sed  inane  et  vacuum  hoc 
altare  factuni  est,  nt  facilius  portari  potuisset. 
Quantum  autem  ad  signiticationem,  ideo  vacuum  et 
concavum,  ut  Dei  thesauros  in  se  recipere  et  conti- 
nere  valeat.  Quid  autem  est  quod  totum  tabernacu- 
lum  cum  tabulis  et  columnis  de  argento  fit,  altare 


tioniims  constricti.  Vis  esse  fuscinula?  bonum  qui-  D  autem,  quod  dignius  et  excellentius  esse  videtur,  ex 


dem  est  in  hac  fuscinula  esse  ;  consolare  moerentes, 
saecarre  miseris,  auxiliare  egenis,  aperi  carceres,  li- 
beracaptivos.  Hcec  sontenim  cames,  quasnostrafusci- 
nala  trahit.  Sed  quid  per  ignium  receptacula?  nisi  eos 
qni  cbaritate  ferventes  hospitalitatem  sequuntur,  et 
omnes  qnos  pro  Ghristi  nomine  affiigi,  vel  ejus  amore 
flagrare  cognoscnnt,  omnemque  eis  humanitatem  ex- 
bibentes  libenter  recipiunt.  Si  enim  carbones  Ghristi, 
99  fideles  affiicti  et  charitate  fervidi  intelliguntur, 
qoiconqae  eos  recipit,  ignium  receptaculum  est. 

c  Omnia  vasa  ex  sere  fabricabis,    craticulamque 
B  in  modum  retis  leneam,  per  cujus  quatnor  angu- 

(234)  Ex  atroque  codice  Laurentiano  et  Gasinensi 
erratis  editio  expnrgatur. 

Patrol.  GLXIV. 


eere  constmitur?  nisi  quia  divina  Scriptura  non  se- 
cundum  materiaro  (235),  sed  secundum  Dei  signi- 
ficationem  charum  vel  vile  unumquodque  dijudicat. 
Unde  et  ses  secundum  se  quidem  auro  vilius  est, 
secundum  vero  significationem  charius.  Sapientia 
enim,  si  in  corde  occulta  teneatur,  aurum  quidem 
est ;  si  vero  ad  audientium  aures  de  corde  profera- 
tur,  ses  est.  Quanto  igitur  sancta  prasdicatio  est  me- 
lior  occulta  sapientia,  tanto  secundom  significatio- 
nem  «s  aoro  mehus.  Unde  est  illud  :  «  Sapientia 
abscondita,  et  thesaurus  occultus,  qua;  utilitas  in 
utrisque?  »  (Eccli.  xx,  32.)    Merito  igitur  ex  sere 

(235)  Ex  cod,  Laurent,  textus  editionis  hic  emeu' 
datior  et  perfectior  redditur. 

11 


331 


S.  BRUNONIS  EPISCOPl  SIGNIENSIS. 


fit  hoc  altare  quoniam  solis  altaris  ministris  prin-  A  ciunt,  legem  duplicatam  in  yiginti  invenimos. 


cipatiter  convenit  pr«edicare ;  et  aurom  quidem,  et 
sapientiam  habere  omnibus  licet,  altare  vero  tangere 
et  in  Ecclesia  prsedicare  non  omnibus  licet.  Heec 
autem  de  altari  dicta  sufficiant  :  nunc  ad  atriom  ta- 
bernaculi  veniamus. 

«  Facies  et  atrium  tabernaculi,  in  coju^  pl^iga 
9  australi  contra  meridiem  erunt  ientoria  de  bysso 
»  retorta  :  centum  cubitos  unum  latos  tenebit  in 
»  longitodine,  et  colomn»  viginti  cum  basibos  toti- 
»  dem,  aenese,  qose  capita  cum  cselaturis  sois  habe- 
>  bont  argentea.  >  Multum  enim  distat  iater  atrium 
et  tabernaculon:  :  tabernaculum  enim  ez  hyacintho, 
et  purpura,  coccoque  bis  tincto,  et  bysso  contextum 


ergo  Judaei  bis  decem,  nt  semel  totum  dec£ 
intelligant,  alioquin  quid  viginti  columnae  sign: 
ignorabunt.  Quod  autem  significant  viginti  co 
ex  una  parte,  hoc  significant  viginti  ex  altera 
Credat  ergo  austro  qui  non  vult  credere  aqi 
imo  credat  utrique,  quia  idem  dicit  uterqoe 
medio  duorum^  vel  trium  testium  stet  omne  ve 
Erant  autem  columnee  cnm  basibus  aenese,  quo 
significat,  saepius  jam  dictom  est  Habebant 
capita  cum  caelatoris  suis  argentea,  quia  non 
loquebantor,  sed  vera  et  pura  loqnebantur 
tantum  ad  sonum  litterse,  qoantom  ad  spirit 
inteliigentiam  et  eloquii  poritatem  attendeba 


est.  Atrii  vero  tentoria  ex  sola  bjsso  retorta  com-  ^  aere  namqoe  sonos,   in  argento  vero  eloquii  p 

•  «  a  T^  A  •  A        T-  I  A.  1  .  _  mM       9         m        1  1  *         •  1  i^Y  *  L  *  %  ■ 


posita  sunt.  Prceterea  in  tabernaculo  et  columnae, 
et  tabulae,  et  caetera  ex  auro  et  argento  fueront ; 
in  altero  vero  pene  omnia  ex  aere  facta  sunt.  Quid 
ergo  per  atrium  intelligimos?  Aliod  enim  quodam- 
modo  tabernaculum,  et  aliud  atrium  ^ignificat  : 
tabernaculum  enim,  ut  puto,  primitivam  Ecclesiam 
principaliter  designat,  qusQ  a  Christi  passione  usque 
ad  tempora  Constantini  imperatoris,  maxima  ex 
parte  de  sanctis  martyribos  constrocta  est;  inde 
vero  osque  ad  tempora  Antichristi  tota  Ecclesia 
hujus  tabernaculi  atrium  vocatur.  Unde  insolito 
modo  multo  majus  est  atrium  tabernacuii,  quam 
ipsum  taberuaculum.  Est  igitur  atrium  tabernacoli 
Ecclesia  coufessorum,  quae  a  tempore  praefati  prin- 


intelligitur.  Nemo  miretur  si  coiumnae  ioqu 
diximus  enim  per  columnas  legem  significari 
qoaliter  loquitur,  incipe  legere,  et  cognosces. 
«  In  latitudine  vero  atrii,  qood  respicit  ad 
»  dentem  ernnt  tentoria  per  qoinquaginta  ci 
»  et  columnae  decem,  basesque  totidem.  »  Met 
osqoe  ad  qoinquaginta,  neqoe  ultra  progredi 
ibi  stemus,  ibi  moremnr,  si  et  libertatem  habc 
perditam  hoereditatem  recuperare  volumus. 
quagesimus  namque  annus  jubilaens  vocator,  i 
et  servis  libertas,  et  amissa  haereditas  ex  legi 
perio  propriis  dominis  restitoebatur;  totusqv 
annus  in  Isetitia,  et  in  jubilo  festivus  ab  om 
agebator.  Merito  ergo  S.  Ecclesia  ad  hunc  nunc 


cipis,  obique  gentium  dilatata  est.  Hujus  autem  ten-  C  se  dilatando  pervenit,  ibiqoe  dilatata  morati 


toria  flunt  de  bysso  retorta,  qooniam  sufficit  nobis 
carnem  torquere  et  macerare,  menlisqoe  et  corporis 
candorem  et  munditiam  conservare.  Nemo  enim 
cocco  vestitur,  nemo  modo  sanguyie  croentatur. 
Sufficit  modo  baptismate  iavari,  bysso  vestiri,  et 
candidis  uti  vestimentis,  secundum  iliud  :  «  Omni 
tempore  vcstimenta  tua  sint  candida  {Eccle,  ix,  8).  » 
Erant  aulem  a  parte  australi  tentoria,  centum  cubi- 
torum  in  longitodine;  similiter  autem,  et  ab  aqui- 
lone  erant  tentoria  totidem  cubitorum ;  tanta  euim 
erat  tota  atrii  longitudo.  Sed  quare  centum  cubito- 
rum  fuisse  dicitur?  Decem  namque,  et  centum  et 
milie  perfecti  numeri   sunt,  qui  replicari  quidem 


de  liberlate  gaudens,  et  de  haereditate  exulta; 
ab  omni  servili  et  malo  opere  vacans,  diem  s 
nem  constitoit  in  condensis  osque  ad  cornu  al 
Decem  vero  columnse  cum  basibos  sois  decem 
legis  intelligontor.  Habet  ergo  atriom  ex  omni 
legem  atque  mandata,  ut  sapientiam  discat,  e 
care  timeat,  et  quid  credere  debeat  cognoscat 
tum  enim  atrium,   quasi   quibusdam  columni 
decem  legis  mandatis  sustinetur,  qa^  mandata 
quidem,  quod  aliquando  columnae  duplicantur,  s 
pliciterintelligideberesignifi2ant,nihilquealiud 
ficantdecemqnam  viginti,  nisi  quia  vigintiquo 
modo  decem  exponunt ;  quoties  enim  Decalogun 


possunt,  crescere  lOO  vero  non  possunt;  si  enim  ^  plicamus,  toties  duplicem  intellectum  significa 


usque  ad  decem  numeravens,  nisi  a  capite  rursum 
incipias,  quid  dicas,  non  habes;  simililer  et  centum, 
et  mille  simiiiter.  Idem  igitur  est  dicere,  centum 
cubitorum,  quod  muitorum  cobitorum,  et  est  finitum 
pro  infinito.  Centum  enim  cubitis  in  longitudine 
tenditur  atrium,  quoniam  tanta  erit  ejus  longitudo, 
quanta  erit  hujus  vitae  dimensio ;  unum  enim  termi- 
num  et  atrium,  et  mundus  habebit.  Sunt  autem  vi- 
ginti  columnse  ex  unaparte  atrii,  et  viginti  ex  altera, 
quatenus  et  hinc  et  inde  omnes,  qui  in  atrio  sunt, 
videant,  et  legant,  et  inielligant  legem  veterem  du- 
plicatam.  Dupiicatur  enim  lex,  qnando  et  ad  litte- 
ram,  et  spiritualiter  intelligitur.  Nam  quia  decem 
8unt  verba  legis,  saepissime  tota  lex  per  decem  si- 
guificatur.  Ergo   quia  decem,  et  decem  viginti  fa- 


<i  In  ea  quoque  latitndine  atrii,  quae  respic 

»  Orientem,  quinquaginta  cobiti  erunt;   in  qc 

»  quindecim  cubitornm  tentoria  lateri  uno  da] 

»  bvntur,  columnaeque  tres,  et  bases  totidem. 

ctum  est  enim,  qoid  significent  cubiti  quinqoag 

Restat  ergo  ut  dicamus  quid  duo  tentoria  ista  s: 

ficent,  qoae  ex  utroque  latere  ponuntur  in  inti 

tabernaculi.  Hsec  enim  duo  tentoria  duo  populi  i 

Jndaeorum  scilicet  et  gentium;  ex  his  enim  du 

impletur  atrium  tabemaculi.  Isti  sunt  doo  parii 

quos  unns  lapis  angularis  in  Ecclesiae  aedificio  < 

jungit.  Unde  Apostolus  ait :  «  Ipse  enim  est  pax 

stra,  qui  fecit  utraqoe  unum  (i^p^es.  ii,  i^.  » 

autem  unumquodque  tentorium  quindecim  culi 

rum ;  tot  enim  sunt  psalmi  gradnom ;  hic  enim 


333 


EXPOSITIO  IN  EXODUM. 


334 


merus  ex  pari  et  impari  constat,  cajus  partes  sant  A  quatuorEvangeliorumcolamutt*sustiaent,uisiutroniin- 


septem  et  octo ;  unde  scriptum  est  :  Da  partem 
septem,  nec  non  et  octo.  Septem  enim  banc  vitam, 
qam  in  septem  diebus  volvitur,  designat  :  octo  vero, 
illam  aliam  vitam  beatam  et  immortalem,  quse  die 
ociaTa  cunctis  resurgentibus  incipiet.  Ea  enim  die 
fiei  omnium  resurrectio,  quo  Cbristus  Dominus  re- 
sarrexit.  Dasergo  partem  septem,  quando  bujus 
vits  debita  solvis;  das  partem  et  octo,  qaando  alteri 
qooque  vitae  propria  debita  largiris.  Dnm  enim 
manducas  et  bibis,  das  partem  septem  ;  pi  vero  je- 
junas  et  vigilas,  das  partem  octo.  Si  laboras  unde 
Tivas,  das  partem  septem  ;  si  vero  de  propriis  jastis- 
que  laboribus  eleemosynas  facis,  das  partem  octa- 
vam.  Merito  igitur  quindecim  cubitorum  ante  atrium 
tabemaculi  fiunt  tentoria,  quatenus  omnes  illuc 
venientes,  et  septem,  et  octo  intuentes,  in  ipso  cu- 
bitorum  numero,  et  in  ipsa  .tentoriorom  qaantitate 
intelligant,  qualiter  in  hac  vita  conversari  debeant. 
Dent  partem  septem,  dent  partem  et  octo,  et  sic  per 
bona  temporalia  transeant,  ut  seterna  non  amittant. 
Tres  autem  columnse,  quee  ponuntur  binc  et  inde, 
id  est  sex  columnse,  quse  in  utroque  tentorio  erant, 
id  ipsum  signilicant,  quod  sex  tabulas  in  introitu 
tabernacali,  cum  de  eo  loqueremur,  signiticare  dixi- 
mos ;  significant  enim  sex  libros  Novi  Testamenti. 
Et  merito  quidem  et  in  tabernaculo,  et  in  atrio  ta- 
bemacali  Novum  Testamentum  in  fronte*  ponitur, 
qaoniam  per  ipsum   in  Ecclesia  intratur.  Sicot  enim 


B 


queTestamentorum  signiticatio  conveniret.  Omnes  co- 
lomnfie  atriipercircuitnm  vestita;  erantlaminis,capiti- 
busargenteisetbasibus  aeneis.In  laminisenim  etbasi- 
busseneis.praedicationisvox  etsonitas;in  capitibus  vero 
argenteiseloquii  puritasetsermonisveritas  ostenditur. 
Quod  quidem  in  superioribus  sufficienter  eipositum 
est.  Per  bases  tamen  colamnanim,  sanctos  prsedi- 
catores  intelligere  possumus,  qui  utriusqae  Testa- 
menti  iibros,  et  prsecepta  quasi  quasdam  columnas 
ferentes,  claro  praedicationis  sono  et  eloquio  mun- 
dum  impleverunt.  Sequitur  :  c  In  longitudine  occu- 
»  pabit  atriam  cubitos  centum,  in  latitudine  quin- 
»  quaginta,  altitudo  quinque  cubitorum  erit.  >  Et 
boc  quiden^  expositum  est.  Quod  enim  toties  bases 
ex  aere  fieri  prcecepit;  campanas  Ecclesiae  fabricare 
videtur,  campanas  utique  non  tinnientes,  sed  ratio- 
nabiliter  ioquentes,  et  ad  Cbristi  fidem  populos  in- 
vitantes.  Erat  autem  bujus  atrii  altitudo  quinque 
cubitorum,  per  quos  qainque  libri  Moysis  significari 
possunt,  qui  si  bene  intelligantur  totam  Ecclesiam 
sursum,  et  ad  coelestia  elevant. 

«  Cuncta  vasa  tabernaculi  in  omnes  usus  et  caere- 
»  monias,  tam  clavos  ejus  quam  atrii  ex  eere  fa- 
»  cies.  9  Omnia  ex  aere  fiunt,  quatenus  omnes  simul 
alta  et  consona  voce  Deam  laudent,  prsedicent  et 
benedicant.  Sequitur: 

«  Prsecipe  filiis  Israel,  ut  atferant  tibi  oleom  de 
»  arboribus  olivarumpurissimum,  piloque  contusum. 


omnes    columnae    supradict»  Vetus    Testamentum  C  »  ut  ardeat  lucerna  semper  in  tabernaculo  testimo-' 


signiticant,  ita  omnes  quee  bic  ponuntur,  sive  in 
lateribus  atrii,  sive  in  ipso  introitu,  Novum  Testa- 
mentum  designant,  de  quibus  adbuc  subditur. 

lOl  «  In  introitu  vero  atrii  fiet  tentorium  cubi- 
»  toram  viginti,  ex  hyacintbo,  et  purpura,  coccoque 
»  bis  tincto,  et  bysso  retorta  opere  plumario.  Co- 
»  lamnas  habebit  quatuor  cum  basibus  totidem.  » 
Ipsa  materia  indicat  quid  per  hoc  tentorium  intel- 
ligere  debeamus ;  nusquam  enim  alibi  in  toto  atrio 
ponitur  hyacintbus  vei  purpura,  vel  coccus.  Hoc 
igitur  tentorium,  qaod  in  introitu  atrii  ponitur,  et 
iilud  quod  positum  est  in  introitu  tabernaculi,  idem 
significant;  illius  igitur  expositio  huic  sufhcere 
potest.  Significatur  enim  apostolorum  chorus,  qui 


•  nii  extra  velum,  quod  appensum  est  testimonio. 
M  Et  collocabunt  eam  Aaron,  et  filii  ejus,  et  usque 
»  mane  luceat  coram  Domino  :  perpetuus  erit  cultns 
»  per  successiones  eorum  a  filiis  Israel.  »  Oleum 
enim  a  filiis  Israel  affertur,  quando  aliquis  vir  gratia 
Spiritus  sancti,  et  pietate  et  misericordia  plenns  a 
toto  populo  eligitur.  Suscipitur  autem  de  arboribus 
olivarum,  id  est  de  doctrina  et  congregatione  san- 
ctorum,  quatenus  et  pacem  diligat,  et  SS.  Patram 
dulcedinem  et  saporem  imitetar.  Sit  auiem  et  vita 
et  moribus  purus,  imo  purissimus  et,  sicut  ait  Apo- 
stolus,  irreprehensibilis.  Sit  qaoque  pilo  contusas, 
non  delicatus,  non  otiosus,  sed  in  tribulationibus  et 
injuriis   per  patientiam  probatus.  Et  iste  quidem  ad 


Ecclesiffi  portas  costodiunt,  claves  tenent,  aperiunt  j)  hoc  eligitur,  ut  ardeat  lucema  semper  in  taberna- 


ei  daadunt,  ligant   et   solvunt,  et  prius  ad  fidem, 
deinde  vero  in  regna  coelorum  iidelium  animas  indu- 
cunt.  Habet  autem  tentorium  quatuor  columnas,  et 
bases  totidem,  per  quas  quatuor  Evangelia  cum  suis 
scriptoribus  intelliguntur.  Quid  enim  aliud  apostoli, 
nisi  quatuor  Evangelia?  (Magistri   sai  videlicet  do- 
ctrinam  preedicabant.)  Nam  et  ipsse  eorum  bases,  id 
esi  ipsi   Evangeliorum  scriptores  cum   ipsis,  et  ex 
ipsis  erant,    et  intra  ipsos   converFabantur.   Qnod 
aatem  Tiginti  cubitorum  hoc  tentorium  fuisse  dici- 
tUTy  hoc  est  inteiligere,  quod  sancti  apostoli  totum 
Yeias  Testamentum   dopliciter,  id  est  ad  litteram,  et 
spiriiaaliter  exponentes  quatuor  Evangeliis  convenire 
«tconcordare  faciebant.  Nonenim  aliter  hoc  tentorium 


culo  testimonii,  ut   nunquam  tabernaculum  sit  siue 
lucerna,  ut  nunquam  sit  sine  lumine,  ut  nuuquam 
populus  sit   sine  epicopo  et  doctore ;    ipse  enim  est 
lucerna,  ipse  sit  et  oleo  plenus,  ipse  sit  misericordia 
et  pietale  repletus.  Debet  autem  ardere  bsec  lucerna 
extra  velum,  ut    ab   hominibus  videatnr,  ot  omnes 
Uluminet  et,  secundum  Evangelium,  luceat  omnibus 
qui  in   domo   sunt.  Sed  extra  quod  velamT  Extra 
illud  velum,  quod   appensum   est  testimonio,   quod 
claudit  testimonium,  quod  celat  nobis  et  abscondit 
divina  mysteria.  Hoc  autem  velo  illi  clauduntur,  qui 
lucere,  velamine  obumbrati,  non  possunt.  Hanc  au- 
tem  lucernam  collocant  Aaron  et  filii  ejus;  hanc  illi 
ordinaut,  consecrant  et  constituunt,  qai   et  primi 


335 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


sacerdotis,  ejusqaa  successorum  vicem  gerunt.  A  A 
popolo  quidem  luceraa  eligitur,  et  pontificibus  of- 
fertur;  ab  episcopis  autem  consecrajtar,  et  ordinatur, 
et  in  sede  collocatar.  Luceat  aatem  usque  mane 
coram  Domino,  et  donec  de  hac  misera  et  tenebrosa 
vita  exeat,  Dei  populum  prsedicare  et  illaminare 
non  cesset,  ut  hac  nocte  finita,  oriatur  ei  sol  justi- 
tiae,  et  ingrediatur  iliam  diem,  de  quo  Psalmista 
aU :  «  Quia  melior  est  dies  una  in  atriis  tuis  super 
millia.  (PsaL  lxxziii,  10).  »  Hic  autem  cultus  per 
omnes  successiones  perpetuas  erit  a  filiis  Israel, 
semperque  haec  regula  in  lucerna  tabernaculi,  et  in 
episcopo  eligendo  conservetur. 

CAPUT  XXVIII. 

«  Applica  qaoqae  ad  te  Aaron  fratrem  tuum  cam  ., 
9  filiis  suis  de  medio  JGilioram  Israel,  ut  sacerdotio 
•  fungautur  mihi  Aaron,  Nadab  et  Abiu,  Eleazar  et 
>  Ithamar.  Faciesque  vestes  sanctas  Aaron  fratri 
M  tuo  in  gloriam  et  decorem.  Et  loqaeris  cunctis 
»  sapientibus  corde,  quos  replevi  spiritu  prudentiae, 
»  ut  faciant  vestes  lOlt  Aaron,  in  quibus  sancti- 
»  ficatas  ministret  mihi.  >  Facies,  inquit,  vestem 
sanctam  virtutibus  et  sanctitate  contextam,  sapien. 
tia  et  sanctitate  fabricatam  in  gloriam  et  decorem. 
Qui  enim  hac  veste  induitur,  gloria  et  decore  vesti- 
tur.  Unde  de  Salvatore  dicitur  :  c  Dominus  regnavit, 
decorem  induit,  induit  Dominus  fortitudineih,  et 
prsecinxit  se  virtute  (Psal.  xcii,  i).  »  Hanc  enim 
vestem  illi  viri  cordati,  et  sapientes  faciunt,  quibus 
ipse  Dominus  ait :  •  Ego  dabo  vobis  os  et  sapien-  G 
tiam,  cui  non  poterunt  resistere  et  contradicere 
omnes  adversarii  vestri  (Luc.  xxi,  15}.  Hanc  enim 
vestem  saacti  apostoli  fecerunt,  qui  nos  suis  sermo- 
nibus  docuerunt,  qaaliter  vestiri  et  ornari  debea- 
raus  (236),  ut  Deo  ministrare  digni  apparere  valea- 
mus.  Hos  autem  non  humana  sapientia,  sed  sanctus 
Spiritus,  qai  eos  repleverat,  docuil.  In  his  autem 
Aaron  sanctificatus  ministret  Domino,  et  nisi  his 
indutus,  et  nisi  prius  sanctificatus,  non  ministret 
Domino.  Vobis,  o  pontifices,  vobis,  o  Ecclesiffi  mi- 
nistri,  ista  dicontur  :  vos  estis  Aaron,  vos  estis  san- 
ctificati,  vobis  has  vestes  induere,  et  in  Sancta  san- 
ctorum  ingredi  licet. 

«  Hsec  autem  eruot  vestimenta,  quee  facient  :  ■> 
c  Rationale,  et  superhamerale,  et  lineam  strictam 
«  cidarim  et  baltheum.  Facientque  vestimenta  sancta 
c  Aaron  fratri  tuo  et  filiis  ejus,  ut  sacerdotio  fun- 
c  gantur  mihi.  »  Haec  autem  singulariter  in  seqaen- 
tibus  exponemus.  Notandum  aatem  quod  non  solum 
Aaron,  sed  et  filiis  ejus  sancta  Dominus  vestimenta 
facere  jubet.  Non  enim  solum  pontifices,  veram 
etiam  eorum  filii,  miooris  videlicetordinis  sacerdotes 
sanctis  vestibus  indui  debent.  Ministrant  enim  Do- 
mino  et  ipsi,  et  ad  altare  accedunt,  sacramenta  tan- 
gunt,  et  sacerdotlo  funguntnr. 

u  Accipientque  aurum,  et  hyacintham,  et  purpu- 
»  ram,  coccumque   bis   tioctum,  et  byssum.  »  Hcec 

(236)  Ex  cod.  Gasin.  emendatur  editio. 


autem  vel  quatuor  elementa  secundum  Josepl 
id  est  terram,  aquam,  ignem  et  aerem,  vel  qui 
principales  virtutes,  prudentiam  scilicet,  justil 
fortitudinem  et  temperantiam  saperius  signil 
diximus.  De  auro  vero  ssepe  dictum  est  quod 
sapientia  ponatur.  Quare  autem  ista  significen 
unumquodque  reddidimns  rationem.  Aurum  nai 
in  vestibus  gestare  debet  episcopus,  quatenu 
pientia  et  scientia  totus  refulgeat.  Ferat  et  hy 
thnm,  et  semper  coelestia  meditetur  et  contempl 
ferat  et  purpuram,  ut  justitiee  observator;  fej 
coccnm,  nt  nunquam  charitatis  obliviscatur; 
et  bjssum,  ut  castitate  sit  candidus,  et  in  omi 
temperamentum  habeat  et  discretionem.  Portat 
et  aliter  episcopus  hjacinthum,  pro  aeris  coe 
temperie  Deum  rogans ;  portat  et  purpuram 
aquarum  inundatione  supplicans  ;  portat  et  co 
pro  nimia  siccitate,  solisque  ardoribas  exoi 
portat  et  bjssum,  qaando  terrse  sterilitatem 
orationibus  ad  fecunditatem  convertit.  Seqaitui 
c  Faclent  autem  et  superhumerale  de  aui 
»  hyacintho  ac  pnrpura,  coccoque  bis  tinct 
»  bysso  retorta  opere  polymito.  »  De  hoc  sup 
merali  discipnlis  suis  Sahator  ait  :  «  ToIIite  ji 
meum  super  vos,  et  discite  a  me,  quia  mitis  sc 
humiiis  corde.  Jugum  enim  meum  suave  est,  et 
meum  leve  (Matth.  xi,  30).  >  Ubi  enim,  nisi  : 
humeros,  jugum  et  onus  portatar?  Superhum 
ergo  nobis  imponamas,  quo  ad  onera  deferenda  1 
humeros  habeamns.  Ille  enim  epicopus  non  hab 
perhumerale,  qui  suscepta  onera  libenter  non  p* 
econtra  vero  ille  habet  saperhumerale,  de  quo 
tur  :  c  Sicut  pastor  gregem  suum  pascet,  et  in 
chio  suo  congregabit  agnos,  et  in  sinu  suo  le^ 
et  fetas  ipse  portabit  (fsa.  xl,  11).  »  Habeat 
epicopus  superhumerale,  et  nnnquam  suscepti  c 
obliviscatur ;  languidas  oves,  et  fatigatas  leve 
per  humeros  imponat,  et  ad  pascua  redacs 
confidenter  dicere  possit :  «  Ut  jomentum  factu 
apud  te^  et  ego  semper  tecum  (Psal.  Lxxit  23). 
autem,  hoc  superhumerale  de  aaro,  hyacintho, 
pura,  coccoque  bis  tincto  et  bysso  retorta, 
nisi  per  sapientiam,  qase  in  .auro,  nisi  per  coeh 
contemplationem,  quse  in  hyacintho,  nisi  per  re§ 
et  regiam  potestatem,  quse  in  purpura,  nisi  pe 
tem  Dei  et  proximi  dilectionem,  quse  in  cocc 
tincto  figuratur,  nisi  per  mentis  et  corporis  a 
rem  et  castitatem,  quse  in  bysso  significatar, 
oficii  sibi  impositi  episcopos  ferre  non  vali 
aatem  his  coloribus  atque  virtutibus  episcopus 
rescit,  cum  Dei  adjutorio  onus  portare  valebit ; 
enim  majus  onus  portat  episcopns,  quanto  p 
sunt  illi,  de  qaibus  reddituras  est  rationem. 
Apostolus  :  c  Obedite,  inquit,  prsepositis  vestr. 
subjacete  eis  ,*  ipsi  enim  pro  vobis  vigilant, 
pre  animabus  vestris  rationem  reddituri  (Hebr. 
17).  »  Respice  ergo,  episcope,  ad   onas  quod  p 


Exposrno  in  exodum. 


338 


ce  ad  saperhumerale,  vides  ibi  aurom,  da  ope-  A 
9t  stadiom  sapientise;  vides  ibi  hyacintham, 
ire  coelum,  et  contemplare  coBlum ;  vides  ibi 
aram,  serva  jastitiam  :  vides  ibi  coccum  bis 
um,  pingat  te,  si  necesse  fuerit,  sanguis  mar- 
pro  Dei  et  prozimi  dilectione ;  vides  ibi  bjssom 
tam,  carnem  doma,  macera  et  aftlige,  ut  et 
ui    serviat,  semperque    candidior  et  mandior 

Fit  autem  superhamerale  opere  poljmito, 
isqae  coloribus  variato,  quatenus  in  pulchritu- 
exteriori,  qualis  interius  esse  debeat,  facilios 
opus  inteliigere  valeat ;  omnis  enim  gloria  ejos 
itus. 

^9  «  Daas  oras  junctas  habebit  in  utroque  la- 
e  summitatum,   ut   in  unum   redeant.  »  Erat  |^ 

superhumerale  tam  longom,  ot  super  utram- 
pontificis  humeram  extenderetur ;  latitudinem 
brevero  et  modicam  habebat,  et  superior  qoi- 
et  inferior  ora  ita  sibi  in  utroqoe  latere  sum- 
tum  jungebantur,  ut  una  ora  secundum  sui 
nuationem  ex  daabus  coniiceretur.  Dum  enim 
[ue  limbus  in  otroque  latere  sommitatam  sibi 
Terent,   tam    artificiose   sibi  jungebantur,   ot 

ex  daobus  fieri  videretur.  In  qua  re  quid  aliod 
&cari  putamus  ?  nisi  at  tota  vita  nostrasiein 
i  operibus  continnetur,  ut  et  principio  finis  con- 
)ty  et  bonam,  quod  coepimus,  usqae  in  finem 
relinquamus  :  daee  namque  or»  in  onum  re- 
ty  dum  prima  et  oltima  vita  nostra  in  boni 
iverantia  conveniunt.  Sequitor  :  C 

psa  quoque  textura,  et  cuncta  operis  varietas 
t  ex  auro,  et  hjacintho*  et  purpura,  coccoque 

tincto,  et  bjsso  retorta.   »  Exterior  enim  ha- 

interiorem  gloriam  demonstrat,  ipsumque  su- 
amerale  ostendit,  quales  sint  humeri,  quos 
lit.  In  auro  namqoe  sapientiam,  in  hyacintho 
(tem  et  angelicam  vitam,  in  parpura  regiam 
tatem,  in  cocco  bis  tincto  Dei  et  proximi  dile- 
em  in  bysso  vero  retorta  corporis  castitatem 
lacerationem  significat.  Haec  ergo  ferat  episco- 
his  ometur,  his  clarescat,  sine  horum  varietate 
tare  Dei  non  accedat. 
)omesqoe  doos  lapides  onychinos,  et  scuipes  in 

nomina  filiorum  Israel,  sex  nomina  in  lapide 
o,  et  sex  reliqua  in  altero,  juxta  ordinem  na- 
itatis  eorom  opere  sculptoris,  et  ceelatora  gem- 
irii  scalpes  eos  nominibos  filiorum  Israel  inclu- 
s  auro,  atqoe  circumdatos,  et  pones  in  otroque 
ere  superhumeralis  memoriale  filiorum  Israel. 
rtabitque  Aaron  nomen  eorum  coram  Domino 
[>er  utrumqoe  humerum  propter  recordatio- 
m.  »  Some,  inquit,  duos  lapides  onychinos,  qui 
pectu    pnlchri,    et  ad    scripturam    retinendam 

fortes  sint,  quorumque  magnitudinis  alii  non 
liuntor,  et  scolpes  in  eis  nomina  filiorum  Israel. 
[loc  enim  nomina  scribuntur,  ne  oblivioni  tra- 
ar,  ut  et  legentes  instruantur.  Semper  ergo  an- 
)rum  Patrum  sit  memor  antistes,  semper  quali- 
rixerintet  Deo  servierint,   recordetur  :  imitetur 


D 


eorum  vitamy  sequatur  doctrinam,  teneat  operatio- 
nem.  Duodecim  namqoe  filii  Israel  duodecim  sont  filii 
Christi,  qoorum  mores,  doctrinam  et  vitam  imitari, 
quorum  nomina,  et  memoriam  semper  debent  epi- 
scopi  mente  tenere ;  ideoque  hic  dicitor,  ot  Aaron 
portet  ea  ob  recordationem.  Quomodo  portabit  ea 
coram  Domino  ?  At  quid  ?  Ut  vel  eorom  intercessione 
ad  misericordiam  flectator  Dominus  :  non  sine  his 
vadat  episcopus,  hos  secom  deferat,  hos  intercesso- 
res  habeat,  et  dicat :  miserere  Deos,  miserere  popolo 
too,  ut  qui  in  suis  meritis  non  confidit,  apostolorum 
toorum  intercessionibus  liberetur.  Et  hi  quidem  la- 
pides,  in  qoibos  sanctorom  nomina  continentor, 
auro  sontcircumdati  et  inclosi,  quoniam  sancti  Dei 
omnis  sapienti»  et  scientiai  ioce  clarescunt. 

c  Rationale  qooque  jodicii  facies  opere  polymito, 
»  juxta  texturam  superhumeralis  ex  aoro^  hyacintho, 
»  et  porpora,  coccoque  bis  torto,  et  bysso  retorta.  Qoa- 
»  draugulum  erit  et  duplex,  mensuram  palmi  habe- 
»  bit,  tam  in  longitodine  quam  in  latitodine.  >  Quid 
rationale  significetex  nomine  ipso  et  loco,super  quem 
ponitur,  intelligi  potest.  Ponitur  enim  super  pectus 
pontificis  ad  cordis  thesaorom  et  sapientie  secreta- 
riom  custodiendum.  Nisi  enim  hoc  rationale  super 
pectus  Psalmista  haberet,  nequaquam  diceret  :  c  In 
corde  meo  abscondi  eloqoia  tua,  ut  non  peccem  tibi 
(Psol.  cxviii,  11).  >  Ubi  est  rationale,  ibi  est  et  ra- 
tio,  et  sapientia,  et  scientia ;  hoc  enim  rationale  si- 
gnificat ;  in  quo  igitur  pectore  et  corde  ista  non  foe- 
rint,  ibi  rationaie  poni  non  debet ;  si  enim  ponatur, 
inotile  est,  et  qoasi  sigillum  nihil  custodiens  est. 
Dicitur  autem  rationale  jodicii,  ut  qui  eo  utitur  ra- 
tiooabiliter  jodicet  nihil  temere,  vel  incaute,  nihil 
inordinate  judicet.  Fit  autem  hoc  rationale  opere 
polymito,  pulchraque  varietate  distincto,  ut  multis 
virtutibos  pectos  ometur,  omnesque  uno  tempera- 
mento  et  concordia  regantar.  Eadem  aotem  textora 
est  in  rationali,  quam  supra  diximus  esse  in  super- 
homerali.  Fit  igitor  et  rationale  ex  aoro,  hyacintho, 
porpura,  coccoque  bis  tincto,  et  bysso  retorta,  qoa- 
tenos  et  in  corde  per  scientiam,  et  in  homeris  per 
operatiooem,  onus  atqoe  idem  virtotum  splendor 
refolgeat.  Debet  enim  episcopus  et  operari  qood  in- 
telligit,  et  intelligere  quod  operatur ;  unde  sicnt  in 
seqoentibus  declarabitur,  rationale  et  superhume- 
rale  sibi  jungnntur.  Tunc  enim  ona  eademque  tex- 
tura  fit  utromqoe,  qoando  doctrina,  et  operatio  con- 
cordant.  Est  autem  rationale  qoadrangulom,  quo- 
niam  quataor  virtutibos,  qoasi  qoataor  angolis  per- 
ficitor  :  hinc  enim  prodentia,  inde  justitia,  hinc 
fortitudo,  inde  temperantia  et  rationale,  et  pontifi- 
cis  pectos  exomant.  Has  enim  qoatuor  virtutes  hya- 
ciothos  et  purpora,  coccas  et  byssos  significant.  Est 
autem  et  duplex  propter  activam  vitam  et  contem- 
plativam,  sive  propter  daplicem  sanctarom  Scripto- 
raram  intelligentiam.  Qoi  enim  episcopus  hanc 
duplicitatem  non  habet,  populum  sibi  commissum, 
sicot  oportet,  regere  non  valet.  Habet  autem  et 
mensuram  palmi  tam  in  longitudine  quam  in  latito- 


339 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


340 


dine,  ut  et  pectoris  contiaeat  quantitatem,  et  in  Dei  A  alii  annuli  deorsam  in  utroqae  latere  suparhumera. 


palma  et  manuclaudatur,  secundum  illud :  «Gorregis 
in  manu  Dei  {Prov.  xxi,  i).  »  Et  psalmus  :  «  lu  ma- 
nustuas  commendo  spiritum  meum  (Psal.  xxx,  6).  > 
lO-fl  «  Ponesque  in  eo  quatuor  ordines  lapidam. 
»  In  primo  versa  erit  lapis  sardius,  et  topazius,  et 
■  smaragdus ;  in  secundo  carbunculas,  sapphirus 
»  et  jasphis  ;  in  tertio  ligurias,  achates^et  amatistes; 
»  in  quarto  chrysohthus,  onychinus,  et  berillas  : 
»  inclusi  auro  erunt  per  ordines  suos,  habebuntque 
>  nomina  filiorum  Israel.  Duodecim  nominibus  ccela' 
»  buntur  singuli  lapides  nominibus  singulorum  per 
»  daodecim  tribus.  »  Duodecim  enim  sunt  lapides» 
qooniam     duodecim   suut    patriarchae    totidemqre 


lis,  per  quos  vitta  hyacinthina  trahebatur,  quse  duos 
quoqua  rationalis  annulos  continens,  sic  rationale  et 
superhumerale  vicissim  ad  se  constringebant  ut  a  se 
separari  non  possent.  Quid  autem  rationale  et  super- 
humerale  significet  dictum  est.  Dicamus  quid  signi- 
ticet,  quod  sic  alterutrum  coujunguntur,  ut  a  se  se- 
parari  non  valeant.  Tnnc  enim  rationale  et  super- 
humeraie  sibi  jungontur,quando  pontificis  prsedicatio 
et  operatio  bene  simul  conveniunt.  Sicut  enim  per 
rationale  doctrina  et  prsedicatio,  ita  per  superhu- 
merale  onus  et  operatio  designantur.  Si  enim  episco- 
pus  bene  docet,  et  male  operatur ;  aut  si  econtra 
bene  operatur,  et  male  docet,  ejus  snperhumerale 


apostoli,  ex  qoibus   cffitera   multitudo  fidei   et  reli-  ^  et  rationale  non  junguntur.  De  his  enim,  qui  bene 


gionis  originem  ducunt.  Qui  merito  quidem  lapides 
pretiosi  dicuntur,  quoniam  ia  Ecclesise  ffidiGciis  et 
sapientia  et  sanctitate  prae  omnibus  rutilant.  Hi  au- 
tem  lapides  ponantar  in  rationali  pontificis,  ut  pa- 
triarcharum  et  apostolorum  doctrina,  fide,  mo- 
ribusy  virtutibus  et  exemplis,  semper  ejus  cor  et 
pectus  illuminetur,  semperque  eorum  nomina  pon- 
tifex  cernens  et  legens,  ipsorum  conversationem  ap- 
petat,  vitam  teneat,  et  fidem  sequator.  Ponuntur 
autem  terni  lapides  per  quatuor  ordines,  quoniam 
Trinitatis  fides  in  quatuor  Rvangeliis  apostolorum 
offlcio  divulgala  est.  Et  quamvis  singula  nomina  sin- 
gulis  lapidibus  imprimantur,  unusqnisque  tamen  non 
singulis,  sed  omnibns  lapidibusdecoratur;  uniisqnis- 


docent,  et  male  agunt,  ipsa  per  se  Veritas  ait :  «  Su- 
per  cathedram  Moysi  sederunt  Scrib^e  et  Pharissei, 
qufficunque  dixerint  vobis,  servate,  et  facite  ;  secun- 
dom  opera  eorum  nolite  facere ;  dicunt  enim,  et  non 
faciunt,  alligant  enim  onera  gravia,  et  importabilia, 
et  imponunt  in  humeros  hominum,  digito  autem  suo 
nolunt  ea  movere  {Matth.  xxni,  2).  »  Isti  autem  ra- 
tionale  habebant,  sed  superhumerale  non  habebant ; 
si  enim  superhumerale  hab*jissent,  non  solum  digito 
aliena  opera  tangerent,  verum  etiam  super  humeros 
ea  portarent.  Hsereticorum  quamplurimos  fuisse  le- 
gimus,  qui  bene  quidem  operabantur,  sed  male  do- 
cebant.  Jejunare  namque,  vigilare,  eleemosynas  dare, 
et  similia,  bonum  opus   est.  Heec  autem  Manicheeo- 


que  enim  omnium  colorem,  omnium  splendorem  et  G  rum,  Arianorum  et   Donatistarum  episcopos  fecisse 


pulchritudinem  imitatur ;  omnes  enim  et  martyrio 
rubei,  et  fide  virides,  et  charitate  igniti,  et  coelesti 
contemplatione  clari,  et  pudicitia  candidi,  et  poeni- 
tentia  nigri  esse  videntur.  Nihil  denique  est  in  colo- 
ribus,  nihil  in  moribus,  nihil  in  splendoribus,  nihil 
in  virtote,  nihil  in  sapientia  vel  in  decore,  qnod  in 
sanctis  apostolis  non  inveniatur^ 

«  Facies  in  rationali  catenas  sibi  invicem  cohse- 
»  rentes  ex  auro  purissimo,  et  duos  annulos  aureos, 
»  quos  pones  in  utraque  rationalis  summitate,  cate- 
A  nasque  aureas  junges  annulis,  qui  sunt  in  margi- 
^>  nibus  ejus,  et  ipsarura  catenarnm  extrema  duobus 
»  copulabis  uncinis  in  utroque  latere  superhumera- 
»  lis,  quod  rationale  respicit.  Facies,  et  duos  annu- 


audivimus  ;  sed  quoniam  male  docebant,  et  errorem 
preedicabant,  qoamvis  ha^c  et  similia  agendo  super- 
humerale  facere  viderentur,  rationale  tamen  penitus 
non  habebant ;  si  enim  rationale  habnissent,  irratio- 
nabilia,  id  est  falsa  et  erronea  non  praedicassent. 
Ille  igitur  et  superhumerale  et  rationale  sibi  mutoo 
conjoncta  et  ligata  portat,  qui  et  bene  agit,  et  bene 
docet.  Sed  qui  per  annulos,  et  catenulas,  vittamque 
hyacinthinam,  quibus  rationale  sibi  jungnnt,  nisi 
spem  et  charitatem,  sapientiam  et  alias  virtutes  in- 
telligamus  ?  Qui  enim  has  habent,  a  veritatis  doctrina 
et  operatione  cessare  non  possunt  :  his  enim  quasi 
quibusdam  retinaculis  prsedicatio,  et  operatio  sibi 
junguntur,   seque   seqnuntur,   et    concorditer    sibi 


>  los  aureos,  quos  pones  in  summitatibus  rationalis»  "  mutuo  obsequuntur.  Sequitur  : 


•  et  in  oris,  quie  e  regione  sunt  superhumeralis,  e 
»  posteriora  ejus  aspiciunt,  nec  non  et  alios  duos  an- 
V  nulos  aureos,   qui  ponendi  sunt  in  utroque  iatere 

>  superhumeralis  deorsum,  quod  respicit  contra 
»  faciem  jnncturffi  inferioris,  ut  aptari  possit  com 
»  rationali,  et  stringatur  rationale  annulis  suis  cum 
»  annulis  superhumeralis  vitta  hyacintbina,  ut  ma- 

>  neat  jnnctura  fabrefacta,  ut  a  se  invicem  ratio- 
»  nale  et  superhumerale  nequeant  separari.  »  Hoc 
totum  qualiter  ad  litteram  intelligi  debeat,  sic  col- 
lige.  Rationale  duos  annulos  in  duabus  extreniitati- 
bus  superius  habebat,  quibus  duo  annuli  superhu- 
raeralis  appositi  erant  :  duobus  autem  annulis  ratio- 
nalis  du^  catenulffi  junctse  erant.  Erant  praetereaduo 


«  Portdbitque  Aaron  nomina  filiorum  Israel  in 
»  rationali  judicii  super  pectus  suum,  qnando  ingre- 
»  dietur  sanctuarium,  memoriale  coram  Domino  in 
»  eetemum.  »  In  pectore  enim  et  corde  pontificis 
sanctorum  nomina,  conversatio,  vita  et  memoria 
semper  esse  debet,  ut  eorum  judicio,  et  doctrina,  et 
exemplo  omnia  doceat  et  operetur.  Habeat  etiam 
totius  populi  nomina  in  corde  scripta,  ut  omninm 
memor  semper  pro  omnibus  ad  Deum  intercedat. 

105  «  Ponesautemiu  rationali  judiciidoctrinam, 
»  et  veritatem,  qoae  erat  in  pectore  Aaron,  quando 
M  ingredietur  coram  Domino,   et  gestabit  judicium 

filiorum  israel  in  pectore  suo  in  conspectu  Domini 

semper.  »  Hoc  autem  episcopi  audiant,  hoc  dili- 


>» 


EXPOSITIO  IN  EXODUM. 


342 


isime   attendaQt;    condiderent   quid    significet  A  erit  (Afat^/i.  x,  22).  »  Tanc  enim  tunica,  id  est  san- 


supra  pectus  Aaron  doctrina  et  veritas  ponitur. 
lim  episcopus  rationale  in  pectore  non  habet, 
leque  cor  neque  pectus  habet,  in  cnjas  corde 
st  doctrina  et  veritas.  Quid  enim  sine  doctrina 
it?  Quid  sine  veritate  judicabit?  Ideo  enim  ra- 
e  judicii  dicitur,  ut  in  rationali  sit  doctrina,  in 
0  sit  veritas.  Semper  igitar  rationale,  semper 
)  suum  intueatur  episcopus ;  sofficit  ibi  liber 
tota  lex  utriusque  Testamenti;  scientiam  in 
re  habety  si  tamen  intelligit  quod  in  pec- 
habet.  Sed  quomodo  non  intelligat  pectus 
in  pectore  est?  Qaomodo  cor  ilhid  non  videat 
pondere  premitur?  Ideo  enim  tam  prope  et 


cta  conversatio  interrumpitur,   quando  ab  incoepto 
opere  qualibet  occasione  separatur. 

«  Deorsum  vero  ad  pedes  ejusdem  tunicse  per 
(X  circuitum  qaasi  mala  panica  facies  ex  hjacintho, 
«  et  purpura,  coccoque  bis  tincto,  et  bysso  retorta, 
«  mistisin  medio  tintinnabalis,  ita  ut  tintinnabu- 
«  lam  sit  aureum^  et  malum  punicam,  rursumque 
«  tintinnabulum  aliud  sit  auream,  et  malum  puni- 
«  cum.  >  Mala  namque  punica  clarissimis  et  dulci- 
bus  granis  regulariter  ordinatis  plena  sunt,  per  qu8B 
sanctornm  Ecclesia,  et  congregationes  nbique  per 
totum  mundum  positas,  intelligere  possumus,  in 
quibus  Christifideles  concordia,   pace  et  dilectione 


ipsam  cor  rationale  p^nitar,  ut  qaid   velit  et  j.  conjuncti  continentur.  At  vero  per   tintinnabulum 


(ignificet  facile  intelligat.  Stat  rationale  snper 
nasi  magister  super  discipulum ;  clamat  voce 
abili,  si  tamen  sit  qui  audiat ;  admonet  cordis 
;,  rogat  nt  ad  se  dirigantnr,  inspiciant  et  )e- 
legant  et  intelligant  quid  aurum,  hyacinthus, 
ra,  coccus  et  byssus,  quid  daodecim  lapides, 
lomina  in  eisrelata,  quid  doctrina  et  veritas 
cet.  Hoc  enim  si  episcopus  intelligit,  nihil  est 
icii,  quod  non  intelligat,  quod  quidem  Sapiens 
gnificaverat,  qui  ait  :  «  In  veste  enim  pode- 
aam  habebat,  totns  erat  orbis  terrarum;  et 
tam  magnalia  in  quatuor  ordinibus  lapidum 
scnlpta  (Sap.  xviii,  24).  >  Seqaitur  : 
acies  et  tunicam  superhumeralis  totam  hya- 
[linam,  in  cnjus  medio  supra  erit  capitium,  et  C 

per  gyrum  ejus  textilis,  sicut  fieri  solel  in 
emb  vestium  partibus,  ne  facile  rumpatur.  » 
9nim  soper  humerale  saper  hanc  tunicam  po- 
ir,  ideo  superhumeralis   tunica  vocatur.  Hac 

totus  pontifez  tegebatur,  et  ideo  juxta  col- 
ipitium  habebat,  quo  caput  etiam  tegeretur. 
Lnc  autem,  sanctam  et  mundam  episcopi  con- 
ionem  intelligimus,  ut  sic  sancta  vita  et  op- 
onversatione  totns  operiatur,  quatenus  nihil 
1,  vel  indecens,  vel  non  ornatnm  in  eo  appa- 
lode  ettota  tunica  hyacinthina  fuisse  dicitur, 
delicet  pontifex  indutus  non  terra,  sed  coelum ; 
omo,  sed  Deus  esse  putaretur.  Hyacinthus 
Dt  jam  seepe  diximus,  quoniam  aerei  coloris 
slum  significat.  Hac  autem  veste  indutus  erat 
»lus,  qui  dicebat  :  r  Nostra  conversatio  in 
»t  {PhiUp.  iir,  20).  »  In  terra  adhuc  degens 
:ebat;  sed  quia  coclicam  et  angelicam  vitam 
9  quia  hyacinthinis  vestibus  indutus  jam  se  in 
886  gaudebat;  inde  enim  et  cceii  .apostoli  di- 
*,  quoniam  talibus  vestibus  induuntur.   Habet 

haec  tunica  capitium,  quo  totum  caput  ope- 
visum  et  auditum,  gustum  et  odoratum,  quse 
sant,  per  illicita  et  nociva  vagari  non  patian- 
abet  autem  et  oram,  et  textilem  per  gyrum 
oitu,  sicut  in  extremis  vestium  partibus  fieri 
at  non  faciie  rnmpatur;  per  quam  perseve- 

in  bonis  intelligitur  ;  de  qua  scriptum  est  : 

perseveraverit  usque  in    finem,   hic   salvus 


evangelica  prsedicatio  intelligitnr;  unde  et  aurea 
dicnntur.  Evangelica  prsedicatio  sapientiae  luce  prae- 
fulget.  Mala  vero  punica  ex  hyacintho,  purpura, 
coccoque  bis  tincto,  et  bysso  retorta  fiunt ;  quoniam 
sanctorum  coetus  ex  solis  hominibus  et  virtutibus 
fledificantur.  Seepe  enim  jam  diximus,  quia  per  hos 
quatuor  colores,  qaatuor  elementa,  ex  quibus  homo 
constat,  vel  quatuor  virtu^es  principales  intelligun- 
tur.  Sant  autem  inter  |mala  punica,  jnxta  tintinna- 
bala,  ut  nnlli  Ecclesia»,  vel  prffidicator,  vel  pra>di- 
catio  desit  :  tunc  enim  inter  maia  granata  tintinna- 
bula  sonant,  quando  in  conventu  fideiium,  et  in 
medio  ecclesiarnm,  prcedicatorum  et  doctorum  voces 
audiuntur.  Sequitur  : 

«  Et  vestietur  ea  Aaron  in  officio  ministerii,  nt 
c  audiatur  sonitus,  quando  ingredietar  et  egredie- 
c  tur  sanctuiirinm  in  conspectu  Domini.  »  Necesse 
est  ergo  pontifices  sine  intermissione  clamare ;  ne- 
cesse  ast  semper  prsedicare ;  et  vocis  tintinnabala 
sonare,  et  ad  fidem,  et  ad  baptismum,  et  ad  poeni- 
tentiam  poputum  vocare.  Sive  enim  ingrediatur 
sanctoariam,  sive  egrediatur  de  sanctuario,  hoc 
agere  debet,  quia  quandia  in  ecclesia  est,  quandiu 
circa  se  populum  cernit  (populus  enim  sanctaarium 
est)  semper  sedificationis  verba  eorum  auribus  inso- 
nare  et  instillare  convenit.  Hoc  enim  cum  abiqoe 
agere  bonum  sit,  ibi  tamen  preecipue  fieri  debet, 
ubi  ad  sacramenta  sumenda  Dei  popalus  venire  con- 
suevit.  Qood  quidem  si  episcopus  fecerit,  non  mo- 
rititur,  si  vero  non  fecerit,  morietur.  Qoid  est  mo- 
rietur?  Non  enim  hoc  de  communi  morte  dici  vide- 
tur;  lOO  omnes  enim  moriemur:  de  alia  igitur 
morte  hoc  est  intelligendum,  a  qoo  omnipotens 
Deus  nos  eripere  et  Uberare  dignetur.  Sequitur  : 

«  Facies  et  laminam  de  auro  purissimo,  in  qua 
«  sculpes  opere  caelatoris,  Sanctum  Domino.  Liga- 
c  bisque  eam  vilta  hyacinthina,  et  erit  super  thia- 
c  ram  imminens  fronti  pontificis.  >  Vis  cognoscere 
pontificem?  inspice  in  fronte,  et  lege  titulum,  iege 
«  Sanctum  Domino.  »  Sic  enim  titulator  frons  pon- 
tificis.  Magna  quidem  reverontia  digna  est  domus 
illa,  quse  sic  titulatur.  Hic  autem  titulus  non  scrT 
bitur,  nisi  in  auro,  et  in  auro  purissimo.  Quid  est 
aurum?  Sapientia  :  hoc  enim  jam  supra  dictum  est. 


343 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS 


Sed  quia  non  omnis  sapientia  munda  est;  siquidem  A  yerberans,  sed  castigo  corpus  meum,  et  in  sen 


sapientia  mandi  stultitia  est  apud  Deum,  ideo  in 

auro  purissimo   scribitur.    «    Sanctum  Domino.   » 

Luceat  ergo  sapientia  in  fronte  pontificis,  illa  sa- 

pientia.  quam  discipuiis  suis  ille,  qai  est  vera  sa- 

pientia,  promittit,^dicens:  «  Ego  dabo  vobis  os,  et 

sapientiam,  cui  non  poterunt  resistere,  et  contradi- 

cere   omnes  adversarii  vestri  {Luc.  zxi,  45)  »,  Qui 

enim  hanc   laminam  auream   non  habent,  magno 

quidem  ornamento   carent.  Ligatur  autem  heec  la- 

mina  vitta  hyacinthina,  per  quam  sanctam  et  coeli- 

cam  vitam,  et  Dei  contemplationem  intelligimus. 

Divina  namque  sapientia  sine  hac  vitta  hyacinthina 

teneri  non  potest,  quoniam  sic  scriptum  est  :  «  In 


tem  redigo,  ne  forte  cum  aliis  prsdicaverim, 
reprobas  efQciar  (1  Cor.  ix,  26).  >  Sequitur : 

t  Facies  et  balteum  opere  plumario.  >  Dom 
enim  in  Evangelio  dicit :  «  Sint  lumbi  vestri  ] 
cincti  (Ltic.  zii,  35).  »  Qui  enim  prsecingitur, 
teo  praecingitur.  Balteus  autem  castitas  est. 
teo  prsecingitur,  qui  castitatis  ciugulo  car 
striagit,  ne  luxuriando  per  illicita  fluxa  vagetur 
autem  balteas  opere  plumario,  quoniam  castit 
levem  hominem  reddit,  et  ad  volandum  ag 
facit 

«  Porro  et  filiis  Aaron  tunicas  lineas  parabi 


» balteos,  ac  tiaras  in  gloriam  et  honorem, 
malevolam  animam  non  intrabit  sapientia  (Sap,  i>  ^  »  stiesque  his  omnibus  Aaron  fratrem  tuum,  et 
\B).  »  Erat  autem  haec  lamina  super  thiaram,  quo-       »  ejus  cum  eo,  et   cunctorum    consecrabis  m 


niam  omnibus  ornamentis  sapientia  in  pontifice  su- 
perior  est,  et  clarius  lucet :  haec  prima  quaerenda 
est,  heec  inspicieuda.  Et  quamvis  csetera  ornamenta 
habeat,  si  tamen  sapientiam  non  habet  non  est  in 
eo  ubi  scribatur  «  Sanctnm  Domino;  »  hoc  est  enim 
nomen  pontificis,  quo  qui  non  titulatnr,  pontifex 
non  est.  Imminet  aatem  heec  stella  fronti  pontificis, 
ut  numquam  abscondatur,  ut  ab  omnibus  videatur, 
ut  omnes  illuminet,  et  [luceat  omnibus  qui  in  domo 
sunt. 

«  Portabitque  Aaron  iniquitates  eorum,  qase  ob- 
n  tulerint,  et  sacrificaverunt  filii  Israel  in  cunctis 
»  muneribus,  et  donariis  snis.  »  Si  enim  de  Salva- 
tore  nostro  scriptum  est :  «  Vere  peccata  nostra 
ipse  tulit,  et  iniquitates  nostras  ipse  portavit  (237).  » 
Cnm  populus  ad  delenda  peccata  sacerdotibus  mu- 
nera  offerat,  quid  aliud  sacerdotes,  nisi  peccata  po- 
puU  in  muneribus  portant?  In  muneribus  ergo  pec- 
catorum  onera  popnlus  deponit;  sacerdotes  vero 
econtra  peccatis  onerantur.  Hoc  autem  onus  officii 
sacerdotibus  sit,  ut  pro  peccatoribus  exorantes,  et 
saum  officium  digne  adimplentes  Dei  indignationem, 
et  iram  semper  placare  studeant. 

«  Erat  semper  lamina  in  fronte  ejus :  ut  placatus 
a  sit  eis  Dominns.  >  Semper  iaminam  auream  pon- 
tifex  gestare  debet,  ut  ejus  aspecta,  et  prsesentia 
populus  iltominetur;  portet  laminam  in  fronte,  por- 
tet  lucemam  in  vultu,  portet  semper  sapientiam  in  ^  nec  refrenant,  ne  feminea  membra  aliquatena 


mt 
9  sanctificabisque  eos,  ut  sacerdotio  fungi 
»  mihi.  »  Tunicae  namque  linese,  quse  multo  la 
multaque  et  frequenti  aquarum  ablutione  ad  can 
nitorem  perducuntur,  carnis  maceratlonem,  n 
snpra  diximas,  et  castitatis  munditiem  desig 
Igitur  et  per  tunicas,  et  per  balteos,  et  per  ti 
qu<e  et  ipsce  byssinse  erant^  pene  idem  sigoi 
videtar;  in  quo  apertissime  intelligi  potest,  ( 
tnm  castitas  et  continentia  camis  Domino  pls 
haec  est  enim  gloria  et  decor  pontificis;  his  Ecc 
ministri  et  indui,  et  decorari,  et  gloriari  dc 
Manus  autem  eorum  consecrantur,  ut  bono 
insistant,  ut  [malum  et  immundum  neque  tai 
neque  agant. 

«  Facies  et  feminalia  linea,  ut  operiant  a 
»  turpitudinis  sase  a  renibus  usque  ad  femina 
»  ntentur  eis  Aaron,  et  filii  ejus,  qnando  ingn 
» tur  tabernaculum  testimonii,  vel  quando  s 
»  pinquabunt  ad  altare,  ut  ministrent  in  sanct 
»  ne  iniquitatis  rei  moriantur.  Legitimum  sem 
»  nnm  erit  Aaron,  et  semini  ejus  post  eam.  ! 
»  hoc  facies,  ut  mihi  in  sacerdotio  consecren 
Ecce  iterum  in  feminalibus  virtus  castitatis  con 
datnr,  unde  et  linea  fieri  jubentur,  quoniai 
linum  109  castitas  designatur.  Illi  enim  sace 
non  habent  feminaiia,  qui  carnem  turpitudini 
non  operinnt,  qui  carnis  pudenda  non  restrii 


nianifesto   doceat  et  priedicet,  instet    semper    op- 
portune  et  importune,  ut  ei  placatus  sit  Deus. 

«  Stringesque  tunicam  bysso,  et  thiaram  byssi- 
«  nam  facies.  »  Bysso  namque  tunica,  et  thiara 
stringitur,  quia  camis  munditie  et  maceratione, 
sanctee  vitse  conversatio,  et  gloria  et  corona  capitis 
retinetur.  Quamvis  enim  tunica  bonse  conversatio- 
nis  episcopus  sit  indutus,  quamvis  vitiis  superatis, 
thiara  byssina  sit  coronatus,  attamen  nisi  carnem 
domando  et  castitate  utrumque  constrinxerit,  fa- 
cile  et  thiaram  et  tunicam  perdere  poterit.  Unde  et 
de  se  Apostolas  ait  :  «  Sic  pugno,  non  quasi  aerem 


tiant.  Ideoque  et  renes,  et  totum  femur  fen 
operiunt,  quia  major  ibi  carnis  titiliatio  sen 
etenim  si  illa  pars  corporis  diligenter  cnstoi 
non  est  unde  carnis  pudicitia  corrumpatur.  S 
igitur  Ecclesise  ministri  habeant  feminalia,  qo 
non  per  intervalla  tabernaculum  ingrediantu 
semper  in  templo  Dei  sunt :  siquidem,  et  ipj 
plum  Dei  sunt,  nunqnaln  se  carnis  voluptati 
ciant,  semper  lumbos  prsecinctos  habeant,  : 
riantur;  hoc  autem  sit  eis  legitimum  non  tem 
sed  sempiternum ;  hanc  legem  costodiant,  nu 
feminaliam  et  pudicitise  obliviscantur. 


(237J5lsa.  Liii,  4.   Vnlp;ata    hxbet :  Vere  languores  nostros  ipse  tulit,  et  dolores  nostros  ipse  portavit. 


345 


CAPUT  XXIX. 

€  ToUe  vitulum  de  armento  (238),  et  arietes  doos 
«<  immaculatos,  panesque  azymos,  et  crastulam 
«  absqoe  fermento,  qum  conspersa  sint  oleo :  lagana 
«  qnoque  azyma,  qu«  sint  oleo  iita,  de  simila  triti- 
«  cea  cnncta  facies,  et  posita  in  canistro  offeres : 
«  yitulum  &ntem,  et  duos  arietes.  »  Hic  autem  vitu- 
lus  Christus  Dominns  noster  intelligitur,  qaia  de 
armento  sanctorum  patriarcharum  et  prophetarum 
secundum  carnem  originem  dacens,  pro  peccatis 
nostris  immolatus  est.  Hic  est  enim  ille  vitulus  sagi- 
natoty  qnem  pro  laetitia  redenntis  filii  benignissimus 
ille  pater  occidere  jussit.  Notum  valde  est  quod 
dicimos.  De  hoc  aatem  vitnlo,  et  de  duobos  arietibus 
plenissime  in  sequentibns  tractabitur.  Per  panes 
antem  azjmos,  et  crustulam  absqae  fermento,  et 
laganam  azjmam,  incorruptam  vitam  et  sanctam 
conversationem,  et  utriusqae  hominis  integritatem 
inteHigimus.ldeoenim  etomnia  azjma  intelliguntar 
nt  non  sint  in  fermento  malitiee,  sed  in  azymis  sin- 
eeritatis  et  veritatis.  Sunt  aatem  et  oleo  lita,  gratia 
videlicet  sancti  Spiritas,  cujos  anctione  omnia  bona 
creseunt  et  perficiantur.  Sed  qaia  de  his  omnibus 
plenias  postmodum  locuturi  snmas,  interim  de  eis 
taeemmns. 

cEt  Aaron,  et  filios  ejns  applicabis  ad  ostium 
«c  tabemacnli  testimonii.  Cumque  laveris  patrem 
c  com  filiis  aqua,  et  baptizati  mandentur  ab  om- 
•  nibus    delictis   (239),    indnes    Aaron  vestimentis 


EXPOSmO  IN  EXODUM.  3*« 

A  qnia  per  linum  pudicitia  et  camis  munditia  designa- 


U 


tur,  qnia  nihil  estin  vestimentis,  qaod  toties  lavetar, 
toties  in  aquam  mergatar  et  ad  candorem  suiqae 
munditiam  deducalur.  Undc  non  solum  Aaron,  ve- 
rum  etiam  filii  ejus  lineis  tunicis  iodui  jubentur, 
quoniam  qaicunque  Deo  ministrant,  et  virtute  de- 
bent  esse  ornati,  et  balteo  castitatis  constricti. 
Idcirco  in  Ev&ngelio  Dominus  ait :  t  Sint  lumbi  ve- 
stri  praecincti  (Luc.  xii,  35),  »  Ad  cujas  quoque 
significationis  sacramentum  etiam  mitras  eis  impo- 
nere  jubet,  qaoniam  et  mitree  de  lino  fiunt ;  idem 
igitnr  per  tunicas  lineas,  et  per  balteos,  et  per 
mitras  significatur.  Qui  enim  castitatis  veste  indui- 
tur,  merito  quidem  vir  praecingitur,  et  at  victor 
coronatur.  Isti  igitur  sunt  sacerdotes  Dei,  perpetua 
religione  conservata. 

«  Postquam  initiaveris  manus  eorum,  applicabis 
€  et  vitulum  coram  tabernaculo  testimonii.  »  Ta- 
bemaculo  enim  facto,  altari  sedificato,  vestimentis 
sacerdotalibus  compositis,  indutis  sacerdotibus,  hoc 
nunc  ex  ordine  restat,  ut  de  sacrificio  loquamur. 
Dicatur  ergo  :  Postquam  initiaveris,  et  consecra- 
veris  manus  eornm,  ut  mundae  dignaeque  fiant  Dei 
tangere  sacrificium,  applicabis  et  vitulum  coram  ta- 
beroacnlo  testimonii.  Vitulus  enim  iste,  ut  snperius 
diximus,  Christus  est  :  Moyses  autem  aliquando 
Christum  significat;  aliquando  vero  pro  omninm 
Judaeoram  populo  ponitur,  quoniam  omnium  dux, 
et  princeps,  omnium  in  se  consilia  gerebat.   Appli- 


c  sois,  »  ut  ezutus  «  veterem  hominem  cam  acti-  q  cuit  lOS  ergo  Moyses,  id   est  populus  Judnoram 


bns  snis,  novum  indnat,  qui  secundum  Deum  creatus 
est  in  justitia,  et  sanctitate,  veritatis  {Ephes.  iv, 
22). »  Qnae  sint  autem  vestimensta,  qaibus  indui  de- 
beat,  subsequitur  enumerans,  et  ait :  «  Id  est  linea, 
«  et  tnnica,  et  superhamerali  et  rationali,  quod  con- 
€  stringes  balteo,  et  pones  tiaram,  in  capite  ejus,  et 
«  laminam  sanctam  snper  tiaram,  et  oleum  nnctionis 
«  fiindes  snper  caput  ejus,  atque  hoc  ritu  consecrabi- 
«  tmr.  »  Vesties,  inqnit,  eum  linea  castitatis,  et  tunica 
sanetn  conversationis,  et  superhumerali  bonae  ope- 
rationis  :  cni  rationale  quoque  doctrinae  et  veritatis, 
omnisque  sapientiae  indissolubiliter  conjungatar. 
Unde  et  balteo  utrumque  stringi  jubetur.  •  Et  pones 


vitulum  coram  tabemaculo  testimonii,  qaando,  datis 
triginta  argenteis,  Christum  Judaei  tenuerunt,  et  ad 
pontifices  deduxerunt  quorum  judicio,  quia  judica- 
tus  et  damnatos  est,  ideo  subditur  : 

«  Imponentque  Aaron,  et  filii  ejus  manus  super 
c  caput  illins,  et  mactabis  eum  in  conspectu  Domini 
« juxta  ostium  tabemacuU  testimonii.  »  Quid  enim 
per  Aaron  et  filios  ejus,  nisi  Anna  et  C&iphas,  et 
sacerdotes,  et  levitae,  et  Scribae,  et  Pbarisaei  intelli- 
guntur?  Hi  autem  imposuerunt  manus  super  caput 
vituli,  qaia  in  Christum  Dominum  mannm  mittere 
non  timuerant,  clamantes  et  dicentes :  c  Secuadam 
legem  debet  mori,  quia  Filiom  Dei  ^   fe^t  {Joan. 


tiaram,  »  id  est  coronam   victoriae  in  capite  ejus,  rx  xiz,  7).  •  Unde  etiam  Apostolus  ait   :  «  Christi  ca- 


por  quam  cnjus  sit  fortitudinis  dignoscatnr.  c  Et  lami- 
nam  sanctam  super  tiaram,  >  nt  in  ejus  fironte  lu- 
eeat  folgur  sapientiae.  c  Et  oieum  unctionis  fandes 
snper  capnt  ejus,  «  nt  gratia  sancti  Spiritus  totns 
deHbutuSy  et  mente,  et  corpore  sanctificatus,  dignus 
ante  Denm  apparere  valeat.  Haec  autem,  quia  jam 
soperius  exposita  sunt,  sub  brevitate  transcurri- 
mns. 

«c  Filios  quoqne  illius  applicabis,  et  indues  tunicis 
»  lineis,  cingesqne  balteo,  Aaron  scilicet,  et  libe- 
»  ros  ejns,  et  impones  eismitras,^eruntqae  sacerdo- 
»  tes  mei  religione  perpetua.  >  Saepe  jam  diximus, 

(238)  Ex  eod.  cod.  Lanrent.  corrigitur  editio, 
anse  incipit  hoc  caput  verbis,  quae  finis  snnt  praece- 
aentis  capitis. 


put  Dens  est  (l  Cor.  xi,  4).  »>  Illi  ergo  imponunt  ma- 
nus  super  caput  Christi,  qni  et  Deum  illnm  esse 
negant,  et  divinitatem  in  ilio  opprimere  conantur. 
Mactaferunt  autem  eum  in  conspectn  Domini,  quo- 
niam  ejus  morti  semper  praesentialiter  Dominus  ad- 
fait.  Et  hoc  quidem  juxta  ostiam  tabernaculi  testi- 
monii,  quoniam  et  si  extra  portam  passus  est  civitatis 
in  civitate  tamen,  et  juxta  templum  jndicatus  et 
damnatus  est. 

«Samptomque  de  sangnine  vitnli  pones  super 
w  cornu  altaris  digito  tuo.  >  Quid  enim  per  altare, 
nisi    crucem?  Quid    vero   per  coirnua  altaris,  nisi 

(239)  In  cod  Bibl.  Montis  Amiatae  et  in  Vulgata 
desunt  ilta  verba  :  Et  baptizati  mundentur  ab  omnt- 
bu8  delietis. 


347 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


348 


B 


crucis  cornua  intelligimns  ?  Sanguis  igitur  vituli  A 
saper  altaris  cornua  positus  est,  quia  Ghristi  sanguis 
de  ejus  digitis  manibusque  profluens,  crucis  cornua 
cruentavit.  Reliquum  autem  sanguinem  fundes  juxta 
basim  ejus;  basis  autem  hujus  altaris  illa  crucis 
pars  intelligitur,  quae  terrae  afflxa  erat.  Funditur 
igitur  sanguis  reliquus  ad  basim  altaris,  quoniam 
totus  ille  Ghristi  sangais,  qui  de  ipsius  pedibus 
distiilavit,  et  de  ejus  latere  manavit,  ad  crucis  basim 
fiuendopervenit.  Sequitur : 

«  Sames  et  adipem  totam,  qui  operit  intestina,  et 
»  reticalum  jecoris,  ac  duos  renes,  et  adipem,  qai 
p  est  super  eos,  et  offeres  incensum  super  altare.  > 
Quid  enim  per  intestina,  et  adipem,  et  ea  quse  cordi 
adhserent,  quse  quidem  quasi  invisibilia  in  occolto 
latent,  nisi  Ghristi  dilectionem,  qaam  erga  nos  ha- 
buit,  et  ejus  misericordiam  et  pietatem  intelligere 
debemus?  Hsec  enim  super  crucis  altare  Ghristus 
Dominus  noster  in  odorem  suavitatis  incendens  ofife- 
rebat,  quando  pro  snis  persecutoribusorans  dicebat: 
«  Pater,  ignosce  illis,  quia  nesciunt  quid  faciunt 
(Ltic.  xziii,  34).  •  De  hoc  etiam  Psalmista  loquitur, 
dicens  :  «  Sicut  adipe,  et  pingaedine  repleatur 
anima  mea  {Psal.  lxii,  6).  »  Itemqae  :  «  Memor  sit 
Dominus  sacrificii  tui,  et  holocaustum  tuum  pingue 
fiat  (Psaj.  XIX,  4).  >  liemque  tres  pueri  in  Daniele : 
«  Sicut  in  holocausto  arietum,  et  taurorom,  et  sicut 
in  millibus  agnorum  pinguium,  sic  tiat  sacriflcium 
nostrum  (Dan,  iii,  40).  »  Qaid  est  enim  quod  om- 
nis  adeps  offerri  jubetur,  et  holocaustum  pingne  p 
landaturT  Garo  enim  macra  et  sine  pinguedine,  ne- 
que  quando  assatur,  reddit  odorem,  neque  quando 
comeditur  preestat  saporem.  Haec  autem  pinguedo 
non  corporis  sed  spiritos,  non  carnis  sed  mentis 
intelligi  debet.  Anim«e  namque  pinguedo  fides  esi, 
spes  et  charitas,  et  omnium  collectio  virtutum.  Hffic 
suave  redolent,  hsec  in  omni  sacriiicio  Domino  pla- 
cent,  et  sine  his  nulium  sacrificium  est  acceptabile. 
Hoc  enim  adipepingues  erantilli,  de  quibus  dicitur : 
«  Manducaverunt  omnes  pingues  terree  {Psal,  xxi, 
30).  »  Offert  ergo  Ghristus  adipem  suum,  offert  et 
holocaustam  Isetam  et  pingue,  offert  et  odorem  et 
saporem  ^uavitatis.  Ipse  enim  est  mons  Dei,  mons 
coagulatiis  et  pingnis.  Hujus  enim  adipis  odpre,  et 
coeiam  repletar,  et  terra.  Sequitur :  ^ 

•  Games  vero  vituli,  et  corium  ejas,  et  flmum 
»  combures  foris  eitra  castra,  eo  quod  pro  peccato 
>  sit.  »  Hoc  enim  Apostolus  exponens,  quod  totum 
hoc  de  Ghristo  intelligi  debeat,  manifestat,  dicens  : 
€  Quorum  enim  animalium  infertur  sanguinis  in 
Sancta  pro  peccato,  horum  corpora  cremantur  extra 
castra ;  ita  et  Jesus  ut  sanctificaret  per  suum  san- 
guinem  populum,  extra  portam  passus  est  (Hebr.  xiii, 
ii).  »  Tunc  enim  extra  castra  vituli  carnes,  corium 
et  fimus  combarebantur,  quando  extra  portam  in 

(240)  Bene  corrigit  cod.  Gasin.  editionem,  ubi 
pro  ignorantia  legitur  ignominia. 

(24i)  Vulgata  habet  :  Si  autem  mortui  sumus  cum 
Ckristo^  credimus  quia   simul    etiam    vivemus    cum 


cruce  pendens,  pro  peccatis  nostris  Ghristus  Dominus 
noster  duram  mortem  patiebatur.  Nemo  autem  cam 
vituli  fimum  legerit,  fimum  quoque  Ghristum  signi- 
ficare  abhorreat ;  hoc  enim  fimo  pinguescit  terra 
nostra  ;  hoc  fimo  fertilis  fit  et  caro,  et  anima  nostra. 
Id  ipsum  enim  per  fimum  vituli,  et  per  Noe  patriar- 
chee  discooperta  verenda  significari  arbitror.  Fimus 
ergo  vituli  cracis  ignominiam  significat.  In  hoc  enim 
Apostolus  gloriatur,  dicens  :  «  Mihi  autem  absit 
gloriariy  nisi  in  cruce  Domini  uostri  Jesu  Ghristi 
{Galat.  VI,  i4).  »  Vitulus  igitur  noster,  id  est  Ver- 
bum  Dei,  habet  cames,  quibus  reficimur.  Unde  ipse 
ait  :  c  Qui  manducat  meam  carnem,  et  bibit  meam 
sanguinem,  habet  vitam  asternam  (Joan,  vi,  55).  > 
Habet  et  corium,  quod  nisi  de  iitterse  superficie  de- 
tractum  fuerit,  ad  carnes  et  ad  spiritualem  intelli- 
gentiam  accedere  non  valemus.  Nos  enim  ipsi 
qnando  ista  dicimus,  vitulum,  id  est  Verbum  Dei, 
quodammodo  decoriamus ;  quod  enim  corium  super 
carnes  (240),  hoc  ignorantia  super  litterara.  Et  haec 
de  vitulo  dicta  sufficiant. 

«  Unam  quoque  arietem  sumes,  super  cujas  caput 
a  ponet  Aaron,  et  filii  ejus  manus,  qaem  cam  macta- 
c  veris,  toUes  de  sanguine  ejus,  et  fundes  circa  altare  : 
«  ipsam  autem  arietem  secabis  in  frnsta,  lotaqoe  in- 
«  testina  ejus,  ac  pedes  pones  super  concisas  carnes, 
«  et  saper  caput  illius,  et  offeres  totnm  VM  arietem 
«  in  incensum  super  altare.  »  Quamvis  enim  unum, 
idemc[ue  et  per  vitulum,  et  per  arietem  intelligatur, 
siquidem  atrumque  Ghristi  passionem  significat, 
differt  tamen ;  quoniam  vitulus  illam  ejus  mortem 
designat,  de  qua  Apostolus  ait  :  «  Ghristas  semel 
.  pro  peccatis  nostris  mortuus  est,  jam  non  moritur, 
mors  illi  ultra  non  dominabitur  (241)  (Aom.  vi,  9).  » 
Aries  autem  hanc  illius  hostiam  demonstrat,  quee 
nunc  qnotidie  in  ejns  memoriam  in  sancta  Ecclesia 
pie  a  sacerdotibus  immolatur.  Unde  et  ibi  super 
altaris  cornu  sanguis  ponitur :  hic  autem  solam- 
modo  circa  altare  funditar.  Ait  ergo  :  «  Unnm  qno- 
que  arietem  sames,  super  cujus  caputponentAaron, 
et  filii  ejas  manus.  »  Hoc  autem  in  loco  Aaron  et 
filii  ejus,  sanctae  Ecclesiee  episcopos  et  sacerdotes 
designant:  Saperias  enim  Synagogae  significaverunt 
ministros.  Ponunt  igitur  Aaron  et  filii  ejus  manus 
super  caput  arietis,  quando  pontifices  et  sacerdotes 
paras  manus  elevant  ad  Ghristi  corpus  conficiendum. 
Pro  toto  qnidem  corpore  caput  posuit,  qaoniam  ca- 
put  principalior  pars  corporis  est.  Quem  cnm  macta- 
veris,  inquit,  totles  de  sangaine  ejus,  et  fundas  circa 
altare,  qnatenus  et  ore,  et  corde  a  fidelibus  snsci- 
piatur.  Hoc  enim  altare  non  convenientius,  quam 
hominis  mens,  et  cor  intelligi  potest.  Funditar  igi- 
tur  sanguis  circa  altare,  quoniam  mentes  et  corda 
semper-iangens,  nunquam  Ghristi  sanguis  et  passio 
a  fidelium  memoria  delebitur.  Semper  enim  in  ejus 

Christo  :  scientes  quod  Christus  resurgens  ex  mortuiSy 
jam  non  moritur,  mors  illi  ultra  non  dominabitur, 
Quod  enim  mortuus  est  peccoto^  mortuus  est  semel : 
quod  autem  vivit,  vivit  Deo, 


EXPOSmO  IN  EXODUM. 


350 


B  natant  oorda  nostra,  semperque  ejas  san-  A  Verbum,  et  Verbum  erat  apad  DeuiL,  et  Deus  erat 


)assio  versatur  circa  mentem  nostram.  Unde 
)ominas  ait :  «  Hoc  facite  in  meam  comme- 
aem  (Liic.  xxi,  i9).  •  Seqaitar  : 
im  autem  arietem  secabis  in  frasta.  >  Arie- 
n  in  frusta  secamus,  quando  omnia,  quse  de 
B  scripta  sunt,  particulariter  et  per  senten- 
dentes  exponimus,  nunc  de  ejas  ineffabili 
B,  nunc  de  ejas  prsedicatione,  nunc  de  mira- 
flB  solo  verbo  operabatar,  nanc  de  passione, 
i  resurrectione,  nunc  de  ejus  ascensionc 
facientes. 

ique  intestina,  ac  pedes  pones  super  conci- 
*nes,  et  super  capat  illius,  et  offeres  totom 


Verbum ; »  consequitur,  et  particulatim  Gbristi  doctri- 
na,  et  miraculis  positis,  tandem  ejus  passionem  et 
crucis  ignominiam  per  omnia  superaddidit.  Qaod 
autem  addit  :  «  Et  offeres  totam  arietem  super  al- 
tare  :  »  tale  est,  ac  si  diceret  :  Non  solum  Cbristi 
divinitatem  et  bnmanitatem,  verum  etiam  passio- 
nem,  resarrectionem  et  ascensionem,  et  qaeecunque 
de  eo  scripta  sunt,  semper  in  memoria,  in  corde  et 
in  mente  babebis.  Dizimus  enim,  quia  boc  altare 
mens  et  cor  bominis  intelligatur.  Quoties  ergo  spi- 
ritu  contribulato,  corde  contrito  et  bumitiato  Salva- 
toris  nostri  benigne  memores  sumus,  eumque  aliis 
predicamus,  toties  super  cordis  altare  totum  arie- 


1  super  altare.   »  Quid  enira  per  ejus  pedes  o  ^™  immolamus   :   oblatio  enim  Domini  est  odor 


tna,  nisi  ejns  finem  et  passionem  intelligi- 
Qis  enim  corporis  pedes  sunt;  intestina  vero 
lorribile  est.  Quod  ergo  significatur  per 
itnli,  boc  significatur  per  intestina  et  pedes 
^edes  ergo  arietis  et  intestina  lavamus, 
Cbristum  Dominum  non  imbecillitate,  sed 
)  passum  esse  probamns ;  quando  sputa , 
spineam  coronam  et  totam  crucis  ignomi- 
!c  sunt  enim  ejas  intestina)  propria  volun- 
i  snstinaisse,  ex  ipsius  testimonio  ostendi- 

Oblatus  est  enim,  qnia  ipse  voluit  {hai, 
»  potestatem  enim  babuit  ponendi  animam 

iterum  sumendi  eam.  Unde  et  dicebat  : 
anum  frumenti  cadens  in  terram  mortuuni 


suavitatis ;  nalla  enim  nostra  oblatio  est  Deo  sua- 
vior  quam  amor,  pietas,  et  dilectio,  qaa  1  lO  circa 
ejus  memonam  afficimur,  et  in  etjas  dulcedine  suspi- 
ramus.  Hac  enim  dulcedine  Psalmista  plenus  dice- 
bat :  «  Sitivit  anima  mea  ad  Deum  vivum  :  quan- 
do  veniam,  et  apparebo  ante  faciem  Dei  ?  faerunt 
mibi  lacrymsB  mfae  panes  die  ac  nocte  {Psal. 
XLI,  3).  » 

c  ToUes  et  arietem  alterum,  super  cujus  capnt 
»  Aaron,  et  filii  ejus  ponent  manus.  Quem  cum  im- 
»  molaveris,  sumes  de  sanguine  ejus,  et  pones  super 

>  eztremum  deztrse  aaricuIsB  Aaron  et  filiorum  ejas, 
•  et  super  pollices  manns  eorum,  et  pedis  deztri. 

>  Fundesqne  sangainem  super  altare  per  circui- 


sum  solum  manet;  si  autem  mortuam  fae-  C  »  tum.  »  Hsec  autem  tertia  oblatio  illa  est,  de  qua 


um  fructam  affert  {Joan.  xu,  24).  >»  Hoc 
3  dicimus,  ejus  pedes  et  intestina  lavamus, 
BB  in  eo  infirma,  imbecillia  et  despicienda 
nt,  nobilia,  fortia  et  admiranda  esse  mon- 
HflBc  autem,  id  est,  intestina  et  pedes  arie- 
lus  super  concisas  cames  et  super  caput 
oniam  postquam  Cbristum  Deum  esse  de 
atum,  inter  bomines  conversatum,  caecos 
se,  leprosos  mundasse,  mortuos  suscitasse, 
qusB  fecit,  singulariter  ostendimus;  tunc 
et  bis  omnibus  illud  quoque  superponere 
e  debemas,  quia  pro  nobis  passus  est  et 
eccata  nostra  mortem  turpissimam  et  crucis 


Psalmista  loquitur  dicens  :  c  Pretiosa  in  conspectu 
Domini  mors  sanctorum  ejus  (P$al.  cxv,  46).  » 
Vitulus  igitur,  ut  diximus,  Cbristi  passionem ;  pri- 
mus  antem  aries  ipsius  corporis  et  sanguinis  sacra- 
mentum,  quod  quotidie  ubique  in  Ecclesia  immola- 
tur;  bic  autem  secundus  aries  apostolorum  et  mar- 
tyrum  passiones  et  tormenta  significat.  De  boc 
enim  ariete  scriptum  est  :  «  Afferte  Domino,  filii 
Dei ,  afferte  Domino  filios  arietum  {Psal.  zzvin , 
i ).  >  Itemque  :  «  Montes  ezsaltaverunt  ut  arietes 
{P$al,  czui,  4).  »  De  hac  quoque  oblatione  etApo- 
stolus  dicit :  <  Ego  enim  jam  delibor,  et  tempus  re- 
solutionis  mes  instat  (1  Ttm.  iv,  6).    >  Itemqae  : 


im   sustinuit.    Hic    est    enim  rectus  ordo  rv  «  Obserro  vos  per  misericordiam  Dei,  ut  ezbibeatis 


onis,  si  anetem  nostrum ,  id  est  Verbnm 
identes  in  frusta  secantes,  a  capite  inci- 
psumque  caput  prius  ponentes  dicamus  : 
cipio  erat  Verbum.  et  Verbum  erat  apud 
Deus  erat  Verbum  {Joan,  i,  1).  »  Hoc  est 
iit  arietis.  Deinde  autem  ccBtera  quoque 
per  ordinem  ezponentes  j  postquam  eum 
factum,  de  virgine  natum,  cum  bominibus 
im,  et  similia,  quAB  de  eo  scripta  sunt. 
nus,  tandem  ad  ejus  passionem  veniamus, 
ignominiam  post  omnia  et  super  omnia 
et  boc  quidem  est  pedes  arietis  et  inte- 
5r  concisas  carnes  et  super  caput  ponere. 
lem  Joannes  evangeiista  fecisse  dignosci- 
luam  enim  dixerat  :   «  In   principio  erat 


corpora  vestra  hostiam  viventem  ,  sanctam  ,  Deo 
placentem,  rationabile  obsequium  vestrum  (Aom. 
zii,  !).  »  Ipse  quoque  Dominus  filiis  ZebedsBi  : 
«  Potestis,  inquit,  bibere  calicem,  quem  ego  bibitu- 
rus  sum  ?  >  Matth.  zz,  22.)  Qui  cum  se  posse  re- 
sponderent,  ait  :  «  Caiicem  quidem  raenm  bibetis 
(ibid,);  •  id  est  vos  quoque  pro  me  patientes,  Dei 
bolocaustnm  et  oblatio  eritis.  Super  caput  ergo 
bujus  arietis  Aaron  et  filii  ejus  manus  posuerunt, 
quoniam  incitamento  pontificum  et  sacerdotum  (qai 
per  Aaron  et  filios  ejus  inteliiguntur)  statim  post 
Cbristi  passionem  in  apostolosj^manura  injecerunt. 
Phmom  enim  Stepbanum  et  Jacobum  interfecerunt, 
demum  vero  uimis  crudeliter  ubique  Ecciesiam  per- 
secuti  sunt.  Et  isti  quidem  snper  caput  arietis  ma- 


35i 


S.  BRUNONIS  EPI8C0PI  SIGNIENSIS. 


352 


nus  posuenint,  qaando  primitivam  Ecclesiam  diver-  A  sanguine  non  tingitnr,  qui  martyrum  spemit  imi- 


sis  mnltisque  tormentis  afQixerunt.  Diximus  enim 
superius,  quod  Aaron  et  filii  ejus,  aliquando  Judseo- 
rum  pontifices  et  sacerdotes,  aliquando  episcopos 
et  sacerdotes  nostros  significet  :  illos  enim  signifi- 
cant,  cum  male  agunt ;  hos  autem  slgniticaot,  cum 
bonum  aliqnid  operantur.  Illos  cum  sanctos  perse- 
quuntur;  istos  cum  a  Domino  corsecrantur.  Unde 
et  subditur  :  «  Quem  cum  immolaveris,  sumes  de 
»  sanguine  ejus,  et  pones  super  extremum  dextrse  au- 
»  ricnlae  Aaron,  et  filiorum  ejus.  >  Ecce  enim  Aaron 
et  filii  ejas,  qui  modo  Judseorum  pontifices  etsacer- 
dotes  significabant ,  nunc  nostros  episcopos  et  sa- 
cerdotes  significant.  Qui  quoniam  nil  sinistrum 
habent,  ideo  super  eorum  dextram  aurem,  et  ma- 
num,  et  pedem,  sanguis  arietis  poni  jubetur.  Judsei 
vero  dextram  aurem  non  habent,  quam  servo  Mal- 
cho  beatus  Petrus  abscidit.  Nihil  enim  sinistrum 
habent  sancti ;  et  ideo  in  Evangelio  Dominus  ait : 
c  Nesciat  sinistra  tua,  qaid  faciat  dextera  tua 
(Matth,  VI,  23).  »  Sanguis  enim  arietis  nobis  aures 
tangit,  quando  martyrum  passiones  nos  audire  de- 
lectat.  Sed  qaia  perparum  audire  prodest,  nisi  et 
eorum  actus  imitemur,  ideo  etiam  manus  sanguine 
tinguntur,  quatenus  eos  et  in  operatione,etsi  necesse 
faerit,  in  passione  sequamur.  Tangit  autem  etpedes, 
ut  bonum  exemplum,  quod  ex  eis  capimus,alii8  etiam 
nos  preedicare  non  pigeat  secundum  illud  Apostoli  : 
<  Quam  speciosi  pedes  evangelizantium  pacem,evan- 


» 


B 


tari  passiones ;  si  vero  eorum  martyria  etiam  prae- 
dicare  negligit,  procul  dubio  nec  in  vestes  eorum 
sanguinem  suscepit.  Yestis  enim  nostra  caro  est; 
hac  enim  veste  indaitur  anima ;  cum  ergo  lingaa 
carnis ,  uiartjria  martymm  praedicamus  ,  eomm 
sanguinem  in  vestimento  quodammodo  ferimus.  Hic 
autem  sanguis  tollitur  de  altari  cordis  nostri,  quia 
quod  in  corde  habemus,  hoc  agimus,  et  docemus. 

<  Consecratisque  et  ipsis  ,  et  vestibns  eorum  , 
»  tolles  adipem  de  ariete ,  et  caudam  ,  et  arvi- 
n  nam  ,  111  qoae  operit  vitalia  ,  ac  reticulum 
»  jecoris,  et  duos  renes,  atque   adipem,   qui   super 

eos  est,  armumque  dextrum,  eo  quod  sit  aries 
»  consecrationis  ,  tortam  panis  unins  ,  crustulam 
»  conspersam  oleo,  laganum  de  canistro  azymomm, 
»  quod  positum  est  in  conspectu  Domini.  »  Conse- 
cratis,  inquit,  et  ipsis,  et  vestibus  eorum,  quatenus 
eomm  vitam  imitentur,  quorum  et  ipsi  et  eorum 
vestimenta  sanguine  asperguntur,  tolles  adipem  de 
ariete,  et  caetera  quse  sequuntur.  Non  enim  safficit, 
nos  solo  arietis  sanguine  aspergi,  nisi  ejus  adipem, 
et  caudam,  et  arvinam,  et  csetera  quae  hic  posita 
sunt,  de  ariete  suscipiamus,  quoniam  non  solum 
martyrum  passiones,  verum  et  eoram  vitam,  mores 
et  sapientiam  amplecti  et  imitari  debemus.  Tolle 
igitur  adipem,  dico  non  carais,  sed  mentis;  mentis 
enim  adeps  justitia  est,  prudentia,  temperantia  et 
fortitudo  :  hoc  enim  adipe  incrassatar  anima.  Tolle 


gelizantium  bona  I »  (Rom.  x,  15.)  Quod  antem  extre-  Z  et  caudam,  ut  sunt  illi,  de  quibus  loquitur;  itaat 


mum  auriculse  sanguis  tangit,hoc  estintelligere,quod 
aures'  sanctorum  usque  ad  extremam  seeculi  con- 
summationem  verbo  Dei  nunquam  claudentur.  Et 
quoniam  Jadseomm  quoque  populus  circa  mundi 
finem  ad  Dei  verbum  audiendum  aures  aperiet  , 
non  immerito  extremum  auriculae  Aaron  tetigisse 
dicitar  :  extremum  enim  auriculee  tangere,  est  ulti- 
mos  et  extremos  ad  poenitentiam  vocare.  Funditur 
autem  sang^is  arietis  super  altare  per  circuitom, 
quoniam  omnium  mentes  et  corda  in  sanctorum 
martyrum  passionibus,  constantia  et  sanguine  dele- 
ctantur.  Sive  enim  totam  Ecclesiam ,  sive  unius- 
cujusque  mentem  inteligamus ;  sanguis  tamen  mar- 
tyrum  super  altare  funditur,  quoniam  fidelium  men- 
tibus  martymm  passiones  narrantur.  Seqoitur  : 

«  Cumque  taleris  de  sanguine,  qui  est  snper  al- 
»  tare,  et  de  oleo  unctionis,  asperges  Aaron,  et  ve- 
»  stes  ejus,  filios,  et  vestimenta  eorum.  »  Sanguis 
enim  de  altari,  et  oleum  unctionis  super  Aaron,  et 
vestes  ejus  aspergitur,  quoniam  SS.  martyrum  pas- 
siones  et  gratia  Spiritus  sancti,  qua  peruncti  erant, 
omnibus  episcopis  et  sacerdotibus  ad  preedicandum 
et  imitandum  traduntur.  Imitari  autem  ad  Aaron, 
prsedicare  autem  ad  vestes  ejus  pertinet.  Duro  enim 
martymm  sanguis  in  vestibus  videtur,  ipsfle  etiam 
vestes  quodammodo  prsedicant  martyrum  passiones. 
Dum  vero  Aaron  et  sanguine  tingitur,  et  oleo  nngi- 
tur,  tunc  quidem  sacerdos  et  mart^rrium  imitatur, 
et  gratia  roboratur.  IUe  enim  sacerdos  martjrram 


D 


usque  in  finem  in  bono  opere  perseveres.  t  Qni  enim 
perseveraverit  usque  in  finem  ,  hic  salvus  erit 
(Matth.  XXIV,  13);  >  cauda  enim  pro  fine  ponitur, 
quoniam  finis  corporis  cauda  est.  ToUe  et  arvinam, 
quae  operit  vitalia  :  vitalia  enim  corda  sunt,  quoniam 
ibi  est  vita.  Arvina  igitur  cordis  sapientia  et  seientia 
intelliguntur.  Macmm  est  illud  cor,  quod  hac  arvina 
non  impinguatur.  ToUe  et  reticulum  jecoris,  ut 
nihil  de  pinguedine  relinquas.  Omnis  enim  arietis 
hujus  pinguedo  bona  est,  ad  jecur  enim,  secundum 
physicos,  digestio  pertinet,  unde  et  patrem  familias 
illad  vocant,  quoniam  ejus  officio  csetera  notriuntur. 
Macrum  autem,  infirmom  et  debile  jecur  digerere 
cibos  non  valet.  Reticulum  igitur  jecoris  quid  erit? 
nisi  ilia  intelligentia.  qua  sanctarum  Scriptnrarum 
intelligentias  ruminando  digerimus.  Cibus  enim,  qui 
non  digeritur  inutilis  est.  Scnptura  enim,  quse  non 
intelligitur,  infructuosa  est.  Ut  ergo  nostmm  jecur 
pinguescat,  tollamas  hujas  reticulum  jecoris  :  tolie 
similiter  et  duos  renes,  et  adipem,  qui  super  eos 
est,  ut  tales  sint  renes  tui,  quales  et  sanctomm  renes 
fuerunt.  «  Sint  lumbi  tui  prsecincti  (Luc,  xii,  35;  • 
ubi  dominatur  libido,  dic  Domino  cum  Psalmista  : 
«  Proba,  me  Deus,  et  tenta  me,  ure  renes  meos,  et 
cor  meum  (Psal,  xxv,  2).  Sed  quia  castitas  carnis 
inutilis  est,  nisi  et  castitas  mentis  habeatur,  adipem 
quoque,  qui  super  renes  est,  tollere  jubetur.  Tunc 
enim  castitas  pinguis  est,  quando  neque  caro  a  for- 
nicatione,  neque  anima  ab   hs^retica   pravitate,  vel 


353 


EXPOSITIO  IN  EXODUM. 


354 


fitioram    amore   corrampitur.     Tolle    et    armam  A  se,  neque  munera  saa,  qui  vitioram  contagio  de- 


daxtram.  Audi  Apostolam  dicentem  :  c  Alter  alte- 
riu^onera  portate,  etsic  adimplebitis  legem  Ghristi 
{Galat,  Ti,  2);  »  at  qoomodo  Christom  te,  ita  te 
proximum  ferre  non  pigeat.  Ille  enim  episcopas  non 
habet  armos,  qui  alioram  onera  portare  non  vult. 
Est  aotem  hic  aries  consecrationis ,  quoniam  hoc 
ariete,  et  Aaron,  et  filii  ejus  consecrantar.  Tolles  et 
tortam  panis  unius,  et  crastuiam  conspersam  oleo, 
et  laganom  de  canistro  azymorum,  qaod  positum  est 
in  confpectu  Domini.  Per  tortam  enim  panis  unias, 
et  crastalam,  et  laganum,  fidem,  spem  et  charitatem 
intelligimas.  Sicut  enim  panis  inter  omnes  cibos, 
ita  fides  omninm  Yirtutum  priraa  et  maxima  est  : 


turpat,  et    deprimit  vitam,   et  animam  suam,   Se- 
quitur  : 

c  Suscipiesque  munera  de  manibus  eorum,  et 
»  infnndes  super  altare  in  holocaustum  odorem 
>  suavissimum  in  conspectu  Domini  ,  11«  quia 
1  oblatio  ejus  est.  »  Nisi  enim  Domino  ista  placuis- 
sent,  nequaquam  Moysi,  suo  mediatori,  et  quodam- 
modo  vicario  ea  Dominus  suscipere  prsecepisset  ; 
quod  enim  Moyaes  sascipit,  hoc  et  a  Deo  sascipitur. 
Incendantur  autem  super  altare,  ut  saavem  rQiddant 
odorem,  et  Domino  placeant.  Ait  enim  Apostolus : 
«  Christi  bonus  odor  sumus  Deo  :  aliis  sumus  odor 
vitsB   ad    vitam  ,    aliis   odor    mortis     ad    mortem 


«  Sine  fide,  impossibile  est   placere  Deo  (£re6r.  i,  g  (II  Cor.  ii,  15).  9  Cum  enimea,  qusB  superius  dicta  . 


6)  :  »  hsc  prima  datur,  hsec  in  baptismo  suscipitur, 
qnam  qui  non  habet,  nihil  habet.  Est  autem  torta 
panis  nnius,  quoniam  et  fides  una  est.  Sic  enim 
Apostolus  ait  :  «  Unus  Dominas,  una  fides,  unum 
baptisma  {Ephes.  iv,  5).  »  Sed  quare  torta?  Torta 
enim  similitudinem  coronee  exprimit ;  per  fidem  au- 
tem  Tenitar  ad  coronam,  unde  cum  Apostolus  dixis- 
set :  «  Bonum  certamen  certavi,  cursum  consum- 
mayiy  fidem  servavi  {II  Tim.  iv,  7),  >  mox  addidit, 
dicens  :  «  De  reliquo  mihi  reposita  est  corona  justi- 
tise  (t6td.).  »  Crustnla  vero  spem  significat  :  quod 
enim  in  sartagine  frigimnr,  quod  in  craticula  assa- 
mar,  qnod  in  diversis  tribniationibus  affligimur,  hoc 
totnm  spes  fnturie  beatitndinis  operatur.  Unde  et 


sant,  fidelium  mentibus  praedicando  infundimus  , 
tunc  super  cordis  altare  canistrum  evacuamusy  et 
ea,  qaae  in  eo  reposita  fuerant,  in  odorem  suavitatis 
incendimus.  Hoc  enim  odore  et  Deus  placatur,  et  ad 
quoscunque  odor  iste  pervenerit,  in  eo  delectantur. 
Hsec  enim  oblatio  Domino  est.  Unde  Psalmista  : 
<  Immola  Deo  sacrificium  laudis  (Psal,  xlix,  i4). » 
Cum  enim  prsedictum  canistrum  super  altare,  id  est 
super  fidelium  menles  eifunditur,  cum  liber  exponi- 
tar,  cum  sacra  Scriptura  pro^dicatur  tunc  sacrifi- 
cium  laudis  Deo  immolator.  Cum  ergo  sacerdotes 
Dei  tale  sacrificiumoiferunt,  cum  populo  prsedicant, 
cum  fidelium  mentes  accendunt  et  incendunt;  tunc 
cnm  oblationibus  suis  fit  Domino  suavissimus  odor 


Apostolns  ait  :  «  Si  enim  quod  non  videmus,  spera-  ^  Sequitur  : 


mns,  per  patientiam  exspectamus  (Rom.  viir ,  25).  » 
Qnid  vero  laganse  iatitndo^  nisi  charitatem  designat, 
de  qua  scriptum  est  :  «  Latum  mandatum  tuum 
nimis  (Psal.  cxvi,  96)  :  »  in  hoc  enim  mandato 
»  nniversa  lex  pendet  et  prophetse  (Matth.  xxiv, 
40).  •  Haec  enim  omnia  et  azyma  sunt,  et  oleo  lita, 
qnoniam  sincera  et  incorrupta  sunt^  et  Spiritus 
sancti  gratia  perfusa.  Fides  enira,  quse  catholica  non 
est,  et  quee  sine  operibus  mortua  est,  illa  quidem 
neque  azyma  est,  neque  oleo  lita.  Sunt  autem  omnia 
hflec  in  canistro  azymorom  posita  et  coUecta,  per 
qnod  libram  istum,  libram,  inquam,  Exodi  intelli- 
gimus.  In  hoc  enim  libro  cnncta  Dominus  Moysi  et 


c  Sames  quoque  pectasculum  de  ariete,  quo  ini- 
»  tiatas  est  Aaron,  et  sanctificabis  illud  elevatum 
»  coram  Domino,  et  cedet  in  partem  suam.  Sancti- 
»  ficabis  et  pectusculum  consecratam ,  et  armum, 
»  quem  de  ariete  separasti,  quo  initiatus  est  Aaron, 
«  et  filii  ejus,  cedentque  inpartem  Aaron,  et  iiliorum 
9  ejas  jure  perpetuo  a  fiiiis  Israel,  quia  primitiva 
»  sunt  et  initia  de  victimis  eorum  pacificis,  qu® 
»  offerunt  Domino.  »  Aries  enim,  quo  initiatus  et 
coosecratus  est  Aaron,  hic  est  de  quo  nsque  modo 
iocuti  sumus,  cujas  pectusculum  et  armum  Aaron 
suscipit;  quoniam  episcopi  et  sacerdotes  omnium 
consilia  in  pectore,  et  omnium  pondera  super  hn- 


colUgere,  et  scribere  jussit,  et  ita  Aaron  et  fiiiis  ejus  ^  meros  ferre  debent.  Qui  enim  tot  animalium  pectora, 


tradere  praecepit.  Quia  ergo  Aaron,  et  filii  ejus 
episeopos  et  sacerdotes  designant,  cui  hoc  canistrum, 
id  est  liber  iste,  nisi  episcopis  et  sacerdotibos  tradi- 
tns  inteliigitur?  Nobis  enim  ad  legendnm,  ad  medi- 
tandnm,  ad  docendum  et  observandum,  omnia  ista 
tradita  sunt.  Unde  et  subditur  : 

«  Ponesqne  omnia  super  manus  Aaron,  et  filiorum 
»  ejus,  et  sanctificabis  eos,  elevans  coram  Domino.  » 
Tanc  enim  episcopus  sanctificatar,  quando  sacram 
legemy  et  divina  volumina  ad  meditandum,  et  docen- 
dnm  snscipit,  et  se  non  labiis  tantum,  sed  toto  corde 
serrare  promittit.  Elevat  autem  ea  coram  Domino, 
quoniam  et  in  vita  ei,  et  in  doctrina  talem  se  exhi- 
bety  ciyns  obsequia  sursnm  ferri,  et  a  Deo  videri,  et 
recipi  mereantnr.  Ille  enim  sursum  non  elevat  neque 


armosqne  comedunt,  eos,  et  sapientes,  et  fortes,  et 
ot  ita  dixerim,  pectorosos  et  armosos  esse  oportet. 
Ideo  enim  vobis,  episcopi  et  sacerdotes,  pectora  dan- 
tor,  ne  locus  vobis  desit,  in  quem  Dei  thesaurum 
reponatis.  Habetis  autem  et  armos,  ut  totius  Eccle- 
siee  pondera  potenter  ferre  valeatis.  Sed  videant  sa- 
cerdotes,  qui  et  armos,  et  pectora  sanctificata  come- 
dunt  ,  ut  et  armos,  et  pectora  sancta  ,  et  justa 
habeant.'  Sanctum  enim  pectns  sancta  eructat,  et 
super  sanctos  humeros  non  ascendit  iniquitas.  Hsec 
autem  et  inter  primitias  computantnr,  et  ideo  sacer- 
dotum  sunt,  quia  omnes  primitise  sacerdotibus  a  po- 
pulo  dantur. 

a  Yestem  autem  sanctam,  qua  utitur  Aaron,  habe- 
»  bunt  filii  ejus  post  eum,   nt  ungantur  in  ea,  et 


355 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


356 


>  consecreniur  maDUs  eorum.  Septem  diebus  utitur  ^  dum  est,  quid  offeras,  et  cni  oiferas,  ita  et  viden- 


>  ea,  qui  pontifex  pro  eo  fuerit  constitutus  de  fiiiis 
»  suis,  et  qui  ingredietur  tab^naculum  testimonii, 
»  ut  ministret  Domino  in  Sanctuario.  »  Yos  enim, 
episcopi  et  sacerdotes,  filii  estis  Aaron ;  si  tamen 
Aaron  imitamini,  et  Moysi  fratres  estis  :  illius  utique 
MoYsi,  qui  ait  :  «  Narrabo  nomen  tuum  fratribus 
mels  (Psal.  xxi,  23).  »  Vos  ergo  habetis  vestem 
Aaron,  vos  gloria  et  decore,  omniumqae  virtutum 
omamento  induti  estis.  Yos  rationale  et  superhume- 
rale  habetis,  vos  sancti  Spiritus  gratia  inoncti  estis ; 
vestrse  quoque  manas  ad  Christi  corpus,  et  sangui- 
nem  cunficiendum,  omneque  bonum  et  honestum 
agendum  sunt  consecratae :  vos  enim  septem  diebus 
hac  veste  utimini,  quoniam  omnibus  diebus  ea  uti- 


dum  est,  ubi  offeras.  Unde  et  subditur  :  «  Alienigena 
»  non  vescetur  ex  eis,  quia  sanctificata  sanl.  • 
Majora  enim  Scripturarum  sacramenta  solis  fidelibus 
tradenda  sunt  :  quse  enim  conventio  fideiis  cum 
infideli?  Infidelibus  ergo  fides  prfledicetor;  quod  si 
quis  convertatur,  accedat,  et  edat  :  «  Alienigena 
>  enim  non  vescetur  ex  eis.  Quod  si  remanserit  de 

m 

»  camibus  coosecratis,  sive  de  panibus  usque  mane, 
»  combures  reliquias  igni  :  non  comedentur,  qaia 
»  sanctificata  sunt.  »  Hoc  enim  puto  esse  illud,  quod 
superius  de  agno  phase  dictum  est  :  «  Si  quid  resi- 
duam  fuerit,  igne  comboretur  (Exod.  xii,  iO).  » 
Non  enim  omnia  comedi  possunt ,  quoniam  non 
omnia  intelligi  possibile  est ,   multa   relinquentur 


mini,  et  nunquam  ea  exspoliamini.  Non  enim  sunt  ^  Qsque  mane,  et  prius  hsc  nox,  heee  vita  tenebris  et 
dies,  nisi  septem ;  quod  aatem  septem  diebus  fit , 
omni  tempore  fit. 

«  Arietem  autem  consecrationis  toUes,  et  coques 
»  carnes  ejus  in  loco  sancto,  quibus  vescetur  Aaron, 
•  et  filii  ejus.  »  Diximus  enim  per  hunc  arietem, 
apostolorum  omniumque  martyrum  multitudinem 
inteliigi.  Horum  autem  carnes  comedunt  episcopi  et 
sacerdotes,  eoromque  filii,  non  sicut  illi,  de  quibus 
dicitur  :  u  Quia  comederunt  Jacob  (Psal.  lxxviii, 
7).  »  Apostolorom  enim  et  martyrum  nos  carnes 
comedimus,  quoniam  ipsi  suot  panis  noster,  ipsi 
sunt  cibus  noster,  ipsi  sunt  refectio  nostra ;  eorum 
exemplis  vivimus,  eorum  doctrina  nutrimar,  eorum 
sermonibos    et    operationibos    satoramur.     Horom 


ignorantia  plena  finietor;  prius  sol  justiti®  orietur, 
quan^  omnia  sanctamm  Scripturamm  sacramenta 
intelligantur.  Quee  ergo  intelUgi  non  possunt,  igne 
fidei  comburantur,  sanctoque  spiritui  committantur, 
et  firmo  charitatis  amore  credantur.  Non  enim  pro- 
pter  aliad  reliquias  comedere  interdictom  fuerat, 
nisi  nt  ea,  quee  intellectui  non  patent,  qu»  Dei  sa- 
pientia  occalta  esse  voiuit,  nos  perscrutari  et  inve- 
stigare  omittamos.  Qualiter  enim  Yerbum  caro 
factum  est,  qualiter  vel  a  Patre,  vei  a  matre  Dei 
Filius  genitus  est ;  qualiter  Spiritus  sanctus  a  Patre 
procedat  et  Fiiio,  multaque  alia  his  similia,  nulli 
unquam  hominum  in  hac  vita  revelata  sunt. 
«  Omnia,  quae  precepi  tibi,  facies  super  Aaron, 


autem  cames  coquimns  in  loco  sancto,  quia  eorum  C  »  et  filiis  ejus.   Septam   diebus  consecrabis  manus 


scripta,  doctrinam,  et  exempla  in  corde  fideli  me- 
ditamur,  et  sana  intelligentia  mminanus.  At  vero 
heeretici  non  coquunt  has  carnes  in  loco  sanclo, 
quoniam  in  sterquilinio  hseretici  cordis  cuncta  male 
intelligendo  depravant.  Eornm  igitur  exempla  se- 
quamur,  quorum  pane  saturamar. 

u  Panes  quoque  qui  sunt  in  canistro,  in  vestibulo 
>  tabernaculi  testimonii  comedent,  ut  sit  placabile 
•  sacrificium,  et  sanctiticent  offerentium  manus.  » 
Comedimas  jam  carnes  arietis,  comedamus  et  panes, 
qui  sont  in  canistro  uterque  enim  cibos  bonus  est, 
et  ad  comedendum  suavis  :  audivimus  enim  aposto- 
lorum  et  martymm  vitam  et  doctrinam ;  audiamus 


»  eomm,  et  vitulum  pro  peccato  offeres  per  sing^ios 
»  dies  ad  expiandum.  >  Quid  est  enim  :  septem 
diebus  consecrabis  manas  eorum  ?  Audite,  episcopi, 
audite ,  sacerdotes  :  nullus  dies  prsetermittatur , 
omni  die  consecrari  debent  manos  vestrse,  non 
enim  sunt  dies  nisi  seplem  :  qui  ergo  septem 
diebus  consecratur,  omnibus  diebus  consecratur. 
Omnibus  autem  diebus  illius  manus  consecrantur, 
qui  semper  manus  et  opera  sua  custodit,  ut  mun- 
da  sint,  ut  nihil  mali  operentur,  et  ut  cunctis 
bonis  t>perationibus  insistant.  Offert  autem  et  vitu* 
lum  ad  expiandum  per  singulos  dies,  qui  nunqaam 
unigeniti    Filii   Dei  obliviscitur  passionis.   Yitulus 


et  ea,  quse  in  hoc  canistro,  id  est  in  hoc  libro  con-  j^  enim   iste    Christus  est ,  cujas  dum    nativitatem  , 


tinentur  :  audivimas  nova,  audiamus  et  vetera.  Bo- 
nus  enim  ille  est,  qui  profert  de  thesauro  suo  nova 
et  vetera.  Hos  autem  panes  in  vestibulo  tabernaculi 
et  in  loco  sancto  comedere  debemus,  quatenus  non 
demus  sanctum  canibus,  nec  spargamus  margaritas 
ante  porcos.  In  loco  saneto  comedamus  illos,  in  con- 
ventu  fidelium  eos  expendamus,  comedamus  et  expo- 
namus.  Quare  hoc  ?  ut  sit  placabiie  sacrificium,  ut 
nomen  Domini  non  blasphemetur,  utmmque  mi- 
nisterium  non  vitoperetur,  et  sanctificentur  offeren- 
tium  manus.  Si  enim  recte  offeras,  non  recte  dividas, 
113  peccasti  (242)  [Gen,  iv,  7)  :  sicut  enim  viden- 


doctrinam,  operationem,  miracula,  crucem,  flagella, 
passionem,  spineam  coronam  et  c^etera  ,  quse  pro 
nobis  sustinuit,  in  mente  habemus ,  magnum  ad 
peccata  expianda  sacrificium  Deo  offerimus.  Offertur 
etiam  et  vitulus  iste  ad  expiandum  per  singuios 
dies,  quoniam  usque  ad  ssculi  consammationem 
Chrisli  corporis  et  sanguinis  sacramentum  sancta 
Ecciesia  quotidie  offerre  non  cessabit. 

«  Mundabisque  altare,  cum  immolaveris  expiatio- 
»  nis  hostiam  et  unges  illud  in  sanctificationem.  » 
Quod  enim  hac  altare  Ecclesiam  significet,  superius, 
cum  de   eo  loquebamur,   ostendimus.   Com   enim 


(242J  Yulgata  sic  habet   :   N<mne  si   bene  egeris  recipies  :  sin  autem  male^  statim  in  foribus  peccatum 
odeni? 


357 


EXPOSITIO  IN  EXOOUIf. 


358 


oniascujtisqtie  fideliuin  mens  altare,  Tocetur,  malto  A  sancti  operalione  panis  iste  mutatur   in  Christi  car- 


magis  altare,  toia  Ecclesia  et  intelligi,  etdici  debet. 
Hoc  aatem  altare  toties  mundari  oportet,  quoties 
ezpiationis  hostia  immolatur  in  eo.  c  Qui  enim  » 
hanc  hostiam  «  indigne  manducat  et  bibit,  jadi- 
cium  sibi  manducat  et  bibit  (I  Cor.  xi,  29).  »  Apo- 
stoli  enim  verba  sunt  hsec.  Mundatur  enim  altare 
istad  poenitentia,  lacrymis,  eleemosyna,  et  miseri- 
cordi»  operationibus.  Ungitur  aatem  in  sanctiiica- 
tionem  oleo  pietatis,  et  gratia  Spiritus  sancti ;  hoc 
eoim  oleo  sanctificatur  Ecclesia.  Sequitur. 

«  Septem  diebus  ezpiabis  altare,  et  sanctificabis, 
»  et  erit  Sanctum  sanctorum :  omnis  qui  tetigerit 
»  illudy  sanctificabitar.  »  Quod  enim  deptem  dies 
omne   tempus    significent,    sflepe  jam   dictum  est 


B 


nem,  cujus  obombratione  et  inspiratione  et  virgine 
natus  est  Christus.  Quia  vero  decimam,  et  quartam 
afferri  jubet,  illud  apertissime  significare  videtur, ' 
quodnullius  a  Deo  suscipiatur  oblatio,  qui  novumet 
Vetus  nonrecipit  Testamentum.  Igitur  fide  utriusque 
Testamenti,  et  oleo  Spiritus  saucti  panem,  et  vinum 
offeramus ;  quibus  et  agnus  quidem  ideo  adhibetur, 
qcouiam  in  agni  carnem  et  sanguinem  ista  mutantur. 
«  Aiterum  vero  agnum  otferes  ad  vesperam,  jaxta 
»  ritum  matutiose  oblatiouis,  et  juxta  ea,  qu£e  dizi- 
»  mus  in  odorem  suavitatis,  sacrificium  est  Oomino 
»  oblatione  perpetua  in  generationes  vestras.  »  Quia 
enim  onum,  idemque  uterque  agnns  significat,  ideo 
unoeodemque  ritu  etvespere  otfertur,  et  mane.  Fit 


Quod  vero  omni  tempore  sanctificatur  et  in  meiius      autem  hoc  sacrificium  oblatione  perpetua,  quoniam 


proficit,  sanctum  est;  imo  Sanctum  sanctoruni. 
Sanctificatur  autem  omnis  qui  hoc  allare  tangit, 
quoniam  quicunque  ecclesiasticam  reiigionem  sus- 
cipit,  et  sanctorum  ezemplis  corde  tangitur  et  com- 
pangitnr,  ille  procul  dubio  sanctus  efficitur. 

c  Hoc  est,  qaod  facies  in  altari  :  Agnos  annicalos 
3  duos  per  singulos  dies  jugiter,  unum  agnum  mane, 
»  et  alterum  vespere :  decimam  similse  conspersae 
»  oieo  contuso,  mensuram  quartam  partem  hin,  et 
»  vinum  ad  libandum  ejusdem  mensurse  in  agno 
1  nno.  »  Quamvis  enim  duo  agui  unum  idemque 
signiflcent  (siquidem  illum  agnum  significant,  qui 
toliit  peccatamundi),  aliter  tamen  quotidie  in  Eccle- 


usque  ad  sseculi  consummationem  in  sancta  Ecclesia 
haec  oblatio  non  finietur.  Sed  nbi  fit,  sequitur : 
«  Ad   ostium  tabernacuii  testimonii  coram  Domi- 

•  no^  ubi  constituam,  ut  loquar  ad  te,  ibique  pneci- 
«  piam  iiliis  Israel,  et  sanctificabitur  altare  in  gloria 
»  mea.  Sanctilicabitur  et  tabernaculnm  testimonii 
)>  cum  altari,  et  Aaron  cnm  iiliis  ejus,  ut  sacerdotio 

•  fungantur  mihi,  et  habitabo  in  medio  filiomm 
»  Israel,  eroque  eis  Deus,  ut  sciant  quia  ego  Domi- 
»  nus  Deus  eorum,  qui  eduzi  eos  de  terra  iEgypti, 
»  ut  manerem  inter  iiios  ego  Dominus  Deus  eorom. » 
Ad  ostium  namque  tabemacuii  fit  sacrificium,  quia 
ibi  sunt  sacerdotes,  imo  ipsi  sunt  ostium,  csteraqae 


sia,  aliter  in  cruce  immolatus  est  Christus.  Hic  enim  £  fidelium  multitudo  per  eos  ingreditur  tabernaculum. 


a  fidelibus  cum  pietate,  ibi  vero  a  Jadsis  cum  cru- 
delitate  immolatus  est.  Et  quidem  mane  et  vespere 
noster  qaoque  agnus  immolatus  est ;  quoniam  Chri- 
stus  Dominus  noster  mane  a  Jud«pisjudicatus,  damna- 
tna,  flagellatus  et  conspatus,ligatas,aiapis  csesus.mul- 
tisqne  injuriis  afiectus  est ;  vespere  autem  in  cruce 
pendens  spiritam  emisit.  Unde  Psalmista  inquit:  «Di- 
rigatur  oratio  mea  sicut  incensum  in  conspectu  tuo, 
elevatio  manuum  mearum»  sacrificium  vespertinum 
(Fsal.  CZL,  2).  M  Nos  quoquc  duos  agnos  immolemus 
et  mane,  et  vespere  crucis  Christi  et  passionis  me- 
mores  simus  ;  ut  per  memorise  compunctionisque  sa- 
crificium.  quod  mane  immolamus,  ab  omnibus  ad* 


Ad  ostium  quippe  fit  sacrificium,  ut  statim  in  ipso 
fidei  introitu,  et  baptismate  suscepto,  Christi  corpo- 
ris  et  sanguinis  in  Christo  regenerati  participes  fiant. 
Unde  et  juzta  altare  labium  ponitur,  in  quo  iavantur 
sacerdotes.  De  hoc  enim  in  sequentibus  dicetur. 

CAPUT  XXX. 
c  Facies  quoque  altare  ad  adolendum  thymiama 
t  de  lignis  setim,  habens  cubitum  iongitudinis,  id 
9  est  quandragulum,  et  duos  cubitos  in  altitudine, 
»  cornua  ex  ipso  procedent  vestiesque  illud  auro 
»  purissimo,  tam  craticulam  ejus,  quam  parietes  per 
»  circuitum,  et  cornua.  »  Superius  enim  altare  io- 
tam    Ecclesiam,    hoc  autem    Christi   humanitatem 


versis  per  totom  diem  securi   esse  possimus.  Iliud  «.  significat,  unde*proptersuavitatis  odorem,  qui  super 

_.J     ________       _  _Z  __..  _       _  V.        ^___  1     m.lAZ  _....  __     ^  ..  f  _  m'     Ay«       AlvAnMVknf  B«»  n  l^  n  ma        4  ■%*«>«»«  n  «Mnt^M         n«vnAllnA«.aa  AJ 


veroy  quod  vespere  agimus  ab  omni  vitiorum  iufe- 
statione  per  totam  noctem  reddat  esse  securos.  Hoc 
est  enim  mane  et  vespere,  quod  die  ac  nocte,  quod 
omni  tempore.  Offeramos  autem  et  decimam  partem 
similae ;  offeramus  et  vinum  ejusdem  mensnrse.  0 
admirabile  sacramentum !  hoc  est  enim  sacrificium 
ilelchisedech,  hoc  est  sacrificium  pontificis  nostri; 
pontificis  quidem,  cuidictum  est:  114  «  Tu  es  sa- 
cesdos  in  aeternum  secundum  ordinem  Melchisedech 
(Psal.  ciz.  5).  »  Similam  enim  et  vinum  obtulit  Chri- 
stus ;  similam  et  vinum  et  nos  quotidie  immolamus : 
panis  enim  cor  roborat,  et  vinum  lcetificat  cor 
hominis.  Conspargitur  autem  hcec  simila,  hsec 
meduUa  framenti,  hic  panis  uivus,  qui  de  coelo  des- 
cendit,   oleo  contuso,    quoniam  ejusdem   Spiritus 


eo  offerebatur,  aitare  thymiamatis  appellatur.  Ad 
hoc  autem  soli  pontifici  ad  immolandum  accedere 
licebat,  qnoniam  unius  summique  pontificis  huma- 
nitatem  significabat.  Uujus  enim  aitans  fragrantiam 
senserat  Ecclesia,  cum  dicebat :  «  Trahe  me  post 
te,  curremus  inodorem  unguentorum  tuorum  {Cant. 
1,  4).  »  Uujus  odorem  et  Isaac  sentiens,  ait :  «  Ecce 
odor  filii  mei.  sicut  odor  agri  pleni,  cui  benedizit 
Deus  (Gen.  zzvn,  27).  Hic  est  ille  flos  campi  et  liiium 
convaliium,  in  quo  septem  Spiritus  sancti  gratise 
requiescunt.  Est  autem  hoc  altare  de  liguis  setim, 
delignis  fortibus  et  imputribilibus.  Unde  et  Psalmista 
de  eo  loquens.  ait :  •  Nec  dabis  sanctum  tuum  vi- 
dere  corruptionem  (PsaL  zv,  iO).  »  Setim  namque 
spina  interpretatur ;  spinis  autem  hoc  altare  coro- 


359 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  ^IGNIENSIS. 


360 


natam  legimus.   Est  aatem  qaadrangulum,  utpote  A  mundo  semperque  docai  in  sjnagoga,  uhi  onmes 


firmum,  st^bile  et  immobile.  Hcec  est  autem  illa  lir- 
ma  petra,  superqoam  fundaturEccIesia.  Elevatur  au- 
tem  duobus  cubitis  in  altitudine,  quia  quasi  duobus 
cobitis,  Deo  et  homiue  conficitur.  Habet  aatem  unam 
cubitum  in  latitudine,  quia  Deus  et  homo  unus  est 
Christas.  Denique  quia  Filius  in  Patre,  et  Pater  in 
Filio,  et  Spiritus  sanctns  ab  utroque  procedit,  non 
immerito  tribus  cubitis  hoc  altare  metitur.  Cornua 
vero  ex  Christo  procedunt,  quoniam  omnis  ejus  vir- 
tus,  et  fortitudo,  non  per  accidens,  non  aliunde  venit, 
sed  semper  naturaliter  et  'substantialiter  eam  in  se 
habet,  possidet  Salvator  noster.  Vestitur  autem  auro 
purissimo,  quia  non  solum  sapientiae  et  scientice  iuce 


Judffii  conveniunt  (Joan.  xviii,  20).  >  Stat  autem 
altare  coram  propitiatorio»  quoniam  Christus  Domi- 
nus  noster  propitiationis  misericordifle  nunquam 
obliviscitur,  semperque  ad  propitiatorium  respicit, 
semperque  ad  se  venientibus  miseretur.  Ibi  autem 
loqnitur  Dominus,  in  eo  loquitur  Dominu»,  quia  ipse 
est  Deus  et  Dominus.  Sequitur  : 

c  Et  adolebit  incensum  snper  eo  Aaron,  suave 
«  fragans  mane,  quando  componet  lacernas,  incen- 
«  det  illud,  et  quando  collocabit  eas  ad  vesperum, 
« uret  thjmiana  sempiternum  coram  Domino  in 
c  generationes  vestras.  »  Aaron  namqne  ipse  est 
Jesus  pontifex   et  sacerdos  noster,  qui  super  altare 


refulget ;  verum  et  ipse  est,  a  quo  est  omnis  sapien-  ^  carnis    assumptse   omnium    thymiamatum   firagans 


tia,  et  cum  quo  fuit  semper.  et  est  ante  sevum.  Hcec 
est  enim  illa  domus,  quam  sapientia  aedificasse  di- 
citur  :  «  Sapientia  cedificavit  sibi  domnm,  excidit 
columnas  septem  (Pf-tv.  ix,  4).  >»  Quia  ergo  tota  hsec 
domus  a  sapientia  eedificatur,  merito  totum  altare 
anro  purissimo  vestitur.  Quoniam  autem  per  crati- 
culam,  quce  in  modum  retis  facta  fiierat,  ejus  prae- 
dicatio  intelligitur,  quis  digne  dicere  valeat,  quanta 
sapientiae  et  scientia^  iuce  haec  craticula  refulgeat  ? 
Hoc  enim  est  illud  rete,  quod  Dominus  in  dextram 
nevigii  apostolis  mittere  jubet.  Sequitur  : 

«  Faciesque  ei'  coronam  aureolam  per  gyrum, 
»  annulos  aureos  sub  coroua  per  singula  latera,  ut 
>»  mittantur  in  eos  vectes,  et  altare  portetur.  Ipsos 


odore,  cunctos  per  circuitum  ^uae  famap.  notitia  de- 
lectabat:  boc  faciebat  mane  et  vespere.  Quid  est 
mane,  et  vespere  ?  omni  tempore  :-  mane  enim  diei, 
vespere  autem  noctis  est  initium  ;  mane  autem  pro 
die,  vespere  autem  pro  nocte  ponitnr ;  dies  vero  et 
nox  omne  tempus  significant.  Mane  ergo,  et  vespere 
lucernas  Aaron  componebat  et  collocabat,  quoniam 
Christus  Dominos  noster,  verbi  doctrina,  virtutum 
admiratione,  gratiarum  diversitate  fideles  suos  omni 
tempore  illuminabat  talibus  enim  lucernis  illumi- 
nantur  fidelium  corda. 

«  Non  otferetis  super  eo  thjmiama  compositionis 
»  alterius,  nec  oblationem,  nec  victimam,  nec  iiba- 
•  bitis  libamina.  »  Nihil  enim  extraneum,   vel  cor- 


»  quoque  vectes  facies  de  iignis  setim,  et  inaurabis  G  ruptum,  vel  viiiatum,  nihii  deterioris  dogmatis  otfe- 


»  eos.  >  Cororiatur  enim  hoc  altare,  sicut  Psalmista 
de  homine  Deo  testatur,  dicens :  Minuisti  eum 
paulo  minus  ab  angelis,  gloria,  et  honore  coronasti 
eum  (Psal.  vi,  8).  »  Itemqne :  <c  Posuisti  in  capite 
ejus  coronam  de  lapide  pretioso  (Psal.  xx,  4). 
Hsec  autem  corona,  aureola  est,  quoniam  sa- 
pienter  acqaisita  est.  Quid  autem  per  quatuor 
annuios  aureos  (tot  enim  sunt  annuli,  quot  et  al- 
taris  anguli)  nisi  quatuor  Evangelia  intelligantur  ? 
His  enim  altare  et  levatur,  et  portatur,  quoniam 
evangelica  praedicatione  Christi  nomen,  et  gloria  ubi- 
que  115  terrarum  delata  est.  Sed  a  quibus?  a 
santis  utiqne  apostolis  et  evangelistis,  episcopis 
Ecclesiaeque  doctoribus.    Isti  enim  sunt  illi  vectes, 


retur  in  hoc  altari;  quoniam  Christus  Dominus 
noster  «  peccatum  non  fecit,  nec  dolus  inventus  est 
in  ore  ejus  (/  Petr,  ii,  22) :  nihii  nisi  justitiam, 
pietatem,  mansuetudinem,  charitatt^m,  sapientiam, 
concordiam,  pacem,  et  similia  hoc  altare  redolet ; 
talis  hinc  odor  funditur,  talia  thjrmiamata  fragrant 
Cum  enim  Apostolas  dicat:  «  Christi  bonus  odor 
sumus  Deo  in  omni  ioco  (II  Cor.  ii,  15);  »  qualem 
ipsumChristum  odorem  esse  pntamus? 

«  Et  deprecabitur  Aaron  super  cornua  ejus  semel 
»  per  annum  in  sanguine,  quod  obiatnm  est  pro 
»  peccato,  et  placabitur  super  eo  in  generationibns 
»  vestris,  Sanctum  sanctorum  erit  Domino.  »  Semei 
enlm  pontifex  noster    Jesus  Christus  super  hujus 


qnibus  altare  portatur ;  isti  circnlos  anreos,  id  est  D  altaris  cornua,  id  est  in  humanitate,  quam  de  vir- 


Evangelia  penetrant,  eornmque  sententiis  involuti 
ab  eis  non  separantur.  De  his  enim  scriptum  e^t : 
c  Qui  ascendis  snper  equos  tuos,  et  qnadrigse  tuae 
salvatio  (fla5ac.  in,  8).  »  Isti  enim  et  vectes  dicnn- 
tur,  et  equi ,  qni  beue  dicnntur  esse  de  lignis  setim» 
ntpote  fortes,  incorrnptibiles  et  aeterni.  Sunt  autem 
deaurati,  quia  mulla  sapientiae  luce  refulgent. 

«  Ponesque  altare  contra  velum,  qnod  ante  arcam 
»  pendet  testimonii  coram  propitiatorio,  qoo  tegitur 
>  testimonium,  uhi  loquar  tibi.  »  Contra  velum 
namque  ponitur  altare,  et  non  inter  velum,  quatenus 
et  ab  omnibus  videatur,  et  thymiamatis  odore,  qnod, 
in  eo  adoietur,  omnes  perfundat  et  repleat.  Hoc  est 
enim  qood  Dominus  ait :  c  Ego  palam  locotus  sum 


gine  matre  susceperat,  pro  peccatis  Judaeorum  de- 
precatus  est  Patrem,  quando  dixit  :  «  Pater,  ignosce 
illis,  quia  nesciunt  quid  faciunt  (Luc.  xxiii,  34).  »  Ipse 
enim  sacerdos,  ipse  hostia,  ipse  altare  in  proprio  san- 
guine  c  introivitsemel  in  sancta,  aeterua  redemptione 
inventa  (fle6r.  ix,  12)  :  »  hoc  enim  sacrificio,  hujns 
pontificis  precibns,  cunctis  generationibus  placatus 
est  Dominus,  Qnod  antem  seqnitur  :  Sanctum  san- 
ctorum  erit  Domino,  »  ^de  altari  intelUgi  debet :  cor- 
pus  enim  Christi  Sanctum  sanctorom  est,  quoniam 
ab  eo  caetera  sanctificantur.  Hucusque  de  altari. 

c  Locutusque  est  Dominus  ad  Moysen,  dicens: 
»  Quando  tuleris  summam  filiorum  Israel,  juxta 
»  numerum,  dabunt  singuli  pretium  pro  animabus 


EXPOSITIO  IN  EXODUM. 


362 


Domino,  et  non  erit  plaga  in  eis,  cnm  fuerint  A  mittentes  intercedunt.  Ponitur  aiitem  labium  inter 

tabernaculum  et  altare,  ut  quicunque  tabernaculum 
ingredi,  vel  ad  altare  accedere  desiderat,  prius  aqua 
lavetur,  et  baptismi  sacramento  regeneretur.  Et 
prius  quidem  Aaron  cum  filiis  suis»  nunc  autem  sa- 
cerdotes  nostri  cum  omnium  fidelium  multitudine  in 
hoc  labio  lavantur  :  omnes  enim  aut  sacerdotes  su- 
mus,  aut  filii  sacerdotum.  £t  illi  quidem  manus  et 
pedes,  nos  antem  totom  corpns  lavantes,  ab  omni 
▼itiorum  sorde  mundamus,  quamvis  non  indigeat, 
nisi  ut  pedes  lavet.  Lavamus  tamen  et  nos  quotidie 
poenitentia  peccatorum,  compunctionis  lacrymis  et 
pietatis,  misericordiacque  operationibus.  Nam  et  boc 
labium  est,  in  quo  sacerdotes  ad  altare  accessuri, 
quotidie  lavari  et  mundari  debent,  ne  forte  morian- 


siti.  Hoc  autem  dabit  omnis,  qni  transit  ad 

!n  dimidium  sicli,  juxta  mensuram  templi. 

)  viginti  obolos  habet.  Quod  habetur  in  nu- 

a  viginti  annis  et  supra  dabit  pretium  (243).  » 

inquit»  qui  numeratur,  id  est,  qui  transit  ad 

qui  re  et   nomine  ascribitur  in  populo  Dei, 

*etium,  non  sit  vacuus,  nec  sine  munere,  quia 

)tio  animae  proprise  divitise.  Sed  quid  dabit? 

Lim  sicli.  Siclus  enim  viginti  obolos  habet; 

Tgo  decem  obolos.  Sed  quare  decem?  Vis  au- 

lare?  Quia  decem  sunt  verbalegis;  tanto  enim 

unusqoisque  redimit   animam  suam.  Non  oc- 

unum  siclnm   dedisti;   non  es  mcechatus, 

iclos  dedisti;  non  fecisti  furtom,  tres  sicios 


,  ei  sic  in  caeteris.  Tot  enim  das  siclos  quot  "  tur.  Si  ergo  timent  mori,   laventur  ne  moriantur ; 


»ta  custodis.  Unde  et  secundum  mensuram 
dari  jubentur.  Intemplo  enim  lexest.  In  teni- 
ralogus  reperitur  et  metitur.  Dant  autem  pre- 
viginti  annisetsupra,  quia  ejus  pretium  non  re- 
,  quia  decem  non  dnplicat,  quia  Testamentum 
iter  non  inteliigit,  quia  secnndum  litteram,  et 
m  Dtriusque  Testamenti  non  laudat  expositio- 
linc  enim  Judsei,  hinc  et  Manicbsei  reprobantur. 
^es  non  addet  ad  dimidium  sicli,  et  pauper 
minnet ;  susceptamque  pecuniam,  quae  col- 
»t  a  filiis  Israel,  trades  in  usus  tabernaculi 
nonii,  ut  sit  monomentum  eorum  coram  Do- 
,  et    propitietur  animabns  iliornm.  »  Dives 


non  accedant  ad  altare  nisi  loti  :  prope  est  aqua, 
prope  sunt  lacrymse  et  poenitentia.  Sic  enim  David, 
sic  et  Petrus  mundatus  est,  aliter  enim  ulterios 
baptizari  non  licet. 

«  Locutosqtie  est  Dominus  ad  Moysen,  dicens  : 
»  sume  tibi  aromata  primae  mjrrhse  et  electse,  quin- 
»  genlos  siclos,  et  cinnamomi  aromatici  medium, 
»  id  est  ducentos  quinquaginta  siclos,  calami  aimili- 
*  ter  ducentos  quinquaginta  siclos,  casiae  autem 
i  quingentos  siclos  in  pondere  sanctuarii,  oleom  de 
»  olivetis  mensuram  hin.  »  Per  has  enim  quatuor 
species  aromaticas,  quatuor  jam  saepe  dictae  virtutes 
principales  intelliguntur;  id  est  prudentia,  justitia. 


d  mediom  sicli  nihii  addit,  quoniam  qui  de-  q  fortitudo  et   temperantia.   Ex   his  enim   si   oleum 


rba  legis  observat,  nibil  est,  qnod  IIG  ulte- 
;at.  Pauper  vero  nihil  minoere  debet,  quoniam 
n  ano  offendit,  factus  est  omnium  reus  [Jac,  ii, 
Omnis  autem  hsec  pecunia  tradatur  in  usus 
aculi  testimonii,  ut  quicunque  legis  mandata 
it,  non  ad  favorem  vulgi,  sed  ad  animae  utili- 
hoc  faciat,  semperque  illud  in  mente  ha* 
s  :  c  Amen  dico  vobis,  receperunt  mercedem 
(Matih.  VI,  10).  »  Tales  enim  tabernaculo 
>nii  inutiles  snnt ;  quoniam  muri  Jernsalem 
non  fiedificantur. 

cutusque  estDominusadMoysen,  dicens  :  Facies 
bium  seneum  cum  basibus  suis  ad  lavandum, 
ts  illud  in  tabernaculum  testimonii,  et  altare, 


S.  Spiritus  eis  admisceatur,  fit  unguentum  admira- 
bilis  compositionis,  quo  quicunque  perunctus  fuerit, 
absque  omni  dubitatione  sanctificatur.  IIoc  enim 
nnguentum  Salvatori  nostro  nomen  dedit,  ut  Christus 
a  chrismate  diceretur  :  unde  et  ipse  ait  :  «  Spiritus 
Domini  super  me,  eo  qood  unxit  me,  evangelizare 
pauperibus  misit  ttie  {Luc,  iv,  18).  >  Sequitor  : 

«  Faciesque  unctionis  oleum  senctum,  unguentnm 
»  compositum  opere  unguentarii,  et  unges  ex  eo 
»  tabernaculum  tcstimonii,  et  arcam  testamenti, 
»  mensamque  cum  vasis  suis,  candelabrum,  et  uten- 
» silia  ejus,  altare  thymiamatis  et  hoiocansti,  et 
»  universam  supellectilem,  quse  ad  cultum  eorum 
»  pertinet,  sanctificabisqoe  omnia,  et  erunt  sancta 


lissa  aqua,  lavabunt  in  eo  Aaron,  et  filii  ejus  0  »  sanctorum;  qui  tetigerit  ea  sanctificabitur.  Aaron, 

>  et  filios  ejus  onges,  sanctificabisque  eos,  ut  sa- 
»  cerdotio  fungantur  mihi.  »  Ipsum,  inquit,  taber- 
naculum,  et  quiBconque  in  tabernaculo  sunt,  ex  su- 
pra  dicto  unges  unguento,  quoniam  quidquid  ex  eo 
nngitur,  sanctom  sanctorum  efficitnr.  Quidquid  enim 
per  tabernaculom,  et  ea,  quae  in  iabemaculo  sunt, 
intelligi  debeat,  superius  dictum  est. 

«  Caro  hominis  non  ungetur  ex  eo,  et  juxta  com* 

>  positionem  ejos  non  facies  aliud,  quia  sanctifica- 
n  tum  est,  et  sanctum  erit  vobis.  Homo  quiconqne 
»  tale  composuerit,  et  dederit  ex  eo  alieno,  eztt>r* 


os  suas  ac  pedes,  quando  ingressuri  snnt  ta- 
aculam  testimonii,  et  qnando  accessuri  ad 
e,  ut  offerant  in  eo  thymiama  Domino,  ne 
I  moriantur,  legitimum  sempiternnm  erit  ipsi, 
»mini  ejus  per  snccessiones.  »  Quid  enim  per 
i^  nisi  baptismum?  Quid  per  basim  ejus,  nisi 

intelligamas?  Est  autem  labium  eeneum, 
im  sine  sono,  confessionisque  voce  non  datur 
tnas  :  u  Corde  enim  creditor  ad  jastitiam,  ore 

confessio  fit  ad  salutem  {Rom,  x,  10).  »  Unde 
Lrvulisy  qai  loqui  non  possant,  alii  fidem  pro- 


)  Cod.  Casin.  OmniSt  inqmt^  qui  kabetur  in  nvmero,  qui  et  re,  et  nmine  ascribitut  in  parte  Dmim^ 
etc. 

Pateol.  GLXIV«  12 


363 


S.  BRUNONIS  EPISCOPl  SIGNIENSIS 


»  minabitur  de  popolo  suo.  »  Caro,  inquit,  hominis  A     •  Camque  in  tenoissimum  pulverem  cuncta 


non  ungeturex  eo;  non  enim  carnis  esthoc  unguen- 
tum,  sed  mentis.  Sed  quid  est  hominis?  Aaron,  et 
filii  ejus  homines  non  erant?  Homines  enim  in  diyina 
Scriptora  pro  iniquis  et  peccatoribus  saepe  acci- 
piuntur,  secundum  illod  :  «  Yos  autem  sicut  homi- 
nes  moriemini  (PsaL  lxixi,  7).  »  Et  Apostolos  : «  Cum 
enim,  inqoit,  aliod  dicat:  Egosom  Pauli,  ego  ApoUo, 
Cephse,  nonne  homlnes  estis?  >  (I  Cor.  i,  i2.)  Hoc  ergo 
unguentom  non  peccatorom,  sed  sanctorom ;  non  car^ 
naliom,  sed  spiritualium  est :  hoc  solis  Isacerdotibos^ 
solis  sanctis  et  spiritualibos  yiris  attriboitor.  Unde 
et  subditur  :  «c  Et  joxta  compositionem  ejus  non  fa- 
»  cietis  aliud.  »  Hseretici  enim,  et  maxime  Simoniaci 


»  toderis,  'pones  ex  eo  coram  testimonio  tab 
»  coli,  in  qoo  apparebo  tibi ;  sanctum  sanct 
»  erit  vobis  thymiama.  »  Tunc  enim  in  tenuiss: 
pulverem  nniversa  contundimus,  qoando  Ev 
liorum  sententias  sobtiliter  indagantes,  et  freqc 
ruminatione  frangentes,  ad  spiritualeminteiligei 
redigimus.  Sicot  enim  aromata,  qoando  teit 
soavios  redolent,  ita  et  sancta  Scriptora  q 
plos  rominatur  et  frangitor,  tanto  soaviorem  pr 
odorem.  Ponimos  aotem  ex  hoc  thymiamate  c 
testimonio  tabernacoli,  quando  Novum  Testame 
Yeters  Testamenti  testimonio  comprobamos. 
aotem   Novum  Testamentom   qoodammodo   c 


juxta  compositionem  ejus  aliqoid  facere  nituntur,  ^  Yetere,  dom  ad  se  defendendom  ejas  testimo 


qooniam  ex  eisdem  speciebos,  eisdem  sacramento- 
rum  verbisy  suos  episcopos  et  sacerdotes  ordinant, 
sacros  ordines  triboont,  et  cffitera  sacramenta  Eccle- 
sie  pretio  vendaut,  hoc  autem  alienis,  sicut  et  ipsi 
sunt^  et  a  fide  catholica  extraneis.  Ideoque  extermi- 
nantur  de  populo  Dei,  et  a  sanctorum  consortio  se- 
parantur.  Hi  enim  sont,  quos  Salvator  noster  de 
templo  ejecit.  Hactenus  de  ongoento. 

(c  Dixitqoe  Dominos  ad  Moysen  :  Some  tibi  aro- 
»  mata,  stacten,  et  onycham,  galbanum  boni  odoris^ 
•  et  thus  locidissimom ;  seqoalis  ponderis  erunt  om- 


exspectat :  sicut  enim  Evangeliam  testimonioi 
Ecclesiae,  ita  et  lex  testimonium  est  tabernac 
ibi  quidem,  id  est  in  testimonio,  in  sacris  vol 
nibus  apparet  Dominus  Moysi,  quia  sanct 
Scriptorarom  docomentis  Deom  cognoscimus. 
videre  Deom,  vis  eom  cognoscere,  vis  audire  loc 
tem?  Lege  Evangelia,  ?ege  Exodum,  lege  i 
Moysi,  lege  apostolos  et  prophetas :  hic  enim  s 
rebit  tibi  Dominus,  hic  hojus  potentiam  et  virt 
cognosces.  Unde  Psalmista  :  c  Qaserite  Dominu 
confirmamini,  qoeerite  faciem  ejus  semper  (PscU 


9  nia :  faciesque  thymiama  compositom  opere  on-  ^  4).  »  Est  aotem  hoc  tbymiama  sanctum  sancto: 


»  guentarii,  mistum  diligenter,  et  porom,  sanctiflca- 
» tione  dignissimum.  »  Quid  enim  per  has  qoatuor 
species  odoriferas,  qoarum  naturali  virtute  11 1  C 
vulnera  curantur,  et  sanantur,  nisi  quatuor  Evange- 
lia  inteiligimus?  Omnia  autem  ffiqoalis  ponderis  sunt, 
quoniam  unius  ejusdemque  sant  veritatis  et  auctori- 
tatis.  Miscentur  autem  omnia  simul,  ot  qood  in  ono 
Evangelio  non  habetor,  in  alio  reperiatur;  atque, 
dum  in  qoibusdam  inter  se  vicissim  concordant,  in 
nollo  aotem  discordant,  suaviorem  satis  reddunt 
odorem.  Onycha  auiem,  qu®  ungula  interpretator, 
non  bene  a  nostris  cognoscitur.  Hsec  autem  quanto 
ordine,  tatione,  el  secundom  eam  veritatem,  qoffi 
scripta  sont,  populis  exponuntur ;  tunc  nimirom  fit 
ex  eis  thymiama  compositom  opere  onguentarii, 
mistum  diligenter,   et    poram,    et   sanctilicatione 


quia  mnlto  magis  sunt  auctoritatis  Evangelia,  < 
Cantica  canticorum  (244). 

u  Talem   composilionem    non    facietis   in 
»  vestros,  quia  sanctom  est  Domino.  Homo  qu 
»  que  fecerit  simile,  ut  odore  illias  perfniatur, 
»  bit  de  populis  sois.  »  Aodite  hoc,  hypocritffi,  a 
hoc  avari,  qaia  non  ad  laudem  Dei,  non  ad  an 
rum  edificationem,  sed  ad  osos  mortiferos,  ut 
tiis  abundetis,   ut  marsupia   impleatis,   Scripl 
exponitis,  Evangelia  prffidicatis,   et   sanctam 
sancte  compositionem  in  proprio  facitis.  Yobis  < 
per  Psalmistam  a  Domino  dicitor  :  «  Peccatori 
tem  dixit  Deos  :  Qoare  tu  enarras  jostitiam  m 
et  assomis  testamentom   meom  per  os  toon 
(PsaL  xLix,  16).  Yo8  ergo  peribitis,  vos  de  pc 
Dei  ejiciemini,  qui  odore  sanctffi  compositionis 


dignissimum.  Hojus  autem  compositionis  peritissi- q  cite  perfruimini,  vobis  enim  talem  compositionei 


mus  unguentarius  Apostolus  foit,  qui  sicut  sapiens 
architectus  fundamentum  posuit,  et  inter  perfectos 
sapientiam  loqoens,  omnibus  omnia  factus  est,  ut 
omnes  lucrilaceret.  Hoc  enim  thymiamate  redolens, 
dicebat :  «  Gratias  auiem  Deo,  qui  dedit  pignos  in 
cordibov  nostris  (II  Cor,  v,  5),  »  et  «  odorem 
notitiae  suffi  manifestat  per  nos  in  omni  loco,  in  his, 
qui  salvi  fiunt,  et  iu  his,  qui  pereont  :  aliis  enim  su- 
mos  odor  vits  in  vitam  :  aiiis  odor  mortis  in  mor- 
tem  (/1  Cor.  ii,  14).  » 

(244)Quod  hicdicitcommentator  de  Evangeliorum 
auctoritate  comparative  ad  Cantica  canticorum,  non 
est  intelligendura  de  fundamento  fidei,  quod  ffiquaie 
est  in  umnibus  sacris  libris  ;  sed  quoad  rf^s,  de  qui- 
bos  agitor  in  Evangeliis ;  qo»  cum  perspicuffi  sint, 
gejieratim  loqucndo,  morumque  regulas  sffipissime 


cere,  hunc  odorem  spargere,  hoc  thymiama  coi 
nere  interdictum  est.  Ethffic  de  thymiamate  sufOc 

CAPUT  XXXI. 
c  Locotosqoe  est  Dominus  ad  Moysen,  dic 
y>  Ecce  vocavi  ex  nomine  Beoeleel  filiorum  Huri, 
>  Hor,  de  tribo  Joda,  et  Implevi  eom  Spiriio 
»  sapientia,  et  intelligentia,  et  scientia  in  omni  o 
»  ad  excogitandom  quidquid  fieri  potest  in  aur 
»  argento,  et  ffire,  marmore,  et  gemmis,  et  div 
»  tate  lignorum,  dediqoe  ei  socium  Ooliab  fi 

prffibeant ;  quffi  vero  in  Canticis  canticorum  ha 
tar,  mysterio  sint  admodum  plena;  proind<^  qi 
praxim,  ut  ita  dicanius,  multo  otilios,  et  comoiu 
est  id,  qood  soppeditant  Evangelia,  qoam  qua 
Canticis  continentor. 


EXPOSITIO  IN  EXODUM. 


366 


B 


Lsamech  de  tribu  Dan,  et  in  corde  omnis  eru-  A 
posai  sapieniiam,  ut  faciant  cancta,  quce  prce- 
tibi,  tabernacnlum  foederis,  et  arcam    testi- 
ii,  et    qa®   superius  dicta  sunt.   »   Beseleel 
retatur  umbra  Deiy  per  qnam  apostolos  intelli- 
t  qui  sub  umbra  et  protectione  omnipotentis 
anem  spem  habentes,  nuilam  tribulationum  et 
itatom  ffistum  timuerunt.  Hos  autem  ez  no- 
focavit   Dominus,    quoniam  ez  millibus  eos 
simos  elegit,  sicut  ipse  ait  :  «  Non  vos  me 
is;  sed  ego  elegi  vos  {Joan,  zv,  16.)  »  Quod 
nomine  vocatur,  non  casu,   sed   providentia 
r.  Hi  autem  fiiii  Huri,  filii  Uur.  Hur  enim,  et 
piUj  f  ei  lumen  interpretatur.  Sunt  ergo  apo- 
lii  Ghristi,  Christus  autem  Filius  Dei,  quoniam 
le  igne,  lamen  de  lumine  Christus  est.  Qui 
le  tribu  Juda  esse  dicuntur,  qaoniam  de  eis 
im    est    :    «  Principes    Juda   duces   eorum 
Lzvii,  28).  »  Judas  enim  confessio  118  inter« 
iir.  In  Christi  autem,  et  pro   Christi  confes- 
ipostoli  mortui  sunt.  Huic  ergo,  id  est  Beseleel 
socius  Ooliab,  qui  interpretatur  protecHo  mea. 
autem  significat  episcopos  et  doctores,  quorum 
tio  Deus  est  omnium  pater  atque  Greator.  Est 
Ooliab  filius  Achisamech,  qui  flratrem  suum 
ns  interpretari  dicitur.  Ilie  vero,  qui  fratrem 
roborat,  Christus  est,  qui  fratri  suo  proprio, 
iet  Christiano,  robur,  virtutem  et  constantiam 
ir  ubique  tribuit.  Unde  et  discipnlis  snis  ait : 
vos  deseram,  neqne  derelinqaam  (Joon.  ziv,  q 
Itemque  :  «  Ecce  ego  vobiscum  sum  om- 
diebus  usque    ad    consummationem    ssculi 
^.  zzviii,  20).  »  Et  alibi  :   «   Estote  ergo  pru- 
i  sicnt  serpentes,  et  simplices  sicut  coiumbae 
i.  z,  15.)  »  Haec  enim,  et  similia  Dominus  di- 
firatres  suos  roborat.   Est  ergo  Ooiiab  filius 
imech,  id  est  filius  Christi,  qni,  sicut  dizimus, 
i  suos  roborat.  Qui  merito  de  tribu  Dan  esse 
>etur,   siquidem    Dan  jiuUcans  interpretatur; 
lutem  ad  judicandum  universum  mundum  Do- 
I  tribuit.  Yos  ergo  episcopi,  doctores,  vos  filii 
qui  fratres  suos  roborat,  vos  filii  Achisamech, 
lerate,  qui  socii  estis  Beseleel,  quem  Dominus 
t  ez  nomine,  socii    estis  apostolorum,  qnos 
os  ad  fidem  prius  vocavit,  quibus  nomina  im- 
y  qnos  omnium  prindpes  elegit  ez  omnibus. 
nim  Spiritus  Dei,  Spiritus  sapientiae  et  intel- 
,  omnisque  scientise  replevit,  nt  tabemaculum 
iiod  est  Ecclesia,  admirabili  artificio,  et  inef- 
magisterio  componerent  Quibus  vos  episcopi^ 
^tores,  omnesque  viri  eruditi,  socii,  adyutores, 
operatores  dati  estis;   aedificate  ergo  domnm 
natate,  laborate,  orate,  et  dicite  :  «  Benigne 
Boa  in  bona  voluntate  tua  Sion,  ut  sedificentur 
lemsalem  {Psal,  l,  19.)  »  Quoniam  autem  de 
imculo,  et  arca,  et  mensa,  et  candelabro,  et  de 
los,  qun  hic  ennmerantur,  snfficienter  superins 
niimu,  itta  nos  preelibasse  sofficiat. 
Dcutosqoe  est  Dominus  ad  Moysen,  dioena  : 


»  Loquere  filiis  Israel,  et  dices  ad  eos  :  Videte,  ut 
»  Sabbatum  meum  custodiatis.  »  Satis  enim  Moyses 
jam  superius  de  Sabbato  locutus  est,  satisque 
nos  de  Sabbato  ezposuimus.  Non  enim  sine 
causa  Sabbati  observantia  toties  replicatur,  non 
sine  causa  Dominus  dicit  :  «  Videte,  ut  sabbatum 
meum  custodiatis.  »  Gustodite,  inquit  Sabbatum 
menm ;  custodite  requiem  meam ;  sic  requiescite,  ut 
ego  ;  requiescite,  inquam,  a  malo,  cessaie  ab  iniqui- 
tate  :  hoc  enim  significat  requies  Sabbati;  male 
enim  celebrat  Sabbatum,  qui  a  bonis  operibus  vacat. 
Nam  et  Ghristus  in  Sabbato  operabatur,  scilicet  ea 
qu®  in  Sabbato  operari  licebat,  quod  quidem  male 
Judaei  intelligentes,  dicebant :  «  Hic  homo  non  est  a 
Deo,  qni  Sabbatom  non  custodit  {Joan.  iz,  16.)  » 
Bonum  ergo  in  Sabbato  facere  licet.  Quoties  ergo 
peccamus,  Sabbatum  violamns,  quandiu  vero  bonum 
agentes  a  malo  cessamus,  Sabbatum  custodimus^ 
cum  Deo  quiescimus,  et  festivum  diem  legitime  cele- 
bramus.  Non  igitor  uno  die  cum  Judaeo,  sed  omni 
tempore  sabbatizandum  Deo. 

«  Deditque  Dominus  Moysi,  completis  hujuscemodi 
»  sermonibus  in  monte  Sinai,  duas  tabulas  testimonii 
»  lapideas  scriptas  digito  Dei.  »  Quia  enim  duri,  la- 
pidei  et  increduli  semper  Judsei  fuerunt,  ideo  legem 
in  lapidibus  scriptam  suscipere  meruerunt,  ut  saltem 
per  doritiamIapidom,cordis  soi  duritiam  intelligerent. 

CAPUT  XXXII. 
c  Videns  autem  popolus,  qood  moram  faceret 
»  descendendi  de  monte  Moyses,  congregatus  ad- 
>  versus  Aaron  ait :  Surge,  fac  nobis  deos,  qui  nos 
»  praecedant :  Moysi  enim  huic  viro,  qni  nos  eduzit 
»  de  terra  iEgypti,  ignoramus  quid  acciderit.  n  Di- 
cis,  popule  stulte  et  insipiens  ad  Aaron  :  Fac  nobis 
deos.  Nunquid  Aaron  scit  facere  deos  ?  Cor  potius 
non  dicis  Aaron  :  Sis  nobis  deus  ?  Si  enim  Aaron 
creat  deos,  diis  melior  est  Aaron.  Ezspectato  pau- 
lisper  donec  veniat  Mo;yses,  et  ipse  te  edoceat  quid 
sit  Deus.  Veuit  enim  Moyses,  descendit  Christus,  et 
docuit  quid  sit  Deus ;  nesciebat  enim  adhuc  qnid 
esset  Deus. 

M  Dizitque  ad  eos  Aaron  :  ToUite  inaores  aureas 
»  de  uzorum,  filiorumque,  et  filiarum  vestramm 
9  auribus,  et  afferte  ad  me.  Fecitque  populus  quse 
»  jusserat,  deferens  inaures  ad  Aaron;  qoas  cum 
f  ille  accepisset,  formavit  ez  opere  fusorio,  et  fecit 
»  ez  eis  vitulum  conflatilem.  Dizitqoe  :  Hi  sunt  dii 
n  toi,  Israel,  qoi  te  edozeront  de  terra  iEgypti.  • 
Quid  antem  sunt  inaures,  nisi  auriom  ornamenta? 
Quid  vero  aurium  ornamenta,  nisi  auditus  ?  Aures 
enim,  qu®  non  audiont,  nequaquam  oraats  sont. 
Fabricantes  ergo  vitulum  perdont  Hebrsei  auditum, 
qooniam,  si  bene  audirent,  vitulum  non  prsdicarent. 
Unde  ipse  Dominus  ait :  c  Israel  si  me  audieris,  non 
erit  in  te  deus  recens,  neque  adorabis  deum  alienom 
{Psal.  Lzzz^  10).  »  Hoc  enim  Jacob  significavit,  qui 
ad  radicem  Sichem  prope  Terebinthom  inaores  11- 
liorom  simul  cum  idolis  terrse  suffodit.  Sed  quid 
dieis  Israel?  Isti  sont  dii  tui,  qoi  te  edozerunt  de 


367 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS 


368 


terra  iEgypti?  Boves  tibi  mare  rubrum  aperueruDt?  A  tui  (Rom.  vii,  8),  »  lex  igitur  dat  testimoniam,  con- 


boves  tibi  manna  dederunt?  Mutasti  enim  gloriam 
in  similitudinem  vituli  comedentis  fenum.  Quid  est 
fenum?  dicat  propheta  :  a  Yere  fenum  est  populus 
{Isai.  HLf  8).  »  Populum  ergo  comedit  vitulus  iste. 
Fuge  ergo  vitulum,  ne  devoret  te. 
«   Quod     cum     vidisset     Aaron,    sedificavit     a1- 


»  tare  coram  Domino,  et  ^TiBconis  voce  cla- 
»  mavit,  dicens  :  Cras  solemnitas  Dei  est.  Sur- 
»    gentesque 


mane  obtulernnt  holocausta,  et 
»  1 19  hostias  pacilicas.  Et  sedit  populus  mandu- 
n  care  et  bibere,  et  surrexeront  ludere.  >  iEdifica- 
vit  enim  Aaron  altare  coram  Domino,  sed  non  Do- 
mino.  Cuncta  enim  respicit  Doniinus.  Exaggeratio 
mali  est.  Unde  Psalmista  :  a  Tibi  soli  peccavi,  et 
malum  coram  te  feci  [Psal.  l,  4).  »  Te  prsesente, 
teque  vidente,  malam  facere  non  timui,  nec  erubui. 
Multum  ergo  peccavit  Aaron,  qui  in  tanto  facinore 
consensum  pripbuit.  Multum  peccant  et  illi  episcopi, 
et  sacerdotes  (qui  tunc  quidem  per  Aaron  significa- 
bantur)  si  delinquenti  populo  favent,  ct  eorum  stal- 
titiam  non  redarguuut. 

u  Locutus  est  autem  Dominas  ad  Moysen  :  Vade, 
>  descende  :  peccavit  populas  tuus,  quem  eduxisti 
»  de  terra  Agypti.  Recesserant  cito  de  via  qaam 
»  ostendisti  eis.  »  Peccavit,  inquit,  populas  jam  non 
meus,  quoniam  alium  deum  sibi  elegit  :  peccavit, 
inquit,populas  tuus,  quem  diligis,  pro  quo  semper  in- 
tercedis;  imo  nec  meus,  nec  taas,  quoniam  ire  spre- 


cupiscentiam  esse  peccatuni.Credamus  ergo  testimo- 
nio  legis,  quae,  quia  semper  verum  dicit  et  nunquam 
meniitur,  non  immerilo  testimoniom  appellatur : 
huic  enim  testimonio  nemo  contradicere  audet;  ul- 
tima  probatio  est  legis  auctoritas.  Haec  aotem  scripta 
est  manu  Dei,  opera  Dei,  et  scriptura  Dei ;  nihil  ha- 
manum  est  in  ea,  tota  divina  est  ;  tota,  Deo  dictante 
et  scribente,  composita  est ;  unde  veritate  et  aucto- 
ritate  plena  est.  Cur  autem  ex  ntraque  parte  tabals 
scribuntur,  nisi,  ut  legis  testimonia  dupliciter  legan* 
tur  et  intelligantur?  Duplex  enim  est  intelligentia 
legis.  Sequitur  : 

«  Cum  appropinquasset  ad  castra,  vidit  et  vitu- 
»  lum,  et  choros.  »  Iratusque  projecit  de  mana 
^  tabulas,  et  confregit  cas  ad  radicem  montis.  Irasci- 
tur  Moyses,  et  frangit  tabulas ;  populus  peccat,  et 
tabulse  franguntur ;  populus  peccat,  et  lex  de- 
struitur.  Ut  quid  hoc?  Si  enim  Moyses  tabulas  non 
fregisset,  populo  non  pepercisset.  Et  quid  proderat, 
quod  orando  Deum  placaverat,  si  ipse  eos  ex  legis 
imperio  non  occidisset?  lez  enim  :  «  Qui  im- 
molat  diis,  occidetur,  prffiterquam  Domino  soli 
(Exod.  XXII,  20).  »  Nuluit  ergo  cum  tabulis,  noluit 
cum  legis  rigore  ad  populam  delinquentem  venire, 
sed  tabulas  fregit,  legem  evacuavit,  et  populo  de- 
linquenti  pepercit.  Quoties  enim  respectu  pietatis 
episcopns  peccatori  alicui  miseretur,  et  timet,  ne  in 
pejus   ruat,  tunc  tabulas  quodammodo   frangit,  et 


vit  et  te.  Ironice  igitur  accipiatur  «  populus  tuus.  »  q  legis  austeritatem  relinquit.  £t  quidem  sic  tabulas 


fl  Rursumque  ait  Dorainus  ad  Moy^en  :  Cerno 
»  quod  populus  isto  durm  cervicis  sit,  dimitte  me, 
Tt  ut  irascatur  furor  mcus  contra  eos,  et  deleam 
»  eos,  faciamque  te  in  gentem  magoam.  »  Duro^, 
inquit,  superbffi  et  indomabiiis  cervicis  est  populus 
jste,  neque  legis  et  justititne  frenis  coerceri  et  re- 
tineri  valet  :  dimitte  ergo  me,  noli  pro  eo  interce- 
dere,  cesset  jam  nunc  deprecatio  tua  ;  ipsa  enim  me 
tenet,  ipsa  indignationem  meam  avertit,  ipsa  inter- 
posita  me  illos  flagellare  et  delere  non  permittit. 
Notandum  ergo  qaantam  sanctorum  valeant  preces, 
quffi  solffi  Deum  retinent,  ejusque  indignationem,  et 
iram  placant.  Moyses  antem  non  suam  glnriam 
qacerens,  sed   pro    populo    sollicitus  deprecabatur 


frangere,  legisqne  rigorem  aliquando  pro  pietate  de. 
serere,  non  magnum  puto  esse  peccatum  Unde  et 
Moyses  pro  fractis  tabulis  nusquam  a  Domino  re- 
prehenditar.  Sed  audi  qaod  sequitur  :  «  Arriplens- 
c  qae  vitulum,  quem  lecerant,  combussit,  et  con- 
c  trivit  usque  ad  pulverem,  quem  sparsit  in  &qua, 
c  et  dedit  ex  eo  potum  filiis  Israel.  »  Hinc  eaim  cui 
Moyses  irascebatur,  ostenditar ;  vitalo  enim  irasce- 
batur,  et  peccatum  destruere  conabatur.  Contri- 
vit  ergo  vitulum  usque  ad  pulverem,  misitque  in 
aquam,  potam  dedit  filiis  Israel.  Sed  quare  misit  in 
aqaam,quare  ex  eo  potum  dedit  filiis  IsraeI?Fortasse 
ut  fenum  biberunt  vitnlum,  quia  vitulas  comedit  fe- 
nnm.    Bibant  autem    Jadici,  quia  cupidi   sunt,  et 


Dominum  dicens  :  «   Cur,  Domine,  irascitur  furor  ^  avari  :  bibunt  aurum  idoli,  quia  idololatre  et  sacri- 


»  tuus  contra  popalum  tuum?  quiescat  ira  tua,  re- 
i>  cordare  Abraham,  Isaac,  et  Jacob,  ex  quibus  isti 
»  originem  ducunt.  Placatusque  est  Dominus,  et  non 
>  delevit  populum  suum.  » 

«  Et  reversus  est  Moyses  de  monte,  portans  duas 
7i  tabulas  testimonii  manu  Dei  scriptas  ex  utraque 
»  parte,  et  factas  opere  Dei.  »  Scriptura  quoque 
Dei  erat  sculpta  in  tabulis  :  inde  enim  dicuntur 
tabulffi  testimonii,  quia  quid  Deus  velit,  quidque 
nolit,  testantur  ejusque  voluntatis  dant  nobis  testi- 
monium.  Dicit  enim  Apostolus  :  «  Concupi«centiam 
nesciebam,  »  subauditur,  esse  peccatum  (245), 
»  nisi  lex    diceret,  non  concupisces  rem  proximi 


legi.  Sic  enim  hsec  mortifera  potio,  heec  doctrina 
idololatriae  eoram  viscera  penetravit,  ut  vix  aliquando 
ab  idolorum  cultura  avelli  et  separari  potuerint.  Hic 
enim  vitulus,  et  hic  potus  vituli,  vitulos  Samarise, 
et  decem  tribuum  idololatriam  signiiicabant.  Decem 
enim  tribus  pulvere  vituli,  id  eat  idololatriee  doctrina 
Jeroboam  in  Samaria  inebriabat,  quando  vix  dusB 
tribus  in  Judffi  legi  attenderent  et  prophetis. 

a  Videns  autem  Moyses,  quod  popnlus  esset  nu- 
»  datus  (spoliaverat  enim  eum  Aaron  propter  igno- 
»  mlniam  sordis,  et  inter  hostes  nudum  constitue- 
1  rat)  et  stans  in  porta  castroram  ait :  Si  qais  est 
»  Dcmini,  jungatur  mihi.  »  Postquam  enim  Moyses} 


/2^5)  Mntilus  hic  editionis  locus  excodice  LaurentiaQO  suppletur. 


EXPOSITIO  IN  EXODUM. 


370 


portait,  redarguit  Aaron  de  peccato  auo,  do-  A  reatu  vituli  populum  Dominus  percussit  (nisi  forte 


ntum  scelus  penitus  iuultum  esse,  ItO  prse- 
quia,  sicot  Apostolus  ait  :  «  Haec  omnia  in 
contingebant  illis ;  scripta  sunt  autein  ad  cor- 
em  nostram  (I  Cor.  x,  11), »  prcecepit  ut  unus- 
B  fratrem,  et  amicum,  et  prozimum  suum 
:eret.  Cecideruntque  in  die  illo  viginti  et  tria 
lominum.  Erat  enim  populus  Dei  protectione, 
Qe  nudatus,  et  propter  ignominiam  sordis, 
idelicet,  qoem  adoraverat,  inter  hostes  nudus 
itus.  Undique  enim^per  circuitom  hostes  ha- 
t,  qui  si  scirent  populum  illum  sic  peccasse, 
niaum  dffeadisse,  sic  sine  viribus  esse,  sic 
nis,  omnique  auxilio  caruisse,  facile  omnes 
!  potuissent.  ^t  Aaron  quidem  Dei  protectio- 
aisque  eum  nudaverat,  quia  in  idolo  fabri- 
ii  consceaserat.  Prsecipit  ergo  Moyses  his,  qui 
erant^  qui  idoium  non  adoraveraot,  qui  arma 
rdiderant,  ut  gladlis  acciocti,  fratres  et  proxi- 
eriicerent.  Quibus  mox  jussacomplentibus  ait 
:  c  Gonsecrastis  manus  vestras  hodie  Do- 
unusquisque  in  filio,  et  fratre  suo,  ut  detur 
benedictio.  »  Merito  enim  eis  benedictio 
Borumqoe  manus,  et  opera  Domino  ;  et  a 
>  coDsecraatur,  quia  et  Moysi  obediuat,  et 
irias  vindicaut,  et  in  perimeodis  idololatris, 
i  ducti,  nec  iiliis,  nec  fratribus  parcuut.  Hoc 
tceruat  filii  Levi,  qui  sororis  Diqib  stuprum 
si  vindicasse  leguntur.  Reversusque  Moyses 


B 


illud  inlelligatur,  quod  superius  legitur,  viginti  tria 
millia  uno  diececidisse)  nasquamhic  dicitur.  Diesau- 
tem  ultionis  autin  hac  vita,  aut  inalia  tntelligipotest. 

CAPUT  XXXIU. 
«  Locutusque  est    Domiaus   ad  Moysea  :  Yade, 

>  asceade  de  loco  isto  tu  et  populus  tuus,  quem 
»  eduxisti  de  terra  iEgypti,  in  terram  quam  juravi 
»  Abraham,  Isaac  et  Jacob,  dicens  :  Semini  tuo 
n  dabo  eam,  et  mittam  prsecarsorem  tui  aagelum 

>  meum.  Non  enim  ascendam  tecum,  quia  populus 
»  durse  cervicis  est^  ne  forte  disperdam  te  in  via.  » 
Aogelum,  inquit,  meum  mittam  ante  te  :  mei  aotem 
prcBsentiam  taatum,  ut  hactenus,  uUerius  non  ha- 
bebis.  Corruptus  es  enim,  me  negando,  et  vitulum 
adorando  :  peccasti  enim  peccatum  maximum.  Uoc 
autem  in  persona  totius  populi  dicitur  Moysi.  Quare 
autem  eos  prsecedere  nolit,  reddit  causam  :  •  Quia 
populus,  inquit,  dur»  cervicis  est,  »  ego  autem  cer-> 
vicatos  et  superbos  ferre  non  possum  :  unde  facile 
accidere  potest,  ut  si  tibi  prsesens  fuero,  disperdam 
te  in  via.  Quid  est  autem,  quod  sic  Yeritas  loquitur? 
quid  est,  quod  modo  non  se  facturum  esse  promit- 
tit?  Conditionalia  enim  sunt  verba  Dei;  dum  san- 
ctorum  precibus  aliquando  flectitur,  contra  hoc 
quod  dixerat,  facere  videtur.  Unde  quamvis  modo 
populo,  dicat  :  non  ascendam  tccum;  postea  tamen 
ascendit  secum.  Ascendit  ergo  secum,  et  non  ascen- 
dit  secum  :  secnm  quidem,  quia  substantia  non  mu- 


inum  ait  :  «  Obsecro,   Domiae,  peccavit  po-  C  tatur;  non  secum  autem,  quia  per  poeaitentiam  al- 


iste  peccatum  magnum ,  feceruntque  sibi 
lureos ;  aut  dimitte  eis  hanc  noxam,  aut,  si 
eceris,  dele  roo  de  libro  quem  scripsisti.  Cui 
ndit  Domiaus  :  Qui  peccaverit  mihi,  delebo 
ie  iibro  Uieo.  »  Sic  euim  loqiiitur  Moysts  , 
3mo,ex  nimiadilectionis  affectiooe  hoc  dicit  : 
[uit,  parce  eis,  aut  me  simul  perde  cum  il- 
le  quidem  et  Apostolus  ait  :  a  Optabam  et 
thema  esse  a  Christo  pro  fratribus  meis  {Rom. 
9  Uode  et  usque  hodie  Ezechias  rex  a  Judceis 
itur,  quod  pro  se  taatum,  et  pro  omoi  po- 
avit,  dicens  :  a  Bouus  sermo  Domini,  iiat  pax 
is  in  diebus  meis  {IV  heg.  xx,  i9).  »  Quod 
dt  :  «  Dele  me  de  iibro  quem  scripsisti ;  > 

inteiligere  de  mcmoria  tua.  Si  enim  in 
Dei,  qnasi  in  libro,  sanctorum  omnium  no- 
:ripta  sunt ;  de  quo  quiJem,  nisi  ad  mortem 
rint,  deleri  non  possunt.  Hic  est  euim  iiber 

quo  qui  scribitur,  in  «eteroum  et  sioe  fiue 
ode  et  Domiuus  ail  :  «  Qui  peccaverit  mihi, 
&um  de  iibro  meo  (Exod.  xxxii,  33).  •  Con- 
'  ergo  dicebat  Moyses  :  u  Dele  me  de  libro 
]uia  se  nihil  peccasse  sclebat,  et  Deum  in- 
hilfacere  possenon  igoorabat.  Sequitur: 

autem  vade,  et  duc  populum  istum  quo  lo- 
sum  tibi,  aogelus  meus  priecedet  te;  ego 
1  in  die  ultionis  visitabo  et  hoc  peccatum 
1.  Percussit  ergo  Dominus  populum  pro  rea- 
tuii,   quem  fecit  Aaron.  >  Quando  enim  pro 


D 


ter  efiicitur.  Uode  et  subditur.  «  Audiens  populus 
»  sermonem  huoc  pessimum,  iuxit,  et  Dulius  ex 
>  more  iudutus  est  cultu  soo.  >  Alter  eoim  erat  quo- 
dammodo  populus  iste,  qui  poeaiteos  lugebat :  alter 
ilie,  qui  vitulum  adorabat;  cum  hoc  igitur,  et  non 
cum  illo  ascendit  Dominus.  Verum  igitur  est,  quod 
cum  eo  et  asceudit,  et  non  ascendit. 

<  Dixitque  Doaiinus  ad  Moysen  :  Loquere  iiliis 
»  Israel  :  Populus  durse  cervicis  es,  semei  asceodam 
•  in  medio  tui,  et  delebo  te;  jam  nunc  depone  or- 
»  natum  taum,  ut  sciam  quid  faciam  tibi.  Deposue- 
n  ruut  ergo  filii  Israol  ornatum  suum  ad  moniem 
»  Orcb.  •  Sffipe  eoim  Dominus  vindictam  sumpsit  de 
populo  ill<^  ssepe  illum  multis  tribulationibus  af- 
ilixit  :  nuoc  Phiiistxis,  nunc  Assyriis,  nuuc  Chai- 
dseis,  nunc  aliis  nationibus  eos  tradens ;  cito  tamen 
eorum  misertus,  non  eos  deiebat,  sed  in  patriam  re- 
ducebat.  Quod  ergo  hic  dicitur  :  c  Semei  asceodam 
in  medio  tui,  et  delebo  te,  >  de  utroque  Salvatoris 
nostri  adventu  intelligi  potest.  In  primo  namque  ad- 
ventu  suo  eos  delevit,  quia  virtute,  regno,  sacerdo- 
tio  et  prophelarum  oracuio  eos  privavit ;  insuper  et 
lltl  Homano  exercitui  tradens,  cunctis  geotibus 
subjugavit.  At  vero  in  secundo,  qualiter  eos  deleat 
expositione  non  indiget.  Deposoerunt  autem  filii 
Israel  ornatum  suom,  et  pcenitentiae  iaduti  sont 
indumeotis,  quateausDei  indigoationem  mitigarent. 
Hoc  autem  fecerunt  ad  montem  Dei  Oreb.  Oreb 
corvus  interpretatur,  cujus  color  satis  est  poeniten- 
tibus  familiaris.  Quod  autem  ait  :  «  Ut  sciam,  quid 


371 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


372 


faciam  tibi|   »  taie  est,  ac  »1  diceret :  Ut  scire  te  A  eaim  loquitar;  sed  qaid  est  quod  ait :  <  Prsesertim 


faciam  yoluntatem  meam,  et   quid  tibi  poenitenti 
facturus  sum. 

«  Moyses  quoque  tollens  tabemaculum ,  tetendit 
i  extra  castra  procul,  Tocavitqne  nomen  ejus,  ta- 
»  bernaculum  foederis.  »  Si  enim  hoc  de  ilio  taber- 
naculo  intelligitar,  quod  Beseleel,  et  Ooliab  fece- 
runt,  anticipatio  ost,  alioquin  prius  Mojses  tetendit 
tabemaculum,  qaam  tabernaculum  factum  fuisset; 
quod  fleri  nequit.  Tetendit  autem  extra  castra,  quia 
ionge  a  peccatoribus  salus.  Vocator  autem  taberna- 
culam  foederis,  quia  ibi  Deus  cum  popalo  posuit 
foedus  :  ibi  et  lex  posita  est  in  qaa  totum  foedus 
continebatur;  ibi  judicia  dantur ,  ibi  quffistiones 
solvnntur,  ibi  cum  Moyse  Dominus  Ipqaitur,  ibi 
columna  nubis  ab  omnibas  ceruitur.  Sed  quid  co- 
lumna  nubis,  nisi  Verbum  iBcaraatum?  Ut  enim 
Dominus  in  nubey  sic  Deas  in  bomine  loquebatur  et 
cernebatur  :  videbant  enim  nubem^  videbant  huma- 
nitatem,  audiebant  vocem,  nec  tamen  agnoscebant 
Deum ;  si  enim  agnovissent,  nunquam  Dominum 
gloriee  crucifixissent.  De  hac  enim  nube  per  pro- 
phetam  dicitur  :  •  Ecce  ascendet  super  nubem  le- 
vem,  et  ingredictur  Mgypinm  (Isai.  xix,  i);  »  per 
quam  carnem  illam  inteliigimus,  quam  de  virgine 
Maria  Christus  suscepit. 

«  Loquebatur  autem  Dominus  ad  Moysen  facie 
>  ad  faciem ,  sicut  loqui  solet  homo  ad  amicum 
»  suum.  »   Facie  namque  ad   faciem,    et  prsesens 


B 


t  cum  dixeris,  novi  te  ex  nomine.  »  Non  enim  ma- 
gnum  est,  aliquem  cognoscere  ex  nomine  :  quis 
enim  est,  quem  Deus  non  cognoscat  ex  nomine?  Si 
ergo  omnes  cognoscit  ex  nomine,  quare  dixit  Moysi : 
«  Novi  te  ex  nomine.  »  Quid  est  novi  te?  Quid  est 
ex  nomine?  Novi  enimte,  aliquando  signiflcat,  diligo 
te.  Unde  et  quibusdam  in  judicio  dicturus  est  Do- 
minus  «  Amen  dico  vobis,  nescio  vos  (Matth.  xxv, 
12),  »  id  est,  non  vos  diligo.  Sic  igitur  in  hoc  loco, 
novi  te,  id  est  diligo  te.  Unde  hoc  probari  potest  ? 
ex  nomine.  Considera  nomen  tuum,  quare  enim, 
diceris  Moyses?  utique,  quia  de  aqua  assumptm 
es  (246).  Sed  quare,  cunctis  Hebrffioram  infantibus 
in  iEgyptiis  aquis  pereuntibus,  ;u  solus  ne  perires 
assumptus  es?  Quis  hocfecit,  nonne  ego  ?  Interpre- 
tare  ergo  nomen  tuum,  et  ex  ipso  nomine  intelliges, 
quia  novi  te,  quia  dilexi  te,  quia  a  principio  inveuisli 
gratiam  coram  me. 

«  Si  ergo  inveni  gratiam  in  conspectu  tno,  ostende 
1  mihi  faciem  tuam,  ut  sciam  te  et  inveniam  gratiam 
»  ante  oculos  tuos.  Respice  populum  tuum,  gentem 
»  hanc.  n  Ostende,  inqnit,  mihi  faciem  tuam,  ut  per 
hoc  me  intelligam  invenisse  gratiam  ante  ocuios 
tuos  :  ostende,  ut  sciam  te,  ut  videam,  et  intelligam 
te.  Qaid  est  hoc?  Si  enim  Dominus  loqoebatnr  cum 
Moyse  facie  ad  faciem,  cur  Dei  faciem  sibi  Moyses 
ostendi  desiderat  ?  Aliad  est  enim  loqui  facie  ad  fa- 
ciem,   aliud  videre  faciem.  Potest  enim   lieri,   ut 


praesenti  loquebatur  :  interrogabatur  et  responde-  C  facie  ad  faciem  cuin   aliquo  loquaris,  et  eum  nec 


bat.  seqae  vicissim  audiebant  et  intelligebant;  sic 
enim  loquitur  homo  ad  amicum  suum.  Noa  enim 
Moyses  aliter  videbat  faciem  Dei,  qoi  utiqae  invi- 
sibilis  est,  et  qui  carneis  oculis  videri  non  potest. 
Cum  ille  reverteretur  in  castra,  minister  ejus  Josue  : 
tilius  Nun,  puer,  non  decedebat  de  tabernaculo.  Nec 
Josue  dt  tabernaculo,  nec  Jesos  de  Ecclesia  recedit : 
«  Ecce  ego,  inquit,  vobiscam  sum  omnibus  diebus 
nsque  ad  consnmmationem  sseculi  (Matth,  xxviii, 
20).  >  Uic  est  puer,  hic  est  fliius  unius  anni ;  hic  est 
ille  parvulus,  qui  major  est  in  regno  coelorum,  hic  est 
minister  Moysi,  hic  est  qui  venit  ministrare,  non  mi- 
nistrari,  et  ponere  animam  suam  redemptionem  pro 
moltis.  Unde  ipse  Moysi,  id  est  suis  discipaiis,qui  nunc 


videas,  nec  videaris,  quod  quidem  in  nocle  ssepH 
contingit.  Facie  ergo  ad  faciem,  et  prsesentialiter 
Moyses  cnm  Domino  loquebatur;  tamen  erat  aliquid, 
et  qnidem  multum  aliquid ,  qood  de  Deo  co- 
gnoscere  et  videre  desiderabat ;  ejus  enim  pru- 
prium  esse,  nec  videri  in  hac  vita,  nec  intelUgi 
potest.  «  Dixitque  Dominus  :  Preecedet  te  facies  mea, 
»  et  requiem  dabo  tibi.  >  Illum  enim  prsecedit  facies 
Domini,  qnem  facies  Domini  sequitur  :  «  Quaerite, 
inquit  Psalmista,  faciem  ejas  semper  (Psal,  cii,  4).  > 
Si  ergo  semper  sequitur,  si  semper  praecedit,  nun- 
quam  invenitur ,  nunquam  ad  plenum  videtur. 
Et  ait  Moyses  :  «  Si  non  tu  ipse  prmcedas,  non  edu* 
»  cas'  nos  de  loco  isto.  In  quo  enim  scire  poterimus 


per  Moysen  significantnr,  ait :  «  Ego  autem  in  medio      »  ego,  et  popolus  tuus,  invem'sse  nos  gratiam  in  con- 
vestrum  sum,  sicotqui  ministrat  (Luc,  xxii,  27).  » 

«  Dixit  autem  Moyses  ad  Dominum  :  Prsecipis, 
»  ut  educam  populum  istam,  et  non  indicas  mihi 
»  quem  missoras  es  mecum,  prsesertim  cum  dixe- 
»  ris  :  Novi  te  ex  nomine,  et  invdnisti  gratiam  co- 
»  ram  me.  »  Quia  enim  superios  dixerat  :  «  angelus 
meus  preecedet  te,  »  ipsum  sibiangelum  nominatim, 
et  expressius  indicari  postalat.  Est  enim  unicuique 
genti  unus  angelus  a  Deo  prsepositus.  Unde  et  Mi- 
chael  archangelus  proprie  gentis  Judseoram  esse 
perhibetur,  sicut  in  Daniele  scriptum  est  :  «  Et 
nemo  est  adjutor  meus  in  omnibus  his,  nisi  Michael 
archangelus  princeps  vester  (Dan.  x,  21). »  Judseis 


t  spectu  lltlt  tno,  nisi  ambulaveris  nobiscum,  ut 
1  glorificemur  ab  omnibus  populis,  qui  habitant  su- 
t  per  terram  ?  »  Ac  si  dicat :  Non  per  angelam,  non 
perministrum,non  perinternuntium,  sed  perteipsum 
nos  prsecede,  nobiscum  auxiliare.  Miram  valde  quod 
loquitur  Moyses,  ac  si  ubique  si  prsesentialiter  Deus 
non  sit,  Dei  prsesentiam  exorat.  Quamvis  enim  proe- 
sentialiter  Deus  ubique  sit,  eis  tamen  prsesens  esse 
non  videtur,  quos  orantes  et  clamantes  non  exaudit. 
Rogat  ergo  Moyses,  ut  sic  populum  preecedat,  sic 
semper  prsesentialiter  adsit,  ut  semper  in  omnibus 
suis  necessitatibus  eis  sub7eniat. 
«  Dixit  antem  Dominus  ad   Hoysen  :  Et  verbum 


(246)  Ex  cod.  Laurent.  hsec  quae  adduntur  desumpta  sunt,  eademque  prestat  codexGasinen. 


£XPOSITIO  m  EXODUM. 


37« 


,  quod  locutus  es«  faciam.  Invenisii  enim  gra-  A 
coram  me,   et  teipsum  novi  ex  nomine.  » 
tem  superius  exposuimus,  et  quomodo  per  se 
;edat  eos,  et  non  prscedat,  ostendimus.  «  Et 

Oslende  mifaii  gloriam  tuam.  Respondit : 
ostendam  omne  bonum  tibi,  et  in  nomine 
ini  vocabor  coram  te,  et  miserebor  cui 
ro,  et  clemens  ero  in  quem  mihi  placuerit» 
xm  ait :  Non  poteris  videre  faciem  meam ; 

enim  videbit  me  homo,  et  vivet. » 
igitnr    est  quid  qucereret ;  quod  si  impe- 

vivere  non  posset.  Melius  igitur  Dominus 

quam  Mcjses  sibi  ipsi    consulebat ;  «  Ego 
Dominus  ostendam  tibi  omne  honum.  »  Ego 
si  non  modo,   aliquando    tamen  meipsum  n 
m.  Scriptum  est  enim  in  Evangelio,  quia 

Dominus  in  monte  transflguratus  est,  Mojses 

cum  eo  loqaentes  apparueranty  et  tunc  qui- 
me  bonum  Mojsi  Dominus  ostendit :  tunc  et 
ine  Domini  vocatns  est  coram  eo.  Hoc  autem 
is  a  principe  apostolorum  beato  Petro :  ait 
c  Domine,  bonum  est  nos  hic  esse  (Mattk.  zviiy 
[ic,  inquit,  est  esse  bonum,  ubi  ostendisti 
eipsum,  qui  es  omne  bonum.  Quod  autem 
r :  «  Miserebor  cui  voluero,  et  clemens  ero 
n  mihi  placuerit  (Exod,  zzziii,  19),  » tale 
si  diceret :  Tu  pro  populo  tuo  rogas,  tu  pro 
orum  corda  et  cogitationes  non  cognoscis, 

« Ego  scio  quos  elegerim :  ego  miserebor 
lero  {Joan.  ziii,    18),  »  qui  nihil  volo,  nisi  ^ 

iterum  :  Ecce,  inquit,  est  locus  apud  me, 
supra  petram.  Cumqne  transibit  gloria 
ponam  te  in  foramine  petre,  et  protegam 
a  mea,  donec  transeam  :  tollamqae  manum 
,  et  videbis  posteriora  mea,  faciem  autem 
t  videre  non  poteris.  »  Potest  enim  hoc  for- 
.  iitteram  intelligi,  ut  Mojses  *alicubi  positus 
lini  majestate  aliquid  sabtilius  cognoverit. 
ait  :  «  Yidebis  posteriora  mea,  »  incarna- 
nysterium  fortasse  ei  ostendit.  Vidit  autem 
et  tunc  posteriora  Dei,  quando  Domino  in 
transfigurato,  Verbum  videre  meruit  incar- 
Qaod  qaidem  ejus  posteriora  dicitnr,  quia  ^ 
triori  tempore,  et  in  altima  state  actum  est. 
ce  autem  per  Moysen  apostolos  intelligimus, 
ium  Domino  loquebantur,  et  amici  Dei  ab 
mino  appellati  sant.  Stat  autem  Moyses  su* 
*am  :  petra  autem  erat  Ghristus;  quoniam  in 
risti  SS.  apostoli  et  stabiliti,  et  fundati  sunt. 
tem  positi  non  solum  supra  petram,  verum 
I  foramine  petrac,  quoniam  in  ingressu  iidei, 
troitu  Ecclesiffi  stantes,  cseteros  m  Ecclesiam 
tiristi  fidem  introducunt.  Vocator  enim  fides 
Jnde  cum  Domino  Petrus  diceret  :  «  Tu  es 
i,  Filius  Dei  vivi  (Matth.  zvi,  16),  »  moz 
em  Dominus  confirmans  ait  :  »  £t  ego  dico 
ia  tu  es  I^etrus  (Ibid.f  18),  •  id  est  super 
jem  tuam,    qua   me  dicis  Filium  Dei  vivi, 


«  eedificabo  Ecclesiam  meam  (Ibid,).  »  Erat  igitur 
Petrus,  et  simul  c«teri  apostoli  cum  Petro  in  fora- 
mine  petrse,  id  est  in  porta  et  in  ingressu  fidei ; 
si  qaidemfidei  sententia  ab  eis  promulgata  est,  super 
quam  tota  Ecclesia  fondata  est.  Hos  autem  protezit 
Dominus  deztera  sua,  hos  munivit  virtute  et  poten- 
tia  suai  quia,  sicut  ipse  ait,  non  perdidit  ez  eis 
quemquam  (Joan.  zvii,  12).  Cumque  Dominus  per- 
transiret, '  et  desuper  montem  Oliveti  cobIos  ascen- 
deret,  eztollens  manus  suas  (sic  enim  in  Evaugelio 
scriptum  est)  quia  elevatis  manibus  ferebatur  in 
coslum  (Lue.  zziv,  50),  ostendit  posteriora  sua : 
ostendit  eis  glorficatam  homanitatem  et  camem 
suam ;  hsec  enim  fuerunt  ejns  posteriora,  qui  postea 
non  est  cnm  eis  corporaliter  conversatus.  Ipsi  ejus 
posteriora  videmnt,  quia  qnandiu  videri  potuit, 
illum  enntem  visn  secuti  snnt.  Unde  et  ab  angelis 
eis  dicitur  :  «  Viri  (ialilseiy  quid  statis  aspicientes 
iu  coelum  7  Hic  Jesus,  qui  a  vobis  assnmptus  est  ia 
coelum,  sic  veniet,  quemadmodom  vidistis  eum  eun- 
tem  incoelum  (Act.  ii,  11).  »  Faciem  autem  ejus 
non  viderunt,  quia  qualiter :  «  In  principio  erat 
Verbum  et  Yerbum  erat  apud  Deum,  et  Deus  erat 
Verbum  {Joan.  i,  2),  »  non  est  eis  reyelatum.  Hsec 
est  enim  facies  Dei. 

CAPUT  XXXIV. 
«  Ac  deinceps :  Prsecide,  ait,  tibi  duas  tabnlas 
»  lapideas  instar  priorum,  et  scribam  snper  eas 
»  verba  quse  habnerunt  tabnl»  qaas  fjregbti.  » 
Quod  enim  tabulse  franguntur,  legis  secundum  litte- 
ram  evacnatio  fuit :  quod  vero  iterum  scribuntur,  Novi 
Testamenti  significatio  est.  Si  enim  spiritualiter  in- 
telligatnr,  sancte  scribitnr  in  litroque  Testamento. 
»  Esto  paratus  mane,  ut  ascendas  statim  supra  mon- 

•  tem  Sinai,  stabisque  mecum,  super  verticem  mon- 
»  tis.  Nullns  ascendat  tecnm,  videator  quisque  per 
3  totum  montem.  Boves  quoque  et  oves  pascantur 
f  econtra.  Ezcidit  ergo  duas  tabulas  lapideas,  qua* 

•  les  ante  fuerant,  et  de  nocte  consurgens  ascendit 
»  montem  Sinai,  sicut  prseceperat  Dominns,  portans 

•  secum  198  duastabulas.  »  Quod  enim  Moyses  apo- 
stolos  significet  manifestnm  est.  Solus  igitur  Moyses 
legem  acceptorns,  montem  ascendit,  nnllusque  per 
totum  montem  videtur,  quia  a  principio  nascentis 
Ecclesise,  soli  apostoli  a  Domino  vocati,  cum  nemo 
adhoc  ejus  fidem  suscepisset,  super  montem  Sion, 
super  montem  fidei  ascenderunt»  et  non  in  tabuiis 
lapideis,  sed  ia  fideli  pectore  Christi  fidem  sosce- 
perunt.  Tamen,  et  hoc  quod  solns  in  monte  erat 
Moyses,  qood  nemo  per  totum  montem  videbator, 
qnod  nec  boves,  nec  oves  econtra  pascebantur,  si- 
gniiicatio  erat,  quod  lez,  quse  ibi  dabatur,  litterae  ad 
tempus  velamine  tecta,  ant  a  nullis,  ant  a  paucis 
intelligeretur. 

«  Cumque  descendisset  Dominusper  nubem,  stetit 
»  Moyses  cum  eo,  invocans  nomen  Domini.  Quo 
»  transeunte  coram  eo,  ait  :  Dominator  Domine 
1»  Deus,  misericors  et  clemens,  patiens  et  multas 
»  miserationis,  ac  veraz,  qui  custodis  misericordiam 


375 


S.  BRUNOMS  EPISGOPI  SIGNIENSIS 


376 


>»  in  millia:  qui  aufers  iniquitatem,  et  scelera  atqne  A  sciebat.  Unde  tibi  hsc  comaa,  Mojses  ?   Unde  hic 


y»  peccata,  nuilusque  apud  te  per  se  innocens  est. 
n  Qui  reddis  iniquitatem  patnim  filiis  ac  nepotibus 
>»  in  tertiam,  et  qaartam  progeniem.  Festinasque 
»  Moyses  cur^atus  est  pronus  in  terram,  et  adorans 
»  ait :  Si  inveni  gratiam  in  coospectu  tao,  Domiae, 
»  obsecro  ot  gradiaris  oobiscum  (populas  eoim  dufse 
»  ceryicis  est)  et  auferas  iniquitates  nostras  atque 
1  peccata,  nosqoe  possideas.  i»  Nollus,  inquit,  apud 
te  per  se  innocens  est ;  quia  nec  unius  diel  infans 
sine  peccato  est :  Unde  Psalmista  :  c  Quoniam  in 
iniquitatibus  conceptus  som,  et  in  delictis  peperit 
me  mater  mea  {PsaL  l,  6).  »  Fit  ergo  innocens  per 
te,  qui  non  est  innocens  per  se,  quoniam  tu  solus 


tantus  splendor,  quem  populus  ferre  non  valet,  nisi 
ez  consortio  sermonis  Dei  ?  Splendor  enim  iste  lit- 
terae  est,  sola  litterae  intelligentia  folget  adhoc  in 
facie  tua,  Si  ergo  Utterseintelligeutiatantum  rutilat, 
qoid  faciet  intelligentia  spiritus?  Hocestenim,qaod 
Apostolus  ait :  « Quod  si  ministratio  mortis  litteris 
deformatain  lapidihos  faitin  gloria,  ita  ut  filii  Israel 
noo  possent  intendere  in  faciem  Mojsi,  propter  glo- 
riam  vultus,  quse  evacaatur;  quomodo  non  magis 
ministratio  spiritus  erit  in  gloria?  (II  Cor,  iii,  7.)  » 
Nam  nec  clarificatum  est,  quod  claruit  in  hac  parte 
propter  excelientem  gloriam  :  tanta  est  enim  gloria 
Novi  Testamenti?  tantus  est  illorum  splendor,  qui 


I 


potes  facere   mundum  de  immundo  semine  conce-  p  Scripturas  spiritualiter  intelligant  (qui  enim  docli 


ptum.  Reddit  autem  Dominus  iniquitatem  patrum 
filiis,  si  ab  ioiquitate  patrum  filii  non  recedunt. 
Alioquin  :  u  Filias  non  portabit  iniquitatem  patris 
(Ezeck.  zyiii,  20). »  Rogat  autem  Dominum  Moyses, 
nt  cum  populo  gradiatur,  eumque  possideat,  qui 
quoniam  durae  cervicis  est,  indiget  possessore,  et 
dominatore. 

«  R^^pondit  Dominus :  Ego  inibo  pactum,  et  vi« 
»  dentibus  cunctis  signa  faciam,  quce  nunquam  visa 
»  sunt  super  terram,  nec  in  ullis  gentibus,  iit  cernat 
»  populus,  in  cujus  es  medio,  opus  terribile  quod 
•  factaros  sum.  Observa  cancta  quse  hodie  maodo 
»  tibi.  «  Per  pactum  enim,  qood  se  inire  promittit, 
haec  mandata,  sive  prcecepta  intelligere   debemus, 


fuerint,  fulgebont  sicut  spleodor  firmamenti)  at  quod 
in  Veteri  Testamento  est  clariticatom,  penitus  non 
clarificatum  appareat !  Quid  est  enim,  quod  Juda>i 
ciare  intelligunt?  «  Caecitas  enim  ez  parte  contigit 
in  Israel  (Hom.  xi,  15).  •  Yocat  enim  Mojses  popo- 
lom,  et  ad  se  accedere  timentes  cogcoscunt  vocem, 
quoniam  sola  littera  sonat  in  voce ;  faciem  timent, 
quia  ubi  sunt  occuli,  ibi  est  spleodor,  ibi  est  spiritua- 
lis  ioteilectos,  ad  iostar  soiis  radiis  rutilaos.  Rever- 
tuotar  ergo  ad  Mojseo:  reyertuntur  ad  litteram 
quae  occidit ;  revertuntur  ad  sooum  vocis,  quia  ro- 
tilantem  faciem  et  spiritualem  intelligentiam  timen- 
tes,  prius  accedere  nolebant.  Unde  et  subditur : 
«  Impietisque  sermonibus,  posuit  velamen  super 


qoae  io  sequenttbus  posita  sunt.    Legat  aotem  alios  ^  »  faciem  suam.  >  Ideo   enim  super  faciem  velamen 


libros  Moysi,  qui  vult  cognoscere  signa,   et  opera 
Domini  terribilia. 

«  Ego  ejiciam  aote  faciem  tuam  Amorrhseum,  et 
»  Chananaeum,  et  Hethfieum,  PherezsRam  quoque  et 
»  Heyseom,  et  Jebusaeam.  Cave  ne  unquam  cum 
» habitatoribos  terrse  illius  juogas  amicitias,  quse 
«  tibi  sunt  in  ruinam,  sed  aras  eorum  destrue,  con- 
>  fringe  statuas,  lucosqne  succide.  Nolite  adorare 
9  deum  alienum.  Dominus  zelotes  nomen  ejus,|Deus 
»  est  aemolator.  »  Dominus  enim  zelotes,  et  semula- 
tor  vocatur  diaboius,  qui  et  invidus  est,  et  Dei  po- 
puiom  persequi  non  cessat ;  diligit  enim,  ut  perdat ; 
aemulatur,  ut  occidat.  Uode  et  qaibnsdam  Apostolus 


ponebat,  quia  ejus  faciem  videre  timebant.  Hoe  est 
enim,  quod  Apostolus  ait:  «  Usque  hodie  enim  dum 
legitur  194  Moyses,  positum  est  yelamen  ante 
oculos  Judmorum  (247)  (llCor.  iii,  15).  »  Dam  enim 
Moyses,  id  est  lex  Moysi  legitur  ante  Judfieorom 
oculos  litterse  velamen  positum  est,  tsolomque  vela- 
men  intuentes,  et  soiam  litteram  attendentes,  illod, 
quod  sub  velamine  est,  videre  non  possunt :  infirmos 
enim  oculos  habent,  et  splendorem  videre  metuont. 
Nos  autem  revelata  facie  gloriam  Domini  contem- 
plantes,  noo  taotum  veiamen,  quantum  illud,  quod 
sub  velamine  est,  semper  inspicere  desideramus. 

CAPUT  XXXVI. 


ait :  «  iEmuIantor  vos  non  beoe,  sed  decipere  vos  *x      « Igitor,    coogregata  omni  turba  fiiiornm  Israel, 


volunt,  ut  glorientur  in  carne  yestra(Ga<af.  iv,  17).  » 
Heec  autem  qusQ  seqountur,  quia  superius  ezposita 
sunt,  ezpositione  non  indigent. 

«  Cumque  descenderet  Moyses  de  monte  Sinai  te- 
»  nebat  duas  tabulas  lapideas  testimonii,  et  ignora- 
»  bat  quod  comuta  esset  facies  sua  ex  consortio 
»  sermonis  Domini.  Videntes  antem  Aaron,  et  filii 
»  Israel  cornutaro  Moysi  faciem,  timuerunt  prope 
»  accedere.  Vocatique  ab  eo,  reversi  sunt  tam 
»  Aaron  quam  principes  Synagogse,  et  postquam 
»  locutus  Ast,  yenerunt  ad  eum  etiam  omnes  fiiii 
»  Israel,  quibus  prscepit  cuncta,  quse  audierat  a 
»  Domino  in  monte  Sinai.  »  Erat,  inquit,  Moyses 
comutus,  et  ignorabat ;  fulgebat  ejus  facies,  et  ne- 


»  dixit  ad  eos  :  Heec  sunt  qufle  jussit  fieri  Dominus  : 
f  sex  diebus  facietis  opus,  septimus  dies  erit  vobis 
»  sanctus.  Sabbatum  est  requies  Domini ;  qui  fecerit 
»  in  eo  opus,  occidetur;  non  succendetis  ignem  in 
»  omnibus  habitationibus  vestris  perdiem  Sabbati.  » 
Multa  enim  jam  soperias  de  Sabbato  diximus,  sem- 
perqoe  idem  dicere  soperfiuum  est :  novam  vero  in 
eodem  semper  qaserere  expositionem,  superstitiosum 
esse  videtur.  Nemo  autem  in  Sabbato  ignem  succen- 
dat,  nemo  lites  et  discordias  seminet,  unde  in  iram 
et  furorem  populus  fidelis  accendatur.  Ego  antem 
omnipotenti  Deo  gratias  ago,  qni  me  per  hanc  sil- 
yam  obscuram  {|Batis  et  densam,  recto,  ut  opinor, 
itinere,  hucusque  perduxit  :   qa®  enim   sequuutur 


(247)  Vulgatd  habet ;   velamen  positum  e$t  super  cor  eorum. 


377  EXPOSITIO  IN  LETIVIC.  378 

usque  ad  fiaem  libriy  superias  omnia  et  narrata,  et  A  gloria,  yirtas  et  imperiom,  et  nunc  et  semper,  et  in 
ezposita  sunt.  Deo  autem  omnipotenti  sit  lionor  et      omnia  ssecula  sscolornm.  Amen. 

Hie  elaudit  sanctus  Bruno  Commentarium  suum  in  Exodum^  et  omittit  quinque  reliqua  capita. 


INCIPIT 


EXPOSITIO  IN  LEVITIGUM. 


ADMONITIO. 

Cum  expositio  in  sequentem  librum  Levitid^  quam  edidit  D.  Maurus  Marchesius  pluribus  in  locis  valde 
mendosa  sit,  muUoque  inferior  latinitate,  et  doctrina  commentario,  quem  ex  cod.  Casinensi  optimx  notm  nobis 
communieavit  reverendissimus  D.  Thomas  Capomatius,  modemus  abbas  Montis  Casinit  eo  collectionem  nostram 
adomare  duximus ;  quare  ex  integro  sex  priora  capita  ab  illo  desumpsimus,  ac  reliqua  partim  suppkvimuSf 
partim  emendavimus. 


PRiEFATIO 

IM  Post  Geneseos  et  Exodi  expositionem,  se- 
eundum  ordinem  qoo  scripti  sont,  duce  Jesu,  ad 
Lefiiicum  transeamus.  Ad  cujus  operis  explanatio- 
nem  Deum  Patrem  omnipotentem,  et  Filium  ejus 
Jebum  Christum,  una  cum  Spiritu  saocto  iuvoco, 
suppiiciterque  deposco  ot  eodem  Spiritu,  qoo  Moysi 
mentem  ad  scribendom  replevit,  meam  qooque  ad 
hunc  lihrum  exponendum  replere  dignetor.  Uoc  ao- 
tem  ▼olumine  Mojses,  imo  Spiritos  saoctus  per 
Moysen  de  sacrificiis  plenissime  disputat,  qiiibus 
utique,  si  spiritualiter  intelligantur,  procul  dubio  et 
peccata  toUuntur,  et  Deus  piacatur,  et  peccatoribos 
Tenia  dator.  Quamvis  enim  omoia  JudaRorom  sacri- 
ficia  Cbristi  quodammodo  passionem  et  mortem  de- 
ountient,  qusedam  tamen  illud  maximum  et  singu- 
lare  sacriiicium,  quod  in  ara  crucis  Jesus  ipse , 
hostia  et  sacerdos,  Deo  Patri  obtolit,  proprie  spiri- 
tualiterque  significant,  qosedam  vero  hoc,  qood  in 
ejos  memoriam  qootidie  in  Ecclesia  fit  a  sacerdoti- 
bus;  qoaedam  vero  SS.  martyrom  passiones,  alia 
▼ero  ipsam  carnis  nostree  macerationem,  alia  nihilo- 
minus  cordis  et  spiritos  contritiooem  desigoaot. 
Eorum  enim  animalium  holocausta,  quorum  sanguis 
infertur  in  Sancta  per  pontificem,  quorum  ctrnes 
non  comeduntur,  sed  cremantur  extra  castra,  pro- 
prie  Christi  passionem,  testante  Apostoio,  denun- 
tiant.  Ait  enim  :  t  Quorum  enim  animalium  infertur 
sanguis  in  Sancta  per  pontificem,  horum  corpora 
cremantor  extra  castra  (Hebr.  xiii,  11).  •  Hoc  ao- 
tem  exponens  mox  sobdidit,  dicens :  «  Ita  et  Jesos 
ut  sanctificaret  populom,  extra  portam  passos  est 
[ibid.,  12).  »  De  his  aotem,  qrioniam  Deo  propitio, 
multa  in  se quentibus  dictori  somus ,  plora  ad  prse- 
sens  dicere,  non  videtur  esse  necesse.  Nunc  ergo  ad 
ipsias  libri  verba  veniamus. 

CAPUT  PRIMUM. 

€  Vocavit  autem  Moysen,  et  locutus  est  ei  Domi- 
>  nos  de  tabemacoio  testimonii,  dicens  :  Loquere 

(tW)  Alter  eod.  Casia.  Ecelesiss. 


B  »  filiis  Israel,  etdices  ad  eos  :  homo  quiconqoe  ob- 
»  tolerit  ex  vobi^  hostiam  Domino  de  pecoribos,  id 
»  est  de  bobos  et  ovibos  offerens  victifhas,  si  holo- 
»  caostum  fuerit  ejus  oblatio,  ac  de  armenio,  ma- 
M  scolum  immaculatum  offeret  ad  ostium  tabernaculi 
»  testimonii  ad  placandum  sibi  Dominum.  »  Homo 
iste,  qoi  ad  placandum  sibi  Doroinnm  victimas  offert, 
Christianorum  populus  mihi  videtor,  qoi  non  solom 
soper  (248)  altare  visibile,  verom  etiam  in  mentis 
altari  invisibili,  vitulum  de  armento  patriarcharum, 
in  Christi  commemorationem,  quotidie  immolare 
non  cessat.  Yitolom  ergo  masculum  et  immacula- 
tum  sumptum  de  armento  Moysi  offerri  prsecipitur, 
quia  Judaeorum  populus  Christom  Dominom  no- 
strum,  u  qui  peccatum  non  fecit,  nec  dolus  inventus 

C  est  in  ore  ejus  (I  Petr.  ii,  22),  »  de  patriarcharum 
et  prophetarum  grege,  scilicet  carne  venientem,  pro 
totius  mundi  delictis  Domino  immolavit.  Unnm  ergo 
eumdemque  vituium,  et  Moyses,et  Judsorum  po- 
poius,  et  Ec.Iesia  immolat  :  Moyses  quidem  signi- 
ficando,  Judsei  peccando,  Ecclesia  commemorando. 
Sed,  qoia  non  omnis  oblatio  est  holocaostom,  ideo 
ait  :  «  Si  holocaostom  fuerit  ejos  oblatin.  »  Qoando 
enim  oblatio  tota  incendebatur,  holocaustum  dice- 
batur.  Ducitur  aotem  vitolos  ad  ostium  tabernacoli 
testimonii,  qooniam  et  Christos  Dominos  noster  a 
Jodseis  IM  captus,  deinde  ad  pontificem  doctos 
est,  qoi  ante  ostiom,  et  in  ipsios  templi  atriis  habi- 
tabat.  Sed,  qooniam  nos  quoque  hunc  vitolum  im- 

p.  molamus,  quomndo  etiam  a  nobis  ad  ostiom  taber- 
naculi  testimonii  ducatur,  dicendum  esse  videtur. 
Nos  enim  Dei  tabernaculum  esse  Apostolus  signi- 
ficans,  ait  :  «  Templum  enim  Dei  sanctum  est,  quod 
estis  vos  (/  Cor.  iii,  17).  »  Si  ergo  templum  et  ta- 
bernaculum  Dei  sumus,  quod  erit  ostium  hujus  ta- 
bernacuii?  Ego  quidem  ostium  hujus  tabemaculi 
fidem  intelligo,  per  qnam  velot  per  ostiom,  nostri 
pectoris  tabernacolom  Christos  ingreditor.  Unde 
ipse  Dominus  ait :  «  Ego  sto  ad  ostium  et  pulso,  si 


379 


S.  BRUNONIS  EPISCOPl  SIGNIENSIS 


380  li 


quis  aperuerit  mihi  januam,  intrabo  ad  illum,  et  A 
coenabo  cum  ipso,  et  ipse  mecum  {Apoe,  iii,  20).  9 
OfTerimus  ergo  vitalum  ad  ostium  tabernaculi, 
qaando  Ghristi  passionem  mente  legimus,  et  Ode 
credimus.  Sic  enim  ipse  Dominus  ait :  «  Hoc  facite 
in  meam  commemorationem  (I  Cor,  zi,  24).  i»  Unde 
adhuc  subditur : 

Ponetque  manus  super  caput  hostise,  et  accepta- 
»  bilis  erit,  atque  iu  ezpiationem  ejus  proiiciens.  » 
Hoc  autem  de  Judseis  intelligere  difficile  esty  quibas 
mors  Ghristi  non  proficiens,  sed  officiens  fuit.  Nos 
autem  (249)  ducamus  vitalum  nostrum  ad  ostium 
tabemaculi,  imo  credendo,  mandacandp  atque  bi- 
bendo  introducamus  eum  in  ipsum  pectoris  nostri 
tabernaculam.  Ponamus  manus  super  caput  ejus,  » 
tangamus  eum  manibus  fidei,  tangando  credamus, 
credendo  dicamus  :  u  Dominus  meus,  et  Deus  meus 
[Joan.  xx,  28).  »  Sic  enim  fides  tangit ;  sic  et  Apo- 
stolus  Thomas  tetigisse  iegitur.  Tangere  enim  cre- 
dere  est.  EJjus  namque  caput  bealus  Joannes  tangens 
dicebat  :  <c  In  principio  erat  Verbum,  et  Verbum  erat 
apud  Deum,  et  Deus  erat  Verbum  {Joan,  i,  i).  » 
Grede  Ghristum  Deum  esse,  et  tangis  caput  ejus  : 
«  Christi  enim  caput,  ait  Apostolus,  Deus  est  (/  Cor, 
zi,  4).  »  Gredis  hominem  esse,  et  tangis  pedes  ejos. 
Si  ergo  sic  tetigeris,  si  omnium  creaturarum  caput 
atque  principiom  Ghristum  esse  credideris,  accepta- 
biiis  erit  hostia  tua,  in  expiationem  tibi  proficiet  et 
oblatio  tua.  Prius  itaque  tange  caput  rituli ;  deinde 
immola,  ne  dom  quasi  vitalum  Ghristum  immola-  ^ 
veris,  eum  Deum  et  hominem  esse  obliviscaris.  Vides 
puerum  Jesum,  vides  vitulum  unius  anni,  noli  respi- 
cere  aetatem,  noli  dicere  cuiii  Judaeo  :  Quadraginta 
annos  nondum  habes.  Tange  caput  vituli,  crede  Di- 
vinitatnm.  Dic  cum  evangelista  :  a  In  principio  erat 
Verbum.  »  Divinitas  enim  ipsius  vituli  caput  est 
Christi.  Quia  ergo  quid  sit  tabernaculum,  quid  ostiom 
tabemacoli,  quid  vitulus,  quid  sit  etiam  manus  po- 
nere  super  caput  vituli,  dictutn  est ;  restat  nunc  ut 
veniant  sacerdotes  etfandantsanguinemejus,  ipsum- 
que  ezcorient,  membra  concidant,  in  altari  compo- 
nant,  ignem  supponant,  et  totum  perflciant  hoiocau- 
stum  in  commodum,  et  utiiitatem  offerentium.  Hsec 
omnia  ad  solum  sacerdotem  pertinebant.  Hoc  est  ^ 
enim,  quod  ait  :  «  £t  offerent  iilii  Aaron  sacerdotes 

>  sanguinem  ejus,  fundentque  per  altaris  circuitum, 
»  quod  est  ante  ostium  tabernacali ,  detractaque 
»  pelle  hostise,  artos  in  frusta  concident,  et  subji- 
»  cient  in  altari  ignem,  strue  lignomm  ante  compo- 
»  sita,  et  membra,  quse  caesa  sunt  desuper  ordinan- 
»  tes,  caput  videlicet,  et  cuncta  quae  adhaerent  je- 
M  cori,  intestinis,  et  pedibus  lotis  aqua;  adolebit  ea 

>  sacerdos  super  altare  in  holocaustum  et  suavem 
»  odorem.  • 

Qui  sunt  enim  isti  fllii  Aaron,  quibus  haec  specialia 
munera  deputantur?  Gredere  namque,  vitulum  tan- 
gere,  ad  tabernaculi  hostiam  ducere  ;  super  utrum- 


que  postem  de  ejus  sanguine  ponere,  Ghristi  carnem 
comedere,  ejus  sangoinem  bibere,  cunctis  fidelibus 
datam  est.  At  vero  pellem  hosiiae  detrahere,  artus 
in  frusta  concidere,  et  ccetera   quae  sequuntur  epi- 
scopis  et  sacerdotibus   specialiter  concessum    est. 
Sunt  ergo  episcopi  et  sacerdotes,  filii  Aaron,  illius 
videlicet  Aaron,  qui  rectissime  mons  fortis  inter- 
pretatur.   «  Mons  coagulatus,  mons  pinguis ,  mons, 
in  quo  beneplacitum  est  Deo  inhabitare  (Psal,  lzvji, 
16).  »  Hujus  autem  Aaron,  vos,  o  episcopi  et  sacer- 
dotes,  filii  estis  :  accedite  ergo,  et  immolate ;  effun- 
dite  sanguinem  vituli   per  circuitum  altaris.   Quid 
aliud  namque  facitis,  quotiescunque  sanguinem  ve- 
stro  ministerio  confectom  nobis  ad  bibendum  tri- 
buitis?   nisi   ad  instar  filiorum  Aaron  circa  altare 
cordis  nostri  sangainem  fanditis.  Peliem  vero  hostise 
detrahitis,  quando,  litteree  velamine  semoto,  ea,  qu8e 
in  occolto  manebant,  spiritualiter  ezponitis.  Artas 
aatem  in  frusta  conciditis ,  quando  totius  hostiae 
sacramenta  particulatim,  et  per  sententias  ezplica- 
tis.  Ignem  vero  in  aitari  snbjicitis,  quia  hcec  omnia 
ezponendo,  ad  amorem  Dei  corda  nostra  succen- 
ditis.  Taii  enim  igne  illorum  corda  succensa  erant, 
qui  ipsum  Dominum  per  se  ezponentem  andientes 
dizerunt  :  «  Nonne  cor  nostrum  ardens  arat  in  no- 
bis,  dum  loqueretur  nobis  in  via,   et  aperiret  Scri- 
pturas?  »  (Ltic.  zziv,  32.)  Ut  autem  hic  ignis  ardeat, 
prius  struem  lignorum  super  altare  componere  ne- 
cesse  est;  hsec  autem  ligna,  fidem,  spem,  patientiaro, 
humilitatem,  cseteramque  virtutum  congeriem  intel- 
ligimus  :  nisi  haec  ligna  prius  in  cordis  altari  com- 
posita  fuerint,  ignis  charitatis,  et  amor  Dei  ardere 
non  potest  (250).  Postqoam  autem  igne  charitatis 
altare,  id  est  andientium   corda  incaluerint,   tunc 
sacerdotes  membra,  quae  csesa  sunt,  desuper  ordi- 
nent,   caput  videlicet,  et   cuncta  ,   quae   adhserent 
jecori.  lilis  enim  divina  sacramenta  revelanda  sunt, 
191  quommcordaaudiendi,et  agendi  desiderio  jam 
videntur  accensa.  Prius  enim  vituli  caput  super  altare 
ordinare  debent  episcopi,  quia  suis  in  sermonibus 
Ghristum  hominem,  et  Deum,  caput  omnium  creatu- 
rarum    et  principium  esse,  ante  omnia  auditores 
edoceant.  Quinetiamejuspassionem,  resurrectionem 
et  ascensionem  per  ordinem  narrantes,  in  Ghristia- 
norum  mentibus ,   tanquam  in  altari    componant. 
Hunc  prsedicandi  ordinem  .beatus  Joannes  secutus, 
a  capite  incipiens,  de  divinitate  prius  egit.  «  In  prin- 
cipio,  inquit,  erat  Verbum,   et  Verbum    erat  apud 
Deum  (Joan,  i,  1).»  Postea  ad  humanitatem,  ejusque 
opera,  tanquam  ad  pedes  devenit.  Hflec  sunt  autem 
membra  vituli,  sic  concidantur,  sic  ordinentur,  sic 
ezponantur,  sic  super  cordis  et  mentis  altare  po- 
nantnr.  Sed  quid  pro  his,  quce  jecori  adhserent,  adipe 
videlicet  et  pinguedine,  nisi  illam  nimiam  miseri- 
cordiam  et  pietatem  Salvatoris  nostri  intelligamus, 
qua  pro  suis  etiam  inimicis  orans,  dicebat  :  «  Pater, 
ignosce   illis,  quia    nesciunt   quid    faciunt?   (Luc. 


(249)  Alter  cod.  Gasin.  :  ducamus  et  offeramus. 

(250)  Idem  cod.  Gasin  habet :  Et  Dei  amor  ibi  ardere  non  potest. 


EXPOSITIO  IN  LETIYJC. 


382 


B 


34.)  »  Hic  enim  adeps,   haBc  pinguedo  vul-  A 
lostra  curayit,  et  sanavit,  de  qna  Psalmista  : 
lor  sit  Dominus  omnis  sacrificii  tui,  et  holo- 
m  tuum  pingue  fiat   (Psal,  zix,   4).  >  Hsec 

nobis  annuntiantur  «[uatenns  ad  amorem  Dei 

accendamar,  et  ad  Ghristi  pietatem,  et  mise- 
iam  implorandam  amplius  incitemur.  Quid 
est  id,  quod  sequitur  in  conteztu :  pedibus 
)stinis  iotis  aqua  ?  Nanquid  nos  pedes  Christi, 
15  intestina  lavare  debemusy  qui  jam  nunc  in 
»t  ?  Cui  nihil  anquam  sordidam,  nihii  immun- 
dhse&it,  qui  peccatam  non  fecit,  nec  inventus 
lus  in  ore  ejus ;  et  qui  omnis  munditisauctor 
nsummator  ezstitit.  Vera  certe,  infallibilia 
ec  omnia.  Judcei  tamen  hcec  non  credunt,  sed 
peccatorem,  qubsi  biasphemum  eumjudicarant 
iicant.  Unde  nobis  oportet  eam  lavare,  et 
mmodo  mundare  ;  id  est  sanctum,  innocentem 
tum  preedicare.  Sed  quomodo  hcec  omnia  recte 
•obare  poterimus,  Judfieisque  veritatem  istam 
idere  valebimus  ?   Ipse  nos  docet :  «  Quis  ez 

inquit,  arguet  me  de  peecato  ?  Yenit  enim 
!ps  mundi  hu jus,  et  in  me  non  habet  quidquam 

VIII,  46). »  Hsec  autem  et  similia  dum  sic 
int  et  componunt  sancti  predicatores,  dum 
guntet  credunt  boni  aaditores,  fit  Deo  holo- 
im  in  odorem,  et  suavitatem.  Se  |uitur : 
iiod  si  de  peccatoribus  oblatio  est,  de  ovibus, 
!  de  capris  holocaustum,  anniculum,  et  absque 
;uia  offerent,  immolabitque  ad  latus  altaris,  Q 
d  respicit  ad  aquilonem  coram  Domino;  san- 
lem  vero|  illius  fundent  super  aitare  filii  Aaron 
circuitum,  »  et  csetera»  ut  superius.  Id  ipsum 
per  vituium,  et  per  agnnm.  et  per  haedum  in- 
mus.  Christus  enim  et  vitulus  est,  quia  major 
,  et  agnus,  quiamitis,  et  innocens,  et  man* 
s :  et  heedus  propter  similiiudinem  carnis 
ti.  Est  autem  anniculus  et  absque  macula, 
;,  pudicus  et  sine  peccato.  Quod  autem  altare 
i  aquilonem  respicit,  corda  nostra  coutra 
li  insidias  semper  attenta  debere  esse  signi- 
c  Ab  aquilone  enim  pandentur  mala  super 
s  ihabitatores  terrse  {Jerem  i,  14).  >  Deus  an- 
ib  austro  veniet,  diabolus  autem  ad  aquilonem 
1  suam  posuit  (25  i).  Cstera  vero,  quce  sequun- 
deo  non  ezposuimus,  quoniam  modo  superius 
uli  holocausto  exposita  sunt. 
in  autem  de  avibus  holocausti  oblatio  fuerit 
nino  de  turtaribas,  et  pullis  columbse,  offeret 
sacerdos  ad  altare,  et  retorto  ad  collum  capite, 
upto  vulneris  loco  decurrere  faciat  sanguinem 
er  crepidinem  altaris.  »  Merito  enim  post 
ti  sacramenta,  qualiter  etiam  nos  ipsos  immo- 
t  offerre  Domino  debeamns,  ostendit  hic  lo- 
Per  turturem  enim  et  colambam,  animee  et 
>  castilatem,  et  patientiam  intelligimns.  Turtur 

castissimum  animal  est,  et  vivo,  et  mortuo 
indissolubiiem  fidem  servans ;  columba  vero 

i)Sequentiahabentur  in  aliocod.  Casin. 


felle  et  amaritudine  caret.  Unde  non  immerito 
turtur  castitatem,  columba  vero  patientiam  sigoifi- 
cat.  Oifert  igitur  sacerdos  ad  altare  cordis  nostri 
turturem,  et  columbam;  quando  castitatam,  et 
patientiam  nos  et  habere,  et  observare  admonet. 
Turturem  enim  sacerdos  magnus  Jesus  offerebat, 
cum  diceret :  «  Sint  lumbi  vestri  prsecincti  (Luc, 
zii,  35) ;  >  columbam  autem  cum  de  patientia  lo- 
queretur,  dicens  :  «  In  patientia  vestra  possidebitis 
animas  vestras  (Luc.  zzi,  19).  >  Habemus  ergo 
turturem,  habemus  columbam,  imo  nos  ipsi  jam 
turtures  et  colnmbffi  facti  sumus,  sic  tamen  si  et 
castitatem,  et  patientiam  teneamus.  Quod  autem  ad 
colium  caput  retorquetur,  eum,  qui  castus  etpatiens 
factus  est,  verecundum  etiam  et  humilem  debere 
esse  significat ;  talium  non  est  erecta  cervice,  sed 
capite  hnmiliter  inclinato  incedere.  Deinde  antem 
rupto  vulneris  loco  decurrere  facit  sanguinem  super 
crepidinem  altaris,  quia  sanctus  homo,  et  Deo  de- 
votus,  non  celat  peccatum  suum,  sed  foras  mittit, 
et  tunc  circa  altare  sanguinem  decurrere  facit, 
quando  peccatorum  suorum  memoriam  a  proprio 
corde  non  separat;  sed  quasi  turtur,  et  columba 
pro  ipsis  peccatis  gemere,  et  fiere  non  cessat.  Sic 
enim  Psalmista  circa  sui  cordis  altare  decnrrere 
sanguinem  faciebat,  cum  diceret :  «  Quoniam  ini- 
quitatem  meam  ego  cognosco,  et  delictum  meum 
contra  me  est  semper  (Psal.  l,  4).  >  Quod  antem 
sanguis  peccatum  significet,  tam  usitatum  est,  ut 
ezemplis  non  indigeat.  Sequitur  : 

u  198  Yesciculam  vero  gutturis,  et  piumas 
«  projiciet  prope  altare  ad  orientalem  plagam  in 
«  loco,  in  quo  cineres  efi^undi  solent.  »  Quid  enim 
per  vesciculam  gatturis,  nisi  ventris  ingluvies  signi- 
ficatur?  Quid  per  plunias,  nisi  morum  levitas  in- 
nuitur,  elatio  et  mentis  instabilitas  ?  Hec  autem 
homini  projicere,  et  a  se  repellere  bonum  est.  Sed 
ubi  projicere  ?  Prope  altare :  altare  enim  cor  est, 
sicut  Jam  scepe  dictum  est;  quod  autem  a  corde 
separutur,  oblivioni  quidem  datur.  Merito  igitur 
non  in  altari,  sed  prope  altare  ista  projiciuntur,  ut 
eorum  homo  immemoradea  ulterius  non  revertatur. 
Unde  etiam  ad  orientalem  plagam  projici  jubentur» 
ut  prseteritorura  cum  Apostolo  obliviscentes,  ad  ea, 
quse  ante  sunt,  nos  eztendamus.  Semper  ecim  ab 
ortu  ad  occasum  tendimus.  Qufiecumque  igitur  ad 
occasum  nobiscum  non  ducimus,  ea  ad  orientalem 
projicientes  plagam,  post  dorsum  relinquimus. 
Occasus  autem  finis  est  vit».  Effundantur  haec  in 
loco,  in  quo  cineres  effundi  solent,  id  est  nbi 
superflua  projiciuntur,  quia  superfiua  et  inntilia 

sunt. 

u  Gonfringetque  ascellas  ejus,  et  non  secabit, 
«  neque  ferro  dividet  eas.  >  Ascellas  enim  turturis, 
et  columbse  confringere  jubet,  ne  castitas  et  patien- 
tia  a  nobis  avolando  separari  queat.  Attende  dili- 
genter  quod  dicitur.  Turtur  et  colnmba  factus  es, 
noli  volare,   noli  vagiis  et  instabilis  esse,  frange 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


384 


«scellasy  qnia  noeiv«  sunt,  sed  noli  secare,  quia 
natorales  sunt.  Quamvis  enim  non  volas,  volandi 
tamen  naturam  non  amittis :  quamvis  non  peccas, 
peccandi  tamen  potentiam  habes.  Sed  propter  Deum 
volare,  id  est  peccare  desistis  juxta  illud  Ecclesias- 
tici :  «  Qui  potuit  transgredi,  et  non  est  transgressas, 
faceremalum,  et  non  fecit  (£oc^  xxzi,  10}.  »  Se- 
quitur : 

fc  Et  adolebit  super  altare  lignis,  igne  supposito : 
» holocaustum  est,  et  oblatio  suavissimi  odoris 
yt  Domino.  »  Ignis  enim  iste  quo  oronia  cremanda 
sunt,  fervor  charitatis  est.  Hic  est  ille  ignis,  de 
quo  Dominus  ait ;  c  Ignem  veni  mittere  in  terram 
{LuD,  XII,  49).  »  At  vero  bonus  animus,  sincerus 
aflfectas,  sanas  intellectus,  spiritus  contribalatas, 
ligna,  sunt,  qusB  hoc  igne  succenduntar.  Sed  ubi  ? 
Super  cordis  utiqae  altare.  lilud  enim  cor,  in  quo 
heec  ligoa  composita  fuerint,  et  hoc  igne  succensum 
exarserit,  holocaastum  est,  et  oblatio  saavissimi 
odoris  Domino.  Et  maxime  quidem,  si  sacerdos 
turturem,  et  columbam,  et  csBtera,  qusB  superias 
dicta  sant,  castitatem  et  patientiam,  docendo, 
pradicando  et  admonendo  desaper  ordinaverit. 
Tale  enim  altare  semper  ardet,  sed  tunc  praecipue 
cam  sacerdotis  voce  et  spiritu  intlammatur.  Unde 
per  propbetam  Dominus  dicit :  «  Ego,  inquit,  creavi 
fabrum,  et  sufflantem  in  igne  prunas  (Uai.  liv, 
16).  »  Seqaitar  iterum  de  eo  sacrificio,  qaod  in 
memoriam  Ghristi  passionis  sancta  Ecclesia  ubique 
sacrilicat,  ideoqae  et  de  similia  fit  et  diemoriale 
appellatur. 

GAPUT  II. 

«  Anima,  cum  obtulerit  oblationem  sacrificii  Do- 

>  mino,  et  simila  ejas  erit  oblatio,  fundetque  super 

A  eam  oieum,   et   ponet  thus,  et  deferet  ad    filios 

»  Aaron  sacerdotis,  quorum  unus   tollet   pagillum 

»  plennm    simils   et  olei,   ac    totum  thus,   ponet 

»  memoriale  super  altare  in  odorem  suavissimum 
»  Domino.  • 

In  hoc  capite   de  eo   sacrificio  figurative   agitar 

qaod  in  memoriam  Gbristi  passionis  sancta  Ecclesia 

abique  sancUficat;    ideoque   de  simila  fit  oblatio 

presens.  Heec  autem  simila  de  illo  frumento  facta 

est,  de  quo   Salvator   ait  :    •  Nisi  granum  frumenti 

eadens  in   terram    mortuum   fuerit,  ipsum  solum 

manet   (Joan.   xii,  24).   »  Fuit  autem    simila  hsec 

Judaeorum  nobis  contrita,  de  quibus  ait  Psalmista  : 

«  Molas   leonum  confringet   Dominus    {PsaL   Lvii, 

7).  »  Hanc  autem  anima  offert,  id  est  aliquis  homo 

bonus  et  spiritaalis,  et  qui  magis  anim«e  quam  cor- 

poris  sequitur  voluntates,  quoniam   corde  contrito, 

et  spiritu  contribnlato  Ghristi  passionis  recordatur. 

Funditautem  oleum  desuper,  Ghrisii  pietatem,  et 

misericordiam  admirans,  qoi,  dum  quasi  frumentum 

ab  impiis  moleretar,  dum  a  Jadaeis  crucifigeretur, 

oleum  tauien  pietatis  et  maosaetudinis  effundens  a 

misericordia  non  cessabat.  Gam   enim  servi  )^alchi 

aurem  sanabat,   cum  Patrem,  ut  Judseis  ignosceret, 

fvrabat,  nonne    tunc    misericordiai    oleo    Ghristus 


D 


A  abundabat?  Jungit  autem  ad  similam  thus,  dum 
secum  recogitat,  quare  de  Filii  sui  passione  Pater  ^ 
tantum  fuerit  delectatus.  De  quo  thure  Psalmista  '^ 
ait :  «  Dirigatur  oratio  mea,  sicut  incensum  in  con* 
spectu  tuo  (Psal,  cxl,  2).  »  Haec  autem  dum  anima 
supradicta  secum  considerat,  et  per  se  rationem 
invenire  non  valet,  defert  simui  omnia,  similam 
sciiicet,  oleum,  et  thus  ad  filios  Aaron  sacerdotis  ; 
unde  et  subditur :  «  Quorum  unus  tollet  pugilium 
«  plenum  similse,  et  oleum,  ac  totum  thus;  »  id 
est  ad  prselatos,  ad  episcopos  suos,  et  ad  Ecclesifle 
doctores,  ut  ab  illis  de  eorum  intelligentia  instrua- 
tur  ;  unde  subditur  in  contextu :  «  Quorum  unus 
«  tollet  pugillum  plenum  similse,  et  ponet  memoriale 
»  super  aitare  in  odorem  suavissimum  Domino.  » 
Andite  hoc,  o  episcopi,  et  videte  quod  nuUa  hic 
episcoporum  exceptio  fiat.  Venit  aliquis  cum  obla-  \ 
tione  sua,  interrogare)  vult  episcopum  de  dubitatione 
sua :  ille  igitur  episcopus,  qui  ejus  interrogationi 
satisfacere  nequiverit,  et  qui  ejus  oblationem  ad 
immolandum,  id  est  ad  exponendum  non  susceperit, 
ille,  inquam,  non  erit  ille  unus,  de  quibus  hic  dici- 
tur  :  «  Quorum  unus  est.  »  Quod  autem  non  totam 
similam,  sed  pugiliom  plenum  similae  accipit  :  hoc 
dator  inteiligi,  IM  quia  non  omnia,  sed  ea  tantum 
episcopas  exponere  debet,  quee  ad  animarum  salo- 
tem  pertinent,  et  quee  auditores  intelligere  et  capere 
possunt.  Hsec  igitur  omnia  pontifex  accipiens, 
ponit  memoriale,  id  est  ad  memorandum  et  intelli- 

G  gendum,  super  cor  illius.  Nam,  si  hsec  omnia,  qoee 
ad  animaram  salutem  pertinent,  soper  cordis  altare 
non  apponantur,  et  memoriale,  non  erit  hujusmodi 
bolocaustom.  Nisi  enim  snper  cordis  altare  hoc 
sacrificium  poneretur,  oblivioni  tradi  posset,  et 
memoriale  non  esset.  Fit  autem  talis  oblatio  in  odo- 
rem  suavissimum  Domino.  Seqaitur  : 

«  Quod  autem  reliquum  fuerit  de  sacrificio,  erit 
»  Aaron,  et  fiiiorom  ejus,  Sanctum  sanctorum  de 
»  oblationibus  Domini.  »  Quod  autem  horum  quid- 
quid  soperest,  in  sacerdotis  partem  relinqui  prseci- 
pitur,  clare  ostendit,  quod  mysteria  illa,  quse  aodi- 
tores  capere,  et  intelligere  non  valent,  in  sacerdo- 
tum  pectore  atque  sacrario  reponi,  et  celari  debent, 
secundum  illud  :  c  In  corde  meo  abscondi  eloquia 
tua,  ut  non  peccem  tibi  (Psal.  xviii,  il).  »  Sanctis- 
simse  enim  sunt  istie  reliqui«e  de  oblationibos  ^Do- 
mini.  Quae  autem  de  simila  dicta  sunt,  de  panibus 
qooque,  et  laganis,  et  crustuta  intelligantur ;  si  qui- 
dem  ista  et  de  frumento,  et  de  simila  fiunt.  Quorum 
ergo  est  una  materia,  una  sit  et  significatio  :  signi- 
iicant  enim  carnes  agni,  illius  utique  agni,  qoi  toilit 
peccata  mundi.  Sive  enim  in  clibano  coquantur, 
sive  in  sartagine  frigantur,  sive  etiam  in  craticula 
assentur,  semper  tanien  Ghristi  significant  passio- 
nem :  crox  enim  Ghristi,  et  clibanus,  et  sartago,  et 
craticula  fuit.  Omnes  igitur  sostinent  passiones, 
qui  cracis  patiuntnr  affiictionem,  quod  ipse  Dominas 
significans  ait  :  «  Qui  vuit  venire  post  me,  abneget 
•emetipsum,  et  tollat  crucem  suam,  et  sequatur  me 


EXPOSITIO  IN  LEVITIC. 


380 


.  V,  13);  »  omnes  passiones  in  sola  crace  in-  A 
is.  Qiiod  aiitem  omoibus  additur  oleum,  oec 

sua  passioae  Christum  a  misericordia  ces- 
iignitlcat.  Semper  Christus  oleum  fundit,  quo 
eretur,  et  sanat.  Manibus  autem  sacerdotum 
aduntor  ,  qure  ab  eis  ezponeuda  exiguntur. 
tim  yero  crustula  dividitur,  quando  diligen- 

per  senteutias  particblatim  totam  Christi  sa- 
itum  ezponitur.  Ponitur  autem  memoriale 
altare,  quando  in  audientium  corda  idem 
ium  immittitur.  Omnia  autem  h£ec  azyma,  et 
rmento  suut,  quia  Agnus  noster  immaculatus, 
Qs  et  sine  peccato  est ;  et  quia  nihil  corru- 
aut  maculatum  Dominus  suscipii.  Sequitur  : 
anis  obiatio,  qu«e  oirertor  Domino,  absque 
ento  iiet,  nec  quidquam  fermenti,  ac  mellis 
(bitur  in  sacrilicio  Domini.  »  Fermentum  a 
io  removetur,  quia  corruptum  est,  et  totam 
n  corrumpit,  ut  ait  Apostolus*  Mel  vero,  quia 
$st;  non  enim  cum  dulcedine  mellis,  sed  cum 
udine  lactucarum  agrestium  agni  carnes  co- 
2bentur. 

lidquid  obtuteris  sacriiicii  sale  condies,  nec 
*es  sal  foederis  Dei  tui  de  sacriiicio  too.  In 
i  oblatione  toa  offeres  sal.  »  Sai  pro  sapientia 
r.  Lnde  et  Dominus  discipulis  ait :  «  Vos  estis 
rs  ((Matth.  v,  i3).  •  Ut  enim  sale  cibas,  ita 
tia  sacriticium  conditur.  Qui  euim  Domino 
:at,  et  quod  agit,  non  inteiiigit,  qoasi  sine 
icriticium  facit.  Interior  autem  sacerdos,  in-  C 
js,  est,  qui  in  altari  cordis  sacriiicando  Domi- 
)iacat.  Hic  autem  sal,  qui  in  sacrificio  adhi- 
i  est,  ideo  sai  foeJeris  dicitor,  quoniam  et 
loc  tieri  jussit,  et  id  populus  scepius  se  ol>ser- 
m  promisit.  H(rc  de  sacriiicio  simils  dizisse 
it ;  nunc  autem  ad  primitiarum  oblationem 
e  ezplicandam  transeamus. 

autem  obtuleris  monus  primarum  frugum 
am  Domioo  de  spicis  adhuc  virentibus,  torre- 
gni^  et  confringes  in  morem  farris,  et  sic 
'ea  primitias  tuas  Domino ,  fundens  supra 
m,  et  thus  imponens,  quia  oblatio  Domini  est, 
ua  adolebit  sacerdos  in  memoriam  muneris, 
im  farris  fracti,  et  olei,  ac  totum  thuf.  • 
iste  de  catechumenis  videtur  intelligendos,  *^ 
id  Ecclesiam  venientes  interrog^  oportet  de 
ito,  constantia  et  iide.  Sic  enim  ait  Propheta  : 
credideritis,  non  permanebitis  {I$ai,  vii,  9).  » 
.  quidem  primitias  frugom  suarom,  id  est 
iidei  rudimenta,  non  quidem  de  frumento  et 
cibo,  sed  de  spicis  adhuc  virentibus  Domino 
it,  qnando  ea,  qu«e  a  sacerdotibus  iilis  dicun- 
si  non  intelliganl,  credere  tamen  se  promit- 
Quid  autem  sit  spicas  igne  tprrere,  novasqoe 
in  morem  farris  frangere,  attendamus ;  niiul 
aliud  signiiicare  ezistimo,  nisi  quod  isti  jam 
itis  ardore  fldei  sacramenta  credunt,  et  non- 
lenitus  discutiunt ;  qui  enim  ea  diligenter  di- 
non  in  morem  otiqne  farrisi  sed  ia  similm 


tenoitatem  conterit.  Fundont  autem  oleum  desuper 
simul  cum  fide ,  misericordiam  et  benignitatem 
spondentes.  Thus  aiitem  imponunt,  qoando  diabolo 
abrenuntiantes,  virtutibus  et  bonis  operibos  adfaie- 
rere  promittunt.  Haec  enim,  qoia  Domino  redolent, 
thnris  similitudinem  habent.  Postquam  aotem  hanc 
suee  fidei  oblationem  Domino  catechumeni  obtule- 
rint,  restat  ut  sacerdos  eos  doceat,  et  migora  in- 
telligere  faciat.  Accipiat  ergo  partem  farris  fracti, 
et  olei,  ac  totum  thus,  et  sacrificare  incipiat ;  id 
est,  in  eorum  instructione  incipiat  lai>orare.  Ubi 
advertendum  est,  quod  tantum  partem  farris  fracti 
sacerdotem  accipere  jui>et  lez,  ut  non  omnes  partes 
simul  clare  demonsiret.  Quod  si  sacerdos  non  omnia 
ChristianaB  fidei  sacramenta  eos  edocere  vaieat » 
sufficit  qood  aliquam  eorom  partem  ezponat ;  omnia 
enim  nostre  fidei  arcana  expiicare  190  aut  im- 
possibile  est,  aut  certe  difficile  esse  videtor.  Ideo 
autem  olei,  et  thoris  nihii  minoi  jobet  lex,  quia  in 
misericordiiB  ezercitio,  et  ad  dandom  bonum  ezem- 
plum  totaliter  instrni  possunt.  Quod  autem  cate* 
chumenos  instruere,  et  illis  sacra  dogmata  ezpli- 
care,  notitiamque  Scriptorarum  tradere»  hic  sacri- 
ficare  nominetur,  mirom  non  est,  cum  hoc  agere, 
Deus  tanqoam  sacrificium  sibi  diarum  accipiat  ; 
onde  per  Psalmistam  ait :  c  Sacrificium  laodis  hono- 
rificabit  me  (Psal.  zLiz,  23).  >  Et  Apostolus  :  «  Per 
ipsum  oflferamus  hostiam  laodis  semper  Deo,  id  est 
vitoios  labiorom  confitentium  nomini  eijus.  (Htbr. 
XIII,  15).  » 

CAPUT  m. 
c  Quod  si  hostia  pacificorum  foerit  ejos  oblatio, 
»  et  de  bobus  voluerit  oflferre»  marem,  sive  feminam 
>  immaculata  oflferet  coram  Domino,  ponetqoe  ma- 
•  nos  super  caput  victimse  sue,  qun  immoiabitur 
» in  introito  tabemacuii.  »  Hic  obiter  notandum 
est,  quod  in  primo  sacrificio  sob  specie  vituii»  et 
agni  foit  Christus  immaculatos  ;  deinde  vero  in 
turture  et  columba  fuimus  nos  ipsi  in  sacrificium 
oblati ;  postea  vero  in  simila  et  panibus  figurative 
immolatus  est  Christus ;  modo  denique  nos  ipsi  im- 
molari  jubemur,  ut  scilicet  inteliigamus,  necassar 
rium  esse  muitoties  pati  pro  ChristOy  qoi  pro  nobis 
multoties  passus  est.  Bene  autem  pratens  hiBC 
hostia  pacificorum  dicitur,  qoia  iila  mediante  cum 
Deo  porificamury  iterumqne  conjungimus.  Si  qnis 
ergo  de  bobos  pacificorom  hostiam  oflferre  voloerit 
in  ordine  sacerdotali.  yei  regulari,  sive  mascnius, 
sive  femina  sit,  se  ab  omni  yitio  immaculatnm  co- 
stodiat,  ut  digne  offeratnr.  Quid  enim  per  bovem 
nisi  sacerdotalis,  vei  regularis  ordo  inteiiigitur.  se- 
cundum  illud  Apostoli :  «  Non  aliigabis  os  bovi  tri- 
turanti?  »  (l  Cor.  iz,  7.)  In  quo  certe  ordine  tam 
sancti  yiri  quam  etiam  devotffi  virgines  inteliigitur. 
Ipsae  enim  Deo  dicate  in  ejus  agro  utiquet  aborant. 
Audite  ergo  hoc,  qui  ad  sacros  ordines  acceditis. 
Audite  qui  vos  ipsos  ad  serviendnm  Deo  offertis. 
Si  enim  immacnlati  estis ,  secure  accedita  ;  sin 
aotemi  accedere  non  prssomttis. 


387 


S.  BRUNONMS  KPISCOPI  SlGiNlENSIS. 


388 


super  capat  victimee  vestre,  id  est  reprimite  super-  A 
biam  carnis  vestrse.  Videte  Apostolum  manum  super 
hostiam  suam  apponentem  ;  dicit  enim  :  v  Castigo 
corpus  meum,  et  in  servitutem  redigo  (f  Cor.  ix, 
27).  »  Immolate  eam  in  introitu  tabercaculi,  ut 
scilicet  videant  vos,  qui  in  tabernaculo  sunt,  «  et 
videntes  opera  vestra  bona,  gloriiicent  Patrem  ve- 
strum,  qui  in  coelis  est  (MaUh.  v,  i6).  »  Videant 
cseteri  jejunia  vestra ;  videant  quomodo  immolando 
maceratis  et  afQigitis  carnem  vestram,  quatenus 
exemplnm  accipiant  de  sancta  conversatione  vestra. 
Accedite,  juvenes  devoti,  accedite,  virgines  casUe,  ad 
sanctum  Dei  tabernaculum ;  ibi  enim  vos  exspectant 
filii  Aaron,  ibi  vos  exspectant  prelati  et  saeerdotes 
in  8uum  collegium  vos  recipere  cupientes,  vos  pnri- 
ficare,  vos  consecrare,  vos  offerre  voientes.  ^ 

«  Fundentque  iilii  Aaron  sacerdotis  sanguinem 
D  super  altare  per  circuitoro,  et  offerent  de  hostia 
»  pacificorum  in  oblationem  Domini,  »  etc.  Sangui- 
nem  peccata  significare  manifestum  est,  secundum 
illud  Ezechielis  :  «  Si  non  annuntiaveris  ei  iniqnita- 
tem  suam,  sanguinem  ejus  de  manu  tua  requiram 
[Ezech.  ui,  18).  »  Altare  vero  mens,  et  cor  designat. 
Fnndunt  igitur  sacerdotes  sanguinem  ejus,  qui  ad 
sacerdotalem,  vei  regularem  ordinem  accedere,  et 
inter  boves  compntari  exoptant,  per  circuitum  alta- 
ris,  quando  eos  admonent  ut  peccatorum  suorum 
memores  sint,  et  habeant  ea  in  circuitu  cordis  sui, 
ut  possint  dicere  semper  :  «  Peccatum  meum  contra 
me  est  semper  (Pscd.  l,  5).  »  Deinde  hostie  adipem,  c 
omnemqne  pinguedinem  jubet  Dominus  offerre  et 
adolere ;  quia  sciiicet  pinguedine  caro  superbit,  et 
in  luxuriam,  et  omnem  turpitudinem  ruit;  unde 
alibi  dicitur  :  «  Pinguis  factus  est  dilectus,  et  recal- 
eitravit  (Deui.  xxiii,  15);  »  ideoque  Apostolus  in 
commessationibus,  et  ebrietatibus  nos  prohibet  in- 
veniri.  Idemque  alibi  ait :  f  Carnis  curam  ne  feceri. 
fis  in  desideriis.  Et  nolite  inebriari  vino,  in  quo  est 
iuxuria  (Ephes.  v,  18).  »  Hec  igitur  est  causa,  cur 
maxime  necessarium  est,  ut  corporis  nostri  pin- 
guedo  minuatur,  incendatur  et  destruatur.  Dum 
eoim  jejuniis  caro  atteritur,  pinguescit  anima,  se- 
des  ejus  conspicitur,  fitque  sacrificium  Deo  accepta- 
bile.  Accendatur  ergo  spiritus,  ut  et  earo  vitiorum 
ignibus  frigescat.  Ad  oblationem  autem  istam  ac-  ^ 
cendendam  ligna  colligamus;  id  est  exempla  justo- 
ram  sectemur;  perpendendo  qualiter  vixerint,  qua- 
liter  jejuniis  et  vigiliis  omnem  corporis  pinguedi- 
nem  attenuaverint.  Hsec  antem  ligna,  si  in  cordis 
nostri  altari  accensa  fuerint,  omnem  nocivam  pin- 
guedinem  adolere  facient.  Sequitur  : 

«  Si  agnnm  obtulerint  coram  Domino ,  ponent 
»  mannm  saper  caput  victimse  suse,  quae  immolabi- 
i>  tur  in  vestibulo  tabemaculi  testimonii.  Fnndent- 
t  que  fiiii  Aaron  sanguinem  ejus  per  altaris  circui- 
1  tum,  et  offerent  adipem,  et  caudam  totam  cum 
»  renibus,  et  cstera,  ut  supra.  »  Ritus  antem  in 
immolatione  agni  idem  significat,  quod  superius 
adaotavimus,  et  solum  in  hostioe  differentia  aliquod 


discrimen  reperitur ;  nam  per  bovem,  «doctorem  et 
sacerdotem ;  per  agnum,  hominem  mansuetum  et 
simplicem;  per  capram  vero  peccatorem  inteiligi* 
mus.  Sive  igitur  l>ovem,  sive  agnum,  sive  capram 
aliquis  offerat,  ponat  manum  suam  super  caput  vi- 
ctimee  sus,  coercerat  superbiam  suam,  eam  casti- 
get  et  immolet.  Hoc  autem  juzta  tabernaculum  tan- 
tum,  id  est  juxta  Ecclesiae  statuta  et  leges.  Qui 
enim  ab  Ecclesia  discedet,  nuUum  ei  sacrificium, 
131  nuila  abstinentid,  nulla  camis  maceratio  pro- 
dest :  ideoqne,  omnis  hostia  ad  tabemaculum  duci 
jubetur.  Ergo  filii  Aaron  nos  occidunt,  nostrum  san- 
guinem  fundunt ;  namque  solum  sacerdotes  Ecclesiee 
a  peccatis  nos  ablunnt,  et  pro  nobis  hostias  offerunt. 
Pilius  enim  Aaron,  et  sacerdos  Ecclesise  ille  foit, 
qui  ait  :  «  Mortificate  membra  vestra,  quse  sunt 
super  terram  (Coloss.  iiiy  5);  »  itemque  :  «  Mortui 
estiSy  et  vita  vestra  abscondita  est  cum  Christo  in 
Deo  (ilnd.).  >  Sed  quare  peccata  nostra  super  altare 
fundont,  nisi  ut  igne  consumantur,  semperque  in 
memoria  habeanto^?  quomodo  antem  adipem,  renes 
omnemqne  pinguedinem  sacerdotes  offerant,  superius 
dictum  est.  Cur  denique  caudam  Dominus  jubet 
offerri,  idem  ipse  in  Evangelio  docet,  dicens  :  «  Qui 
perseveravit  osqne  in  finem,  liic  salvus  erit  (Matth. 
XXIV,  13).  » 

c  Omnis  adeps  Domini  erit  jnre  perpetuo,  et  in 
•  generationibus,  et  cunctis  habitacuiis  vestris.  Nec 
»  adipem,  nec  sanguinem  omnino  comedetis.  »  Cum 
enim  sit  adeps  bonus,  et  adeps  malus,  quomodo  om- 
nis  adeps  Domini  erit?  Bonus  enim  adeps  quo  anima 
pinguescit,  et  vires  suscipit,  de  quo  Psalmista  : 
c  Sicut  adipe  et  pinguedine  repleatur  anima  mea 
(Psal.  Lxii,  6)  :  »  maius  adeps  qno  anima  incrassata 
superbit,  de  quo  idem  Psalmista  :  <  Prodiit  ex  adipe 
iniquitas  eorum  (Psat.  lxxii,  2).  »  Omnis  igitur  aJeps 
est  Domino  offerendus ;  bonus  anims  adeps,  ut  san- 
cto  desiderio  inflammetur ;  corporis  vero  maius,  ut 
pcenitentia  destruatur;  sicque  tunc  in  cordis  sartagine 
adeps  animse  Deo  offertor,  cum  peccatoram  con- 
scientia  superna  dilectione  incendatur.  Tunc  vero 
adeps  corporis  Deo  mactatur,  cum  caro  poenitentis 
rigore  deprimitnr,  atque  ita  fit  ut  omnis  adeps  Do- 
mini  sit.  Adeps  deinde  cremari,  et  sanguis  effundi 
jubetur,  ne  uterque  comedatur.  Ad  rationem  tamen 
advertite.  Non  comedatur  sanguis  ,  quia  in  ipso 
peccati  causa  intelligitur.  Snper  altare  autem  offe- 
ratur  adeps,  id  esi  omnis  nociva  pingnedo  in  corde 
contrito  concremetur,  et  destraatur.  Hoc  est  enim, 
quod  ait  :  Adipes,  quibus  pectus  advolvitur,  et 
pinnulse  jecoris  offerentur  super  altare.  Sed  quare 
pinnuln  jecoris?  Jecoris  namque,  id  est  hepatis  pin- 
nuls  sanguinis  coagulati,  et  mortni  siiLilitudinem 
habere  videntur.  Sanguis  igitnr  et  forma  sanguinis 
soper  altare  ponantur,  ut  non  solum  peccatum,  sed 
peccaii  species  omnino  destruatur. 

CAPUT  IV. 

«  Locutus  est  Dominus  ad  Moysen  dicens  :  Loquere 
»  filiis  Israel.  Anima  qno  peccaverit  per  ignorantiam 


EXFOSITIO  IN  LETIVIC. 


390 


lostia,  et  de  uniyersis  maDdatis  Domini,  qu® 
:epit,  ut  non  iierent,  quidpiam  fccerit :  si  sa- 
os,  qui  est  unctus,  peccaverit,  delinquere 
ns  populum,  offeret  pro  peccato  suo  vitulum 
aculatum  Domino,  et  adducet  iilum  ad  ostium 
maculi  testimonii  coram  Domino,  ponetque 
um  super  caput  ejus,  et  immolabit  enm  Do- 
K  Ilauriet  quoque  de  sanguine  vituli,  inferens 
I  in  tabernaculum  testimonii  (252).  •  Sicut 
istinctione  loquitur  lex,  sic  et  nos  cum  distin- 
loqai  debemus ;  ita  ut  prius  de  sacerdote  per 
jitiam  peccante,  et  de  ejus  eipiatione  agamus, 
Lea  de  popolo,  quem  sacerdotis  ignorantia  in 
m  induxit,  sermocinemur.  Anima  igitur  ista, 
cerdos,  qui  per  ignorantiam  peccavit,  populum 
>rem  inducens.  Caipbam  vei  quempiam  alio- 
idseorum  sacerdotum  signiflcat :  nam  contextus 
Caipbse  maxime  adaptantur.  Non  solum  enim 
ccavit,  sed  peccare  fecit,  et  populum  in  sedi- 
iJUum  et  in  Cbristi  interfectionem  inducens, 
ins  :  •  Expedit  vobis,  ut  unus  moriatur  homo 
ipulo,  ne  tota  gens  pereat  (Joan,  xi,  50).  » 
Foannes  mox  addit :  c  Ab  illo  ergo  die  cogita- 
linterficere  enm  (ibid.{ ;  *  sicque  apparet,  quod 
t  sacerdos,  qui  et  peccavit,  et  popuium  delin- 
fecit.  In  eo  autem,  quod  {evangelista  subdit. 
autem  a  semetipso  non  dixit(i6td  )  ;  »  clare 
intelligi  quod  per  ignorantiam  peccavlt.  Pro 
o  autem  sacerdotis,  per  ignorantiam  delin- 
8  offertur  vitulus,  cujus  sanguis  per  pontiiicem 
jr  in  tabernaculum,  de  quo  ait  Apostolus  : 
)rum   enim  animaiium  infertur  sanguis  pro 

0  in  sancta  per  pontitlcem,  horum  corpora 
ntor  extra  castra ;  propter  quod  et  Jesus,  ut 
[icaret  per  suum  sanguinem  populum,  extra 
(ipassus  est(/ie6r.  xiii,  11).  »  Juxta  hancigitur 
)Ii  interpretationem»   totam  hujus  oblationis 

1  de  Christo  in  ara  crucis  immolandointelligere 
lus,  et  ipsius  apostoli  verbis  materiam  susci- 
s;  quod  ipse  reliquit,  vel  breviter  dixit,  latius 

amus. 

tna  ista,  que  per  ignorantiam  peccavit,  Caiphas 
gitur.  Primo  igitur,  inquirendum  est  quomodo 
is  intelligitur,  ubi  dicitur,  quod  offerat  pro 
to  8U0  vitulum  immacnlatum  Domino.  Heec 
verba  videntur  illi  aptari  non  posse  :  non  enim 
Mxato  suo,  sed  ad  peccatum  suum,  ipsius  per- 
ne  Christas  occisus  est ;  neque  Caiphas  tunc 
culatam  vitolum,  sed  hominem  dignum  morte 
&toccidi.  Sed,  cum  Christus  Dominus  pro  Ad» 
o  solvendo  mortuns  sit,  adaequate  peccatum^  ad 
im,  et  ad  omoes  homines  pertinet.  Con- 
uod  pro  peccato  Caiphse  immolatus  sit  Christus, 

Christi  mortem  Caiphse  peccatum  abstulit,  et 
9B   peccatum  intulit  (253) ;  abstulit  originale, 

1S9  actuale.  Immolat  ergo  Christam  Caiphas 

)  Alia  lectio  habet :  in  iabemacuhim  soii- 
;j  Alius  cod.    Casinen.    habet,   CoMtat,  quia 


B 


A  pro  peccato  suo  originali ;  sed  impie  hoc  agens,  in* 
currit  inactuale.  Adducit  antem  illum  ad  ostium,  ta- 
bernaculitestimonii;qaia,  secundum  ejus  consilium, 
ad  judicium  mortis  addactas  est  Christus.  Ponit 
manum  super  caput  ejus  dum  divinitatem  Christi, 
in  quo  Deus  caput  est,  impugnare,  et  celare  conten- 
dit.  Ille  utique  eum  immolat,  affigens  cruci,  dum 
persuasione  et  consilio  eum  occidendum  tradit.  Per 
hoc  autem,  qnod  sanguis  ad  tabernaculum  infertur, 
arbitror  intelligi  qnod,  mortuo  Christo,  ejus  sangnis 
effusns  ipsum  etiam  ccelum  penetravit,  ibiqae  vultui 
Dei  Patris  pro  nobis  astiterit,*  secundum  quod  Paulus 
ait :  c  Non  enim  in  manu  facta  sancta  Jesus  introivit 
exemplaria  verorum,  sed  in  ipsum  ccelum,  ut  appa- 
reat  nnnc  vultui  Dei  pro  nobis  {Hebr.  ix,  12;.  »  In- 
troivit  ergo,  non  ut  vitulorum,  aut  hircorum  sangui- 
nem  spargat,  sed  ut  per  proprium  sanguinem  veniam 
nobis  de  peccatis  obtineat. 

c<  Gumque  intinxerit  digitum  in  sanguine,  asperget 
»  eum  septies  coram  Domino  contra  faciem  san- 
1  ctuarii.  •  Quod  autem  sacerdos,  intincto  sanguine 
digito,  septies  sanguinem  contra  sanctoarium  fun- 
dat,  illud  proprie  docet,  qood  osque  ad  finem  mundi 
in  peccatorum  ablutione  Christi  sanguis  spargatur  : 
quod  enim  septies  fit,  omni  omnino  tempore  fit,  cum 
septem  tantum  diebus  totns  temporis  decursus  termi- 
neiur;  convenienter  ergo  :<epties  Christi  sangois 
spargitur,  qnia  usqne  ad  saeculi  consummationem  a 
sacerdotibns  immolatur.  floc  autem  contra   velum 

Q  sanctuarii,  id  est  coram  ceterni  Patris  prssentia  et 
majestate. 

c  Ponetque  de  eodem  sanguine  super  cornua 
»  altaris  thymiamatis  gratissimi  Domino,  quod  est 
»  in  tabernaculo  testimonii,  omnem  autem  reiiquum 
»  sanguinem  fundet  in  basim  altaris  holocausti  in 
»  introitu  tabernaculi.  »  Duo  heec  certe  altaria  dnos 
populos  reprsesentant ;  non  enim  solum  populus 
gentiles,  qui  tnnc  credere  incipiebat,  Christi  san- 
guine  redemptus  est,  sed  priorem  etiam  populum, 
id  est  Judaicum,  ab  hostili  servitute  liberavit,  ut 
utriasqae  populi  animae  redemptn  testificantur,  cnm 
sic  gratias  solvendo  decantant:  c  Redemisti  nos 
Dens  in  sanguine  tuo  ex  omni  tribn,  populo  et  na- 
tione  (Apoc.  y,   9).  »  Duo  igitur  altaria   sangnis 

D  hostise  tangit,  quia  duos  populos  sanguis  Christi 
redemit. 

u  Adipem  jecoris  cum  renunculis,  sicut  aufertur 
»  de  vitnlo  hostise  pacificorum,  adolebit  snper  altare 
»  holocausti,  etc. »  Quid  hac  vituli  pingaedine,  nisi 
Ghristi  misericordiainnuitur?QaidaItari  holoeausti, 
nisi  cor  hominis  adumbratur  ?  Tunc  igitur  vituli 
adeps  saper  altare  ponitur,  quando  cor  hominis  Dei 
misericordia  et  pietate  imbuitur,  et  ad  ipsius  Ghristi 
exemplum,  in  proximos  efficitur  misericors,  secnn- 
dam  quod  Petrus  ait  :  c  Christus  passus  est  pro 
nobis,  vobis  relinquens  exemplam,   ut  sequamini 

etiam  pro    peceato  Caiph»  immolatus  eai   Chrisiui 
Offert  igiiur  Caiphae  ChrisUim  pro  peeeato  siio,  sed 
quia  impie  hoc  egity  etc. 


39t 


8.  BRUiNON;S  EPJSCOPI  SlGNfENSIS, 


392 


yestigia  ejus  {II  Petr.  ii,  2i);  »  unde  sicut  ia  illius  A  liiB  pro;  consorlibus  tuis  (Pso/.  xliv,  8).  »  Hic  enim 


yisceribus  pietas,  et  misericodia  in  bomines  abun- 
davit,  ita  corda  nostra  isto  adipe  misericordi» 
delibuta  in  proximos  necesse  est  abundare. 

«  Pellem  vero,  et  omnes  carnes  cum  capite,  et, 
9  pedibas,  et  intestinis,  et  fimo,  ei  reliquo  corpore 
»  eiferet  exlra  castra,  incendetque  super  lignorum 
»  struem,  etc.,  quffiin  loco  effusorum  cinerum  cre- 
»  mabuntur.  »  Sola  hic  certe  Apostoli  verba  pro 
ezplicatione  sufficiant,  cum  de  animalibus  agit«  qu» 
exlra  castra  cremantur ;  et  •  Jesus,  inquit,  ut  san- 
ctificaret  per|8uum  sanguinem  populum,  extra  por- 
tam  passus  est.  Exeamus  igitur  ad  eum  extra  castra 
improperium  ejus  portantes  {Hebr.  xui,   12).  »  Ap- 


intincto  digito  cum  sanguine  proprio  intulit  illum  in 
ipsius  coeli  tabernaculum,  quia  ut  Apostolus  ait  : 
•  Per  proprium  sanguinem  introivit  semel  in  sancta. 
ffitema  redemptione  inventa  (fle6r.  ix,  i2).  » 

«  Si  autem  peccaverit  princeps,  et  fecerit  unum 
»  e  pluribus  per  ignorantiam,  quod  Domini  lege 
»  prohibetur,  et  postea  intellexerit  peccatum  suum, 
»  ofieret  hostiam  Domino,  hircum  de  capris  imma- 
»  culatum.  »  Postquam  de  Judfleorum  pontifice,  et 
deeorum  popuio  egimns,  de  Ecclesiae  principibus, 
id  est  episcopis,  et  de  eorum  subditis  exponemua 
aliqua.  Quodenim  isti  etiam  ex  ignorantia  aliquando 
deiinquant,  in  semetipso  Paulus  testiflcatur,  dum  se 


posite  Paulus  hic  loquitur  :   strues  enim  lignorum,  ^  prius  blasphemum  dixit.  Sed,  quia  per  ignorantiam 


et  Christi  improperium  crux  fuit,  in  qua  corpusejus 
crematum  fuit.  Totus  igitur  Yitulus  extra  caslra 
crematur,  quia  tolum  Christi  co  rpus  extra  portam 
patitur.  Hucusque  de  sacerdote  per  ignorantiam 
peccante  dixisse  sufficiat.  Ad  populum  autem  igno- 
rantia  seductum,  et  ad  ejus  expiationis  modum 
transeamus. 

ft  Qnod  si  omnis  turba  Israel  ignoraverit,  et  impe- 
9  ritiam  fecerit  quod  contra  Domini  mandatum  est, 
»  et  postea  intellexerit  peccatum  suum,  offeret  vitu- 
•  lum  pro  peccato,  adducetque  eum  ad  ostium 
»  tabernaculi  testimonii.  £t  ponent  seniores  populi 
»  manum  super  capot  ejus  coram  Domino.  »  In  quo 
popuius,  et  turba  peccaverit,  superius  dictum  est : 


fecit,  se  misericordiam  consecutum  ostendit.  Quia 
et  de  Petro  Ecclesi«e  priiicipe  per  ignorantiam  pec- 
casse,  non  incongrue  affirmatur  ;  nescire  enim 
is  dicitur,  qui  rem,  quam  facere  debet,  totaliter 
obliviscitur.  Atqui  si  Petrus  verbi  magistri  soi,  cum 
negavit,  non  esset  oblitos,  frustra  scriptum  esset 
quodpostea  lecordatus  est ;  ait  enim  evangeliata  : 
tf  Et  recordatus  est  Petrus  verbi  Jesu  quod  dixerat 
{Luc.  XXII,  6f ),  »  etc.  Quot  insuper  Ecclesi»  principes 
qui  non  soium  igooranter,  sed  etiam  scienter  delin- 
quunt?  Hi  autem,  si  se  peccasse  inteliigunt,  hostiam 
Domino  offerre  tenentur.  Tunc  autem  id  intelligere 
dicuntur,  quando  a  peccatis,  qus  ante  commiserant, 
per  poenitentiam   refrenantur.   Offerunt  autem   hi 


nam  eomdem   vitulum,   eadem   intentione,   atque  C  hostiam  Domino,  id  est  hostiam,  sive  hircum  pro 


sacerdos  mactavit,  unde  quidquid  illic  de  sacerdotis 
victima  dicitur,  hic  de  populi  victima  intelligitur. 
Qnod  autem  populus,  sicot  sacerdos,  perignorantiam 
peccaverit,  Petrus  testatur,  dicens  :  c  Et  nnnc  scio, 
fratres,  quod  per  ignorantiam  fectstis,  sicut  et 
patres  vestri  {Aet.  iii,  17).  »  Item  Paulos  ait :  «<  Si 
enim  cognovissent,  nunquam  Dominnm  glorin 
crucifixissent  (I  Cor.  ii,  8).  »  Quod  item  Christi 
tostimonio  probaripotest,  qui  pro  eis  Patrem  orando, 
ait :  «  Pater,  ignosce  illis,  non  enim  sciunt  quid 
facinnt  (luc.  xxiii,  34),  »  (234)  In  eo  autem  quod 
seniores  populi  super  caput  vituli  manum  quoque 
imponnnt,  clare  monstrator,  quod  ipsi  simnl  com 
sacerdotibns  Christi  divinitatem  voiuerunt  abscon- 


peccato  immaculatum  hoc  est  unusquisque  seipsum 
jam  emendatum  offerat  Domino.  De  capris  quidem, 
quia  de  stirpe  Adam,  de  stirpe  peccatrice,  de  stirpe, 
quffi  in  omni  sobole  sua  dicit :  »  In  iniqnitatibus 
conceptus  sum,  et  in  peccatis  concepit  me  mater 
mea  (P$(U.  l,  6).  »  Offert  ergo  se  unusquisque  hir- 
cum  Domino»  dum  peccare  desinit,  et  digne  incipit 
pcsnitere  (255).  Qui  igitur  hircus  propter  peccatum 
nominatur^  ipse  jam  per  poBuitentiam  immaculatus 
exliibetnr. 

(c  Ponetque  manom  suam  super  caput  ejus.  Cum- 
%  qne  mactaverit  eum  in  loco,  ubi  mactari  solet 
»  hoiocaustum  coram  Domino,  qoia  pro  peccato  est, 
»  tinget  sacerdos  digitum  in  sangnine  hostin  pro 


dere;  unde  in  ejus  occisione  nna  cnm  sacerdotibus  d  »  peccato,    tangens    comoa   altaris   hoIocauBii,  et 


numerantor,  Scriptura  dicente :  «  Principes  sacer- 
dotnm,  et  seniores  populi  consilium  fecerunt,  nt 
Jesnm  dolo  tenerent,  et  occiderent  {Matth.  xxvi, 
4).  »  Circa  vero  in  quod  1S3  dicitur,  quod  orante 
sacerdote  pro  eis,  et  aspergente  vituli  sanguinem 
contra  velum  templi  coram  Domino,  eorom  dilectom 
mundetur ;  advertendum  est  non  de  illo  sacerdote 
esse  intelligendum,  de  quo  supra  dictum  est,  qui  per 
ignorantiam  peccaverit,  sed  de  illo,  de  qno  Psalmista 
ait :  ft  Propterea  unxit  te  Deus  Deus  tuos  oleo  Isti- 

(254)  «  Etiam  in  ipso  infideli  populo  et  sunt,  et 
fuerunt  multi,  pro  quibus,  ut  a  suo  errore  conver- 
tantor  et  salventor,  Dominos  misericorditer  oravit, 
et  qood  ormvit,  efoeaciler  obtinait,  et  perfecit.  »  S. 


»  reliquum  fundens  ad  basim  ejus.  »  Manus  autem 
impositio,  et  sangoinis  linitio  super  cornua  altaris 
quid  demonstrent,  jam  superius  dictum  est.  Puto 
itaque,  quod  offerre  hircom  mactando,  idem  signi- 
ficet,  ac  seipsum  afQigere  pcBuitendo :  qui  enim  in 
corde  affiigitur,  bene  se  coram  Deo  mactare  dicitur; 
1  homo  »  si  quidem,  ut ,  ait  Scriptura,  «  videt  in 
facie,  Deos  antem  intoetur  cor  (I  Reg.  xvi,  7).  » 
Vocat  hic  Dominus  sacerdotem,  qoem  soperius  prin- 
cipem  dixerat,  ut  de  quo  principe  ioquatur,  osten- 

Remig.  Lugdun.  de  tribus  epist.  lib.  xix. 

(255)  Lectio  alterius  cod.  Casinen.  Offert  vero  te 
ipium  DominOf  qui  peecare  de$mUt  et  digne  incipit 
pcenUere. 


EXPOSITIO  IN  LETIViC. 


394 


I.  Quod  autem  sanguinem  fundit»  et  cum  A  »  testisque  faerit,  quod  aut  ipse  vidit,  aut  conscius 


altare  intingit,  illud  datur  intelligi,  quod 
um  expellit  et  peccati  memoriam  in  corde 
secundum  id  quod  legimus  :  «  Et  peccatum 
^ntra  me  est  semper  (Psal,  i,  3).  »  De  pin- 

autem  crematione  jam  superius  explica- 

ibitque  pro  eo  sacerdos,  et  dimittetur  ei.  • 
icerdos  pro  principe,  rogat  sacerdos  pro  se- 
)ntrarium  certe  videtur,  quod  idem  sit 
et  princeps,  cum  princeps  regimen  faciat 
ore,  sacerdos  vero  cum  clementia  exerceat 
rdiam.  Unde  unus  quodammodo  violenter 
alius  vero  misericorditer  interpellat;  et 
Q  uno  principe,  eodemque  sacerdote  recte 
int,  quandoquidem  de  eo,  in  quo  foris  per 
excessit,  intus  per  dolorem  ingemiscit.  Tunc 
cipe  orat  sacerdos;  cum  pro  his,  in  quibus 
eecipiendo  deliquit,  intus  sacriiicando  inge- 

»d  si  peccaverit  anima  per  ignorantiam  de 
3  terrse,  ut  faciat  quidquam  ex  iis,  quae  lege 
li  prohibentur,  atque  delinquat,  et  ignora- 
peccatum  suum,  offerat  capram  immacuia- 
3onatque  manum  super  caput  hostise,  >  etc. 
ma  de  populo  terrse,  quse  per  ignorantiam 
unumquemque  subditorum  repreesentat, 
im  clare  ostenditur  quam  rectus  ordo  in 
is  tradendis  observetur.,Nam  cum  de  veteri 


B 


»  est  :  nisi  indicaverit,  portabit  iniquitatem  suam.  » 
Gontra  hoc  legis  mandatum  Judceos  peccasse,  notum 
est,  qui  jurantis  vocem  toties  audiendo  occultarunt. 
Quam  enim  hic  jurantis  vocem  intelligimus?  nisi 
iilam,  quam  ipsi  et  nos  de  Christo  Domino  saepius 
audivimus  :  «  Jnravit  Dominus,  et  non  poenitebit 
eum  :  tu  es  sacerdos  in  fleternum  secundum  ordinem 
Melchisedech  {Psal,  cix,  5).  »  Hanc  vocem  ssepius 
auditam  ab  eis,  non  solum  non  propalanmt,  sed 
occultare  curaverunt.  Quia  ergo  Christi  regnum  et 
sacerdotiam  non  preedicarunt,  ipsi  iniquitatem  por- 
tabont.  Nec  autem  solum  hoc  in  Judaeos  pntemus 
dictum,  sed  et  dixisse  de  omnibus  verbis  Domini, 
hoc  prsceptum  necesse  est,  intelligatur.  Nam  omne 
quod  ipse  dixit  juramentnm  esse  conspicitur;  siqui- 
dem  firmum  semper  et  stabile  reperitar,  secundam 
quod  ipse  dixit :  c  Coelum  et  terra  transibunt,  verba 
autem  mea  non  transibunt  {Matth.  xxiv,  35).  »  Qai- 
cunque  igitur  Dei  voluntatem  scit  vel  audit,  et  non 
facit,  vapulabit  multis.  Nemo  enim  melius  judicat 
et   preedicat  [quod  scit  aut  aadit,  quam    qui   illud 
exercet  quod  Dominns  affirmando  mandavit.  Melius 
enim  aliquid  agendo   suadetur,  quam  praedicando 
judicatur.  «  Si  non  dimiseritis,  dicit  Dominus,  pec- 
cata  hominibus   adversum  vos,    nec    Pater  vester 
coelestis   dimittet  vobis  peccata  yesir^ '{Matih,  vi, 
15).  »  Hoe  certe  juramentum  est  quod  illi  soii  bene 
intelligere  praedicant,  qai  in  se  peccantibus  peccata 


,  id  est  de  Judseorom  populo  egit,  prios  de  q  condonant. 


9,  et  postea  de  populo  tractavit;  quando  vero 
e  Ecclesise  ministris  agitnr,  idem  rectus  ordo 
observatur.  Postquam  enim  de  principe,  seu 
0  sanctiiicando  agitur,  ad  subditorum  expia- 
convenienter  transitur.  Hsc  igitor  anima  de 
terrse,  sive  sobditus  quisque  frequenter  per 
itiam  peccat;  quia  facile  bonum  ab  homine 
.ur,  et  pro  bono  maium  eiigitor.  Capram  vero 
»  peccato  suo  offerre  jubetur,  quod  tunc  fit, 
propriam  carnem  per  rigidam  poenitentiam 
t,  cui  ideo  fortassis  peenitendi  modus  clare 
tor;  determinatum  autem  ejus  tempns  non 
ir,  ut  tandiu  poenitere  intelligat,  quandiu 
lem  a  corde  134  non  separat.  Qui  autem. 


a  Anima,  quse  tetigerit  aliquid  immundum,  sive 
qnod  occisum  a  bestia  est,  aut  per  se  mortnum, 
»  vel  quodiibet  aiiod  reptile,  et  oblita  fuerit  im- 
» munditiffi  sase,  rea  est,  et  deliquit.  »  A  tribui 
immunditiam  provenire  docet  hic  locus;  a  bestia 
scilicet  occisi,  aut  per  se  mortoi,  et  a  reptilium 
contacto.  Ex  quo  certe  exempio  animee  nostrie  mun- 
ditise  necesse  est  ut  sumamos  documentum.  Per 
iilom  igitur,  qoi  a  bestiis  occiditur,  quisquis  ab  hse- 
reticis  deceptus  est,  jure  optimo  intelligitur.  Unde 
fideles  ab  hsereticis  liberari  Psalmista  exposcit,  cum 
ait  :  «  Ne  tradas  bestiis  animas  confitentes  tibi 
{Psal.  Lxxix,  49).  »  Ille  vero  per  seipsum  necatur, 
qui  in  aliquam  hseresim  vel  grande  peccatum  pro- 


grave  sit  per  ignorantiam  delinquere,  scire  *^  pria  voluntate  prsecipitator.  Per  reptile  vero,  quod 

toto  pectore  terra  prostemitor,  et  ad  superna  nun- 
qoam  erigitur,  ille  procul  dubio  significatur,  qoi 
toto  animi  conato  terrena  desiderat,  neqoe  coelestia 
aliquando  considerat.  Toties  igitur  anima  in  mortis 
periculum  injicitur,  quoties  hsereticorum  consortio 
copulatur;  toties  in  immunditiam  incurrit,  qaoties 
se  com  istis  peccatoribus  conjungit;  nam  qui  tangit 
picem  inqdinabitur  ab  illa.  Hic  tales  homines  tan- 
gere,  nihil  aliud  innuit,  quam  ot  eis  credere,  cum 
eis  communicare  eorumque  facla  imitari  significet. 
«  Et  si  tetigerit  quidpiam  de  immunditia  hominis. 


at,  canones  sopra  positos  attente  consideret, 
poena,  quam  sibi  in  illis  inflictam  invenerit, 
gravitatem  statim  percipiet.  Coi  enim  manus 
hostiam  tenere,  id  est  carnis  superbiam  poe- 
Bi  reprimere,  et  circa  cordis  altare  sanguinem 
B,  id  est  cor  suum  continua  peccatorum  me- 
informare,  omnemque  pinguedinem  cremare 
itur,  non  mediocris  quidem  poenitentia  injun- 

CAPUT  V. 
peccaverit  anima,  et  audieritvocemjurantis. 


)  Idem  cod.  Casin.  su|)racit.  Quem  enim  iuperius  prineipem  dixerai,  nunc  saeerdoiem  appellatf  ut  de  quo 
pe  laquatur,  aperiius  intelligatur. 

Patrou  GLXIV3  13 


395 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


396   U 


» juxta  omnem  impuritatem  qna  pollai  solet,  obli- 
»  taqae  cognoverit  postea,  subjacebit  delicto.  i»  Post- 
qaam  de  bsereticorum  consortio  actum  est,  de  eorum 
dogmatibus  sermo  inseritur.  Homo  enim  per  im- 
munditiam  pollatus  illum  certe  significat  qui  jam 
est  hsereHcus  constitutus.  flujas  igitur  doctrina 
immunditia  est,  et  poilatio,  quffi  tunc  quasi  semen 
male  infunditur,  quando  ex  ejus  communicatione 
alius  hsereticas  constituitur. 

€  Anima,  qaes  juraverit  et  protulerit  labiis  suis, 
)»  ut  vel  male  quid  faceret  vel  bene,  et  idipsum 
9  juramento  et  sermone  firmaverit,  oblitaqae  intel- 
)>  lexerit  delictam  suum,  agat  pcenitentiam  pro  pec- 
)>  to  suo,  et  offerat  de  gregibus  agnam  sive  capram, 
)>  orabitque  pro  ea  sacerdos  et  pro  peccato  ejus.  )> 
Qaid  hoc  loco  significat  jurare,  quod  male  faciet, 
nisi  quod  quis  carnem  suam  pcenitentia  affligere  et 
jejaniis  macerare  Deo  promittat?  Qais  autem  bene 
facere  jurat,  nisi  qui  Dei  mandata  observare  se 
obligat,  jaxta  illud  Psalmistee  :  c  Juravi  et  sUtui 
custodire  judicia  justitise  tuse  {Psal.  cxviii,  i06},  » 
Unde  ilie  juramenti  quod  fecit  oblivisci  dicitur,  qui 
id  quod  Deo  promisit  non  operatur.  Iste  igitur,  qui 
non  exercendo  quod  vovit,  se  ostendit  oblitum, 
agendo  poenitentiam  se  prsbeat  recordatam.  Quam 
autem  poenitentiam  faciet,  littera  textus  insinuat, 
cum  ait  :  (('OfTerat  agnam,  »  etc.  Nam  agnam  imma- 
culatam  Domino  offert,  qui  se  ab  omni  peccatorum 
malitia  illeesum  custodit.  Ut  igitur  anima  se  agnnm 
simplicem  reddat,  ab  omni  peccaminosa  occasione 
prorsus  se  abstineat,  non  modicam  faciet  poeniten- 
tiam. 

c  Sin  autem  non  potuerit  offerre  pecos,  offerat 
»  duas  turtures,  vel  duos  pullos  columbarum  Do- 
»  mino,  unam  pro  peccato,  et  alteram  in  holo- 
»  caastum,  dabitqae  eas  sacerdoti,  qoi  primum 
»  offerens  pro  peccato  retorquebit  caput  ejus, 
» etc.  »  Ecce  ex  iegis  tenore  pauperibas  pro- 
videtur,  et  spiritualis  intelligentia  non  rau- 
tatur.  135  Ideo  enim  secundum  litteram,  pro 
agna,  vel  capra,  turtur,  et  columba  apponitur,  nt  in 
pauperibus  iramolationis  decretum  omniroode  ob- 
servetar.  Ita  tamen  secundam  spiritualem  intelli- 
gentiam  eadem  commutatio  agitur,  ut  idem  per 
turturem  et  columbam,  atque  per  agnam  et  capram 
intelligatar.  Quid  enini  per  turturem  continuo  ge- 
mentem,  nisi  caro  aftlicta  intelligatur?  Quid  enim 
per  simplicem  columbam,  nisi  agnae  innocentia 
designatur?  Pro  capra  igitur  turturem,  et  pro  agna 
columbam  offert,  qui  poeaitentia  carnem  afDigit, 
et  spiritum  ab  omni  dolo  immaculatum  custodit. 
Unde  jam  patet  quod  in  hac  commutatione  paupe- 
rum  inopiffi  subvenitur,  et  ritus  sacrificii  non  muta- 
tur.  Ideo  aatem  hse  aves,  per  quas  caro  et  spiritus 
designantur,  sacerdoti  tradi  jubentur,  ut  inde  poeni- 
tens  addiscat,  quod  se  totum  arbitrio  sacerdotis 
committat.  Tunc  autem  sacerdos  turturem  pro  pec- 
cato  offert,  quando  camis  afflictionem  ante  Dei  con- 
spectum  orando  proponit. 


A  tt  Retorquebit  caput  ejus  ad  pennulas ;  ita  ut  collo 
»  hsreat,  et  non  penitus  abraiEpatur.  Et  asperget 
»  de  sanguine  ejus  parietem  altaris.  »  Tunc  sacer- 
dos  caput  avis  ad  pennulas  retorquet,  quando  poe- 
nitentem  demisso  capite  incedere,  de  peccatis  eru- 
bescere,  et  nequaqaam  superbire  suadet.  In  eo 
vero,  quod  caput  vi  a  coelo  non  abstrahi,  sed  ibi 
inhffirere  prfficipitar;  illud,  ut  puto,  significatur 
quod  animi  scilicet  snbmissio,  quam  unusquisque 
deinceps  habere  debet,  potius  voluntaria  quam 
violenta  videatur.  Hajus  deniqae  primffi  avis  san- 
gaine  tanc  altare  imbuitur,  cum  poenitentis  cor 
peccatorum  memoria  tribalalar.  «  Alteram  vero 
»  adolebit  in  holocaustam.  »  Tunc  alteram  avem  sa- 

n  cerdos  in  holocaustam  adolet,  cum  sais  verbis  et 
monitis  poenitentis  animum  in  Dei  amorem  totum 
incendit. 

•  Quod  si  non  quiverit  manus  ejus  duos  offerre 
»  turtures,  aut  duos  pullos  colambarum,  offeret 
9  pro   peccato  sao   similffi  partem  ephi  decimam, 

•  nec  roittet  in  eam  oleum,  nec  thuris  aliquid  im- 

•  ponet,  quia  pro  peccato  est,  tradetqne  eam  sacer- 
»  doti.  qui  plenum  ex  ea  pogillum  hauriens,  cre- 
»  mabit  super  altare  in  monumentum  ejus,  qui  ob- 
»  tulerit,  rogans  pro  illo,  et  expians;  reliquam  vero 
»  partem  ipse  habebit  in  munere.  »  Ecce  iterum 
pauperum  inopiffi  impensius  intenditur,  et  ritns  sa- 
crificii  non  mutatur.  Idem  enim  per  similam,  quod 
per  capram  et  turturem  signiticatur.  Illud  antem, 

C  quod  sjmilffi  ephi  pars  decima  offerri  prfficipitur  ad 
locum  Evangelii  spectare  videtur,  in  quo  nnius  ex 
decem  drachmis  deperditffi  inventione  malier  illa 
Iffitatur,  per  quam  mater  Ecclesia  intelligitnr.  Tunc 
enim  unam  ex  decem  drachmis  Ecclesia  perdit, 
quando  aliqais  ex  fidelibus  peccatum  committit, 
tunc  antem  se  invenisse  Iffi.tatnr,  qaando  qui  pecca- 
vit  coram  sacerdote  contrito  corde  presentatur. 
Qui  igitur  per  peccatum  vas  perditum,  secnndum 
Psalmistam,  ex  drachma  efficitur,  in  drachmam  in- 
ventam  per  cordis  contritionem  ex  vase  deperdito 
instauratur.  •  Non  mittet  in  eam  oleum,  neque 
»  thuris  aliquid  imponet,  quia  pro  peccato  est,  »  etc. 
Ille  sine  oleo  similam  pro  peccato  offert,  qni  camem 

Q  saam,  quam  poeniteutia  macerat,  ab  omni  prorsus 
oblectamento  alienat.  Thus  item  non  imponit,  qui 
eam  ab  omni  suavitate  sejungit;  ita  potius  videatur 
ex  verberibus  putrida,  quam  unguentis  optimis  deli- 
buta;  sine  oleo  namque,  sine  tbure  similam  pro 
peccato  obtulit,  qui  de  propria  poenitentia  dixit  : 
«  Patruerunt  et  corruptffi  sunt  cicatrices  meffi  a 
facie  insipientiffi  meffi  (PsaL  xxxvii,  6).  »  —  «  Tradat- 
que  eam  sacerdoti,  »  etc.  Tunc  poenitens  sacerdoti 
similam  tradit,  cum  se  totum  ejus  ditioni  committit, 
cujus  similffi  partem  tunc  super  altare  sacerdos  in- 
cendit,  quando  poenitentis  afflictionem  Deo  suis 
precibus  offert.  Tunc  autem  sibi  partem  reservat, 
quando  pro  eo  maceratur  et  affligitor  jejuniis.  Bene 
antem  sacerdos  pro  munere  maximo  habere  debet, 
quod   propria   poenitentia  peccatorem  sublevet,  ne 


EXPOSITIO  IN  LETIVIC. 


398 


Pharisseus  illud  de  se  audiat,  quod  onera  A  «  Templum  Dei  saDCtum  est,   quod  estis  vos  (/  Cor, 


liis  super  homeros  impouat ;  ipse  vero  illa 
)a  moveat;  cum  enim  peccata  populi  oome- 
^itur,  ad  illorum  solutionis  partem  saltem 
g;itur. 

na,  si  praevaricans  cffiremonias  per  errorem, 
qufft  sunt  Domino  sanctiilcata,  peccaverit, 
.  pro  delicto  sno  arietem  immaculatiim  de 
us,  qui  emi  potest  duobus  siclis ,  juxta 
s  sanctuarii  :  ipsumque  quod  intulit  damni, 
et,  et  quintam  partem  ponet  supra,  tra- 
acerdoti,  qui  rogabit  pro  eo,  offerens  arie- 
!t  dimittetur  ei.  »  De  sacrilegis  hominibus 
te  agere  videtur,  cajus  crimen  pro   capitali 


III,  i7).  •  Si  igitur  nos  ipsi  templum  Dei  sumus, 
intra  nosmetipsos  ad  holocaustum  inflammandum 
idoneum  altare  et  sacerdotem  queeramus.  Altare 
ergo  cor  humanum  esse,  et  intellectum  sacerdotem 
non  incongrue  intelligimus ;  unde  ille  intellectus 
tanquam  sacerdos  tunica  hjacinthina  induitur,  qni 
totum  quod  intelligit,  desursum  accepisse  fatetur, 
secundum  illud  :  a  Omnis  sapientia  a  Deo  est  (Eccli' 
I,  i).  »  Qui  si  sincerus  et  castus  reperitur,  tunc  fe- 
minalibus  lineis  indui  perhibetnr,  in  quibus  castita- 
tis  observantia  innuitur  et  legis  custodia  designatur. 
Altare  continuo  existit,  amoris  et  charitatis  ignem 
in  eo  semper  accendit,   quo  igne  divinas  Scripturas 


bus  repatatur;quibus  sirestitutio  pro  pcena  j^  investigando  et  in  illis  divina  mandata  cognoscendo. 


ur,  et  pars  quinta  insuper  persolvi  jubetury 
lenut  decet,  puniri  videntur.  Intersacrilegos 
Ile  gravins  peccat,  qui  divina  mjsteria  irre- 
'  evacuat ;  unde  capitale  hoc  crimen  fugere 
is  admonet,  cum  sic  nos  exhortando  persua- 
lortamur  vos,  ne  in  vacuum  gratiam  Dei  re- 
{II  Cor,  VI,  i),  >  Hinc  illa  anima,  in  iis,  qnse 

sunt  consecrata,  peccare  videtur,  per  quam 
egra  sacramentis  non  adhibetor;  dum  enimy 
m  quod  potest,  gratiam  non  acquirit  ab  iliis^ 
m  certe  sacrilegium  committit.  Hic  autem 

immaculatum  offerre  prcecipitur,  ut  non 
2unque,  sed  qui  duobus  siclis  comparetnr. 
item  sane  intelligitur  ille  ipse,  qui  ante  sa- 


gratiarum  et  confessionis  gratissimum  illi  holocau- 
stnm  inflammat,  per  quod  illum  valde  mitigat  et 
delectatur.  Hoc  autem  holocaustum  ideo  tota  nocte 
inilammari  prsecipitur,  ut  per  totum  vitae  tempus  id 
faciendum  esse  intelligatur.  Ignis  autem  iste  ex 
eodem  altari  esse  ideo  dicitnr,  ut  amor  iste,  quo 
cor  nostnim  incenditur,  in  corde  generari  et  ab  eo 
procedere  intelligatnr. 

«  Tolletqne  sacerdos  cineres,  qnos  vorax  ignis 
»  ezcussit,  et  ponet  juxta  altare,  »  etc.  Audis  qnod 
vorax  ignis  holocaustum  incendit  et  in  cineres  to- 
tum  convertit.  Amor  discendi  Dei  mirabilia  et  veri- 
tatem  investigandi.  profunda  Scripturarum  mjsteria 
quodammodo  vincit  et  ad  intelligentiee  facilitatem 


dicitur,  qui,  ubi  primum  per  poeniteutiam  G  perducit.    Hoc  est   enim    holocaustum   incendere  , 


re  recedit,  immaculati  arietis  personam  sta- 
umit.  Emitur  autem  siclis  duobus ;  dum  duo- 
tamentorum  praeceptis  informatus  1311  effi- 
i  enim  adhuc  utrique  Testamento,  et  eorum 
ilenam  fidem  non  adhibet,  immaculati  arietis 

non  accipit.  Ille  qnidem  duobus  tantum 
nctnarii  ponderis  emitur,  qui  a  duorum  Tes- 
)rum   verbis  instrnitur,    et  ab   errore  suo 

vindicatur.  Tunc  antem  qnod  intulit  damni 
ersolvit,  cum  pro  commissis  peccatis  poeni- 

subit.  (Hiintam  deuiqne  partem  insuper  ad- 
1  nullo  ex  quinqne  sensibus  peccat. 

CAPUT  VI. 


quod  sanctarum  Scripturarum  mysteria  penetrare. 
Hoc  igitur  cineres  tollit  sacerdos  et  jnzta  altare 
ponit,  quando  quidquid  intellectus  investigando 
discernere  et  intelligere  valet,  hoc  totum  cordi  et 
memorisB  tradit.  Postea  vero  spoliatus  prioribns 
vestimentis,  aliisque  indutns,  effert  cineres  eztra 
castra  et  in  loco  mondissimo  usque  ad  favillam 
consnmi  facit.  Diligenter  attende  quod  dicitur  : 
Valt  sacerdotem  egredi  extra  castra ;  valt  cineres 
holocausti  foras  efferri  :  sed  ad  quid,  nisi  ut  eos 
iterum  possit  incendere?  Aliis  igitnr  vestimentis 
induitur,  cum  ad  hoc  agendum  prseparatur.  Sed  qu» 
sunt  haec  vestimenta,  sine  quibus  inteilectnalis  sa- 
cerdos  cineres  foras  non  potest  ferre  ?  Ego  quidem 
satasque  est  Dominns  ad  Mojsen,  dicens  :  d  has  vestes  litteras,   sermones  et  voces   esse  puto, 


ipe  Aaron,  et  filiis  ejus.  Heec  est  lex  holocau- 

cremabitur  in  altari  tota  nocte  usque  mane ; 

ez  eodem   altari  erit.  Vestietnr  tunica  sa- 

8  et   feminalibus  lineis  :  toUeique  cineres, 

voraz  ignis  excnssit,  et  ponens  jnxta  altare, 

d>itar  prioribus  vestimentis,  indutusque  aliis 

it  eos   extra  castra,   et  in  loco  mnndissimo 

B  ad  favillam  consumi  faciet.  Ig^s  antem  in 

semper  ardebit,   quem  nutriet  sacerdos , 

siens  ligna  mane  per  singulos  dies,  et  impo- 

liolocaasto  desuper  adolebit  adipes  pacifico- 

»  Ut  qas  de  holocaasti  ritu  hic  proponun- 

imoqaoqae  nostram  spiritualiter  intelligan- 

id  Apottoli  necesse  est  recordemari  dicentis  : 


quibus  nisi  induatnr,  nec  foras  egredi,  nec  quid- 
quam  intelligere  posse  videtur.  Quis  enim  unqoam 
ihtelligeret,  quid  intellectus  intas  ageret,  nisi  ipse 
voce  indutus,  extra  per  linguam  et  coUocutionem  se 
dnceret  ?  Sic  ergo  sacerdos  indntus  fert  cineres 
eztra  castra,  cineres,  inqnam,  quia  si  adhuc  inta- 
ctam  et  nondum  meditatam  Scriptnram  foras  effer- 
ret,  fortassis  qnid  diceret  non  haberet.  Iterum 
autem  delatos  cineres  foras  incendit,  dum  mjsteria 
Dei,  quae  intus  penetravit,  verbis  ezponit,  hoc  au- 
tem  in  loco  mandissimo,  id  est  in  jnstorum  homi- 
num  congregatione.  Scriptum  est  enim  :  «  Nolite 
sanctam  dare  canibas»  neque  spargere  margaritas 
ante  porcos  {Maiih.  vn,  6).  »  Usqae  ad  favillam 


399 


S.  BRUNONIS  EPISCOPl  SIGNIENSIS. 


400 


antem  sacerdos  iste  holocausti  cineres  coasumit, 
qaando  usque  ad  plenam  intelligentiam  sanctarom 
Scripturarum  difficultates  explanat.  Ignis  vero  iste, 
qui  nanquam  deficit  in  altari,  sed  perpetuo  ardere 
convenit,  intermissse  diiectionis  in  corde  fidelium 
ardorem  imponit  :  si  enim  hic  ignis  ab  intellectu 
abfuerit,  omne  prorsus  sacerdotis  officium  inutile 
erit.  In  hoc  ergo  sacerdos  diligenter  studeat  ut 
amoris  ignem  continuo  nutriat,  et  per  singulos  dies 
ligna  subjiciat;  recordetur  scilicet  Dei  misericordiaB, 
recordetur  qoid  fecerit  et  quid  diligenlibus  se 
preebere  promiserit.  His  enim  et  similibus  lignis 
de  sanctarum  Scripturarum  silva  collectis  ignis  iste 
succenditur,  et  in  Dei  dilectionem  maxime  inflam- 
matur.  Super  hunc  igitur  ignem,  o  sacerdos,  pone 
holocaustum,  ut  immoles  Deo  sacriiicium  laudis; 
hic  est  enim  adeps  pacificorum,  cujus  pinguedine 
Deum  demulces.  Iste  est  ignis  perpetuus,  qui  nun- 
quam  deiiciet  in  aitare,  quia  c  aquse  multse  non 
possunt  exstinguere  charitatem  (Cant.  viii,  7).  p 

c<  Hsec  est  lex  sacrificii,  et  libamentorum  ,  quse 
»  offerent  filii  Aaron  coram  Domino,  et  coram  altari. 
»  Tollet  sacerdos  pugillum  similse,  139  quee  con- 
9  spersa  est  oleo,  et  totum  thus,  quod  super  similam 
»  positum  est,  adolebitilludinaltari,inmonumentum 
»  odoris  suavissimi  Domino.  Reliquampartem  simi- 
»  Ise  comedet  Aaron  cum  filiis  suis,  absque  fer- 
»  mento,  et  comedet  eam  in  loco  sancto  tabernaculi.» 
Inter  sacrificium  et  libamen  nuUa  qusrenda  est 
distinctio,  cum  una  utrique  eademque  sit  significa- 
tio.  Nam,  cnm  antiquitus  sacrificia  iierent  ex  simila, 
statim  libamina  erant  Deo  gratissima.  Per  fiilios 
autem  Aaron,  quibus  hsec  de  libaminibus  injungun- 
tur,  bene  Ecclesise  episcopi  et  sacerdotes  designan- 
tur,  qui  ideo  coram  Domino  libamina  haec  offerre 
dicuntur,  quia  in  Dei  prsesentia  semper  existunt,  el 
interna  ejus  illustratione  illuminantur.  Quid  autem 
sit  per  similam,  per  thus  et  per  oleum  significatum, 
jam  capite  superiore  manet  expositum.  Ideo  autem 
non  totam  similam,  sed  plenum  pogillum  sacerdos 
immolare  jobetur ,  ut  divinorum  secretorom  ea 
tantummodo  populo  pnedicando  revelet,  quse  ejus 
intelligentifle  sufdcere  posse  cognoscet :  reliqnam 
vero  Aaron,  et  iilii  ejus  comedere  praecipiuntur  ;  id 
est  illi  soli,  qui  in  sacris  voluminibns  semper  stu- 
dendo  exercitantur.  Absque  fermento  autem  illam 
comedere,  quid  aliud  est,  nisi  mysteria  haec  sine 
pravitatis  errore  et  percipere  et  docere.  Hoc  autem 
non  ubicunque,  sed  in  loco  sanctuarii  tabernaculi 
comedere  jubentur,  id  est  in  loco  secreto,  nbi  ab 
incapacibus  non  audiantur;  quod  quidem  tunc  sacer- 
dotes  faciunt,  quando  inter  se  solos  de  legis  doctrina 
et  pra^ceptis  disputant.  Ipsi  enim  sunt  sanctuaria  et 
Dei  tabernacula,  in  quibus  hsec  omnia  bene  manent 
occulta;  et  quia  etiam  pars  hujus  similse  ad  fidei  sa- 
cramentum  pertinere  videtur,  ideo  tota  sine  fermen- 
to  et  corruptione  comedi  prsecipitur,  ne  forte  cum 
quis  incaute  comedit,  in  locnm  aliquem  incidat, 
quem  si  anima  prave  intelligat,  erroris  periculo  se 


A  exponat ;  unde  bene  subditur  in  contextu  :  «  Mares 
»  tantum  stirpis  Aaron  comedent  illud  :  »  nam  ma- 
res  hic  sapientiores  et  fortiores  inteliiguntur ,  a 
quibus  Dei  mandata  melius  percipinntur,  et  religio- 
sius  observantur,  istis  enim  tantum  discutere  et 
scire  licet,  quse  reliquis  audire  non  permittitur. 
Deinde  sequitur  :  «  Omnis  qni  tetigerit  illa,  sancti 
»  ficabitur. »  Firmiter  namque  taogit,  qui  qnae  fide- 
liter  credit,  opere  exercet  ;  credere  enim  tantum 
videre  est ;  agere  vero  quod  creditur,  tangere  est. 
Sequitur  : 

«  Locutus  est  Dominus  ad  Mojsen,  dicens  :  Hsec 
»  est  oblatia  Aaron  et  filiorum  ejus,  qnam  oflferre 
»  debent  Domino  in  die  unctionis  suse.  Decimam 

Q  »  partem  ephi  offerent  similse  in  sacrificio  sempi- 
•  terno,  medium  ejus  mane,  et  medium  vespere,  qus 
»  in  sartagine  oleo  conspersa  frigetor.  »  Si  enim  per 
Aaron  et  filios  ejus,  episcopos  et  sacerdotes  intelli- 
gimus,  utique  ad  episcopos  et  sacerdotes  hsec  obla- 
tio  pertinere  videtur.  Hanc  autem  offerre  debeot  in 
die  unctionis  suee,  id  est  omni  tempore  vit®  sus; 
unde  et  in  sacrificio  sempiterno  offerri  praecipitur. 
Non  enim  in  sempiternum  offertnr,  quod  uno  tantum 
die  offertur,  nisi  ipse  unus  dies  sempiternus  intelli- 
gatur.  Non  igitur  uno,  sed  omni  die  episcopus  et 
sacerdos  inungi  et  sanctificari,  et  seipso  melior  fieri 
debet.  Offerunt  similae  decimam  partem  ephi.  Quid 
enim  per  similam,  nisi  s^cerdotis  carnem  intelligi- 
mus  ?  Quse  dum  cumpunctionis  mola  teritnr,  et  affii- 

C  gitur,  suo  bono  exemplo,  quasi  quodam  cibo  cste- 
ros  nutrit.  Qui  autem  partem  decimam  offert,  se- 
ipsum  penitus  offert,  quia  omnis  homo  decima  est. 
Unde  et  drachma  decima  in  Evangelio  appellator. 
De  Levi  quoqae  Apostolus  ait  :  «  Qui  decimas  acci- 
pit,  decimatus  est  (Hebr.  yii,  9).  «  Merito  igitur  filii 
Aaron  decimse  vocantur.  Sed  quia  mane  et  vespere 
diem  et  noctem  significant,  medium  sn«e  oblationis 
mane  et  medium  vespere  sacerdos  offerre  debet;  nt 
die  ac  nocte  et  omni  tempore  ab  hac  immolatione 
non  desistat.  De  qua  adhuc  subditur  :  «  Qu«e  in 
»  sartagine  oleo  conspersa  frigitur.  >  Qualiter  autem 
in  cordis  sartagine  haec  oblatio  supernse  unctionis 
oleo  conspersa  frigitur,  illi  soli  intelligunt,  qui  eam 

j)  offerre  consueverunt.  Postquam  autem  hsec  frixnra 
igne  spiritus  ferventius  incalescere  incipit,  jam 
quasi  extra  se,  et  qnodam  modo  altias  homo  elevatus, 
snee  ditionis  non  esse  videtnr.  Offert  autem  eam  ca- 
lidam  in  odorem  suavissimum  Domino  sacerdos,  qui 
patri  jure  successerit.  Et  tota  oblatio  cremabitur  in 
altari  ;  omne  enim  sacrificinm  sacerdotum  igne 
consumatur,  nec  quisquam  comedet  ex  eo,  et  hoc 
quidem  melius  sentiendo,  qnam  exponendo  intelli- 
gimus.  Non  enim  potest  calida  non  esse,  quse  igne 
spiritns  undique  circnmdata,  tota  cremator,  tota 
frigitur  et  tota  oleo  peruncta  igne  consumitur. 
Quod  autem  ait  :  c  Nec  quisquam  comedet  ex  eo,  » 
ad  hoc  valere  puto,  ut  non  ob  sni  ostentationem, 
quod  hypocritse  faciunt,  sed  in  .secreto  et  in  cordis 
secretario  tam  sanctam  oblationem  sacerdos  Oomino 


Exposrro  in  letivic. 


402 


it.  Hanc  ergo  offerre  debet,  cum  et  tempore  . 
co    mens  ejns  supemse  vacat  contemplationi. 
itnr : 

sta  est  lex  hostisB  pro  peccato.  In  loco  ubi 
)rtur  holocaastum  immolabitar  coram  Domino. 
ictum  sanctorum  est.  Sacerdos  qui  offert,  co- 
iet  eum  in  loco  saneto,  in  atrio  tabernacali. 
;dquid  tetigerit  carnes  ejus,  sanctificabitur.  Si 
sangaine  illius  vestis  fuerit  aspersa,  lavabitnr 
loco  sdncto :  vas  autem  fictile  in  quo  cocta 
,  confringetar  :  quod  si  «eneam  fuerit,  de- 
*^itur  et  lavabitur  aqaa.  Omnis  enim  mas- 
U8  de  genere  sacerdotali  vescetur  carnibus 
8,  quia  Sanctum  saoctorum  est.  •  139  Hanc 
hostiam,  qaa  peccata  solvuntur,  qaam 
sacerdoti  et  masculis  de  genere  ejus  come-  B 
licet,  illam  esse  intelligo,  qus  quotidie  in 
A  Ecclesia  a  sacerdotibus  immolatur.  Masculus 
iste  non  sexa,  sed  fi  Je,  sapientia,  fortitudine 
nstantia  indicatar,  qai  non  serpenti  facile  cre- 
ot  hffireticis  succumbat.  «  Qui  tetigerit  carnes 
sanctificabitar;  »  hoc  est  enim,  ut  ipse  Do- 
18  ait  :  ft  Qni  mandacat  meam  carnem,  et  bibit 
n  sanguinem,  habet  vitam  seternam  (Joan.  vi, 
»  —  «  Si  de  sangaineilliusfueritconspersa,  inva- 

*  aqua.  »  Ut  qcid  enim  vestis  aqua  lavatur,  que 
sanguinis  sanctificata  est?  nisi  quia  sola  Ghri- 

angoinis  aspersione  mundatur  qai  in  S.  Cc- 
1  aqua  baptismatis  regenerantnr.  Ideoque  de 
itoris  nostri  latere  sanguis  simul  cam  aqua  ma-' 
t.  Vas  autem  fictile,  in  quo  cocta  est  frangitur : 
im  antem  fricatur  et  lavatur  aqua  :  nos  enim 
somus,  in  quibus  Gbristi  caro  coquitur,  si  tamen 
is  passionis  memores  ^umus.  Unde  ipse  ait: 
c  facite  in  meam  commemorationem  (I  Cor,  xi, 
»  Quod  Apostolus  exposuit,  dicens :  «  Quoties-  . 
[oe  enim  manducabitis  panem  hanc,  et  calicem 
tis,  mortem  Domini  annantiabitis,  donec  veniat 
.,  26).  »  Nos  ergo  frangi,  nos  fricari,  nos  la- 
debemos  :  unum  enim  idemque  hsc  tria  signi- 
t.  Qoi  enim  pcenitentia  et  compunctione  affii- 

*  et  macerator»  iUe  atique  et  frangitur,  et  fri- 
r,  et  lavatur.  Idem  autem  ipsi  secundum  aliud 
iod,  et  fictilia  vasa  sumus  et  sBnea ;  fictilia  qui- 
»qaiade  terra;    ande   A.posto]as :  «  Habemus  d 
lorom  istum  in  vasis  fictilibus  (JlCor.  iv,  7)  ;  )> 

i  vero,  quia  in  Dei  laadibos  clare  personamus ; 

enim  aere  clarius  sonat.  Et  de  hac  quidem 
a,  que  in  Christicommemorationemmirabiliter 
omedere  licet;  de  illa  vero  quam  ipse  Jesus  in 
emcis  obtulit,  nnlli  secundum  se  comedere 
.  Qood  septoaginta  discipuli  male  intelligentes 

Christns  camem  suam  eis  offerret  ad  mandu- 
om  scandalizati  abiere  retrorsum ;  corporaliter 
I  earaem  Ghristi,  quam  videbant,  non  in  sacra- 
tOt  eed  in  frusta  concisam  se  comedere  debere 
Mhantor ;  de  quo  et  subditor  :  c  Hostia  enim 
la  cttditor  pro  peccato,  cugus  sanguis  infertar 
taberaaeolum  testimonii  ad  expiandom,  in  san- 


V  ctuario  non  comedetur,  sed  comburetur  igni :  » 
igni  utique  passionis.  Hoc  autem  Apostoli  testitnnnin 
sufficienter  superius  expositum  est.  Sequitur  : 


CAPUT  VII. 

«  Hsec  quoque  est  lex  hostise  pro  delicto,  Sancta 
»  sanctorum  est  :  idcirco  ubi  mactabitur  holocaa- 

•  stum,  mactabitur  et  victima  pro  delicto  :  sangais 
1  ejus  per  gyrum  altaris  fundetur.  Offerent  ex  ea 
»  caudam  et  adipem,  qui  operit  vitalia,  daos  re- 
»  nanculos  et  pinguedinem,  quae  juxta  illa  est, 
»  reticulumque  jecoris  cnm  rennncnlis,  et  ado- 
9  lebit  ea  sacerdos    saper    altare :    incensum    est 

•  Domino  pro  delicto.  Omnis  mascuius  de  sacerdo- 

>  tali  genere  in  loco  sancto  vescetur  his  caraibns, 

>  quia  Sanctum  sanctoram  est.  Sicut  pro  peccato 
»  offertur  hostia,  ita  et  pro  delicto,  utriusqoe  hostisB 
»  lex  ana  erit.  »  Quamvis  enim  peccatum  atque 
delictam  ssepe  indifferenter  pro  eodem  ponantur, 
differt  tamen  peccatum  a  deiicto.  Facere  enim  con- 
tra  mandatom  peccatnm  est ;  non  facere  vero  quod 
mandatum  prsecepit,  delictum.  Qui  enim  occidit, 
contra  mandatum  facil,  quo  dicitar  :  «  Non  occides 
{Exod.  XX,  13).  »  Qui  vero  patrem,  et  matremnon  hono- 
rat,  mandatum  negligit,  et  dereiinquit,  quo  jubetor : 
« Honora  patrem etmatrem  (i6id.,  i2). »  Unde delictum 
quasi  derelictom  dici  videtnr,  ab  eo  quod  mandatum 
derelinqaatur.  Et  quia  utriusque  hostise  est  lex  una, 
utriusque  hostiee  sit  expositio  una.  Cujns  videlicet 
hostlae  sanguis  fanditurper  gjrumaltaris,  ut  semper 
corda  nostra  in  Cbristi  sanguine  natent  et  nunquam 
passionis  ejus  obliviscamor.  Unde  etiam  et  caudam 
ejus  offerre  jubemur ;  ultima  enim  corporis  pars 
cauda  est,  quam  ipse  quoqne  Salvator  offerens,  ait : 
ft  Consummatum  est :  •  et  statim,  inquit  evangelista, 
«  inclinato  capite  emisit  spiritam  {Joan.  xix,  30).  > 
Hujus  ergo  finis,  hajus  extremitatis,  hujus  caudse 
semper  meraores  simus,  in  qua  Christus  pro  nobis 
spiritum  emisit :  offeramus  adipem,  pinguedinem 
et  renes  ejus ;  dicamus,  praedicemns  et  laudemus 
pietatem,  misericordiam,  castitatem  et  continentiam 
ejus.  Hoc  est  enim  sacrificium  laudis.  «  Et  sacrifi- 
cium  laudis,  inqait,  honorificabit  me  {Psal.  xlix, 
23).  »  Breviter  ista  transcurrimus,  quoniam  facile 
per  supradicta  intelligi  possant.  Sequitur  : 

«  Sacerdos,  qui  offert  victimam  holocausti,  ha- 
1  bebit  pellem  ejns,  et  omne  sacrificium  similse, 
»  qaod  coquitur  in  clibano,  et  quidquid  in  craticula, 
»  vel  in  sartagine  prseparatur,  ejus  erit  sacerdotis  a 
»  quo  offertur,  sive  oleo  conspersa  sit,  sive  arida 
»  foerit,  canctis  fitiis  Aaron  eequa  mensnra  per  sin- 
»  galos  dividetur.  •  Hoc  audiant  importani  et  insa- 
tiabiles  sacerdotes,  qui  expensas  ecclesiasticas  cum 
ceeteris  partiri  refagiunt.  Sed  qnia  per  victimam 
Ghristi  Dei  verbum  et  Dei  sapientiam  intelligimus, 
qaid  per  pellem,  nisi  litteram,  qua  spiritualis  intel- 
ligentia  tegitur.  significamas?  Sicut  enim  quondam 
verbum  et  sapientia  Dei  latebat  in  carae,  sic  et 
modo  nisi  sobtracta  pelle,  et  littern  velamine,  non 


403 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


404 


apparet.  Sacerdos  ergo,  qui  offert   victimam,  habe-  A      «  Si  Toto  vel  sponte  qaisquam  obtulerit  hostiam , 


bit  pellem  ejas.  Quod  si  de  Caipha,  qui  Christum 
morti  tradidit,  iatelligatur,  perspicuam  est;  namet 
ipse  sicQt  et  ceeteri  Judsei,  nihil  nisi  pellem  et  litte- 
ram  in  divina  Scriptura  cousiderabat.  Nobis  quoque 
pellis  ista  valde  necessaria  est,  139  qaoniam  nisi 
pelle  cognita,  carnes  difficiliter  comeduntur.  In 
promptu  ergo  et  in  poteslate  peliem,  litteram  et 
historiam  semper  habemus.  Sequitur : 

it  Hsec  est  iex  hostise  pacificoram,  qu»  offerlur 
»  Domino ;  si  pro  gratiarum  actione  fuerit  oblatio, 
»  offerent  panes  absque  fermenio  conspersos  oleo,  et 
»  lagana  azymauncta  oleo,  coctamque  simiiam,  et 
>)  collyridas  olei  admistione  conspersas.i  Qnia  enim 


»  eadem  similiter  edetur  die.  Sed  et  si  quid  in  cra* 
9  stinum  remanserit,  vesciiicitum  est  :  quidquid  au- 
»  tem  tertius  inveneritdies,  ignisabsumet.Siquisde 
»  carnibus  victimse  paciiicorum  die  tertia  comede- 
1»  rit,  irrita  iiet  oblatio,  nec  proderit  olferenti ;  quin 
»  potius  quaecumque  anima  tali  se  edulio  contamina- 
V  verit,  proBvaricationis  rea  erit.  »  Heec  etenim  ho- 
stia,  sicut  et  superior  Christum  significat:  Chri- 
stus  enim  et  voto,  et  sponte  seipsum  obtuiit :  voto 
quidem,  quia  sic  disposuerat,  sic  ordinaverat,  sic 
ipse  de  se  ante  tempora  prfledestinaverat ;  sponte 
vero,  quia  omnipotens  est.  Sed  qui  sunt  hi  duo 
dies,  inqaibus  has  carnes  ederelicet?  Etquiest  dies 


omnibus  hostiis  pacihcatur  Deus,  pene  omnes  hostiee  j.  tertius  in  quo  comedere  non  licet?  Ego  quidem  duos 


paciiicorum  dici  possunt.  Si  autem  pro  gratiarum 
actione  iiunt  oblationes  (257),  ut  pro  tantis  ab  eo 
susceptis  beneficiis  Domino  gratias  agere  velimus, 
offeramus  panes  et  lagana  similamque  coctam 
atque  collyridas ;  omnia  autem  azjma  et  sine  fer  • 
mento,  omnia  insuper  oleo  peruncta.  Nos  enim 
ipsi  hsec  omnia  sumus.  De  nobis  enim  Apostolus 
dicit :  c  Expurgate  vetus  fermentum,  ut  sitis  nova 
conspersio,  sicat  estis  azymi  (I  Cor,  v,  7).  »  Si 
ergo  azymi  sumos,  si  incorrupti  et  sinceri  sumus, 
offeramus  Deo  nos  ipsos,  ut  Dei  imago  reddatur 
Deo  ;  tali  enim  cibo  deiectatur  Deas,  sicut  esca  dia- 
boli  sunt  peccatores,  ita  et  sancti  sunt  cibus  Dei, 
omnes  oleo  peruncti,  omnes  Spiritus  sancti  gratia 


dies,  duo  Testamenta  inteliigo,  in  quibus  nimirum 
hse  carnes  comeduntur,  quia  eorum  revelatione, 
illuminatione  atque  doctrina  creduntur  et  intelligun- 
tur.  Primus  enim  dies  liber  iste  est,  qui  nos  modo 
ista  docet,  quo  docente  Moyses  et  Aaron,  et  multi 
alii  Christi  carnem  comederunt.  Secundus  vero  dies 
Evangelium  est,  in  quo  multo  manifestius  Christus 
immoiatur  et  creditur,  manducatur  et  bibitur.  Ve- 
niamus  nunc  ad  tertium  diem  ;  sed  non  comedamus 
in  eo,  ut  non  credamus  ei,  quia  tenebrosus  est;  sine 
sole  et  lumine  est,  ceecus  totus  et  erroneus  est.  Per 
hunc  enim  pravam  hsereticorum  doctrinam  intelii- 
gimus,  in  qua  muit«e  de  Christo  sonant  blasphemise. 
Si  quis  ergo  secundum    hanc   doctrinam   Christum 


delibuti,    omnes   Dei  misericordia  perfusi.  Sequi-  Xt  immolaverit,  crediderit  et  comederit,  nihil  ei  pro- 

derit :  quin  potius  qncecunque  anima  tali  se  edulio 
contaminaverit ;  ethis  credendo,  erraverit,  preevari- 
cationis  rea  erit.  Talis  enim  dies  Berengarius  qui- 
dem  exstitit,  qui  de  corpore  et  sanguine  Cbristi  phi- 
losophice  disputando  ad  impossibilia  nos  ducebat. 
Nos  tamen,  quod  ratione  non  comprehendimus, 
igne  spiritus  et  charitatis  absumimus,  et  non  tan- 
tum  argumentis,  quam  sanctorum  fidei  et  auctorita- 
tibus  credimus.  Unde  et  hic  dicitor:  c  Quidquid 
autem  tertius  invenerit  dies,  ignis  absumet.  »  In 
qnibus  enim  heereticis  ratione  et  argumentis  resi- 
stere  non  possumus,  fide,  et  auctoritate,  et  charitatis 
igne  resistimus.  Sequitur : 


tur : 

fc  Panes  quoque  fermentatos,  com  hostia  gratia- 
»  rom,  qus  immolatur  pro  pacihcis  ex  quibus  unus 
»  pro  primitiis  offeretur  Domino,  et  erit  sacerdotis, 
»  qui  fundet  hostiae  sanguinem:  cujus  carnes  eadem 
»  comedentur  die,  nec  remanebit  ex  eis  quidquam 
>  usque  mane.  »  Qui  sunt  isti  panes  fermentati,  qui 
cum  hostia  gratiarum  otferuntur  ?  mirum  si  non  sunt 
doo  illi  latrones,  qui  simui  cum  Domino  sunt  cruci- 
fixi  :  «  Ex  quibus  unus  pro  primitiis  offeretur  Do- 
mino :  f  pro  primitiis  quidem,  quia  in  Christi  pas- 
sione  ipse  prius  credidit ;  unde  et  a  Domino  audire 
meruit :  c  Hodie  mecum  eris  in  paradiso  (Luc.  xxui, 


45).  »  Hoc  est  enim  quod  ait  :  «  Et  erit  sacerdotis,  j)      c  Caro,  quse  aliquid  tetigerit  immandum  non  co- 


qui  fundet  hostise  sanguinem.  •  Illius  enim  sacer- 
dctis  est  iste  panis,  qui  non  alium,  nisi  proprium 
pro  nobis  sanguinem  fudit,  cujus  carnes  comeden- 
tor  eadem  die.  Qua  die  ?  Ea  utique  qua  hostia  offe- 
retur.  Omni  ergo  die  comedentur,  siquidem  omni  die 
hostia  otfertur.  Quid  est  ergo  quod  sequitur  :  «  Nec 
remanebit  ex  eis  quidquam  usque  mane  ?  »  Quid 
est  hoc  mane?  hujus  otique  noctis,  bujus  vit» 
finis,  et  illius  diei  initium  quo  sol  jnstitise  orietur  : 
tonc  non  erit  tempus  has  carnes  comedendi ;  tonc 
non  erit  tempus  ad  fidem  convertendi.  Credere  enim 
comedere  est.  Vis  has  cames  comedere?  crede  et 
mandocasti.  Sequitur. 


»  medetur,  sed  comburetur  igni  :  qoi  fuerit  mun- 
»  dus  vescetnr  ex  ea.  >  Qni  enim  hsereticis  credide  • 
rit,  non  in  Ecclesise  corpus  trajicietur;  sed  igni 
«eterno  comburetnr.  Quid  enim  sit  immondum  tan- 
gere,  jam  saperius  expositum  est : 

K  Anima  polluta,  quee  ederit  de  carnibus  hostim 
»  pacificorum,  quae  oblata  est  Domino,  peribit  de 
»  populis  suis  (258).  Et  qoee  tetigerit  immunditiam 
»  hominis,  vel  jnmenti,  sive  omnis  rei,  quse  polluere 
»  potest,  et  comederit  de  hujusmodi  carnibns  inter- 
»  ibit  de  140  populis  suis.  »  Hoc  enim  breviter 
Apostolus  exposuit,  dicens :  «  Qui  enim  manducat, 
et  bibit  indigne,  jndiciom   sibi  manducat  et  bibit, 


Cod.  Casin.  fuerit  oblatio. 
Cod.  bibl.  Mont.  Amiat*  peribit  de  populo  ejusj  ita  et  infra. 


EXPOSITIO 

diijudicans  eorpus  Domini  (/  Cor.  xi,  29).  » 
r  exposoimnSy  quia  vigilantibus  loquimur,  et 
lascalis  de  genere  Aaron  tradere  disposni- 

CDtosque  est  Dominus  ad  Moysen,  dicens  : 
ere  filiis  Israel  :  Adipem  bovis,  et  ovis,  et  ca- 
non  comedetis.  Adipem  cadaveris  morticiui, 
is  animalis  quod  a  bestia  captum  est»  habe- 
in  usuB  varios.  Si  quis  adipem,  qui  offerri 
.  in  incensum  Domini,  comederit,  peribit  de 
lo  suo.  Sanguinem  quoqne.omnis  animalis 
lumetis  (259)  in  cibnm,  tam  de  avibus,  quam 
ecoribus.  Omnis  enim  anima,  quse  ederit 
linem,  peribit  de  populis  suis.  »  Hsec  autem 
is  superius  sufficienter  exposita  sint,  pauca 
de  his  dicamus.  Hic  enim  non  de  adipe  carnisy 
adipe  animse  dicere  videtur.  Animse  autem 
atque  pinguedo,  sapientia,  fides,  charitas, 
que  virtntes  sunt;  pinguis  enim  est  illa  ani- 
m  his  abundat,  sicut  e  contrario  macra  est, 
ta  non  habet.  Sanguis  enim  pro  anima  poni- 
oniam  sedes  animffi  sangnis  est.  Unde  in  hoc 
libro  in  sequentibus  dicitur  :  Anima  omnis 
in  sanguine  (260)  est.  Interdicit  igitur  Domi- 
lipem,  et  sangumem  comedere,  secundum 
dgnificationem,  qua  dicitur  :  «  Quia  come- 
Jacob  {PsaL  lxxviii,  7).  »  Sic  enim 
Te,  quid  aliud  est,  nisi  persequi,  perdere  et 
e?  Magnum  ergo  peccatum  est  adipem  et 
lem  comedere.  Adipem  autem  morticini,  et  a 
capti  animalis  in  varios  usus  habere  licet; 
sereticorum  et  philosophorom  scientia  ssepe 
n  multis  utiiis  est.  Ssepe  enim  nobis  Aristo- 
^risciani  et  Origenis  scientia  necessaria  est. 
ir  : 

i  oflfert  victimam  paciflcomm  Domino,  oflferat 
l  et  sacriflcium,  id  est  libamenta  ejus.  Tenebit 
bus  adipem  hostiae  et  pectosculum.  Gumque 
i  oblata  Domino  consecraverit,  tradat  sacer- 
qui  adolebit  adipem  super  altare.  Pectuscu- 
autem  erit  Aaron  et  filiorum  ejus.  >  Pacifi- 
enim  omnis  victima,  quia  Deum  nobis  paci- 
i;  libamenta  vero  omne  azjmum  intelligimus. 
go  sine  libamentis  pacificorum  victima  oflfe- 
[oia  non  proderit  hostia,  quse  oblata  non  fue- 
szymis  sinceritatis  et  veritatis.  Sedquid  est 
idipem  atqoe  pectusculum,  qnod  homo  Deo 
*avii  et  devovit,  sacerdoti  Dominns  tradere 
Vult  enim  Dominus  ut  pectora  nostra  sacer- 
I  demus  atqoe  aperiamus,  quatenus  eorum 
8,  et  doctrina  repleantur.  Demus  eis  adipem 
n,  confiteamur  eis  peccata  nostra;  dicamus 
1  male  pinguis  lasciviendo  fecerit  caro  nostra. 
n  est  adolere  adipem,  ipsorum  est  incendere 
re  peceata. 

mus  qnoque  dexter  de  pacificorum  hostiis 
.  in  primitias  sacerdoti.  Qui  obtolerit  adipem, 

Idem  cod.  M.  A.  non  sumaHs. 
Jaxta  veterem   opinionem   sangoia    sedes 


JN  LETIVIC.  406 

A  »  et  sanguinem  filiorum  Aaron,  ipse  habebit  et 
»  armum  dextrum  in  portione  sua.  Pectusculum 
»  enim  elationis  et  armum  separationis  tuli  a  filiis 
»  Israel  de  hostiis  eorum  pacificis,  et  dedi  Aaron 
»  ac  filiis  ejus  iege  perpetua  ab  omni  populo  Is- 
•  rael.  »  Ideo  enim  armus  dexter  sacerdotibus 
datur,  quoniam  fortes  esse  debent  ad  aliorum 
ferenda  peccata.  Datur  eis  et  pectusculum,  quo- 
niam  qui  aiiorum  pectora  replent,  sine  pectore 
esse  non  debent.  Quasi  igitur  ad  pectus  suum,  quasi 
ad  sapientise  secretarium,  totus  ad  eos  popnlus  cur- 
rat,  et  inde  sitiens  bibat.  Hoc  enim  rationale,  quo- 
que  et  superhumerale  significant.  Pectusculum  enim 
elationis  et  armum  separationis  sic  dicit,  quasi  pe- 

B  ctusculum  elatum,  et  armum  separatum.  Quod  au- 

tem  sequitur  :  «  Hsec  est  unctio  Aaron  et  filiorum 

t  ejus  in  caeremoniis  Domini  die,  qua  obtulit  eos 

9  Mojses,   etc.   Titnlus    est   eorum,    quse   sequun- 

tur. 

CAPUT  VIU. 

«  Locntusqne  est  Dominus  ad  Moysen,  dicens  : 

»  Tolle  Aaron  cnm  filiis  suis,  vestes  eorum,  et  un- 

»  ctionis  oleum,  vitulum  pro  peccato,  duos  arietes, 

»  canistrum  cum  azymis,   et  congregabis  omnem 

»  coetum  ad  ostium  tabemaculi.   Fecit  Mojses,  ut 

»  Dominus  imperavit.    Congregataque  omni  turba 

»  ante  fores,  ait :  Iste  est  sermo,  quem  jussit  Do- 

»  minus  fieri.  Statimque  obtulit  Aaron  et  duos  fiiios 

n  »  ejus.  Cumque  lavisset  eos,  vestivit  pontificem  su- 
»  bucula  linea,  accingens  eum  balteo,  et  induens 
»  tunica  hjacinthina,  et  desuper  humerale  imposuit, 
»  quod  astringens  cingulo  aptavit  rationali,  in  quo 
»  erat  doctrina  et  veritas  :  cidari  quoque  texit  ca- 
»  put,  et  super  eam  contra  frontem  posuit  laminam 
»  auream  consecratam  in  sanctification^m,  sicut 
»  prfieceperat  ei  Dominus.  Tuht  et  unctionis  oleum 
»  quo  linivit  tabemaculum  cum  omni  supellectiii 
»  sua.  »  Quid  enim  Aaron  cnm  filiis,  quid  vitu- 
lus,  et  duo  arietes,  quid  unctionis  oleum,  et  ve- 
stes,  et  cffitera,  quse  hic  enumerantur,  significet, 
diligenter  satis,  et  ample  in  Exodo  exposuimus.  De 
vitulo,  et  duobus  arietibus  breviter  hic  aliquid  dica- 
mus.  «  Obtnlit,  inquit,  vitulum  pro  peccato ;  cumque 

D  »  posuissent  Aaron,  et  fiiii  ejus  manus  suas,  immo- 
»  lavit  eum  haunens  sanguinem,  et  tincto  digito  te- 
»  tigit  comua  altaris  per  gyrum.  Quoexpiato,  141 
»  et  sanctificato,  fudit  reliquum  sanguinem  ad  fun- 
»  damenta  ejns.  Adipem  autem,  qoi  erat  super  vita- 
»  lia,  et  reticulum  jecoris,  duosque  renunculos  cum 
»  arvinulis  suis,  adolebit  super  altare,  vitulum  cum 
»  pelle,  carnibns,  et  fimo  cremans  extra  castra, 
»  sicut  prseceperat  Dominus.  »  Vitnlus  enim  iste, 
qui^pro  peccato  oflfertur,  Christus  Dominos  noster 
est,  pro  nostris  iniquitatibus  immolatus,  super  caput 
ejus  Aaron  et  filii  ejus  manus  posuernnt,  quia  ponti- 
fices  et  sacerdotes  scribffi  et  Pherissi  in  eum  manus 
mittere,  et  Deum  negare  non  timnerunt.  Cujus  san- 

animee-dicebatur  :  modo  de  sede  animffi  varie  dispu- 
tatur.  Piures  conveniunt,  quod  sit  in  cerebro. 


407 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SI6N1ENS1S. 


408 


B 


guinis  pars  altaris  cornDa  iangit,  pars  ad  fandamen-  A 
tum  ejtts  fanditur,  qnoniam  et  Ghristi  sangainis  pars 
crucis  corDaa  cruentavit,  pars  ad  ima  decurrendo 
deflaxit.  Adeps  vero  omnisqae  ejus  pinguedo  adole- 
iur  super  altare,  qaatenus  iliud  propheticum  adim- 
pleatur  :  «c  Memor  sit  Dominns  omnis  sacrificii,  et 
holocaastum  suum  pingae  iiai  (PsaL  zix,  4).  >  0 
pingue  sacrificium,  cujus  odore  mnndas  repletur^  et 
omnis  sgriiudo  sanatur  1  Yiialas  autem  cum  pelle, 
et  camibns  et  fimo  crematur  eztra  castra,  quia 
Jesus,  ui  Apostolus  ait  :  c  Ut  sanciificaret  per 
suum  sangainem  popalus  eztra  castra  passus  est 
(fle&r.  zni,  i2].  »  Hsec  de  yiiuio.  Nnnc  de  arieie 
Tideamns  : 

c  Obtulit  ei  arietem  in  holocausiam,  super  cajus 
»  caput  cum  imposnisseni  Aaron  et  filii  ejus  ma- 
»  nus,  immoiavit  eum,  et  fiidit  sangainem  ejas  sa- 
»  per  aiiaris  circaitum,  ipsumqne  arietem  in  frasia 
»  concidens,  caput  ejas  ei  arias,  ei  adipem  adole- 
»  vit  igni,  lotis  prius  iniesiinis,  et  pedibus,  toium- 
>  que  simul  arieiem  incendit  super  aliare,  eo  qaod 
»  esset  holocaustum  suavissimi  odoris  Domino,  sicnt  • 
»  preceperai  ei.  Hoc  auiem  est  illud  holocaaslum, 
quod  quoiidie  in  sancia  Ecclesia  fit.  Offert  enim 
Moyses,  id  est  Christus,  arieiem  in  holocausium, 
quoniam  et  si  sacerdoium  minisierio  fiai,  ipse  ta- 
men  carnem  ei  sanguinem  suum  immolat  ei  sacrifi- 
cat.  Non  enim  sacerdoiis,  sed  ipsius  voz  esi,  qus 
dicit  :  c  Hoc  est  corpus  meum,  ei  :  Hic  est  caliz 
Novi  Tesiamenii  in  meo  sanguine,  qui  pro  vobis  et  q 
pro  multis  effundetur  in  remissionem  peccatorum 
[Luc.  zzii,  19,  20).  >  Hac  enim  voce  ioium  sacrificiam 
immolaiur,  et  sanciificaiur.  Unde  et  subdiiur  :  c  Su- 
M  per  caput  ejus  cum  imposuisset  Aaron  ei  filii  ejus 
yt  manus,  immoiavit  eam.  »  Aaron  ei  filii  ejus  ma- 
nam  imponunt,  et  Mojses  immolai,  quoniam  et  si 
poniifices,  ei  sacerdoies  super  Chrisii  corpus  et  san- 
guinem  manus  expansas  et  elevatas  habeant,  nnus 
iamen  est  pontifez  Jesus,  qai  sanctificat  ei  benedicit, 
ciijas  virtuie  ineffabili  in  sai  corporis  sangainisque 
subsianiiam^  panis  et  viuum  convertitur.  Fndit  au- 
tem  sanguinem  ejus  per  altaris  circuitum,  quoniam 
et  Ghristus  suum  sanguinem  nobis  obtulii  ad  biben- 
dum  :  aliare  enim  Ecclesia  est,  quse  Ghristi  sanguine  ^ 
tota  aspergiiur  et  inebriatur.  Arietem  aatem  ipsum 
in  frusta  concidens»  artus  ejus,  adipem  ei  pedes,  io- 
tis  prius  iniesiinis,  Cliristus  Dominus  adolebat,  ei 
saper  altare  incendebat,  quando  incipiens  a  Mojse 
et  csteris  propheiis  inierpretabaiur  duobus  disci- 
pulis  suis  Scripiuras,  qus  de  ipso  erant,  unde  ipsi 
quoque  sui  cordis  aliare,  holocausto  supraposito, 
ardere  seniientes,  dicebant :  v  Nonne  cor  nosirum 
ardens  erat  in  nobis,  dum  loqueretur  in  via,  et  ape- 
riret  nobis  Scripiuras?  »  (Ltie.  zxiv,  32.)  Incipiens 
enim  a  Mojse,  fortasse  hec  eadem  sacrificia  eis 
exponebat,  in  quibus  mors  et  passio  ejus  iam  mani- 
fesie  significabaniur.  Iniestina  vero  ia^are,  esi  ea 
quae  turpia  et  inhonesta  paiabaniur,  daiis  rationi- 
bus,  necessaria-  ei  honesia   osiendere.  Quod  ipse 


quidem  faciebat,  cum  diceret  :  «  0  stulti  et  iardi    i 
corde  ad  credendum  in  omaibus,  qus  locuii  sant 
propheis  :  nonne  sicoportuii  Chrisium  pati?  »  (Ltic. 
zxiv,   25.)  Turpe  enim,  et  inhonestam,   et  valde 
horribile  videbatar  eis,  Dei  Filium  paii  et  mori  po-    , 
tuisse.  Seqaiiur  autem  iertium  sacrificium,  in  quo 
instraimur,   qualiter  episcopi  et  sacerdotes  codse-    < 
crari  debeant.  1 

«  Obiulit,  inquii,  et  arietem  secandfim  in  conse-  i 
»  cratione  sacerdotum;  posuerunt  snper  caput  illius  ) 
»  Aaron  et  filii  ejus  manus  suas.  Qaem  cum  immo- 

>  lassei  Mojses,  sumens  de  sanguine  teiigit  extre- 
»  mum  auriculee  dexters  Aaron,  et  pollicem  manus 
»  ejus  similiter  et  pedis,  obtuiit  et  filios  Aaron. 
»  Cumque  de  sanguine  arietis  immolaii  tetigisset 
»  extreujam  auriculffi  singulorum  dexierse,  et  poUi- 
»  ces  manus,  et  pedis  dexleri  reliquum  super  altare 
»  per  circuitum  fudit.  «  Mnyses  enim  hoc  in  loco, 
qui  sacerdotes  consecrai,  aliquem  poniificem  signi- 
ficare  potest,  cujus  ministerio  episcopi  et  sacerdotes 
consecrantur.  Hic  autem  in  principio  consecratipnis 
offert  arietem,  si  eos  qui  consecrandi  sunt,  de  fide 
Chrisii  plenissime  instruai*  Unde  et  iidem  ipsi  su- 
per  capui  arietis  manus  ponnni,  quia  omnia,  de 
quibus  inierroganiar,  se  credere  quodammodo  ju- 
rant  ei  confiieniur.  Tangit  aaiem  pontifez  de  arie- 
tis  sanguine  aures,  manus  et  pedes  dezieros  singu- 
lorum,  ui  Chrisii  sanguine  eorum  aadiius  operatio 
et  prsedicaiio  mandeiur  ei  sanciificetur,  ut  habeant 
aures  audiendi,  et  sanctificatas  ad  bene  agendam  et 
Ghristi  corpas  conficiendum,  ut  sini  eorum  pedes 
speciosi  ad  evangelizandum  pacem,  et  ad  evangeli- 
zandum  bona.  Tanguntur  autem  in  exiremitaiibas, 
quoniam  non  qui  ccepit,  sed  «  qui  perseveraverit 
usque  in  finem,  hic  salvus  erii  (Matth.  x,  22).  ^ 
Reiiqunm  autem  sanguinem  fundii  super  altare  cor- 
dis  eorum  per  circaitum,  ui  semper  Christi  passio- 
nis  memores  ioUant  crucem  suami  et  sequaninr  eum. 
Sequiiur : 

«  Adipem  vero,  et  caudam  omnemque  pinguedi- 

>  nem,  quee  operit  iniestina,  reiiculumque  149 
» jecoris,  et  duos  renes  cum  adipibns  suis,  et  ar- 
»  mo  dextro  separavit.  Tollens  antem  de  cani- 
»  siro  azymorum,  quod  erat  coram  Domino,  panes 

>  absque  fermento,  ei  coUyridam  conspersam  oleo, 
»  lagana  quoque  posuit  super  adipes,  et  armum 
»  dezterum,  tradens  simul  omnia  Aaron  et  filiis 
^i  ejus.  »  Quid  enim  per  canisirum,  in  quo  soni  pa- 
nes  azymi,  nisi  hunc  librnm,  et  eseiera  sacramm 
Scripiurarum  voiumina  inielligimus?  In  quibos  nii- 
que  singulee,  senientise,  et  panes,  et  collyridn  de  la- 
gana  suni,  quibus  nutriuntur;  qnse  quoniam  miseri- 
cordiam  prsedicant,  et  nihil  erroris  in  se  babent, 
merito  et  oleo  conspersie,  et  aiymn  esse  dicuninr. 
Hsec  auiem  super  adipes  et  armum  dezirum  ponnn- 
tur,  quoniam  quid  adipes  et  armus  dezter  aignificent 
sanctarum  Scripturarum  sententiis  ezponitnr  et  in- 
telligiiar.  Quod  autem  hsec  omnia  simul  composiia 
Moyses  sacerdotibns  tradidit,  hoe  significat;  qnia 


EXPOSITIO  IN  LEnVIG. 


410 


B 


aam  ttcerdotes  consecrati  suat,  de  manu  pon»  A 
librum  accipere  debent,  ut  verbi  Dei  exponendi, 
idicandi  habeant  potestatem  (261). 
lui  postquam  levaverunt  ea  coram  Domioq, 
mm  sQscepta  de  manibas  eorum,  adolevit  su- 
altare  holocausti,  eo  quod  consecrationis  esset 
itio  in  odorem  saavitatis  sacrificii  Domino  (^62), 
illi  qai  consecrantar,  elevant  jam  dicta  coram, 
no,  qaando  et  ore,  et  corde  custodire  promit- 
Inde  vero  Mojses  Domini  vicarius  de  eorum 
>us  iterum  omnia  suscipit,  et  in  odorem  suavi* 
super  altare  incendit,  significans  hoc  totam, 
factum  est,  Domino  placere,  et  ipsi  saaviter 
m.  Sequitur : 

'ulit  et  pectusculam,  elevans  illud  coram  Do- 
10  de  ariete  consecrationis  in  partem  suam, 
t  pneceperat  ei  Dominus;  assumensque  an- 
ntum,  et  sanguinem,  qai  erat  saper  altare, 
mit  super  Aaron  et  vestimenta  ejus ;  et  super 
>s  illius,  et  vestes  eorum.  »  Ideo  enim  Ifojses 
ectusculam  vindicat,  qaoniam  valentes  animo, 
ientes  pontifices  esse  debent.  Ifagnum  enim 
I  eam  habere  oportet,  qai  hsec  tanta  servare 
et  reponere  sacramenta.  Sed  quare  Mojses 
i  Domino  pectusculam  elevat ;  nisi  ut  corda  et 
ra  nostra  semper  sint  elevata  ad  coalestia  con- 
anda?  Aspergitur  unguentum,  et  sanguis  saper 
lotes  et  vestes  eorum,  ut  interias  et  exterius 
entur  etsanctificentur;  ut  quales  sunt  interias, 
as  appareant,  at  provideant  bona  non  tantum  G 
i  Deo,  sed  etiam  coram  omnibus  hominibas, 
mtum  enim  est  gratia  Spiritus  sancti.  De  san- 
▼ero  Joannes  Apostolus  ait :  «-Qui  diiexit  nos, 
it  nos  a  peccatis  nostris  in  sanguine  suo  {Apoe. 
»  Sequitur  : 

amqae  sanctificasset  eos  in  vestitu  suo  prsce- 
eis,  dicens  :  Coqaite  cames  ante  fores  taber- 
ili,  et  ibi  comedite  eas  :  panes  qaoque  conse- 
ionis  edite,  qui  positi  sunt  in  canistro,  sicut 
(cepit  mihi  Domiaas,  dicens  :  Aaron  et  filii 
I  comedent  eos;  qaidqaid  aatem  reliquum 
rit  de  came  et  panibus  igois  absamet.  »  Ante 
enim  tabemacali  carnes  sacerdotes  coquunt  et 
innt,  quia  in  coQventu,.in  poenitentia  et  in  aa- 
fidelium  divinas  Scripturas  legentes  et  expo- 
I,  cttteros  eas  coquere  et  comedere,  et  intelli- 
locent.  Id  ipsum  autem  et  de  panibus  intelligi- 
e  quibas  modo  saperius  diximus.  Qaod  autem 

)  Quondam  per  solam  manus  impositionem 
sacerdotum  ordinatio;  posterion  tempore 
;  ftiit  nnctio  chrismatis,  et  serius  tactus  iibri 
:elioram ;  quem  Eugenius  IV  statcit  in  decreto 
rmenis. 

l)  Bx  cod.  Gasin.  suppletur  editio. 
)  Hic  locas,  ubi  S.  Brano  ait  :  «  Sacerdotes 
de  Ecclesia  dum  peccaat,  non  eodem  modo 
gendu»  est,  ac  cum  de  tuereticis  postea  loqui- 
eque  ignotum  esse  Brunoni  poterat,  peccato- 
am  esse  membra  Ecclesiae,  cum  ssBpe  m  supe- 
18  dixerit  Ghristianos  peccatores  mundandos 
sacerdotibos,  et  pcenitentiam  ab  iis  sumendam 


reliquum  est,  ignis  absnmit,  ignis  utique  Spiritas 
sancti,  ignis  fidei  et  charitatis,  qui  nos  hoc  seepe 
credere  facit,  quod  intelligere  non  valemus. 

«c  De  ostio  quoque  tabernaculi  non  exibitis  septem 
>  diebus,  usque  ad  diem,  quo  complebitur  tempus 
»  consecrationis  vestre.  Septem  enim  diebus  finitur 
»  consecraUo,  sicut  et  imprssentiaram  factum  est, 
»  ut  ritus  sacrificii  compleretur.  Die  ac  nocte  mane- 
»  bitisintabernaculo,  observantes  custodias  Domini, 
»  ne  moriamini.  »  Qaibus  enim  per  septem  dies  ju- 
betur  non  exire  de  tabernacuio  (siquidem  non  sunt 
dies,  nisi  septem)  nunquam  de  tabernaculo  exire 
debent.  Hoc  enim  tabernaculum  Ecdesia  est,  de 
qna,  nisi  peccando,  nanquam  exeunt  sacerdotes; 
de  hac  autem  omnes  haeretici  peccando  ,  et 
•uperbiendo  exierant  (263).  Septem  aatem  die- 
bus  finitur  eonsecratio ,  quia ,  quandiu  in  liac 
vita  sumus,  semper  consecrari,  et  sanctificari, 
et  in  roelius  proficere  debemus.  Maneamus  ergo 
die  ae  nocte,  id  est  omni  tempore  in  taberaaculo, 
observemus ,  custodiamus  quod  ipse  prscepit , 
ne  moriamar.  Non  enim  moriuntur,  sed  potius 
de  morte  «d  vitam  transeunt,  quicunque  hoc  taber- 
naculum  bene  custodiunt. 

14IS  GAPUT  IX. 

1  Dixit  Dominns  ad  Aaron  :  Accede  ad  altare,  et 
»  immola  pro  peccato  tuo,  ofTer  holocaustum  ,  et 
»  deprecare  pro  te,  et  pro  populo.  Gumque  macta- 
»  veris  hostiam  populi,  ora  pro  eo,  sicut  prsecepit 
»  Dominus.  Statimque  Aaron  aecedens  ad  altare 
»  immolavit  vitulum  pro  peccato  suo  :  cajas  san- 
»  guinem  obtalerunt  ei  fiiii  sai,  in  quo  tingens  digi- 
•  tum  tetigit  coraua  aitaris,  et  fadit  residuum  ad 
9  basim  ejus.  »  Hsec  enim  omnia  superins  dicta  et 
exposita  sunt.  Voluittamen  Moyses  post  sacerdotom 
consecrationem  de  eis  dicere.  Aarou  autem  hoe  in 
loco  Jadseoram  pontifices  significare  videtur,  qui 
pro  peccato  suo,  suo  quidem,  quia  originali,  Ghri- 
stam  Dominum  nostrum  crucifixerunt.  Sed  ne  po- 
pulus  quoque  eis  sabjectus  de  Ghristi  morte  inno- 
cens  pataretur,  ideo  subdidit  :  «  Gujas  sanguinem 
M  obtulerunt  ei  filii  sni :  »  Ghristi  quoque  sanguinem 
pontificibus  populus  ofiferebat,  quando  eum  accusa- 
bat,  et  reum  mortis  esse  dicebat,  et  cracifige,  cra- 
cifige,  clamabat,  Qaoniam  aatem  sacerdotum  maclii- 
natione  Christi  sanguis  fusns  est,  ideo  digitum  in 
saagaine  sacerdos  tinxisse  narratur.  Qaid  autem 
coraua  altaris  et  basis  ejus,  quid  adeps  omnisque 

de  peecatis.  Ergo  dum  ait  sacerdotes  peccando  exire 
de  Ecclesia,  intelligit  tantummodo  eosdem  exire  de 
taberaaculo,  at  eodem  in  loco  dicit;  nimirum  eos 
amittere  eam  sanctitatem,  quse  sacerdoti  in  taber- 
naculo  operanti  necessaria  est.  »  Haec  satis  abunde 
confirmantur  ex  his  quse  in  seq.  12  cap.  docet 
idem  commentator  de  triplici  peccatorum  separa- 
tione;  et  in  cap.  18  comment.  in  Numer.,  et  tandem 
in  exposit.  v.  29  psal.  xvii.  «  In  corporot  inqait, 
ecclesiastico  et  boni  et  mali,  et  justi  et  peccatores, 
et  perfecti  et  imperfecti,  et  sapientes  et  insipientes 
Gontinentar.  » 


4H 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


412 


pingaedo,  quid  pellis  et  canies,  qaaB  cremantur  eztra  A 
castra,  significent ,   satis   superias  ezpositum  est. 
Sequitur  : 
«  Immolavit,  et  holocausti  victimam,  obtuleront- 

>  que  ei  filii  sui  sanguineo:  ejas,  quem  fodit  per  al- 
»  taris  circuitum.  Ipsam  enim  hostiam  infrustacon- 
»  cisam  cam  capite,  et  membris  singalis  obtulerunt, 

>  quffi  omnia  super  altare  cremayit  igni,  lotis  prius 
»  aqua  intestinis  et  pedibus.  »  Haec  antem  victima 
holocausti  eadem  est,  qose  superior;  sacerdos  tamen 
non  idem  et  hanc,  et  illam  offerre  videtur;  iile  eniro 
cum  crudeiitate;  hic  vero  cum  pietate  immolat. 
Differt  enim  Aaren  a  seipso;  aliquando  enim  Ja- 
dsorum  pontlfices,  aliqnando  vero  quemlibet  Eccle- 
sise  ministrum  significat.  Significat  autem  ipsum  ^ 
quoque  Jesum,  sacerdotum  omnium  mazimum.  Volo 
antem,  exempli  gratia,  hanc  holocansti  tictimam  ego 
immolare  :  offerant  ergo  mihi  filii  m«i  hajas  victlmfi 
sangainem;  oflferant  etiam  ipsam  hoiiiam  in  frasta 
concisam,  simui  cum  capite,  et  singplis  membris. 
Sed  quomodo  ofierent?  Vis  audire  qoomodo?  Ve- 
niant  ad  me,  interrogent  quid  sangois  iste  significet : 
hoc  est  enim  sanguinem  offerre.  Interrogent  etiam 
quid  significet  hostia,  quid  frusta,  quid  caput  et  cib- 
tera  membra  ?  Qadd  omnia  si  ego  singulariter  eis 
ezposuero,  tunc  super  eorum  cordis  altare  hostiam 
immolo,  atque  in  amorem  Ghristi,  fide  et  dilectione 
eos  accendo.  Hsc  quoqae  jam  superius  ezposita 
sunt.  Sequitur  : 

<c  Et  pro  peccato  populi  oiferens  mactavit  hircum,  ^ 
»  ezpiatoque  altari   fecit  hoiocaustnm ,   addens  in 

>  sacrificio  libamenta,  quse  pariter  oiferuntur,  et 
»  adolens  ea  super  altare  absque  caeremoniis  matu- 
»  tini  holocausti.  »  Hircum  enim  pro  peccato  populi 
offerre,  est  ipsum  populum  doeere  et  admonere  ut 
carnem  luzuriantem  et  peccatricem  pcenitentia 
coerceat  et  affiigat,  neque  per  illicita  vagari  per- 
mittat;  altare  vero  eZpiatu>',  si  a  pravis  cogitatio- 
nibas  cor  mundetur,  quod  quidem  nisi  mundatum 
fuerit,  holocaastum  in  eo  acceptabile  fieri  non  po- 
test.  Unde  Psalmista  ait :  «  Gor  mundum  crea  in  me, 
Dens  {P$aL  l,  i2).  »  Libamenta  vero,  qufi  pariter 
offeruntnr,  panes  et  cstera  azyma  intelliguntur. 
Quibus  ergo  posnitentiie  medicamentum  damus  ,  ut 
vivant  in  azjmis  sinceritatis  et  veritatis  admonere  ^ 
debemus.  Hflec  autem  omnia  custodire  jnbemor,  prse- 
ter  cseremonias  matutini  holocausti,  qose  per  se 
quidem  inviolabiliter  conservari  debent;  matutini 
autem  holocausti  caeremonias  dicit  eas,  quas  in 
principio  fidei  nostr»  Domino  promisimus ;  qaando 
diabolo,  et  omnibus  pompis«  et  operibus  ejus  abre- 
nuntiavimus.  Vera  ergo  pcenitentia  est  cnm  has 
matutini  holocausti  caeremonias  observamus,  et  pro 
pmteritis  peccatis  carnem  affligimus«  et  macera- 
mus,  si  tamen  postea  in  azymis  sinceritatis  et  veri- 
tatis  vivamos.  Seqnitur ; 

«  Immolavit  et  bovem  atqae  arietem,  hostias  pa- 
»  cificas  populi.  Obtuleruntque  ei  filii  sui  sangui- 

>  nem,  quem  fudit  super  altare  in  circuitum.  Adi* 


>  pem  autem  bovis,  et  arietis,  caudam,  renancu- 

>  losque  cum  adipibns  suis,  et  reticulum  jecoris 
»  posuerunt  supra  pectora  eorum.  »  Per  bovem 
enim  et  arietem,  vel  Ghristum  Dominnm  nostrum, 
vel  sanctos  apostolos  intelligere  possamus ;  hos  au- 
tem  immolamus,  quando  eornm  tormenta  et  passio- 
nes  prffidicamus  :  horum  autem  sanguinem  offerunt 
nobis  filii  nostri,  quando  de  eorum  passionibus  nos 
interrogant;  quem  nos  qnidem  super  altare  cordis 
eorum  fnndimus  in  circuitum,  omnia  eis  ezponentes, 
et  ut  pro  Ghristo,  secundum  eorum  ezempla,  mortem 
non  timeant,  incitantes.  Et  quia  doctomm  pectora 
qnanto  magis  quffistionibus  premuntur,  tanto  pios 
diviaa  mjsteria  pandunt,  ideo  super  pectora  bovis 
et  arietis,  adipem,  caudamj  renanculos  omnemque 
pinguedinem  posuernnt.  Quodam  enim  modo  mihi 
super  pectus  bovis  caodam,  et  adipem  ponit  ille, 
qui  me  de  cauda  bovis  et  adipe  interrogat ;  donec 
«lim  ei  satisfaciam,  pectus  et  cor  meum  non  parvo 
pondere  premitur  et  fatigatur.  Quid  autem  ista  si- 
gnificent,  jam  soper  dictum  est.  Sequitur : 

c  Et  armos  dezteros  separavit  Aaron  ,  elevans 
•  coramDomino,  sicntprseceperatMojses.  »  144  Se- 
parat  quidem,  quia  sui  sunt.  Illi  enim  armus  est 
necessarins ,  qui  totum  pondus  et  totius  populi 
peccata  ferre  debet.  Elevat  autem  coram  Domino, 
ut  non  sua  q'ieerat,  sed  quee  Jesu  Ghristi,  ut  cum 
Apostolo  dicat:  «  Vivo  ego,  jam  nonego,  vivitvero  in 
me  Ghristus  (Q<Uat.  ii,  20).  »  Quod  enim  sic  ait, 
membra  sua  jam  non  sua  sunt,  sed  ejns,  cui  ser- 
viunt.  Sequitur  autem  :  v  Quod,  completis  holocau- 
»  stis,  Mojses  et  Aaron  beuedizerint  popnlo,  appa- 
»  ruitque  glorik  Domini  pmni  mnltitudini;  et  ecce 
»  ignis  egressns  est  a  Domino,  devoravit  holocau- 
»  stum  et  adipes,  qui  erant  super  altare ;  quod  cum 
»  vidissent  turbae,  laudaveront  Dominum,  ruentes 
»  in  facies  suas.  »  Hunc  autem  ignem  fortasse  glo- 
riam  Domini  appellat. 

GAPUT  X. 

<f  Arreptisque  Nadab  et  Abiu  filii  Aaron  thuribulis 
»  posuernnt  ignem,  et  incensum  desuper,  offerentes 
»  coram  Domino  ig^em  alienum,  quod  eis  prsece- 

>  ptum  non  erat.  Egressusque  ignis  a  Domino  de- 
»  voravit  eos,  et  mortui  sunt  coram  Domino.  »  Hoc 
est  enim,  quod  Apostolas  ait  :  «  Si  quis  aliter  evan- 
gelizaverit  vobis,  preeter  qood  audistis  et  accepistis, 
anathema  sit  (Galat.  i,  9).  »  Ignem  enim  et  incen- 
sum  alienum  coram  Domino  oiferunt,  qui  ea,  quse 
contra  fidem  sunt,  et  in  Dei  lege  non  continentur 
Ecclesiie  preedicant.  Taiem  enim  ignem  talemque 
incensum  Arius  obtnlit  ,  ideoque  mortuus  est  et 
aeternis  incendiis  damnatus. 

c  Locntus  est  autem  Mojses  ad  Aaron,  et  Eiea- 
»  zarum,  et  Itbamar  filios  ejus ;  capita  vestra  nolite 
»  nndare,  et  vestimenta  vestra  nolite  scindere,  ne 
»  forte  moriamini.  »  Hoc  autem  signnm  doloris  est 
atque  tristitis.  De  iniquorum  vero  damnatione  ie- 
tandam  potiua  est  quam  doiendam.  Unde  scriptom 


£XP0S1T10  IN  LETIVIC. 


414 


!.8sabitar  justas,  cum  viderit  Tindictam  im-  ▲ 

{Psal,    LYII,  H).  » 

it  quoqoe  Dominos  ad  Aaron,  yinum,  et 
quod  inebriare  poterit,  non  bibetis  tu,  et 
li,  quando  intrabitis  in  tabemaeulom  testimo- 
)  moriamini,  quiapreceptum  est  sempiternum 
oerationes  yestras.  Et  ut  habeatis  scientiam 
nendi  inter  sanctum  et  profanam,  inter 
;am  et  mundam,  doceatisqae  filios  Israel 
1  legitima  mea,  quae  locutus  est  Dominus  ad 
er  manom  Moysi.  o  Hspc  etiam  ad  litteram 
:a  mentem  sdilicant.  Magnam  enim  pecca- 
ebrietas ;  praeter  hoc  enim  quod  sensum 
etiam  luxuriam  provocat.  Unde  Apostolos: 
I  inebriari  vino,  in  quo  est  luxuria  (Hebr,  v, 
aec  autem  ebrietas  corporis  est ;  sed  multo 
st  ebrietas  mentis.  Mens  enim  nostra  ira, 
;ione,  odio,  soperbia,  impletur  et  inebriatur 
otique  inebriata  facile  decipitor,  et  inter 
i  et  profanum,  inter  pollntam  et  mundum 
ire  nequit.  Nos  ergo,  qaia  semper  in  Dei 
3olo  sumus,  omnem  ebrietatem  fugere  opor- 
noriamur. 

;atasque  est  Moyses  ad  Aaron,  et  filios  ejos, 
esidui  erant.  Toliite  sacriiicium,  qood  reman- 
oblatione  Domini,  eteomedite  illod  absque 
into  juxta,  altare,  quia  Sanctum  sanctorom 
omedetis  autem  in  loco  sancto  :  quod  datom 
bi,  et  filiis  tuis  de  oblationibus  Domini,  sicut 
)ptnm  est  mihi.  Pectusculum  quoque,  qood  Q 
im  est,  et  armum,  qui  separatus  est,  edetis 
to  mundissimo  to,  et  filii  tui,  et  filis  tuse 
3.  Tibi  enim,  et  liberis  tuis  reposita  sunt  de 
s  salutaribus  filiorum  Israel.  »  Sacrificiam, 
*mansit  de  oblatione  Domini,  omnis  sancta- 
ripturarom  series  intelligitar.  Et  hoc  quidem 
iom  laudis  evocatur.  Remansit  autem  nobis 
^rificium  de  oblatione  Domini,  quoniam,  etsi 
m  ejusqoe  discipulos  iniqui  interfecerint, 
tamen  memoriam,  et  tanta  in  eorum  laudi- 
pta  volumina  delere  non  potuerunt  (264). 
em  sacrificiom  comedont  sacerdotes  absque 
x>,  id  est  absque  ulla  hceretica  pravitate, 
le  corraptione  juxta  altare,  id  est  in  S.  Eccle- 
conventu  fideliuro,  in  concilio  justorum  et  ^ 
^atione.  Ibi  enim  secreta  Dei  revelantur;  ibi 
t  Yeteris  Testaihenti  mysteria  exponuntur. 
m  scriptum  est :  c  Nolite  sanctum  dare  ca- 
leque  mittere  margaritas  ante  porcos  (Matth, 
»  Comedunt  et  pectosculum  et  armum,  qua- 
apientes  fiant,  et  alterius  onera  portent.  In 
enim  est  cor,  mens  et  sapientia ;  super 
.utem  onera  portamus.  De  hoc  autem  sacri- 
iron,  et  filiis  ejus,  et  filiabus  comedere  licet, 
n  Deam  laudare,  sapientiaB  operam  dare  et 
I  onera  portare  nullus  fidelium  prohibetnr. 
item  sequitur,  quod  Moyses  cum  quaBreret 

Jolianns  Apostata  hoo  inter  alia  egit  contra 
laam  religionem,  ut  omnia  divinamm  Scri- 


hircum,  qui  oblatus  fuerat,  exastum  reperit,  et  inde 
irascitor  contra  sacerdotes,  quia  eum  non  comede- 
rant;  per  hoc  enim  nescio  quid  aliad  significare 
voluerit,  nisi  qnia  poenitentes  pro  suis  peccatis  se 
diutius  affiigentes,  non  despectui  et  negligentiae  ha- 
bere,  sed  humiliter  et  com  laetitia  recipere  et  Eccle- 
sisB  corpori  reconciliare  debemus.  Quid  est  enim 
hircum  comedere,  nisi  peccatores  Ecclesiae  recon- 
ciliare  ?  Sic  cnim  Petrus  Apostolus  eos  comedebat, 
cui  dicitar :  <  Macta,  et  manduca  (Ac^  x,  43).  »  Hir- 
cus  aotem  exuritur,  si  medicina  modum  excedat,  et 
peccatorem  desperare  faciat.  Non  ergo  exuratur,  sed 
146  temperate  hircus  iste  coquatur.  Huc  usque 
de  sacrificiis. 

CAPOT  XI. 

1  Locutusque  est  Domious  ad  Moysen,  et  Aaron, 
»  dicens :  Dicite  filiis  Israel :  Haec  snat  animalia, 
»  quae  comedere  debetis  de  cunctis  animantibus 
»  terrse.  Omne,  quod  habet  divisam  ungulam,  et 
»  ruminat  quidem,  et  habet  nngalam  sed  non  dividit 
•  eam,  sicut  camelus  et  caetera,  non  comedetis 
» *illud,  et  inter  immunda  reputabitis :  simliter  choe- 
»  rogrillus  et  lepus  immnndus  est,  quoniam,  etsi 
»  rominet,  nngolam  tamen  non  dividit.  Sic  et  sus 
»  qgi  ungulam  dividit  et  ruminat.  >  Dicendum  ergo 
nobis  est  quid  sit  nngnlam  dividere,  quid  ruminare, 
quid  comedere.  Ungula  enim  est  divina  Scriptura, 
qna  pedes  animse  muniuntur  ad  ambulandum  :  haec 
aatem  ungula  in  litteram  et  spiritum,  sive  etiam  in 
Novum  et  Vetus  Testamentnm  dividitur.  Ruminare 
qaid  est,  nisi  sanctam  Scripturam  diligenter  inve- 
stigare  et  cordis  sensu  minutissime  frangere,  et  ad 
spiritnalem  intelligentiam  diutissime  volvendo  per- 
ducere  ?  Judaei  ergo  neqoe  ungulam  dividunt,  neque 
raminant,  quoniam  neque  utrnmque  Testamentum 
recipiunt,  neque  quod  suscipiant  rominando  spiri- 
tualiter  intelligunt :  litteram  enim  solam  et  integram 
deglutientes,  nihil  aliud  quam  litteram  sapiunt. 
Manichaei  autem,  etsi  ruminando  quaedam  spiritua- 
liter  intelligant,  nngulam  tamen  non  dividunt,  quia 
Vetns  Testamentum  non  suscipinnt.  Ebionitae  vero 
econtra  utrumque  suscipiunt ;  sed  simul  cnm  bapti- 
smo  circumcisionem,  omnesque  legis  c«eremonias 
observare  volentes,  ruminare  aut  nolunt,  aut  ne- 
sciunt.  Omnes  ergo  isti  immnndi  sunt,  ideoqne  eos 
comedere,  et  ecclesiastico  corpori  eos  infundere,  et 
promiscere  prohibemur.  Et  quamvis  beato  Petro 
dictum  sit :  «  Macta,  et  manduca  (Ac(.  xi,  7),  »  hos 
tamen  manducare  nun  debet ;  qui  enim  sanctificari 
cupit,  ab  immunditia  qualibet  animae  praecavere 
debet.  Sic  enim  ibi  scriptum  est :  «  Quod  Deos 
sanctifl^avit,  tu  ne  commune  dixeris  (Aet.  x,  i5).  » 

«  Hsec  sunt,  qoae  gignuntur  in  aquis,  et  vesci 
»  licilum  est.  Omne  quod  habet  pennulas  et  squa<- 
«  mas,  tam  in  mari  quam  in  tluminibns  et  stagnis 
»  comedetis  ;  cstera  vero  vobis  polluta  ernnt.  »  Soli 
enim  ilii  pisces  saper  aquam  saitua  dare  perhiben- 

ptnraram  monumeuta  perquireret,  fiammisqoa  dam- 
naret. 


M 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


446 


B 


tUTi  qoi  pennulas  et  squamas  habent,  per  quos  iUos  A 
intelligimus,  qui  semper  superiora  appetunt,  et 
coBlestia  desiderant  (265),  et  quamvis  multis  adver- 
sitatnm  procellis  feriantur,  cnm  Apostoio  tamen 
dicunt:  «  Nostra  conversatio  in  coelis  est  {Phi" 
Zip.  111,  20).  n  Gffiteri  vero,  qui  sub  nndis  latent, 
semperqae  iuferiora  et  profunda  petunt,  AuUisque 
desideriis  in  superna,  et  roelestia  eriguntor,  non 
immerito  immundi  dicuntur,  et  ab  EcclesisB  corpore 
separantur.  «  NuUa  pars  est  fideU  com  infideU,  nnlla 
societas  luci  ad  tenebras  {11  Cor,  vi,  15}.  » 

«  HflPC  sunt  qos  de  afibns  comedere  non  debetis, 
»  et  vitanda  sunt  vobis ;  aquilam,  et  .gryphem,  et 
»  halistom,  et  miivum,  ac  valturem  joxta  genns 
»  sunm,  et  omne  corvini  generis  in  simiUtudinem 

>  suam,  struthionem,  et  noctuam,  et  larum,  et  acci- 
»  pitrem  juxta  genns  sunm:  bubonem,  et  mergu- 
»  lam,  et  ibin,  et  cycnum,  et  onocrotalnm,  et  por- 
»  phjrionem,  herodionem,  et  charadion  jnxta  genus 

>  suum,  npupam  quoque,  et  vespertiUonem.  >  Hsbc 
enim  pene  omnia  de  prsda  et  rapina  vivnnt,  aUis- 
qne  animalibus  importnne  insidiantur,  in  quibus 
fures,  latrones,  sacrUegi  omnesque  raptores  ab 
Ecclesi»  corpore  repelluntur.  Corvinnm  autem  genus 
ideo  abjicitur,  quia  ab  insita  et  natnraU  nigredine 
nnnquam  lavatur;  significat  antem  peccatores  in 
maUtia  perseverantes,  et  posnitere.  nescientes.  Sed 
quid  per  struthionem,  qui  alas  quidem  habet,  volare 
tamen  non  potest,  nisi  hjpocritas  intelUgimus  ?  Qui 
quamvis  boni  similitudinem  ferant,  bonum  tamen  Q 
facere  recnsant.  Quid  vero  per  noctuam,  qu«  lucem 
fbgit,  noctem  diUgit,  nisi  eos  qui  regem  tenebrarnm 
seqnuntur,  et  Ghristnm    solem    jusUtiflB   fugiunt? 

«  Omnis  enim  qni  male  agit  odit  lucem  (Jwm. 
III,  iO) ;  »  h«c  tamen,  sicut  bubo,  de  prsBda  et  rapina 
vivit.  Upupa  vero  turpissimum  animal  in  stercore 
nidificat,  per  quam  meretrices  et  aduUeros  intelU- 
gimus.  Qu8B  antem  de  noctua  dicta  snnt,  de  vesper- 
tiUone  quoqne  intelUgantur. 

«  Omne  de  volucribus,  quod  graditor  super  qna- 
»  tuor  pedes,  abominabile  erit  vobis :  qnidquid 
«  autem  ambulat  quidem  super  qnatuor  pedes,  et 

>  habet  longiora  retro  crura  super  quss  saUt  snper 

>  terram  comedere  debetis,  ut  est  bruchus  in  genere 

»  sno,  et  altacus,  atque  ophiomachns,  ac  locusta,  ^ 
»  singnla  jnxta  genns  suum.  Quidquid  antem  ez 
»  volucribus  qnatnor  tantom  habet  pedes,  exsecra- 
»  bile  erit  vobis.  •  Qnid  enim  per  volucres  nisi 
sapientes  ?  Quid  vero  per  quatnor  pedes,  nisi  qua- 
tuor  elementa,  ez  quibns  scenndum  corpos  homo 
conficitur,  et  sine  qnibus  moveri  non  potest?  lUi 
ergo  qoatuor  pedibus  gradiuntur,  qni  soli  corpori 
obediunt,  quod  ez  quatuor,  ot  diximns,  constat 
elementis.  Tales  enim  Epicurei  fuerunt,  imo  et  sunt 
qni  corporis  voluptatem  snmmum  bonom  prsdicant 
His  autem  si  duo  cmra  retro  longiora  addantur, 

(265)  AUer  cod.  Casin.  WBintiaquB   iniumtur. 

(266)  Ez  cod.  Casin.  Per  eos  autem,  qui  ferebant 
animoHum  eadavera^  iUo$  puto  si^ni/lean^^ui,  quam' 


quibus  snper  terram  saliant,  et  ab  inferioribus  ad 
superiora  se  erigant  et  exaUent,  jam  non  ulterius 
inter  immunda  animaUa  computabuntur.  M4LB  Dno 
enim  crura,  duo  sunt  Testamenta,  cunctis  utique 
cruribus  longiora ;  siquidem  eorum  fide  atqne  do- 
ctrina  super  ipsos  cobIos  et  usque  ad  tlironnm  Dei 
spiritns  hominis  elevatnr.  Quidqnid  ergo  ez  volu- 
cribus  quatuor  pedes  habet,  et  corporaU  necessitate 
ad  terram  descendens  super  eos  graditur,  si  iterum 
his  cruribus  saUens,  et  se  ad  superiora  elevans 
volare  coBperit,  non  erit  abominabile  atqoe  immun- 
dum.  Quoties  enim  corpori  servimus,  toties  super 
terram  quatuor  pedibus  imus.  Quatuor  enim  nos 
ferunt  elementa,  quibns  non  ad  voluptatem,  sed  ad 
necessitatem  obedire  debemus.  Semper  igitnr  sa- 
Uentes,  semperqne  fngientes,  nec  in  uno  loco  more- 
mur,  nec  cibo  transitorio  occupemor.  Hoc  enim  et 
locustflB  faciunt :  hoc  et  admonet  Apostolus,  ^icens : 
«  Et  camis  curam  ne  feceritis  in  desiderus  (Rom, 
ziii,  i4).  »  Sequitur  : 

«  £t  qnicunqne  morticina  eorum  teUgerit,  poUue- 
»  tur,  et  erit  immundus  nsque  ad  ve.«peram.  Et  si 
»  necesse  fuerit,  ut  portet  qnispiam  homm  mor- 
«  tunm,  lavabit  vestimenta  sna,  et  immundus  erit 
>  usque  ad  soUs  occasum.  »  Quid  enim  horam  mor- 
ticina,  nisi  eornm  mortua  opera,  mortaliaque  pec- 
cata  sigoificant?  De  qnibns  Apostolus :  <c  Non  ite- 
rum,  inquit,  faciamos  fnndamentum  poBnitenti»  ab 
operibus  mortuis  {Hebr,  vi,  1).  »  Eornm  ergo  morti- 
cina  tangit  quicunque  eorum  opera  mortua  imitatur 
etagit;  poUuitur  et  erit  immondns  nsque  ad  vespe- 
ram.  Qnid  est  enim  nsque  ad  vesperam  ?  Vesperam 
enim  hoc  loco  magis  peccati,  quam  diei  finem  signi- 
ficare  videtur.  Habet  enim  peccatnm  ortum  suum 
atque  occasam,  habet  peccatum  mane  et  vesperam. 
Beatus  ille,  cnjus  peccatum  jam  pervenil  nsqne  ad 
vesperum ;  beatns  iUe,  cujus  peccatum  pervenit  ad 
finem  et  ad  occasom ;  hic  enim,  quia  peccare  cessat, 
quia  totum  peccatum  in  eo  periit,  et  occidit,  jam 
mundus  est.  Per  hos  antem,  qui  immnndaram  ani- 
malinm  morticina  ferebant,  illas  significari  puto, 
qoi  quamvis  ad  poBnitentiam  accedentes,  se  de  prs- 
teritis  peccatis  vehementer  accusent,  eornm  tamen 
onera,  etiam  inviU  ferunt  (266),  quoniam  pravam 
consuetudinem,  et  ipsius  peccati  titiUationem  non- 
dum  penitus  abjicere  et  ezstirpare  possunt.  Hos 
autem  oportet  lavare  vestimenta  sua,  quoniam  jejo- 
niis  et  vigiliis,  eleemosjnis,  lacrymis,  et  orationibus 
convenit  mundare  carnem  et  opera  sua.  Sic  tamen 
Immundi  ernnt  usqne  ad  solis  occasum,  id  est 
donec  tota  Ula  titiUatio,  omnisque  fervor  pravee  con- 
cnpiscentisB,  et  totom  peccandi  desiderinm  in  eis 
occidat  et  moriator.  Idem  autem  per  solis  occasum 
et  vesperam  significatnr.  Sequitur  : 

«  Quod  antem  ambulant  snper  manus,  ez  cnnctis 
«  animantibus,  que  incedunt  quadrapedia,  immnn- 

vi$  de  pecoaUs  $ui$  pemiteant^  earum  tamen  pondue 
adhue  portant^  dum  prav»  eonsuetudini$  titUUUiane$ 
fiofi  abjeeiae  imeiti  eogwUur  tuetinere. 


EXPOSmO  IN  LETIVIC. 


4lt 


erit.  Qui  tetigerit  morticina  eorum,  poUuetar  A 
le  ad  vesperam.  »  De  urso  eaim  hffic,  etsimia, 
lilibus,  quantum  ad  litteram  dicere  yidetur; 
lim  et  quadrapedia  sant,  et  saper  manus 
ant.  Moyses  aotem  de  quadrupedibus  loquitur 
tnim  animalia  super  manus  ambulant,  manns 
ilosy  et  totam  faciem  ad  terram  deprimnnt. 
icant  autem  illos  bomines,  qui  bona  superna 
seterna  despicientes  omni  studio  et  operatione, 
mentis  intuito  et  tota  cordis  intentione  soia 
a  et  transitoria  diligunt.  Qoibus  Apostolus 
ir,  dicens  :  «  Si  consurrexistis  cum  Cbristo, 
irsum  sont  queerite,  non  quae  super  terram. 
.  III,  i).  »  Quos  et  immandos  esse  signifi- 
iit  :  1  Si  quis  frater  nominatur,  et  est  forni- 

aut  ayarus,  aut  idolis  serviens,  aut  male- 
aut  ebriosus,  cam  ejusmodi  nec  cibum  somere. 

V,  4).  »  Quid  sit  autem  eorum  morticina  tan- 
3t  cadayera  portare,  modo  superius  diximus. 
ur  : 

super  qnod  ceciderit  quidqaam  de  morticinis 
m,  pollaetor,  tam  vas  ligneum  et  vestimen- 
y  qaam  pelles  et  cilicia,  et  in  qnocunqae  flt 
I,  tingentur  aqaa,  et  pollata  erunt  usque  ad 
erum ;  et  sic  postea  mandabuntur.  Vas  autem 
le,  et  in  quo  horam  quidquam  intro  ceciderit, 
aetur,  et  idcirco  frangendum  est.  >  Non  solum 
bomines,  qui  immundorum  animalium  morti- 
;angant ,  Terum  etiam  vasa  ,  vestimenta  et 
i  super  quae  iila  cadant,  polluuntur,  quoniam  q 
Dlum  sponte,  sed  et  ignoranterpeccamns.  Quid 
im  morticinum  manu  tangere,  nisi  scienter  et 
»  peccare?  Quid  est  vero  saper  aliquod  raorti- 
I  cadere^  nisi  vel  nescienter ,  vel  non  sponte 
*e?  Et  homines   ut  rationales  morticina  tan- 

super  vasa  vero  et  vestimenta,  quasi  super 
mabilia  cadunt.  Per  illos  igitur,  doctores  et 
ites,  per  heec  autem  indoctos  et  insipientes 
gere  possnmus.  Ut  enim  homo  a  vestimento, 
piens  distat  ab  insipiente.  Sed  quia  stultitia  et 
intia  neminem  excusat  ,  isti  quoque  lavent 
lenta  saa,  et  polluti  erunt  usque  ad  vesperum. 
Bst  Dsque  ad  vesperum  ?  id  est  usque  ad  linem 
isummationem  peccati.  Vas  autem  fictile,  vel 
entia  frangitur  et  salvatur,  vei  virga  ferrea  0 
tar  et  damnatar.  Sequitar  : 
mnis  cibus,  quem  comedetis,  si  fusa  fuerit 
)r  eum  aqua,  immundus  erit,  et  qnidquid  de 
licinis  istiusmodi  cecideritsaperillud,immun- 
1  erit,  sive  clibani ,  149  sive  chytropedes 
ruentnr,  et  immundi  erunt.  Fontes  vero,  et 
mae,  et  omnis  aquarum  congregatio  munda 
.  Qui  morticinnm  eorum  tetigerit,  poiloetur.  » 
ibum  enim,  et  omne  liquens,  fontes,  cistemas 
uarom  congregationes,  nihil  melius  quam  san- 
n  Scripturarum  volomina  intelligimus.  Haec 
et  eibus  et  potus  nobis  sunt.  Snper  haec  au- 
d  poUutorum  vasorom  aqua  ceciderit,  et  im« 
orum  hominom   depravatione  haec  corropta 


fuerinti  qul  non  tantum  homines,  quantum  equi  et 
mali,  in  qnibus  non  est  intellectus,  dici  debent, 
polluentor,  et  immunda  erunt.  Quid  enim  per  heec 
vasa,  qoorum  aqua  nostris  cibis  et  potibos  super- 
fusa  eos  corrumpit  et  polluit,  nisi  haereticos,  Judaeos 
et  paganos  intelligimus  ?  quorum  nefanda  supersti- 
tio  si  fidei  nostree  et  doctrinee  evangelic»  admiscea- 
tnr,  immundam  et  pollutam  facit.  Hoc  est  enim 
quod  dicit  :  c  Omnis  cibus,  quem  comedetis,  e^ 
»  omne  liquens,  quod  bibitur,  si  fusa  fuerit  super 
»  eum  aqna  de  oniverso  vase  immundo,  immundum 

>  erit.  »  Per  clibanos  vero  et  cbytropedes,  in  quibus 
et  super  quos  panis  et  alii  cibi  coquantur,  Ecclesiae 
doctores  intelligi  possont,  in  quorum  pectore  cibi 
spirituales  decocti  ,  intelligibiles  et  comestibiles 
flont.  Et  hi  quidem  merito  destrunntur,  et  a  snis 
dignitatibos  abjiciuntur,  si  in  se  immundam  aliquid 
et  pollutnm  cadere  permiserint.  Sequitur  : 

«  Si  ceciderit  snper  sementem,  non  polluet  eam, 
»  Sin  autem  qaispiam  sementem  aqua  perfuderit , 
«c  et  postea  morticinis  tacta  fuerit,  illico  polluetur.  » 
JUos  enim  hoc  in  loco  sementem  dicere  videtur,  qui, 
quamvis  ad  fidem  vocati,  nondum  tamen  baptizati, 
neque  in  Ecclesise  agro  seminati  sont.  Soper  qoos  si 
pollotom  ceciderit  non  polluetor,  nisi  quod  mundum 
erat;  non  enimstercore  stercor  poUuitur.  Sin  aotem 
quispiam  sementem  aqua  perfuderit,  per  immnndom 
illico  poUuetor ;  quoniam  postquam  homo  baptizatos 
est  (siquidem  ab  omni  pollotione  mundatus  est)  si 
immundum  tetigerit,  pollui  potest. 

tf  Si  mortuum  fuerit  animal,  quod  licet  vobis  come- 

>  dere,  qui  cadaver  ejus  tetigerit,  immundus  erit 

>  usque  ad  vesperam,  et  qui  comederit  ex  eo  qoid- 

>  piam,  sive  portaverit,  lavabit  vestimenta  sua,  et 

>  immnndus  erit  osque  ad  vesperam.  Moritur  au- 
tem  animal  mundum,  quando  Christianus  aliquis  pro 
sois  facinoribns  ezcommunicatnr,  vel  propter  hsere- 
sim  ab  Ecclesia  separatur.  Qui  ergo  cum  eo  partici- 
paverit,  vel  ejus  mortalem,  sive  mortuam  doctrinam 
susceperit,  tandiu  immandos  erit,  donec  suscepta 
poBuitentia  satisfecerit.  Hoc  est  enim  nsqne  ad  ve- 
sperum.  Vesper  enim  finis  est  peccati. 

«  Omne  quod  reptat  saper  terram,  abominabile 
»  erit  vobis,  nec  assumetnr  in  cibnm.  Quidquid  su- 
»  per  pectos  qnadrupes  graditur,  et  multos  habet 
D  pedes,  sive  saper  homum  trahitnr,  non  comedetisy 
»  quia  abominabile  est.  »  Quid  enim  reptilia  signi- 
ficent,  jam  superius  dictnm  est.  Reptilia  enim  plus 
cateris  animantibus  toto  corpore  terrfle  adhserent, 
per  quse  cupidos  et  avaros,  omnibnsque  lazurise  et 
carnis  volaptatibus  deditos  non  incongrue  inteiligi- 
mos.  Hi  autem  tantis  pedibus  gradinntur,  quantis 
vitiis  snper  terram  trahuntur.  Et  quoniam  omnia 
8ua  consilia  dissipant,  et  nihil  nisi  transitoria  et  ter- 
rena  cogitant,  super  pectns  gradientes,  terram  corde 
et  pectore  premant.  Prscipit  autem  Apostolns,  cum 
ejusmodi  nec  cibum  somere.  Unde  eos  immundos 
esse  nemo  dnbitare  debet.  Haec  antem  de  mandis  et 
immandis  animalibus  dicta  saffieiant. 


4i9 


S.  BRONONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


420 


CAPUT  XII. 
«  Locutusque  est   Dominos  ad  Moysen  ,  dicens  : 
V  Loqaere  filiis   Israel,   et  dices  ad  eos  :  Mulier,  si 

>  snscepto  semine ,   peperit  masculum  ,   immunda 
»  erit  septem  diebus  juxla  dies  separationis  men- 

>  straae  ,  et  die  octava  circumcidetur  infantulas  : 

>  ipsa  Tero  triginta  tribos  diebus  manebit  in  san- 

>  gaine  parificationis  suffi,  omne  sanctam  non  tan- 
»  get,  nec  ingredietur  sanctuariam,  donec  implean- 
»  tur  dies  purgationis  ejus.  »  Hsec  juxta  litteram 
Judaei  obserYabant ;  quid  taroen  littera  signiticet  non 
inteliigant.  Qnid  enim  mulier  pariens  peccat,  at 
immnnda  dici  debeat?  Ut  enim  quidam  Ecclesiee  do- 
ctores  scripserunt,  si  statim  malier  post  partuni  ad 
agendam  Deo  gratias  Ecclesiam  ingrederetor,  non 
peccaret.  Quod  autem  non  simpliciter  dixerit  :  Mu- 
lier  sipepereritmascnlam,  ^ed  satis  vigilanteraddidit, 
si  suscepto  semine,  masculam  pepererit,  non  est  da- 
binm,  hoc  ad  distinctionem  B.  Mariffi  virginis  di- 
ctum  esse,  qa«  sine  viri  semine  peperit  Salvalo- 
rem  (267).  Spiritualiter  aatem  malier  ista  Synagoga 
esse  videtnr,  quffi  divinee  legis  semine  snscepto,  to- 
ties  masculom  pariebat,  quoties  bonum  aliquid  age- 
bat :  mascaius  enim  filias  bonum  opus  est.  Et  qnam- 
vis  mascalum  peperisset,  et  boni  operis  filios  mul- 
tos  genuisset,  tamen  ad  similitodinem  menstruat» 
mulieris,  septem  diebus  immunda  erat.  Septem  enim 
istidiea  omneillod  temporis  spatiamsignificant,quod 
fuit  a  Moyse  usque  ad  Christi  incamationem  ;  illa 
enim  hebdomada  finita,  natus  est  agnus,  qui  toUit 
peccata  mundi,  de  qoo  scriptom  est  :  c  Qui  dilexit 
nos,  et  lavit  nos  a  peccatis  nostrift  in  sanguine  sno 
(Apoc.  I,  6).  »  Yerumtamen  quamvis  septimana  fi- 
nita  sit,  148  et  quamvis  Christns  sit  natus,  nondum 
tamen  Sjnagoga  penitns  mundata  est,  quia  Christi 
sangois  nondom  fusus  est.  Maneat  ergo  adhuc  33 
diebus  in  sanguine  purificationis  suse;  ex««pectet  diem, 
imo  annum  tricesimum  tertium  :  ipso  enim  anno 
immolatos  est  Christus,  sine  cujus  sanguine  mundus 
mundari  etlavari  non  potuit  (268).  Quod  autem  dies 
pro  anno  ponatnr,  in  Ezechiele  invenies,  ubi  dicitar 
diem  pro  anno,  «  diem,  inquam,  pro  aono,  fili  ho- 
minis,  dedi  tibi.  (Ezech,  iv,  6).  >  Septem  autem  dies 
et  omne  tempns  significant,  et  partem  aliquam  tem- 
poris  definitam.  Cnr  antem  omne  tempus  significent, 
sepe  jam  diximus.  Quia  vero  et  menses,  et  anni 
partes  sunt,  pro  aliqua  temporis  parte  8«pe  ponun- 
tnr.  Quare  autem  infantulus  circnmcidatur  valde  no- 
tum  est.  Sed  quare  octavo  die  dicendum  est.  Octava 
enim  dies  ipsa  est,  qua>  et  prima.  In  hac  enim  mun- 
dus  coepit,  Ghristus  resurrexit ;  in  hac  et  oniversalis 

(267)  Non  sine  maxima  significatione  et  prophetice 
hac  in  lege  de  mulieribus  post  partus  suos  porifi- 
candis  dictom  est;  si  ex  suscepto  viri  semine  pe- 
perissent ;  quod  sineeo  sola  B.  Maria  virgo  Ghristom 
Salvatorem  paritora  erat. 

(268)  Sententia  Brunonis  de  anno  emortuali 
Christi  Domini,  scilicet  quod  anno  33  statis  susb 
mortem  cruci  afflxom   tnbierit  a  doctisnLmo  Jo- 


A  resurrectio  fiet,  tunc  aatem  non  solum  circumcisi, 
sed  omnibas  peceatis  abstersi,  mundi  et  immaculati, 
ffiternum  nomen  sancti  snscipient  et  haereditatem. 

«  Sinaotem  feminam  pepererit,  immundaerit  daa- 
»  bus  hebdomadibus,  joxta  ritum  fluxos  menstrui, 
»  et  sexaginta  et  sex  diebus  manebit  in  sangoine  pu- 
»  rificationis  suffi.  >»  Toties  enim  Synagoga  feminam 
parit,  quoties  iniquitatem  operatur.  Pro  hac  autem 
filia  duabns  hebdomadibus  est  immonda  Sjoagoga  : 
unavidelicet  ante  Christi  incamationem,  alteravero 
post  ejas  prsedicationem,  mortem  et  resurrectionem, 
donec  in  sua  permanserit  incredolitate.  Per  has  enim 
daas  hebdomadas  totnm  et  hoc  et  illud  tempus  si- 
gnificator.  Nisi  ergo  immnndam  (269)  filiam  parere 

g  desistat,  et  ad  Christi  fidem  se  totam  convertat,  non 
minus  immunda  reputabitur,  quam  si  mulier  esset 
menstruata.  De  menstrna  vero  in  sequentibas  locn- 
turi  sumus.  Dantur  aatem  eis  66  dies  ad  purificatio- 
nem,  per  quos  omnes  dies  usqae  ad  sseculi  consum- 
mationem  intelligere  possumus  :  hic  enim  nume- 
rns  ex  senariis  constat;  senarius  autem  nomerus 
boni  operis  perfectionem  in  sacro  eloquio  s«%pe  desi- 
gnat,  quoniamsex  diebus  Dominus  opos  saum  ope- 
ratur  :  «  Vidit  concta,  qase  fecerat,  et  erant  valde 
bona  (Gm,  i,  3i).  «  Oinnibus  ergo  his  diebus  Sy- 
nagoga  purificari  potest ;  quoniaro  in  his  oranibus 
bonnm  opus  facere  licet  Et  ne  forte  dicat  :  Non  li- 
cet  Sabbato  curare,  nallum  in  his  diebns  Sabbatom 
ponitor,  non  enim  in  sex  diebus  Sabbatum  contine- 

C  tur.  Hic  autem  totus  nomerus  ex  senariis  solis  con- 
ficitar. 

V  Gumqne  expleti  fuerint  dies  pargationis  ejas, 
>  pro  filio  et  filia  deferat  agnom  anniculom  in  ho- 
»  locaustum,  et  pullum  columbse,  sive  torturem  pro 
»  peccato  ad  ostium  tabemaculi  testimonii,  et  tra- 
y>  dat  sacerdoti,  qui  offeret  illa  coram  Domino,  et 
»  rogabit  pro  ea,  et  sic  mundabitur  a  profiuvio  san- 
»  gninis  sui.  >  Defert  enim  Synagoga,  vel  aliquis  fi- 
lias  Synagogse  agnum  annicalum  in  hulocaustam,  si 
intelligens  se  peccasse,  Christi  passionem  praedicat, 
vei  veneratur  non  jam  agnum  occidendo,  sed  coroe- 
dendo;  non  damnandu,  sed  adorando ;  non  perse- 
quendo,  sed  credendo.  Defert  autem  et  puUom  co- 

j^  lumbffi,  sive  turturem  pro  peccato.  (Jbi?  ad  ostium 
tabemaculi.  Ad  quid?  Ut  tradat  sacerdoti.  Quare 
hoc?  Qai  ofieret  illa  coram  Domino,  et  rogabit  pro 
ea,  et  sic  mundabitur  a  proflnvio  sangoinis  sni.  Quid 
enim  per  pullum  colnmbse,  nisi  animse  et  corporis 
patientiam  et  innocentiam?  Qoid  vero  pertnrturem, 
nisi  ntriosque  hominis  castitatem?  Haec  autem  ille 
pro   peccato    offert,  qui  de   peccatis   pcenitentiam 

Laurent.  Berti  tom.  I  Hist.  eccl.,  Breviar.,  cap. 
13.  p.  67  vocator  antiquior,  communior  et  verior; 
cui  conformantur  etiaro  August.  Calroet,  Murato- 
rias,  Gordonus  et  alii.  Passns  est  enim  Ghristus  an. 
«er.  Vuig.  29 ,  Olympiadis  202  an.  i  ,  correct. 
Jul.  Caesar.  74,  P.  J.  47  42,  conss.  Rubellio  Gemino 
et  C.  Fusio  Gemino. 
(269)  God.  Gasin..  imquafH. 


Exposrno  in  letivig. 


422 


innoccnter  et  caste  te  ylYere  promittit :  hoc  A  eam  esse  leprosomy  et  secandum  ejus  arbitrium  se- 


flat  per  consilium  sacerdotum  (270),  qui  sem- 
ostium  taberoaculi  stantes,  pietatis  et  fiidei 
I  c«eteris  aperiait,  suisque  orationibns  sancta 
bona  desiderio  Deo  prssentant.  Quod  antem 
Et  sic  mundabitur  a  profluvio  sanguinis  sui,  > 
uia  peperit,  sed  quia  peccavit,  mundatioue 
9m  indigere  signiflcat  (271). 
lod  si  non  poterit  oiferre  agnam,  offerat  duos 
ires,  yel  duos  pullos  columbe,  alterum  in  bo- 
lastum,  et  alterum  pro  peccato.  »  In  hoc  au* 
pauperibns  cavetur,  et  significatio  non  muta- 
iristus  enim  et  turtur  est,  imo  turturis,  id  est 
86  caput,  et  puilus  columba?,  quia  Ecclesis 
Ecclesi»  namque  filia  virgo  Maria  est,  cajus 
iristus  est  filius.  Oflert  ergo  homo  duos  turtu- 
1  duos  pullos  columbffi,  Christum  scilicet  et 
n  :  Chri&tum  in  bolocaustum,  et  seipsum  pro 
> ;  illius  passionem  meditando,  et  seipsum 
indo,  et  affligendo.  Si  quis  autem  et  in  agno, 
ribus  solum  hominem  intelligere  velity  mani- 
tnon  laboriosa  est  allegoria. 

CAPUT  xin. 
»cutus  est  Dominus  ad  Mojsen,  et  Aaron,  di- 
:  Homo  in  cujus  cnte  et  carne  ortus  fuerit 
rsus  color,  sive  pustaia,  aut  quasi  lucens  quid- 
1,  id  est  plaga  leprse,  adducetnr  ad  Aaron  sa- 
otem,  vel  ad  unam  quemlibet  filiorum  149 
,  qui  viderit  lepram  in  cute,  et  pilos  in  album 


B 


paretur;secundumeju8quidem,non  secundum  alte- 
rins :  ipsius  est  eum  judicare,  ipsias  est  separare. 
Quomodo  separare?  Maitis  enim  modis  fit  ista  se- 
paratio :  aiii  enim  a  corpore  et  sanguine  Christi : 
alii  ab  Ecclesi»  introitu;  alii  a  commnnione  fi- 
deiium  separantur.  Separantur  etiam  a  quihusdam 
cibis  et  potibus,  aliisque  carnis  yoiuptatibns,  ut  jam 
nunc  licite  non  utantur  his  rebus,  quibus  priuslicite 
utebantur.  Seqnitur: 

«  Sin  autem  lucens.candor  fuerit  in  cute,  nec  hu- 
»  milior  carne  reiiqua,  et  pili  coloris  pristini ;  re- 
»  cludat  eum  sacerdos  septem  diebus,  et  considera- 

>  bit  die  septimo,  et  si  quidem  lepra  noa  creverit, 
»  nec  transierit  in  cute  priores  terminos,  rursus  in- 

>  cludet  eam  septem  diebus  aliis :  et  die  septimo 
»  contemplabitur.  Si  obscurior  fuerit  lepra,  et  non 
»  creverit  in  cute,  mundabit  eam  ;  quia  scabies  est, 
»  lavabitque  homo  vestimenta  sua ;  et  mundas  erit. » 
Hsc  enim  de  illo  intelligi  debent,  de  quo  mala  fama 
qualibet  occasione  divuigatur.  Quasi  enim  lucens 
candor  in  cute  apparet,  cnm  ad  aiicujus  ruborem 
et  verecundiam  turpis  ejas  fama  ab  aliis  declaratur. 
Quod  si  verum  non  est,  et  probari  non  potest,  ma- 
cnla,  qu«  putatur,  non  est  humilior  carne,  quoniam 
nihilominns  sanus  est  homo  in  his,  quibns  accusa- 
tur.  Si  eoim  humilior  macuia  esset,  et  quasi  fossam 
quamdam  incarne  fecisset,  manifestum  lepree  signum 
et  indubitabile  dedisset.  Pili  qaoque  coioris  pristini 


itos  coiorem,  ipsamque  speciem  lepr»  humi-  q  sunt;  quia  quantum  ad  se,  susb  pulchritudiuis  spe- 


im  cute  et  carne  reliqua,  plaga  lepr»  est,  et 
rbitrium  ejas  separabitur.  »  Sicut  leprffi  cor- 
I  qnsedam  habentur  signa,  ita  et  lepr»  spiri- 
manifesta  snnt  indicia.  Moyses  autem  per  le- 
corporis  nobis  lepram  animee  invisibilem 
ere  voluit,  utriusque  leprsB  manifesta  ponens 
snta.  Homo  igitnr,  qni  in  anima  sua  plagam 
tsse  cognoverit,  ducat  eam  ad  Aaron  et  ad  fi- 
us ;  ducat   eam  ad  episeopos  et  sacerdotes : 

enim  est  ut  ipse  se  ducat,  quam  ut  ab  aliis 
r ;  melius  est  ut  ipse  se  accuset,  quam  ut  ab 
ecasetur.  Sed  five  a  se,  sive  ab  alio  prius  ad 
)tem  apima  ducatur,  prius  ab  eo  judicetur 
iliorum  judicio  condemnetur.  Solis  enim  epi- 
et  sacerdotibas  secundum  animam  conde- 
1  atque  solvendi  potestas  a  Domino  data  est. 

ergo,  qui  leprosum  aliquem  et  peccalorem 
nunione  sua  separandnm  patat,priasquam  ab 
>i8  et  sacerdotibus  jndicetur.  Ducatur  ergo  le- 
ad  sacerdotem.  Sic  enim  Dominns  ait :  «Osten- 
os  sacerdotibns  (Luc.  «  xvii,  i4).  »  Consideret 
Acerdos,  diligenter  perquirat  si  lepra  est.  Ha- 
im  lepra  sua  signa,  neque  celari  potest,  fa- 
I  cognoscitnr.  Quis  enim  adalterum,  homici- 
•eijurum,  sacrilegum,  furem  et  raptorem  du- 
»8e  leprosum  ?  Talem  ergo  cum  sacerdos  inve- 
aec  timore,  nec  amore  mutet  judicinm ;  dicat 


ciem  aaima  non  amisit,  quamvis  aiiorum  detrecta- 
tionibus  decoloretur.  Hanc  ergo  recludat  sacerdos 
8eptem  diebus,  et  consideret  die  septimo.  Per  se- 
ptem  enim  dies  quodiibet  temporis  spatium  inteiii- 
gitur,  in  quo  ei  qui  accusatur,  ad  se  purificandum 
induciee  dantur,  cujus  causa,  quia  adhuc  pendet  et 
nondum  definita  est,  quasi  reclusus  et  non  penitus 
8u«  libertatis  esse  yidetur.  Septimus  autem  dies  ille 
intelligitar,  in  quo,  finitis  induciis,  tota  causa  debet 
terminari  et  innocens  dedarari  qui  accusatus  est,  si 
nuiius  tunc  appareat  accusator,  et  manifestis  aliqui- 
bos  indiciis  accusatio  probari  non  poterit.  Hoc  est 
enim,  qaod  dicit :  «  Siquidem  lepra  uitra  non  creve- 
rit,  nec  transierit  priores  terminos:  >  crescere 
enim  lepra,  et  priores  terminos  transire  appareret, 
si  id,  quod  prios  dicebatar,  yerum  fnissepostea  pro- 
baretur.  Si,  inqaam,  ita  fuerit,  rursus  incindet  eum 
aliis  septem  diebns,  datis  yidelicet  indaciis,  sicut  et 
priu8.  Hoc  autem  ideo  fieri  putO|  ne  vel  causa  indis- 
cussa  remaneat ;  yei  accusatores  ad  terminum  prse- 
finitum  occnrrere  non  potuisse  se  fingant.  Si  yero 
neqne  accusatores  adfuerint,  et  contemplante  sacer- 
dote  obscurior  iepra  videbitur,  et  in  cute  non  cre- 
yerit,  id  est  si  fama»  que  prius  clare  divnlgabatur, 
accnsatoribus  et  judicibus,  deficientibusy  conqnieye- 
rit,  mundabit  enm,  quia  scabies  eat.  Quid  est,  mun- 
dabit  eomy  nisi  mnndum  esse  judicabit  eam  ?  Non 


God.  Gas..  eofuiUo  iocerdotum. 
I  Idem  cod.  Nm  qula  peperii  imiKfri  $ed  quia  peeeooi^,  emundari  tie  debere  Uidkai. 


423 


S.  BRUNONIS  EPISCOPt  SIGNIENSIS. 


424 


enim  lepra,  sed  scabies,  non  crimen  sed  criminis  A  tem  non  yolunlas,  sed  legritado  scientiam  abstuiit. 


simiUtndo  fuit.  Laret  aotem  homo  Testimenta  saa, 
vel  joramento  vel  alio  modo  se  mundilicet,  ut  qaalis 
est,  talis  etiam  esse  credatar,  Hoc  autem  Dei  sa- 
cerdotibus  sepe  contingere  yidemus.  Unde  non  im- 
merito  sancti  Patres  sacerdotom  accusationes  diJfYi- 
ciles  esse  Tolueranl.  Sequitur :  Quod  si  postquam 
a  sacerdote  ?isus  est,  et  redditus  est  munditi»,  ite- 
ram  lepra  creyerit,  addocetur  ad  eum  et  immundi- 
ti«  condemnabitar.  Quod  quidem  tale  est  ac  si  di- 
ceret:  Si  post  jadicium  sacerdotis  se  non  custo- 
dierit,  certisque  indiciis  perpetrati  criminis  lepra 
apparuerit,  iterum  ad  sacerdotem  addocetar,  et  tunc 
immunditisB  condemnatus,  ipsam  quoque  nomen, 
quod  prias  mundus  esse  yidebatur,  amittat. 

<(  Plaga  leprffi  si  fuerit  in  homine,   adducetur  ad 

nsacerdotem,  et  videbit  eum.  Gumque  color  albas 

»  in  cute  fuerit,  et  capillorum  mutaverit  aspectum, 

>  ipsa  quoqae  caro  viya  in  tumore  apparoerit,  lepra 
1  yetustissima  judicabitur,  atque  inolita  cuti ;  con- 

>  taminabit  itaque  eam  sacerdos,  et  non  recludet, 
»  quia  perspicase  immunditiffi  est.  »  Hoc  autem  de 
iilius  criminis  lepra  intelligitur,  160  quffi  usu  et 
consuetudine  mala,  tam  manifesta  est  ut  celari  nul- 
latenus  possit.  Hic  autem  accusetur,  et  adducatur  ad 
sacerdotem.  Accusatione  enim  adducitur  ,*  unde  accu- 
satores,  quasi  qui  alios  adducant  et  ferant,  delato- 
res  appellantur.  Et  yidebit  et  considerabit  eum  sa- 
cerdos,  cumque  in  colore,  in  capillis  et  in  ipsa  carne 


B 


Unde  et  subditur :  c  Quando  yero  caro  vivens  in  eo 

>  apparuerit,  tunc  sacerdotis  judicio   polluetur,    et 

>  inter  immundos  reputabitnr.  Caro  enim  viva  si  le- 
»  pra  respersa  fuerit,immunda  est.  »  Non  enim  yi- 
yens,  sed  mortuus  repotari  debet,  qui  viventis  ho- 
minis  ratione  et  scientia  caret,  cui  si  yiva  caro,  et 
sensns  irrationabilis  redditus  fnerit,  et  postea  in  ali- 
quod  crimen  inciderit,  jadicio  sacerdotis,  ut  pollutns 
et  immundus  condemnetur.  Garo  enim  yiva,  id  est 
homo  sui  sensus  ei  rationis  expers,  si  malum  ali- 
qaod  commisit,  ei  imputari  non  debet ;  non  enim 
yoluntarie  agit,  neque  consentiens  peccato  judicandus 
est. 

c  Quod  si  rnrsns  yersa  faerit  in  alborem,  et  to- 

>  tum  hominem  operuerit,  considerabit  enm  sacer- 

>  dos,  et  mundum  esse  decernet  »  Si  enim  pristina 
segritudine,  et  solita  insania  homo  iterum  occupetnr, 
leprosas  quidem  est ;  sed  quia  non  discernit,  etsi 
peccet,  mundus  tamen  et  sine  peccato  est. 

«  Garo,  et  cutis  in  qua  ulcus  natum  est,  et  sana- 

>  tum,  et  in  loco  ulceris  cicatriz  apparuerit  alba, 

>  sive  rufa,  adducetnr  homo  ad  sacerdotem,  qui 
»  cum  viderit  locum  leprsB  hnmiliorem  carne  reli- 
»  qna,  et  pilos  versos  in    candorem  contaminabit 

>  eum«  plaga  enim  leprsB  orta  est  in  ulcere.  »  Hoc 
autem  de  illis  peccatoribus  intelligitur,  qui,  peracta 
poBuitentia,  et  peccati  yulnere  sanato,  iterum  ad 
peccatam,  quasi  canis  ad  vomitum  relabuntur.  Quid 


yiva  certissima  signa  conspexerit,  non  recludet  eum,  q  enim  ulcns  sanatum,  nisi  peccatum  posnitentia  de- 


nec  ullas  ei  inducias  dabit ;  sed  contaminabit  eum, 
id  est  contaminatum  judicabit,  quia  perspicna  im- 
munditia  est,  nec  eget  nlla  probatione  :  yiva  enim 
caro  in  leproso  indicat,  quia  scienter  et  sponte  pec- 
cavit.  Goloris  vcro  et  capillorum  immutatio  vetu- 
stissimam  lepram  ostendit.  «  Sin  autem  efQoruerit 
»  discnrrens  lepra  in  cute,  et  operuerit  omnem 
>  camem  a  capite  usque  ad  pedes  quidquid  sub 
»  aspectu  oculorum  cadit,  considerabit  eum  sacer- 
>#  dos,et  teneri  lepra  mnndissima  judicabit,  eo  quod 
»  omnis  in  candorem  versa  sit,  et  idcirco  homo  mun- 
n  dus  ent.  »  Ecce  iterum  alia  species  leprsB,  per 
quam  insaniam  et  phrenesim  intelligimus.Saepe  enim 
et  insanos,  et  phreneticos  in  scelera  ruere  videmas» 


letum :  in  |catis  cicatrice  tunc  signa  leprse  manifesta 
apparent,  quando  ipsa  sanctificatio  reversione  pec- 
cali  aboletur.  Hic  ergo  homo  ad  sacerdotem  addu- 
ctus,  quoniam  et  lepra  manifesta  est.  et  ipse  nullo 
modo  se  defendere  valet,  nihil  aliud  restat,  nisi  ut 
damnetur,  quia  reus  est.  Non  aatem  est  necesse  sin- 
gulariter  ubique  cuncta  exponere,  qooniam  per  ea, 
quse  superius  dicta  sunt,  facile  intelligi  possunt.  Se- 
quitur:  t  Quod'si  pilus  coloris  est  pristini,  etcica- 
»  thx  subobscura,  et  vicina  caro  non*  est  humilior, 
>  recludet  eum  septem  diebus,  et  si  quidem  creverit, 
»  a(]yudicabit  enm  lepr»  ;  sin  autem  steterit  in  loco 
»  8U0,  ulceris  est  cicatrix,  et  homo  mundus  erit.  » 
Per  hfiec  autem  intelligimus,  quod  si  contra  accnsa- 


et  dum  se  aliquid  boni,  perdita  ratione,  facere  arbi-  ^  tum  hominem  nnlla  adhnc  certa  et  manifest^  pec- 


trantur,  homicidia  quoque  et  multa  alia  committunt. 
Hac  ergo  «egritadinis  lepra,  cum  totum  hominem  in 
integrum  sacerdos  teneri  viderit,  nihilque  scientise 
et  rationis  in  eo  conspezerit,mundissima  lepra  euim 
teneri  judicabit,  et  idcirco  homo  mundus  erit.  Quo- 
modo  enim  a  peccato  mundus  non  erit,  qui  quod  fa- 
cit  non  intelligit  ?  Non  enim  taiibus  de  peccatis  suis, 
imo  non  suis,  poenitentia  dator,  qnia  ubi  non  est  vo- 
luntas  peccandi,  non  debet  esse  poena  peccati.  Ideo- 
qoe  quamyis  Judsei  rationem  et  inteliectum  non  ami- 
serint,  tamen  quasi  de  insanis  et  phreneticis  Domi- 
nus  de  eis  loquitnr,  dicens : «  Pater,  ignosce  illis,  non 
enim  sciunt  qnid  faciunt  {Luc,  zziu,  34).  »  £t  illi 
qoidem  nesciebant,  qoia  nescire  yolebant ;  his  aa- 


cati  signa  apparent,  et  post  datas  inducias,  accusa 
toribus  non  apparentibus,  mala  fama  ohscurior  iit, 
et  quodammodo  conqniescens,  non  jam  sicut  prias 
clare  resonat,   neque  crescit,  homo  mundns  et  in- 
nocens  judicetur. 

c  Garo,  et  cutis,  quam  ezusserit,  et  sanata  al- 
»  bam  sive  rofam  habuerit  cicatricem,  considera- 
»  bit  eam  sacerdos,  et  ecce  versa  est  in  alborem, 
»  et  locus  ejas  reliqua  cute  est  humilior,  contami- 
»  nabit  eum,quia  plaga  leprse  in  cicatrice  orta  est. » 
Hsec  quoqne  sicut  et  superiora  de  iilo  intellignntur, 
qoi  peracta  poenitentia  revertitur  ad  peccata :  qnam- 
yis  enimomnia  peccataquodam  conoupiscentiffi  igne 
hominem  incendanti  propriom  tamen  llbidinia  est 


EXPOSITIO  IN  LEVmC. 


m 


i  per  concapiscentiam.  Si  ergo  libidinis  ignis  A  jadicabit,  lotisque  vestibus,   mundas  erit,  yel  jura- 


im  et  cutem  exusserity  id  est  corpus  et  ani- 
sibi  consentientem  yuineraverit,  et  postea  per 
tentiam  homine  sanato,  iterum  homo  ad  pec- 
n  rediens  eadem  perpetraverit,  considerabit 
sacerdos,  in  quo  si  leprse  certissima  signa  con- 
3rit,  id  est  si  caro  in  alborero  versa  sit,  et  locus 
e  reliqua  carne  humilior  (hsec  enim  signa  cer- 
na  sunt),  condemnabit  eam,  quia  iteram  post 
tentiam  lepra  secuta  est. 
}uod  si  pilorum  color  non  fuerit  mutatus,  nec 
milior  plaga  carne  reliqua,  et  ipsa  species  leprse 
^rit  subobscura,  recludet  eum  septem  diebus, 
die  septimo  contemplabitur  ;  si  creverit  in  cute 
ira,  contaminabit  161  eum;  si  autem  in  loco 
>  candor  steterit  non  satis  clarus,  plaga  com- 
stionis  est,  et  idcirco  mundabitar,  quia  cica- 
X  est  combustarae.  »  Qui  enim  saperiora  dili- 
er  aadivit,  haec  quoque  facile  intelligere  potest : 
et  hic,  sicot  et  ibi,  plene  esedem  septem  die- 
indacise  dantar.  Septenarius  numerus  nihil 
nutionis  habet.  Septem  igitar  dierum  indaciffi, 
as  et  integras  inducias  accusatis  dari  debere 
ificant,  post  quas  si  species  leprae  in  loco  suo 
irii,  et  indaciis  deficientibas,  mala  tarpisqae 
i  conquieverit,  mundus  et  innocens  homo  judi- 
r ;  qaoniam  non  lepra,  sed  species  leprse :  non 
bastio,  sed  combustionis  similitudo  et  plaga 
Quantum  enim  inter  esse  et   dicere,   tantam 


B 


mentovet  alio  quodlibetmodosepurificando.  Sin  au- 
tem  post  emendationem,  haeresim  suam  homo  aperte 
prsedicare  et  defendere  coeperit,  nalla  nlterius  signa 
quierenda  sunt,  quia  reus  et  immundus  habeatur, 
c  Vir,  sive  mulier,  in  cujus  cute  candor  appa- 
•  ruerit,  intuebitur  eos  sacerdos:  si  deprehenderit 
»  sobobscurum  alborem  lucere  in  cute»  sciat  non 
»  esse  lepram,  sed  maculam  candidi   coloris,  et  ho- 

>  minem  mundum.  >  Unum  tantummodo  signum 
posait,  quod  non  solum  inleprosis,  verom  etiam  'in  * 
sanis  reperitur,  per  quod  turpem  famam  intelligi- 
mus,  quse  si  sola  obscara  fuerit,  ei  temere  credi  non 
debet  :  siquidem  et  viros  justos,  et  innocentes 
soepius  injuste  infamatos  audivimas. 

flc  Vir,  de  cujus  capite  capilli  fiuunt,  et  calvus  ac 
M  mundus  erit,  et  si  a  fronte  ceciderint  pili,  recal- 
n  vaster  et  mundus  est.  >  Hic  quoque  sicut  et  superius 
mundus  judicatur,  qooniam  uno  solo  signo,  et  ipso 
ambigao,  nemo  damnatur.  Gapillorum  enim  fluxos, 
non  tantum  leprosis,  sed  et  sanis  ssepe  contingit. 

«  Sin  aotem  in  calvitio,  vel  ^in  recalvatione   albus 

>  vel  rubus  color  foerit  exortas,  et  hoc  sacerdos 
»  viderit,  condemnabit  eum  haud  dubise  lepree,  quse 
»  orta  est  in  calvitio.  »  Duo  enim  signa  hic  ponun- 
tur,  quorum  alterum  est  ambiguum,  id  est  calvi- 
tium :  alterom  manifestum,  id  est  color  in  calvitio. 
Merito  igitur  iste  damnator,  utpote  qui  manifesto 
Judicio  condemnatur.  Hsec  autem  et   aliter  exponi 


r  lepram  et  speciem  lepree,  et  combostionem  et  q  possunt,  ad  prsesens  tamen  ista  sufficiunt.  Sequitur : 


am  combostionis  interesse  videtur. 
Vir,  sive  mulier,  in  cujus  capite,  vel  barba  ger- 
inaverit  lepra,  videbit  eos  sacerdos,  et  siquidem 
imilior  fuerit  locus  carne  reliqoa,  et  capillus 
vus,  solitoque  subtilior,  contaminabit  eos, 
lia  lepra  capitis  et  barbae  est.  »   Videtur  autem 

species  ad  fidem  pertinere.  Quid  enim  per 
it,  nisi  mentem  ?  Quid  vero  per  barbam,  nisi 
m  t  Loctts  enim  barbse  facies  est.  Nisi  enim 
la  pro  facie  accipiatur,  stare  non  potest :  siqui- 

malieres  barbam  non  habent.  Lepra  igitur  in 
te,  error  est  in  mente  ;  lepra  vero  in  facie  pec- 
m  est  in  manifesto,  non  enim  absconditur  quod 
icie  est.  Quicumque  ergo  de  ipso  Deo,  et  de  fide 


«  Quicunque  ergo  maculatus  fnerit  lepra,  et  sepa- 

>  ratus  ad  arbitriam  sacerdotis,  habebit  vestimenta 
»  dissuta,  et  caput  nudum,  os  veste  contectum,  con- 

>  taminatum,  et  sordidum  se  clamabit  omni  tempore 
)>  quia  leprosus  est,  et  immundas,  solus  habitabit 
9  extra  castra.  v  Hsec  enim  leprosis  poenitentia 
datur,  ut  postquam  ad  sacerdotis  arbitrium  sepa- 
rati  fuerint  (aliter  enim  non  separantur)  habeant 
yestimenta  dissuta,  quod  quidem  doloris  et  tristitise 
indicium  est.  (Jnde  et  Jacob,  et  mnltos  alios  vesti- 
menta  scidisse  legimus.  Habeant  etiam  et  caput 
nudum,  quatenus  sui  cordis  secreta  manifestent. 
Caput  enim  pro  mente  et  corde  ssepe  accipitur.  Unde 
Psalmista  :  «  Sperate  in  eo,  omnis  congregatio  po- 


stiana  male  credit  .et  intelligit,  lepram  in  mente  D  puli,  et  effundite  coram  illo  corda  vestra  (PsaL 
n  capite  habet ;  qui  vero  id  aliis  manifestat, 
1  ipse  male  credit,  ille  in  capite  habens  lepram, 
icie  [etiam  portat.  Hos  autem  cum  sacerdos  vide- 
et  signa  leprse  in  eis  certa  et  manifesta  intel- 
rit,  condemnabit  eos,  qnia  rei  sont.  Si  vero 
lifesta  signa  non  apparuerint,  recludet  eum,  ut 
srios.  Deinde  si  post  inducias  concessas  nihil 
i  intellexerit,  radetor  homo,  et  iterum  Include- 
Raditur  enim,  et  mondatur  homo  absqoe  loco 
iulffi,  cum  in  cseteris  absolutus,  in  eo  solam- 
lo,  de  quo  accusatus  fuerat,  tenetur.  Sin  'antem 
;  secnndas  inducias,  et  fama  conqnieverit,  et 
tMitores  non  adftierint,  et  nulla  indicia  apparue- 
I  mundabit  eum  sacerdos,  id  est  mondam  esse 

Pairo^  GLXIV^ 


Lxi,  9).  >  Itemque  :  «  Dixi :  Confitebor  adversum 
me  injustias  meas  Domino  {Psal.  xxxi,  3).  »  Hsec 
enim  verba  nudi  capitis  sunt.  Habeant  autem  et  os 
contectum  veste  :  «  non  est  speciosa  laus  in  ore 
peccatoris  {Eccli.  xni,  9).  d  Sileant  igitur,  neque 
prsedicent,  quia  c  peccatori  dixit  Deus  :  Quare  tu 
enarras  jostitias  meas?  »  {PsaL  xlix,  16).  Cui  enim 
hoc  dicitur,  ut  contegat,  jubetur.  Qament  antem  se 
contaminatos,  et  sordidos  omni  tempore  ;  quanto  ma- 
gis  enim  se  peccator  accusat,  et  sua  erimina  Domino 
confitetur,  tanto  citius  a  misericordiosissimo  Domino 
yeniam  meretur.  u  Si  enim,  ut  Apostolus  ait,  nosmet- 
ipsos  judicaremus,  non  utique  judicaremur  (I  Cor. 
yi^  31).  »  Habitent  autem  exira  castra,  duram  et 


427 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSTS 


428 


agrestem  yitam  dacant,  jocum  et  IflBtitiam  fagiant,  A  peccata  non  delentur,  si  quotidie   crescant,  quia  in 


solitariam  et  inusitatam  conversationem  suscipiant. 
Seqaitar. 

c  Vestis  lanea,  sive  linea,  qaae  lepram  habuerit 
»  in  stamine,  atque  sub  tegmine,  aat  certe  pellis, 
»  7el   quidqaid  ex  pelle  confectum  est,  si  alba,  aat 

>  rafa   macala  fuerit    infecta,    lepra     reputabitar, 

>  ostendeturque  169  sacerdoti,  qui  consideratam 

>  recludet  septem  diebus,  et  die  septimo  rarsum 
«  aspiciens,  si  crevisse  deprehenderit,   lepra  perse- 

>  yerans  est,  pollutum  jadicabit  vestimentom,  et 
M  omne  in  [quo  fuerit  inventum,  et  idcirco  combu- 
»  retur  flammis.  »  Yestem  (272)  hanc  recte  dicimus 
esse  camem,  qaa  omnis  anima  induitar.  De  hac 
enim  veste  Apostolas  ait :    c  Exaite  veterem  homi- 


peccatis  perseverantes,  semper  peccata  peccatiB 
adjiciunt;  audiantquod  dicitur,  et  ideo  vestimentam 
combnretur  llammis,  et  recordentur  illud  Evangelii : 
« Ite,  maledicti,  in  ignem  sternum  {Matth,  xxy,  41 ), » 
et  illud  prophetffi  :  «  Yermis  eoram  non  morietur, 
et  ignis  eornm  non  comburetor  (Isa,  lxti,  24).  » 

«  Quod  si  eam  viderit  non  crevisse,  prscipiat,  et 
»  lavabunt  id  in  quo  lepra  est,  recludetque  illud 
>  septem  diebos  aliis.  Et  cam  yiderit  faciem  quidem 
» pristinam  non  reyersam,  nec  tamen  rreyisse 
»  lepram,  immundam  judicabit,  et  igne  comburet, 
»  eo  qaod  infusa  sit  in  superficie  vestimenti,  vel  per- 
»  totum  lepra.  >  Si,  inquit ,  post  acceptam  posniten- 
tiam,  peccatum,  qood  deleri  debuerat,   crevit,  nihil 


nem  {Eph.  iv,  24). »  Et  Ecclesia  in  Ganticis  canti-  °  aliud  nisi  condemnatio  restat.   Si  yero   non  creyit 

corum :  «  Exspoliavi  me  tunica  mea,  quomodo  induar 

illa?  «  {Cant.  v,   5.)  Et  propheta  :   )»  Vestimentum, 

inquit,  mistum  sauguine  erit  in  combustionem,  et 

cibus  ignis  {ha.  ix,  5).  >   Est  autem  in  conjugatis 

lanea,  in  virginibus  autem  et  continentibus  linea,  in 

casteris  omnibus  pellicea  est.  Lana  enim  de  came 

oritur,  et  carni  adhaBret  -,  linnm  vero  extra  carnem, 

et  a  carne  alienum  est ;  pellis  autem  caro   mortua 

est.  £t  quidem  de  conjugato  dicitur :  quia  «  adheere- 

bit  uxori  suee,  et  erunt  dao  in  carne  una  {Ephes.  y, 

31) ;  »  virgines  voro  quasi  longe  a  carne,  camis  non 

sequantur  yoluptates.  Gseteri  vero  quasi  mortaa  caro, 

ipsam  suam  corroptionem  sentiunt,  nec  intelligont. 


quidem,  nec  tamen  deletam  est  (quoniam,  et  si  a 
peccato  cessavit,  non  tamen  poenitentiam  egit),  la- 
yetur  lepra,  injangator  iterum  eadem  poenitentia, 
recludatur  aliis  septem  diebus,  ut  quod  in  primis 
septem  deliquit,  saltem  in  his  peptem  diebus  se- 
quentibus  emendet.  Si  vero  etiam  post  hos  septem 
dies  sacerdos  viderit  faciem  pristinam  quidem  non 
reversam,  nec  tamen  crevisse  lepram,  immnndum 
judicabit,  utpote  canonum  contemptorem,  qui,  quam- 
yis  a  peccato  cessaverit,  digne  tamen  posnitentia 
satisfacere  vel  neglexit,  vel  non  curavit.  Qui  enim 
peccatom  delere  cootemnit,  aot  peccatorem  se  esse 
non  intelligit,  aut  nullam  pro  peccato  poenam   se 


Hugus  autem   vestimenti  lepra,   quamyis  multiplex  q  iimere  ostendit.  Non  enim  sofficit  homini  abstinere 


sit,  maxima  et  principalis  fornicatio  intelligitur,  de 
qua  Apostolus :  «  Omne,  inquit,  peccatum  quodcun- 
que  fecerit  homo,  extra  corpus  est,  qoi  autem  forni- 
catur,   in  corpas  suom   peccat  (I  Cor.  vi,    18).  > 
Tantum  enim  omnibus  corporeis  vitiis  hoc  vitium 
majus  est,  ut  ei  cstera  comparata  quasi  non  esse 
yideantur.  Hsec  ergo  lepra,  quia  non  solom  fornica- 
tores  et  adulteros,    sed   yirgines,   et  continentes,  et 
conjugatos  ssepe  corrumpit,  in  lanea,  et  linea,  et 
pellicea  yeste  invenitur.  Hujus  autem  signa  sunt, 
macnla  alba,  vel  rufa  ;  ssepe  enim  fornicatores  paU 
lore  et  robore  deprehenduntor,  quoniam  et  timore  et 
amoris  igne  inficiuntar.  Talem  ergo  vestem,  et  sic 
poilutam  cum  sacerdos  viderit,  reclodet  eum  septem 
diebus,   septem  videlicet  annis    ei  in  poenitentiae  D 
emundatione    supputatis.     Non    enim    sine    causa 
SS.  Patres  hrnc  annorum  numemm  poenitentibus 
constituerunt.  Nam  et  de  Gain   ipse  Dominus  ait : 
(c  Omnis,  qui  occiderit   Gain,  septuplum   punietor 
{Gen.  IV,  15).  »  His  autem  peractis,  si  dignus  fue- 
rit,  absolvatur  homo,   layetur  et  reconcilietur.  Ut 
qoid  enim  peracta  poenitentia  absolyitur  homo,  et 
reconciliatur,  nisi  qoia  sacerdotis  absolutione  lava- 
tur  atque  mundatur.   Si  yero  post  septem  dies,  de 
qaibus  et  nunc  superius  locuti  sumus,  lepram  sacer- 
dos  crevisse  deprehenderit,  pollutam  judicabit  vesti- 
mentum,  quia  lepra  perseverans  est,  et  ideo  llammis 
CQmburetur.    Hoc  audiant   poenitentes,   in    quibus 

(272)  Ita  ex  alio  cod.  Gasin. 


a  malo,  nisi  et  bonum  operetor.  Unde  scriptom  est  . 
«c  Declina  a  malo,  et  fac  bonum  (Psal.  xxxvi,  27).  > 
Qui  ergo  cessat  a  peccato,  agat  et  poenitentiam  pro 
peccato :  aliter  enim^  etsi  macula  non  crescat,  prima 
tamen  species  yestimento  non  revertitnr.  Talem 
autemvestem  sacerdos  igne  comburit,  quia  pecca- 
torem  poenitentiam  agere  noleniem  «terno  igne 
dignnm  e&se  deceroit.  Sed  quid  est  quod  ait  quod 
infusa  sit  in  superficie  yestimenti,  yel  per  totum 
lepra,  cum  superios  dixerit,  lepram  non  crevisse? 
Non  crevit  quidem,  quia  ad  peccatum  homo  non 
rediit;  tamen  per  totam  yestimenti  soperficiem 
infusa  est,  quia  in  eo  quod  non  est  deletum,  totum 
adhuc  operit  yestimentum. 
flc  Sin  autem  obscurior  foerit  locus  leprse,  post- 

>  quam  yestis  est  lota,  abrampet  eom,  et  a  solido 
»  diyidet.  Qood  si  ultra  apparuerit  in  his  locis,  ([Ofie 

>  prius  maculata  erant,  lepra  volatilis  et  yaga, 
»  debet  igne  combnri ;  si  cessayerit,  lavabit  ea, 
»  qufie  pura  sunt,  secundo,  et  munda  erant.  •  Locus 
enim  leprse  obscurior  est ;  postqoam  vestis  est  lota, 
si  post  acceptam  poenitentiam,  quid  egerit,  et  qua- 
liter  vixerit,  peccator  coniiteri  dissimulat.  Abrom- 
patur  igitur  locus,  et  a  solido  dividatur,  manifeste 
appareat,  si  quid  est  quod  ioterius  latet :  rampatur 
ergo,  si  confitetur.  Quod  si  ultra  in  his  locis  lepra 
apparuerit,  et  homo  inconvertibilis,  nec  a  pec- 
cato  cessayeriti  neque  pcenitentiam  egerity  debet 


EXPOSITIO  IN  I.EVITIC. 


430 


Bdargui  et  damnari,  debet  ut  igne  et  snp-  A  gnum  cedrinumy  vermiculumque  et  hyssopnm  cnm 


lignus  judicari.  Si  vero  cessaverit,  lavabit  ea 
ra  suntsecnndo,  etmundaemnt.  Quare  enim 
»  lavantur  quffi  pura  sunt,  nisi  quia,  quamvis 
itia  sit  homo  mundus,  attamen  nisi  a  sacer- 
t  recondliatus,  et  absolutus,  adhuc  a  sacra- 
abstinetur  immundus  :  quamvis  enim  mun- 
m  mdus  tamen  non  videtur,  nisi  cum  caeteris 
s  ecclesiasticis  communicet  sacramentis. 
srgo  lavatur  poenitentia  ;  secundo  vero  recon- 
le  et  absolutione.  Huc  usque  de  lepra;  nunc 
dem  emnndatione  videamas. 

CAPUT  XIV. 
tntnsque  est  Dominus  ad  Moysen,   dicens : 
st  ritus  ieprosi,  quando  mundandus  est.  Ad- 


passeribus  offert  ?  Lignum  enim  cedrinum  imputri- 
bilis  et  odoriferffi  nature  est  :  vermiculus  autem 
igneus  et  rnbeus  est :  hyssopus  autem  naturaliter 
in  petra  nascitur.  Offerat  ergo  lignum  cedrinum,  qui 
recopciliatur,  ut  incorruptam  amodo  vitam  etodorife- 
ram  agat :  offerat  et  vermicuinm,  ut  sancti  Spiritus 
et  charitatis  igne  snccendatur  :  offerat  et  hjssopumy 
nt  firmis  radicibus  iili  petr»  inhaereat,  de  qua  Apo- 
stolns  dicit :  «  Petra  autem  erat  Christns  (I  Cor.  z, 
4^.  0  Immolatur  autem  unus  de  passeribus  in  vase 
iictiii,  per  quem  corpus  intelligimus,  qnod  quia  de 
terra  factnm  est,  non  immerito  in  vase  fictiii  immo- 
larijubetur.  Vas  enim  terreum,  et  fictile  posuit,  ut 
manifeste  intelligamus,  qnia  in  hoc  passere   corpus 


ur  ad   sacerdotem  :   qui   egressus  e  castris  ^  signiticatur.  Hoc  autem  super  aqnas  viventes  dicitar, 


invenerit  lepram  esse  mundatam,  prscipiet 
ji  puhficatur,  ut  offerat  pro  se  daos  passeres 
,  quibus  vesci  licitum  est,  et  lignnm  cedri- 
vermicalnmqoe,  et  hyssopum  ;  et  unum  de 
iribus  immolari  jubebit  in  vase  fictili  snper 
s  viventes :  alium  autem  vivum  cum  ligno 
no«  et  cocco,  et  hyssopo  tinget  in  sanguine 
iris  immolati,  quo  asperget  illum,  qui  mun« 
U8  est  septies,  ut  jure  purgetur,  et  dimittet 
srem  vivum,  ut  in  agrum  avolet.  >  Egreditur 
leerdos  e  castris  ad  leprosum  reconciiiandum, 
m  usque  hodie  episcopos  nostros  ad  peccato- 
onciliandos  ecclesiee  januas  egredi  videmus. 


littera  enim  occidit ;  spiritus  autem  vivificat.  Ita  et 
nos  corpns  nostrom  affligere  debemus,  nt  efficiamur 
came  mortificati,  sed  spiritu  vivificati.  Alium  autem 
vivum  cum  ligno  cedrino,  et  cocco,  et  hyssopo  tinget 
in  sanguine  passeris  immolati :  vivus  enim  passer 
anima  est,  quae  sicut  immorlalis  mori  non  potest.  Hsec 
autem  tingitur  in  sanguine  passeris  immolati,  ut  eo- 
rum  peccatorum,  quse  corpns  commisit,  nunquam 
anima  obliviscatur;  sanguis  «>nim  pro  'peccato  poni- 
tnr.  Sed  quia  peccatomm  commemoratio  aliquando 
prodest,  aliquando  nocet  (prodest  siquidem  si  ad  hoc 
fiat,  ut  peccata  deleantar  :  nocet  vero,  si  in  eis  ani- 
mus  delectatus  iterum  ad  ea  redire  desideret),  ideo 


fiipitur  autem  leprosus,  nec  mundatur,  qoia  q  sine  ligno  cedrino,  et  cocco,  et  hyssopo  anima  in 


iccator   reconciliari  debet,  qui  poenitentiam 
;erit  pro  peccato ;   est  enim  poeoitentia  com- 
lere,  flenda  non  committere.  Fievit  enim  Pe- 
t  mnndatus  est,  flevit  et  David,  et  mundatns 
^et  Paulus  Corinthios,  qui  peccavernnt,  et 
arant  poenitentiam.  Sic   et  pro  Saul  lugebat 
l.  Brevis  est  et  facilis  ista  satisfactio.  «  De- 
maloy  et  fac  bonum  (Psal.  zxxvi,  27).  »  Incipe 
ed  ez  corde :  dic  flendo  :   «  Pater,  peccavi  in 
,  et  eoram  te ;  jam  non  snm  dignus  vocari  fi- 
05,  fac  me  sicut  unum  de  mercenariis  tuis 
zv,   8).  »   Hsec  est   vera    reconciliatio ;   sic 
tur  leprosus,   sic  peccator  veniam  meretur. 
nid  Dominus   dicat :  «  Cito  proferte  stolam 
n,  et  induite  illura  (t6ld.);  »   cito,   inquit, 
lit  mora  :  «  Peccator  enim  qnacunque  hora 
sns  fueiit  et  ingemuerit,  vita  vivet,  et  non 
nr  {Eieeh.  zzziii,  il).  >  Offert  autem  pro  se 
i  puhficatur  duos  passeres,   non  qualescun- 
lad  vivos,   et  quibus  vesci  licitum  est.   Qnid 
luos  passeres,  nisi  corpns  et  animam?  de  qui- 
'opheta :  «  Anima  nostra  sicut  passer  erepta 
laqneo  venantium  (Psal.  czzin,  7).  »  Mehto 
.no8  passeres  offert,  ut  non  ez  parte,  sed  to- 
dpsnm  Domino  reddat,  non  jam  mortuum,  non 
is  obnozium,  et  quia  prius  immundos  erat, 
asaeribus  vesci  non  licebat»  nnnc  vero  quia 
is  esti  tales  passeres  offert,  quibus  vesci  et 
ie  eorpori  indoci  licitom  est.  Sed  qnare  li« 


D 


sanguine  non  tingitnr,  unde,  dum  intingitur,  incor- 
ropta  maneat,  in  amore  ardeat,  et  petrse  inhaereat. 
Quo  sanguine  ille  qui  mundatus  est  septies  aspergi- 
tnr,  quod  enim  septies  fit,  semper  fit ;  septies  ergo 
suo  sanguine  homo  aspergitur,  ut  snorom  peccato- 
ram  semper  sit  memor.  Quod  antem  ait  :  «  Et  di- 
mittet  passerem  vivum,  ut  in  agrum  avolet:  »  hoc 
est  intelligere,  ut  nunquam  anima  ultehus  in  carcere 
claudatur,  nec  a  carae  vincatnr,  nec  a  sola  voluntate 
cohibeatur :  ipsa  sit  domina,  ipsa  sit  libera,  avolet  in 
agram,  scrutetar  Scripturas ;  ibi  enim  snnt  flores, 
ibi  sunt  odores,  dicat  cum  Isaac :  «  Ecce  odor  filii 
mei,  sicut  odor  agh  pleni,  eui  benedizit  Dominus 
{Gen.  zzvii,  27).  »  Sequitur: 

«  Cumque  laveht  homo  vestimenta  sua,  radet 
c  omnes  pilos  corporis,  et  lavabitur  aquay  purifica- 
«  tusque  ingredietur  castra ;  ita  dnntazat,  ut  maneat 
«  eztra  tabernaculam  164  septem  diebus,  et  die 
«  septimo  radat  omnes  capillos  capitis,  barbamque 
«  et  supercilia,  ac  totias  corpohs  pilos. »  Ecce  enim 
homo  qai  reconciliatur  vestimenta  .lavat,  ut  nemo 
eum  ulterius  abhorreat,  et  cunctis  se  ceraentibus 
non  jam  leprosus,  sed  mnndus  appareat.  Radit  et 
omnes  corpohs  sui  pilos,  ut  non  jam  in  eo  super- 
fluum  et  inotile  inveniatur.  Lavatur  antem  et  aqua 
confessionls  boni  voti,  et  sacerdotalis  benedictionis, 
totusqae  purificatus  ingreditur  castra,  reconciliatur 
EcclesiSy  ut  gaudium  et  ezultatio,  convocat  sancta 
mater  nostra  amicas  et  vicinas,  dicens:  «  GoDgratu* 


431 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


432 


lamini  mihi,  qniainveni  drachmam,  qoam  perdide-  A 
ram  {Luc.  xv,  9).  »  Ecce  in  castra  ingressus  est ; 
manet  tamen  extra  tabemaculum  soum  septem  die- 
bos,  ut  vivat  scilicet  extra  omne  desiderium  hujus 
sfficuli,  usque  ad  vitee  suse  linem,  donec  in  septima 
die,  quae  ultima  est,  raso  iterom  capite,  et  pilis  om- 
nibns  corporis  sui,  totos  pnrificatus  inveniatur. 

«  Et  lotis  rursnm  vestibus,  et  corpore,  die  octavo 
»  assumet  doos  agnos  immacolatos,  et  o^rem  annicu- 
» lam,  absque  macula,  et  tres  decimas  similce  in 
1»  sacriflcium,  quae  conspersa  sit  oleo,  et  seorsum 
»  olei  sextarium.  »  Prima  enim  ilnita,  secunda  ite- 
rum  hebdomada  incipit,  siquidem  octaYadies  alterius 
septimanse  principium  est.  In  hac  igitur,  sicot  et  in 


«  Assnmensque  sacerdos  de  sanguine  hostiffi,  qu£e 
»  immolata  est  pro  delicto,  ponet  super  extremum 
»  auriculse  dextrae  illius  qoi  mundatur,  et  super  pol- 
»  lices  manus  dextrse  et  pedis  >  In  aure  enim  audi- 
tus,  in  manu  et  pede  operatio  intelligitor.  Tangit 
ergo  aurem  sanguis  Ghristi,  ut  munda  sit,  semper- 
que  aperta.ad  audiendom  verbum  Dei,  secundum 
iliud  :  «  Qui  habetaures  audiendi  audiat  (Luc.  viii, 
8).  »  Et  quia  sicut  Apostolus  ait  :  c  Non  auditores 
legis  justificati  sunt  apud  Deum,  sed  factores  legis 
justificabuntur  (Rom.  ii,  13).  »  Tangit  quoque  ma- 
num  et  pedem,  ut  et  bene  operetur,  et  currat  in  via 
mandatorum  Dei.  Quoniam  aotem  sinistra  et  ad- 
versa  pars  nescire  debet  qnid  faciat  dextera,  in  sola 


prima,  homu  Is^vatur  aliudque  offert  hic  sacrificium      dextera  parte  tangitur,  quasi  qui  sinistram  non  ha- 


quo  purificatur.  In  hoc  autem  sacrificio,  jam  non 
passeres,  sed  agnus  immolatur,  qui  toilit  peccata 
mundi.  Primus  enim  agnus  Christus  est,  secundus 
apostolorom  choros,  uterque  utique  immolatus. 
Ovis  vero  annicula,  et  immaculata  Ecclesia  est,  non 
habens  macolam,  neque  rugam,  quee  quoniam  in  tri- 
bus  partibus  tota  consistit,  in  Asia  videlicet,  Africa 
et  Europa,  tres  similse  decimae  ei  junguntur.  De  his 
enim  in  Evangelio  dicitur  :  «  Simile  est  regnum  coe- 
lorum  fermento,  quod  abscondit  mulier  in  farinse 
satis  tribus  {Luc,  xiii,  21).  »  Heec  autem  simila 
oleo  conspergitur,  quia  S.  Spiritus  gratia  Ecclesia 
inungitur.  Olei  vero  sextarius,  qoi  soperadditor  cum 
primo  agno  in  sequentibus  offerri  jubetor.  Tres  au- 


beat.  Tangitnr  autem  in  extremitatibus,  ut  usque  in 
finem  perseYcret. 

c  Et  de  olei  sextario  mittet  in  manum  suam  si- 
n  nistram,  tingetque  digitum  dextrum  in  eo,  et 
»  asperget  septies  contra  Dominum.  Quod  autem 
»  reliquum  est  olei,  in  laeva  mann  fundet  super 
»  extremum  dextre  auriculse  ejus,  qui  mundatur, 
»  et  super  poliices  manus,  et  pedis  dextri,  et  super 
»  sanguinem,  qui  fusus  est  pro  delicto,  et  super 
»  caput  ejus,  rogabitque  pro  eo  coram  Domino.  » 
Sacerdos  enim  utraque  manu  operatur,  quia  per 
arma  jnstitise  a  dextris  et  a  sinistris,  nec  adversis 
frangitur,  nec  prosperis  elevatur.  Portat  oleum  in 
sinistra,   spargit  cum  dextra  :  hoc  aotem  septies,  et 


tem,  quantumad  litteramdecimse  fiont,  side  triginta  G  contra  Dominnm.  Septies  enim  sacerdos contra  Do- 


sextariis  tres  sextarios  tollas.  Sequitur  : 

«  Gumque  sacerdos  pnrificans  hominem  statuerit 
»  eum,  et  hsec  omnia  coram  Domino  in  ostio  taber- 
»  naculi  testimouii,  tollet  agnum  et  offeret  eum  pro 
c  delicto  oleique  sextarium,  et   oblatis  ante  Domi- 
»  num  omnibus,   immolabit  agnum,  ubi  immolari 
»  solet  hostia  pro  peccato  et  holocaustum  in  ioco 
»  sancto.  »  Notandum  autem  quia  soperius  sacrifi- 
ciom  non  solom   sacerdos,  verum  etiam  homo  qui 
mondandus  est,  offert.  Hic  autem  non   homo   qni 
mundandus  est,  sed  solus  sacerdos  offert  sacrificium. 
Neque  enim  conveniens  erat  ut  hoc  sacrificium  homo 
qui   mundabatur  offerret.    Statuit  autem   sacerdos 
hominem  qui  purificatur  ante  ostinm  tabernaculi, 
quatenus  et  audire  et  videre  facile  possit  ea  quse  in 
tabernacolo  fiunt.  Deinde  vero  offert  agnum  olei 
que  sextarium,   laudans,   prsedicans,  commeroorans 
et  exponens  Ghristi  passiunem  :   qoaliter  justus  pro 
impiis,  dominus  pro  servis,  ne  morerentur  illi,  mor- 
tuus  est  ille ;  quanto  oleo  affioebat,  quanta  pietate, 
et  misericordia  inundabat,  cum  pro  suis   etiam  crn- 
cifixoribns  orabat,  dicens  :    «  Pater,  ignosce  illis, 
non  enim  sciunt  quid  faciont  [Luc.  xxiii,  34).  »  Hoc 
est  enim  sacriticium  laudis,  quo  peccata  delentnr, 
quo  ille  qui  mundatur  ad  amorem  Dei  accenditur, 
et  ad  pietatem  et  misericordiam  provocatur. 


D 


minum  oleom  spargit,  quia  semper  et  omni  tempore 
pro   peccatoribus  interpellat.  Quid  enim  oieum,  nisi 
sanctornm  snnt  orationes  ?  Hoc  enim  oleo  superni 
jndicis  indignatio  moUitnr,  et  mitigator.  Et  in  sini- 
stra  qnidem  oteom  portat,  qui,  quandiu  in  hac  vita 
est,  nonquam  a  misericordia  cessat.  Qui  bene  contra 
Dominum  manu  dextera  spargit,  quia  quasi  potenti 
et  valida  manu  omnem  suam  operationem  ad  Denm 
dirigit.  Reliquom  rutem  super  aurem  dexteram,  et  ma- 
num  et  pedem  ejus  qui  mundatur,  effundit,  utandiatet 
intelligatquidsignificet:  c  Misericordiam  volo,  etnon 
166  sacrificium   {Osee  vi,   7) :  »  Et  iliud :  «  Estote 
misericordes,  sicut  et  Pater  vester  misericors  est 
{Luc,  VI,  36).  »  Hoc  anris  audiat,  in  hoc  et  manus  et 
pes  delectetur,  ut  pietatem  et  misericordiam  operetur. 
In  his  autem  duobu^*  membris  pene  omnis  operatio 
nostra  consistit.   Fundit  autem  sacerdos  oleum  et 
soper  sanguiLem  hostise,  et  super  caput  iiiios  qui 
mondatur :  super    sanguinem    qnidem,    quoniam 
totus  ille  sanguis  pietate  et  misericordia  pinguis, 
pro  sola  pietate  et  misericordia  fnsus  est :  super 
caput  vero,ut  mens  hominis  hoc  unguento  pingues- 
cat,  secundom  illud :  c  Tu  vero  cum  jejunas,  unge 
caput  tuum  {Matth.  vi,   17).  »  Gui  contrarium  eat : 
c  Oleum  antem  peccatoris  non  impinguet  caput  meum 
{PsaL  cxL,  5).  »  (273)  Sic  igitur  homo  inunctus  sciat 


(273)  Ex  cod.  Casin.  editio  emendatur.  Sed  neque  de  ipsis  criminibus^  quamlibet  magnis  remittendis  in 
sancta  Ecclesiaf  Dei  misericordia  desperanda  est^  agentibvs  panitentiam  secundum  modum  eu^usque 
peccati,  (Aug.  Enchirid.  cap.  22.). 


EXPOSmO  IN  LEvmc. 


m 


)lligat  quia   misericordiae   oleo  est  salvatus,  A  ratione  et  ordine  fiant.  Prfficipit  ergo  sacerdos,  et 


iordia  liberatus,  misericordia  reconciliatus  > 
e  dicat : «  Misericordias  Domini  in  aeternum 
0.  (  Psal.  Lxxxviii,  2). »  Dicamas  et  nos  :  c  Quis 
Sy  et  custodiet  hsBC»  et  intelliget  misericordias 
i  ?  •  {Psal  cvi,  45). 
faciet  sacrificium  pro   peccato.  Tunc  immo- 

holocaustum,  et  ponet  illod  in  altari  cum 
tientis  snis,  et  homo  rite  mundabitur.  » In  hoc 
holocausto  agnus,  et  ovis,   et  tres   decimas 

immolantur,  quoniam  SS.  apostolorum,  et 
Scclesi»  fides,  spes,  charitas  et  misericordia, 
ia  et  humilitas,  pietas,  sapientia  et  sancta 
satio  laudatar,  prsedicatur,  et  narratur,  et  in 
9t  jubilationis  sacrificio  immolatur  :  his  enim 


ordo  sanctorum,  ut  omnia  eiferantur  foras,  totusque 
populus  se  ab  eis  separet,  quorun»  scientia,  et  do- 
ctrina  videtur  esse  leprosa  :  ciaudatur  domus  septem 
diebus,  oppilentur  eorum  ora  qui  male  loqui  vi- 
dentar,  interdicator  eis  ne  hanc  doctrinam  in  po- 
pulo  seminent,  donec  diiigentissime  discussa,  utram 
sana,  an  leprosa  sit,  a  sacerdotibus  judicetur.  Quod 
si  forte  die  septimo,  die  ad  hoc  negotium  defioien- 
dum  constituto,  lepram  et  hapresim  crevisse  vido- 
rint,  crescit  enim,  quando  apertissime  manifesta- 
tur,  eruant  lapides,  in  quibus  lepra  est,  damnent 
sententias,  in  qaibus  hseresis  est,  ponant  alios  lapi« 
des  pro  eis,  id  est  catholicse  fidei  doctrinam,  et  sen- 
teutias  eos  doceant,  omni   h(Bretica  pravitate  era- 


imbuitur  et  docetur,  at  sciat  quid  agat,  quid  ^  cuata;  radant  domum  intrinsecus,  omnemque  erro- 


quid  sequatur,  quid  fugiat  et  quomodo  ulte- 

conventu  fideliam  conversari   debeat.  Qoi 

3    intellexerit,    et  fideliter   egerit,   mundus 

od  si  panper  est,  et  non  potest  manus  ejus 
lire  quae  dicta  sunt,  sumet  agnum  pro  delicto 
tblationem,  et  roget  pro  eo  sacerdos,  deci- 
G[ue  simil»  conspers»  oleo  in  sacrificium,  ei 
sextarium,  duosque  turtures,  sive  duos  pollos 
nhae,  quoram  sit  anus  pro  peccato,  et  alter 
»locaastum,  offeretque  ea  die  octavo  purifica- 
i  susB  sacerdoti.  »  Quantum  autem  ad  signi- 
lem,  non  minas  pauper,  quam  dives  offerre 
ir :    o£fert  quidem,  non  etiam  immoiat,  im- 


rem  ab  eorum  cordibus  et  mentibus  evellant,  totum 
pulverem,  totamque  illius  lepree  caliginem  et  im- 
munditiam  extra  urbera  et  extra  Ecclesise  terminos 
projiciant*  Se  vero  post  hflec  omnia,  qaod  absit  I 
lepra  revertatur,  et  eos  qui  modo  mundati  fuerant 
iterum  hseretica  pravitate  sacerdos  viderit  esse 
contaminatos,  lepra  perseverans  est,  et  domos  im- 
mnnda.  Unde  Apostolus  ait :  i  Heereticom  hominen 
post  secundam  correctionem  devita,  sciecs  quia  sub- 
versus  est  hujusmodi  (IVe.  iii,  10).  »  Destruatur  igitur 
talis  domus,  et  lapides,  et  ligna,  et  pulvis  universus 
extra  oppidum  projiciatur;  damnentar,  excommu- 
nicentur,  anathematizentur  hseretici,  et  cum  doctrina 
et  hseresibus  suis  extra  catholicam  Ecclesiam  expel- 


sacerdotis  est.  Hic  autem  est  ille  agnus,  de  q  lantur.  Hoc  autem  in  locum  immundum  fiat ;  omnis 


)erios  diximns,  qai  toUit  peccata  mundi.  Heec 
pars  similffi  in  tres  decimas  sapra  dividi- 
:  olei  sextarius  qul,  cum  agno  immolatur, 
sericordia  est:  duae  vero  tortures,  ve^  duo 
lombae,  duo  passeres  sunt,  de  ^uibus  supe- 
ximus.  Quia  enim  haec  et  ccetera,  de  hoc 
io  seqnuntir,  modo  sapra  exposuimas,  bre- 
eec  dixisse  sufficiat. 

itur  aatem  de  domo  leprosa,  de  qua  ille, 
st,  noutiat  sacerdoti  quod  quasi  plaga  leprse 
r  in  domo  sua ;  at  ille  praecipiat  ut  omnia 
ferantar,  et  claudatar  domus  septem  diebus  ; 
die  septimo  lepram  crevisse  viderit,  tanc 


16S  enim  locus  immnndus  est,  qui  extra  Eccle- 
siam  est. 

«  Qui  intraverit  domum,  quando  clausa  est,  im- 
9  mundus  erit  osque  ad  vesperum  ;  et  qui  dormierit 
>  in  ea,  et  comederit  quidpiam,  lavabit  vestimenta 
»  saa.  »  Tanto  enim  tempore  domos  claasa  est, 
qnanto  hsereticus  ab  £  ^clesia  separatus,  et  excom- 
monicatas  est.  Intrare  autem  in  eam,  quid  est,  nisi 
participare  et  communicare  illi?  Hoc  autem  qui  fe- 
cerit,  immundus  erit  osque  ad  vesperum,  vesperum 
autem  non  diei,  sed  peccati,  cum  enim  per  poeni- 
tentiam  finitar,  tunc  ad  vesperum  peccatum,  et  ad 
finem  pervenit.  Sed  qaid  est  dormire  in  ea,  nisi  in 


in  quibus  lepra  est,  eruat,  aliosque  pro  eis  ^  ejus  doctrina   qoodamroodo   quiescre  et  delectari? 


domom  aotem  intrinsecos  radat,  et  extra 

in  locnm  immundum  pulverem  projiciat. 
etiam  post  haec,  sacerdos  ingressus  reversam 

esse  cognoverit,  lepra  perseverans  est  et 
immunda,   quam  statim  destment,  et  lapi- 

ligna  et  palverem  universom  projicient 
stra  in  locum  immandum.  Heec  autem  bre- 
:ponamus,  quoniam  per  ea  quae  dicta  snnt 
itelligi  possunt.  Si  igitur,  o  homo,  qnicun- 
videris  quasi  plagam  leprae  In  domo  tua,  si 
ris  doctrinam  haereticse  pravitatis  in  po- 
et  in  familia,  et  in  grege  too,  nuntia  hoc  sa- 

nantia  hoc  sanctorum  coetui  et  congrega- 
lihil  enim   temere  jndicandum  est ;  omnia 


Nem  et  ille  in  ea  dormit,  qui  in  ea  decipitur,  et 
sensom  amittit.  Unde  non  immerito  tales  insensati 
dicnntur,  quibus  Apostolns  ait :  «  Surge,  qui  dormis, 
et  exsnrge  a  mortuis,  et  illuminabit  te  Ghristas 
(Epk,  V,  14).  » In  ea  vero  comedit  quicumque  ejns  insa- 
nia  repletur  et  saturatur.  Lavet  ergo  vestimenta 
sua,  agat  pcenitentiam,  audiat  quod  scriptum  est: 
«  Omni  tempore  sint  vestimenta  tua  candida  (EecL 
IV,  8).  » 
«  Quod  si  introiens  sacerdos  viderit  lepram  non 

>  crevisse  in  domo,  postqaam  demolita  est,  purifi- 

>  cabit  eam,  reddita  sanitate,  et  purificatione  ejus, 

>  sumet    duos   passeres,  lignnmqne  cedrinum,  et 
»  vermiculum,  atqne  hyssopum,  et  immelato  nno 


435 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


436 


B 


»  passere  in  Tase  fictili  super  aqoas  ▼iventes,  «  etc.  A 
Hoc  aatem  totum  in   prima  leprosi  mandatione  et 
scriptam  et  exposilam  est. 

GAPUT  XV. 

«  Locatus    est    Dominus   ad  Moysen   et  AaroUi 

»  dicens :  Loquimini  filiis  Israel,  et  dicite  eis :  Vir 

»  qui   patitor  fluxum  seminis,  immundus  erit,  et 

»  tonc  judicabitor  hoic  vitio  subjacere,   cum  per 

»  momenta   singola    adheeserit    carni  ejas,    atque 

»  creverit  foedos  homor.  Omne  stratum,  in  qua  dor- 

>  mierit,  immundum  erit,  et  obicumque  sederit.  > 

Hoc  quoqoe  sob  eadem  intelligentia,  qoae  habetur 

de  domo  leprosa.  Nam  vir  iste  hsereticus  est,   cojus 

torpis    doctrina,    per  eum  in  multorum    ruribus 

seminata,  quasi  immundom  semen,  tendit  ad  gene- 

randum  plurimos  in  eadem  heeresi.  Gum  ergo  semen 

illod   iniqu»  prsdicationis  per  singula    momenta 

carni  ejus,  ori  ejus  adhaeserit :  dum  non  cessat  hsre- 

ticam  doctrinam  suam  divulgarey  jodicabitor  huic 

vitio  sobjacere.  Tonc  qoidquid  tetigerit,  immundum 

erit;  quisquisenim  foeritab  eo  seductus,  immundus 

erit.  Quiconqoe  igitur  ei  crediderit,  eumqoe  foerit 

imitatos,   lavet  vestimenta  sua :  poenitentiam   agat; 

sicque  per  confessionem  et  psenitudinem  solus  im- 

mundos  erit  usque  ad  vesperom :    qoia  non  post 

tempus  longum,  sed  breve  post  spatiuqi,  tanquam 

unius  diei,  de  mane  scilicet,  usqoe  ad  vesperom, 

remittetor  ei  peccatom  hujasmodi  a  populo.  Sedere 

antem  super  iectum,  stratum,  et  sagma  ejos,  est 

hfleresim  ipsam  acceptare,  laudare  et  servare.  C 

«  Si  autem  sanatus  foerit  qui  hiigusmodi  sustinet 
»  passionero,  numerabit  septem  dies  post  emunda- 
»  tionem  sui,  et  iotis  vestibus,  et  toto  corpore  in 
»  aquis  viventibus,  erit  mundus.  Die  autem  octavo 

>  sumet  doos  turtores,  aut  duos  pullos  columb»  et 
3»  veniet  in  conspectom  Domini  ad  ostiom  taberna-  ' 
»  culi  lestimonii,   dabitque  eos  sacerdoti  qui  faciet 

>  unum  pro  peccato,  et  alterom  in  holocaustum.  > 
Si  sanatos  foerit  qui  hojusmodi  sustinet  passionem, 
numerabit  septem  dies  post  emendationem.  Septem 
dies  ponuntur  pro  toto  poenitentifie  tempore,  in  quo 
debet  poenitens  peccata  sua  lavare  in  aquis  viventi* 
bus ;  in  operibus  scilicet  spiritoalibus,  eleemosynis, 
jejoniis,  orationibus,  lacrymis,  quae  viva  opera 
vitam  obtinere  valeat,  et  salotem.  Die  vero  octava,  D 
id  est  post  expietam  poenitentiam  dierum  septem, 
sumet  duos  turtures,  vel  duos  puilos  coiumbse :  roga- 
bitqoe  pro  eo  sacerdos,  et  mundabitur.  Doobus  enim 
modis  mundatus  prius,  scilicet  poenitentia  contritio- 
niSy  et  satisfactionis,  qoasi  poUis  duobos  oblatis, 
post  modom  absoivitur.  Debet  autem  duos  illos  tur- 
tures,  vel  puUos  colombse  manibus  tenere,  ad  offe- 
rendum  Domino  postquam  Deo  reconciliatus  est  et 
mundatusy  debet  ei  perpetuo  adhasrere,  et  in  bene 
vivendo  perseverare,  prout  jam  dictum  est  supra. 

«  Molier  qoffi,  redeunte  mense,  patitor  fltixum 
»  sanguinis,  septem  diebus  separabitor.  Omnis  qui 

>  tetigerit  eam  immundus  erit  usque  ad  vesperom, 
»  et  in  qoo  dormierit,  vel  sederit  diebus  separationis 


9  sufie,  poUuetur.  >  Hoc  enim  de  una  anima,  et  de 
tota  Ecdesia  malignantiam  inteUigi  potest.  Fluxum 
namque  sanguinis  patitur  qul  in  peccatis  perseve- 
rat.  Qase  enim  anima  redeunte  mense  hoc  patitor 
(siquidem  menses  semper  redeunt),  peccatum  reite- 
rare  non  timet.  Semper  ergo  sanguinem  iiuit,  qoi 
semper  peccatum  operator.  Sanguinem  enim  pec  - 
catom  significare  manifestom  est.  Septem  autem 
diebos  separatur,  quia  nisi  poeniteat,  et  peccare 
desistat,  Ecclesiee  nunquam  reconciliari  debet.  Hanc 
autem  qui  tetigerit  (taogere  aotem  imitari  est)  im- 
mundus  erit.  Sufficit  autem  ona  expositio  et  iu  viro 
qai  patitur  iluxom  seminis,  et  in  muUere  quee  pati- 
tor  floxum  sanguinis ;  utrumque  enim  pene  idem 
significat,  atque  de  eodem  inteUigi  potest,  unde  una 
oblatio  et  purificatio  est  utriusque. 

169    GAPUT  XVI. 

«  Locotos  est  Dominus  ad.  Moysem :  Loqaere  ad 
»  Aaronfratrem  toum  ;  ne  omne  tempore  ingrediatur 
»  sanctuariom,  quod  est  intra  velum  coram  propi- 
»  tiatorio,  quo  tegitur  arca,  ut  non  moriator :  quia 
»  in  nobe  apparebo  super  oracolum.  Nisi  hoc  ante 
>  fecerit,  vitulum  offeret  pro  peccato,  et  arietem  ia 
»  holocaustom.  Toaica  linea  vestietor,  feminalibus 
»  Uneis  verenda  celabit.  Accingetur  zona  linea,  ci- 
»  darim  Uneam  imponet  capiti.  Heec  vestimenta  sunt 
»  sancta,  quibus  cunctis,  cum  lotus  fuerit,  induetor.  > 
In  nube  enim  Dominus  et  caligine  prius  apparebat, 
qoia  postea  carnis  velamine  tectus  apparere  debe- 
bat :  nabes  eaim  Ula  Ghristi  caroem  significabat. 
Apparet  autem  et  nonc  Dominus  in  nobe  super  ora- 
culum,  quoniam  in  sacramento  sub  aliena  specie 
cemitur  super  altare.  Ad  hoc  autem  oracuium,  ad 
hoc  altare,  sacrameotom  accedere,  neque  semper, 
neqoe  omoibus  licet ;  prius  eaim  offerre  necesse  est 
vitulum  pro  peccato,  et  arietem  in  holocaustnm,  id 
est  prios  credere  necesse  est  Ghristum  Dominum 
pro  peccatis  nostris  immolatom,  et  totam  in  ara 
crucis  corporaliter  passum.  Hoc  enim  quia  Judaei, 
et  infideles  non  crednnt,  ad  hoc  propitiatorium  non 
accedunt :  credont  enim  passum,  sed  non  pro  pec- 
cato  in  holocaustum.  Nos  aotem,  quamvis  ista  cre- 
damus,  non  tamen  adhuc  sufficit,  nisi  et  seqoentia 
superaddamus.  Vestiamur  ergo  lineis  vestimentis, 
ut  toti  candidi,  et  super  nivem  dealbati,  interioris  et 
exterioris  hominis  munditiam,  et  castitatem,  per 
omnia  costodiamos.  Heec  eoim  vestimenta  sancta 
sunt,  ideoque  omoia  de  lino  fiunt,  de  quibus  in 
Exodo  sufQcienter  diximus.  Gidarim  autem  iineam 
imponit  capili,  qni  avertit  oculos  suos  ne  videant 
vanitatem;  quinqoe  enim  corporis  sensns  in  capite 
vigent,  qoi  si  hanc  cidarim  super  se  habaerint,  casti 
et  immacolati  erunt.  His  ergo  vestibus  non  solom 
sacerdos,  verum  etiam  totos  populus  vestiatur,  si 
ad  Ghristi  corporis  et  sanguinis  sacramentam  acce- 
dere  velit.  Gastitatem  non  solam  virgines,  sed  conti- 
nentes  quoque,  et  conjugati  habere  possunt.  Sequi- 
tur: 

«  Sascipietque  ab  universa  multitudine  fiUoraQ^ 


I 


EXPOSITIO  IN  LETIVIC.  438 

il  duos  bircos  pro  peccato,  et  anum  arietem  A  >  est  de  sanguine  vituli.  »  Quia  enim  et  hircus,  e^ 


lolocaustum.  Gumqne  obtulerit  yitulam ,  et 
erit  pro  se  et  domo  sua»  duos  hircos  stare 
t  ooram  Domino  in  ostio  tabernacali  testimo- 
mittensque  super  utramque  sortem,  unam 
ino,  et  alteram  capro  emissario;  cujus  sors 
rit  Domino,  offeret  illum  pro  peccato;  cajas 
m  in  capram  emissarium,  statuet  eum  vivum 
m  Domino,  utfandat  preces  pro  eo,  et  emittat 
1  in  solitudinem.  »  De  Christo  tam  hircus, 
aries  est  signiflcatio.  Hircus  enim  ponitur  de 
adine  carnis  peccati;  aries  autem,  qni  ovi- 
)st  genus,  dicitur  de  eo,  qui  tanquam  ovis  ad 
im  dactus  est.  Primas  ergo  hircus  de  Christo 
rsterium;  alter  aatem  est  Antichristus ;  ille 
lorte  exiit  in  holocaustum  Domino  pro  peccato  : 
us  hircus  post  multas  preces,  imo  maledi- 
s,  mittitur  insolitudinem.  Jadsei  enim  per  orbem 
ii,  videntur  hunc  hircum  secnm  deferre,  quia 
iecundum  eos,  est  Messias,  quem  exspecta- 
et  adhac  exspectantes  eum ,  per  diversas 
3Sy  in  quibus  divisi  sunt,  secum  trahunt  hir- 
am. 

s  rite  celebratis,  offeret  vitulum,  et  rogans 
e  et  pro  domo  saa,  immolabit  illum,  assam- 
le  thuribulo  quod  de  prunis  altaris  impleverit, 
iuriens  manu  compositum  thymiama  in  in- 
im,  ultra  velum  intrabit  in  sancta  :  ut,  positis 
r  ignem  aromatibus,  nebula  eoram,  et  vapor 


B 


vitulus  idem  significant,  idcirco  uno,  eodemque  ritu 
immolantar.  Sequitur : 

<  Nullus  hominum  sit  in  tabemaculo  ,  qaando 
•  pontifex  ingreditur  sanctaarium,  ut  roget  pro  se, 
»  etpro  domo  sua,  etuniverso  168  coetu  Israel,  do- 

>  nec  egrediatur.  »Hocautemideojaberevidetur,atin 
illa  sancta  cont^mplatione  silentium  ab  omnibusffat, 
ac  si  solus  pontifex  adesset;  quatenus  sine  strepitu, 
et  tumultn  omnique  inquietudine,  mnndas  preces  ad 
Deumfundere  valeat. 

»  Gum  autem  exierit  ad  altare,  quod  coram  Do- 
»  mino  est,  oret  pro  se,  et  pro  domo  sua,  et  sum- 
»  ptum  sanguinem  vituli,  atque  hirci  fundat  super 
»  cornua  ejas  per    girum  ,    aspergensque  digito 

>  septies,  expiet  illud,  et  sanctificet  ab  immunditiis 

>  filiornm  Israel.  »  Hoc  enim  altare  Ecclesia  est  per 
ctgus  qaatuor  comua  quatuor  mondi  partes  intelli- 
gantur.  Hoc  autem  altare  septies  sanguine  spargi- 
tur,  quia  usque  ad  sseculi  consummationem  tota 
Ecclesia  Ghristi  sanguine  expiatur,  et  sanctificatar. 
Sive  ergo  intus,  sive  extra  pontifex  fuerit,  sive  acti- 
vam,  et  contemplativam  vitam  agat,  semper  et  pro 
se,  et  pro  populo  orare  debet. 

»  Postquam  emundaverit  sanctaarium,  et  taber- 
»  naculum,  et  altare,  tunc  offerat  hircum  viventem, 
»  et  posita  atraque  manu  soper  caput  ejus,  confitea- 
»  tur  omnes  iniquitates  filiorum  Israel,  et  nniversa 
»  delicta,  et  peccata  eorum ;  quse  imprecans  capiti 


at  oraculam,  quod  est  super  testimonium,  et  c  »  ejus,  emittet  illum  per  hominem  paratum  in  deser- 


moriatur.  ToIIens  quoque  de  sanguine  vituli, 
perget  digito  septies  coram  Domino  contra 
itiatorium  ad  orientem.  »  Postquam,  inquit, 
>s  prsedictis  vestibus  indutus  faerit ;  posl- 
iluos  hircos  sorte  diviserit  (sic  enim  se  habet 
>fferat  vitulum,  et  rogans  pro  se,  quia  et  pec- 
pse  est,  et  pro  domo  sua,  id  est  pro  popalo 
bjecto,  immolabit  eum,  Saperius  enim  offer* 
estad  tabernacalum  dacilur  :  hic  autem  non 
i  offertur,  sed  et  immolator;  hoc  autem  non 
ijmiamate,  et  bono  odore ;  qui  enim  Christi 
t  sacramentum,  quid  ad  ejus  carnem,  et  san- 
i  snmendum  accedit,  moram  honestate,  et 
m  snavitate  redolere  debet.  Sacerdos  ergo. 


>  tum.  »  Mundatis  enim  omnibus,  et  expleto  sacri- 
ficio,  atramque  mannm  super  caput  viventis  hirci 
pontifex  ponit,  nt  omnium  iniquitatum  renm  simul 
cam  capite  suo  diabolo,  quibuscunque  viribus  potest, 
eum  damnat,  et  maledicit.  Non  solum  enim  nostri, 
veram  etiam  et  Judseoram  pontifices  in  sacris  volu- 
minibus,  quamvis  non  intelligentes ,  Antichristum 
quotidiedamnant:  deipsoenimin  psalmislegentes,sed 
non  intelligentes  assidue  dicunt  {P$aL  ix  et  seqq.)  : 
<c  Cojus  os  maledictione  plenum  est,  et  amaritudine, 
et  dolo,  sab  lingua  ejas  labor,  et  dolor;  sedet  in  in- 
sidiis  cum  divitibus  in  occnltis,  ut  interficiat  inno- 
centem.  »  Etpanlopost:  cGontere  brachium  peccato- 
ris,  et  maligni;  »  de  qno  et  Apostolus  ait  :  «  Quia 


»to  tharibnlo,  thuribaium  enim  pectas  est,  ^  nisi  venerit  discessio  primam,  et  revelatus  fuerit 


t  illud  de  prunis  altaris,  ut  sancti  Spiritus  et 
tis  igne  saccendatar;  deinde  vero  aromati- 
[>er  ignem  positis,  transeat  velum,  ingrediatur 
totusque  super  ipsum  ccelum  mente  ,  et 
elevatus,  virtatum  vapore  ,  et  sanctarum 
I  odore  et  sibi,  et  populo  Deum  repropitietur. 
t  subditur  :  «  Tollensque  de  sanguine  vituli, 
)rget  septies  coram  Domino  propitiatorium 
mtem.  »  Septies  enim  vituli  sanguis  contra 
atorinm  sparg^tur ,  quia  usque  ad  sfiBcoIi 
imationem  cunctis  diebus  Ghristi  sangnis  pro 
id  Patrem  interpellat.  Sequitur  : 
mqoe  mactaTerit  hircom  pro  peccato  populi, 
et  sangninem  intra  velam ;  sicat  prseceptum 


homo  peccati  filius  perditionis,  qoi  adversatur,  et 
extollitur  soper  omne  quod  dicitur  Deus  ,  aut 
colitur;  ita  ut  in  templo  Dei  sedeat,  ostendens  se 
tanqnam  sit Dens  (ir  Th^s,  ii,  3).  >  Homoad  hocser- 
vitium  paratos,  per  quem  Antichristus  in  desertum 
mittitur,  Jadseorum  populos  est,  qui  pro  suis  iniqui- 
tatibus  ubique  gentium  dispersus,  eum  colit,  et  pras- 
dicat,  seqoitur  et  veneratnr. 
«  Gumque  portaverit  omnes  iniqoitates  eoram  in 

>  terram  solitariam,  et  dimissus  fnerit  in  deserto, 
•  revertetur  Aaron  in  tabernaculum  testimonii,  et 
»  depositis  vestibns  quibus  prios  indntus  erat,  cum 

>  intraret  sanctuarium,  relictisque  ibi,  lavabit  car- 

>  nem  suam  in  loco  sancto,  induetorqne  vestimentis 


439 


S.  BRUNOMS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


440 


»  suis.   >  Portat  enim   Antichristas  omnes  iniqui-  A  169  in  hac  die  se  afQigebant,  nallumque  opus  fa 


tates  filiorum  Israel  in  infemum,  in  desertum,  in 
terraro  solitariam,  quia  propter  eos,  quos  decepit, 
seternis  incendiis  mancipabitur,  dignam  iniquitatis 
sua?  poenam  sustinebit;  ibi  dimittetar  et  deseretur, 
cruciabitar  et  llageUabitur.  Deinde  Aaron  revertetur 
in  tabemaculum  testimonii,  quia  cognita  veritate 
JudsBorum  pontifices  ad  fidem  et  Ecclesiam  conver- 
tentur;  ibique  depositis  atque  relictis  primis  ve- 
stibus  et  significativis,  lavabunt  camem  suam  aqua 
baptismatis,  et  induentur  suis  vestimentis,  ut  litterse 
velamine  exspoliati  et  veritate,  qu®  Christas  est, 
adomati,  non  in  vetustate  litterae,  sed  in  novitate 
spiritus  in  sancta  Ecclesia  conversentur.    Similiter 


ciebant,  et  qnod  se  expiantes  ab  omnibus  suis  ini- 
quitatibas  mundabantar,iliiusuUimi  diei  significatio 
erat,  in  quo  qui  modo  se  afQigit,  non  affligetur,  in 
quo  omnis  mundana  operatio  cessabit,  in  quo  ab 
omni  corruptione  et  iniquitatibos  sanati,  expiati,  et 
innovati  setemam  suscipient  beatitudinem.  Sabba- 
tum  enim  reqnietionis  erit,  de  quo  Apostolus  ait : 
«  Relinqaitur  sabbatismus  populo  Dei  (Hebr.  iv,  9).  » 
Non  enim  hoc  juxta  litteram  fieri  potest,  ut  decima 
dies  septimi  mensis  in  Sabbato  semper  occnrrat. 

t  Expiabit  autem  sacerdos,  qui  nnctus  fuerit,  et 
»  cujus  initiata  est  manus,  et  sacerdotio  fungatur 
»  pro  patre  sno,  indueturque  stola  linea  et  vestibus 


autem  de  illo,  «  qoi  dimiserit  capram  emissarinm,  n  »  sanctis,  et  expiabit  sanctuarinm  Testamenti  atque 


>  lavabil  vestimenta  sua  et  corpus  aqua,  et  sic  egre- 
»  dietur  in  castra.  »  Diximus  enim  superius  quod 
homo  ille  Judaeoram  popuius  est :  unde  manifestum 
est  quia  non  solum  pontifices  et  legisperiti,  veram 
etiam  totus  Judaicus  populus  juxta  mundi  hujus  con- 
summationem  Antichristum  relinqnet,  et  ad  fidem 
conversus  aqua  baptismatis  regeneratus  Ecclesise 
castris  sociabitur.  Unde  Apostolus  ait :  «  Cum  ple- 
nitudo  gentiu^  introierit,  tunc  Israel  salvus  fiet 
(Rom.  XI,  25). 

«  Vitulum  autem  et  hircum,  qui  pro  peccato  fue- 

>  rant  immolati,  et   quorum  sanguis  illatus  est  in 

>  sanctuarium,  ut  expiatio  compleretur,  asportabunt 
»  foras  extra  castra,  et  comburent  igni  tam  pelles 


»  altare ;  sacerdotes  quoque  et  universnm  populum  : 
»  eritque  vobis  hoc  legitimum  sempitemum,  nt  ore- 

>  tis  pro  fiiiis  Israel,  et  pro  cunctis  peccatis  eorum 

>  semel  in  anno.  »  Semei  enim  hoc  in  anno  in  fi- 
gura  fiebat,  quia  semel  in  yeritate  fieri  debebat.  Se- 
mel  enim  Sacerdos  magnus  Jesus  (qui  nnctus  est 
oleo  Ifletitiae  prse  participibus  sais,  qui  patri  suo  Mel- 
chisedech  in  sacerdotio  successit,  sicut  scriptum  est : 
t  Tu  es  sacerdos  in  «ternum  secandum  ordinem 
Melcliisedech  {P$al,  cix,  5),  >  omnia  expiabit  et 
sanctificabit;  tonc  videlicet,  quando  faciet  coelum 
novum  et  terram  novam;  quando  illa  c  creatura, 
quse  vanitati  subjecta  est  non  volens,  liberabitor  a 
servitute  corraptionis  in  libertatem  gloriae  filiorum 


V  quam  carney  eorum  et  fimam  (274).   »  Semper  C  Dei  (Rom.  vii,  21).  >  Tunc  induetur  stola  linea  et 


enim  ubicunque  haec  fuerint,  sola  expositio  Apo- 
stoli  sufficere  debet,  qui  ait :  «  Quorum  enim  anima- 
lium  infertur  sanguisin  sanctaper  pontificem^horum 
corpora  eremantur  extra  castra  :  ita  et  Jesus,  ut 
sanctificaret  per  suum  sanguinem  populnm,  extra 
portam  passusest  (Hebr,  xiu,  11).  >  Quibus  Apostoli 
verbis  apertissime  demonstratur,  quoniam  per  vitu- 
lum,  et  hircuro  Christi  passionem  intelligere  debe- 
mus.  Et  quicunque  combusserit  ea,  lavabit  vesti- 
menta  sua,  et  carnem  aqua,  et  eIc  ingredietur  in 
castra.  Magna  enim  Dei  misericordia  in  hac  sententia 
praedicatur,  quia  ipsis  quoque,  qui  eum  occideront, 


vestibus  sanctis,  quia  apparebit  in  gloria  et  majestate 
(275).  Talibus  euim  vestibus  in  monte  transfigora- 
tus  tribus  discipalis  quondam  apparnit. 

CAPUT  XVII. 
Hinc  autem  praecipit  Dominus  nt  nallam  sacrifi- 
cium  offQratur,  nisi  ad  ostium  tabernaculi  testimonii : 
volens  omnem  occasionem  popnlo  auferre  ne  idolis 
immolaret.  Hoc  est  enim  quod  ait :  «  Et  nequaquam 
c  oltra  immolabunt  hostias  suas  deemonibus,  cum 
«  quibus  fornicati  sunt.  »  Quamvis  et  per  hoc  si- 
gnificari  possit  quod  nusquam  veri  sacrificii  locus 
sit  extra  Ecclesiam.   Sanguinem  quoque  omnium 


si  ex  aqua,   et  Spiritu  sancto   regenerati  fuerint,  i^  animalium  comedere  interdicit,   eo  quod  anima  in 

•  •  • J     _1 A*  «^  1  •  •  .  •«  — '  •  ••  J  •  •  1  lA  -_ i_ 


venia  et  indulgentia   Ecclesifleque  introitus  repro- 
mittitur. 

«  Mense  septimo,  declma  die  mensis,  affligetis 
»  animas  vestrasy  nullnmque  facietis  opus,  sive  indi- 
»  gena,  sive  advena,  qni  peregrinatur  inter  vos.  1n 
>  hac  die  expiatio  e  rit  vestri  atque  mundatio  :  ab 
y>  omnibas  iniquitatibus  vestris  coram  Domino  mun- 
»  damini.  Sabbatum  enim  requietionis  est,  et  afUi- 
n  getis  animas  vestras  religione  perpetua.  »  Qoid 
est  enim  septimo  mense,  et  decima  die  mensis,  nisi 
ultima  die  omnium  mensium?  Septimus  enim  in 
diebns,  et  decimus  in  numero  ultimus  est.  Sicut 
enim  omnes  dies  in  septem,  ita  omnes  numeri 
in    decem    continentur.    Quod    igitur   Judsi    in 


sanguine  sit,  ad  cujns  piaculum  super  altare  sanguis 
ofiferri  debet.  Qnod  autem  ait : «  Anima  carnib  in  san- 
c  guine  est;  >  tale  est  ac  si  diceret :  Vita  carnis  insanguine 
est,  ut  anima  pro  vita  intelligatur  :  non  enim  caro 
sine  sanguine  vivere  potest.  Quid  est  igitur  sangni- 
nem  comedere,  nisi  carni  vitaoi  auferre?  Hoc  ho. 
micidse  audiant,  et  sanguinem  comedere  et  bibere 
timeant,  quoniam  c  viruDCi  sanguinum  et  dolosum 
abominabitur  Dominus  (Psal,  v,  7).  >  Seqaitur  : 
c  Homo  quicunque  de   fiiiis  Israel  et  de  advenis 

>  qui  peregrinantur  apud  vos,  si  venatione  atqne 

>  aucupio  feram,   vei  avem  capiunt,  quibus  vesci 
»  licitnm  est,  fandat  sanguinem  ejus,  et  operiat  il- 

>  lum  terra.  »  Qui  enim  intelligit  quid  sint  duo 


f274|  Id.  Cod.  Casin.    Ubictmque  hme  nminantur^  sola  Apoitoli  expoiitione  declaruntur^  qui  ait. 
(275)  Cod.  Casin.  :  et  majestate  Patris. 


EXPOSmO  IN  LEvmc. 


442 


^yium,  et  quidsitannmoYile,  etunuspastor,  A  Terba,  quamyis  ad  litteram  intellecta,  pietatis   et 


.t  et  qui  sint  filii  Israel,  et  qui  sint  advens, 
*egrinaotur  apad  eos.  Hi  autem  venatione,  vel 
»  feram,  vei  avem  capiunt,  quando  haereticos, 
osophos  evangelica  prsdicatione  ad  fidem 
nnt  Quoniam  quidem  sanguiuem  fundunt, 
tm  operiunt,  quoniam  eorum  peccata  aqua 
latis  abluunt,  ut  quasi  mortaa,  et  sepulta  ul- 
lon  appareant.  Unde  Psalmista  ait :  «  Beati 
i  remissae  sant  iniquitates,  et  quorum  tecta 
ccata  {Psal,  xxx).  • 

ima,  qaffi  comederit  morticinum,  vel  captum 
tia,  lavabit  vestes  suas,  et  semetipsum  aqua, 
Qtaminatus  erit  usque  ad  vesperom  ;  quod  si 


misericordin  plena  sint,  aliud  tamen  significare  pos- 
sont.  Ubi  enim  peregrini  et  pauperes  non  sunt,  di- 
ligentissime  messem  colligere,  et  usque  ad  solum 
tondere,  nallum  videtar  esse  peccatum  ;  pauperes 
enim  istos,  non  sabstantia  paoperes  sed  scientia 
esse  putamus.  Peregrinos  vero,  qui  noviter  ad  fidem 
eonversi  sunt.  Terra  autem  est  Ecclesia,  cujus  qui- 
dem  segetes  sunt  sanctarum  volumina  Scripturarum. 
Has  autem  segetes  usque  ad  solum  tondet,  qui  sa- 
cras  Scripturas  profundissime  exponit.  Remanentes 
7ero  spicas,  et  grana  decidentia  colligit,  qni  ite- 
rum  atque  iterum  reiterando  ea,  qusB  miaus  caute 
prseteriisse  videbatar,   diligentias  perscrutatur,   et 


averit,  portabit  iniquitatem  suam.  »  Mortici*  g  investigat,  hoc  autem  inter  sapientes  et  intelligen- 


lim  est,  quicnmque  eam  vitam  non  habet,  qoo} 
igelio  loquitur,  dicens :  «  Ego  sum  via,  veri- 
vita  (Joan,  xiv,  6).  »  Gaptom  vero  a  bestia 
i  ab  hffireticis  seductus  est.  Hos  aulem  come- 
est  eos  suscipere,  eis  commonicare,  et  eos 
;  qood  qui  fecerit,  lavet  se  interius,  et  exte- 
ua,  agat  poBnitentiam,  et  immundus  erit  us- 
vesperum.  Quid  sit  autem  usque  ad  vesperum, 
im  diximus. 

CAPUT  XVIII. 
itur  autem  de  turpitudine  et  incestu.  Qusb 
m  tota  Ecclesia  secundumlitteraminteiligitet 
it,  aliam  in  eis  quaerereexpositionem,  autinu- 
it  superfluum  esse  videtur.  De  quibos  quidem 


tia  divites  fieri  debet.  Inter  panperes  vero  et  indo- 
ctos,  solam  litteram  et  superficiem  metere  et  expo- 
nere  sufficit,  quos  qnidem  non  messe  et  solito  cibo 
onerare  debemus,  sed  ad  fidei  instmctionem  pauca 
verba,  quasi  paucas  spicas  debemus  relinquere  ;  de 
quibus  Apostolus  :  «  Lac,  inquit,  vobis  potum  dedi, 
non  escam  (I  C(^,  ui,  2).  >  De  sapientibus  vero 
sic  ait :  «  Sapientiamloquimur  inter  perfectos  (fCor. 
II,  6).  »  Alibi  ergo  osque  ad  solum,  alibi  vero  in 
sola  superficie  messes  istffi  tondendss  sunt. 

«<  Non  maledices  surdo,  nec  coram  cibco  pones 
»  offendiculum.  »  Surdi  enim  et  csci  non  solum 
Jadsi  et  gentiles,  sed  quicunque  veritatem  audire 
et  intelligere  nolunt ;  hos  autem  non  maledicere. 


9  rationeni  valde  difficile  est,  nisi  fortasse  ta-  G  sed  humiliter  admonendo  ad  fidem  vacare  debemus. 


Qjnnctiones  ideo  Deus  fieri  interdixit,  ut  dile- 
vinculnm  etiam  in  extraneov  extenderetur. 
lim  necesse  habet  aliquis  propinquis  snis  alio 
),  ut  plus  eos  diligat,  colligari,  quam  mater 
sanguinis  propinquitate  multum  eos  diligere 
Gonjungatur  aliis,  quos  nondum  diligit,  ut 
naffinitate  eosdiligere,  et  amareincipiat(276). 
irgo  propter  hoc,  sive  propter  aliud,  si  tales 
[•O  co^junctiones  fieri  prohibuit,  timendffi 
it  fugiendfle  snnt,  quia  ipse  prohibuit.  Unde 
dicit :  [«  Gttstodite  leges  atque  judicia,  qu® 
ins  homo,  vivet  in  eis  :  Ego  Dominus.  »  Quod 
ist  ac  si  diceret  :  Homo,  qui  ea  non  fecerit, 
ur.  Quscunque  prseterimus,  ideo  prffiterimut, 
jt  snperius  exposita,  aut  intellectu  facilia  sunt, 
lodo  hic  de  hostia  pacificorum,  de  qua  in  8U>- 
ibussatisdictum  est.  Sequitur: 

GAPUT  XIX. 
im  messueris  segetes  terrffi  tuae,  non  tondebis 
le  ad  solnm  superiiciem  terrae,  nec  remanen- 
spicas  coUiges,  neque  in  via  tua  racemos  et 
la  decidentia  congregabis,  sed  pauperibus  et 
grinis   decarpenda  dimittes.  »   Heec    autem 


D 


)  Aliae  rationes  hujus  divln»  legis  vetantis  ma- 
liainter  co^junctos  sanguine  et  affines  afferri 
it,  quarum  potissima  emitnr  ex  ipsis  mandati 
sspe  repetentis  non  revelandam  iurjpUudinm 
,  polrtt  $ui.  sororiSf  matris  patruif  etc.,  quibus 
dtur  aerrandas  debitus  honor  erga  parentesi  et 


Goram  quibus  offendiculum  ponere,  est  aliquid  in 
eorum  prsesentia  agere,  unde  rationabiliter  scanda- 
lizari  possunt.  Hoc  autem  qui  non  intelligit,  legat 
Epistolam  Apostoli  ad  Romanos,  nbi  ait :  «  Non  ergo 
amplius  invicem  jodicemns  :  sed  hoc  judicate  magis, 
ne  ponatis  offendiculum  fratribus  (Aom.  xrv,  13).  » 
«  Jnmenta  tua  non  facies  coire  com  alterius  gene- 

<  ris  animantibus.  Agrnm  non  seres  diverso  semine. 

<  Veste,  qoee  ex  duobus  texta  est,  non  indueris.  » 
Hsec  enim  pene  idem  significare  videntur.  Jumenta 
enim  sua  cum  alterius  generis  animantibus  coire 
facit,  qui  stultos  quosque  et  imperitos,  qnos  regere 
debet,  ab  haereticis  corrumpi  qualibet  occasione 
permittit.  Dei  vero  agrum  diverso  semine  serit,  qui 
in  Ecclesia  prsedicando  catholicse  fidei  erroren  ad- 
miscet.  Veste  antem  ex  quibus  texta  induitor,  qui 
ex  parte  catholica  et  ex  parte  hseretica  fide  vesti- 
tur.  Q«od  enim  Apostolus  ait ;  «  Induite  vos  Domi- 
num  Jesum  Ghristum  (GakU.  iii,  27)  ;  »  quid  est, 
nisi  induite  fidem  Domini  nostri  Jesu  Ghristi  ?  Vestis 
ergo  fides  est. 

«  Homo  si  dormierit  cnm  mnliere  coitu  seminis, 
>  quffi  sit  ancilla  etiam  nubilis,  et  tamen  pretio  non 

proxime  ab  iilis  descendentes,  ut  qui  sunt  in  tertiOi 
et  quarto  gradu  consanguinitatis ;  altera  ratio  reddi 
poterit:  ne  scilicet,  si  propinquomm,  qui  eadem 
ssepe  in  domo  vivont,  simnl  concedatur  conjagii 
permissio,  detur  ante  inilom  matrimonium  non  casti 
amoris  occasio. 


1 


443  S.  BRUNONIS  EPISCOPl  SIGNIENSIS.  444 

»  redempta,  nec  libertate  donata,  Tapalabant  ambo,  A  et  sanciificatione  peccatorem  Ecclesiee  reconciliare. 


»  et  non  morientar,  quia  non  fait  libera.  »  Qaia 
enim,  sicut  scriptum  est :  «  Omnis  qui  facit  pecca- 
tum  senrus  est  peccati  {Joan,  viiiy  34) ;  »  qufficun- 
que  anima  in  crimine  est,  ancilla  est :  etsi  etiam 
nubiliSy  et  Ecclesice  filia,  et  aqua  baptismatis  sit 
regenerata.  Nisi  ergo  poBnitentiee  pretio  redimatur, 
et  a  peccato  liberetar,  ut  jaiu  non  sit  ancilla,  sed  li- 
bera,  com  ea  dormiendum  non  est ;  quia  talis  con- 
junctio  illicila  est.  t  Qufle  enim  societas  luci  ad  tene- 
brasy  qaae  participatio  Christi  ad  Belial  ?  (I  Cor,  yi, 
15.) »  Sflepe  tamen  contingit  talis  coigunctio ;  nam 
et  yiri  religiosi  sceleratis  bominibus  communicant, 
dum  Tidentur  eis  adhaerere  et  blandiri.  Sed  quid 


c  Non  augurabimini,  nec  observabitis  somnia.  » 
Non  enim  auguriis  et  diyinationibus,  sed  divinffi  le- 
gis  praeceptis,  et  prophetarum,  et  apostolorum  ver- 
bis  credere  fidelium  Ecclesia  debet.  Sommia  autem 
multos  errare  fecerunt,  ideoque  somniatores  et 
falsa  fingentes  non  facile  audiendi  sunt.  t  Neque 
c  in  rotundom  tondebitis  comam,  nec  radetis  bar- 
cc  bam.  *  Si  enim,  ut  s«epe  dizimus,  mens  caput  est 
animae,  quffi  erunt  hujus  capitis  comee,  nisi  cogita- 
tiones?  harum  autem  aliffi  bonfle,  aliffi  mal».  Non 
igitur  in  rotundam  coraam  tondeamus,  ne  forte  simol 
cum  malis  bonas  quoque  cogitationes  soccidamus ; 
sed  solis  malis  radicitus  succisis,  bonae  eztendantur, 


«  vapuiabunt  ambo,  et  non  morientur  ?  »  Yapulent  ^  et  crescant  De  malis  enim  cogitationibus,  ot  succi- 


igitur  poenitentia  voluntaria,  ut  non  moriantur ;  nisi 
enim  sic  vapulaTerinty  morientur.  Non  solum  enim 
quipeccat  vapnlare  debet ;  sed  is  quoqoe  qui  parti- 
ceps  fit  peccati  ejns  per  communicationem  cum  eo, 
quemadmodum  contingit  per  participationem  qufle 
habetnr  cum  excommunicatis.  Hoc  autem  audiant  iili 
qui  excommunicatis  communicant.  c  Pro  delicto 
>  autem  sao  offeret  Domino  ad  ostium  tabernaculi 
»  testimonii  arietem,orabitque  pro  eo  sacerdos,  et 
»  dimittetur  ei  peccatum.  •  Arietemenim  offert,  qui 
stultam  simplicitatem  mactat  et  immolat ;  nisi  enim 
stultus  fuissety  nequaqnam  cnm  aoima  cubasset, 
quam  sciebat  ancillam  esse  iniqnitatis.  Sequitur  : 
c  Qnando  ingressi  fueritis  terram,  et  plantaveritis 


damus,  Psalmista  loqoitur^  dicens  :  c  Beatus  qai 
tenebit  et  allidet  parvulos  suos  ad  petram  (Psal. 
czzzvi,  9) :  »  de  bonis  vero,  ut  crescere  permiltan- 
tur,  sic  ait :  «  Quoniam  cogitatio  hominis  confitebi- 
tur  tibi,  et  reliqniffi  cogitationnm  diem  festum  agent 
tibi  (Fsa<.  LXXVy  11).»  Barbam  vero  rudere  non 
debemus,  ut  viri  potius  quam  feminae  videamur, 
magisque  virorum  fortitudinem,  quam  mulierum 
mollitiem  imitemur.  Unde  et  sanctas  mulieres,  quae 
plerumque  animi  fortitndine  viros  snperant,  rectis- 
sime  barbatas  dicere  solemus.  Quod  enim  nostri 
ordinis  homines  barbas  radunt,  alia  significatio  est : 
qui  et  heec  et  similia  magis  spiritualiter,  quam  ad 
litteram  intelligere,  magisque  virifortes  esse,  quam 


»  in  ea  ligna  pomifera,  et  anferetis  pneputia  eomm :  Q  Tideri  volunt.  Crescat  ergo  nobis   barba  interius, 


»  poma  qufle  germinant  immunda  erunt  vobis,  nec 
»  edetis  ex  eis  usqne  quarto  anno  :  omnis  fructus 
»  eorum  sanctificabitur  laudabiliter  Domino :  qnin- 
»  to  autem  anno  comedetis  fructus,  congregantes 
»  poma  lOl  que  proferunt.  ■  TaUa  enim  ligna 
Apostolus  plantaveraty  qui  ait  :  c  Ego  plantavi, 
Apollo  rigavit,  Deus  autem  incrementum  dedit 
(i  Cor.  in,  6).  »  Quornm  quidem  prsputia  aufere- 
bat,  cum  diceret :  c  Nemini  quidquam  debeatis,  nisi 
ut  invicem  diligatis :  qui  enim  diligit  prozimum, 
legem  implevit.  Non  adulterabis,  non  occides,  non 
moechaberisy  non  falsum  testimonium  dices,  non 
concnpisces   rem  prozimi  tni  {Rom,  xm,  8),   »  et 

similia  :  hsec  enimpnepntia  tollenda  snnt.  Qusjenim      , ^ ^^. «. , ^ -, 

priussnblata  fuerint  omnia  poma  quie  germinave-     i^salmista  dixisset:  «  Et  immolaverunt  filios  snos, 
rint,   immunda  erunt;    ideoque   non    comedentnr      et  fiUas  dflemoniis  (PsaJ.  cv,  37).  > 


padatur  exterius  ;  illa  enim  sine  impedimento  cre- 
acit :  hec  antem,  nisi  radatur  multa  generat  incom- 
moda^  et  nonnisi  a  valde  otiosis,  et  vanis  hominibns 
cnm  pulchritndine  nutritur.  Multa  praetermittimus 
quae  facilia  esse  videntur. 

CAPUT  XX. 

Hinc  autem  prscipit  ut  occidatur  quicunqoe  de 
semine  suo  dederit  idolo  Moloch.  Moloch  enim  rez 
noster  interpretatur,  in  quoomniaidolurum  portenta 
significari  possunt,  quoram  regimine  infelices  homi- 
nes  se  tutos  esse  arbitrabantur.  Unum  autem  idolum 
posuit,  ut  quod  in  uno  prsecipitur,  in  omnibus  ob- 
servetur.  Quod  quidem  si  non  fecisset,  nequaquam 


usque  in  quartum  annum.  Qnatuor  enim  anni^  qua- 
tuor  Evangelia  sunt,  quorum  aqua,  atqae  doctrina 
queecunque  ligna  irrorata  non  fiierint,  immonda 
erunt,  neque  eorum  poma  comedi,  neqne  eornm  fi- 
des  et  verba  suscipi  debent  Quarto  autem  anno 
transacto,  id  est  quatuor  Evangeliorum  doctrina  ple- 
nissime  suscepta,  omnis  prsedictarum  arborum  fru- 
ctus  sanctificabitur  laudabiiiter  Domino;  et  ideo 
quinto  anno  fructus  comedere,  et  poma  colUgere 
licet;  quia  quatuor  annis  expietis,  et  ligna  et  poma 
sanctificata  sont. 

(c  Non  comedetis  carnem  cum  sanguine.  »  Camem 
eniffl  comedere  cum  sanguine  est  sine  poenitentia 


c  Anima,  quse  declinaverit  ad  magos  et  hariolos  ; 
»  et  fornicata  fuerit  cum  eis,  ponam  faciem  meam 
»  contra  eam,  et  interficiam  illiam  de  medio  populi 
»  sui.  »  Fomicatur  enim  anima  quce  Deo  per  fidem 
coDJoncta  est,  si,  ad  dflemoniorum  ministros  se 
convertens,  vanis  eoium  credat  superstitionibus. 
Quomodo  enim  non  fornicator,  cujos  fides  tota  cor- 
rumpitur  ?  His  autem  et  cseteris  peccatis,  pro  qoi- 
bushomo  occidi  jubetur,  nisi  digna  poenitenUa  deleta 
fuerinty  secondum  majorem  intelligenUam  animi  peri- 
mitor.  Unde  qaicunque  ex  his  aUquid  commiserit, 
eum  ad  sacros  ordines  accedere  canones  interdi- 
cunt. 


EXPOSITIO  IN  L£VITIG. 


446 


CAPUT  XXI. 
itqae  Dominiis  ad  Moysen  :  Loqoere  ad  sa- 
tes  filios  Aaron,  et  dices  ad  eos  :  Ne  conta- 
tur  sacerdos  in  mortibus  civiam  saomm,  nisi 
m  in  consangaineis  et  propinquis  ,  id  est 
patre,  et  fiJio,  fratre  qnoqoe ,  et  sorore 
le,  quffi  non  est  napta,  sed  nec  in  principe 
[i  soi  contamioabitor.  »  Non  est  enim  om- 
[yium  ana  mors,  sed  moltffi  sont  mortes,  in 

sacerdos  se  contaminare  non  debet.  Aliom 
raritia  occidit;   aliom  soperbia  necat;  aliom 

perimit;  atqoe  aliom  discordia  interficit. 
rgo  mortes  sacerdos  fogiat.  Est  etiam  alia 
|oam  sacerdos  utiqoe  Jodsorom  eyitare  non 
;  illa  yidelicet  qoa  pater  ejos  et  mater,  filios 

totaqoe  cognatio  moritor.  Hoc  est  eoim  ori- 
peccatom,  qoo  ante  Cbristi  incarnationem 
mqoam  mondari  potoit.  Praeter  banc  solam 
I,  qoa  necessario  contaminantor  omnes,  in 
ilia  morte,  et  majori  peccato  Dei  sacerdos 
inator.  Qoamyis  enim  sine  crimiae,  non  ta- 
ne  peccato  bomo  yiyere  potest.  Qoia  yero 
[oae  viro  nopta  est,  prffiter  pecca^om  origi- 
iod  qooqoe  per  carnis  yoloptatem  contraxisse 
idetor,  hac  qooqoe  morte  et  peccato  sacer- 
contaminari  yetat,  et  hoc  est  qnod  dicit : 
»  qaoqoe  et  sorore  virg^ne.  »  Accedit  ergo 
•s  ad  propinqoorom  mortem,  qaia  sob  eadem 
st  ipse  est.  Qaod  aatem  ait  :  «  Sed  nec  in 
e  popoli  soi  contaminabitar;  d  ego  de  illo 
e  hoc  intelligo,  de  qoo  ipse  Dominas  ait : 
;  enim  prioceps  hujus  mondi,  et  in  me  non 
[[nidquam  {Joan.  xix,   Zi);  »  cojos  qoidem 

operbia  est,  desperatio  et  mala  yolontas.  Se- 

• 
• 

:  radent  capot,  nec  barbam,  neqoe  in  cami- 

ois  facient  incisoras ;  sancti  eront  Deo  suo,et 

olluent  nomen  ejus  :  incensom  eoim  Domini, 

nes  Dei  offeront,  et  ideo  sancti  eront.  Scor- 

et  yile  postribolom  non  docet  uxorem,  nec 

quffi  repodiata  est  a  marito,  qoia  consecra- 

eo  SQO,  et  panes  propositionis  offert;  sit  erjgo 

ns,  qoia  et  ego  sanctos  som,  qoi  sanctifico 

>  Capot  eoim  et  barbam  radere,  et  in  cami- 

isuram  facere,   doloris  et  tristitisB  indiciom 

d  et  idolorom  sacerdotes  hoc  ritu  diis  sois 

imolare  solebaot.  Unde  Jeremias  :  «  Sacer- 

Miram  sedent,   habentes   tonicas  scissas,   et 

et  barbas  rasas,  qooram  capita  nodata  soot 
..  n,  30).  »  De  carnis  yero  incisione  in  libris 

inyenies.  Qoid  aotem  per  scortom,  et  yile 
ilom,  et  eam  qoie  repodiata  est  a  marito, 
m  animam  intelligimos,  qu»  ab  hsreticis 
a,  et  dsmonibas  vitiata,  et  a  Deo  repudiata 
ic  aotem  sacerdos  se  joogere  non  debetf  qoia 
i  ez  ea  generantor,  oon  legitimi,  sed  spnrii 
nde  ipee  Dominus  ait :  c  A  fiructibus  eoram 

I  Ex  eod.  Cod.  editio  emendainr. 
Ex  eod.  God.  ezpurgatnr  erratis  editio 


B 


A  cognoscetis  to%[Matth.  yii,  16).  »  Talium  igitur  con- 
sortia  fogiant  sacerdotes,  qoi  consecrati  sont,  et 
polloi  non  debent.  Panes  quoqoe  propositionis  offe- 
rant,  quos  canibos  dare  ipse  Dominus  prohibet. 

<  Sacerdotis  filia,  si  deprehensa  fuerit  in  stupro, 
1  et  violayerit  nomen  patris  soi,  fiammis  exore- 
»  tor  (276*).  >  Omnis  anima  Tere  est  filia  sacerdotis, 
eojos  sacerdotiom  manet  in  ffitemom,  secondum  or- 
dinem  Meichisedech,  in  ccgus  nomine  et  regenerati^ 
et  baptizati  somos.  H(ec  ergo  filia  in  stopro,  sen  in 
fldei  yiolatione,  deprehensa,  est  anima  ab  heereticis 
sedocta,  qum  Christi  fidem  patris  soi  negavit,  sicqoe 
nomen  ejos  yiolayit,  de  qoo  scriptom  est :  «  Non  ac- 
cipies  nomen  Dei  tui  in  yanum  (Exod.  xx,  7),  » 
ideoqoe  fiammis  exuretur,  fiammis  utique  eetemi 
ignis* 

.  «  Pontifex,  id  est  sacerdos  maximus  inter  fratres 
»  8008,  soper  cojos  caput  fosom  est  onctionis  oleom, 
»  et  cojos  manos  in  sacerdotium  consecratffi  sunt, 
»  yestitosqoe  est  sanctis  yestibos,  caput  suom  non 
»  discooperiet,  yestimenta  non  scindet,  et  ad  omnem 
»  mortuom  non  ingredietur  omnino;  super  patre 
1  et  matre  non  contaminabitor.  Nec  egredietor  de 
»  sanctis,  ne  polloat  sanctoariom  Domini  :  qoia 
»  oleum  sanctse  onctionis  Dei  soi  super  eom  est; 
»  Ego  Domioos.  »  Cieteri  eoim  sacerdotes  a  propin- 
qoorom  sooram  morte  oon  prohibebantur  :  summo 
yero  pontifici  ad  nnllom  omnino  mortoom  accedere 
licebat.  Qoare  hoc  ?  Qaia  Jesos  sacerdotom  omniom 

Q  maximos  (277),  solos  sine  peccato  natos,  solos  im- 
peccabilis  in  mondo  conyersatus  est :  ipse  enim  pa- 
tris,  et  matris  mortem  per  se  non  sensit,  patris 
Tidelicet  David,  cujos  sffipissime  filius  appellatur; 
matris  yero  Synagogs,  de  qoa  secoodom  camem 
natos  est.  Horam,  inquam,  mortem,  et  peccatom 
ipse  non  sensit.  Et  ipse  qoidem  maximus  est  inter 
fratres  soos,  de  qoibos  ipse  ait :  c  Nontiabo  nomen 
tuom  fratribos  meis  {Psal.  xxi,  23).  »  Ipse  qooqoe 
se  oleo  Iffititiffi  onctom  significat,  dicens  :  «  Spiritos 
Domini  soper  me,  propter  qood  uoxit  me,  eyange- 
lizare  pauperibos  misit  me  (Lue.  ly,  48).  >  Est  ao- 
tem  indutus  sanctis  yestibos,  decore  yidelicet  et 
fortitodine ;  unde  Psalmista  ait :  <  Dominus  regna- 
yit,  decorem  indoit,  indoit  Dominus  fortitodinem, 
et  prsecinxit  se  {PtaL  xcii,  i).  »>  Cojos  qoidem  eapot 
discoopertom  non  est,  qoia  ejos  divioitas  ab  homi- 
nibos  visa  non  est;  ut  enim  ait  Apostolos  :  <  Christi 
capot  Deos  (i  Cor.  xi,  3),  »  vestimenta  qooqoe  ejus 
non  sunt  scissa,  qoia  ejos  fides  non  est  divisa.  Nam 
et  secondom  litteram  de  ejos  veste  milites  dixisse 
legontor  :  c  Non  scindas  iliam  (278),  sed  sortiamor 
de  illa,  cujus  sit.  »  lofelix  Caiphas,  qui  vestimenta 
soa  scidit  (MaUh.  zzvi);  hojtis  pneeepti  immemor 
erat.  Seqoitor  : 

«  Virginem  doeet  ozorem;  yiduam,  et  repndia- 
»  tam,  et  sordidam,  et  meretricem  non  accipiet,  sed 
»  puellam  de  populo  suo ,    ne  eommiseeat  stirpem 

(278)  God.  Gasin.  :  M  mUlamiu  wrtm  eujui  $ii. 


447 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


448 


»  generis  sni,  mlgo  gentis  soae;  qnia  ego  Dominas  A  ssecularinm  dignitatnm  amatores,  qni  quanto  plus 


9  qni  sanctifico  enm.  »  Hsec  est  enim  illa  Tirgo,  de 
qna  Apostolus  ait  :  c  Despondi  enim  yos  uni  viro, 
yirginem  castam  exhibere  Ghristo  (II  Cor.  xi,  ^).  » 
Itemque  :  «  Vt  exhiberet  sibi  gloriosam  Ecclesiam, 
non  habentem  maoulam,  neque  rugam,  vel  aliquid 
hujusmodi  (Ephes.  y,  27).  »  Vidna  vero  repudiata, 
sordida,  et  meretrix  Synagoga  est,  quie  tanto,  tali- 
que  sponso  derelicto,  toties  post  deos  gentiom  for- 
nicata  est.  Ducit  igitur  puellam  de  popnlo  suo,  de 
populo  sibi  obediente  (omnis  enim  popuJus  ejos  est), 
ne  forte  commisceat  stirpem,  et  genus  suum  mere- 
tricibns,  hoc  est  infidelibns. 
«  Locutosque  est  Dominos  ad  Moysen  dicens  :  Lo- 


hoic  yitio  insistunt,  tanto  amplius  inardescunt,  la- 
borant,  festinant,  fatigantur;  nihil  eis  satis  est, 
qood  propter  jugem  habentes  scabiem  hac  nunquam 
sanantur.  Unde  ipse  Dominus  ait  :  «  Qoam  difficile 
est  diyitem  intrare  in  regna  coelorom  (Matth,  xix, 
24).  »  Sed  qoid  per  impetiginem,  quse  latenter,  et 
qoasi  insensibiliter  crescens,  subito  circumstantia 
loca  invadit  et  occupat,  unde  etiam  et  nomen  acce- 
pit,  nisi  luxuriam  inteiligimus,  qote,  si  saltem  per 
cogitationem  corde  insederit,  semper  crescens  totum 
hominem  corrompit.  Quid  vero  per  herniosos,  nisi 
hypocritas  et  inanis  gloriae  amatores,  qui  steriles 
sunt  in  filiornm  prucreatione.  Hi  enim  opera  sua 


»  quere  ad  Aaron.  Hemo  per  familias  de  semine  suo,  B  fociont,  ot  videantur  ab  hominibos,   sestimari  co- 


i>  qoihabueritmacalam,nonofferetpanes  Deo  soo,nec 
»  accedet  ad  misericordiam  ejos. »  DocetnosDominus 
qnales  ad  altaris  ministerium  sacerdotes  elig^  debeant : 
sint,  inqnit,  sine  macula :  nisi  enim  per  maculam  cri- 
men  intelligamus,  impossibile  quodammodo  jubere 
yidetur,  IM  siquidem  nemo  est  sinepeccato.  c  Si  cce- 
»  cus  foerit,  si  daudos,  si  parvo,  vel  grandi,  vel  torto 
»  naso,  si  fracto  pede,  sive  mann,  si  gibbus,  si  lip- 
»  pos,  si  alboginem  habens  in  ocolo,  si  jugem  sca- 
»  biem,  si  irapetig^em  in  corpore,  si  herniosus.  » 
Csecns  enim  est,  qui  (279)  sacras  Scriptoras  prave 
intelligit,  qnales  sunt  Judaei  et  haeretici.  Glaudus 
vero,  qui  in  via  mandatomm  Dei  non  recto  gradu 
incedit,  de  quibus  dicitur .:  «  Et  ciaudieavemnt  a  se. 


piunt  boni,  nec  volunt  esse  taies;  sed  seipsos  fecon- 

dissimos  jactant.  Quod  autem  sequitur  :  c  Vescetor 

»  tamen  panibos,  qui  offemntor  in  sancioario,  >  sic 

est  intelligendum,  ut  quamvib  iUe  qui  maculas  habet, 

episcopos  esse  non  possit^  de  panibns  tamen,  et  cibis 

spiritualibus  ei  comedere  permittitur.  Multi  Ghristi 

caraem  et  sangoinera  accipiunt,  qui  sacerdotes  fieri 

non  possunt.  Nemo  enim  qni  macuiam  habuit,  id  est 

qni  crimen  commisit,  etiam  post  peractam  poeniten- 

tiam  sacerdos  fieri  debet.  quanquam  post  poeniten- 

liam  sacramentis  Ecclesi»  licite  yescatur.  Unde  et 

sobditor  : 

GAPUT  XXII. 

<  Omnis  homo  qoi  accesserit  de  stirpe  yestra  ad 


mitis  tuis  (FsaL  xvii,  46).  »  Ideoque  Apostolus  ait  •'  ^  »  ea  quffi  consecrata  sunt,  et  qoee  obtulerunt  filii 


<  Sicut  in  die  honeste  ambulemus  (Rom,  xiii,  13). » 
Nasus  quidem  odores  discernit ;  quod  si  paryus 
foerit,  non  senut  ad  plenum,  si  vero  grandis  modum 
excedit.  Parvom  enim  nasnm  habebant,  quibns 
Apoetolus  ait :  «  Nolite  poeh  efi&ci  sensibns,  sed 
malitia  parvuli  estote  (/  Cor.  xiv,  20) ;  >  grandem 
yero  qoibus  ait  :  a  Non  plus  sapere  quam  oportet 
sapere,  sed  sapere  ad  sobrietatem  (JUrni.  xu,  3).  » 
Tortus  yero  nasus  et  bonnm  malom,  et  malom  bo- 
num  dijudicat  odorem  esse  :  tortus  autem  turpior, 
et  pejor  est.  Pedem  vero  et  manam  fr&ctam  habet, 
qni  8ola  inertia  langnens  bonum  aliqnid  neque  dicit, 
neqne  agit ;  jacet  ergo  et  corpori  serviens,  nihil  risi 


»  Israel  Domino,  in  quo  est  immundita,  peribit  co- 

>  ram  Domino  »  In  quo  est  immunditia,  dixit,  non 
in  quo  fuit.  Si  enim  poenitentia  mundatus  est,  con- 
ficere  qoidem  sacramenta  ei  non  licet,  ad  sacramenta 
tamen  accedere  licet.  Hoc  autem  adhuc  manifestios 
exponit,  dicens  :  «  Homo  de  semine  Aaron,  qui 
«  foerit  leprosus,  aut  patiens  fiuxum  sanguiniSy  non 
»  vescetur  de  his  qnse  sanctificata  sunt  mihi,  donec 
»  sanetnr.  >  Nota  qnod  dicitor  :  «  Donec  sanetur.  » 
Hoc  autem  dicit  non  de  qnalibet  immnnditia,  sed  de 
crimine,  jam  commisso,  a  quo  sanetar  per  pceniten- 
tiam.  (c  Omnis  alienigena  non  comedet  de  sancti- 

>  ficatis,  inqoilinus  sacerdotis  et  mercenaritls  non 


otinm  et  delicias  diligit ;  jure  a  sacerdotio  remove-  d  »  vescetur  ex  eis.  Quem  autem  sacerdos  emerit,  et 


tur.  Gibbus  vero,  coeli  nescius,  terram  solam  in- 
tnetnr,  per  quem  possumus  avamm  et  cupidum 
intelligere,  cujns  omnis  spes  et  desiderium  circa 
terrena  et  transitoria  versatur.  Oculus  antem  lippus, 
et  si  videat,  deformis  tamen  exterios  est ;  et  vere- 
cuudiam  habet  de  seipso,  quales  videmus  in  Ecclesia, 
qui  ingenii  qoidem  acumen  habent,  sed  tnrpis  vitiB 
egritndine  tabescnnt.  Econtra  vero  oculus,  qui  al- 
bnginem  habet,  ipse  se  nihil  videre,  certo  judicio 
manifestat,  per  quem  ilii  intelliguntur,  qui  peccare 
non  erobescunt,  quorom  opera  quicnnqne  videt, 
Cflecos  eos  esse  non  dabitat.  Qoi  autem  jogem  habet 
scabiem,  semper  inquietus  est;  laborat  et  fatigatnr, 
crescrit  scabies  et  non  sanatur.  Tales  autem  sunt 


>  qui  vernaculns  domus  ejos  foerit,  hi  comedent  ex 

>  eis.  >  Quia  alienigena  Ecclesise  filius  non  est  : 
inquilinus  vero  ac  mercenarius  non  amore,  sed  pro 
lucro  temporali  Domino  serviunt,  merito  a  sancti- 
ficatis  repelluntur.  «  Qni  enim  indigne  mandncat  et 
bibit,  Judicium  sibi  manducat  et  bibit  (I  Cor,  xi, 
29).  »  Illi  antem,  qoos  sacerdos  emit ,  de  quibus 
Apostolusait :  <  Emptiestis  pretio  magno  (/  Cor.vi, 
20),iiet  qui  ejns  domum  fideliter  custodinnt,  acce- 
dant  et  comedant. 

<  Si  filia  sacerdotis  cnilibet  de  populo  nupta  fue- 
»  rit,  de  his  quee  sanctificata  sunt,  et  de  primitiis 
9  non  vescetnr.  Sive  antem  yidua,  vel  repndiata,  et 


»  absque  liberiSy  reversa  fuerit  ad    domnm  patris 
(279)  Id.  cod.  Gasin.  Qui   jpraooi  interpretaiUone$  appUcat  sanctis  Seripturii* 


EXPOSITIO  IN  LEVITIC. 


450 


sicut  puella  consueyerat,  aletur  cibis  patris 
»  Quis  autem  sit  iste  sacerdos,  manifestum 
jus  utique  filia  est  omnis  anima,  aqna  bapti- 
regenerata,  qusB  si  alicui  de  populo  nupserit 
si  hffiretico  et  infideli  se  conjunxerit,  statim  a 
ilibus  cibis,  et  a  Chridti  sacramentis  aliena 

aatem  haereticorum  spreverit  contubernia, 
to  errore  ad  Ecclesiam  redierit,  omnesque 
im  pravitatis  fiiios,  et  opera  reliquerit,  iterum 
s  patris  ■  sui,  qui  nuilum  ad  se  venientem 
jicit  foras,  cibis  aletnr.  Mag^a  hic  Dei  mise- 
%  praedicatur,  nuUi  desperandi  occasio  datur. 
Gitor  qnacunque  hora  conversns  fnerit,  yita 
et  non  morietur  {Ezeeh.  xzxm,  14).  » 
ti  comederit  de  sanciilicatis  per  ignorantiam, 
t  quintam  partem  cum  eo  quod  comedit,  et 
;  sacerdoti  in  sanctuario.  »  Hoc  idem  est  cnm 
»ri.  Si  prse?aricans  cseremonias  per  errorem 
quae  Domino  snnt  sanctificata,  peccaverit, 
quod  intulerit  damnum  restituet,  et  qnintam 
1  ponet  snpra  tradens  sacerdoti.  Quod  hic  au- 
cit  per  ignorantiam,  ibi  dicitur  per  errorem. 
ere  autem  hoc  loco,  disperdere  et  dissipare 
:at,  secundnm  illud :  «  Quia  comederunt  Ja- 

locum  ejus  desolaverunt  {P$aL  lxxyiii,  7). » 
iam  Apostolus :  «  Si  vos  mordetis,  et  comede- 
ete  ne  ad  invicem  consumamini  (Galat,  y,  45).» 
lorantiam  sive  per  errorem  sanctificata  come- 
icunque  divin»  legis  obiitus  sacrilegium  facit, 
la  Ecclesiffi  dispergit  et  dissipat ;  hoc  autem 
^erit,  damnum  restituat,  et  quintam  partem 
ddat  Qnid  est  quintam  partam  superaddere, 
sipsum  sacerdotis  judicio  et  Ecelesiffi  satisfa- 
humiliare  ?  Quinta  enim  pars  vocatnr  homo, 
uinque  sunt  corporis  sensus,  sine  quibus  nec 
9  uec  poenitere  potest.  Sive  etiam  quia  in 
»r  partes  bona  Ecclesiffi  dividuntur ;  quicnnque 
imisy  et  primitiis,  aliisque  Domino  sanctifica^ 
caverit,  in  integrum  restituat  (cojns,  ut  dixi- 
[uatuor  partes  sunt)  et  quintam  superaddat,  id 
[>sum  sacerdoti,  tradat,  cujus  judicio  per  om- 
.  obedire  paratus ;  nihii  enim  majus  se  ipso 
quod  pro  damni  restilutione  sacerdoti  tradere 

sicque  fit  ut  quinque  partes  reddat,  qui  in 
»r  peccayit. 

litur  autem  de  eo,  ot  quicunque  holocanstum, 
sificorum  victimam  Domino  offert,  sive  sponte, 
■0  yoto  offerat,  mascnlnm  offerat»  et  immacu- 

omnisque  macula  non  sit  in  eo.  Si  cflecom 
si  fractum,  si  cicatricem  habens,  si  papulasy 
ibiem,  aut  impetiginem,  non  offerat  Domino. 
enim  nos  Dominus  in  Evangelio  quse  ei  of- 
lebeamus,  ubi  de  tributis  loqoens,  visa  Csesa- 
igine,  ait:  c  Reddite  ergo  quae  sunt  Ceesaris 
.,  et  qu»  sunt  Dei  Deo  {Luc.  xx,  25).  »  Si  ergo 
tago  sumus :  si  nos  ipsos  Deo  offerre  debemus, 
as  macolas  peccatomm,  quia  immnndnm  et 
itnm  Deus  non  recipit.  <«  Beati  ergo  immaen- 
yia,  qui  ambulant  in  lege  Domim  {PuU.  amn. 


A  i)*  >  Non  enim  cacum  offernnt,  qui  mentis  oculos 
volunt  habere  Inmine  fidei  iiiuminatos ;  nec  fractum 
offerunt,  qui  volnnt  interioris  hominis  ossa  firma  et 
soiida  esse,  ne  in  via  Dei  currentes  deficiant..Ossa 
enim  animae  virtutes  snnt.  At  vero  neque  ea  offe- 
ramus,  qnse  vel  cicatricem,  vei  papuias  vel  scabiem, 
aut  impetiginem  habent.  Sed  offeramus  nos  mundos 
et  sinceros  absque  ulia  peccati  macuia,  qnemadmo- 
dum  supra  jubetur.  Nihii  fermentatum  offerri  Do^ 
mino ;  per  quod  omnis  animiB  morumqne  corrnptio 
prohibetur.  Cicatricem  vero  pro  vulnere  posuit,  se- 
cnndum  illud :  «  Putrnerunt  et  corruptae  sunt  cica- 
trices  mea  {PsaL  xxxvii,  6).  »  Alioquin  si  vulnere 
jam  sanato,  cicatricem  habent,  non  placet  Do« 
mino ;   est    poenitentia,   nondum   perfecta.    Sequi- 

8  tur: 

«  Bovem  et  ovem,  aure  et  canda  amputatis,  vo- 
»  luntarie  offerre  potes,  votum  autem  ex  his  solvi 
»  non  potest.  »  Non  enim  quasi  ex  debito  exigitur, 
quod  voluntarie  datnr.  Unde  Apostoius:  «  Unus- 
quisque  prout  destinavit  in  corde  suo,  non  quasi  ex 
tristitia  aut  ex  necessitate  (II  Car,  viii,  7).  »  Vota 
autem  etiam  nolentes,  soivere  debemus  :  c  Vovete  et 
reddite  Domino  Deo  vestro  (Psoi.  lxv,  12).  »  Ani- 
malia  ergo,  quie  diminnta  snnt,  volnntarie  offerri 
possunt,  qnoniam  ea  quie  voluntarie  ficimus,  quam- 
yis  perfecte  ac  plene  non  taciamus,  a  Deo  tamen 
snscipinntur.  Votum  antem  ez  eis  solvi  non  potest, 
quia  qnseconque  vovemus,  in  integrum  et  sine  nlla 
G  diminutione  solvere  debemns.  Melios  est  ergo  non 
yovere  quam  de  voto  aliquid  auferre,  et  quasi  aii- 
qnid  ampotare. 

c  De  manu  alienigense  non  offeretis  panem  Deo 
1  vestro,  et  quidquid  aliud  dare  voluerit  :  qnia 
»  corrupta  et  maculata  snnt  omnia,  non  suscipietis 

>  ea.  »  Est  antem  alienigena,  qui  de  Ecclesia  non 
est,  et  quornm  munera  impiornm  odit  Deos,  taiium 

'  oblationes  non  sunt  recipiendae. 

«c  Bos,  ovis  et  capra  cum  genit»  fuerint,  septem 

>  diebns  erunt  sub  ubere  matris,  die  autem  octavo, 

>  et  deinceps  offerri  poterunt  Domino.  »  Cnjuscun- 
que  enim  conditionis  homo  sit,  si  septem  diebus  sub 
nbere  matris  Eoelesise  fuerit,  et  ab  ejus  fide  et  do- 

|v  ctrina  non  recesserit,  octavo  die  et  deinceps  Domino 
offerri  poterit,  non  enim  sunt  dies  nisi  septem*  Qui 
ergo  septem  diebus  sub  ubere  est,  quandia  yivit,  ab 
ubere  non  recedit  Talis  ergo  vel  ootayo  die ;  id  est 
statim  post  hanc  vitam,  Domino  offerri,  et  in  sancto- 
Tum  concilium  recipi  potest,  vel  deinceps  si  forte 
purgatorio  indigerit.  Non  enim  omnes  qni  salvantur, 
moz  ut  obierint,  in  beatitudinem  recipiuntur.  Qnod 
autem  ait :  «  Non  immolabuntur  una  die  matres  cum 

>  fetibuif  snis ;  »  tale  est  ac  si  diceret :  Quamvis 
EcclesisB  filii  quotidie  immolentur  et  transeant, 
matar  tamen  vivit  et  durat,  et  filios  parere  non  ces- 
sat.  Seqnitnr: 

c  Si  immolayeritis  hostiam  pro  gratiamm  actione 

>  Domino,  ut  possit  esse  plaeabili»,  eodem  dieeome- 
»  detis  eam;  non  remanebit  ^piidqaam  iji  mane 


4KI 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


452 


>  alterius  diei. »   Qoamvis  Apostolus  dicat :  «  Gra-  A  fasciculam  coram  Domino ;  sic  enim  ipse  ait :  ct  Gum 


tias  ago  Deo  semper  pro  vobis  (PhiUp,  i,  3), »  hostia 
ttmen  pro  gratiaram  actione  immolatur,  tota  ona 
die  oomeditor,  quod  ona  dies  totom  hoc  spatium 
temporis  IM  intelligitur.  In  hac  ergo  die  gratias 
agere,  Deo  servire,  nos  ipsos  immolare,  ealicemsa- 
lutaris  accipere  debemosy  quia  post  hanc  vitam  non 
est  poenitentiffi  locus.  Ille  enim  pro  gratiarum  actione 
bostiam  immolat,  qui  Dei  beneiiciorum  memor  cum 
Psalmista  dicit :  c  Quid  retribuam  Domino  pro  omni- 
bns  qu8B  retribuit  mihi  ?  Calicem  salutaris  acdpiam, 
et  nomen  Domini  invocabo  (Psoi.  cxr,  3).  »  Sequi- 
tur: 

CAPUT  XXIII. 


exaltatus  foero  a  terra,  omnia  traham  ad  me  ipsum 
(Joan,  zii,  32).  »  Nemo  enim  eieyatur,  nisi  ab  ipso 
et  per  ipsom.  Bene  autem  fasciculum  posuit,  quia 
<c  Molti  sont  Yocati,  pauci  vero  electi  (Matth.  xxii, 
44).  »  Hocautem  fiebat  altero  die  Sabbati,  qoi  nunc 
ab  ipso  Domino  dies  Dominicus  appellatur ;  ut  jam 
tunc  ipsi  Sabbato  quodammodo  dies  ista  videretur 
auferre  principatom,  Atque  ipso  eodem  die  ccedeba- 
tur  agnns  in  holocaustum,  quoniam  uno  eodemque 
tempore  et  populus  saivatur,  et  Christus  immolatur. 
Unde  et  adhoc  sobditur :  c  Et  libamenta  offerentur 
cum  eo,  duae  scilicet  decimffi  similae  conspers» 
oleo  ;  »  per  qoas  duos  popolos  intelligimnsy  JodsBos 


et  gentilesy  qoi  nimirum  oleo  conspersi  sunty  quo- 
c  Hae  sunt  feris   Domini,   quas  vocabitis  sanctas.  B  niam  Dei  misericordiam,  et  Spiritos  sancti   gratias 


»  Sex  diebus  facietis  opus :  dies  sepiimus,  quia  Sab- 
t  bati  requies  est,  vocabitur  sanctus,  omne  opus 
1  non  facietis  in  eo.  Sabbatum  Domini  est  in  cunctis 
»  habitationibus  vestris.  ■  De  Sabbato  in  Exodo  suf- 
flcienter  diximus,  quod  quidem  tunc  bene  celebra- 
mns,  quando  a  malo  declinamns  et  in  bono  persevera- 
mos.  Sont  autem  et  alisB  festivitates  quas  Judaei 
habebant  celeberrimas,  que,  quamvis  non  semper 
in  Sabbato  fierent,  Sabbatom  tamen  vocabantor. 
Unde  in  Evangelio  dicitur :  «  Factum  est  in  Sabbato 
aecnndo,  primo  (Luc.  ii,  <),  »  id  est  in  secundo  prin- 
cipali  Sabbato*  Primom  enim  principale  Sabbatom 
in  Martio  erat,  secundum  vero  quando  spicamm  ma- 


suscipere  meroerunt.  Et  ne  tantom  sacrificium  uno 
die  finiretor,  liba  quoqoe  et  vinum  qootidie  offere- 
bantur,  qu8e  significabant  panem  et  vinom,  qus 
quotidie  sacerdotis  ministerio  in  Christi  camem  et 
sanguinem  commotantur. 

c  Panem,  et  polentem,  et  pultes  non  comedetis  ex 
N  segete,  usque  ad  diem  qua  offeretis  ex  eo  Deo 
»  vestro.  »  Nisi  enim  infidelis  prius  convertator,  ut 
Domino  offeratnr,  neminem  in  Ecclesiffi  corpus  tra- 
jicere  possumos.  floc  enim  significat  comedere  in 
hoc  loco,  quod  beato  Petro  dictum  est :  «  Occide  et 
manduca  (Act.  x,  i\).  »  Sunt  ergo  etiam  segetes 
immundae,  neque  comedi  debent,  nisi  prius  Domino 


nipulos  offerebant ;  tertium  autem  in  mense  septimo  ^  offerantur  et  baptismate  laventur. 


colebatnr.  Erant  autem  tria  prima,  id  est  principa- 
lia,  Sabbata,  in  qoibus  omne  masculinum  apparebat 
coram  Domino.  Et  de  primo  qoidem,  in  quo  pascha 
celebratur,  et  in  azymis  agnus  comeditur,  satis  in 
Exodo  dictum  est.  Dicamus  ergo  nonc  de  Sabbato 
nostro  primo,  id  est  de  secnnda  principali  festivi- 
tate. 

(c  Cum  ingressi,  inquit,  fueritis  terram^  quam  ego 
»  dabo  vobis,  et  messueritis  segetem,  feretis  mani- 
N  pulos  spicarum  primitias  messis  vestr»  ad  sacer- 
»  dotem,  qui  elevabit  fasciculum  coram  Domino,  ut 
»  acceptabilis  sit  pro  vobis  altero  die  Sabbati,  et 
»  sanctificabit  iilum.  Atque  eodem  die,  quo  mani- 
»  pulus  consecratur,  caedetur  agnus  immaculatus 


«  Numerabitis  ergo  ab  altero  die  Sabbali,  in  quo 
»  obtulistis  manipulos,  septem  hebdomadas  plenas, 
»  usque  ad  alteram  diem  expietiouis  hebdomadce 
»  septim»,  id  est  quinqoaginta  dies,  et  sic  offeretis 
»  sacrificinm  novom  Domino  ex  omnibus  habitacu- 
>  iis^vestris,  panes  primitiarnm  duos  de  duabus 
»  decimis  similflB  fermentatfie,  qoos  coquetis  in  pri- 
»  mitias  Domini,  offeretisque  com  panibus  septem 
»  agnos  immaculatos  anniculos,  et  vituiom  de  ar- 
»  mento  onum,  et  arietes  duos,  et  erunt  holocan- 
»  stum  cum  libamentis  sois  in  odorem  snavissimum 
»  Domino. »  Omnes  enim  istse  festivitates  pene  idem 
significare  videntur.  Unde  quamvis  non  uno  modo 
dieatur,  nnum  tamen  saerificium  omnibus  offertor : 


»  anniculus  in  holocaostum  Domino ;  et  libamenta  ^  sive  agnus,  sive   vitulns,  sive  hircos   pro  peccato 


»  sperse  oleoin  incensum  Domini  odoremque  sua- 
»  yissimum,  libatio  quoque  vini  quarta  pars  hin.  » 
Dominns  enim  m  Evangelio  loquitur,  dicens :  c  Mes- 
sis  quidem  multa,  operarii  autem  pauci,  rogate  ergo 
dominum  messis,  ut  mittat  operarios  in  messem 
soam  (Matth.  ix,  37).  »  Messes  ergo,  popoli ;  operarii 
vero,  apostoii  inteliiguntur.  Hos  autem  misit  Domi- 
nns  metere  nbi  ipsi  non  seminarunt.  Dicatur  ergo : 
Cum  messueritis  segetem,  et  in  Dei  arca,  qoiB  est 
Ecciesia,  fidelium  manipulos  congregaveritis,  feretis 
primitias  messis  vestrae  ad  sacerdotem.  Primitifle 
enim  iili  fuerunt,  qui  in  primitiva  Ecclesia  credide- 
runt :  hos  autem  ipsi  apostoU  per  se  sacerdoti  obtu- 
Itfuit,  id  est    Domino    reddiderant  qui   elevavit 


immoletur,  Chnsti  tamen  passionem  significat.  Si- 
miiiter  aotem  et  segetes,  et  panes  primitiarum,  et 
duo  arietes,  homines  sunt  qui  Deo  offenmtnr.  Mos 
enim  est  prophetarum  saepins  non  eisdem  verbis 
idem  repetere :  omnes  enim  Judseomm  festivitates 
hanc  nostram  solemnitatem  significabant,  de  qua 
dicitur :  a  Constituite  diem  solemnem  in  condensis 
nsque  ad  cornu  altaris  (Psal.  cxxvu,  7).  »  Nos  enim 
non  ter  in  anno,  sed  toto  anno  festivitatem  agimus, 
si  a  servili  et  iniqoo  opere  cessamus,  et  in  bono 
opere  perseveramus.  Septem  aotem  IM  hebdo- 
madiB  lianc  nostram  festivitatem  pnecednnt,  quia 
«  nos  snmns,  in  quos  fines  sfiecniorum  devenerunt 
JQCor.  X,  li).  »  A  Christi  namque  paaaione  quin- 


EXPOSmO  IN  LEvmc. 


45  i 


imas  dies,  et  annus  Jubilaeas  in  Ecclesia  agi- 
fuid<;m  et  a  servitate  liberati  samus,  et  coe- 
latrise  hcereditas  restitota  est.  In  hac  ergo 
)lemnitate  offeramus  sacrificiom  novam  Do- 
)z  omnibns  habitacalis  nostris,  vetera  enim 
rant.  Sed  quid  offeremas?  Panes  primitiamm 
n  his  enim  duobos  panibus  Ecelesia  tota  con- 
)ao  enim  panes  duo  popali  sunt,  Judaeorum 
et  gentium.  Hos  autem  ex  omnibus,  quos 
at,  in  primitias  et  decimas  sibi  Dominus  ele- 
i  bene  de  simila  fermentata  esse  dicuntur, 
:at  maliy  ita  et  boni  de  massa  peccaia  origi- 
acant.  Offeruntar  autem  cum  liis  panibus 
agni  immaculati,  per  quos  nihil  melias  quam 
gratias  sancti  Spiritns  intelligere  possumus, 
libus  Deo  nemo  offertur.  Quae  merito  agni 
aculati  dicuntur,  qaoniam  innocentes  et  im- 
tos  homiaes  faciun^  Offeramus  autem  et 
1,  ut  Christi  passionis  semper  memores  si- 
'fferamas  et  duos  arietes,  et  ad  honorem  Dei, 
us  Ecclesifie  edificationem  laudemus  duos 
orum  principes;  delectatur  enim  Dominus 
rificio,  et  suas,  suorua>que  laudes  et  trium- 
im  audire  delectat.  Sequitur  : 
detis  et  agnum  et  hircum  pro  peccato,  duos- 
tgnos  anniculos  hostiam  pacificornm,  cumque 
verit  ea  sacerdos  cum  panibus  primitiarum 

9  Domino,  cedent  in  usus  ejus.  »  Hic  sacri- 
qnidem  duplicatar;  sed  significatio  non  mu- 
quod  enimper  vitulam,  hoc  etiam  per  agnnm 
im  intelligitur,  et  quod  per  duos  arietes,  hoc 
)8  agnos  significatur. 

ise  septimo,  prima  die  mensis  erit  vobis 
itam  memoriale  clan^ntibns  tubis,  et  voca- 
sanctum.  Omne  opus  servile  non  facietis  in 
t  offeretis  in  eo  holocaustum  Domino.  »  Pri- 
aim  hujus  mensis  diem,  Sabbatam  dicit,ncn 
smper  Sabbatum  esset,  sed  quia  ut  Sabbatam 
servabant.  in  qua  et  tubis  clangebant,  et  ho- 
um  offerebant,  nullumque  opus  servile  in  e& 
nt,  quoniam  hanc  nostram  festivitatem  signi- 
t,  in  qua  a  malo  cessamus,  et  voce,  et  corde 
laodamus,  semperqne  laudis  et  jubilationis 
as  holocaustum. 
iutusque  est   Dominas   ad   Moysen  dicens  : 

10  die  mensis  hajus  septimi,  dies  ezpiationum 
«leberrimus,  et  vocabitur  sanctus,  afOigetis- 
nimas  vestras  in  eo,  et  offeretis  holocaustum 
no.  Omnis  anima,  quse  affiicta  non  fuerit  die 
peribit  de  populo  suo ;  et  quae  operis  quidpiam 
it,  delebo  eam  de  popalo  suo,  Sabbatam  enim 
etionis  est,  et  afUigetis  animas  vestras  die 
mensis,  etc.  Similiter  autem  a  qninto  decimo 
lensis  hajus  septimi  erunt  ferise  tabemacalo- 
leptem  diebus  Domino.  »  Dizimus  enim  per 
lensem  hanc  ultimam  aetatem  significari,  qute 
ultima  in  aetafibus,  sicut  dies  septimas  ulti- 

hebdomada.  Merito  ergo  mense  isio  totOB 
\  agitar,  in  quo  festivum  Ecelesias  tempos 


A  significatur.  Totus  quidem,  quia  in  principio  l«tus 
in  medio  et  in  fine ;  decimus  namqoe  pro  fine  poni- 
tur,  qnoniam  decimus  in  omni  numero  finis  et  ter- 
minns  est,  dies  vero  decimus  quintus  in  mensis 
medio  est.  Q*iia  ergo  prima  et  decima,  et  quinta 
decima  hujns  mensis  celebris  est,  a  privilegio  majo- 
rum  partium  totum  mensem  festivam  esse  demon- 
strat.  Non  solum  enim  diem  septimum,  verum  ut 
septimam  mensem,  et  septimum  annum  Sabbatum 
vocat,  quoniam  in  his  omnibus  requies  et  solemnitas 
agebatar.  Hsec  est  autem  illa  solemnitas,  in  qna  se- 
mel  in  anno  pontifez  ingrediebatur  in  Sancta  san- 
ctorum,  qu8B  quoniam  hoc  tempas  acceptabile,  et 
hos  dies  salutis  significabat,  nunc  ezpiare,   nanc 

B  animas  affligere,  nunc  holocaustum  immolare  debe- 
mns  :  peribit  enim  qui  modo  non  afQigitur,  peribit 
qui  modo  poenitentia  non  ezpiatur,  et  qui  laudis  sa- 
crificia  non  immolat.  Nanc  enim  est  Sabbatum  re- 
quietionis,  in  quo  ab  omni  iniquitate  reqniescere  et 
cessare  debemus.  Hoc  igitur  Sabbatam  a  vespere 
usque  ad  vesperum  celebramus,  et  usque  in  finem, 
usqae  in  altimam  diem  ab  omni  malo  in  quiete  per- 
severemus.  A  vespere  usqae  ad  vesperum  intelli- 
gendum  est  a  primo  Ghristi  adventu  usque  ad  secun- 
dum  Christi  adventum.  Ghristi  namqne  nativitas 
seztse  eetatis  finis  et  vesperum,  et  septimse  mane, 
et  principium  fuit.  Hflec  autem  setas  simal  cum 
hoc  mando  vesperam  et  finem  habebit.  Hucus- 
que  de  die  decimo,  nnnc  de   quintodecimo  videa- 

^  mns  : 

c  A  quinto  decimo  die  mensfs  hujus  septimi  erant 
1  ferim  tabemacalorum  septem  diebas  Domino.  Dies 
1  primas  vocabitur  celeberrimos  atque  sanctissi- 
» mus;  omne  opus  servile  non  facietis  in  eo, 
•  et  septem  diebus  offeretis  holocausta  Domino. 
1  Dies  qaoque  ootavus  erit  ceieberrimus  atque  san- 

>  ctissimas,  et  offeretis  holocaustom   Domino;  est 

>  enim  ccetus  atque  collectfle,  omne  opus  servile  non 
»  facietis  in  eo.  >  Quffi  dicta  sant,  et  hffic  eadem 
verba  ad  idem  pertinent.  Prima  namque  die  mensis 
bujustubis  clangebant,  quia  inprincipiohujasfietatis 
roajot  voz  praedicatornm  nbique  terraram  insonuit. 
De  hac  enim  die  scriptum  est :  «  Canite  in  initio 

j^  mensis  tuba  in  insigni  die  solemnitatis  vestrse  {Psal. 
z,  4).  »  Decimaverodie,  illamagna  festivitas  ageba- 
tar,  in  qna  solus  pontifez  non  sine  sangaine 
ad  ezpiandum  populum  ingrediebatur  Sancta  san- 
ctorum  :  at  vero  qaintadeciroa  die  ejusdem  mensis 
IBK  erat  festivitas  tabemaculoram,  In  qua  filii 
Israel  habitabant  in  tabemaculis  septem  diebus 
Hffic  auiem  omnia  quid  aliud  significabant,  nisi  quia 
nos  inhoc  septimo  mense,  in  hac  altima  atate,  oris 
et  cordis  tuba  Oeum  laudare,  corpus  et  animam  a 
peccatis  omnibus  ezpiare»  et  in  Ecclesiffi  tabema- 
cnlis  septem  diebus,  id  est  qaanto  tempore  vivimus, 
quiete  habitare,  et  Deo  servire  debeamus?  Heec 
8unt  iila  tabemacula,  de  quibas  Psalmista  dicit : 
c  Quam  dilecta  tabemacala  tua,  Domine  virta- 
tmn;  conenpiscit  et  defldt  anima  mea  in  atria  Do- 


455 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


456 


miai  {PsaL  ixxxuiy  2).>  Hujus  autem  solemnitatis  A 
primus  dies,  et  octavus  celeberrimi  suat,  in  qaibus 
ut  in  aliis  ab  opere  servili  cessare  debemus,  et  sacri- 
ficium  laudisy  vitulos  labioram  oiferre  Deo.  Unde 
Apostolus  ait :  «  Per  ipsum  ergo  offeramns  hostiam 
laudis  semper  Deo,  id  est  vitnloa  iabiorum  confiten- 
tiuoA  nomini  ejus  {Hebr,  xiii,  43).  »  Sunt  autem  cele- 
berrimi  dies,  quia  in  principio  fidei  apostoli  et  mar- 
tyres  claruerunty  et  in  ultimis  diebus  Jadsei  pariter 
et  gentileSy  cognita  yeritate,  ad  fidem  convertenlur. 
Unde  octavus  dieS|  coetus,  et  coliectionis  dies  vocar 
tur,  quoniam  maximus  coetus  sanctorum  tunc  in 
Ecdesiam  coiiigetur.  Sequitur  : 
fc  Sometisque  vobis  die  primo  fractus  arboris  pul- 

>  cherrimee»  spatalasque  palmarum,  et  ramos  ligni 

»  densarum  frondiam,  et  salices  de  torrente,  et  laeta-  ^ 
»  bimini  coram  Domino  Deo  vestro,  et  celebrabitis 
»  solemnitatem  septem  diebus  per  annum.  >  Arbor 
pulcherrima  est  iilay  de  qua  scriptum  est :  <  £t  erit 
tanquam  lignum,  quod  plantatum  est  secus  decursus 
aquarum,  quod  fructum  snum  dabit  in  tempore  suo 
{Psal,  I,  3).  »  Et  revera  pulcherrima  arbor  Christus 
Dominus  noster,  cujus  fructns  dolcissimos,  et  csa- 
vissimos  primo  die,  et  statim  in  ipso  nascentis  Eccle- 
liffi  principio  sancti  apostoli  coUegerunt.  De  quibos 
Psalmista:  «  Quam  duicia  faucibus  meis  eloquia  Xusl, 
snper  mel,  et  favum  ori  meo  {PscU.  cxxiii,  103).  > 
Per  spatnlas  autem  palmarum^  et  ramos  ligni  decsa- 
rum  frondium,  et  saiices  de  torrente,  ex  quibus  fie- 
ban^  umbracnla  adversus  solis  ardores,  recte  intelli- 
gimus  sanctornm  exempla  atque  adhortationes,  et  C 
consolatoria  verba.  Unde  ait  Apostolus  :  «  Qufiecun- 
que  scripta  sunt,  ad  nostram  doctrinam  scripta  sont 
ut  per  palientiam,  et  consolationem  scripturarnm 
spem  habeamus  (Aom.  xv,  4).  >  Heec  autem  de  festi- 
vitatibus  breviter  dicta  sunt. 

CAPUT  XXIV. 

Sequitur  autem  de  oleo  purissimo,  quod  in  lucer- 
nis  super  candelabrum  Aaron  ponebat  a  vespere 
nsque  ad  mane  coram  Domino.  De  hoo  enim  satis 
in  Exodo  diximus.  Gandeiabrum  enim  Christus  est, 
cujus  luceruffi  cnm  oleo,  septem  gratise  Spiritus  san- 
cti  inteliiguntur,  quibus  totius  Ecclesiee  tabemacu- 
lum  illuminatur.  Sequitur  : 

<  Accipies  qaoque  similam,  et  coques  ei  ea  duo- 

>  decim  panes,  qni  singuli  habebunt  duas  decimas  D 
»  qaorum  senos  altrinsecos  super  mensam  purissi- 

f  mam  statues  coram  Domino,  et  pones  super  eos 
«  thus  lucidissimum,  ut  sit  panis  in  monumentum 
»  oblationis  Domini.  Per  singula  sabbata  mutabun- 
» tur  coram  Domino  suscepti  a  filiis  Israel  foedere 

>  sempiterno,  erunt  Aaron,  et  flliomm  ejus,  ut  co- 
»  medant  eos  in  loco  sancto.  >  HaBC  enim  simila  sa- 
cree  legis  scriptura  et  scientia  est,  de  qua  duodecim 
panes,  id  est  duodecim  apostolorum  prsedicationes, 
et  sermones  cocti,  et  compositi  sunt.  Quos  illi  duo- 
decim  cophini  bene  significant,  qui  de  quinque  pa- 
num  fragmentis  in  Evangelio  implentur.  Habentenim 


singuli  duas  decimas,  que  totum  legis  decalogum 
dapliciter,  id  est  secundum  litteram  et  secundum 
scientiam  spiritualem,  exponunt.  Si  enim  ad  litte- 
ram  tantum  decem  verba  legis  intelligerentur,  ex 
una  decima  panes  suos  apostoli  composuissent.  Sunt 
aotem  hi  panes  positi  super  mensam  purissimam, 
quia  super  utriusque  Testamenti  doctrinam,  quae  per 
mensam  significatur,  quasi  quaeJam  expositiones, 
superadditi  sunt,  super  quos  et  thns  lucidissimum 
non  immerito  ponitnr,  qaia  doctrina  apostolica,  et 
gustu  suavis,  et  odore  delectabilis  est.  Unde  Aposto- 
lus  :  «  Christi  bonus  odor  sumus  Deo  in  omni  ioco, 
in  his  qui  saivi  fiunt,  et  in  his  qui  pereunt;  aliis 
enim  sumus  odor  vits  ad  vitam,  aiiis  odor  mortis  ad 
mortem  (H  Cor,  ii,  15).  »  Mutantur  autem  per  sin- 
gula  sabbata,  quoniam  omni  festivitate,  et  quo- 
tiescunqc  3  popolns  convenit  in  unum,  semper  apo- 
stoloromdoctrinaexponi  etrecitariet  quodammodo 
innovari  debet.  flos  auteni  comedit  Aaron,  et  filii 
ejus  in  loco  sancto,  quia  episcopi  et  sacerdotes  hos 
semper  meditari,  et  in  conventu  fideliam  exponere 
debent.  Sequitur  : 

tf  Ecce  autem    filius    mulieris  Israelitidis,  quem 
»  pepererat  de  viro  iEgyptio  inter  fixios  Israel,  jur- 

>  gatus  est  in  castris  cum  viro  Israelita.  Cumque 
»  biasphemasset  nomen  Domini,  et  maledixisset  ei, 

>  adductus  est  ad  Moysen,  miseruntque  enm  in 
»  carcerem,  donec  nossent  quid  juberet  Dominns. 

>  Deinde  vero  jnbente  Domino,  omnes  qui  audie- 
»  runt  posoerunt  manus  super  capat  ejus,.  et  lapi- 

>  davit  eum  omnis  popuius. »  Ego  hunc  virom,  qui  de 
fideii  matre  et  infideii  patre  natus,  contra  Israeh- 
tam  et  cathoiicum  jurgatur,  hffireticorum  aliquem 
inteliigo,  cigus  mater  Ecclesia,  cujus  pater  diabolus 
est;  in  Ecclesia  enim  natns,  a  diabolo  seductus,  ejus 
filius  factus  est,  cnjus  opera  operatur.  Sic  enim  ipse 
Dominus  ait :  u  Yos  ex  patre  diabolo  estis  {Joan, 
viu,  44).  »  Hio  autem  jurgatur  in  castris  contra 
Israelitam,  quoniam  hffireticus  contra  catholicum 
disputans  in  Ecclesia  Deom  blasphemare,  et  male- 
dicere  non  timet.  Ideoqne  mittitar  in  carcerem, 
IM  separatur  a  communione  fidelium,  conveninnt 
episcopi,  fit  concilinm,  adsunt  accusatores,  ponunt 
manus  super  caput  ejus,  convincnnt  eum,  lapidatur 
ab  omni  populo,  maiedicitur,  et  damnatur,  et  a  toto 
conciiio  dignus  morte  judicatur,  omnes  in  enm  lapi- 
des  projiciunt,  quicunque  damnationis  sententiam 
super  eom  confirmant. 

CAPUTXXV. 
(280)  Sequitur  aotem  de  septimo  anno,  qni  simi- 
liter  ut  septimus  dies,  et  septimus  mensis  totus  cele- 
b^^rnmos  habebatur,  agrum  non  serebant,  vineam 
non  putabant,  sed  omnia  qu»  sua  sponte  terra  fere- 
bat  communia  erant.  Nonquasi  propria  colligebantur 
a  qooquam,  sed  quasi  communis  benedictio  in  cibom 
solummodo  suscipiebant  ab  omnibus.  Id  ipsum  au- 
tem  per  septimnm  annum  intelligimus,  qnod  per 
septimum   diem  et  septimum  mensem  significari 


(290)  Es  eod*  cod.  Casin.  emeudatur»  et  suppletur  editio. 


EXPOSITIO  IN  LEVITJC. 


458 


^igniiicat  autem  sepiimas  annas  hanc  se-  A  dia  et  pietas  Dei  manifeste   commendatur,  ailego- 


itatem  atque  ultimam  in  qua  Ecclasia  in 
ms  sabbatizat,  in  qua  a  senrili  et  iniquo 
iscens,  mundana  et  transitoria  despiciens, 
lO  non   cogitans,  uno  et  communi  utitur 
abore  prseparato.  Hoc  autem  etiam  do  fu- 
itelligitur,  pro  cujus  quiete  promissa  nobis 
loriosa  vita,  quasi  in  sex  annis  fatigamur. 
Im  seminaverit  homo,  ut  Apostolus  ait,  haec 
Galat.  VI,  7).  »  Sequitur  : 
rabis  quoque  tibi  sepiem  hobdomadas  an- 
id  est  septem  septies,  quee  simul   faciunt 
{uadraginta  novem.  Et    clanges    buccina 
(eptimo,  die  decima  mensis,  propitiationis 
\  in  universa  terra  vestra.  »  Quce  autem  de 
nno,  et  septimo  mense,  et  septimo  die  dicta 
ino  quinquagesimo  intelligendasunt.  Clan- 
item  buccina  in  septimo  mense  decima  die 
pio  videlicet  mense   annus  quadragesimus 
iebatur,  et  collectis  omnibus  terree  fructi- 
is  quinquagesimus,  qui  et  jubileeas,  inci- 
uccina3  vero  sonus  jubilsei  denuntiatio  erat. 
n  anno  terra  quiescebat,  festum  et  laetitia 
as   agebatur,  servitas  soivebatur,  libertas 
)mnisque  homo  ad  pristinam  suam  posses- 
ivertebatar.  Uic  autemacnustunc  spiritua- 
t,  qnando  Christus  Dominus  noster  de  dia- 
itute,  suo  sanguine  mundum  redemit,  et 
lobis  possessionem  restituit,  paradisi  januas 


B 


riam  aliam  quflerere  superfluum  est. 

c  Qui  vendiderit  domum  intra  urbis  muros,  habebit 
»  licentiam  redimendi,  donec  unus  impleatur  annus. 
»  Si  non  redemerit,  et  anni  circulus  fuerit  evolutus, 
»  emptor  possidebit  eam,  et  posteri  ejus  in  perpe- 
■  tuum,  et  redimi  non  poterit,  etiam  in  jubila^.o.  Sin 
»  autem  in  vilia  fuerit,  domus  quee  murosnon  habet, 
»  agrorum  jure  vendetnr.  Si  autem  redempta  non 
»  fuerit,  injubilaeo  restituetur  ad  Dominum.  »  Civi- 
tatem   muratam,    possumus  intelligere   Ecclesiam, 
villam  autem  quffi  muros  non  habet,  eam  dicimus 
esse  quse  extra  Ecclesiam   est.  Di  Ecclesise  namque 
muro  scriptum  est :   «  Urbs  fortitudinis  nostrae  Sion 
Salvator,  ponetur  in  ea  murus  et  antemurale  [Isa, 
XXVI,  1).  »  In  hac  autem  civitate  domum  suam  ven- 
dit,  quicunque  in  Ecclesia  positus  crimen  committit. 
Unde  in  persona  qaorumdam  Apostolus  ait  :  «  Lex 
enim  spiritualis  est,  ego  autem  camalis  sum  venun- 
datus   sub  peccato  (Rom.   vii,    U).   »  Unus  autem 
annus  tota  hsec  praesens  vita  intelligitur.  Qni  ergo 
domum  saam,   camem  suam,   et  seipsum  diabolo 
peccando  vendidit,  nisi  priusquam  hujus  vit®  annus 
ei  terminetar,  eam  poenitentia  redimat,  nec  in  ipso 
quidem  jubilffio  eam  redimere  poterit.  Jubilneumau- 
tem  hoc  loco   ultimum  diem  vocat,  quando  sancti 
liberati  a  servitute  corruptionis  in  primam   pos- 
sessionem,  et  in  gloriam  iiliorum  Dei  transferen- 
tur.  IM  At  vero  qui  in  viila,   et  extra  ecclesiam 


suisapparuit,  cujusbeatitudo  postseptimam  q  peccant,  quoniam  Dei  protectionis  inuro  non  defen- 


hebdomadam  expectatur,  quando  scilicet 
)il8ei  et  laudis,  annus  quietis  et  beatitudinis 
anctis, 

tenuatus  frater  tuus  vendiderit  tibi  posses* 
am  suam,    et  voiuerit  propinquus  ejus,  po- 
limere  quod  ilie  vendiderat.  Sin  antem  non 
it  proximum,  et  ipse  pretium  ad  redimen- 
>tuerit  invenire,  computabuntur  fructus  ex 
pore,  quo  vendidit,   et  quod  reliquum  est, 
emptori,  sicque  recipiet  possessionem  suam. 
i  non  invenerit  manus  ejus,  ut  reddat  pre- 
babebit  emptor  quod  emerat  usqne  ad  an- 
bileeum;  inipso  enimomnis  venditio  redibit 
ninum,  et  possessorem  pristinum.  »  Quanta 
)t  honestate,  quanta  misericordia  et  pietate 
)a  plena  snnt.  Non  enim  possessio,  sed  tem- 
am,non  terra,  sed  fructus  terree  Tenditur.  Sic 
que  emptor  pretium,  neque  venditor  amittit 
)nem,   utrique  cavetur;  hujus    abundantia 
»piam  supplet,  et  e  contra  illius  ioopia  hujus 
tiam  abundare  amplius  facit :  nemo  in  tali 
ae  decipitur,  in  qua  et  torminus  est,  et  con- 
ibilsens   enim   terminus  est,  conditio  vero, 
im  ipse  ususfructus  omni  tempore  redimi 
lic  ergo  neque  usura  crescit,  neque  avarus 
r  aliena  diripit,  quoniam  et  tempus  compu- 
fructus.  In  his  autem,  in  qnibus  misericor- 

;dem  cod.  Casin.  corrigit  edit. 
Patrol.  CLXIV. 


D 


duntur,  et  si  prius  domum,  et  ciirnAm  suam  quae 
diabolo  multis    modis    vendita  est,  redimere  non 
possunt,  in  jubilseo  tamen  eam  recipiunt.  Jubilseum 
antem  infideles  non  habent.  Qnocunque  antem  die 
de  servitnte  aliquis  liberatar,  jubilceus  est  illi.  Habet 
ergo  homo  jabileeam  quocunque  die  baptizatur.  Hoc 
ergo  jubileeo  domus  illa,  qoae  in  villa  et  extra  ec- 
clesiaro  vendita  est,  ad  dominum  suum  revertitur, 
quia  tunc  homo  de  diaboli   servitute  liberator.  Sed 
iste  quidem  jubilsus,  nisi  semel  haberi  non  potest : 
alii  vero  jabilsei  toties  habentur,  quoties  per  poeni- 
tentiam,  reddita  libertate,  peccata  solvuntur.  Quod 
aatem  ait :  «  Quia  aedes  Levitarum,  quce  in  urbibus 
sunt,  semper  possunt  redimi,  subarbana  vero  eorum 
nunquam  debeant  vendi,  »  ad  litteram  tantum  in-^ 
telligere  sufiicit ;    eediiicia   enim    ecclesiastica  pro 
ipsius  Ecclesiee  utilitate,  ad  pensionem  quidem  lo- 
cari  possunt,  penitus   autem  alienari  non  possunt. 
Et  hoc  qoidem,  quia  in  urbibus  sunt,  et  non  facile 
celantur;  vel  oblivioni  traduntur ;  suburbana  vero^ 
quia  ab  hominum  conspectu  longe  sunt,  ad  tempns 
etiam,  et  conditionaliter  sine  periculo  vendi  non  pos- 
sunt.    Habent  ergo  sempiternam   possessionem,  et 
nuliatenus  alienari  debent. 

Illi  vero,  qui  seipsos  alicui  vendiderunt,  per 
seipsos,  vel  ab  aliis  redimi  possnnt  (281).  Non  enim 
ut  servi,  sed  quasi  coloni  habentnr,  aut  mercenarii 


18 


459 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


460 


in  quo  satis  misericorditer  provisum  est   a  Deo,  A  et  perfectiori  poeniteDtia  satisfaciat.    Hoc  autem  ad 


dam  qui  venditus  fuit,  ad  pretii  taotum  restitutio- 
nem  tenetur,  et  qui  emerat,  accepto  pretio,  in  nullo 
damniticatur.  Ulinam  hflec  a  Christianis  observar^n- 
tur,  dum  pauperibus  divites  subvenirent  absque 
fenore  importuno,  et  pauperes  divitibus  servitia 
prsestarent  absque  rerum  suarum  jactura  !  Saepe' 
enim  vidimus  parva  pecunia  mutuata  totam  subito 
pauperum  substantiam  devorari. 

CAPUT  XXVI. 

Hinc  autem  sequitur  sermo  valde  prolixus,  in  quo 
multa  beneiicia  pollicetur  Dominus  liliis  Israel,  si  ei 
obedientes  fuerint  et  ejus  mandata  custodierint. 
Econtra  vtro,  si  inobedientes  fuerint,  comminatur 
eis  multa  mala.  Hajcautem  omnia  juxta  litteram  eis 
accidisse  intelligere  poterit  quicunque  eorum  histo- 
rias  diligenter  legerit  :  «  Scripta  sunt  autem,  ut 
Apostolus,  ait  ad  correctionem  nostram,  in  quos 
lines  sfficulorum  devenerunt  {I  Cor.  x,  ii).  •  In  his 
autem,  quia  satis  per  se  facilia  sunt,  diutius  immo- 
rari  non  est  necesse.  De  his  qui  semetipsos  vove- 
runt  Deo,  ut  in  sequenli  capite. 

CAPUT  XXVII. 

«  Homo  qui  votum  fecerit  et  spoponderit  Deo 
»  animam  suam  sub  cestimatione  dabit  pretium.  Si 
»  masculus  fuerit,  a  vigesimo  anno  usque  ad  sexa- 
»  gesimum  annum,  dabit  quinquaginta  siclos  ar- 
»  genti,  ad  mensuram  sanctuarii  :  si  mulier  tri- 
»  ginta.  A  quinto  autem  anno  usque  ad  vigesimnm. 


B 


mensuram  sanctuarii,  id  est  secundum  judicinm 
sacerdotum.  Mulier  autem,  quse  moliior  est,  et  coi 
de  virili  fortitudine,  et  scientia  aliquid  deest,  dabit 
triginta.  Qui  numerus  quamvis  in  quantitate  differat 
asuperiori,  in  redemptione  tamen  animae  inferior 
non  est.  Sic  enim  triginta  siclis  redimitur  anima, 
sicut  etquinquaginta.  Trigesimo  namque  anno  aquas 
sanctificans  baptizatus  est  Christus ;  die  vero  quio- 
quagesimo  in  Spiritu  sancto,  et  igne  apostoli  bapti- 
zantur.  Unde  ipse  Dominus  ait :  «  Vos  autem  bapti- 
zabimini  in  Spiritu  sancto,  non  post  multos  hos  dies 
{Act.  I,  5).  »  Tantisergo  siciis  redimitur  anima,  qu;L> 
ita  vel  ita  mundata  solvitur  a  peccatis.  Sufficit  enim 
anim^e,  190si  tanto  pretio  redimatur,  quanto  ipse 
Salvator  venditus  est.  Similicer  autem  etj  viginti 
siclis  perfectissime  redimitur  et  votum  et  anima, 
quoniam  qui  iegis  Decalogum  intelligentia  et  ob- 
servantia  duplicat,  nihil  est  quod  ultra  satisfa- 
cere  valeat.  Quindecim  quoque  siclorum  redemptio- 
nem  Salomon  perfectam  esse  significans,  ait :  c  Da 
partem  septem,  nec  non  et  octo  (EcGle.  xi,  2).  »  his 
enim  partibus  constat  iste  numerus,  per  quas  pre- 
sens  vita  et  futura  significantur.  Utrique  autem  vitae 
dat  partem,  qui  sic  per  istam  transit  ut  alteram  non 
amittat.  Cur  autem  utramque  vitam  unum  significet, 
notissimum  est.  Veniamus  nunc  per  ordinem  ad 
decem  siclos,  per  quos,  quia  decem  verba  legis  in- 
teiliguntur,  nullo  alio  pretio  melius  qaam  hoc  anima 


masculus  dabit  viginti  siclos,  femina  d^cem,  »etc.,Q  redimitur.  Perfecte  etiam  ille  animam  suam  redi- 


Dicit  qaidem  Dominus :  «  Vovete,  et  reddite  Deo 
vestro  (Psal.  lxxv,  12).  »  attamen  hic  vota  re- 
dimi  permittit.  Ego  quidem  non  de  omni  voto  hoc 
intelligo,  prsesertim  cam  dicatur  de  anima  ipsa.  Qui 
ergo  peccat  in  voto,  redimat  votum,  et  dct  pretium 
sub  sestimatione.  Sub  sestimatione  quidem,  quia  et 
sexus,  et  setas,  et  facultas  in  solvendo  pretio  consi- 
derari  debet;  aliter  enim  viri,  aliter  feminse,  aliter 
infantes  et  pueri,  aliter  adolescentes  et  juvenes,  et 
aliter  senes  et  pauperes,  aliter  divites  et  sapientes, 
et  aliter  insipientes  judicandi  eunt.  Et  quamvis  in 
pretio  sit  majus  et  minus,  attamen  in  satisfactione 
asqualitas  est.  Non  enim  minus  satisfacit  qui  quin- 
que  siclos  solvit  quam  ilie  qui   solvit  quinquaginta. 


mit  qui  pro  ejus  redemptione  quinqae  siclos  persol- 
vit,  id  est  qui  quinque  sui  corporis  sensus  ad  ser- 
viendum  Domino  tradit.  Restat  nunc  ut  de  tribus 
siclis  dicamus,  et  perfectam  in  eis  quoque  redem- 
ptionem  esse  ostendamus.  Duo  enim  sicli  anima  et 
corpus,  tertius  autem  omnis  nostra  possessio  intel- 
ligitur.  Qai  enim  seipsum  et  omnia  Domino  reddit, 
perfecte  satisfacit,  de  quo  Dominus  ait :  t  Si  vis  per- 
fectus  esse,  vende  «imnia  quse  habes,  et  da  paupe- 
ribns  {Matth.  xix,  12).  •  Consiat  ergo  quoniam 
animv  redemptio,  quamvis  in  quantitate  differat,  in 
solutionis  tamen  perfectione  non  differt. 

c  Sipauper  fuerit,  et  aestimationem  reddere  non 
9  valebit,   stabit  coram  sacerdote,   et  quantam  ille 


Inde  etiam  mulierem,  quee  duo  minuta  in  gazophj-  ^  >  sestimayerit,  etviderit  eum  posse  reddere,  tantum 


lacium  posuit,  plus  omnibus  posuisse  Dominus  ipse 
teslatur  (Luc.  xxi,  1)»  non  enim  habuit  amplius  quid 
poneret.  Sic  ergo  in  dandis  poenitentiis  aetas,  forti- 
tudo,  scientia,  facultas,  conditio,  voluntas,  et  simi- 
lia  consideranda  sunt.    Multi  enim   sunt  qui  neque 
vinum  bibunt,  neque  carnes  edunt,  qui  non  tantum 
salisfaciunt  quantum  illi   qui  his  in    sobrietate  pro 
corporis   qualitate  et  necessitate  utantur.  Sic  enim 
Apostoius  eos  laudat  qui  comedunt  omnia,   sicut  et 
illos  qni  comedunt  olera,  et  sicut  illos  qui  judicant 
omnem  diem,  et  iiio^  qui  judicant  diem   ante  diem 
{Rom.  XIV,  21).  lile  ergo  qui  masculus   est,  et   fortis 
a  vigesimo  anno  usque  ad  sexagesimum  (in  his  enim 
viget  setas)  dabit  quinquaginta  siclos,  id  est  msgori 


»  ddbit.  »  Hoec  enim  paupertas  non  temporaliam 
divitiaram,  sed  scientise  ei  yirtutnm  esse  videtur, 
quse  secundum  providi  sacerdotis  arbitrium  jadicari 
debet.  Hoc  est  enim  quod  Dominus  ait:  «  Quia  ser- 
vus  nesciens  voluntatem  domini  sui,  et  non  faciens 
digna,  plagis  vapulabit  pancis  (Lt/c.  xii,  48).  »  Inde 
phreneticis  et  insanis  peccata  quae  committnnt  non 
imputantur. 

«  Animai  autem  quod  immolari  potest  Deo,  si 
»  quisvoverit,  sanctum  erit,  et  mutari  non  poterit 
»  (Id  nec  melius  malo,  nec  pejns  bono).  Qnod  si 
•  mutaverit  et  ipsum  quod  mutatum  est,  et  illud 
>  pro  quo  mutatum  est,  consecratnm  est  Domino.  • 
Nulium  enim  a&imal  nisi  mundum  immolatur  Do- 


EXPOSITIO  IN  LETIVIC. 


402 


(2).    Sed  quid   est    animal   mundum,    nisi  A  si   reddilum   non   esset,    vel   si    redditum  violatum 
um  omnique  malitia  mundum  ?  Hoc  autem      esset. 


it,  reddere  oportebil,  et  mutare  non  pote- 
re  enim,  et  jurare  proiima  sibi,  et  Yalde 
unt.  Si  quis  autem  pro  voto  aliquid  aliud 
it,  pro  quo  a  voto  se  solvi  arbitretnr,  errat ; 
quod  pro  voti  redemptione  fit,  Domini  est 
Domino  recipietur,  et  ipsum  insuper  vo- 
apleri  oportebit.  Sancta  ergo  vota  red- 
niqua  vero  redimenda  sunt.   Unde  et  sub- 

aal  immundum,  quod  immolari  Domino  non 

si  quis  voverit,   adducetur   ante  sacerdo- 

[ni  judicans   utrum  bonum,  vel  malum  sit. 


«  Quod  si  agrum  possessionis  su»  voveril,  et 
»  consecraverit  Domino  juxla  mensuram  sementis, 
»  ttstimabitur  pretium.  Si  triginU  modiis  hordei 
»  seritur  lerra,  quinquaginta  siclis  vendetar  argenti. 
»  Si  statim  ab  anno  incipientis  jubilaei  voverit  agrum 
»  quantum  valere  potest,  tant.im  iestimabitnr! 
>  Sin  aulem  post  aliquantum  temporis  supputabit 
»11^1  sacerdos  pecuniam,  juxta  annorum,  qui 
»  reliqui  sunt,  riumerum,  usque  ad  jubiJa?uiij,  et 
»  dctrahent  ex  pretio.  Quod  si  voiuerit  agrum  ille 
»  qui  voverit,  addet  quintam  partem  ttstimat»  pe- 

»»  cuniae,  et  possidebit  eum.  >  H«c  autem,  etcajtera 
pretium,  quod  si  dare  valuerit,  addet  pree-  g  q"«  subsequiintur  de  agrorum  possessione    ad  lit- 


timationem  quintam  partem.  »  Qaid  enim 
mmundum,  nisi  opus  malum?  quod  quia 
>  non  recipit,  ei  immolari  neqnit.  Hocautem 
ere,  ita  et  facere  malom  est.  Verumtamen 
^le  aliquid  voverit,  veniat  ad  sacerdotem, 
)tum  suum  manifestet,  qui  si  cognoverit 
esse,  statuet  pretium,  quo  redimatur ;  me- 
enim  ut  redimatur  quam  ut  agatur.  Hoc 
retium  poenitentis  satisfactio  est ;  quod  pre- 
iare  voiuerit  ille  qui  offert,  addet  superaesti- 
n  quintam  partem,  agens  poenitentiam, 
quinque  corporis  sensibus  consistit.  Taie 
lum  illi  fecerunt  qui  se  non  prius  mandu- 
bibere  voverunt  quam  Apostolum  interfice- 

10  si  voverit  domoni  suam,  et  sanctificaverit 
o,  considerabit  eam  sacerdos,  utrum  bona, 
la  sit,  et  juxta  pretium  quod  ab  eo  fuerit 
utum,  venundabitur ;  sin  autem  ille  qui 
t  voluerit  redimere  illam,  dabit  quintam 
1  aestimationis  supra,  et  habebit  domum.  » 
n  quamvis  ad  litleram  sit  dictum,  spiritoa- 
len  aliquid  significare  potest.  Sspe  euim  in 
loquio  et  domus,  et  templum,  et  tabernacu- 
atur.  Unde  manifestum  est  quia  nemo  ilde- 
,  qui  domum  suam  Deo  non  voverit  et  san- 
rit,  siquidem  seipsum  per  fidem  et  bapti- 
Domino  tradidit.  Gonsidorat  autem  sacerdos 
Qiom,  utrum  bona,  an  mala  sit,  constituitque 


terana  intelligantur,  quae  quidem  ut  scriberentur, 
multis  de  causis  necessarium  fuit.  In  eo  enim  quod 
pretium,  error,  fraus,  lites  et  preces  tolluntur,  sa- 
cerdotom  avaritia  refrenatur.  Haec  enim  omnia  inter 
ementes  et  vendentes  accidcre  solent ;  quse  quidem 
ideo  hic  esse  non  possunt,  quia  pretium,  et  tempus 
et  venditionis  modus  determinatur ;  ita  ut  neque 
charius  emi  possit,  neqoe  vilius  vendi.  Denique  quin- 
tam  partem  super  cestimationem  addere  praecipit, 
quatenus  ille,  qui  possessionem  suam  Domino  vovit, 
non  magnom  desiderium  redimendi  habeat,  dum 
sibi  ad  redimendum  chariorem  esse  cognoscit.  Pote- 
rat  enim  homo  a  principio,  et  priusquam  Domino 
consecraretur,  eam  quam  voverat  possessionem  re- 
C  dimere,  quee  ideo  ei  charius  quam  aiiis  vendebatur, 
quoniam  alii  non  possessionem  ipsam,  sed  osumfru- 
ctns  solummodo  emebant ;  ipse  vero  ipsam  posses- 
sionem  jure  haereditario  redimebat.  Semel  enim 
Domino  aliquid  consecratum,  nec  vendi,  nec  redimi, 
ulterius  poterat  :  aliae  possessiones  in  jnbilaeo  ad 
proprios  dominos  revertebantur.  Poterat  ergo  qui- 
libet  suam  possessionem  Domino  dare,  aliis  vero 
vendere,  et  penitus  alienare  non  poterat.  Valde 
ergo  haec  scribere  necessarium  fuit  ut  cum  de  aliis 
possessionibus  supra  dixerat,  de  domini  quoque  pos- 
sessionibus  non  taceret,  ne  forte  inter  has  et  illas 
nullam  putaret  esse  distantiam.  Sequitur  : 

«  Sin  autem  voluerit  redimere,  sed  alteri  cuilibet 
»  fuerit  venundatus,  uUra  eum  qui  voverat,  redi- 


qno   venundatur  (-283) ;  quia  aliter  bona,  ei^  ^  ™«re  »«"  poterit,  qui  cum  quoque  jubiI«Bi  venerit 


snditur  mala.  Bona  enim  domus  virtutum 
enditur  Deo.  De  maia  vero  dicitur  id  quod 
iis  ait :  u  Ego,  inquit,  carnalis  sum,  venun- 
ub  peccato  (Rom,  vii,  14).  »  Altera  ergo 
ur,  ut  splendeat,  altera  vero  vabtatnr,  ut 
lam  si  ilie,  qui  voverat  redimere  voluerit, 
lintam  parteni  sestimationis  supra,  et  habe- 
lum.  Qui  igitur  peccando  perdidit  domum, 
i  poenitendo  et  satisfaciendo,  eam  iterum 
potest ;  talis  enim  domus  peccando  perditur  ; 
cn  bene  vovet,  id  reddat  quod  vovit.  Non  enim 
hoc  votum   redemptione  ;  indigeret  autem, 

£x  cod.  Casin.  supletur  editio. 


»  dies,  sanctiflcatus  erit  Domino,  et  possessio  con- 
»  secrata  ad  jus  pertinebit  sacerdotum.  ^  Hoc  est 
enim  quod  modo  diximus,  quia  ille  qui  vendiderat 
statim  a  principio  agrum  suum  redimere  posset.  Si 
vero  alteri  cuilibet  prius  venderetur  (vendebatur 
autem  non  possessione,  sed  usu)  jam  alter  ille,  qui 
voverat,  eum  redimere  non  poterat ;  sed  veniente 
jubilaeo,  quasi  Deo  consecratus  ad  jus  sacerdotum 
pertinebat. 

€  Si  ager  emptus  cst,  et  non  de  possessione  ma- 
»  jorum  sanctificatus?  fuerit  Domiuo  ;  supputabit 
»  sacerdos  juxta  annorum  numerum,  usque  ad  jubi- 

(283)  Id.  cod.  Casin.  supplet  et  corrigit  editionem. 


463 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS 


464 


»  iceum,  pretiam,  et  dabit  ille  qui  voverat  eum  Do- 
)>  mino.  In  jubilseo  autem  revertetur  ad  dominum 
»  qui  vendiderat  eum,  et  habuerat  in  sortem  pos- 
»  sessionis  suse.  »  Quia  enim  jure  haereditario  alte- 
rius  agrum  nemo  emere  poterat,  si  quis  agrum, 
cujus  usum  exuerat,  et  quem  de  possessione  antiquo- 
rum  parentum  suorum  non  possidebat,  Domino  vo- 
visset,  non  ideo  quidem  Domino  erat,  sed  veuiente 
jubiiseo  ad  priorem  dominum  qui  eum  vendiderat, 
et  cujus  hffireditas  fuerat,  revertebatur :  ille  vero, 


A  qui  eum  emerat,aet  Domino  voverat,  ad  jubilaeum 
scilicet  eum  redimendi  licentiam  habebat.  Expositis 
autem  omnibus  quae  in  hoc  profundissimo  volumine 
expositione  indigere  videbantur,  Domino  nostro  Jesu 
Ghristo  gratias  agamus,  quem  quicunque  sequitur 
non  ambul^t  in  tenebris,  sed  veri  luminis  splendore 
ilJustratur ;  cui  cum  Patre  coa^lerno,  et  Spiritu  san- 
cto  est  honor  et  gloria,  regnum  et  imperiumy  virtus 
et  potestas,  et  nunc,  ot  semper,  et  per  infinita  s8b- 
cula  sseculorum.  Amen. 


Explicit  liber  Levitid, 


INCIPIT 


EXPOSITIO  IN  NUMEROS 


19  Z  CAPUT  PRIMUM. 

«  Locutus  est  Dominus  ad  Moysen  in  deserto  Si- 

»  nai,   iu  tabernaculo    foederis,  primo   die   mensis 

»  secundi,  anno  altero  egressionis  eorum  ex  i£g,ypto, 

»  dicens  :  Toliite  summam  universae  congregationis 

»  iiiiorum  Israel  per  cognationes  et  domos  suas,  et 

»  nomina  singulorum  qui  sexus  est  masculini,  a  vi- 

»  gesimo  anno  et  supra,  omnium  virorum  fortium 

y>  ex  Israel,  et  numerabitis  eos  per  turmas  suas,  tu 

9  et  Aaron.  Eruntque   vobis  principes  tribuum  ac 

»  domorum  in  cognationibus  suis  illi  quorum  no- 

»  mina  haec  sunt.  »  Quicunque  enim   in  Evangelio 

Dominum  nostrum  Jesum  Ghristum  dicentem  audi- 

vit :  c  Vestri  autem  capiUi  capitis  omnes  numerati 


B  cipes  elegit  quos  et  apostolos  nominavit,  quibus 
in  Evangelio  loquitur  dicens :  «  Non  vos  me  elegi 
stis,  sed  ego  elegi  vos  (Joan,  xv,  16).  »  De  hoc  an- 
tem  capitulo  ista  sufficiant. 

« Locutusque  est  Dominus  ad  Moysen,  dicens : 
»  Tribum.  Levi  noli  numerare,  neque  pones  summam 
»  eorum  cum  filiis  Israel ;  sed  constitue  eos  super 
»  tabernacnlum  testimonii,  et  cuncta  vasa  ejus,  et 

•  » quidquid  ad  ceeremonias  pertinet,  ipsi  portabunt 
>*  et  tabernaculnm  et  omuia  utensilia  ejus,  et  erunt 
>  in  ministerio,  et  per  gyrum  tabernaculi  mutabun- 
»  tnr.  »  Numeratur  quidera  tribus  Levi,  sicnt  postea 
declarabitur ;  ejus  tamen  numeri  summa  cum  cffiteris 
non  ponituf,  majoribus  enim  haec  tribusvacat  myste- 


suni  {Matth,  x,  30),  ■  inteliigere  debet  quid   signi-  C  riis.  Multam  enim   differentiam  habet  a  reliquo  po- 


iicet  quod  Dei  populus  nunieratur.  Novit  enim  Do- 

minus  et  nomina  et  numerum  electorum  suorum, 

et  revera  beati,   qui  in   Dei  exercitu  numerati,    et 

quorum  nomina  scripta  snnt  in  libro  vitee.  De  his 

enim  perire  aliquem  impossibile  est,   ideoque  soli 

masculi  et  viri  fortes  a  vigesimo  anno  et  supra  non 

immerito  hoc  in  loco   numerantur  ;  tales  enim  pu- 

gnare,  et  in  hostem  ciere  decet,  quos  et  sexus,  et 

setas,  et   fortitudo    commendat.  Sed  qnare  a  vige- 

simo  anno  etsupra,  nisi  quia  bis  decem  viginti  suut? 

decem  enim  sunt  verbalegis,  in  quibus  omnis  scien- 

tise  plenitudo  continetur,  quse  quicunque  duplicave- 

rit,  et  secundum  litteram  et  spiritualiter  ea  intelli- 


pulo  clericorum  ordo,  qui  per  hapc  tribum  significa- 
tnr.  Ipse  enim  constitutus  est  super  tabernaculum 
testimonii,  ipse  super  totam  Ecclesiam  obtinet  prin- 
cipatum,  ipse  ejus  vasa  et  ceeremonias,  ipsum  quo- 
que  tabernaculum,  et  cuncta  ejus  utensilia  portat, 
quoniam  totam   Ecclesiam,  ejusqoe  sacramenta  re- 
git,  ordinat  et  disponit.   Unde   non  immerito,  qno- 
niam  isti  totius  tabernaculi  sunt  minfstri  et  custodes, 
circa  ipsum  tabernaculum  proxima  sna  tentoria  fi- 
gunt.  Post  eos  autem  csetera  multitudo,  unusquis- 
que  secundnm  ordinem  sibi  dispositum  castrameta- 
tur.  Nemo  vero  prseter  illos  ad  tabernaculnm  deponen- 
dum,  vel  erigendum,  aut  aliqno  modo  disponendnm, 


gat,  secure  contra  Judseos  et  haereticos  et  disputare  ^  accedere  audebat,  quoniam  quicunque  extemorum 

et  pugnare  valebit.  Qui  vero  hoc   numero  aliquid      accesserat,  occidebatnr.  floc  antem  si  nostri  reges 

minus  habent,  in  tali  certamine  facile  superantur. 

Viginti  quoque  annos  habere,  est  divinse  legis  scien- 

tiam  dupiiciter  intelligere :  qui  vero  ea  quse  intelli- 

git  operatur,  etiam  supra  viginti  aliquid  habere  vi- 

detur.  Sed  quid  per  Moysen  et  Aaron,  qui  et  pugna- 

tores  numerant,  et  duodecim   super  eos  principes 

eligunt,  nisi  Ghristus  Dominns  noster  significatnr? 

Ipse  enim  et  legislator  est  sicut  Moyses,  et  sacerdos 

sicut  Aaron.  Ipse  qnoque  duodecim  suee  militise  prin- 


et  principes  intelligerent,    ecclesiastica  sibi  officia 
non  usurparent. 

CAPUT II. 
Ipse  quoque  castrorum  ordo,  tam  bene  dispositus, 
magnum  aliquid  significare  videtur.  In  medio  enim 
tabernaculum  figebatnr,  cui  proximi  per  gyrum  Le- 
vjtie  castrametabantur,  deinde  vero  ad  orientalem 
plagam  Judas  figebat  tentoria,  in  cnjns  exercitu  Is- 
sachar  et    Zabaldn  adnumerati,    per  tnrmas  suas 


465 


EXPOSITIO  IN  NUMEROS. 


466 


samper  prioii  egrediebantor;  ad  meridiem  autem  A 
ponebant  castra  filii  Ruben,  in  quibus  Simeon  et 
Gad  connumerati  sunt;  ad  occidentalem  vero  pla- 
gam  erant  castra  filiorom  Ephraim,  et  simnl  cum 
eis  Manasses  et  Benjamin.  At  vero  ad  aquilonem 
castrametati  sunt  Dan,  atque  juxta  Aser  et  Nephtha- 
lim,  et  isti  qnidem  semper  novissimi  proficisce- 
bantur.  Mento  igitur  de  Ecclesia  dicitur  :  «  Pul- 
chra  nt  lona,  electa  ut  sol,  terribilis  ut  castrorum 
acies  ordinata  [Cant.  vi,  9).  »  Nihil  in  ea  inordinate, 
indecenter,  temere,  et  incomposite  lieri  debet,  unus- 
quisque  in  suo  ordine  maneat,  priori  inferior  non  se 
praeferat. 

113  CAPUT  III. 
K  Locutusque  est  Dominus  ad  Mo^sen ,  dicens  : 
»  AppHca  tribiim   Levi,  et  fac   stare  in  conspectu 

>  Aaron  sacerdotis,  ut   ministrent  ei,   et  excobent ; 
»  et  observent  quidquid  ad  cultum  pertinet  multitu- 

>  dinis  coram  tabernaculo  testimonii,  et  costodiant 
»  vasa  tabemaculi,  servientes  in  ministerio  ejus. 
»  Dabisque  dono  Levitas  Aaron  et  filiis  cjus,  qui- 
»  bus  traditi  sunt  a  iiliis  Israel :  Aaron  autem  et  filios 
»  ejus  constitues  super  cultum  sacerdotii.  Externus 
»  qui  ad  ministrandum  accesserit  morietur.  »  Intel- 
ligite  haec,  Levitae,  aperite  oculos,  videte,  non  vos 
saperbia  inflet,  scitote  quia  ministri  estis  episcopo- 
ram  et  sacerdotum,  et  non  solum  ministri,  sed  dono 
dati  ad  serviendum,  ab  obediendum,  eoriimque  mo- 
nitiset  jnssionibos  obsequendum.  Si  enim  vos  aliter 
feceritis,  moriemini»  sicot  et  externus,  qui  ad  mi-  q 
nistrandum  accesserit,  morietur. 

«  Locotosque  est  Dominus  ad  Moysen,  dicens  : 
)»  Ego  tuli  Levitas  a  filiis  Israel  pro  omni  primoge- 
»  nito,  qui  aperit  vulvam  in  Israel,  eruntque  Le- 
»  vit8B  mei.  Meom  est  enim  omne  primogenitom, 
w  ex  quo  percussi  primogenitos  in  terra  ifigypti, 
»  saactificavi  mihi  quidquid  primum  nascitur  in 
•  Israel ;  ab  homine  usqoe  ad  pecus  mei  sunt :  ego 
»  Dominus.  »  In  primogenitis  enim  iEgyptiorum, 
qoos  Dominus  percussit,  primnm  et  originale  pec- 
catam  in  conctis  fidelibus  se  suo  sanguine,  et  aqun 
baptismatis  delere  significavit.  Pro  his  autem  omnia 
primogenita  fiiiorum  Israel  sibi  vindicavit,  quia, 
destrocto  originali  peccato,  fidem  (quse  Christiana.' 
religponis  prima  et  maxima  est,  et  ex  qua  anima  ^ 
qaffi  mortua  erat  vivificatur)  se  diligere,  sibique 
placere  ostendtt  :  sicut  enim  illo  peccato  moriuntur 
omnes,  ita  hac  virtote  vivificantur  omnes,  secun- 
dom  illad  :  «  Jostus  ex  fide  vivit  (Gal,  ui,  i\).  » 
Sed  qnia  non  omnes,  qui  fidem  habent,  Ecclesia; 
sacramentis  digni,  et  idonei  sont,  ideo  sola  Levitica 
tribus  ad  serviendom  in  tabernaculo  pro  primoge- 
nitis  a  Deo  eligitor,  ut  sicut  ha?c  tribus  una  erat  in 
genere,  ita  omnis  clericorum  ordo,  unus  idemque 
sit  ia  religione.  Hoc  enim  Apostolus  significans, 
episcoposj  et  presbyteros  et  diaconos  sine  crimine 
esse  jubet. 

Hinc  aotem  praecipit  Dominus  Moysi  ut  nomeret 
omires  masculos  de  tribu  Levi,  ab  uno  mense  et  so- 


pra,  numeret  et  omnes  primogenitos  mascolini  ge- 
neris  similiter  ab  uno  mense  et  supra  de  cseteris 
tribubus  nliorum  Israel.  Sed  quia  plores  fuerunt 
primogeniti  totius  Israel,  quam  soli  masculi  tribos 
Len,  omnes  eos  qui  superfuerunt  ex  tunc  et  postea 
pretio  quinque  siclorum  post  unum  raensem  redimi 
praecepit.  Siclus  viginti  obolos  habet.  Quid  est  au- 
tem,  qood  soli  masculi  numerantur,  nisi  quia  illi  in 
Dei  militia  computantur,  qui  neque  feminese  sint 
fragilitatis,  neque,  sicut  Eva,  facile  decipiuntor? 
Numerantur  ab  ono  mense  et  supra,  qua  ic  re  to- 
tam  hanc  militiam  ex  solis  fidelibus  constare  signi- 
ficatur.  Post  imum  etenim  mensem  omnes  primoge- 
niti  ad  templum  ferebantur,  et  Domino  a  parentibus 
offerebantur ;  quia  ergo  ante  unum  mensem  Deo  non 
dantur,  merito  ante  unum  mensem  in  Dei  exercitn 
non  computantur.  Numerantur  ergo  per  unum  men- 
sem,  id  est  postquam  Ecclesise  conjuncti  et  Deo 
redditi  snnt,  et  jam  per  fidem  ei  adhserent.  Unde 
etiam  post  unum  mensem  redimuntur,  quia  ante 
unum  mensem  nuUius  pretii  sunt,  si  quidem  neque 
ad  templum  allati,  nec  in  templo  Deo  oblati,  nec 
Ecclesise  sociati  sunt.  Redimuntur  autem  primoge- 
niti  quinque  siclis  argenti,  per  quos  isti  quinque  li- 
bri  Moysi  significantur.  Qui  bene  argentei  esse  di- 
cuntur,  quoniam  puri  sunt  et  veraces,  nuUaque  fal- 
sitate  corrupti,  secundum  illud  :  «  Eloquia  Domini, 
eloquia  casta,  argentum  igne  examinatum  (Psal. 
XI,  7).  >  Hi  autem  sicli  ad  mensuram  sanctuarii  a 
sacerdotibus  suscipiuntur,  si  dupliciter,  id  est  ad 
litteram  et  spiritualiter,  intelligantur.  Inde  enim  et 
viginti  obolos  habere  dicuntur,  quoniam  in  hoc  nu- 
mero  legis  verba  duplicantor  ;  decem  enim  sunt 
quse,  si  dupliciter  intelligantur,  omnem  divinse  legis 
in  se  continent  plenitudinem ;  si  vero  duplicata  non 
fuerint,  tales  sicli  non  erunt  ad  mensuram  sanctua- 
rii.  Qui  autem  redimuntur,  non  se  continuo  a  servi- 
tio  tabernaculi  liberos  esse  putent,  liberi  quidem  ab 
altaris  officio,  non  tamen  liberi  sunt  a  servitio ;  in 
eo  enim  quod  qoinque  siclos  dederunt,  horum  quin- 
qne  librorum  fidem,  scientiam  et  doctrinam  se  reci- 
pere,  tenere  et  observare  promiserunt.  Redimamus 
ergo  primogenita  nostra,  redimamus  fidem  nostram. 
indiget  enim  redemptione,  qiiia  sine  operibns  mor- 
tua  est;  demus  pro  ea  quinque  siclos,  reddamus 
Domino  hos  qoinque  libros ;  reddamus,  inquam, 
non  solum  legendo,  verum  etiam  et  credendo  et 
agendo,  quoque  doctrinam  et  fidem  tenendo. 

CAPUT  IV. 
Sequitur  autem  de  en  quod  prseceperat  Dominus 
Moysi,  ut  numeraret  filios  Levi,  eos  scilicet  qui 
erant  a  triginta  annis  et  supra,  usque  ad  annum 
quinqoagesimum,  et  constitoeret  onicuique  cujus 
serviiii  in  templo  esse  deberet.  Prsecepit  ergo  ut  fi- 
lii  Caath  portarent  arcam  testimonii,  et  mensam 
propositionis  in  qoa  semper  panes  erant,  etfsimul 
cum  ea  thuribula,  mortariola.  cyathos,  et'crateres 
ferrent  et  candelabrum  cum  Iiicernis  ,  forcipibus, 
emunctoriis,  et  cunctis  vasis  olei,  quse  ad  concin 


467 


S.  BRUNONIS  EPISCOPl  SIGNIENSIS. 


468 


naadas  194  lucernas  necessaria  sunl,  siunliler  au-  A      *  Vir,  sivc  inulier,  cam  transgressi  fuerint  niau- 


tem  et  altare  aureum,  nec  non  et  aliud  altare  cum 
omnibus  vasis  suis  ;  et  ista  qaidem  sunt  onera  filio- 
ram  Caath.  Filii  vero  Gerson  portabant  omnes  cor- 
tinas  tabernaculi  et  atrii  tabernaculi,  et  tectum,  et 
tentorium  et  funiculos.  At  vero  filii  Merari  tabulas, 
et  vectes,  et  columnas  et  bases  ferebant.  Haec  au- 
tem  omnia  tiebant  juxta  prseceplam,  et  dispositio- 
nem  Aaron  et  filiorum  ejus;  ipsi  enim  tabernacu- 
lum  erigebant,  ipsi,  quando  castra  movenda  erant, 
tabernaculum  et  sancta  sanctorum  ingredientes , 
ipsnmque  tabernaculum  dcponentes,  arcam,  et  men- 
sam,  etcandelabrum,  capteraque  onerafilioramCaath 
pallio  hyacinthino  involventes,  eos  sic  invohita  por- 


»  datum  Domini,  atqae  deliquerint,  confitebuntur 
»  peccatum  suum,  et  reddent  ipsum  caput,  quintam- 
»  que  partem  desuper  ei  in  quem  peccaverint.  Sio 
»  autem  non  fuerit  qui  recipiat,  dabitur  Oomino, 
9  et  erit  sacerdotis,  ezcepto  ariete  qui  offertur  pro 
»  expiatione,  ut  sit  placabilis  hostia.  »  IIoc  autem 
capitulo  manifeste  ostenditur,  qnoniam  illi  quialie- 
na  rapiunt,  nisi  ea  in  integrum  rcstituant,  et  de  in- 
juria  satisfaciant,  quod  eorum  confessio  sit  inutilis 
et  poenitentia  infructuosa.  Quintus  enim  in  sensibus 
tactus  est,  per  quem  furta  et  rapinse  fiunt.  Hanc 
ergo  quintam  partem  raptores  reddunt,  qaando  se 
uon  ulterius  fraudulenter  alienatangere  promittunt. 


tare  jubebant.  Qaia  in  re  manifestum  est  quoniam  |^  Bene  autem,  si  non  fuerit  qui  recipiat  haec,  Domino 


ad  ppiscopos  contemplationi  vacare,  et  majora  Ec- 
clesise  sacramenta  tractare  et  agere  pertinet ;  ita 
Levit»  cffiterique  ordines  minores  in  exterioribus 
officiis  fideliter  laborare,  desudare  debent,  ut  nenio 
inutilis,  nemo  otiosus  inveniatur,  sed  majorum  jus- 
sionem,  et  dispositionem  confestim  minorum  obe- 
dientia  consequatur.  Quid  autem  arca  Testamenli, 
quid  mensa  et  candelabrum,  quid  cortinae  et  tabulffi, 
quid  columnae  caeteraque  significent ,  diligentis- 
sime  in  Exodo  exposuimus.  Quod  autem  haec  omnia 
pallio  liyacinthino  exterius  involuta  feruntur,  hoc 
signiticare  puto  quod  omnis  fidelis  anima,  sive  in 
prosperis,  sive  in  adversis,  sanctam  ,  ccelicam  et 
angelicam  vitam  et  agere  et  ostendere  debeat.  Tali 


B 


dantur,  quoniam  ipsius  sunt  omnia,  et  ei  cuncta 
jure  debentur;  ipse  enim  poenitentis  affectum  re- 
cipit,  ipse  nulli  pcenitenti ,  et  satisfacere  volenti 
indulgentiae  januam  claudit.  Sunt  autem  haec  sa- 
cerdotis,  quia  ad  ipsum  pertinet,  et  poenitentes 
suscipere  et  suis  intercessionibus  peccata  delere. 
Quid  per  arietem  qui  offertur  pro  expiatione,  signi- 
ficatur,  nisi  quia  omnis  qui  sic  peccat,  post  satisfa- 
ctionem  innocenter  vivere  debet,  ut  jam  non  lupus 
sit  rapiens,  sed  aries  ,  nalli  nocendo?  aiiter  nec 
hostia  placabilis,  ncc  poenitentia  erit  fructuosa. 

»  Si  spiritus  zelotypise  concitaverit  virum  contra 
»  nxorem  suam,  quae  polluta  est,  vei  falsa  suspi- 
»  cione  appetitur,  adducet    eam   ad  sacerdotem  et 


enim  -pallio  involutus   erat  ille  qui,  in  terris  adhuc  G  »  offeret  oblationem  pro  illa,  decimam  parten:  sati 


positus,  dicebat  :  «  Nostra  autem  conversatio  in 
coelis  est  (Philip.  ui,  '20);  *  hyacinthus  enim  coeli 
colorem  imitatur.  Sed  quare  isti  a  trigesimo  usque 
ad  quinquagesimum  annum  numerantur,  nisi  quia 
Ecclesiae  ministros  aetate  et  sapientia  fortes  et  pru- 
dentes  esse  oportet?  Maxime  enim  hisce  annis  viget 
sptas,  atpote  juventas,  quae  aliarum  aetatum  pra>ci- 
pua  est;  vigintienim  annisunta  trigesimo  ad  quin- 
quagesimum,  quo  numero  quid  significetur,  satis 
jam  diximus.  Et  trigesimo  quidein  anno  Salvator 
noster  baptizatus  est,  doctrina  et  opere  sute  maje- 
statis  potentiam  ostendere  coepit. 

CAPUT  V. 


»  farinae  hordeaceee.  Non  fundet  super  eam  oleum, 
»  nec  imponet  thus,  quia  sacrificium  zelotypiae  est, 
»  et  oblatio  investigans  adulterium.  »  Vir  enim  iste 
zelotypus  Christus  Jesus  intelligi  potest,  cujus  uxor 
non  solum  Ecclesia,  verum  etiam  unaquaeque  anima 
intelligitur.  Dicitur  enim  zelotypus,  id  est  suspicio- 
8US,  non  secundum  se,  qui  omnia  novit,  sed  secun- 
dum  nos  qui  ejus  membra  sumus ;  taliter  enim  sc 
esarire,  et  sitire,  et  nudum,  et  infirmum  esse  dicit, 
non  utiqoe,  quod  ejus  ornnipotens  natura  hornni 
aliquid  patiatur.  Sic  ergo  in  nobis  zelotypus  e?t, 
sicut  esuriens,  et  sitiens,  nudas,  et  infirmus.  Spi- 
ritu  ergo  zelotypiae  ipse   Jesus   incitatur   in  nobis, 


«  Locutusque  est  Oominus  ad   Moysen ,    dicens  :  -^  quando  nos  pro  ejus  amore  contra  aliquem  incita- 


»  Praecipe  filiis  Israel,  ut  ejiciant  dc  castris  omnem 
»  leprosum,  et  qui  semine  fluit,  pollutusque  est  su- 
n  per  mortuo,  tam  masculos  quam  feminas  ejicite 
»  de  castris,  ne  contaminent  ea,  cum  babitaverint 
9  vobiscum.  »  Leprosa  e^t  enim  omnis  anima  infi- 
delis,  et  criminosa,  praecipue  autem  Simoniaca  et 
haeretica  pravitate  infecta.  Semine  autem  fiaere,  est 
errorem  in  populo  seminare.  Pollutus  vero  super 
mortuo  dicitur  qui  mortui  hominis  cadaver  tetigit, 
per  quem  nemo  melius  quam  corporis  et  animae 
homicida  intelligi  potest.  Tales  enim  de  Ecclesia  eji- 
ciantur,  ne  sua  cohabitationo  eam  polluant  :  «  Qui 
tetigerit  picem,  inquinabitur  ab  ea  (Eccli,  xiii,  1);  » 
eiiif  Corrumpan*  bonos  morescolloqaiaprava  (/  Cor, 
XV,  35).  )» 


mur,  quem  in  fidc  catholica  s.ispiciosum  habemus. 
Talem  enim  ducere  debemas  ad  sacerdote m,  id  est 
ad  concilinm  episcoporum  et  sacerdotum.  etofferre 
oblationem  pro  illo ;  quam  oblationem;  decimani 
parlem  satifarinae  hordeaceae.  Oecem  enim  suntver- 
ba  legis,  quorum  quidem  decimam  partem,  hanc  fa- 
rinam  195  e^se  puto  ;  satum  ergo  farinae,  totum 
librum  legis,  unumquodque  vero  mandatorum,  deci- 
mam  partem  sati  intelligimus.  Ut,  v.  g.,  «  non  raoe- 
chaberis  (Exod.  xx,  14);  »  hoc  ergo  mandatum  hic 
offertur,  hoc  in  concilio  recitatur.  hoc  adversuiu 
mulierem  adducitur,  quae  de  adulterio  accusatur. 
Uode  et  bene  talis  farina  hordeacea  dicitur,  quia 
mestis  faucibus  cordis  ab  utraque  parte  suscipitur. 
Quis  est  enim  qui  de  hapresibus  libenter  vel  tractet, 


EXPOSmO  IN  NUMEROS. 


470 


ctare  audiat?  Super  hanc  auteni  farinain  A 
)leum  funditur,  neque  thus  imponitur,  qno- 
ili  accusationi  nemo  roisericordiam,  nemo 
is  assensum  prrebere  debet;  debet  autem 
is  horribilis  et  fetida  apparere.  Hoc  autem 
.  ilii  qui  adulando  haereticos  angunt,  et 
um  verbis  quasi  suavis  aliqno  odore  dele- 

• 

?eret  ergo  eam  sacerdos,  et  statuet  coram 
no,  assumetque  aquam  sanctam  in  vase 
,  et  pauxillum  terra;  de  pavimento  tabema- 
aittet  in  eam  (284).  »  Quid  enim  per  aqnam 
),  nisi  sanctarum  Scriptnrarum  exempla? 
ero  per  vas  fictile,  nisi  humannm  corpus  in- 
us  ?  Unde  Apostolus  tali  aqua  plenus  dicebat : 
nus  thesaurum  istum  in  vasis  fictilibus  (71  b 
7).  »  Pauxillum  vero  terrfie,  corpus  Christi 
de  pavimento  tabernaculi,  id  est  de  carne 
suscipitur,  in  qua  quasi  in  tabernaculo  ad 
habitavit.  Offert  ergo  sacerdos,  id  est  aliquis 
us  et  sapiens,  et  statuit  coram  Domino  fu- 
im  farinam,  id  est  zelotypise  oblationem, 
;usationem,  quoniam  omnia  de  quibus  mu- 
;usatur  in  consilio  manifestat.  Deinde  vero 
aquam  sanctam  in  vase  tictili,  qnoniam 
idei  catholicse  documenta  colligit  in  sacrario 
i  sui.  Quibus  pauxillum  terrae  de  pavimento 
cuii  admiscet,  per  quam  de  Virgine  Christi 
bionera  intelligimus.  liis  autem  ita  compo- 
ecitat  sacerdos  et  mulieris  accusationem, 
hoc  symbolum  catholicae  fidei ;  et  hoc  est  ^ 
t: 

aque  steterit  UiUlier  coram  Domino,  dis- 
riat  sacerdos  caput  ejus,  et  ponat  saper  ma- 
lius  sacrificiom  recordationis  et  oblationem 
piflB.  »  Stat  enim  mnlier  coram  Domino, 
a  ille  qui  accusatar  consistit  in  prsesentia 
tum.  Gaput  vero  illi  discooperitur,  quando 
mente  babeat,  et  quam  fidem  teneat  sacer- 
terrogationibas  maoifestatur.  Tunc  vero  sa- 
n  recordationis,  id  est  fides  catholica  et 
zelotypiffi,  id  est  accusatio  crimini.^t  ponun- 
er  manus  ejus,  id  est  palam  et  manifeste 
antur ;  deinde  vcro  sequitur  excommuni- 
it  si  ali^er  credit,  vel  pro  aliis  alia  fingit,  q 
i  sequuntur  maledictionibus  subjiciatur.  Et 
qnod  sequitur: 

:  autem  tenebit  aquas  amarissimas,  in  quibus 
xsecratione  malcdicta  congessit,  a<Jjarabitque 
et  dicet  quse  sequuntur.  »  Ipse,  inquit,  id 
rdos  (qui  et  mulieris  accusationem,  et  tidei 
im  in  concilio  recitavit),  tenebit  aquas  ama- 
(,  per  quas  libelium  examinationis  intelli- 
qui  totus  maledictionibas,  et  anath^mate 
)  est.  Dabitque  has  aquas  bibere  mulieri, 
1  totam  hanc  nialedictionem,  ea  audienteet 
inte,  leget  :  qua  recitata,  respondebit  malier« 

Vulgata   habet :  offert  igitur  eam  sacerdos  etc. 


itj  (^st^.iriima,  qua*  de  tido  accusOur  :  Amen^  amen^ 
id  est  fiat  quod  dicitis,  si  ego  aliam  quam  vos  to- 
netis  fidem  teneo.  Prius  tamen  sacerdos  tollet  pu- 
gillum  de  eo  quod  oflfertur,  et  incendet  super  altare. 
Quod  enim  hoc  sacrificium  fidei  symbolom  significet, 
jam  superius  diximus.  De  quo  quidem  pugillo  tol- 
iimus,  quando  partem  aliquam,  et  illam  prsecipue  de 
qua  anima  accusabatur,  a  toto  separamns.  Hanc  au- 
tem  super  cordis  accusati  hominis  altare  incendimus, 
postquam  hanc  fidei  partem  ei  et  tenere,  et  credero, 
et  diligere  rationibus  suademus.  Deinde  vero  tollat 
sacerdos  de  manu  ejus  sacrificium  zelotypia»,  et 
elevabit  illud  coram  Domino,  imponetque  super 
aitare.  Sacrificium  enim  zelotypiae,  decimam  partem 
sati  farinfiB  diximus  soperius,  quando  decimum  qui- 
dem  legis  mandatum  exposuimus,  iliud  scilicet  qno 
dicitur:  «  Non  mcechaberis  (Exod,  xx,  14).»  Do- 
cimum  autem,  non  secundum  ordincm,  sed  secnn- 
dum  numerum  dicimus.  Hoc  autem  tollit  sacerdos 
de  manu  ejus,  quando  eam  non  moechatam  fuisse 
ostendit.  Elevat  autem  coram  Domino,  et  ponit  su- 
per  altare,  et  hoc  omnes  qui  praesto  snnt  auribus 
andire,  et  cordi  intelligere  et  credere  facit.  Quod 
autem  post  aquarum  bibitionem,  mulieris  venter,  si 
rea  fnerit,  turaescit,  femurque  putrescit,  hoc  signi- 
ficare  pato,  quod  postquam  hflereticus  excommuni- 
catus  et  damnatus  est,  omnis  ejus  doctrina,  et  prw- 
dicatio  gignendi  et  pariendi  vires  amittit,  om- 
nibusque  inntilis,  ventosa  et  fetida  esse  videtur. 
Sicut  enim  ventreet  femore  mulieres,  ita  doctrina  et 
praedicatione  adulterinos  suos  hseretici  gignunt  et 
pariunt. 

CAPUT  VI. 

c  Locutnsque  est  Dominas  ad  Moysen,  dicens : 
»  Loquere.  ad  filios  Israel,  et  dices  ad  eos  :  Vir  sive 
»  mnlier  cum  fecerint  votum,  ut  sanctificentur,  et 
»  se  voluerint  Domino  consecrare,  a  vino  et  ab 
»  omni  quod  inebriare  potest,  abstinebunt ;  acetum 
»  ex  vino,  et  ex  qualibet  alia  potione,  et  quidquid 
»  de  uva  exprimitur,  non  bibent,  uvas  recentes,  ot 
»  siccas  non  comodont  cnnctis  diebus.  quibus  ox 
» voto  Domino  190  consecrantur,  quidquid  ox 
»  vinea  esse  potesl,  ab  uva  passa  usque  ad  acimnm 
»  non  comedont.  «  Hoc  enim  votum,  priusquam 
sanctificentur  et  baptizentnr,  omnes  Christiani  f.i- 
ciunt,  quoniam  ad  fidem  venientes,  diabolo  etomni- 
bus  operibus,  ejus  omnibusque  pompis  ejusabrenun- 
tiant.  Qnid  est  enim  aliud  vinum,  el  omne  quod 
iuebriare  potest,  non  bihere,  nisi  a  vitiis  et  peccatis 
abstinere,  quibus  anima  inebriata  sensum  et  ratio- 
nem,  omnemqoe  virtutem  et  fortitudinem  amittit? 
Unde  bene  non  solum  vinum,  verum  etiam  et  uvas, 
quidquid  ex  vinea,  usque  ad  acimum  esse  potest, 
abjicere  praecepit,  ut  non  solnm  agendo,  verum 
etiam  neque  cogitando  peccemiis. 

c  Omni  tempore  consecrationis  suse  novacuia  non 
»  transibit  saper  caput  ejus,   usque  ad  complotum 


471 


S.  BRUNONIS  EPISCOPl  SIGNIENSIS. 


47 


>  diem  quo  Uomino  coosecratur.  Sanctus  erit  cre-  A  p  duos  pullos  columbffi  sacerdoti  in   introitu  taber- 


K  j 


»  scente  caesarie  capitis  ejus.  >  Capnt  etenim  animsei 
mentem  dicimus.  cujus  quidem  capilli  sanctffi  cogi- 
tationes  intelliguntur.  Hic  autem  Nazaraeus  semper 
ornatus,  et  nunquam  privatus  esse  debet.  Qui  enim 
semper  bene  cogitat,  non  facile  peccat ;  malse  enim 
cogitationes  sunt  causa  peccandi,  secnndum  illud : 
«  Ex  corde  enim  j  exeant  cogitationes  malee,  adulte- 
ria,  furta,  homicidia  {Matth.  zni,  49).  »  Crescant 
ergo  mentis  capilli,  crescant  bona^  cogitationes, 
quibus  Nazaraeus  semper  ornetur  et  tueatur.  Se- 
qnitur : 

c  Omni  tempore  consecrationis  snae  super  mor- 
»  tuum  non  ingredietur,  nec  super  patris  quidem,  et 
»  matris,  sororisque  funere  contaminabitur.  »  Su- 


«  nacnli  testimonii  ;facietque  sacerdos  unam  pro  ^ 
*  peccato  et  alterum  iu  holocaustum,  et  depreea-  ^ 
>  bitur  pro  eo,  quia  peccavit  super  mortuo ;  sancti-  ^ 
»  ticabltque  caput  ejus  in  die  illo,  et  consecrabit  Do-  ^ 
»  mino  dies  separationis  illius,  offerens  agnum  an- 1  * 
»  nicnlnm  pro  peccato ;  ita  tamen,  ut  dies  priores 
»  irriti  fiant,  qaoniam  polluta  '  est  sanctiflcatio 
»  ejns..  »  Qaamvis  enim  dies  jndicil  octaya  dica- 
tur  (unde  et  quidem  psalmi  pro  octava  intitulan- !  ^ 
tur)  tamen  omnis  dies  octava  esse  potest,  quia  hujus 
?itae  hebdomada  finita,  anima  a  corpore  separatar. 
Hac  autem  die  ille  Nazarseus  (qoi,  quamvis  pecca?e- 
rit,  digna  tamen  poenitentia  peccata  sua  delevit) 
offert  Jesu  sacerdoti  magno  duos  turtures,  vel  duos 


per  mortaum  enim  ingredi,  estmortale  et  criminale      puUos  columbae,  id  est  corporis  et  animee  castitatem 

peccatum  committere.  Patris  autem  et  matris,  fra- 

tris  et  sororis  funere  contaminatur  quicanque  mala 

parentum  ezempla  imitatur.  Hac  autem  figura,  om- 

nia  membra»  quse  nos  scandalizant,  a  corpore  nostro 

separare  jubemur.    Hinc  aatem  et  Dominus  patris 

funere  cuidam  se  contaminare  vol^ti  ait :  «  Dimitte 

mortuos  sepelire  raortuos  suos,  tu  autem  vade,  et 

prsedica  regnum   Dei  (Matth,   vni,  22).   »  Mortem 

ergo  fugiamus,  et  vitam  sequamur :   «  Ego,   inquit 

Dominus,  sum  via,  veritas,  et  vita  [Joan,  xiv,  6).  » 

Seqnitur: 

c  Sin  autem  mortuus  fuerit  subito  qoispiam   co- 
•  ram  eo,  polloetur  caput  consecrationis  ejus,  ra- 


et  innocentiam.  Hoc  autem  in  introitu  taberoacoli 
testimonii,  id  est  in  ingressu  regni  coelestis.  Faciet 
quoque  sacerdos  alterom  pro  peccato,  et  alterom  in 
holocaustum,  quoniam  per  hanc  et  peccata  ei  dimit- 
tet,  et  Deo  Patri  reconciiiabit,  et  deprecabitur  pro 
eo.  Semper  enim,  ut  Apostolus  ait,  pro  nobis  apud 
Patrem  interpellat  (Aom.  vin,  34).  Et  tunc  quidem 
reconciliabit  eam,  et  sanctificabit  et  consecrabit 
Domino,  offerens  agnum  annicolum,  qnia  enim  post 
peccatom  humiliter  poenitens,  quasi  agnus  iunocen- 
ter  vixit,  agni  innocentia  a  peccato  solvi  promernit, 
yivat  ergo  ut  agnus,  vivat  ut  humiiis,  et  innocens, 
qui  suam  pcenitentiam  vult  sibi   esse  froctuosam. 


»  detque  caput  soum  in  die  purgationis  sos  :  in  die  C  Quod  autem  ait :  «  Ita  tamen   dies  priores  irriti 


»  septimo  radet  illud.  >  Tunc  enim  sobito  quispiam 
morietur  coram  eo,  qoando  suggerente  diabolo  pec- 
catum  aliquod  agit,  quo  anixa  moriatur,  quffi  coram 
eo  et  in  eo  est.  Et  tunc  quidem  caput  consecrationis 
ejus  polluitur,  quando  ejus  mens,  ejusque  sancta 
conversatio  abominabilis  et  sordida  efficitur.  Qood 
radet  illico,  ot  in  ipsa  capillorom  tonsione  insinoe^ 
quo  dolore  et  qua  poeoitentia  interius  constringatur. 
Neque  enim  decet  ut  exteriort  capillatione  polcher 
appareat,  qoi  mentem  interios  peccando  decalvavit ; 
neque  erubescat  poenitere,  qoi  non  erubuit  peccare. 
In  hoc  enim,  qui  caput  radit,  crimen  se  egisse 
ostendit,  quoniam  aliter  Nazareeo  caput  radere  non 
licebat.  Quid  ergo  aliud  est  caput  radere  quam  per 


fiant, »  illod  esse  videtur,  quod  per  Ezechielem 
Dominus  ait :  «  Si  autem  averterit  se  justus  a  ju- 
stitia  sua,  et  fecerit  iniquitatem,  omnes  justitise 
ejos  quas  fecerat,  non  recordabnntur  {Ezeeh.  xviii, 
24).  »  Si  ergo  peccaverit  justus  et  pcenitentiam 
egerit,  salvabitur  qoidem,  non  qoia  justus  fuit, 
sed  qoia  poenitentiam  egit,  unde  et  priores  jnstitiae 
dies  non  immerito  periisse  videntur,  Ea  yero  qoffi 
ivy  sequnntur  de  illo  Nazareo  intelligantur,  qui 
omni  tempore  vitee  soffi  sioe  crimine  vixit,  et  nsqoe 
iu  finem  in  bonis  operibus  perseveravit.  Talis  enim 
Apostolus  existit,  qui  ait:  «  Nihil  mihi  conscius 
sum  (1  Cor.  iv,  4). »  Tales  et  episcopos,  et  sacerdo- 
tes  eligi  prsecipit.  Sequitur  : 


poenitentiam  peccatum  ostendere  ?  Ille  aotem  raditur         «  Ista  est  lex   consecrationis,  cum  dies  quos  ex 


illico,  et  in  eadem  die,  qoi  statim  poenitentia  doctas 
non  tardat  converti  ad  Dominum,  neque  differt  de 
die  in  diem.  Raditnr  autem  rnrsos  et  die  septima, 
ut  quemadmodum  coepit,  sic  usqne  in  finem  in  poe- 
nitentia  perseveret.  «  Qui  enim  perseveraverit  usque 
in  finem,  hic  salvus  erit  {Matth,  xxiv,  43).  »  Unde 
et  David  :  «  Et  peccatam  meom  contra  me  est  sem- 
per  {Psal.  l,  4).  »  Septima  enim  dies  ultima  est. 
Prima  ergo  die,  et  septima  raditur  qoi,  ex  quo  pec- 
cat,  pcenitere  non  cessat.  Semper  ergo  rasus,  sem- 
per  pcenitens  et  dolens  appareat,  qni  crimen  com- 
mittit,  neque  se  Nazareeum  etjustum  fingat  quipec- 
cando  justitiam  amisit. 

f  In  octavo   antem   die   offeret  ''dnos  turtures  et 


»  voto  decreverat  complebuntur,  adducit  enm  ad 
»  ostium  tabernaculi  foederis,  et  offert  oblationem 
»  ejus  Domino,  agnum  anniculum  immaculatum  in 
»  holocaustum  et  ovem  anniculam  immaculatam 
I»  pro  peccato,  et  arietem  immaculatum,  hostiam 
»  pacificam.  »  Nostrorum  autem  Nazaraeorum  vota 
non  ad  tempus  fiunt,  sed  simul  cnm  vita  complen- 
tur.  Cum  enim  sancti  ex  hac  vita  transeunt,  tuncet 
coelestis  palatii  januas  ingrediuntur,  tunc  sacerdos 
magnus  Jesus  Christas  offert  oblationes  eomm  Do- 
mino,  quoniam  sanctam  vitam  et  bonaru  illonim 
conversationem  commendat,  eos  Patri  reconciliat. 
Per  agnnm  antem,  et  ovem,  et  arietem,  in  qnibus 
totnm  genos  oviom  continetor,  perfectam  inooeen- 


473 


EXPOSITIO  IN  NUMEROS. 


474 


tUin»  hQinilitateiii  et  simplicitatem  intelligimus.  Me-  A  pectore  evangelica  prsdicatio,   iides  nostra  omnis- 


rito  igitar  cum  his  offertar  qui  in  his  vixit,  et  ab 
hia  virtntibus  non  recessit.  Quoniam  aatem  tali  sa- 
crificio  delectatur  et  pacilicatur  Deus,  et  peccata 
dimittit,  ideo  recte  holocaustum,  et  pro  peccato,  et 
hoatia  pacifica  dicitur.  Ganistrum  ergo  panum  azy- 
morom,  qui  conspersi  sunt  oleo,  et  lagana  absque 
farmentoy  uncta  oleo,  ac  libamina  singulorum  olfe- 
ret  sacerdos  coram  Domino,  et  faciet  tam  pro  pec- 
cato,  qaam  in  hoiocaastum.  Arietem  vero  immola- 
bit  hostiam  pacificam,  offerens  simul  canistrum  azy- 
morum,  ac  libamina,  qoffi  ex  more  debcntur.  In  his 
enim  omnibus  quee  azjma  sunt  et  sine  fermento, 
sinetay  et  sincera  et  incorrupta  vita  Nazanei  desi- 
gnatur,  qui  vixit  non  in  fermento  malitise  et  nequi- 
tiflB  (I  Car.  V,  8),  sed  in  azymis  sinceriutis  et  veri- 
tatis,  cojusomniaopera,  quia  nunquam  misericordia 
et  pietate  caruerant,  merito  ha5c  non  solum  azyma, 
led  et  oleo  uncta  referuntar.  Hflec  ergo  offert  Gbri- 
•tas  saeerdos  magnus  pro  Nazarseo,  quia  in  talibus 
illam  commendans,  Dominum  ei  per  omnia  placa- 
bilem  reddit.  Ipse  enim  dixit  :  «  Qui  me  confessus 
ftierit  coram  hominibus,  confitebor  et  ego  enm  co- 
ram  Patre  meo  {Matih.  x,  32).  »  Sive  ergo  arietem, 
siT6  azymam  aliquis  pro  nobis  offerat,  innocentis  et 
sineer»  vite  nostrse  commendatio  inteiligatnr.  Se- 
qnitar  : 

«c  Tunc  radetur  Nazarffius  ante  ostium  tabemaculi 
»  fcaderis  cesarie  consecrationis  suse,  tolletque  ca- 


B 


que  nostra  bona  operatio  procedit.  Omnia  ergo  il- 
lius  sunt.  Et  quanquam  omnibus  bene  agere  iicet, 
evangelizare  tamen  non  omnibus  licet,  ideo  de  pe- 
ctusculo  dicitur,  quod  separari  jussum  est.  Quid  est 
autem  quod  sequitur  :  Post  bsec  Nazarsus  potest 
bibere  vinum?  Si  quidem  per  vinum  vitia  et  peccata 
superius  significavimus ;  aliud  ergo  est  boc  vinum. 
illud  videlicet  quo  anima  inebriata  omnium  serum- 
narum  omniumque  quas  liic  passa  est  tribulatio- 
num  obliviscitur.  De  quo  Psalmista  :  «  Inebriabun- 
tur  ab  ubertate  domus  tnse,  et  torrente  volnptatis 
tuffi  potabis  eos  {PsaL  xxxv,  9).  »  Hsec  autem  de 
Nazarseo  dicta  sint. 

CAPUT  VII. 

Sequitur  autem  de  duodecim  principibus  qni  sez 
piaustra  et  duodecim  boves  Domino  obtuierunt, 
qaibus  tabernaculam  et  cuncta  ejus  onera  portaren- 
tur.  Qnse  quidem  valde  necessaria  erant,  et  Levitffi 
ejus  tabernaculi  onera  cunctamque  supellectiiem  dif- 
ficile  ferre  poterant.  In  his  allegoriam  quffirere  non 
videtur  necessarinm.  Ibi  allegoria  necessario  que- 
renda  est,  nbi  littera  aliquid  jubet,  vel  quod  inutile 
sit,  vel  quod  omnino  careat  ratione. 

u  Oixitqne  Dominus  ad  Moysen  :  Singuli  duces 
>  per  singulos  dies  offerant  munera  in  dedicatio- 
»  nem  altaris.  Primo  die  obtulit  oblationem  suam 
»  Nahason  fiiius  Aminadab  de  tribu  Juda,  fecerunt- 
»  que  in    ea   acetabalum    199  argenteum  pondo 


»  pillos  ejus  sacerdos,  et  ponet  super  ignem,  qui  est  G  »  centum  viginta  siclorum ;  phiala  argentea  habens 


•  sappositus  sacrificio  pacificorum,  et  azymum  co- 
»  ctam  arietis,  tortamque  absque  fermento,  uvam 
»  de  canistro,  et  iaganum  azymorum  unum,  et  tra- 
T»  det  in  manibns  Nazara^i,  priusquam  rasum  fuerit 
»  eapat  ejns,  susceptaqae  rursum  ab  eo,  elevabit 
»  conun  Domino,  et  sacriOcata  sacerdoti  erunt,  sic- 

•  nt  pectasculum,  qaod  separari  jussum  est.  >  Quo- 
modo  voto  completo  Nazarieos  raditur,  non  doloris 
vel  pcenitentiae,  ut  supra,  indicium  et  ostentatio  est, 
sed  at  ejns  capilli  in  pacificorum  sacrificio  ponan- 
tar,  qaatenns  non  solum  operibus,  verum  et  cogita- 
Uonibas  Deam  placet.  Diximus  enim  per  capillos 
bonas  cogitationes  significari,  qua^  nimirnm  totius 
sacriflcii  snnt  condimentum,  quoniam  ad  cor  respi- 


»  septuaginta  siclos,  juxta  pondus  sanctnarii,  utrum- 
>  que  plenum  simila  conspersa  oleo  in  sacrificium ; 
»  mortariolnm  ex  decem  siclis  aureis,  plenum  in- 
»  censo  :  l>ovem  de  armento,  et  arietem  in  holo- 
»  caustum,  hircumque  pro  peccato,  et  in  sacrificium 
»  pacificorum  boves  duos,  arietes  quinque,  hircos 
»  quinque,  agnos  annicnlo^  quinque.  Hsc  est  obla- 
»  tio  Nahason  filii  Aminadab.  »  Unusquisqae  fideiis 
tabemaculum  dici  potest,  secundum  quod  Apostolus 
ait :  «  Templum  enim  Dei  sanctum  est,  quod  estis 
vos  (I  Cor,  111,"  17),  »  et  altare,  quod  in  eo  fit  sacri- 
ficium  Deo  acceptabile.  Hoc  autem  altare  tunc  de- 
dicatur,  quando  homo  ad  fidem  convertitor^  et  per 
baptismom   Domino  consecratur.  Ad  cujus  dedica- 


,    ^  — X--     rw        • 

cit  Dens.  Qnod  vero  sacerdos  tollit  armum  arietis,      tionem  Ecclesise  duces,  episcopi  videlicet  et  sacer- 

dotes,  munera  offerant,  quoniam  legis  prsecepta. 
fidei  documenta,  sanctornm  exempla,  et  vivendi 
regulam  eum  instrnunt  qui  noviter  conversus  [in 
Ghristi  militia  incipit.  Quid  enim  per  acetabnlum, 
et  mortariolnm,  quee  ex  solis  denis  nameris  confi- 
ciuntar,  nisi  hunc  librum  legis  intelligimus,  qni  ex 
decem  prsceptis  constituitur  ?  Gomputa  singulorum 
numerum,  et  denarium  numerum  ubique  invenies. 
Qu»  quidem  bene  simila  oleo  conspersa  et  incensa 
esse  dicuntur,  quoniam  liber  iste,  et  ea  doctrina 
qu8B  oleo  sancti  Spiritos,  et  misericordiee  et  pietatis 
unctione  abundat,  et  odore  suavissimae  intelligentiip 
plenus  est.  Et  quoniam  totus  sapientin  et  scientia» 
luce  praefulget»   non   immerito  aurea   et  argentea 


et  tortam  et  iaganum,  et  tradit  in  manibus  Nazaraei ; 
sasceptaque  rursu9  ab  eo  elevat  coram  Domino,  hoc 
significare  videtur  quia  quidquid  boni  babemus,  a 
Ghristo  accepimus,  per  quem  et  nos  ipsos,  et  bona 
nostra  Deo  tandem  reddituri  sumus.  Unde  Aposto- 
lofl  ait  :  c  Quid  enim  habes,  quod  non  accepisti  ? 
Quod  si  accepisti,  quid  gloriaris,  qnasi  non  accepe- 
ris?  »  {lCcr.  nr,  7.)  Armum  habes,  quo  aliena  opera 
feras,  tortam  azymam  et  laganum  habes,  fidem  vi- 
delicet  et  scientiam  incorruptam,  quee  te  pascunt  et 
nntriaat.  Noli  quasi  de  tuo  gloriari.quoniam  aliunde 
ea  soscepisti,  ideoque  quasi  non  toa,  ea  sacerdoti 
le  reddere  oportet,  cujus  et  sunt,  sicut  et  pectuscu- 
lam,  qaod  separari  jnssum  est.  De  Ghristi  namque 


47.H 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


476 


pra»dicta  vasa  cssc  dicuntiir.  Sicli  vcro  ad  mensti-  A 
ram  sanctuarii  computantur,  quoniam  omnia  legis 
praBcepta  veritatis  justitiseque  libra  sunt  ponderata. 
Offerunt  prseterea  preedicti  duces  in  hujus  altaris 
dedicationem  bovem  de  armento,  et  arietem,  et 
agnum  anniculum  in  bolocaustum,  quoniam  Christi 
passionem,  labores  et  innocentiam  Domini  noviter 
converso  annuntiant.  Hic  enim  bos  de  armento 
patriarcharum  et  prophetarum  assumptus  agrum 
Ecclesifie  coluit,  et  verbi  semine  seminavit.  Hic  aries 
ad  victimam  ductus  non  aperuit  os  suum.  Hic  est 
agnus,  qui  toUit  peccata  muodi.  Hujus  ergo  exem- 
pla  laborando,  patiendo,  et  innocenter  vivendo  se- 
quimur.  Nulli  autem  absurdum  videatur,  quod  etiam 
hircus  dicitur  pro  peccato,  quia  propter  peccata 
nostra  interiniquos  deputatus  est.  Obtulerunt  autem, 
et  boves  duos  in  sacriticio  pacificorum,  arietes  quin- 
que,  hircos  quinque,  quinqiie  agnos  anniculos,  qua- 
tenus  novus  miles  in  his  et  laborare,  et  sui  corporis 
sensus  regere  discat  :  duos  enim  boves  habemus, 
animam  scilicet  et  corpus,  quibus  et  jugum  Christi, 
quod  suave  est,  ferimus,  et  in  agro  ejus  desndamus ; 
quae  duo  si  in  nobis  consenserint,  quidquid  petieri- 
mus,  ut  ait  evangelista,  impetrabimus.  Habemus 
autem  et  quinque  sensus,  per  quos  Deum  nobis 
pacifica.tins ;  si  tamen  innocentes,  et  mundi  fueriut. 
Omnia  enim  animalia  munda  snnt.  Hircos  tamen 
immolare,  est  carnis  maceratione  'ibidinosum  sen- 
sum  excidere  et  superare.  Simiiia  autem  dona,  et 
sacriGcia  cseteri  quoque  duces  obtulerunt.  Omnibus  q 
ergo  hffic  una  expositio  sufficiat. 

CAPUT  VIII. 

Sequitur  autem  de  candelabro,  quod  ab  australi 
parte  poni  prsecipitur,  ut  luceat  super  mensam,  quae 
ab  aquilone  posita  erat.  Hoc  enim  candelabrum 
Christus  est,  de  quo  in  Exodo  suficienter  diximus. 
Quod  bene  austro  ponitur,  quoniam  «  Deus  de  austro 
venit,  et  sanctns  de  monte  Pharan  {Eabac.  in«  3).  > 
De  mensa  quoque  in  eodem  libro  tractavimus,  per 
quam  utriusque  Testamenti  doctrina  significatur; 
quse  quidem,  nisi  hujus  candeiabri  lumine,  nec  in- 
telligitur,  nec  iliuminatur.  Est  autem  posita  ab 
aquilone,  ubi  septem  diabolos  esse  Scriptura  com- 
memorat.  Prius  ergo  ad  hanc  mensam  accedat, 
ejnsqne  dapibus  reficiatnr,  quicunque  diabolo  pii-  ^ 
gnaturus  occurrit. 

Hinc  autem  praecepit  Dominus  Moysi,  ut  tollat 
levitas  de  medio  tiliorum  Israel,  et  purificet  eos,  at- 
que  aspergat  aqua  lustrationis,  radantque  omnes 
pilos  corporis  sui,  deinde  toUant  duos  boves,  et  con- 
gregata  omni  mnltitndine  filiorum  Israei,  ponent 
fihi  Israel  manus  suas  super  ievitas,  et  offeret  eos 
Aaron  coram  Domino,  ut  serviant  in  ministerio  ejns. 
Levitee  quoque  ponent  manus  super  capita  bonm,  ex 
quibus  Moyses  nnnm  offert  pro  peccato,  et  alterum 
in  holocaustum,  et  orat  pro  eis ;  sicque  purificati 
levitffi  postea  tabernaculum  ingrediuntur.  Quod  au- 
tem  tnnc  levitae  purificabantur,  et  aqua  sanctificata 
aspergebantur,  et  totius  carnis  piios  radebant,  hoc 


signiflcabat  quod  nostri  quoque  leviUi^,  omnisqiie 
clericorum  ordo  ab  omni  vitiorum  sorde  purificar^ 
ab  omni  crimine  lavari,  et  ab  omni  superflua,  et 
prava  cogitatione  mundari  debent.  Ponunt  quoque 
filii  Israel  manus  suas  super  eos,  ut  levitae  intelligant 
quanto  oneri  qnantoque  labori  subjiciantnr  :  pro 
omnibus  enim  eos  laborare  oportet  qui  manus 
omnium  ferunt,  et  quod  omnium  manus  in  taber- 
naculo  agere  debuerant,  hoc  illi  soli  faciant  qui 
omuium  manus  in  se  susceperunt.  Et  Aaron  quidem 
offert  eos  Deo,  quoniam  episcoporum  est  reliquos 
ordines  et  consecrare  et  Deo  ofTerre.  Sed  quid  per 
duos  boves,  super  quos  levitse  manus  suas  ponunt, 
nisi  corpus,  et  animam  intelligimus?  qui  enim  corpus 
et  animam  suam  sapienter  domant,  et  ab  omni  prava 
concupiscentia  1 99  compescunt,  illi  nimirum  his  bo- 
bus  super  capita  manus  suas  tenent.  Horum  enim  sa- 
piens  domitor  Apostolus  erat,qui  ait : «  Castigo  corpus 
meum,  et  in  servitutem  redigo  (/  Cor.  ix,  27).  »  Si 
autem  sic  domiti  fuerint,  tunc  Moyses,  id  est  Salva- 
tor  noster  alterum  offert  pro  peccato,  et  alterum  in 
hoiocaustum,  quatenus  eorum  sacrificio  et  peccata 
solvantur,  et  Dei  gratia  suscipiatnr.  Breviter  autem 
in  hoc  libro  de  sacrificiis  dicere  disposuimus,  quo- 
niam  in  Levitico  plenissime  dispntavimus.  Neque 
difficiiia  hsec  illisfore  putamns,  qui  per  illum  librum 
transeuntes  ad  istum  perveniunt'  Ingrediuntur  au- 
tem  levitae,  post  hanc  purificationem  in  tabernacu- 
lum,  quoniam  qui  sic  purificantur,  et  Ecclesise,  et 
coeli  tabemaculo  digni  snnt.  Tandem  in  fine  iinjus 
capitis  prsecepit  Dominns,  ut  ievitse  a  vigesimo 
anno  usque  ad  quinquagesimnm  in  tabernacnlo  ser- 
viant ;  deinde  vero  custodes  vasorum  fiant.  Qninqua- 
gesimo  enim  anno,  id  est  jubilseo,  omnis  servus  red- 
ditur  libertati,  in  qua  et  ievitse  incipiunt  quiescere 
a  labore  ;  necesse  enim  fuit  ut  juventute  laborarent, 
et  carnem  domarent,  quatenus  carnis  voluptates 
facilius  superarent.  Hac  autem  eetate,  quoniam  jam 
et  vires  deficiunt,  et  caior  minuitur,  quiescere  ju- 
bentur  :  custodiunt  tamen  tabernaculum,  et  ea  quce 
in  illo  sunt;  quia  saepe  contingit,  ut  virtutes.  qusp! 
per  laborem  acquiruntur,  per  otium  perdantur. 
Nostri  corporis  tabernaculum,  et  si  quce  virtutes  in 
eo  sunt,  nos  custodire  oportet,  quoniam  in  qualibet 
setate  peccare  possumus,  nobisqoe  diabolus,  calli- 
dus  iatro,  semper  insidiatur. 

CAPUT  IX. 
Prsecepit  autem  Dominus  iiliis  Israel  ut  faciant 
Phase  in  tempure  suo,  id  est  quarta  decima  die  men- 
sis  primi.  Qni  autem  immnndi  sunt  super  anima 
hominis,  aut  in  via  procul,  quoniam  suo  tempore 
hoc  agere  nequeunt,  faciant  illud  quarta  decima  die 
secundi  mensis  ad  vesperam  cum  azymis,  et  lactucis 
agrestibus.  Quid  est  enim,  quod  Phas,  id  est  agni 
immolatio,  non  fit  nisi  quarta  decima  die?  Nisi  quia 
ad  Ciiristi  carnem,  et  sanguinem  neiro  accedere 
debet,  qui  lumine  decem  dierum  Veteris  Testamenti, 
et  qnatuor  Novi  nondum  est  illustratns.  Decem  enim 
sunt  yerba  iegis  :  Evangelia  vero  quatuor,  quorum 


EXPOSITIO  IN  NUMEROS. 


478 


B 


i  quonimque  lide  mundas  illuminatur.  Ad  A 
ergo  faciendum  dignus  non  est  qui  hoc  lu- 
it  bis  diebus  illuminatus  non  est.  Id  ipsum 
est  poliui  super  anima  hominis,  quod  est 
super  mortuo,  quod  quidem  superius  jam  di- 
(t  expositum  est.  Procul  autem  in  via  sunt, 
opter  peccata,  in  quibus  perseverant,  longe 
lesiff*  religione  et  a  Deo  facti  sunt,  de  quibus 
sta  ait :  «  Longe  a  peccatoribus  salus  {PsaL 
133).  »  Hi  autem  Phase  cum  cseteris  facere 
)ssuQt,  quoniam  «  qui  hoc  iudigne  mandu- 
bibit,  judicium  sibi  mandncat  et  bibit,  non 
lans  corpus  Domini  (I  Cor.  xi,  29).  >  Munden- 
^o  prius,  et  ad  Deum,  et  dd  Ecclesiam  rever- 
,  et  sic  comedant.  Et  hsec  quidem  transcurri- 
[uoniam  in  Exodo  plenissime  dicta  sunt  (284*). 
loc  autem  sacrificio  peregrino  et  advence  come- 
cet,  per  quos  gentiles  ad  fidem  conversos  in- 
nus.  Sequitur  autem  de  nube  qua  semper 
acuium  tegebatur.  Quae  et  in  nocte  quidem 
labat,  et  in  die  a  solis  calore  defendebat.  Per 
.utem  sancti  Spiritus  gratiae  flgurantur,  qui- 
strse  ignorantia;  tenebrse  illuminantur,  et  a 
m  flestu  et  a  hixuriae  ardore  defendimur.  Nos 
umus  tabernaculum  Dei,  de  quibus  ipse  ait  : 
ibitabo  in  illis,  et  ambulabo  in  eis  (II  Cor, 
.  »  Sed  quid  est  quod  ad  hujus  nubis  impe- 
tabernaculum  et  flgitur  et  movetur?  nisi 
im  bene  agimus,  non  nostrse  potestatis  sumus, 
)iritus,  qui  in  nobis  est;  ipso  enim  regimur,  C 
locemur,  ipso  recto  itinere  ad  patriam  diri- 

CAPUT  X. 
)cutus  est  Dominus  ad  Moysen,  dicens:  Fac 
duas  tubas  argenteas  ductiles,  ad  quarum  vo- 
castra  moveantur,  populus  congregetur,  exer- 
i  ad  prselium  prceparetur,  et  in  Kalendis 
lue  festivitatibus,  super  holocaustis  cum  eis 
ntetur.  »  Per  duas  tubas,  duo  Testamenta  in- 
re  possuraus,  quse  quare  argentese  dicantur 
istum  est :  argentum  enim  eloquii  puritatem 
at.  Sunt  autem  et  ductiles,  qaia  super  incude 
nostri  sancti  Spiritus  malleo  quotidie  fabri- 
';  ductiJe  enim  sine  malleo  et  incude  fieri  non 

Cum  enim  Testamentorum  preecepta  disci-  ^ 
loctorum  linguas,  quasi  malleum  corda  nostra 
es,  sentimus.  His  autem  tubis  apostoli  et 
es  de  cunctis  mundi  partibus  populos  ad  £c- 
n  convocaverunt;  his  nos  ad  bella  parare; 
ntra  hostes  dimicare ;  his  nos,  et  vitia,  et  ma- 
spiritus  superare  docent.  Harum  quoque  so- 
liscimus    qualiter   vivamus,    qualiter    in   via 

*)  Nihil  corruptius  hoc  editionis  loco,  quem 
3  Laurentiani  lumiue  supplemus,  et  emenda- 
:ai  codex  Casinensis  concordat. 
)  Cum  paulo  supra  S.  Bruno  dixerit,  Mojsen 
)bab  homine  vano,  et  superbo  laadibus,  et 
tiis  usum  fuisse,  ut  ad  indulgendum  sibi  Ue- 
;    hic  ubi  ait   potentes  homines  et  superbos 


mandatorum  Dei  curramus,  qualiter  quoque  Deo 
laadis  et  jubilationis  hostias  immolare  debeamus : 
sic  enim  eorum  sonus  secundum  audientium  capa- 
citatem  distinguitur,  ut  unusquisque  quid  agere  de- 
beat  facile  .in  eis  cognoscere  valeat.  IM  Hic  au- 
tem  Moyses  hortatur  Obab  filium  Raguelis  cognatum 
suam,  ut  secum  proficiscatur,  cui  ille  ait  :  «  Non 
vadam,  sed  revertar  ad  terram,  in  qua  natas  sum.  ;' 
Et  ille  :  «  Noli,  inquit,  nos  relinquere ;  tu  enim 
nosti  in  quibus  locis  per  desertum  castra  ponere  de- 
beamas,  et  eris  ductor  noster.  >  Quid  est  enini, 
quod  Moyses  gentilem  hominem  ductorem  exercitus 
ponere  vult,  cujus  ipse  Dominus  ductor  erat?  Scie- 
bat,  qaod  homo  vanus  et  superbus,  nisi  quibusdam 
laudibus  et  blanditiis,  suse  salutis  consiliis  non 
acquiesceret.  Unde  et  nobis  regula  datur,  potentes 
homines  et  superbos,  etiam  adulationibus,  ad  justi- 
tiam  et  veritatem  convertere,  non  esse  pecca- 
tum  (285). 

«  Profectique  sunt  de  monte  Domini  viam  trium 
«  dierum,  arcaque  foederis  Domini  prsecedebat  eos, 
«  per  tres  dies  providens  castrorum  locam.  Nubes 
«  qaoque  super  eos  erat,  dum  incederent.  »  Quid 
enim  trium  dierum  via,  nisi  fides  Trinitatis?  Primo 
siquidem  die  venitiir  ad  Patrem,  secundo  ad  Filium, 
tertio  ad  Spiritum  sanctum  :  tanta  est  via,  nec  infra 
stare,  nec  ultra  prtecedere  licet ;  alioquin  praece- 
dens  arca  relinquitur,  et  fides  Ecclesiae  non  tenetur. 
Qui  vero  sic  ambulant  semper  nube,  et  gratia  Spi- 
ritus  sancti  obumbrantur. 

CAPDT  XL 

«c  Interea  ortum  est  murmur  populi,  quasi  dolen- 
«  tium,  pro  labore,  contra  Dominum.  Quod  cum 
«  audiret,  iratus  est,  et  accensus  ignis  Domini  ir 
«  eos  devoravit  extremam  castrorum  partem.  Cum* 
«  que  clamasset  popalus  ad  Moysen,  oravit  Moyses 
«  ad  Dominum,  et  absorptus  est  ignis.  »  De  hoc 
enim  Apostolus  ait  :  «  Neque  murmuraveritis,  mcu* 
quidam  illorum  murmuraverunt,  et  perierunt  ab 
exterminatore  (I  Cor.  x,  iO).  Haec  antem  omnia 
in  figura  contingebant  illis,  scripta  sunt  autem  ad 
nostram  correctionem.  Corrigamur  ergo  ne  et  nos 
similiter  pereamus.  Ignis  enim  iste  ignem  ffiternunt 
significat,  qui  impie  murmurantes  et  Deo  detra- 
hentes  exuret,  prseter  eos  duntaxat  qui  poenitenti') 
ducti  ad  Christum,  qui  per  Moysen  significatur,  con 
fugientes,  ejus  auxilio  tueri  merebuntur. 

Sequitur  autem  de  eo  quod  populus  carnium  de  • 
siderio  flevit,  cupiens  esse  in  iEgypto,  quoniam  ii; 
mentem  ei  "enerunt  cucumeres,  porriqne,  caepe  o: 
allia.  Unde  et  Dominus  iratus  est  valde,  sed  et 
Moysi  res  intoleranda  visa  est.    Dedit  ergo  eis  Do 

adulationibus  ad  justitiam  convertere,  non  ess€ 
peccatum :  intelligendus  est  pro  blandimentis,  adu- 
lationes  usurpasse.  Differunt  enim  hujusmodi  vo- 
cabula  inter  se.  Adulatio  solet  juxta  veteres  scri- 
ptores  sermones  blandieutem  cum  mendacio  con- 
junctum  significare :  blaudimentum  econtra  sin( 
veritatis  praejudicio  fieri  potest. 


479 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


480 


minus  cames  maQdans  illis  muititadinem  coturni-  A  et  duos  Ghristi  discipulos  designant»  quos  non,  de 


4 


cum  in  mensam,  qui  volabant  in  circaita  castrorum, 
altitudine  duorum  cubitorum  saper  terram.  Quid 
est  hoc,  popule  stulte  et  insipiens,  pane  coelesti 
abandas,  et  csepas  et  allia  concupiscis?  Manna  re- 
spuis,  et  carnes  aifectas?  Manifesta  est  igitur  hsec 
allegoria.  Usque  hodie  namqae  Jadaeorum  popalus 
litteram  sequitar  qase  occidit,  non  spiritum  qui  vi- 
^ificat,  carnalem  in  lege,  non  spiritualem  intelli- 
gentiam  qusprit.  Venit  Ghristus,  yenit  panis  yivas, 
qui  de  coelo.descendit;  dedit  manna,  dedit  cibum, 
qai  non  perit,  sed  qui  permanetin  aeternum,  haben- 
tem  omne  delectamentum  et  omnem  saporem  sua- 
yitatis.  Dedit  evangelicam  praedicationem ;  aperuit 
sensum  discipalis  sais  ut  Scripturas  intelligerent. 
Hoc  est  igitar  manna,  quo  interior  homo  noster  et 
reficitae,  et  pinguescit.  Qai  legis  prsecepta  nonnisi 
ad  litteram  inteliigi  volant,  qaid  aliud,  qaam  cucu- 
meres,  et  pepones,  porrosqae,  et  caepas,  et  allia  co- 
medunt?  In  his  autem  etiam  haereticorum,  philoso- 
phorum,  et  poetaram  scriptur»  significantur.  Unde 
non  solnm  Jadseos,  sed  promiscuum  quoqae  vulgus, 
qai  cum  eis  de  iEgjpto  ascenderat,  eodem  desiderio, 
hsec  historia  flevisse  commemorat.  Nos  ergo  non 
coturnices  juxta  terram  volantes  quseramus,  neque 
carnalem  seqaamar  inteliectum,  qui  altius  a  terra 
non  separatur;  sed  post  illam  aquilam  volare  disca- 
mus,  quse  ait :  «  In  principio  erat  Verbam,  et  Ver- 
bum  erat  apud  Deum,  et  Deus  erat  Verbam  (Joan. 
I,  i).  »  Et  merito  quidem  lunc  Dominus  iratus  est 


B 


alio,  sed  de  illo  Spiritu,  qui  in  Ghristo  erat  (quem 
tuQC  Moyses  significabat)  Deus  implevit,  quo  repleti 
Ghristi  magnalia  prsedicayerunt,  nec  ulterias  a  pnp- 
dicatione  cessarunt. 

GAPUT  Xlf. 
Locataque  est  Maria  et  Aaron  contra  Moysen 
propter  uxorem  ejus  iEthiopissam,  dicentes :  Do- 
minnm  non  solum  Moysi,  sed  sibi  quoque  esse  locu- 
tum.  Unde  et  Dominus  iratus  est  valde,  erat  enim 
Moyses  yir  mitissimus  super  omnes  homines.  Dixit- 
que  Dominus  ad  Aaron  et  Mariam :  «  Quare  non  ti- 
»  muistis  detrahere  servo  meo  Moysi,  qui  in  omni 
II  domo  mea  fidelissimus  est?  cui  ego  ore  ad  os  loquor, 
»  et  palam,  et  non  per  senigmata,.  et  figurns  Deum 
»  yidet;  cseteris  autem  prophetis  per  somnium  et 
»  visionem  apparebo.  Iratusquecontraeos  abiit;nu- 
>  bes  quoque  recessit,  quae  erat  sapertabernacalum. 
»  £t  ecce  in  Maria  apparuit  candens  lepra,  quasi  nix. 
»  Oravitque  pro  ea  Moyses,  dicens :  Domine  Deus, 
»  obsecro,  sana  eam.  Gui  Dominus:  Si  pater  ejus  ) 
»  exspuisset  in  faciem  illius,  nonne  debuerat  saltem 
»  septem  dierum  rubore  suffundi?  Separetur  septem  . 
0  diebus  extra  castra,  et  postea  revertatur.  »  Signi-  ! 
ficationem  videamus  :  Moyses  enim  Ghristum,  uxor 
ejus  iEthiopissa  Ecclesiam  de  peccatoribus  colle- 
ctam,  Maria  plebem  Judaicam,  Aaron  vero  Judaeo- 
rum  pontifices  et  sacerdotes  -designat.  Sepe  enim 
Judseorum  plebs  atque  pontifices  contra  Ghristiim 
locuti  sunt,  dicentes,  sibi  quoque  in  scripturis  pro 


yalde;  merito  quoque    Moysi  res  intoleranda  yisa  ^  phetarum  Deum  esse  iocntum,   quibas  magis  cre- 


est.  Quis  enim  tolerare  potest,  quod  manna  respui- 
tur,  et  caepe,  et  aliia  eliguntur?  Quis  facile  ferat, 
quod  populus  tanto  labore  de  tam  dura  servitute 
ereptus,  pro  comedendis  alliis  in  iEgyptum  redire 
desiderat?  Sed  videamus  quid  sequitur :  «  Adhuc 
»  cames,  inquit,  erant  in  dentibus  eorum,  nec 
>  defecerat  hujuscemodi  cibus ;  et  ecce  furor  Do- 
»  mini  concitatur  in  populum,  percussitqne  eum 
»  plaga  magna  nimis.  »  Apparet  ergo  eos  per 
omnia  esse  infelices,  quorum  prava  desideria  Deus 
ezaudit :  fortasse  hos  non  occidisset  nisi  ejus  carnes 
male  qusesitas  dedisset.  Rogemus  ergo  Dominum, 
ne  nos  exaudiat,   cum    male  aiiquid   postulamus. 


dendum  esset  quam  Ghristo  :  qui  quasi  uxorem 
iEthiopissam  diligens  et  complecteus,  cum  publi- 
canis  et  peccatoribus  manducabat.  Unde  et  eis  Do- 
minus,  quasi  Moysi  credentibus,  in  Moyse  credere 
fingentibus  dicebat :  <  Si  crederetis  Moysi,  crede- 
retis  utique  et  mihi ;  de  me  enim  ipse  scripsit  (Joan, 
y,  46).  »  Quod  autem  super  omnes  homines  Ghristos 
mitissimus  fuit,  ex  eo  intelligi  potest,  quia  sicut 
agnus  ad  victimam  ductus  non  aperuit  os  suum,  et 
pro  suisquoque  crucifixoribas  oravit.  Et  fidelissimus 
quidem  in  domo  Dei,  quse  est  Ecclesia,  exstitit, 
quia  se  pro  ea  morti  tradere  non  dubitavit.  In  hoc 
autem  quod  dicit,  quia  palam  et  non  per  eenigmata ; 


<  Heec  enim  omnia,  ait  Apostolus,  in  figura  contin-      et  figuras  Deum   videt,  manifestissime  docet  quod 


gebant  iilis  (FCor.  x,  f  1).  » 

Nunc  autem  prsecipit  Dominus  Moysi,  tantis  malis 
increduli  populi  affecto  ut  eligat  septuaginta  duos 
viros  de  senioribus  Israel,  qui  simul  cum  eo  onus 
populi  ferant,  et  non  ipse  solns  gravetur.  Quod  cum 
factum  esset,  «  descendit  Dominus  per  nnbem,  et 
>  auferens  de  spiritu,  qui  erat  in  191  Moyse,  de- 
»  dit  iilis.  Gumque  requievisset  in  eis  spiritus,  pro- 
»  phetaverunt,  nec  uitra  cessaverunt.  »  Manifestis- 
sime  namque  isti  septuaginta  duo  viri  septuaginta 

(286)  Plnribus  rationibus  probat  S.  Thom.  homi- 
nem,  dum  vivit,  naturali  intellectus  lumine  Dei 
essentiam  videre  non  posse.  Prima,  quia  aliqua 
similitudo  ex  parte  intuitione  potentiffi  esse  debet, 


non  de  Moyse,  sed  de  Ghristo  in  figura  Moysi  lo- 
quebatnr,  Moysi  enim  Dominum  videre  cupienti, 
Dominus  ipse  in  Exodo  loqaitur,  dicens  :  <  Non  vi- 
debit  me  homo,  et  vivet  (Exod,  xxxin,  20).  >  Et 
Joannes  apostolas  :  «  Deum  nemo  vidit  unquam 
{Joan.  I,  18).  »  Noster  quoqae  Moyses  sic  ait  : 
«  Nemo  vidit  Patrem,  nisi  Filius,  et  cui  volaerit 
Filius  revelare  [Matth.  xi,  27).  »  Gonstat  ergo  pri. 
mum  Moys(*n,  nonnisi  per  senigmata,  et  ligara.s 
Deum    vidisse   (286).   Quod   autem   sequitur:  quod 

qua  sciiicet  inteliectus  sitefficax  advidendum  Deum  ; 
caret  autem  hac  homo  viator.  Secunda,  quia  cum 
homo,  in  statu  de  quo  loquimur,  non  intelligat,  aut 
aliquid  percipiat  nisi  per  species  et  imagines  crea- 


EXPOSITIO  IN  NUMEHOS. 


482 


QQS  contra  eos  iratus  abiit  et  nubes  recessit  a  A 
lacnlo,  quid  aliud  signiiicare  putamas,  nisi 
Judaeos  Saivatori  nostro  detralientes,  eique 
*e  nolentes,  simul  cam  ipso  Pater,  et  Spiritus 
is  dereliquit?  Et  tunc  quidem  in  Maria  appa- 
andens  lepra  quasi  nix,  quia  impia  Jadeeorura 

ex  tunc  suae  infeiicitatis  maculis  est  polluta, 
{ua,  sicat  pro  Maria  Moyses  Christus  oravit, 
9  :  c  Pater,  ignosce  illis  ;  non  enim  sciunt  quid 
it  (Luc.  zxiii,  34).  >  Manet  tamen  adhuc  Sy- 
^a  extra  castra,  quoniam  nondum  septem  dies 
leti  suot,  ut  redeat  ad  Ecciesiam  :  «  Gum  eniro 
.udo  gentiiim  introierit  tunc  Israel  salvus  fiet 

zi,  25).  »  Tanc  ergo  septem  dies  isti  com- 
ntor,  quoniam  non  sunt  dies  nisi  septem.  Pa-  ^ 
autem  in  faciem  spuere,  est  aliqaem  Ecclesise 
tnm  contemnere,  qui  aliqaem  sabjectoruni 
m  pro  suis  facinoribus  palam,  et  manifeste 
^t,  et  excommanicavit.  Qoi  quidem  septem 
01  robore  perfunditur,  si  asqae  ad  perfectam 
entiam,  rei  etiam  quandiu  vivit,  pro  suis  pec- 
srnbescit. 

CAPUT  XIII. 
c  aatem  narratur  quod  Moyses  ex  praecepto 
ni  miserit  duodecim  viros  ex  princiqibus  Israel 
serto  Pharan,  ubi  tunc  populus  morabatur,  ad 
Israndam  terram  promissionis ;  erat  autem 
18,  qaando  prsecoquffi  uvae  vesci  possunt.  Per 
I  igitur  exploraverunt  terram,  abscideruntque 
tem  cum  uva  sua,  qaem  portaverant  in  vecte  ^ 
riri,  reversique  sunt  post  quadraginta  dies, 
ites  quoque  de  maiis  189  granatis  et  de 
0»tendentes  aatem  fructas  terrai  dixerunt  filiis 
:  «  Venimus  ad  terram,  quae  revera  fiait 
9  et  melle,  ut  ex  his  fractibas  cognosci  po- 
Sed  caltores  fortissimos  habet,  et  arbes 
ides  et  maratas,  unde  nequaquam  ad  hunc 
ilum  valemus  ascendere,  quia  furtior  nobis 
Caleph  vero  et  Josue  dicebant :  Ascendamas, 
ossideamas  terram.  Fievit  ergo  turba  tota  iila 
e,  Tolens  sibi  ducem  constituere  et  reverti  in 
ptam.  » 

CAPUT  XIV. 
omque  Caieph  el  Josue,  scissis  vestibus  prae  ^ 
>re,  eos  confortarent,  ipsique  eos  jam  lapi- 
is  obroere  vellent,  apparait  gloria  Domini 
\T  tectom  foederis,  cunctis  videntibus.  >  Ego 
n  hos  doodecim  principes,  duodecim  apostoios 
gerem,  nisi  quia  tirauerunt,  et  ad  terram  pro- 
nis  popoiom  ascendere  dissoaserunt,  eisque 
mortisque  causa  fuerunt.  Alia  ergo  interpre- 

oc  est  quse  nataram  immaterialem,  et  simplex 
aood  est  Deos,  representare  nequeunt  et  ad 
jostantise  visionem  minime  conducuot.  Tertia, 
livina  essentia  cam  sit  aliquid  incircumscri- 
in  se  continens  supereminenter  quidquid  potest 
cariaut  intelligi  ab  intellectu  creato,  careihic 
proportionato  Dei  videndi.  Aliter  tamen  res 
>iniiii8  baatitudine  coelesti  fruentis,  ubi  a  lu- 


tatio  quserenda  est.  Sed  intelligamus  modo  per  istos 
omnes  Ecclesite  principes,  id  est  episcopos,  ut  per 
Caleph  et  Josue,  solos  bonos ;  per  cseteros  autem, 
omoes  alios  significemus.  Denarius  eoim  numerus, 
quoniam  omnes  in  se  numeros  continet,aliquandopIa- 
res,  aliquando  omnes  significat.  Et  hic  qaidem  decem 
remanent,  doobus  taotumdeduodecim  subtractis.Per 
hos  ergo  decem  malospriocipes,omnesmalo6  Ecclesive 
principes  inteliigamos  :  omoes  enim  boni  et  mali  ter- 
ram  viventium  laudant,  omnes  ejus  gloriam  et  bene- 
dictionem  extoUunt,  ejusque  felicitatis  fructus  ante 
audientiam  aures  et  oculos  prfiedicando  ponunt ;  sed 
quoniam  male  vivunt,  et  male  de  se  exemplo  pravic 
actionis  ab  ea  repellunt.  De  his  enim  Dominus  ait : 
«  Qooniam  habentes  clavem  scientifie,  ipsi  intrare 
noUunt,  et  eos  qui  volunt  intrare^  non  permittunt 
[Luc.  11,  52).  »  Malis  ergo  pereuntibus,  soli  boni 
principes  terram  viventiam  ingrediontur. 
t  Et  dixit  Dominos  ad  Moysen :  Usqueqoo  detra- 

•  het  mihi  populns  iste  ?  Quousque  non  credet  mihi  ? 
»  Voluitque    eos    interficere ;    sed    oravit  pro  eis 

>  Moyses,  dicens  :  Deus  patiens,  et  multae  miseri- 

>  cordiap,  auferens  iniqoitatem,  et  scelera,  nulium- 
» que  innoiium  derelinquens,  qui  visitas  peccata 
»  patrum  in  filiis,  in  tertiam  et  quartam  genera- 
»  tionem  ;  dimitle,  obsecro,  peccatum  populi  hajus. 
»  Dizitqae  Dominus :  Dimisi  juxta  verbum  tuum. 
»  Vivo  ego,  et  implebitur  gloria  Domini  universa 
»  terra.  Attamen  omnes  qoi  viderunt  majestatem 
»  meam,  et  signa  quae  feci,  et  tentaverunt  me  jam 

•  per  decem  vices,  nec  obedieront  voci  meae,  non 
»  intrabunt  terram  promissionis.  »  Quia  enim  pa- 
tiens  est  Dominus,  diu  peccatores  ezpectans,  non 
statim  punit ;  quia  misericors  est,  eorom  iniquitates 
et  scelera  aufert  qui  per  poenitentiam  conyertuntor. 
Nullom  tamen  innoxium  derelinquit,  quia  non  justi- 
ficabitor  in  conspecta  ejus  oomis  homc.  Visitat 
autem  peccata  patrum  in  filiis  in  tertiam  »U  quar- 
tam  generationem,  in  illis,  duntaxat  qai  patres  suos 
iniqaitate  et  scelera  imitantur ;  alioquin  filius  non 
portabit  iniquitatem  patris.  Dimisit  aotem  Dominos 
propter  Moysen  servum  suum  popali  peccatum,  sed 
non  dimisit  poenam  peccati :  omnes  enim  propter 
peccatom  hoc  per  aonos  quadraginta  in  deserto 
mortui  sunt,  quicunque  a  viginti  annis,  et  supra 
nomerati  faeraot.  Et  in  hoc  qoidem  yerum  esse 
probatur  quod  dicitur :  «  Quia  non  vindicat  Do- 
minus  bis  in  idipsum.  v  Qood  aotem  ait,  «  qui  ten- 
taverunt  me  jam  per  decem  vices,  i^  fioitom  pro 
infinito  posuit,  idemque  est  per  decem  vices  qood 
est  per  multas  yices,  quoniam  hic  numerus  omnes 
in  se  numeros  continet. 

mine  divinap  gloriae  confortatas  intellectos  Deam  vi- 
debit,  sicuti  est,  secuudum  illod  Psal.  xxxv :  In 
lumine  tuo  videbimus  ktmen  Ita  S.  doctor  p.  i,  q.  12, 
art.  2  et  seq.  Quod  spectat  ad  Moyseo,  de  quo 
S.  Brono,  dici  poterit,  quod  secundMm  providentiam 
ordinariam  Dei  essentiam  non  yiderit,  non  autem 

ger  extraordinarium  divioi  luminis  munus,   quod 
eas  et  impertiri  potuit. 


483 


S.  BRUNOiNlS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


484 


Ckvm  XV. 


A  ipse  est  drachma  decima,  ipse  est  et  ovis  centesima. 
Hsec  autem  decima  similse,  id  est  homo,  azymos 
sinceruS;  et  iocorruptos  oleo  Spintns  sancti,  et  vino 
evangeiicse  preedicationis,  totus  et  intus  et  eztra  per- 
fusus  est.  Hoc  enim  oleo  sanati,  et  hoc  viuo  ine- 
hriati  sumus.  Quamvis  autem  plures  decimse  hic 
enumerentur,  omnes  tamen  idem  significant.  Nihil 
enim  plus  dose  decimse  hic  significant  quam  una, 
nihii  plud  tresquam  dnie;  nnaenim  totam  tidelium 
mnititudinem  designat ;  duse  vero  Judaeorum  popu- 
lum,  et  gentiliom  :  tres  vero  tutidem  mundi  partes, 
Asiam  videiicet,  Africam  et  Europam  (288). 

Hic  autem  prsecipit  Dominus  fiiiis  Israel  ut  sicut 
de  areis,    ita  etiam  de  cibis  et  pulmentis  Domino 


<(  Lotusque  est  Dominus  ad  Hoysen,  dicens : 
»  Loquere  ad  filios  Israel,  et  dices  ad  eos  :  Cum 
»  ingressi  fueritis  in  terram  hahitalionis  vestrae, 
»>  quam  ego  dabo  vobis,  et  feceritis  oblationem  Do- 
»  mino  in  holocaustum,  ant  victimam  pacificam  (287), 
»  vota  solventes,  vel  sponte  ofFerentes  monera,  aut 
A  in  solemnitatibos  vestris  adolentes  odorem  sua- 
»  vitatis  Domino,  de  bobus  sive  de  ovihus  :  offeret, 
»  quicunque  immolaverit  victimam,  sacrificium  si- 
»  milce,    decimam     partem   ephi,  conspersae    oleo, 

>  quod  mensuram  habebit  quartam  partem  hin,  et 
»  vinum  ad  liba  fundenda  ejosdem  mensurae  dabit 

>  in  holocaustum,  sive  in   victimam    per   singulos 
»  agnos,  et  per  arietes  erit  sacrificium  similse  dua-  B,primitias  offerant,  per  quod  misericordiam  in  pau- 


»  rum  decimarum,  qu«  conspersa  sit  oleo  tertia? 
y>  partis  hin  :  et  vinum  ad  libamentum  tertiae  partis 
»  ejusdem  mensurae  offeret  in  odorem  suavitatis 
»  Domino.  Qnando  vero  de  hobus  feceris  holocau- 
y  stom,  aut  hostiam,  impleas  votum,  vel  pacificas 
)  hoslias  Domino  dabis  per  singulos  boves,  similae 
»  tres  decimas  conspersse  oleo,  quod  hahet  modium 
»  mensurse  hin  et  vinum  ad  Uha  fondenda  ejusdem 
»  mensurflB,  in  oblationem  suavissimi  odoris  Do- 
»  mino.  Sic  facies  per  singolos  boves,  et  arietes,  et 
>  agnos,  et  haedos.  Tam  indigense  quam  pere- 
.)  grini  eodem  ritu  offerent  sacrificia :  unum  prae- 
•■>  ceptum,   atque    judicium    erit   tam  vobis  qoam 


peres,  et  eleemosynarum  largitatem  facile  inteiiexe- 
rim.  Sequitur  autem  nt,  si  per  ignorantiam  omuis 
moltitodo  peccaverit,  offerat  vituium  de  armento, 
holocaostum  in  odorem  suavissimom  Domino,  et  sa- 
crificfum  ejus  ac  libamina,  ut  caeremoniae  postuiant, 
hircumque  pro  peccato,  rogabitque  pro  eis  sacerdos, 
et  dimittetur  eis.  Hoc  autem  peccatom  illud  esse 
puto,  quo  filii  Israel  Christum  occiderunt,  quod 
quidem  per  ignorantiam  iactom  esse,  ipse  quoque 
ostendit,  dicens  :  <  Non  enim  sciont  quid  faciunt 
(Luc,  xxiii,  34).  »  Et  Petros  apostolus  :  <  Et  nunc, 
fratres,  scimus,  quia  per  ignorantiam  fecistis,  sicut 
et  principes  vestri   {Act.     iii,    i9).    »    Agaut  ergo 


advenis  terrae.  »  Significationem  videamus.  Qnare  ^  poenitentiam,  et  offerant  vituiom,  eumdem  ipsum 

«...       w    1 j-      j:-:i. ..4^-:....^..»».     «^   ^ ;j X     1 j_     ... j: j_     i j_ 


nnim  filiis  Israel  modo  dicitur,  nt  priosquam  ad 
lerram  promissionis  venerint,  in  omni  holocausto 
himilam,  et  oleum,  et  vinum  offerant,  nisi 
aS8  quiain  deserto  haec  non  habebant?  praecipitor 
crgo  eis  ut  priusquam  his  abundaverint,  quicunque 
jmmolaverit  agnnm,  offerat  ct  sacrificium  similae 
decimam  partem  ephi,  et  olei  et  vini  quartam  par- 
li3mhin.  Qui  vero  immolaverit  arietem,offerat  cum  eo 
Joas  decimas  simiiae,  decimam  partem  hin.  Al  vero 
qui  bovem  Domino  ohtnlerit,  offeret  simul  cum  eo 
uuas  decimas  similae,  et  vini  et  olei  totum  hin.  H\c 
autem  holocaustum,  et  haec  sacrificia  non  quaeramus 
extra  nos.  Omnia  haec  si  volumus,  in  nobis  invenire 
possamus.  Nos  sumus  agni,  et  arietes  et  boves,  nos 
oX  simila  et  decimae  somus,  nos  et  oleo  et  vino 
sumns  perfusi.  Omnia  ergo  haec  offerimus,  si  tantom 
nos  ipsos  Domino  offeramus.  Si  vis  esse  aries  et 
agnus,  sis  innocens,  patiens  et  mansnetus ;  si  vis 
esse  bos,  subjicere  et  homiliare  sub  jugo  Christi,  et 
iabora  firmiter  et  confidenter  in  agro  Ecclesiae  ;  si 
vis  esse  simiia,  sis  totns  candidus  et  sine  fermento, 
et  quanto  plus  contereris  et  afUigeris,  tanto  candi- 
dior  et  pulcher  fies.  Decima  vero  dicitur  homo,  quia 

(287)  In  Vulgata  deest  poci/lcam. 

(288)  Jam  supra  inexposit.  cap.  xivLevit.  vidimus 
camdem   mnndi   partitionem  factam  a  S.  Brunone, 

fuia  America  quarta  pars  orbis  terraquei  non  de- 
tecta  foit  nisi  sub  finem  sseculixv,  etdominio  regom 
Hispaniarom  adjecta.  Hujusmodi  autem  principes 
maxime  catholici  per  viros  apostolicos,  populos  iflos 


quem  occiderunt,  lavando,  et  praedicando,  credendo, 
hibendo  et  mandocando  :  ut  tali  sacrificio  deiectatos 
Dominus  dicat:  «  Sacrificium  iaudis  honorificabit 
me  (PsaL  xlix,  2).  »  Quid  vero  per  sacrificiom,  et 
liba,  et  caeremonias  inteiligi  debeat,  modo  superios 
diximus,  cum  de  simiia,  et  oleo,  et  vino  loquere- 
mur. 

Hircum  autem  pro  peccato  offerre,  est  carnem 
peccatricem  poenitentiae  igne  comburere,  ut  a  pec- 
cato  soivatur.  Sacerdos  autem  animus  est  qui  iu 
ara  cordis  geminatus  et  compunctionis  hostiam 
offerens,  et  pro  se,  et  pro  aliis  exaudiri  meretur ; 
animi  enim  praecipue  culpa  fit,  quod  per  ignoranliam 
peccamns ;  ejusdem  ergo  interventu  fiat  ut  exaudia- 
mur.  Qnod  si  anima  una  nesciens  peccavit,  offeret 
capram  anniculam  pro  peccato  sdo,  et  deprecabitur 
pro  ea  sacerdos  (289,)  ut  supra.  Hoc  autem  ad 
unumquemlibet  pertinet,  qui  iiescienter  errat,  et 
aliter  quam  se  veritas  habeat  intelligit  et  credit. 
Hic  ergo,  cognito  peccato  suo,  offerat  capram  quae, 
quoniam  ejusdem  generis  est,  id  ipsum  significat 
qood  modo  diximns  hircum  significare.  Anima  vero, 
quae  per  superbiam  aliquid    commiserit,  sive  civis 

adhoc  harbaros,  et  idololatras  ad  fidem  Christianam 
conversos  S.  Romanae  Ecclesiac  addixeront.  Qoare 
modo  dicitur  mundus  dividi  in  Asiam,  Africam,  Eu- 
ropam  et  Americam. 

(289)  Ex  cod.  Lanrentiano  errata  editionis  corri- 
gontur. 


EXPOSITIO  IN  NUMEROS. 


486 


B 


it,  sive  peregrinus,  quoniam  adversus  Dominuin  A 
lis  fuit,  perihit  de  populo  suo.  Hoc  autem  per- 
e  de  hseretico  intelligitur,  unde  et  merito  re- 
.  vocatur.  Magna  enim  superbia  est,  ut  tota  Ec- 
L  reclamante  et  fidei  catholicae  dogmata  osten- 
),  aiiquis  contra  rebellare,  suamque  sentectiam 
tntiose  defendere  velit.  Talis  ergo  peribit,  cu- 
nque  gentis  sit,  cujuscumqae  ordinis,  cujuscan- 
;onditionis  et  religionis. 

|uitur  autem  de  homine,  quem  iilii  Israei  extra 
i  ducentes  (quoniam  in  Sabbato  iigna  coliege- 
apidibus  obruerunt.  Per  hoc  autem  datur  in- 
i  quod  ilii  qui  pactum  Dei  violant  et  Ecclesiae 
nstituta  cum  caeteris  tidelibus  custodire  et  ob- 
re  recusant,  ab  Ecclesia  pelli,  et  ab  omnibus 
lari  e^  excommunicari  debeant  :  tot  enim  lapi- 
I  obruitur,  quot  assentientibus  excommunicatio 
rmatur. 

Dixit  quoque  Dominus  ad  Moysen  :  Loquere 
is  Israel,  et  dices  ad  eos,  ut  faciant  sibi  fimbrias 
'  angulos  palliorum,  ponentes  in  eis  vittas 
icinthinas,  quas  cum  viderint,  recordabuntur 
nium  mandatorum  Domini ,  nec  sequantur 
^tationes  suas,  et  oculos  per  res  varias  forni- 
ites,  sed  magis  memore^  praeceptorum  Domini 
iant  ea.  »  Hoc  autem  capitulum  non  multa 
itione  indiget ;  si  quidem  ipse  qui  scripsit,  ex- 
t.  Ad  hoc  autem  1 84  vittas  hyacinthinas  in 
iis  ponere  jussit,  ut  signum  quoddam  eis  esset 
celestium  mandatorum  memores,  vana  et  inu-  C 
lon  cogitarent,  hyacinthus  enim  co^li  colorem 
.  Sint  ergo  vittse  hyacinthinae,  sanctee,  caelibes- 
cogitationes,  quee  fimbriis,  id  est  sententiis 
atorum  Dei  innexae,  ab  omni  fornicatione  ocu- 
)stros  tueantur.  D3  fornicatione  oculorum  Do- 
s  ait  :  •  Qui  viderit  mulierem  ad  concnpiscen- 
Bam,  jam  moechatus  est  in  corde  suo  (Matth, 

CAPUT  XVI. 
uitur  antem  de  seditione,  quam  Core,  Dathan 
iron  fecernnt  contra  Moysen  etjAaron,  volen- 
bi  sacerdotium  vindicare,  consentientibus  eis 
itis  quinquaginta  viris  de  majoribus  Synagogae, 
i  quidem  se  terra  aperiens  deglutivit,  caeteros 
1  thuribula  tenentes,  et  incensum  ofTerentes  ^ 
consnmpsit.  Deinde  praecepit  Dominus  ut  Elea- 
llias  Aaron,  tolleret  thuribula  quse  in  igne  ja- 
t,  eaque  in  laminas  produceret,  et  altari  eas 
ret,  ut  videntes  eas  tilii  Israel,  ^semper  hujus 
nemores  essent  et  ad  sacerdotium  soiis  iiliis 
i  constitutum,  accedere  non  pra^sumerent.  Qno- 
nim  Dominum  filios  Israei  pro  suis  iniquitati- 
uaiisse  legimus,  semper  illud  Apostoli  memi- 
debemus  :  «  Hsec  omnia  in  iignra  contingebant 
scripta  sunt  autem  ad  correctionem  nostram 
.  X,  11).  »  Timeat  ergo  omnis  homo  contraepi- 
s,  Ecclesieeque  principes  seditionem  facere,  et 
uie  ad  se  non  pertinent,  injuste  sibi  timeat 
:are    :    qui  enim  hoc  agit,    Deo   blasphemat. 


Unde  hic  dicitur  :  <  Si  descenderint  in  infemum  vi- 

>  ventes,  scietis  quia  blasphemaverunt  Domino.  • 
Quare  autem  thuribala  in  iaminas  producta  altari 
afQgantur,  ipse  qui  scripsit,  exposuit.  •  Quod  enim 
»  suntlitteree  iegentibus,  hoc  sunt  hse  laminae  legem 
»  nescientihus.  »  Has  ergo  circa  cordis  altare  affixas 
habet,  qui  earum  non  ubliviscitur.  Utinam  nostri 
reges  et  principes,  niinam  Simoniaci,  Ecclesieeqae 
invasores  has  in  cordis  altari  affixas  habuisseut, 
et  mortis  Chore,  Dathan  et  Abiron  non  obiivisce- 
rt*ntur!  Qui  vero  haec  thuribula  in  mortibus  perse- 
cutorum  sanctiticata  esse  dicit,  sanctam  Ecclesiam 
ex  cohabitatione  Simoniacoreni,  et  invasorum, 
pollui,  eorumque  separatione  significari  significat. 

CAPUT  XVII. 

Hic  autem  prsecepit  Dominns  Moysi  ut  tollat  sin- 
gulas  virgas  per  singulas  tribuB,  et  unusquisque  su- 
perscribat  nomen.  Aaron  autem  scribat  nomen  suum 
in  virga  Levi,  ponatque  eas  in  tabernaculum  foederis. 
Cujus  autem  virga  germinaverit,  ipsius  sit  sacerdo- 
tium.  Rogemus  et  nos  Dominum  nostrum  Jesum 
Cbristum  ut  virgas  et  regimen  nostrum  germinare 
faciat,  ne  sicci  et  sine  fructu  in  domo  ejus  invenia- 
mur.  Non  est  enim  pontifex,  ciyiis  virga  non  ger- 
minat.  Hoc  antem  miraculum  contra  eos  objici  po- 
test,  qui  virginem  parere  potuisse  negant :  non  enim 
mirabilius  est  virginem  parere,  quam  virgam  siccam 
ab  una  nocte  flores,  et  fructus  germinare. 

CAPUT  XVUI. 

«  Dixitque  Dominus  ad  Aaron  :  Tu  et  fiiii  tui,  et 

>  domus  patris  tui  tecum  portabitis  iniquitatem 
»  sanctuarii,  et  tu,  et  filii  iui  simui  sustinebitis  pec- 
»  cata  sacerdotii  vestri.  Sed  et  fratres  tuos  de  tribu 
»  Levi,  et  sceptrum  patris  tui  sume  tecum,  praestoqae 

>  sint,  et  ministrent  tibi;  ad  vasa  tamen  sanctuarii, 
»  et  ad  altare  non  accedant.  »  Ha)c  ad  sacerdotes 
pertinent,  et  qufficunque  intra  velum  sunt.  Non  enim 
episcopi  et  sacerdotes,  verum  etiam  caeteri  ordines 
clericorum  iniquitatem  sanctuarii  totiqsque  Eccle- 
siae  peccata  sustlnent  et  portant.  Magnum  utique 
onus  et  grave  ad  ferendum ;  niuitumque  necessarium 
esset  ut  propriis  iniquitatibus  carerent,  qai  aliorum 
portant  iniquitates,  cseterosque  a  peccatorum  pon- 
dere  sublevare  prsecipiuntar.  Valde  enim  nos  semper 
sollicitos  esse  oportet,  qui  et  proprias  et  aliorum 
iniquitates  fiere  jubemur.  Interdicitnr  autem  levitis 
ad  vasa  sanctuarii,  et  ad  aitare  accedere,  ne  forte 
ea,  quse  episcoporum  sunt,  temere  usurpare  praesu- 
mant. 

«  Locutusque  est  Dominus  ad  Aaron  :  Omnis 
»  oblatio,  et  sacrificium,  et  quidquid  pro  peccato 
»  atque  delicto  redditur  mihi,  et  sedit  in  Sancta 
»  sanctorum  tuum  erit,  et  filiorum  taorum,  in  san- 
»  ctuario  comedes  illud.  Mares  tantum  comedent 
»  ex  eo,  quia  consecratum  est  tibi.  »  Sicut  enim 
omnes  decimse  levitarum  erant,  ita  omnes  primitise, 
omnesque  oblationes,  et  omnia  sacrificia  erant  sa- 
cerdotum  :  in  quo  sicut  et  in  caeteris  omnia  majora 
sacramenta  ad  ipsos  pertinere  significatur.  Comede- 


487 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS 


488 


bant  aatem  illad  in  sanctuario,  quia  occaltiora  divina 
mTtteria  in  conventu  fldelium  exponere  debemns, 
in  qao  non  sint  nisi  mares,  qui  et  fide  et  intellecta 
sint  fortiores.  Hoc  enim  soli  ordini  sacerdotali  conse- 
cratum  et  dedicatum  est.  «  Primitias  autem,  qaas  vo- 
>  verint,  et  obtulerint  iilii  Israel,  tibi  dedi  et  iiliis^  et 
>»  filiabus  tuis  jure  perpetuo  ;  qui  mundus  est  in  domo 
»  tua  vescetur  ex  eis.  »  Primitiae  namque,  non  tan- 
tum  prima,  sed  et  meliora  quoqae  intelligi  possunt. 
LJnde  in  Exodo  auri,  et  argenti,  et  gemmarum  primi- 
tise  leguntur.  Omnes  ergo  primitise  sacerdotam  sant, 
1S&  eoramqne  filiorum  et  fiiiarum,  qaoniam  qus- 
cunque  fidelia  snnt,  qufficunque  sancta,  quscunque 
religiosa,  qusecunqae  in  virtutibus  moribusque 
prsecipua^  sacerdotam  sunt,  et  illorum  qui  ab  eis 
per  aquam  baptismatis  generantur  et  regenerantur. 
Sive  mascali  sint,  sive  feminffi,  id  est  sive  perfecti, 
sive  minus  perfecti,  omnes  unam  fidem  unamqne 
doctrinam  participant.  Ab  hac  autem  participatione 
soli  heretici  separantar,  quia  immundi  sunt,  quam- 
vis  et  ipsi  secerdotnm  filii  sint.  Praecipit  autem 
Dominus  nt  omnia  primogenita,  et  omne  ani- 
mal  (290)  immundum  redimatur,  munda  vero  non 
redimantur.  Qoorum  sanguinem  fundet  sacerdos  su- 
per  altare,  et  adipem  adolebit,  carnes  vero  iUius 
erunt,  sicut  pectusculam  consecratnm  et  armus. 
Quid  enim  per  primogenita  nisi  fidem  et  animam 
intelligimus,  qufie  nimirum  prima,  prsecipua,  et 
chariora  sont?  Haec  autem  sacerdotura  esse  dicun- 
tur  quoniam  eorum  ministerio  et  fides  et  animse 
Deo  oflfernntur.  Aliter  enim  nemo  baptizatur,  nisi 
prius  fidem  et  animam  suam  sacerdotibus  oflferat. 
Animal  autem  immandum  redimitur,  quia  fides  et 
anima  violata  poenitentis  pretio  restauratur  (29i). 
Hunda  vero  non  redimuntur,  sed  oflferuntur,  quia 
non  indiget  redemptione  quod  liberum  est,  nulli- 
que  obnoxium  servituti.  Saoguis  autem  illorum 
super  altare  funditur,  quoniam  illorom  vita  et  ani- 
ma  Deo  redditur.  Delectatur  autem  Deus  in  illoram 
adipe,  per  quem  animse  virtus  et  fortitudo  signifiv 
catur.  Cames  vero  eorum  sunt  sacerdotum,  sicut  et 
pectusculam  consecratum  et  armus,  quia  sic  perti- 
net  ad  sacerdotes  sanctorom  vitas  prsedicare,  sicut 
et  consilia  dare,  et  onera  portare.  De  hominis  an- 
tem  primogenitis  jam  superius  diximus,  quse  quidem 
post  unum  mensem,  quinqoe  siclis  redimuntur ;  qua: 
tenus  postquam  baptizantur,  et  Deo  oflTerontur, 
quinque  sui  corporis  sensus  sic  sacerdotibus  tra- 
dant,  nt  jam  non  voluptatibns,  sed  Deo  serviant, 
Praecipitur  autem  levitis  ut  ipsi  quoqoe  primitias 
oflferant,  decimam  videlicet  partem  decimarum,  quse 
eis  a  populo  ofiferebantnr.  Unde  manifestum  est  non 
semper  primum  aliquid  primitias  significare,  Deci- 
mas  autem  ideo  damus,  quoniam  ipsi  decimee  su- 
mus  :  nos  enim  sumus  drachma  decima,  nos  snmus 
et  ovis  centesima,  quod  enim  centesimum  est,  de- 
cimum  est :  nos  sumus  et  decimos  ordo,  quoniam 

(290)  Cod.  Gasin  :  t  Ut  omnia  primogenita  sint  sa- 
cerdotnm ;  hominis  vero  primogenita,  et  omne  ani- 


A  novem  sunt  ordines  angelorom.  Quoniam  igitur  de- 
cimas  damus,  nosmetipsos  quasi  decimas  in  deci- 
mis  Domini  commendamus.  Haec  autem  breviter 
transcurrimus,  quoniam  de  his  superius  locuti  su- 
mus. 

CAPUT  XIX. 

c  Locutusque  Dominos  ad  Moysen  et  Aaroo, 
»  dicens :  Ista  est  religio  victimse  qiiam  consti&uit 
»  Dominus  :  prsecipe  filiis  Israel  ut  adducant  ad  te 

>  vaccam  rufam  tetatis  integrae,  in  qua  non  sit  ma- 
»  culi,  nec  portaverit  jugum,  tradetisque  eam  Elea- 
»  zaro  sacerdoti,  qui  eductam  extra  castra,  immo- 

>  labit  in  conspectu  omnium;  et  tingens  digitum  in 
»  sauguine  ejus  asperget  contra  fores  tabemaculi 
»  septem  vicibus,  comburetque  eam  cunctis  viden- 

^  »  tibus;  tam  pelle  et  carnibus  ejus,  quam  sangnine, 
»  et  fimo  flammae  traditis.  »  Quid  enim  per  hanc 
vaccam,  nisi  Christi  camem  intelligimus?  Quas  bene 
qaidem  rufa  dicitur,  utpote  proprio  sanguine  cruen- 
tata.  Est  autem  et  aetatis  integras,  quia  in  Jnventnte 
passus  est  Dominus.  Nulla  autem  macula  in  ea  est; 
qaia  sicut  de  Salvatore  nostro  scriptom  est  :  t  Pec- 
catum  non  fecit,  nec  dolus  invontns  est  in  ore  ejos. 
(/  Petr,  11,  22),  >  Unde  et  haec  jugum  non  portasse 
dicitur,  in  quo  vitiorum  servitus  designatur.  Et  quo- 
niam  Dominus  noster  sacerdotibus,  eorumque 
principibos  a  popnlo  traditus  est;  ideo  et  h»c 
Eleazaro  tradi  jubetur.  Qnod  extra  castra  du- 
citur,    et   in    conspectu  omoinm   immolatnr,   to- 

C  taque  simul  cum  pelle,  carnibus,  et  sanguine, 
et  fimo  flammis  traditur,  Apostolus  exposuit, 
dicens  :  «  Quorum  enim  animalium  infertur,  san- 
guis  in  sancta  per  pontificem,  horum  corpora  cre- 
mantur  extra  castra  :  ita  et  Jesns,  ut  sanctificaret 
per  suum  sanguinem  populum,  extra  portam  passus 
est  {Hcbr,  xiii,  1i).  >  Sed  quid  illud  significasse  pu- 
tabimus,  quod  sacerdos  tingens  digitum  in  sanguine 
ejus  contra  fores  tabernaculi  septies  aspergebat? 
nisi  forte  hoc,  quod  Judaei  clamantes  dixerunt  : 
«  Sanguis  ejus  super  nos,  et  super  filios  nostros 
[Matth,  XXV,  27].)  »  Bene  antem  septies  fiebat,  quia 
parentes  et  filii,  et  nepotes,  et  quicunqne  ex  eis  fue- 
rint,  usque  ad  sceculi  consummationem,  hac  male- 
dictione  tenentur  obnoxii.  Quia  enim  non  sunt  aies, 

^  nisi  septem  qnod  septies  fit,  conctis  diebus  fieri 
intelligitur.  Lignum  quoque  cedrinum,  et  hjsso- 
pum,  coccum  bis  tinctum  sacerdos  mittet  in  flam- 
mam,  quse  vaccam  vorat,  et  tunc  lotis  vestibus,  et 
corpore  suo  ingredietur  in  castra,  commaculatusque 
erit  usque  ad  vesperam.  Lignum  autem  cedrinum, 
qcod  imputribile  est,  redolentisque  naturse,  sanctos 
significat  :  hyssopus  quoque,  qoi  in  petra  natura- 
liter  nascitur,  eos  designat,  quorum  Christns  est 
fundamentnm.  Similiter  autem  et  coccus  bis  tin* 
ctos  eos  demonstrat,  qui  Dei  et  proximi  dilectione 
infiammantur.  Merito  ergo  haec  simul  cum  vacca  in 
flamma  ISO  ponuntur,  eamque  legendo,  et  me» 

mal,  »  etc. 
(291)  Ex  cod.  Lanrent.  editio  hic  emendatur* 


EXPOSITIO  IN  NUMEBOS. 


490 


» 


),  magno  igne  interius  succendantur.  Toties  A  >  hac  aqaa  die  tertiOy    et  septimo,  sic  mundabi- 
num  cedrinum,  et  hjssopus,  et  coccus  cum 
[uritur,  quoties  illi,  qui  per  hfiec  significan- 
isti  passionis  memores,  doloris,  tristitiaBque 
rquentor.    Hoc  aotem  de  apostolis,  cfisteris- 
is  convenienter  intelligi  potest,  qui  ejus  pas- 
terfuerunt.  Per  sacerdotem  autem,  qui  vac- 
molat,  et  per  hominem,  qui   eam  comburit, 
im  Caiphas,  et  ille  impios  populns,  qoi  tunc 
s  erat,  verum  et  totus   populus  Judeeorum 
ae  eorum  sacerdotes,   qui  eis  et  in  genere, 
alitia  snccederent,  rectissime  significantur. 
[uidem  immundi  erunt  usque  ad  yesperam, 
am  hujus   mundi  tinem  intelligimus ;  tunc 
vabunt  vestimenta  sua,  tunc  aqua  baptisma- 
rins  et  exterius  puriiicabunt  faciem   snam ; 
stra  ingredientur,  et  per  fidem  ad  Ecclesiam 
sntnr,    secnndum  illud :  u  Gonvertentur  ad 
m  {Psal,  Lvni,  15) ;  »— «  In  diebus  illis  saiva- 
ida  (Jerem,  xxiii,  6) ;  >— «  Cum  plenitndo  gen- 
itroierit,  tonc  Israel  salvus  fiet  {Rom.  zi,25).)i 
liget  autem  vir  mundus  cineres  vacca,  et  ef- 
ii  eos  extra  castra  in  loco  purissimo,  ut  sint 
itudini  filiorum   Israel  in  cnstodiam,    et  in 
m.  aspersionis,    quia  pro  peccato  vacca  com- 
i  est.  Cumque   laverit,  qui  vaccce  portaverit 
*es,  vestimenta  sua,  immundns  erit  usque  ad 
)ram.  A.Quid   enim  per  cineres  vaccs,  nisi 
reliquise  designantur?  Quffi  sint  autemejns 


B 


tur;  si  dietertio  aspersus  non  ftierit,  septimo 
1  non  poterit  emundare.  »  Qnicunque  ex  Adam 
nascitur,  cadaver  hominis  tetigit,  quia  priusquam 
cadaver,  et  mortis  legibus  snbditus  esset,  neminem 
generasse  legitur.  Propter  hoc  igitur,  quantnm  ad 
se,  omnis  homo  septem  diebus  est  immuudns,  quia 
nisi  aqua  baptismatis  regeneretur,  nunquam  est 
mundns.  Unde  hic  dicitur,  ut  huiusmodi  homo  asper- 
gatnr  hac  aqna  die  tertio,  qnatenns  sub  trina  im- 
mersione  baptizatus  illuminari  a  Domino  mereatur. 
Aspergatnr  autem  et  septimo  die,  nt  per  mannnm 
impositionem  septem  gratiis  Spiritns  saneti  eonfif- 
metur.  Quare  autem  die  septimo  emnndari  non  po- 
test,  qui  in  die  tertio  hae  aqua  aspersus  non  fnerit, 
nisi  qnia  nemo  ab  episcopo  confirmatnr  qui  prius 
in  Trinitate  non  sit  baptizatus  ? 

c  Omnis,  qui  tetigerit  humane  animflB  mortid- 
»  num,  et  aspersus  hac  eommistione  non  fuerity 
»  poUnet  tabemacuium  Domini,  et  peribit  ex  Israel, 
»  quia  aqua  expiationis  non  est  aspersus,  immnn- 
»  dos  erit,  et  manebit  spurcitia  ejus  super  eum.  » 
Quid  enim  per  anim»  morticinnm,  nisi  hereticos 
inteiligimus?  qui  non  secundum  corpus,  sed  secnn- 
dum  animam  mortni  sunt.  Horum  autem  mortici- 
num  tangere,  est  eomm  impietatibns  acquiescere. 
Qui  autem  hoc  egerit,  nisi  prsdicta  aqua,  id  est 
evangelica  doctrina  aspersus  et  mnndatus  Inerit, 
polluet  tabernaculum  Domini,  Cffiteros  Tidelieet  in 
£,  dicit  evangelista  :  «  Postquam,  inquit,  C  errorem  inducens,  et  ipse  peribit,  et  immundus 
cavit,  suroens  reliquias,  dedit  eis,  et  dixit:  erit,  et  spnrcitia  ejus  manebit  super  enm,  sicnt  ipsa 
mt  verba,  quae  locutus  sum  apud  vos  ma*      Veritas  ait ;  c  Qui  crediderit,   et  baptizatus  fuerit, 

•alvus  erit ;  qni  v^ro  non   crediderit,   condemnabi- 
tur  (Marc.  zvi,  i6).  »  Seqnitnr : 

«  Ista  est  ;lez  hominis  qoi  moritnr  in  tabema- 
»  cuio.  Omnes,  qui  ingrediuntur  tentorium  illius, 
tt  et  universa  vasa,  que  ibi  sunt,  pollnta  erant 
»  septem  diebus.  Vas,  quod  non  habuerit  opereu- 
•  lum,  et  ligaturam  desnper,  immundum  erit.  » 
Taberaaculum  enim  Ecclesia  est,  in  qua  nemo 
moritur,  nisi  Christianus ;  moritnr  antem,  si  a  fide 
catholica  separetur.  In  higus  antem  tentorio  qui- 
cunque  fuerint,  ejusque  fidei,  et  collegio  se  socia- 
gis  qoidem  Gliristi  verba  sunt  nobis  in  custo-  ^  verint,  immundi  erunt.  Unde  et  merito  illa  vasa 
et  in  aquam  aspersionis,   et  emundationis,      hoc  in  ioco  immunda  esse  dicuntur,  quia  non  oper- 

eulum  habent,  nec  ligaturam :  quoniam  illi  omnes 
immondi  sunt,  cujns  aures  ad  hujus  mortui  fidem  et 
doctrinam  clausaB  non  sint.  Qnid  autem  per  septem 
dies  significetnr,  scepe  jam  dizimns. 

ISV  «  Si  quis  in  agro  tetigerit  cadaver  oeciti 
»  hominis,  aut  per  se  mortui,  sive  os  illius,  vel  se- 
»  puleram,  immundns  erit  septem  diebns.  »  Sient 
enim  per  taberaaculum  Ecclesia,  ita  et  per  agram 
ea  quft  extra  Ecciesiam  sunt  significantur.  Septem 
ergo,  id  est  omnibus  diebus  sunt  immundi,  qni 
eztra  Ecclesiam  sunt,  sive  qnia  cadaver  primi  homi- 
nis,  quem  diabolus  occidit,  nascendo  tetigerant, 

sunt  vef6a,  quae  loeiUus  sum  ad  vos,  eum  adhuc  es- 
sm  vobiscum. 

16 


292)  {Luc.  XXIV,  43).  >  Has  ergo  reliquias, 
erba  Christi,  et  preedicationem  evangeiicam, 
se  coelos  ascendens  discipulis  dereliquit,  col- 
ir  mundos,   coetus   videiicet  apostolicns.  No. 

0  autem,  quia  neque  sacerdos,  necpie  iile,  qui 

1  comburit,   seu  solus  ille,  qoi  cineres  colii- 
mundus  dicitur.  Ducunt  ergo  apostoli  cineres 

,    id  est    apostolicam    prsedicationem    extra 

Judfieoram,  et  effundunt  eos  in  loco  purissi- 

l  est  in  Ecclesia  gentium,  nolentes  jam  dare 

m  canibus,  et  mittere  margaritas  ante  porcos. 


illi  cineres  essent  iiliis  Israel.  Sed  quare  vir 
ui  mundus  eligitur,  postquam  cineres,  qui  et 
lundi  sunt,  portat,  et  aqoa  abluitur,  immun- 
citur?  Nisi  fortasse,  quia  quantum  ad  alioram 
irationem  mondus  est ;  qoantum  autem  ad  per- 
lem,  quandiu  vivit,  mundus  non  est?  Quis 
gloriabitur  mundum  se  habere  cor?  Astra 
non  sunt  munda  in  conspectu  Dei.  Qui  enim 
as  est,  adhnc  indiget,  ut  pedes  lavet  (Joan. 
0).  Hoc  enim  Dominus  dicit. 
ai  tetigerit  cadaver  hominis,  et  propter  hoc 
;em  diebus  fuerit  immundus,    aspergetur  ez 


t)  Vulgata  habet :  Et  cum  manducastet  coram 
mens  reliquias  dedit  eis.  Et  dixit  ad  eos :  Hme 

Patrol.  GLXIV. 


491 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


V92 


sive  quia  ipsi  in  multis  peccatoribus  adhaerendo,  A  exemplum.  Utilis  est  enim  illa  mors,  quae  homineni 


sa  ipsos  peremerunt.  Os  autem  mortui  iangere,  est 
de  dpctrina  haeretici  hominis  unamquamlihet  pariera 
susdpere.  Sepulcrum  vero  mortai  tangit,  qui  totum 
eJQs  lihrum  fetore  et  putredine  plenam  veneratur 
ct  suscipit.  Qualiter  autem  et  isti  mundari  debeant, 
audiamus. 

u  Tolient  de  cineribus  combustionis,  atque  pec- 
»  cati,  et  mittent  aquas  vivas  super  eos  in  vas,  in 
»  quihus  cum  homo  mundus  tinxerit  hyssopum, 
»  asperget  ex  eo  omne  tentorium,  et  cunctam  sup- 
»  peliectilem,  et  homines  hujascemodi  contagione 
>  pollutos,  atque  hoc  modo  mundus  lustrabit  im- 
n  mundum  terHo,  et  septimo  die :  expiatusque  die 
»  septimo  lavabit  et  se,  et  vestimenta,  et  immundus 
»  erit  usque  ad  vesperum. »  Hoc  enim,  quod  Apo- 
stolus  ait :  «  Qui  non  noverat  peccatnm,  pro  nobis 
peccatum  fecit  (II  Cor,  v,  21),  »  eum  ex  hoc  loco 
sampsisse  arbitramur.  Sicut  enim  hic  cineres  pec- 
cati  intelliguntur  cineres  vaccce  combastse  pro  pec* 
cato;  ita  et  ibi  peccatum  inteliigitur  hostia  pro 
peccato.  Et  io  eo  quidem  vivas  aqnas  saper  cineres 
pouebant,  hanc  doctriaam  viviiicatricem  per  illos 
cineres  quodammodo  innuebat.  Hsec  autem  aqua 
ab  homine  mundo  cum  hyssopo  spargitur,  quoniam 
quicunque  hanc  doctrinam  prffidicant,  et  mundus 
esse  debet,  et  super  illam  petram  radicatus,  et  fun- 
datus,  de  qua  dicitur :  «  Petra  autem  erat  Ghristus 
{l  Cor,  X,  4).  »  In  petra  naturaliter  nascitur  hysso- 
pus.  Sic  ergo  homo  mundus  purificat  hominem  im- 


B 


a  labore  solvit,  et  in  gaudiura,  etin  quietem  inducit. 
Ascendit  igitur  Aaron  supra  montem  Hor,  ibique, 
jubenle  Domino,  morluus  est.  Hor  enim  lumen 
interpretatur ;  merito  ergo  in  monte  luminis  mo- 
ritur,  qui  tenebras  fugiens  ad  gioriee  claritatem 
festinat. 

CAPUT  XXI. 

Audivit  autem  Ghananseus  venisse  Israel,  pugna- 
vitque  contra  eum,  et  vicit,  duxiique  prsedam  ex 
eo.  At  Israel  voto  se  Domino  obligans,  ait :  si  dede- 
ris  populum  istum  in  manu  mea,  delebo  urbes  ejus. 
Tradidit  ei  Dominus  Ghananseum,  quem  ille  inier- 
fecit,  subversis  urbibus  ejus.  Ghananaeus  iste  dia- 
bolus  esi,  qui  conira  nos  in  primo  homine  pugnavit, 
et  vicii,  et  non  parvam  a  nobis  pra^dam  tulit,  dum 
ipsa  nos  immortalitate  privavit.  Gontra  hunc  autem 
voto  obligati  sumus,  quicuuque  ad  fidem  venientes, 
eique  abrenuniiantes,  adversus  eum  arma  suscepi- 
mus.  Toties  ergo  eum  inieriicimus,  ejusque  urbes 
subvertimus,  quoiies  ad  fidem  incredulos,  et  ad  poe- 
niientiam  peccaiores  convertimus. 

Hinc  autem  narraiur  quod  populus  jam  itincre  et 
labore  faiigatus  murmuravit  contra  Moysen.  Unde 
et  Dominus  misit  in  eos  ignitos  serpentes,  qui  eos 
occidebant.  Oravitque  Moyses  pro  eis.  Gui  p.fecepit 
Dominus  ut  serpentem  seneum  faceret,  quem  per- 
cussi  aspicientes  sanarentur.  De  hoc  enim  serpenie 
Dominus  aii  :  «  Sicut  Moyses  exaltavit  serpentem  in 
deserto,   ita  exaltari   oportet    Filiura    hominis,  ut 


mundum,  et  qusecunque  illius  sunt,   fidem  videlicet  ^  omnis  qui  credit   in  eum   non  pereat,  sed   habeai 

Titam  aternam  (Joan.  iii,  14).  »  Aspice  ergo  serpen- 
iem,  idesicrede  in  Chrisium.  Igniti  autem  serpentes 
maligni  spiritus  intelliguntur,  qui  cunctis  viventibus 
nequiores,  igne  et  furore  credulitatis  omnia  supe- 
rani,  ei  isii  quidem  eorum  animas  perduot,  ei  contra 
eos  maxime  possunt,  qui  contra  Ghrisium  murmurare 
eique  male  vivendo  detrahere  non  cessani.  Qui  ergo 
ab  his  serpentibus  percussi  fuerint,  currant  non  ad 
serpentem,  IiiS  sed  ad  similitudinem  serpentis, 
currant  ad  eum,  qui  iniquitatem  non  fecit,  et  tamen 
inier  iniquos  deputains  est :  «  Qui  in  similiiudinem 
carois  peccati  apparnit,  ut  de  peccato  damnaret 
peccatum  in  carne  (Rom,  viii,  3) :  »  qai  nunc  exal- 


intellectum,  scieniiam,  et  docirinam,  ejusque  animai 
tentorium,  id  est  corpus.  Quid  antem  per  diem  ter- 
tiqm  et  septiraun  intelligendum  sit,  jam  superius 
diximus.  Quare  etiam  qui  sic  expiatus  iterum  la- 
vetur,  et  sit  immundus  usque  ad  vesperam,  jam 
dictum  esi:  eadem  autem  siiepe  repeiere  non  est 
opns. 

CAPUT  XX. 
Sequitur  autem  de  eo  qood  populus  veniens  in 
desertum  Sin,  deficienie  aquay  versus  csi  in  seditio- 
nem  conira  Moysen  et  Aaron.  Qui,  ex  prsecepto 
Domini,  congregata  omni  multitudine  ante  peiram, 
dixerunt:  «  Num  de  petra  hac  vobis  aquam  pote- 


»  rimus  ejicere?  Percussitque  virga  bis  silicem,  ei  q  tatus    est  in  lignum  salutis,  utillnm  dejiceret  qui 


»  egress«e  sunt  aquffi  largissimse.  Dixitque  Dominus 
»  ad  Moysen  et  Aaron  :  quia  non  credidistis  mihi^ 
>  ut  sanciificaretis  me  coram  filiis  Israel,  non  in- 
»  troducetis  hos  populos  in  terram  quam  dedi  eis.  » 
Quantum  enim  fides  possit,  quantumque  incredulitas 
noceat,  hoc  in  loco  aperiissime  monsiraiur.  IIoc 
autem  in  Exodo  exposuimus.  Quamvis  enim  hoc 
et  illud  miraculum  non  idem  sii,  uiriusque  tamen 
exposiiio  eadem  est ;  magisque  ad  hunc  locum  illa 
expositioy  quam  ad  illum  pertinere  videtur.  Yalde 
autem  nobis  iimendum  est,  ne  ei  nos  increduli  si- 
mus ;  dum  Iios  tantos  viros  propier  unius  rei  incre- 
duliiaiem  in  tanium  discrimen  venisse  videmus. 
Hoctamen  et  illis  ad  uiiliiaiem,  et  nobis  accidit  ad 


prius  in  lignum  concupiscentise  ascenderat. 

Yenit  deinde  populus  contra  Arnoo,  in  fines  Amro- 
rhoei;  «  siquidem  Arnon,  ierminus  est  dividens  Moa- 
»  bitas,  ei  Amorrha^os.  Unde  diciiur  in  libro  bello- 
»  rum  Domini.  Sicut  fecit  in  mari  Rubro,  sic  faciet 
»  in  iorrentibus  Amon.  Scopuli  iorrentium  inclinaii 
»  sunt,  uirequiescereni  in  Ar  etrecumberent  in  fini- 
»  bus  Moabitarum.  »  Hoc,  inquit,  scriptum  erat  ia 
libro  bellorum  Domini,  quem  nos  quidem  nonhabe- 
mus,  quoniam  filii  Israel,  sicut  in  mari  Rnbro,  Do- 
mino  pro  eis  dimicanie,  victores  exstiterunt,  sic  ei 
vincerent  in  torrentibus  Arnon.  Amorrhceos  autem, 
quia  duri  erant  et  fortes,  metaphorice  scopulos  vo- 
cat.  His  tamen  victis  et  humiliatis,  in  eorum  finibu 


EXPOSITIO  IN  EXODUM. 


494 


verunt    tilii   israel,   id   est    infra  ipsos  fines  A  tui,  qiii  in   Domino    moriuntur  (Apoc.  xiv,  13).  » 


haeoram    et  Moabitarum.    Prfficeperat    enim 
lus    illiis  Israel,  ne   tangerent  iilios  Moab   et 

qui  fuerant  filii  Loth.  Similiter  autem  nec 
Bsaan,  qui  habitabant  in  Seir  et  Edom. 
X  eo  autem  loco  apparuit  puteus,  super  quo 
tus  est  Dominus  ad  Moysen  :  Congrega  popu- 
,  et  dabo  ei  aquam.  Tunc  cecinit  Israel  car- 
.  istud  :  Ascendat  puteus ;  canite  ei.  Puteus 
n  fodernnt  principes,  et  paraverunt  duces 
titudinis  in  datore  legis,  et  in  baculis  suis.  * 
uteus  Novum  Testamentum  est,  quem  Ecclesise 
pes,  apostoli  videlicet  et  doctores  in  datione 
paraverunt  (293),  foderunt  et  exposuerant. 
autem  ait,  in  bacillis  suis ;  hoc  audiant,  qui 
)s  habent,  et  vel  baculos  abjiciant,  vel  puteos 
it.  In  eo  enim,  quod  isti  principes  cam  bacalis 
)uteum  fodiebant,  eos,  qui  baculos  habent,  id 
iclesice  regimina,  sanctarum  Scripturarum  pro- 

scrutari,  et  cunctis  sitientibus  vivam  aquam 
nare  jubebant.  Quod  autem  superius  significari 
us  per  Chananseos,  quos  delevit  Israel,  idipsum 
icatur  per  Sehon  regem  Amorrhffiorum,  et  Og 
i  Basan.  Illa  ergo  expositio  hic  quoque  suffii- 

CAPUT  XXII. 
uitur  aatem  de  Balaam,  qui  cupiditate  ductus 
id  Balac  tilium  Sephor,  ut   malediceret  filiis 
.  Cum  euim  Dominas  et  prius  ne  illuc  iret, 
liceret,  cernens  eum  nimirum  eundi  cupidum, 


B 


Quid  autem  per  snmmos  silices  et  colies,  nisi  utrius- 
que  testamenti  altos,  difficiles  et  figuratos  sermones 
inteliigamus?  Ad  hos  ergo  accedat,  hos  videat  et 
legat,  quicunque  Dei  populi  vitam,  conversationem, 
gloriam,  felieitatem,  caeteraque  videre  et  conside- 
rare  desiderat.  In  hoc  enim  speculo  Ecclesise  pul- 
chritudo  videtur.  £t  iste  qaidem  populus  solus  ha- 
bitabit.  Ubi?  Utique  in  terra  viventium.  Non  re- 
putabitur  inter  gentes,  sine  baptismate  morientes ; 
qui  quoniam  innumerabilis  est,  pulvis  vocatur. 

«  Iterum  Balaam  assumpta  parabola  (29i)  ait : 
»  Sta,'Balac,  et  ausculta;  audi,  fili  Sephor.  Non  est 
»  Deus  qaasi  homo,  ut  mentiatur,  nec  nt  Filius 
»  hominis,  ut  mutetur.  Dixit  ergo,  et  non  faciet? 
»  Locutus  est,  et  non  implebit?  Ad  benedicendum 
»  adductus  sum,  benediciionem  prohibere  non  valeo. 
»  Non  est  idolam  in  Jacob,  n^c  videtur  simalacrum 
»  in  fsrael.  Dominns  Deas  ejus  cum  eo  est,  et  clan- 
»  gor  victorise  regis  in  illo.  Dens  edaxit  eum  de 
»  iEgypto;  cujus  fortitudo  similis  est  rhinocerotis. 
»  Non  est  augurium  in  Jacob,  nec  divinatio  in 
»  Israel.  Temporibus  suis  dicetur,  Jacob,  et  Israeli 
»  quid  operatus  sit  Deus.  Ecce  populus,  ut  leeena 
»  consurget,  et  qnasi  leo  erigetur.  Non  accubabit 
»  donec  devoret  prasdam,  et  ocdsoram  sanguinem 
»  bibat.  »  Quare,  o  insipiens  1S9  Balaam,  toties 
Deum  tentas,  quem  tu  ipse  nec  mentiri,  nec  mntari, 
nt  Deum  posse,  testaris?  Sufficere  tibi  debuerat, 
quod  semel  dixit,  cujus  voluntas  nec  sacrificii,  nec 
a  abire  pcrmisit,  tamen  ne  populo  malcdice-  ^  locorum  mntatione  mutatur;  unde  manifestum  est, 


nterdixit.  Infelices  ergo,  qui  in  malis  desideriis 
•mino  exaudiuntur ;  et  quoniam  avari  facile 
litaiedecipiuntur,etmiraculo  asinse  loquentis,  et 
li  voce,  idipsum  qaod  prius  jubentis  admonetur, 
irgo  Balaam,  et  quia  maledicere  ausus  non  fuit, 
i  viam  invcnit,  ne  promissa  pecunia  privareiur. 
uitem  diximus,  ut  quantum  sit  avaritio)  malum, 
igatur.  Yerba  auiem  Balac,  et  sacrificia  Balaam, 
exponat;  ego  enim  in  eis  laborare  non  caro. 
ergo  exponamus,  quse  prophetio;  spiritu  Balaam 
se  videtur. 

CAPUr  XXIIL 
\e  summis  silicibus    videbo    eam,  de  coliibus 


quia  non  sponte  Dei  populo  benedicis,  sed  quia 
benedictionem  prohibere  non  vales.  Doles,  quia 
non  estidolum  in  Jacob;  ideoque  nefando  tuo  con- 
silio  factnm  est  ut  postea  sacrificarent  Beelphegor. 
Dominus  adduxit  eum  de  ^Egypto,  cujus  fortitudo 
similis  est  rhinocerotis,  quoniam  singulari  omni- 
potentia  omnia  superat,  sicnt  et  hoc  animal  uno 
cornu  quidquid  invadit,  prosternit.  Et  quamvis 
modo  non  sit  idolnm  in  Jacob,  sao  tamen  tempore 
dicetur  de  illo,  quod  aureos,  argenteos,  ligneosque 
deos  operatus  sit.  Lege  prophetas,  et  hoc  de  Israel 
dixisse  invenies.  Leoni  autem  hic  populus  compa- 
ratur,  et  pro^dam  devorasse,  sanguinemque  bibisse 


siderabo  illum.    Populas    solus    habitabit,    et  |\  refertur,  quod  qui  non  intelligit,  et  hos,  et  re^^um, 


sr  gentes  non  reputabitur.  Quis  dinumerare 
»it  pulverem  Jacob,  et  nosse  nnmerum  stirpis 
ftel?  Moriatur  anima  meamorte  justorum,  et 
at  novissima  mea  horum  similia.  »  In  illo 
i  populo  Balaam  non  suo,  sed  spiritu  Dei,  jam 
n  Ecclesiam  videbat;  unde  et  se  justi  morte 
,  et  ei  similis  fierit  optabat  :  t  Beati  enim  mor- 

13)  Cod.  Casin.  In  doctore  legis,  id  est^  sicut 
$tus  eo8  docuitf  qui  doctor  est  legis,  Parave- 
,  etc. 

)4)  Assumere  parabolamy  est  spiritu  exstimu- 
\  sententias  fundere.  Et  quidem  vox  Hebraica 
tol  Talebat  maxime  in  ^enere  sententioso.  Ba- 
lom  hnnc  Spiritn  sapenore  actum,  protulisse 
benedictiones,  aut  maledicta^  yel  ex  eo  intelli- 


et  Machabaeorum  libros  legat,  in  quibos  quam  mul- 
tum  sangninis  fnderit,  inveniet. 

CAPUT  XXIV. 

«  Iterum  antem  Balaam  assumpta  parabola  ait : 

»  Dixit  Balaam  filius  Beor :  Dixit  homo,  cujus  ob- 

»  tnratus  est  oculus  (295) ;  dixit  auditor  sermonum 

»  Deiy  qui  visionem  Omnipotentis  intuitus  est,  qui, 

gitur,  quod  ad  maledicendum  Israelitis  missus,  iis 
benedicebat;  neaue  enim  nisi  quo  Spiritus  urgeret, 
conari  poterat.  Mazoc.  in  Spicil,  ad  num.,  c.  23. 

(295)  In  vulgata  legitur  obturatui  est  oculuSy  sicut 
in  editione  S.  Bnmonis ;  sed  in  Biblia  Venet.  edita 
1542,  ab  Isidoro  Clario  habetnr  hic,  et  infra  apertus 
ett  oculus. 


m 


S.  BHUNONIS  EPiSCOPl  SIGNIENSIS. 


4116 


M  cadit,  et  sic  aperientar  oculi  ejus  :  quam  pulchra  A  civitatis,    nempe    Jerusalem,    cujus    reliqniae    sunt 


»  tabernacnla  tua  Jacob,  et  tentoria  tua  Israel,  sicnt 

>  yalles  nemorosae,  ut  borti  juxta  iluyios  irrigui, 
»  nt  tabernacula,  qnse  fixit  Dominus,  quasi  cedri 
»  prope  aqnas.  Fluet  aqua  de  sitnla  ejus,  et  semen 
»  illius  eritin  aqaas  multas.  Tolletnr  propter  Agag 

^  »  rex  ejas,  et  auferetur  regnum  illias.  Deas  eduxit 
»  illnm  de  iEgypto,  cajns  fortitudo  similis  est  rhi- 
»  noeeroti.  Devorabunt  gentes  hostes  illins,  ossaque 

>  eomm    confringent,   et    perforabunt  sagittis.  Ac 
»  cubans  dormivit  nt  leo,  et  qnasi  leaena,  qaam  sa^ 
D  scitare  nullus  audebit.  Qai  benedixerit  tibi,  erit 
»  ipse  benedictus ;  qui  maledixerit  tibi,  in  maiedi- 
» xtione  reputabitur.  >  Ecce  enim  Balaam  se  ipsum 
obturatum,  et    excfficatam    dicit,  cujus  oculi  non 
aperiuntur,  nec  in  ejas  ruina  et  damnatione.  Nemo 
enim  est,  cujus  oculi  ad  veritatem  cognoscendam 
yel  post  mortem  non  aperiantur.  Tabemacula  an- 
tem,  hominum  collectiones,  singulares  Ecclesias  di- 
cit,  quse  quoniam  virtutibus,  et  sapientia,  et  sancti- 
tate  abundant,  valli  nmbrosffi,  et  horto  irriguo,  et 
cedris  comparatnr.  De  situia  autem  illius  fluit  aqaa, 
de  cujus  pectore  semper  manat  indeficiens  sapientia. 
Semen  autem  iilius  erit  in  aquas  multas,  per  quas 
ex  illo  populo  in  multas  gentes  fieri  designat ;  extol- 
letur  propter  Agag  rex  ejns.  Primus  enim  hujus  po- 
puli  rex  fuit  Saal  qui,  sicat  legitar  in  libris  Regum, 
pugnavit  contra  Agag  regem  Amalec,  pro  quo  in 
snperbia  elatus,  quasi  ad  gloriam  sui  triumphi  eum 


B 


omnes  iniqui,  solis  bonis  in  ejus  aedificia  introdu- 
ctis.  Potest  autem  et  juxta  litteram  inteliigi  de  Da- 
vid  hoe,  quod  dicitar  :  <  Orietur  stella  ex  Jacob,  et 
»  consurget  virga  de  Israel,  »  etc.  Ipse  enim  in  illo 
populo  canctis  regibus,  et  fortitudine,  et  sanctitate 
clarior  fuit.  Ipse  percussit  Moab,  et  mensus  est  cum 
faniculo,  coaequans  terrse.  Quaere  hoc  in  libris  Re- 
gum.  €  Ipse  quoque  vastavit  iilios  Hetb,  »  per  quos 
Chananseos,  et  cseteros,  qai  prias  in  terra  promis- 
sionis  habitaverant,  intelligere  debemus.  De  quo 
et  Rebecca  in  Genesi  loquitur,  dicens  :  «  Tffidet  me 
vitffi  propter  filias  Heth,  et  si  acceperit  Jacob  nxo- 
rem  de  stirpe  hujus  terrae,  nolo  vivere  {Cen,  xxvii, 
46).  »  —  c  Facta  est  antem  Idumese  possesaio  ejus,  » 
sicut  scriptum  est  :  «  Et  posuit  in  Idumffia  costo- 
des,  statuitque  presidiam,  et  facta  est  universa 
Idumea  David  servien?  (//  Reg.  viii,  14).  »  Est  au- 
tem  et  Seir  in  Idumsea. 

<c  Cumque  vidisset  Amelec,  assumpta  parabola 
»  ait :  Principinm  gentium  Amelec,  cujus  extrema 
»  perdentar.  »  Et  hos  enim,  sicut  et  illos  superavit 
David.  «  Vidit  qaoque   f  OO  Cinseum,  assntnpta  pa- 

>  rabola,  ait  :  Robustum  quidem  est  habitaculum 
»  tuum,  sedet    si  in  petra  posueris  nidam  tuum, 

>  et  fueris  electus  de  stirpe  Cin,   quandiu  poteris 

>  permanere?  Assur  enim  capiet  te.  »  Quid  enim 
hic  aliud  queramus,  cam  hos  ab  Assyriis  captos 
esse  sciamus?   «  Assumpta  parabola  iterum  locutus 


reservavit,  et   Deo  inobediens  fuit,  qui  ab  homine  q  »  est.    Heu  quis  victurus  est,    quando    ista    faciet 


usque  ad  pecus  totum  Amalec  delere  prscepit,  unde 
et  regnum  amisit,  ut  de  ejus  stirpe  rex  ulterius 
non  nasceretur.  Longa  est  historia,  quam,  qai  le- 
gerit,  clarius  hffic  intelliget. 

<  Sumpta  iterum  parabola  ait  :  Dixit  Balaam  filius 
»  Beor  :  Dixit  homo,  cujus    obturatus  est  oculus 
»  qui  cadens  apertos  habet  oculos  :   videbo    eum 
»  sed  non  modo,  intuebor  iilum^  sed  non  prope. 
»  Orietnr  stella  ex  Jacob,    et  consurget    virga   de 
» Israel,    et     percutiet    duces    Moab,     vastabitque 
»  omnes  filios  Setse,  et  erit  Idumsa  possessio  ejus, 
»  hffireditas  Seir  cedet    inimicis   suis  :  Israel  vero 
»  fortiter  aget.  De  Jacob  erit,   qai  dominetur,   et 
»  perdat  reliquias  civitatis.  >  Balaam   enim,  quia  , 
scienter  pecrat,  ideo  de  se  rectissime  dicit  :  Quod  ^ 
cadens  apertos    oculos  habeat,    sicut    econtra  ille 
clausis  ocnlis  cadit,  qui  nesciens  et  ignoranter  pec- 
cat.  Quod  auiem  ait  :  «  Videbo  eum  sed  non  modo, 
»  intnebor  illum,  sednon  prope,  >  de  ultimo  judicio 
intelligi  potest,  quando  et  boni,  et  mali  omnes  asta- 
bimus  ante  tribanal  Christi,  de  qao  statim  subinfe- 
rens  ait :  <  Orietur  stella  ex  Jacob, »  qnia  totus  mun- 
dus  illuminabltur;  «  et  consurget  virga  de  Israel,  • 
quia  stuitorum    imperitia    corrigetnr.    Hoc   autem 
de  Christo  totum  intelligatur,  qai  de  Israel  secun- 
dum  camem  originem  dncens,  cunctis  mundi  natio- 
nibus  dominatur.  Et  ipse  quidem  perdet  reliquias 


»  Deus?  Venient  in  triremibus  de  Italia,  superabunt 
»  Assjrios,  vastabnntque  Hebrffios,  et  ad  extremum 
»  etiam  ipsi  peribunt.  »  Et  hoc  quidem  completum 
esse  videmus.  Scimus  enim  Romanos  trans  mare 
navibus  advectos,  et  has,  et  maltas  alias  gentes 
suo  imperio  subjugasse,  quos  quidem  jam  periisse 
dicerem,  si  non  adhuc  deterins  perituros  esse  pu- 
tarem. 

CAPUT  XXV. 

« Morabatur    autem    eo    tempore    Israel  in   Se- 

»  tim  (296).  Et  fornicatas  est  populus  cum  fiiiabus 

»  Moab,  quffi  vocaverunt  eos  ad  sacrificia  sua.  At 

9  iili  comederunt,  et  adoraverunt  deos  earum.  Ini- 

>  tiatusque  est  Beelphegor   et  iratus   Dominns  ait 

>  ad  Moysen  :  Tolle  cnnctos  principes  populi,  et 
»  suspende  eos  contra  solem  in  patibulis  ut  a- 
»  vertatur   furor  meus  ab  Israel.  Dixitque  Mojses 

>  ad  Judices  Israel :  Occidat  anusquisque  proximos 
»  suos,  qui  initiati  sunt  Beelphegor.  >  Aliud  enim 
Dominus  jubet,  aliadque  Moyses  facere  videtur. 
Prfficepit  enim  Dominus  Moysi,  ut  cunctos  populi 
principes  contra  solem  snspendat  in  patibulis.  Et 
fortasse  id  ipsnm  significat,  et  quod  Dominus  jnbet, 
et  quod  Moyses  agit.  Magnum  enim  patibulum,  et 
poenam  prope  intolerabilem  mihi  ille  sustinere  vi- 
detur,  qui  fratrem  et  filium  palam  scienterque  in- 
terficit.  Quid   enim   est  aliud   contra   solem,  nisi 


(296)  Mazochius  habet  Cettim  eod.  loc.  cit.,  nbi  docet  qua  in  regione  fuerint  popnli  isti  Cettei,  qui 
in  Italiam  commigrarunt  ante  Mosaica  temi^ora,  etc. 


EXPOSITIO  IN  NUMEROS. 


498 


et  manifeste  ?  Kon  enim  tanto  dolore  afflce-  A  niam  non  est  pretiosa  laus  in   ore  peccatoris,  tale 


si  hoc  in  nocte,  vei  nescienter  agerent. 
.s  autem  hoc  aliter  inteliigat,  non  coutendo. 
est  autem  ibi  hominum  mnititudo,  viginti 
liia.  Et  tanc  quidem  c  stetit  Phinees,  et  pla- 
et  cessavit  qiiassatio  {Psal.  cv,  30),  »  inter-> 
fomicatores,  scilicet  Zarin  iilium  Sala,  et 
iliam  Sor.  Interficiamus  et  nos  fornicationis 
m,  et  in  nobis  caste  vivendo,  et  in  aliis  bene 
do,  quatenas  iram  Dei  placare  valeamus. 
im,  si  sacerdotes  egerint,  repatabitar  eis  ad 
m  usqae  in  sempiternum. 
CAPUT  XXVI. 
hspc  aatem  Moyses,  jabente  Domino,  posuit 
super  capnt  Josue  coram  Eleazaro  sacerdote 
i  muititudine.  Et  replicans  omnia,  qu®  man- 
:  Dominus,  dedit  ei  partem  glori®  suee,  con- 
9nm  prose  dacem  populi.  Hocenim  et  Chri- 
minus  fecisse  legitar,  qai  priusquam  coelos 
sret,  vicarios  sibi,  totiusque  EcclesiaB  duces 
os  constituit.  Quibus  et  partem  glori»  suse 
s,  signa  et  virtutes  in  suo  noniine  facere 
it  {Marc,  xvi,  17) ;  qui  quasi  manus  Christi 
^apita  habentes,  ab  omni  potestatis  incursu, 
ne  adversitatis  impetu  securi  exstiterunt. 

CAPUT  xxvri. 

sitio  hujus  capitis  in  quo  Josue  assumitur, 
t  populi  constituitur,  deest  in  editione,  nec 
sibns  mss.  reperitur. 

CAPUT  XXVIII. 
itqne  Dominus  ad  Moysen  :  Heec  sunt  sacri- 
quee  offerre  debetis ;  agnos  anniculos  im- 
latos  duos  quotidie  in  holocaustum  sempi- 
m;  unum  offeretis  mane,  et  alterum  ad 
ram  :  decimam  partem  ephi  similse,  quae 
»ersa  sit  oleo  purissimo,  et  habeat  quartam 
m  hin,  et  libabitis  quartam  partem  vini  per 
los  agnos  in  sanctuario,  alterumque  agnum 
ter  offeretis  ad  vesperam.  i  Quid  enim  per 
^os,  nisi  doo  testamenta  intelligimus  ?  in 
omne  sacrificium  laudis,  et  jubilationis  ple- 

continetur.  Hos  autem  mane  et  vespere, 
>ties  in  die  offert  Ecclesia,  secundum  illnd : 
isindie  iaudem  dixi  tibi  (PscU.  cxviii,  164).  » 
s  per  mane  et  vesperam,  qufle  sunt  diei 
tates,  totus  dies  rectissime  intelligi  possit. 
am  duobus  agnis  additur  decima  similfle,  et 

olei,  quarta  quoniam  illud  decem  verbis,  hoc 
[uatuor  Evangeliis  continetur.  Idem  ergo  per 
ignificatur,  quod  p^r  decimam,  et  per  quar- 
elligitur  :  hsec  enim  testamenta,  etagni  sunt 
lli  nocent,  omnesque  innocentes  vivere  do- 
.similaqua  anima  nutritur,etoIeam  quosa- 
it  vinnmquo  inebriatur.  Merito  ergotale  sacri- 
mane  et  vespere,  id  est  tota  die  iieri  jubetur 
18  sine  intermissione  Deas  laudetur,  popains 
innocentiam  provocetur,  anima  coelesti  pane 
tietur,  mens  oleo  Spiritus  sancti  inuncta  sa- 
t  calice  Evangelii  potata  inebrietar.  Et  qao- 


B 


sacriflcium  in  sanctuario,  id  est   in  conventn  fide« 
lium  fieri  prsecipitnr.  Sequitur: 

c(  Die  antem  Sabbati  offeretis  duos  agnos  annicu- 
»  los,  immaculatos,  et  dnas  decimas  simiiae  oleo 
»  conspersffi  in  sacrificio,  »  et  caetera,  nt  supra.  Et 
hoc  sacriflcium  idem  est,  quod  superias.  Duasde* 
cimas  offerre,  est  legem  intelligere.  Quee  oleo  qui-* 
dem  aspergitnr,  si  misericordia  temperetur ;  tem« 
peratur  autem,  si  spiritualiter  intelligatur  :  iittera 
enim  occldit. 

«  In  Kalendis  autem,  id  est  in  mensinm  ezordiis, 
»  offeretis  holocaustum  Domino  :  vitulos  de  ar- 
»  mento  daos,  arietem  unum,  agnos  anniculos  se- 
>  ptem  immaculatos,  et  tres  decimas  similse,  oleo 
»  conspersee,  per  singulos  vituios,  et  duas  decimas 
»  similse  oleo  conspersse  per  singulos  arietes  :  et 
»  decimam  decimie  similee»  etc...  Hircus  quoque 
»  offeretur  Domino  pro  peccato  in  holocaastum  sem- 
M  piternum  cum  libamentis  suis.  >  De  hoc  enim  sa* 
cr^cio,  et  de  his  vitulis  Apostolns  ait :  «  Per  ipsum 
ergo  offeramus  hostiam  laudis,  semper  Deo,  id  est 
vitulos  labiorom  confitentium  nomini  ejus  (Hebr, 
zv,  15).  »  Hsec  igitur  hostia  laudis,  et  duo  vituli 
labiorum,  dno  testamenta  intelligantur,  sine  quibus 
ad  laudem  proferendam  labia  movere  nescimus.  Of- 
feramus  antem  et  arietem  unnm,  prsedicemus 
Christi  passionem,qui  sicutovis  ad  victimam  dnctus 
non  aperuit  os  suum. 

Huic  autem  arieti  jnngamus  septem  agnos,  id  est 
septem  S.  Spiritns  gratias  ;  in  eo  esse,  semperque 
nianere  debemus.  Saepe  antem  jam  dizimus  quid 
per  decimam  intelligitnr ;  siquidem  ipse  est  drachma 
decima,  ipse  est  ovis  centesima,  unde  etiam  non 
soinm  decima,  sed  et  decima  decimee  dici  potest : 
si  enim  centum  ovibns  decimam  dare  volueris,  de- 
cem  dabis  :  decies  enim  decem  centum  fiunt ;  hujus 
autem  decimse  ovis  centesima  decima  est :  est  ergo 
homo  decima  decimse.  Quod  antem  simila  dicatur 
homo,  audi  Apostoiom :  t  Ezpurgate  vetus  fermen- 
tam,  ut  sitis  nova  conspersio,  sicut  estis  azymi  (/ 
Cor.  V,  7).  »  Conspersio  enim  pro  farina  ponitur. 
Denique  cui  nisi  farinse  additur  fermentnm  ?  Quid 
nisi  panis  dicitur  azymus?  Sed  unde  panis,  nonne 
de  simila?  Simila  ergo  homo.  Hatc  autem  sioAila 
oleo  spargitur,  qnia  Dei  misericordia,  et  S.  Spi- 
ritus  gratia  homo  pernnctus  et  sanatur,  et  re- 
novatur.  De  hac  ergo  simiia,  id  est  de  hominibns 
demus  tres  decimas  per  singulos  vitulos ;  duas  per 
arietem,  et  decimam  decimae  per  unumquemque 
agnum.  Unum  ergo  idemque  significant  omnes. 
Hoc  est  enim  omnis  homo,  quod  duo  populi,  quod 
tres  mnndi  partes.  Quia  ergo  per  dno  testamenta 
convertuntur  omnes,  et  per  Ghristi  passionem  redi- 
muntur,  omnes,  merito  tres  deeim»  sequnntur  vitu- 
Inm,  dase  arietem,  et  decima  decimce  agnnm.  Sed 
qaare  hec  omnia  ▼ino  perfundnntur,  nisi  nt  spiri- 
taalit  inteliigentiiB  sapore  dulcescant,  insipida  enim, 
et  irrationabilia  hsec  esse  videnior  ot  ergo  saporem 


m 


S.  BRUNONIS  EPISCOPl  SIGNIENSIS 


500 


habeant»  hoc  spiritualis  expositionis  odore  perfun-  A  in  decimis  oiferebant.  Et  de  his  quidem  modo  su- 


B 


dantur.  Sed  quoniam  ipsa  quoque  expositio  secun- 
dum  mensuram  fieri  debet,  plus  vini  ponitur  in  vi- 
tulis,  plus  in  ariete,  quam  in  singulis  agnis.  Cur 
autem  in  hirco  Christus  immoletur,  hsec  est  maxima 
et  principalis  causa,  quia  ut  impius  damnatus  est, 
et  quasi  sceleratus  cum  latronibos  crucifixus  est. 
Qaem  nos  ergo  yeneramur  in  agno,  hunc  Judaei  abo- 
minantur  in  hirco.  Similiter  antem  et  in  Pascha,  et 
in  Pentecoste,  et  prima,  et  decima  die  mensis  se- 
ptimi  sacrificare  jubet.  Hsec  igitur  ona  sit  omnium 
expositio. 

CAPUT  XXIX. 
«  Quintadecima  vero   die  mensis    septimi,  quae 

<  vobis  erit  sancta  atque  venerabilis,  omne  opus 
ft  servile  non  facietis  in  ea,  sed  celebrabitis  solem- 
«  nitatem  Domini  septem  diebus,  offeretisque  holo- 
«  caustum  in  odorem  suavissimum  Domino  :  vitulos 
«  de  armento  tredecim,  arietes  duos,  agnos  annicu- 
«  los  quatuordecim  immaculatos,  et  in  libamentis 
«  eornm  similse  oleo  conspersee;  tres  decimas  per 
€  vitulos  singolos,  qui  sunt    simul  vituli   tredecim, 

<  et  duas  decimas  arietiuno,  id  est,  simnl  arietibus 

<  duobns,  et  decimam  decimse   agnis  singulis,  qoi 

<  sunt  simul  agni  quatuordecim,  et  hircum  pro  pcc- 
«  cato.  »  Qui  per  septimum  mensem,  ejusque  pri- 
mam,  et  decimam,   et  quintam  diem  significet,   et 
quare  opus  servilc  in  eo»  non  Qat,  cur  etiam  septem 
diebus  hsec  solemnitas  celebretur  in  Levitico   expo- 
suimus.  Nunc  ergo  de  sacrificiis  videamns,  quee   in  G 
hac  solemnitate  sine  dilferentia,  uno  eodemque  mo- 
do,  per  septem  dies    fiebat;   praeter  hoc  tantum, 
quod  de  vitulis  per  singulos   dies  onus  minuebatur. 
Prima   enim   die   ofiferebantur    tredecim,    secunda 
duodecim,  tertia  undecim,  et  sic   de  reliquis,  usque 
ad  septimam,  in   qua  nonnisi  septem  offerebantur. 
Sed  quid  per  vitulos,  nisi  apostolos  ?  Qui   nisi  tre- 
decim  essent,  aut  Paulus,  aut  Mathias  inter  eos  lu-> 
cum  non  haberet.  His  autem  vitnlis  tota  Ecclesia  et 
arata,  et  seminata    est.   Duo   vero  arietes,  et  agni 
quatuordecim  id  ipsum  signiflcant.  Signifioant  enim 
duo  Testamenta,  quae  in  quatoor  Evangeliis,  et  in 
decem  verbis  continentur.   Sunt   ergo   et  duo,    et 


perins  diximus.  Quod  autem  unus  vitulns  de  nu- 
mero  per  singulos  dies  subtrahatur,  fortasse  aposto- 
lorum  obitom  designat ;  quorum  numerus,  dumalter 
post  alterum  de  hoc  mundo  exiret,  quotidie  quodam- 
modo  minuebantur.  Arietes  autem,  et  agni,  et 
decimse  neque  crescnnt,  neque  minuuntur,  quoniam 
scmper  et  Testamenta  duo  sunt,  et  Evangelia  qua- 
tuor,  et  verba  legis  decem,  et  Ecclesia  una,  ex 
Asia,  Africa  et  Europa,  ex  Judffiis  et  gentibus  con- 
stiiuta. 

<  Die  octavo,  qui  est  oeIeberrimu&,  omne  opus 
«  servile  non  facietis  in  eo,  olferetis  holocaustum  in  eo 
«  in  odorem  suavissimum  Domino  :  vitolum  unum,  et 
<  arietem  onnm,  et  agnos  anniculos  immacuUtos 
«  septem,  sacrificiaque  ejus,  et  libamina  singulofum 
«  per  vitulum,  et  arietem,  et  agnos  rite  celebrabitis, 
«  et  hircum  pro  peccato.  »  Dies  enim  octavus  idem 
est,  ac  primos,  etiam  Dominicus.  appellatur,  et  ab 
omni  fhristiano  celeberrime  colilur  et  veneratur. 
Hac  die  mundus  coepit ;  hac  die  Christus  a  mortuis 
resurrexit,  hac  ctiam  die  uUima  resurrectio  fiet. 
Unde  et  quidaio  psalmi  pro  octava  titufantur.  Hac 
ergo  die  omnis  Ecclesia,  instantius  quam  in  cseteris, 
offert  Domino  holocaustum  et  hostiam  laudis  ;  Chri- 
stum  videlicet  laudando  et  prsedicando;  hoc  enim 
per  vitulum,  et  arietem,  et  septem  agnos  significa- 
tur.  Quse  sequuntur,  cum  persfiepe  recantata  sint, 
praeterimus. 

CAPUT  XXX. 
«  Narravit  Moyses  filiis  Israel  omnia,  quae  ei  Do- 
«  minus  imperaverat.  Et  locutus  est  ad  principes 
«  tribuum  filiorum  Israel.  Iste  est  sermo,  quem 
<  prsecepit  Dominus  :  Si  quis  vestrum  votum  Do- 
« mino  voverit,  aut  se  constrinxerit  juramento, 
«  non  faciet  irritum  verbum  suum,  sed  omne,  quod 
«  promisit,  adimplebit.  »  Omnia  enim  vota  jura- 
mento,  qua;  bona  sunt,  et  contra  justitiam  non 
fiunt,  reddi  debent.  Id>oque  Ecclesise  principes, 
quibus  ista  dicuntnr,  quidquid  voverint  aut  jurave- 
rint,  reddere  oportet,  quoniam  tam  cauti  debent 
esse  et  in  vovendo,  et  in  jurando,  ut  nihil  contra 
justitiam  jurent  vel  voveant.  Unde  et  subditur  :  Quod 


quatuordecim,  quoniam  ex  quatuor  et  decem  fiunt.  y.  puella,  quaf  est  in  domo  patris,  vel  uxor  alicujus, 


Similiter  autem  ei  tres  decimae,  et  duse  decimae,  et 
decima  decima;  idipsum  significant.  In  his  enim  om- 
nis  homo  significatur ;  de  qno  duse  quidem,  et  tres 
decimse  fiunt,  quoniam  in  duos  populos,  et  in  tres 
mundi  partes  homo  dividitur.  Merito  ergo  hae  de- 
cimee  vitulis,  191t  et  arietibus,  et  agnis  junguntur, 
quatenus  omnis  homo  cujuscunque  gentis  sit,  et  in 
qoacunque  mundi  parte  habitet,  sanctorum  apo- 
stolorum,  duorumque  Testamentorum  fidem  et 
doctrinam  sequatur  et  teneat.  Offerebant  itaque 
pontifices  apostolos  in  vitulis,  testamenta  in  arieti- 
bus,  et  agnis,  totamque  Ecclesiam,  ubique  dififusam 

(297)  Com  adeo  perspicuom  sit  divinum  preece- 
ptom  de  obligatione  voti  Deo  facti,  detestanda  est 
qoorumdam  adulantium  scriptorum  impudentia,  qui 


si  aliquid  voverit  aot  juraverit,  et  hoc  pater  vel 
maritus  audiens  non  contradixerit,  rea  erit,  ct 
qoidquid  promiserit  eam  reddere  oportebit ,  si  vero 
audiens  coutradixerit,  non  tenebilur  juramento.  Isti 
enim  patres  et  mariti,  Ecclesise  principes  esse  vi- 
dentur,  qoorum  singuloi  et  uxores,  et  tilia:  sunt. 
Uxoresquidem,  quia  de  eorumsemioe  pariunt ;  filitf! 
vero,  quia  eorum  ministerio  regenerantur.  Horum 
crgo  est  vota  discernere,  et  juramenta  judicare. 
Nemo  ergo  agere  praesumat,  qusecunque  Ecclesia: 
doctores  interdicunt,  eliam  si  ea  noverit  ali- 
quis(297).    Injusta   enim   vota    irrita   esse    debenl 

hisce  nostris  diebus  docere  non  sunt  veriti,  saecnla- 
res  priucipes  vota  etiam  solemnia  reiigionis  solvere 
posse  ;  kc  proinde,  dictu  horrendum,  sacris  virgi- 


501 


£XP0SIT10  IN  NUMEROS. 


Quse  autem  vota,  yel  jaramenta  isti  vel  consensa  A  omni  tempore  manent  extra  Synagogam ;  u 


approbant,  vei  dictis  confirmant,  ea  reddere  neces- 
sarium  est.  Quare  hoc?  Quia  qoidquid  dicunt,  ju- 
stum  esl.  Sic  ergo  fit  ut  justa  vota,  et  sancta  pro- 
missa  omnis  homo  persolvere  debeat ;  quia  nemo 
est  qiii  ea  persolvere  et  reddere  interdicat;  injusta 
vero  omnia  irrita  fiant.  Yerumtamen  qui  scienter 
contra  justitiam  jurat,  quamvis  hoc  eo  jaramento 
quod  a  sanctis  interdicitur,  non  teneatur,  non  ta- 
men  putare  debet  se  confestim  lil)eram  esse  a  pec- 
cato  :  non  jurare  debuerat,  quod  peccatum  esse 
sciebat.  Pceniteat  ergo,  non  quia  juramentum  non 
agit,  sed  qnia  scienter  conira  justitiam  juravit. 
«  Vidaa  et  repadiata  quidquid  voverint,  reddent.  > 


que  hic  dicitur,  quod  ut  prins,  post  septem 
castra  revertantur  :  septem  enim  dies  omne 
significant. 

«  Qai  occiderit  hominem,  vel  occisum  t 
»  lustrabitur  die  tertio,  et  septimo.  £t  de  odo 
D  da,  sive  vestimentum  fuerit,  sive  vas,  et 
»  in  utensilia  prs&paratum  de  capraram  pell 
»  pilisy  et  ligno,  expiabitur.  >  Judeei  enim  hi 
sunt.  Etiam  tetigit  occisam  quicunque  di 
natus  est,  cui  dictum  fuerat  :  Quocunqac 
hoc  ligno  comederiSy  morte  morieris.  Isti  c 
salvari  possint,  tertio,  et  septimo  die  expe( 
sicat  et  csetera  qu»  de  omni  prsda  venerunt 


Quid  enim  si  male  voverint?  mala  enim  vota  reddi  g  bolo  rapta  sunt;  sive  vas  fuerit,  sive  vestin 


non  debent ;  dicatur  ergo,  quidqaid  bene  voverint. 
Quia  enim  suse  libertatis  sunt,  et  nullius  potestate 
premuntur,  libere  possunt  vovere,  quod  volant.  Per 
has  tamen  eas  animas  intelligere  possumas,  qaee  a 
mundi  hujus  cotuplexibus  et  voluptatibus  separatffi 
a  stultis  hominibus  repadiantnr,  et  despectai  ha- 
bentur.  Tales  autem,  quia  sapientes  sunt,  et  bona 
tantum  agere  desiderant,  qaidquid  vovere  volae* 
rint,  earum  judicio  relinquatur.  Si  vero  axor  vel 
voto  vel  juramento  re  obligaverit,  ut  jejunio  vei 
abstinentia  alia  afQigat  animam  suam,  nisi  maritus 
hoc  audieos  confestim  interdixerit,  reddere  opor- 
tebit.  Hoc  autem  nihil  siguificare  videiur,  nisi  quia 
prspositorum  judicio  subjectorum  vita  temperari 


sive  quidiibet  aliud  de  caprarum  pellibus,  vi 
vel  ligno^  in  aliqna  utensilia  prseparatum,  pi 
non  solum  homines,  verum  etiam  eorum 
scientiam,  vitam,  mores,  omnemqae  conv 
nem,  et  cunctam  interioris  hominis  supell 
intelligere  possumus.  Omnia  enim  cum  ipso 
purificantur. 
tf  Anrum,   et  argentnm,    et  ees,   et  fern 

>  stamnum,  etplumbum,  etomnequod  pote! 

>  ire  per  flammas,  igne  purgabitur.  Quidqt 
»  tem  ignem  non  potest  snstinere,  aqua  exp 
T»  sanctificabitur,  et  lavabitis  vestimenta  vei 
»  septimo,  et  purificati  postea  castra  intrs 
Peraurum  enim,etargentum,  et  cffitera,  quse 


debeant  :  quibus  sibonum  aliquid  voventibus  assen-  ^  sustinere  possnnt,  eos  intelligimus  ,   quibui 


sum  procbuerint,  eos  jam  nlterius  sine  perieulo  re- 
vocare  non  possunt. 

CAPUT  XXXI. 
Sequiiur  autem  de  Madianitis,  oontra  quos  fillii 
Israel  ex  pr»cepto  Domini  pugnantes,  eos  vicerunt, 
omnesque  interfecerunt,  ioter  quos  et  Balaam  et 
quinque  principes  illorum  occisi  sunt,  198  nuliusque 
ex  eis  remansit,  proeter  virgines  tantom,  qaas  filii 
Israel  reservantes,  manserunt  cum  eis  extra  castra 
septem  diebus,  secundum  hoc,  quod  eis  jusserat 
Mojses.  Per  has  enim,  sicut  et  per  alias  gentes,  Dei 
populo  adversantes,  doBmonum  exercitom,  et  vitio- 
rum  multitadinem  intelligere  debemus.  Sed  quid  per 
qainque  principes,  nisi  quinque  nostri  corporis  sen-  D  siones,  quas  populus  fecit  donec  veniret  ad 


fortitudinem  tribuit,  at  igne  passionis,  et  n 
expientur,  quamvis  aqua  baptismatis  sanctific 
sint.  Et  isti  quidem  die  septimo,  id  est  in  hac 
ffitate,  lavantes  in  sacro  fonte  vestimenta,  i 
suam,  non  solum  Ecclesiffi,  vernm  etiam 
castra  purificati  ingrediuntur. 

CAPUT  XXXII. 

Omittitur   in  quo,  juxta   Vulgatam  ,    filii 
ad  pugnam  apti  promittunt  Hoysi,  relictis 
ribus,  parvnlis,  et  armentis,  contra  hostes 
ram  promissionis  obtinendam  proflcisci. 

CAPUT  XXXIII. 

Hic  antem    Mojses   describit  qnadraginta 


sas  intelligamus  ?  Cum  his  enim  prsedicti  hostes 
contra  nos  veniunt  :  cum  his  nobis  bella  civilia  mo- 
vent,  nostrisque  armis  nos  impugnant,  et  nos  contra 
nos  pognare  compellunt.  Si  ergo  hos  primum  vice- 
rimus,  et  secundum  priorem  statum  interfecerimus, 
subito  in  nobis  omnium  viliorum  corruet  multitudo. 
Per  virgines  autem,  quas  filii  Israel  sibi  reservant, 
eas  animas  intelligimus,  qufle  diaboli  corruptionem 
1  igientes  ad  Christi  fidem,  et  Ecclesice  societatem 
se  transferunt,  et  pro  sua  pulchritudine  Dei  populo 
placent.  Cum  quibus  nimirum  manent  septem  die- 
bus  extra  castra,  qiiia  et  illi,  qui  a  gentilitata  ad 
Deum  convertuntur,  et  illi  per  quos  convertuniar, 

nibas  ad  incestuosas  et  sacrilegas  nuptias  januam 
aperuisae. 


promisslonis.  De  quibus,  si  secundum  homin 
terpretationem,  et  secundam  res  in  eis  ges 
quis  tractare  vellet,  in  longnm  sermonem  eas 
dere  posset  (298).  Nos  antem  de  numero  pai 
camus.  Quadragenarins  enim  numerus  et  q 
constat,  et  decem  (quater  enim  decem,  vel 
quatuor  quadraginta  faciunt)  decem  antem  e 
tuor,  nt  jam  ssepe  diximus,  Vetus  et  Novum 
mentum  designant,  qaoniam  illnd  in  decem 
et  hoc  in  quatuor  concluditur  Evangeliis.  Sici 
ilii  per  quadraginta  mansiohes  ad  terram  proi 
nis  transiemnt,  ita  et  nos  per  decem  legis  ms 
et  qnataor  Evangelia  transeuntes,  doce  Jesu, 

(298)  S.  Maximus  Taurin.  de  his  agit  hc 
De  Qoadrag.  V,  p.  122.  edit.  Rom.  1784. 


503 


S.  BRUiNONlS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


504 


ram  titeiitiiim  intraturi  siimus.  Beati  autem  illi  qai  A  singola  diceremus,  nisi  qnia  facilia  sunt,  et  breyi- 
in  hia  mansionibus  morantur  et  habitant.  Beati  qui      tati  operam  damos. 


in  saerisToluminibus  utriusque  Testamenti  deleetan- 
iur;  semper  manna  abundant,  nunqoam  pane  coelesti 
carent,  nunqoam  eis  deficit  panis  yiTUs  qui  de  coelo 
descendit.  Illi  cibo  spirituali  nutriontory  illi  aqoa  de 
petra  reficiuntor ;  illos  sancti  Spiritus  gratise  in  die 
obumbrant,  in  nocte  illuminant;  illi  reyera  dicere 
possunt  :  •  Dominos  regit  me,  et  nibil  mibi  deerit, 
inloco  pascofle  ibi  me  coUocavit   (PsaL  zxii,   \),  n 
Beati  ergo  sont,  si  non  mormuraverinty  si  Deum  non 
tentaverint,  si  in  fide  non  hflBsitaverint,  si  cames 
non  quflesierint,  id  est  si  iegem  carnaliter  non  in- 
teliezerint,  et  cflepas,  et  allia  non  concupierint.Verum- 
tamen  qoia  Ramesses  interpretator  tinea,  qooties- 
cunque  poenitentia,  vel  alio  quolibet  modo  vitiorom 
tineas  a  nobis  ezcotimus,  de  Ramesse  nos  ezire  in- 
teliigamos,  et  tunc  quidem  vitiis  superatis,  diisque 
^gyptiorum   contritis,  Phase    confidenter   facere 
possumus.  Qooniam  autem  Sochot  tabemaeula  in- 
terpretatur,  quando  in  conciiio  justorom  et  con- 
gregatione  religiose  viyimus,  in  Sochot  nos  esse 
sciamus.   Quia  vero    Ethan  dicitur  eonsummatus  ; 
qoando  aliquod  bonum  perficimus,   in  Ethan  nos 
194  esse  gaudeamus.  At  vero  quia  Athairot  inter- 
pretatur  corona^  quoties  de  aliqoo  Titio  triumpha- 
m*is,  toties  in  Athairot  castrametamur.  Ante  Mag- 
dalum  tentoria  figimns,  quando  turres  et  muniiiones 
diaboli  ezpagnamusy  sic  enim  interpretator  Magda- 


B 


CAPUT  miv. 

In  qao  termini,  et  dimensiones  terrfle  promissionis 
describuntur,  omittitor. 

CAPUT  XXXV. 

•  Dizitque   Dominus  ad  Moysen   :  Prsecipe  fiiiis 
»  Israel,  ut  dent  levitis  de  pcssessionibus  suis,  urbes 

•  ad  habitandum,  et  suborbana  earum  per  circui- 

•  tom,  ut  ipsi  in  oppidis  maneant ;  et  suburbana 
D  sint  pecoribus,  et  jomentis,  quee  a  muris  civitatum 
»  forinsecus  per  circuitom  miile  passuum  tendentur 
»  oontra  Orientem,  et  contra  Meridiem  simiiitereruni 
»  duo.  »  Per  hoc  enim  apertissime  dator  inteliigi, 
qood  clericorum  ordo  snblimiorem  locum  in  Eccle- 
sia  tenere  debeat,  aliisque  omnibus  quasi  propriis 
jumentis  et  pecoribus  imperitare ;  unde  et  pastores 
non  immerito  vocantnr.  Qood  vero  suburbana  mille 
passnum  spatio  tenduntur,  omnem  mnndi  ambitum 
eorum  regimini,  et  ditioni  subditum  esse  ostendit ; 
idem  enim  significat  milie,  quod  omnes,  quoniam 
hic  numems  perfectus  est,  omnesque  in  se  numeros 
continet»  qni  in  se  quidem  replicari  possunt,  cre- 
scere  vero  non  possnnt.  Notandnm  antem,  quod  duo 
miliia  cubiti  in  mille  passibus  concluduntur;  unde 
et  constat,  quod  duo  cubiti  unum  passum  faciunt. 

»  Dizitqne  Dominns  ad  Moysen  :  Quando  transie- 
»  ritis  Jordanem,  intrantes  terram  Chanaan,  disper- 
»  dite  cnnctos  habitatores  iiiius^  et  eomm  simulacra 


lom.  Sumus  autem  in  Mara,  si  peccatorum  recorda- C  »  confringite,  mnndantes  terram.  »   Qui  ergo  per 


tione,  vei  sfleculi  adversitatibos  amaricamur,  quo- 
niam  Mara  amarum  interpretatnr.  Qoia  vero  Elim 
dicitur  aries,  tunc  in  Eiim  habitamus  qaando  apo- 
atolorum  innocentiam  et  simpiicitatem  imitamur. 
Unde  et  merito  in  Eiim  duodecim  fontes  et  septua- 
ginta  palmsB  esse  dicuntur,  per  qnee  duodedm  apo- 
stoli,  et  septuaginta  duo  Christi  discipuli  figorantur. 
Quando  vero  populum  ad  baptismum  et  ad  fidem 
invitamns,  soper  mare  Rubram  tentoria  figimus ; 
siquidem  et  ilii  et  in  nube,  et  in  mari  sunt  bapti- 
zati.  Sed  veniamus  in  desertum  Sin,  accedamus  ad 
servitutem  Dei,  et  prfleparemos  animas  nostras  ad 
tentationem.  Sin  emm  tentatio  interpretatnr.  Per 
hoc  enim  postea  transire  poterimus   in  Detheca, 


baptismom  ad  Ecclesiam  venimus,  terram,  id  est 
carnem  nostram  ab  omni  vitiorum  sorde  munde- 
mus,  nnumque  et  verum  Deum  colamus,  et  ado- 
remus. 

«  Ait  autem  Dominus  ad  Moysen  :  Loquere  filiis 
*>  Israel,  et  dices  ad  eos  :  Quando  transgressi  fue- 
»  ritis  Jordanem  in  terra  Chanaan,  decernite  quse 
»  urbes  esse  debeant  in  praesidia  fugitivorum  ,  qui 
»  nolentes  sangninem  fuderint :  in  qnibus  cum  pro- 
>  fugus  fuerit,  cognatus  occisi  eum  non  poterit  in- 
•  terficere,  donec  stet  in  conspectn  multitudinis,  et 
»  causa  iliius  judicetur.  De  ipsis  autem  urbibus, 
»  qnse  ad  fugitivorum  subsidia  separantur,  tres 
»  erunt  trans  Jordanem,  et  tres  in  terra  Chanaan, 


quod  interpretatur  remissio  :  illis  enim  remittantur  ^  »  tam  filiis  Israel  qnam  advenis  atque  peregrinis,  ut 

»  conliigiat  ad  eas,  qui  noiens  sanguinem  fuderit. 
»  Si  quis  autem  vel  ferro,  vel  iapide,  vel  ligno,  vel 
»  mano  per  odiom,  aut  insidias  hominem  occiderit, 
»  cognatns  occisi,  statim,  ut  invenerit,  jugulabit. 
»  Si  vero  fortuito,  et  absque  odio,  et  inimicitiis  hoc 
»  egerit,  priusqoam  sic  esse  probatom  fueril,  inno- 
»  cens  liberabitur,  et  non  occidetur,  sed  ad  civita- 
»  tem,  ad  quam  confugerat,  reducetur,  manebitque 
»  ibi ,  donec  sacerdos  magnus  ,  qui  oleo  sancto 
»  unctus  est,  moriatur.  »  Tres  enim  civitates  trans 
Jordanem,  et  tres  in  terra  Chanaan,  idem  signifi- 
cant  j  per  quas,  fides ,  spes,  charitas  inteiligi  pos- 
sunt :  nunquam  enim  poterit  esse  securn*»,  qui  do- 
mum  saam  in  his  civitatibos  non  fundaverit.  Ad 


peecata,  qui  diaboiicas  soperant  tenlationes.  Quoties 
aiiqnid  fermentamas,  et  manos,  et  opera  ad  corm- 
ptionem  lazamus,  toties  in  Alis,  et  in  Rapliidim  nos 
esse  doieamus.  Alis  enim  fermefUare^  Rapliidim  vero 
manui  laxare  dieitar.  Unde  et  merito  ibi  aqua  po- 
pulo  defiiisse  legitnr  :  facile  enim  popnlus  corrum- 
pitur,  et  peccat,  si  ei  evangelicfle  doctrinfle  aqua  de« 
fuerit.  Ettunc  quidem  quodammodo  in  Sinai  legem 
reeipimus,  qnando  nos  in  sacris  voiuminibus  ezer- 
eemns.  Quando  vero  illicita  concupiseimns,  tunc  ad 
Aseroth,  angustiarum  domum  festinamos,  sie  inter- 
pretatur.  Hoc  ergo  modo  cognita  historia,  et  nomi- 
num  interpretatione,  facile  singulorum  significatio- 
net  pradens  lector  inveniet.  QnsB  nos  quidem  per 


EXPOSITIO  IN  DEUTERONOMiUM. 


506 


latem  quicunqiie  fagerit,  non  ocddetar.  Si 
secandum  iitteram  absolate  inteliigamus,  ut 
li  sponte,  sive  quod  majas  est  per  odium,  vei 
nsidias  liominem  occiduDt,  in  bis  civitatibus 
idi  sabsidium  non  babeant  (quod  nefas  est  di- 
pcenitentiffl  janaas  claudimus.  Aliter  ergo 
igendum  est.  Plerumque  enim  per  bomici- 
>orporis,  animarum  bomicidas  intelligimus. 
arum  vero  bomicid«e,  maxime  Judeei  et  bie- 
intelligantur,  qai  falsa  persuasione  animas  a 
;i  fide  separantes,  interficiunt.  Horom  autem 
Tolentes  et  per  odium,  et  per  insidias  pec- 
intelligamus,  qui  sic  peccant»  ut  nunquam 
se  peccasse  poeniteat,  et  malum,  qaod  velle 
nnt,  nunqaam  voluisse  desistant.  Nemo  enim 
t  volens,  sicut  ille,  cajus  voluntas  non  muta- 
Uios  autem,  et  si  peccaverunt  volentes;  atta- 
quia  jam  sunt  nolentes  et  pcenitentes,  dicamas 
mguinem  fudisse  nolentes.  Ille  ergo  fudit  san- 
m  volensy  qui  voluntate  in  fundendo  sanguine 
erseverans.  Si  quis  ergo  fuderit  sanguinem 
9,  id  est  qui  a  voluntate  fundendi  sanguinem 
ecesserit,  moriatur.  Qni  vero  foderit  sangui- 
nolens,  id  est  jam  poenitens,  et  non  fudisse 
I,  fugiat  ad  bas  civitates,  et  salvabitur.  Si 
iidem  Ecclesise  receperit,  si  spem  Ecdesioe 
}rit,  si  cbaritatem  Ecclesia^  tenuerit,  non  mo- 


A  rietur.  Quod  si  extra  bas  civitates  eum  invenerit 
propinquus  occisi,  confestim  eum  jugulabit.  Quis  sit 
iste  propinqnus,  lege  in  Evangelio  de  Samaritano,  et 
invenies  Cbristum  esse,  qui  eos  quidem,  quos  extra 
bas  civitates  invenerit,  occidet,  et  aeternee  morti 
damnabit.  Quod  autem  iste  bomicida  non  revertitur 
ad  propria,  donec  sacerdos  magnus  moriatur,  boc 
Moyses  significasse  videtur,  quia  ante  Cbristi  pas- 
slonem  nemo  post  peractam  poenitentiam  ad  coe- 
lestem  patriam  revertebatur.  Judsei  quoque  et  bsere- 
tici  quicunque  Jesum  sacerdotem  magnum  nondum 
venisse,  vel  mortuum  esse,  vei  resurrexisse  credunt, 
in  patriam  reverti  non  possunt,  sic  enim  nondum 
istis  Cbristus  mortuus  est ;  sicut  Marioe  nondum  [ad 

n  Patrem  ascenderat,  cum  ait  :  «  Noli  me  tangere  : 
nondum  enim  ascendi  ad  Patrem  meum  {Joan,  xx, 
17).»Nobis  autem  Cbristus  jam  mortuus  est  :  nos 
jam  ejus  morte  et  sanguine  redempti  sumus.  Nobis 
ergo  ad  propria  redire,  et  de  bujus  mundi  exsiiio  in 
civitatem  sanctam  Jerusalem  ipse  nos  introire  con- 
cedat,  cui  cum  Patre,  et  Spiritu  sancto  gloria,  et 
bouor  in  sfficula  sseculorum.  Amen. 

CAPUT  XXXVI. 
Hoc  postremum  libri  Numerorum  caput,  in  quo 
filiis  Israel  preecipitur,  ut  quilibet  de  triba  sua  sibi 
sumat  uxorem,  et  ad  aiiam  non  transeat,  ne  con- 
fundantur  tribos,  omittitur  a  sancto  Brunone. 


Explicit  liber  Numerorum. 


INCIPIT 


EXPOSITIO  IN  DEUTERONOMIUM. 


PILEFATIO. 
•  Qoia  in  aliis  libris  Moysi,  quod  Dominns 
,  locuti  sumus;  restat    nunc  quoque  in  boc 

0  libro,  quod  ipse  donaverit,  dlcamns.  Dicitur 

1  liber  iste,  Deuteronomium,  quod  secunda  lex 
>retatur;  quoniam  et  Novum  signiiicat  Testa- 
jm,  et  ea,  quffl  in  aliis  dicta  sunt,  in  isto  qoo* 
lodo  innoyantur  et  replicantur.  Nos  autem, 
in  superioribus  libris  exposita  sunt,  preeter- 
ites,  cffitera,  non  omnia  tamen,  sed  difticiliora 
ae  eum  Dei  adjutorio  exponere  aggrediamur. 
c  capitolo  loquendi  exordium  sumamus. 

CAPUT  XIII. 
.  aadieris  in  una  urbium  tuarum,  qoas  Domi- 
Deos  taos  dabit  tibi  ad  babitandum,  dicentes 
[aos  :  Egressi  sunt  filii  Belial  de  medio  toi,  et 
rterint  babitatores  urbis  terree  tuse,  atque  di- 
nt' :  Eamus,  et  serviamus  diis  alienis ;  qncere 
icite,  et  diligenter  rei  veritate  perspecta;  si 
meris,  certum  esse,  quod  dicitur,  et  abomina- 
em  hanc  opere  perpetratam,  statim  percoties 
itiiores  arbis  illios  in  ore  gladii,  et  delebia 


G  •  eam.  Omnia  quoque,  quse  in  illa  sunt,  congregabis 
•  in  medio  platearum  ejus,  et  cum  ipsa  civitate  suc- 
»  cendes,  ita  ut  universa  consumas  Domino  Deo  tuo, 
»  ut  sit  tumnlus  sempiternus;  non  sediiicabitur  am- 
»  plios,  et  non  adbaerebit  de  illo  anatbemate  quid* 
»  quam  in  manu  tua.  ^  Si  audieris,  inquit,  obicun- 
que  fueris,  ab  aliquo  nuntiante  tibi  ^lios  Belial,  id 
est  baereticos,  qui  jugo  fidei  non  tenentor  (Belial 
enim  absque  jugo  interpretator),  si,  inquit,  audieris 
eos  de  medio  tui  exiisse,  Hdemqoe  Ecclesiae  reli- 
quisse,  aliosque  secum  a  justitia  avertisse,  et  deos 
aiienos,  id  est  malignos  spiritus  secutos  esse,  qusere 
rem  diligenter,  quam  com  veram  esse  cognoveris, 
gladio  spiritus,  quod  ehi  verbum  Dei,  omnem  ne- 
fandam  Ulam  congregationem  percoties  et  delebis  : 
insoper  et  omnia,  qum  illius  sunt,  simul  cum  ipsa  in 
medio  ejus  succendes,  id  est  eeternis  suppliciis  con« 
demnabis.  Simol  enim  eum  beereticis,  omnis  eorum 
perversa  scientia  et  doctrina  (quse  per  eorum  scien- 
tiam  intelligitur)  abominari  et  danmari  debet,  qoa< 
tenus  sic  destruaiur  at  alterios  in  memoria  non  ba» 
beatur.  Hoc  est  enim,  quod  ait  :  «  Non  aedificabitur 


507 


S.  BRUNONIS  EPISCOPl  SIGNIENSIS 


508 


»  amplius,  ei  non  adhserebit  de  ilio  anathemate  in 
»  manu  tua,  »  per  quod  intelligere  debes,  ut  nihil 
de  iila  haeresi  adhsereat  menti  et  (idei  tU6R.  Seqoitur  : 

CAPUT  XIV. 
»  Fiiii  estote  Domini  Dei  vestri.  Non  yos  incidetis, 

•  nec  facietis  calvitium  super  mortuo,  qnoniam  po- 
»  pulus  sanctus  est  Domino  tuo,  et  te  elegit,  nt 
t  sis  ei  in  populum  peculiarem  de  cunctis  gentibus, 
»  qu(£  sont  super  terram.  »  Imitetur  Deum,  qui  ejus 
esse  vult.  Decet  enim  ut  parentum  imaginem  in  se 
filii  reprffisentent.  Se  autem  incidere,  et  calvitium 
super  mortuo  facere  magni  doloris  indicium  est.  De 
mortuo  vero  non  dolere,  sed  gaodere  debet  Chri- 
stianus.  Qoi  enim  bene  moritur,  ad  Deum  tendit. 
Doles  ergo,  o  mulier,  quod  vir  tuus  ad  Deum  tendit : 
doles,  0  homo,  quod  frater,  vel  filius  tuus  ad  Deom 
yadit,  non  bene  doles.  Yideamus  etiam  quid  Apo- 
stolus  dicat  :  «  Mortui  estis,  et  vita  yestra  abscon- 
dita  est  cum  Christo  in  Deo  {Coloss.  iii,  3).  »  Isti 
enim  adhuc  viventes  huic  mundo  mortui  erant.  Et 
saepe  quidem  videmus  super  his,  qui  mortui  sunt, 
vei  etiam  qui  sic  mori  desiderant,  fratres,  et  pro- 
pinquos  dolere,  et  isti  ergo  non  bene  super  mortuo 
doient.  ilie  quoque  non  bene  dolet,  qui  snper  iniquo 
mortuo  dolet;  de  mali  namque  perditione  non  do- 
lendum,  sed  gaudendum  est  :  dolendum  potius  erat 
de  vita  ipsius,  quae  justitiae  et  bonitati  contraria  erat. 
De  talibus  temen  quandiu  vivont  et  dolere,  et  flere 
debent  sancti,  si  forte  eorum  orationibus  conver- 
tantur.  Sic  enim  et  Samnel  flebat  Saulem.  Post 
niortem  vero  pro  eis  flere  infructuosum  est.  Denique 
cum  Dominus  dicat :  «  Ego  quoque  in  interitu  vestro 
ridebo  {Prov,  i,  27),  »  quis  de  illo  dolere  audeat,  de 
quo  Dominus  ridet  et  gaudet?  De  nollo  igitnr  mor- 
tuo  dolendum  est,  nisi  de  illo,  qui  fidei  moritur,  et 
a  Deo  separatur.  Sequitur  antem  de  animalibus 
mundiset  immundis,  de  quibus  in  Levitico  sufficien- 
ter  diximus. 

107  M  Omne  qnod  mundum  est,  comedite,  quid- 
>  quid  aotem  morticinum  est,  ne  vescamini  ex  eo. 
»  Peregrino,  qui  inter  portas  toas  est,  da,  ut  co- 

•  medat,  aut  vende  ei,  quia  to  populos  sanctus  Do- 
9  mini  Dei  tui  es.  »  Hoc  autem  juxta  iitteram  illi 
obsenrantes  salvabantur,  et  sic  per  illam  nmbiam. 
Dei  populus  erant,  sicut  et  nos  modo  per  veritatem. 
Nos  enim  secundum  apostolicam  doctrinam,  nihil 
immundum  et  commune  judicamns  (/  Cor.  x,  15). 
Quidquid  in  macello  venit,  comedimus,  interrogan- 
tes  propter  conscientiam.  Scientes  etiam,  quia  non 
est  personarum  acceptator  Deus  (Ac^  x,  34).  Nemi- 
nem  ad  fidem  venientem  ab  Ecclesiffi  corpore  sepa- 
ramus.  Omnem  cibum  Ecclesia  suscipit,  id  est  om- 
nem  hominem  suo  corpori  indncit.  Nos  ergo  sumns 
peregrini,  nos  immonda  a  Judieis  emimns,  et  come- 
dimus.  Judrei  enim  fueront  apostoli,  qui  nos  ista  do- 
cuerunt,  ut  nihil  commone,  et  immundum  esse  cre- 
damus;  modo  fidem  ipsi  nobis  yendidenint,  hanc 
animse  pretio  emimus,  pro  hac  Christi  servi  facti 
sumus.  Et  quidem  sicut  nos  modo  iiisi  omnia  come- 


A  damus,  perimus;  sic  et  illi  tnnc  si  comedissent, 
periissent.  Omnia  enim  comedit,  qoi  omnia  come- 
denda  fatetur. 

a  Non  coques  hoednm  in  lacte  matris  sna^.  >  lllis 
hoc  dicitur,  qoi  Christum  adhuc  lactantem,  et  pue- 
rum  occidere  voluerunt.  Et  hoc  quidem  in  Exodo 
exposuimns. 

•  Anno  tertio  separabis  aliam  decimam  ex  omni- 
»  bos,  quse  nascontur  tibi  eo  tempore,  et  repones 

•  inter  jannas  tuas,  venietque  levites,  qui  aliam  non 
»  habet  partem  nec  possessionem  tecum,  et  pere- 
»  grinns,.  et  popillus,  et  vidua,  quia  intra  tuas  por- 
»  tas  sunt,  et  comedent,  et  saturabuntur,  ut  bene- 
»  dicat  tibi  Dominus  Deus  tuus  in  cunctis  operibus 

B  »  manuum  tuarum  quse  feceris.  »  Multa  enim  Moyses 
in  snperioribus  libris  de  decimis  iocutus  est;  nunc 
autem  aliam  decimam  introdncit,  quse  valde  diguior 
C(]eteris  esse  videtur.  Per  hanc  enim  spiritualem  legis 
intelligentiam  significari  puto;  decem  enim  sunt 
yerba  legis,  quse  prius  qnidem  Judaei  ad  litteram  in- 
telligentes,  observantes,  unam  decimam  dabant. 
Yeniente  autem  tertio  anno,  id  est  tertio  seeculorum 
tempore,  jam  alia  decima  datur,  quo  eadem  decem 
verba  spirituaiiter  intelliguntur.  Tria  enim  sunt 
tempora  :  Primum  ante  legem;  secundnm  sublege, 
tertium  sub  gratia.  Hoc  antem  tertium,  quod  nunc 
agitur  a  Ghristi  nativitate  coepit.  Hoc  ergo  tertio 
anno,  sive  tertio  tempore«  Ecclesiae  doctores  cordis 
sui  celiario  condiderunt.  Bene  autem  dicitur  ex  om- 
nibns,  quce  nascuntur  eo  tempore,  quia  et  si  prius 
littera  nata  fuisset,  litterse  tamen  intelligentia  spi- 
ritualis  hoc  tempore  nata  est.  De  hac  autem  decima 
vivunt  levitffi,  de  hac  decima  vixit  clericorum  ordo, 
de  hac  comedoat  et  saturantur  quicunque  cibis  spi- 
ritoalibos  delectantur.  Hanc  peregrini,  id  est  gentiles 
ad  fidem  venientes;  hanc  pupilli  et  vidufe,  nequissi 
mum  patrem  et  maritum*  diabolum  deserentes,  su- 
scipiunt.  Sint  ergo  duee  decimee,  du»  mandatorum 
intelligentiffi. 

CAPUT  XV. 
«  Septimo  anno  facies  remissionem,  quse  hoc  or- 
»  dine  celebrabitur.  Cui  debetur  aliquid  ab  amico, 
»  vel  proximo,  aut  firatre  suo,  repetere  non  poterit ; 

•  quia  annu3  remissionis  est  Domini.  A  peregrino, 
^  ■  et  advena  exiges :  civem,  et  propinquum  repetendi 

»  non  habes  potostatem,  et  omnino  indigens,  et 
»  mendicus  non  erit  inter  vos.  •  Septimus  enim 
dies,  et  septimus  anous,  sicut  jam  in  aliis  libris 
exposuimus,  hsec  iiltima  setas  intelligitur,  de  qua 
Apostolus  ait :  «  Nos  sumus,  in  quos  fincs  sa*.culo- 
rum  devenerunt  (I  Cor.  x,  11).  »  la  hac  ultima  au- 
tem  eetate  remissionem  facere  debemus,  sicut  Domi- 
nus  ait :  a  Dimittite,  et  dimittelor  vobis  {Luc,  vi, 
37).  » Itemqoe  :  c  Nisi  remiseritis  bominibos  pec- 
cata  eorom,  nec  Pater  yester  coelestis  dimittet  vobis 
peccata  yestra  {Matth.  xvni,  35).  »  Haec  sunt  ergo 
debita,  quse  a  proximo,  vel  ab  Ecclesise  civibus  non 
repetere,  sed  dimittere  debemus.  Quod  autem  ab 
advena,  ei  peregrino  hec  repetere  concedit,  dam- 


C 


iH)9 


EXPOSITIO  IN  DEUTERONOM. 


natis,  et  infidclibus  hanc  remissionem  non  valere  k  ligat,   quis  nesciat»  quid  agnus  significet, 


signilicat,  sive  etiam  dimittas,  sive  non  dimittas,  iile 
tamen  niliiiominus  periturus  est.  Quid  enim  Judwis 
in  infidelitate  persistentibus  profuit,  quod  Domiuus 
ait :  (c  Pater,  ignosce  illis,  non  enim  sciunt,  quid 
faciunt  {Luc,  xxiii,  34).  »  Debitum  ergo  ab  his  exigi- 
tur,  siquidem  non  dimittiiur.  In  eo  vero,  quod  ait  : 
«  £t  omnino  indigens,  et  mendicus  non  erit  inter 
»  vos,  •  ad  eleemosynarum  largitatem  nos  provo- 
care  videtur.  Sequitur  : 
u  Fenerabis  gentibus  multis,  et  ipse  a  uullo  acci- 

>  pies  mutuum :  dominaberis  nationibus  plurimis, 
»  ettoi  nemo  dominabitnr.  »  De  divitiis  spiritualibus 
Ecclesia  non  feneravit :  nuiia  enim  gens  est,  cui  ipsa 
fidem  suam  nun  prsedicaverit,  et  cum  omnes  gentes 
lidem  ejus  suscepissent,  ipsa  uuliius  gentis  lidem 
suscepit,  et  ipsaquidem  tandem  dominabitur  omni- 
bus,  cui  prieLer  Deum  nemo,'dominabitur. 

<  Cum  tibi  venditus  fuerit  frater  tuus  Hebrceus, 
»  aut  Hebra3a,  et  sex  annis  servierit  tibi,  in  seplimo 
»  anno  dimittes  eum  liberum ;  et  quem  liberiate  dona- 
n  veris,  nequaquanivdcuumabire  patieris,  sed  dabis 
»  viaticum  de  gregibus,  et  de  area,  et  de  torculari, 
»  quibus  Dominus  Deus  benedixerit  tibi.  Sin  auiem 

>  dixerii:  Nolo  egredi,  eo  qnod  diiigat  te,  et 
»  domum  iuam,  et  bene  sibi  apud  te  sentiat  esse, 
•  assumes  iibulam,  ei  perforabis  aurem  ejns  in 
»  januadomus  tuffi,  et  serviat  tibi  usque  in  apternam. 
»  Ancillu3  quoque  simiiiter  facies.   Non  avertas  ab 


B 


Pascha  immolabatur:  c  etenemin  Pascha  n 
immolatus  est  Christus  (I  Cor.  v,  7).  »  D 
namque  suscipitur  panis,  et  vinum  de  toi 
quce  inefTdbiliier  in  Christi  carnem  et  sang 
converiuntur.  Sequiiur  autem  de  bono  ser\ 
libeniissime  serviens,  nunquam  a  Domini  s 
recedere  servitute.  Quare  hoc  ?  Quia  eom  dil 
domum  ejus,  quas  est  Ecclesia,  semperque  sib 
eum  bene  esse  sentit.  Hunc  ergo  ducit  Domii 
januam  domus  suse,  et  perforat  aurem  ejus 
serviat  in  perpetuum.  Qui  enim  ad  januam  d 
ab  omnibus,  qui  in  domo  sunt,  videtur; 
ergo  bonus  servus  ducitur  adjanuam,  utquai 
lis  et  obediens  sit  omnibus  innotescat,  cse 
bonum  exempium  de  eo  capiant,  et  qui  n 
aures  perforatas  habent,  sibi  ad  ejus  exei 
perforari  faciani.  Talesenim  aures  Dominus  ( 
bat,  cum  diceret:  c  Qui  hubet  aures  au 
audiat  (Marc.  iv,  23).  •  Iste  ergo,  quia  per 
nos,  id  est  toto  tempore  vitse  suse,  quasi  'm< 
rins  serviens,  sui  laboris  mecedem  semper  ex! 
vit,  bene  remuneratus  ad  supernae  patrice 
liberiatem :  servivit  ergo,  non  ut  servus, 
mercenarius;  quouiam  servo  pro  labore  no 
tnr  mercedes.  Sequitur  autem  de  primo^ 
quffi  si  masculiui  generis  et  sine  macula  i 
cuncta  Deo  sacrificare  jobentm'.  Et  de  his  ( 
in  superioribus   libris    satis  locuti    sumus. 


»  eis  oculos    tuos,   quando    dimiderit   eos  liberoa,  C  autem  uic  dicitur,    ut  primugeuita,  qu8&  m. 


habent,  non  immoieniur  Domino,  sed  comc 
ab  his  qni  mandi  sunt,  et  ab  his  qui  mun 
sunt,  hoc  significat  quod  criminosi  ad  o 
quidem  sacerdotalem  subvehi  non  possunt,  ai 
siffi  tamen  corpore  et  communione  separa 
debent.  Sed  hoc  solum  in  eis  observandum 
Judffiorum  sanguis  non  comedatur,  sed  quas 
super  terram  fundatur.  Qua  in  re  manifeste 
ditur,  quoniam  et  si  iniquis  eommunicamc 
quorum  tamen  peccatis  non  acquiescere, 
vehemenier  abjicere  et  abominari  debemus. 

CAPUT  XVI. 
Quod  autem  sequiiur  de  tribus  festivitatibu 


>  lOS  quoniam  juxtamercedem  mercenarii  per  sex 

»  annos    servivit  tibi.  »  Quoniam    enim  Uebrsus 

transiens  interpretatur,  omnis  homo  UebraBns  intel- 

iigi  potest,  qui  ab  iiifidelitate  ad  Ecclesiam  transit. 

Hos  auiein  doctores  EcclesisB  pretio  Domino  emunt. 

Ideiu  veru  per  sex  annos,  qaod  per  sex  dies  signi- 

licatur;  non   enim  sunt  dies  nisi  sex,   in  quibus 

serviie  opus  fieri  liceat.  Qui  igitur  sex  annis  servit, 

a  servitute  non  recedit.  Sed  sciendum  est,  quia  ser- 

Torum  Dei  alii  sponte  serviunt,  et  gratam  habent 

servitutem,  alii  vero  non  sponte,  et  onerosam  ser- 

viuni  serviiutem.  Et  multos  quidem  taies  in  Eccle- 

sia   videmus,  qui   nihil  boui   servitii   sua    sponte 

fdciunt ;  serviunt  tamen  aut  verecundia,  aut  timore.  |.  Judsei  ceieberrimas  habebant,  ideo  hic  non  ( 

Hos  autem  in   septimo  anno,  id  est    vilae  termino  "*    '"'   '        *  *~~  •--    ' 

conipleto,  iiberos  abire  Ecclesia  permittit,  qui  nulla 

ulierius   servitule   serviunt,  sed   melius  eis  fuerat 

adhuc  servisse,  quam  tali  libertate  iiberos  abiisse. 

Et  vide  quam  bouus  Dominus,  qui  nec  etiam  ipsos 

malos  servos^et  in^raios   vacuos   abire    permittit, 

sed  dat  eis  viaticuui.de  gregibus,  et  de  area,  et  tor- 

culari.  (nielligit  enim  hoc  sacramenium,  inteiligit 

et  hoc  nomen,  ncc  ignorat  quid  viaticum  significet. 

Unde   et  ultima  hora    poenilentibus  hoc   viaiicum 

recipere  persuad-^t,  qui  per  ^totam  vitam  usque  ad 

sedem  judicis  securi  perferantur.  Hoc  enim  viati- 

cnm  Christi  corpus  ct  sanguis  est,  quod  prius  qui- 

dem  de  gregibus  accipiebatur,  nunc  auiem  de  area 

et  de  torcuiari  suscipitur.  Qais  enim  hoc  non  intel- 


mus,   quia  in   aiiis  libris,   et  maxime  in  1 
snflicienter  exposuimus. 

«  Non  pidutabis  lucum,  et  omnem  arboreo 
»  aitare  Domini  Dei,  nec  facies  tibi,  atque  co: 
V  statuam,  qoae  odit  Dominos  Deus  tuus.  •  U 
verbisomnis  idoiorum  coltura,  omnisque  inf 
superstitio  interdicitur. 

CAPUT  XVII. 

H'jc  autem  capituio  prsecipit  ut  omne  amL 
omnesque  majores  causce  sacerdotum  judicio 
tor:  cujus  sententioe  quicunque  superbiens 
noluerit»  moriatnr.  Qua  in  re  sacerdotum 
et  justitia,  populique  ergo  eos  obedientia,  q 
qnanta  esse  debeat  breviter  insinuat. 

c  Dum  ingressQs  fueris  terram,  qnam  l 


511 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


512 


»  Deas  tans  dabit  tibi,  Tolaerisque  tibi  regem  con-  A  lam  aliam   partem  quaeramQS,  ne  forte  dum  aliam 


»  stitaere;  de  gente  tua,  et  de  fratribus  tuis  eam 
1»  constitues  :  qui  cum  fuerit  constitutus,  non  molti- 
»  p]icetsibieqaos,nec  reducatpopuluminiEgyptum; 
•  prsesertim  cum  Dominus  vobis  preeceperit,  ut  per 

>  eamdem  viam  non  revertamini ;  nec  babeat  nzo- 
»  res  plurimas,  quee  ejus  'animum  alliciant :  neque 
»  babeat  in  mensa  pondera  auri,  et  argenti.  Post- 
»  quam  sederit  in  soiio  regni  scribat  sibi  Deute- 
»  ronomium  legis  hujus,  accipiens  exemplar  a 
»  sacerdotibus,  et  legat  illud  cunctis  diebus,  faciens 

>  ea,  qnae  in  eo  scripta  sunt;  neque  declinet  ad 
»  dexteram,  vel  ad  sinistram,  ut  longo  tempore 
»  regnet  ipse,  et   filii  ejus  (299).   »   Utinam  boc 


partem  quaerimus,  banc,  quse  omnino  melior  est, 
amittamus.  Magna  enim  est  bgereditas,  si  illum  hae- 
reditamus,  qui  omnia  possidet.  Hoc  autem  illi  custo- 
diunt,  qui  solis  necessariis  contenti,  omnia  commu- 
nia  habent.  Sequitur : 

«  Hoc  erit  judicium  sacerdotum  a  popuio,  et  ab 
»  his,  qui  offerunt  victimas,  sive  bovem,  sive  ovem 
9  immolaverint,  dabunt  sacerdoti  armum  ac  ventri- 
»  culum,  primitias  frumenti,  vini,  et  olei,  et  lana- 
»  rum  partem  ex  ovinm  tonsione.  Ipsum  enim  elegit 
>»  Dominns  Deus  tuus  de  cunctis  fratribus  tuis,  ut 
»  stet  et  ministret  nomini  Domini,  ipse  et  filius  ejus 
»  in  sempiternum.  •  Armum  enim  omnium  victima- 


199   capitulum    reges   nostri   intelligant,  inteiie-  g  nim  sacerdotes  snscipiunt,  nt  per  hoc  omnium  one- 


ctumque  custodiant,  neque  tantis  maiis  Ecclesiam 
Dei  afficiant.  Hoc  autem  non  solum  de  ssecularibus, 
yerum  etiam  de  spiritualibus  Ecclesiffi  regibus  in- 
telligi  potest.  Yerum  eum  de  gente  nostra,  de  gente 
utique  Christiana  et  religiosa,  et  de  nostris  fratri- 
bus,  id  est  de  melioribus  Ecclesiae  filiis  eligere,  et 
constituere  debemus.  Qui  ergo  rex  constitutus  fne. 
rit,  non  multiplicet  sibi  equos,  quorura  superbo 
apparatn  in  bellum  ruat,  hnmiiemque  populum  pro- 
sternat.  Per  hoc  enim  intelligere  possnmns,  ut  su. 
pernorum  famulatu  atque  consiliis  non  elevetur.  Hoc 
autem  rex  David  intelligens,  ait :  «  Hi  in  curribus, 
et  in  equis,  nos  autem  in  nomine  Dei  nostri  magni- 
ficabimur  {PsaL  xix,  8).  »  Nec  reducat  populum  in 


ra  se  portare  intelligant,  secundum  quod  ad  Aaron 
Dominus  ait :  c  Tu,  et  filii  tui,  et  domus  patris  tai 
9  portabitis  iniqnitatem  sanctuarii.  »  Eum  ergo,  qui 
multis  oneribus  premitar,  multos  armoshabereopor- 
tet.  Sed  quare  ventriculum  sacerdotes  suscipiunt, 
nisi  ut  sanctarum  Scripturarum  cibum  coquant  et 
digerant,  atqne  ex  eo  cuncta  ecclesiastici  corporis 
membra  pascant  et  nntriant?  In  ventriculo  enim,  id 
est  stomacho  omnis  cibus  digeritur,  quo  jomnia 
corporis  membra  nutriuntur.  Suscipiunt  praeterea 
sacerdotes  vini,  et  olei,  et  lanarum  primitias,  ut 
habentes  victum  et  amictum,  his  contenti  sint.  Sed 
quales  eos  esse  putamus.  quibus  omnes  primitio' 
dantur?  Sed  quare  dantur?  Vis  audire  quare?  Quia 


iEgyptum,  sermone  videlicet  et  exempio  enm   ad  ^  primi  sunt,  quia    majore^  sunt :  qnia  in  omnibus 


peccata  convertens.  Per  eamdem  autem  viam  rever- 
titur,  qui  ad  peceatum,  quod  poenitendo  reliquerat, 
iterum  redit.  Nec  habeat  nzores  plurimas,  quae  ejus 
animnm  illiciant.  Hoc  antem  Saiomon  surda  aure 
praeteriens,  non  solum  plurimas,  sed  aiienigenas 
duxit  uzores,  a  quibns  miserabiiiter  illectus,  idola 
adorasse  legitur.  Spiritnaliter  autem  multae  uxores 
maltffi  religionum  sectee  intelligi  possnnt.  In  mensa 
vero  pondera  auri  et  argenti  prohibentur,  quoniam 
his  facillime  in  contemptum  Dei,  et  in  superbiam 
elevatur.  Hnne  antem  iibrum,  qni  inter  nova  et 
vetera  medius  discurrit,  scribere  sibi,  et  observare 
prfficipitur,  ut  secnndura  Evangeiium  de  thesauro 
suo  nova,    et  vetera  proferre  possit.   Gujns  fidei 


obtinent  principatum,  et  omnia  eis  debent  esse  sub- 
jecta.  Isti  ergo  primi  sedeant,  primi  ambulent,  istos 
reliqua  turba  sequatur.  Qni  'enim  eos  sequitur,  non 
ambulat  intenebris,  sed  habebit  lumcn  vita}. 

«  Dixitqne  Dominas  ad  Moysen  :  Prophetam  susci- 
■  tabo  eis  de  medio  fratrum  tuorum  similem  tui,  et 

>  ponam  verba  mea  in  ore  ejus,  loqueturque  ad  eos 
»  omnia,  qnae  prsecepero  ilii.  Qui  autem  verba  ejus, 

>  quee  in  nominemeo  loquetur,  audire  noloerit  ego 
»  uUor  existam.  »  Multos  enim  prophetas  huic  po- 
pnlo  Dens  dedit,  qui  quamvis  Dei  mandata,  et  viam 
vitae  eis  nuntiarent,  et  Moysi  in  sermone  et  mira- 
culis  similes  essent ;  non  solum  eis  non  crediderunt ; 
yeram  etiam  sicut  Dominus  ait,  alios  lapidaverunt, 


exemplar  a  sacerdotibus    sascipitur,    si  secundum  D  alios  occiderunt,  alios  contumeliis  affecerunt.  Potest 


eorum  doctrinam  custoditur.  Ille  vero  nec  ad  dexte- 
ram,  nec  ad  sinistram  declinat,  qui  a  veritate,  et 
recto  itinere  non  recedit. 

CAPUT  XVIII. 
«  Non  habebunt  sacerdotes  et  levitae,  et  omnes, 

•  qni  de  eadem  tribn  sunt,  partem  et  hsereditatem 
»  cumreliquolsrael,  quia  sacrificia  Domini,  etobla- 
»  tiones  ejus  comedent,  et  nihil  aiind  accipient  de 

•  possessione  fratrnm  snomm ;  Dominus  enim  ipse 
»  est  heereditas  eorum,  sicut  iocntus  est  illi.  »  Hac 
sententia  mnndura  relinquere,  et  soli  Deo  adbaerere 
jubemur,  et  qui  Denm  in  partem  suscepimus,  nul- 


autem  hoc  specialiter  de  illo  propheta  intelligi,  qui 
de  se  ipso  loquitur,  dicens :  «  Non  est  propheta 
sine  honore,  nisi  in  patria  sna,  et  in  domo  sua 
(Marc.  VI,  5),  •  etc.,  qnem  Deus  Pater  non  soluni 
suscitavit,  sed  a  mortuis  resnscitavit.  His  autem 
et  similis  est  Moysi,  qui  propheta,  et  major  tamen, 
et  Dominus  Moysi,  qni  et  Patris  sui  verba  loqoi 
significans,  aiebat :  c  Mea  doctrina  non  est  mea,  sed 
ejus  qui  misit  me,  Patris  (Joan,  viu,  16).  » 

CAPUT  XIX. 
Sequitur  autem  de  tribus  civitatibns  fugitivorum, 
quas  inter  se  a^quali  spatio   dividi  'praecipit,  ut  ha- 


(299)  Partim  sensu,  partim  verbis  ex  Vulgata  hic  locas  concinnatus  est. 


EXPOSITO  IN  DEUTERONOM . 


3f'f 


cino,  qai  propter  homicidium  fugerit,  quo 
possit. 

erit  lex  homicidiB  fugientis,  cnjus  vita 
da  est.  Qui  percusserit  proximum  suam 
as,  et  qui  heri  et  nudius  SOO  tertius  nal- 
ontra  eam  habuisse  odium  comprobatur  : 
iisse  cum  eo  simpliciter  in  silvam  ad  ligna 
da,  et  incisione  lignorum  securis  fugerit  de 
ferrumque  lapsumde  manubrio  amicum  ejus 
serit,  et  occiderit,  hic  ad  unam  supradicta- 
rbium  confugiet,  et  vivet,  ne  forsitan  proxi- 
iis,cajus  eirusus  est  sanguis,  dolore  stimulatas 
uatur,  et  apprehendat  eum,  si  longior  fuerit 
percutiat  animam  ejus,  qui  non  est  reus  mor- 
uia  nallum  contra  eum  odium  prius  habuisse 
ratur  (299),  »  Tres  enim  istfle  civitates,  ut 
Numeri  exposuimus,  fides,  spes,  charitas  in- 
ar  ;  quae  quidem  aequali  spatio  inter  se  divi- 
[uia  his,  qui  salvandi  sunt,  sequaliter,  simul- 
irrunt.  Per  silvam,  in  qua  ligna  csedun- 
talise  Scripturse  divinse  legis  intelligipossunt. 
item  silva  simpliciter  iigna  csedimus,  quan- 
intentione  singuias  sententias  disposuimus. 
tem  aliquando,  ut  dam  de  his  ioquimur, 
minus  idoneum  ad  intelligendum,  ferro  de 
3  delapso,  percutiamus  et  occidamus.  Tunc 
uris  manum  fugit,  et  ferrum  de  manubrio 
quando  gladius  spiritus,  quod  est  verbum 
ute  profertur.  Tales  ergo  in  hac  silva  fra- 
xumstantibus  ligna  incidere  debent,  qui  et 
periti  siut,  et  ferrum  verbum  Dei  retinere 
ne  fortasse  aiiquid  contra  fidem  proferant, 

pro  sui  obscuritate  scandalum  faciat  Ipsi 
qui  haec  iigna  caedendi  peritiam  habent,  non 
^ram  omnibus  caedere  debent ;  queedam  enim 
e  nonnisi  in  conventu  sapientum  exponi 
Duid  ergo  hoc  modo  fratrem  percussit,  si  in 
rsedictarum  civitatum  refugium  habuerit, 
ietur  ;  refagium  enim  habet  in  civitate  fidei, 
ia  conscientia  defendatur,  se  contra  fidem 
3r  esse  locutum,  et  quod  dixit,  non  ideo 
it  aliqnem  pro  odio  a  fide  cathoiica  aver- 
)C  enim  Judaei  et  hseretici  faciunt)  ideoque 
«mpore  in  hoc  odio  permanent  ad  has  ci- 
LOilum  refugium  habent.  Similiter  autem 
et  charitate  inteliigatur.  Proximus  autem 
oceisi  Christus  est,  qui  per  Samaritanum  in 
0  significaiur.  Et  ipse  quidem  eos  homicidas 
y  qaos  longe  a  prsedictis  civitatibus  reperit. 
apitalo  locuti  sumus  in  fine  libri  superioris. 

aisumes,  et  transferes  terminos  proximi 
108  fizeruQt  priores  in  possessione  sua.  » 
ffm  poaiessionem  meiius  liic  queamus  in« 
..Adem  nostram  et  doctrinam  evan- 
lerminos  qui  transferre  cona- 
Patribus  constituti  sunt, 
^nis  reus  efQcitur. 

Qttia  nuUum 


B 


A  CAPUT  XX. 

Hinc  autem  Moyses  hortatur  popaium,  ut  si 
quando  contra  adversarios  suos  ad  belium  exierint, 
et  eorum  exercitum  majorem  videriut,  non  timeat, 
quia  Oeus  secum  est:  etjam  prmlio  appropinquante 
sacerdotes  populum  commoveant  et  confortent; 
duces  qaoqae  per  singulas  turmas,  exercitu  aadiente 
proclament :  c  Quis  est  homo,  qui  sedificavit  domam 
»  novam,  et  non  dedicavit  eam,  vadat,  et  revertatur 
»  in  domum  suam,  ne  forte  moriatur  in  beilo,  et  alias 
»  homo  ejus  fungatur  officio.  Quis  est  homo,  qui  de- 
»  sponsavit  uxorem,  et  non  accepit  eam,  vadat,  et 
»  revertatur  in  domum  suam,  ne  forte  moriatur  in 
0  beilo,  et  alius  homo  accipiat  eam.  His  dictis, 
i  addent  leiiqaa,  et  loquentur  ad  populum :  Quis 
»  est  homo  formidolosus,  et  corde  pavido  ?  rever- 
>  tatur  in  domum  suam,  ne  pavere  faciat  corda 
»  fratrum  suoram  ;  sicut  ipse  timore  perterritns  est. 
•  Cumque  siluerint  dnces  exercitus,  et  linem  io- 
»  quendi  fecerint,  unusquisque  suos  cnnctos  ad  bel- 
»  landam  prsiparabit.  »  Haac  enim  Ecclesifle  princi- 
pio  et  fini  conveniunt;  luec  ad  tyrannorum  tem- 
pora  rectissime  referuntur,  in  quibns  exigaus  Chri- 
stianorum  populus  contra  innumerum  persequen- 
tium  exercitum  dimicabat  et  dimicabit.  Docet  ergo 
Moyses,  qualiter  Ecclesiffi  duces  milites  suos  eo  tem- 
pore  instruere  debeant.  Fortes  quoque  hortatur  ne 
timeant  et,  ut  confidenter  in  hostem  ruant,  non  in 
suis  sed  in  Dei  virtnte  confidant,  qui  in  eis  rema- 

Q  nens,  pngnat  et  vincit.  Ipse  enim  non  soium  viros, 
sed  virgines  et  muiieres  tanta  fortitudine  corrobora- 
yit,  ut  impios  imperatores  vincerent,  et  Romano- 
rum  inexpugnabilem  exercitum  snperarent.  Sed 
quid  per  hominem,  qni  et  novam  domum  aedificavit, 
et  nondum  eam  dedicavit,  nisi  Christianum  aiiquem 
intelligimus,  qui  quamvis  in  baptismo  yeterem  ho- 
minem  exuerit,  et  jam  in  novum  factns,  Deum  in 
domo  sua,  id  est  in  seipso,qui  templum  Dei  ab  Apos- 
tolo  vocatur,  habitatorem  suscepit,  nondum  tamen 
ad  illam  perfectionem  pervenit,  ut  sicut  se,  aiium 
diligat,  et  mundum  penitus  contemnat  ?  Qui  enim 
ad  hoc  pervenit,  totum  se  ab  integro  Domino  dedi- 
cavit.  Qui  vero  hoc  non  habet»  nondum  idoneus 
est,   ut  tyrannorum  gladios  contra  se   provocans, 

D  ad  martyrium  tendat.  Revertatur  ergo  in  domum 
suam,  maneat  in  se,  teneat  fidem  in  occuito,  et 
sit  vel  bonus  confessor,  qui  martyr  esse  non  me- 
rnit;  melius  est  enim  ei,  ut  sic  maneat,  quam 
in  bello  moriatar ;  moriatar,  inquamy  non  corpo- 
re,  Ml  sed  anima ;  si  enim  corpore  moreretur, 
martyr  esset.  Qui  ergo  prae  timore  Deum  negat, 
iile  secundum  animam  in  beilo  moritur.  Idipsum 
autem  et  de  iiio  inteliigatur,  qui  uxorem  desponsa* 
yit,  et  nondum  eam  accepit.  Uxorem  quidem  de- 
sponsavit  qui  fide  Ctiristianam  religionem  promisit, 
cum  hac  enim  uxore  proles  bonorum  operum  gene- 
ratur.  Hanc  aatem  et   si    desponsayeriti    nondum 

kabuisse  odium  eontra  ewn  comprobaturf  et  in  sueeC 


I 


o 


15 


S.  bRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


51C 


tamen  accepit,  qaia  ad  fidei  et  religionis  perfectio- 
nem  nondum  pervenit.  Hujus  aotem  perfectionis 
est  mundum  contemnere,  et  Deum  et  proximum 
toto  corde  diligere.  Revertatur  ergo  in  domum 
suam  et  hic  et  ille  ne  forte  in  belio  moriatur,  et 
alius  homo,  et  illius  domum,  et  hujus  uxorem  ac- 
cipiat,  id  est  tollat.  Hac  enim  significatione  Aposto- 
lus  ait :  «  Sustinetis  enim,  si  qnis  vos  in  servitu- 
tem  redigit,  et  si  quisaccipit  (llCor,  xi,  20) ;  »  id  est 
si  quis  vobis  vestra  bona  tollit.  Hominem  autem  ipsum 
diabolum  Tocari,  ipse  nos  Dominns  docuit  dicens  : 
«  Inimicus  homo  hoc  fecit  (Matt  xiii,28).  »  Hicigi- 
tur  homo  Deum  negantibus  et  domum,et  uxorem  tollit. 
c  Si  quando  accesseris  ad  expugnandum  civita- 
»  tem,  oflferes  ei  primum  pacem.   Si  acceperit,  et 

>  aperuerit  tibi  portas,  cunctus  popalns,  qui  in  ea 
»  est,  salvabitar,  et  serviet  tibi  sub  tributo.  Sin 
D  autem  foedas  inire  noluerit,  et  coeperint  contra  te 
»  bellum,  oppugnabis  eam.  Cumqae  tradiderit  Do- 
»  minus  Deus  tuus  illam  in  manu  tua,  percuties 
»  omne,  quod  in  ea  masculini  generis  est,  in  ore 
»  gladii,  absque  mulieribus,  et  infantibus,  jamen- 
»  tis,  et  cseteris,  quse  in  ea  civitate  sunt.  Omnem 
»  prsedam  exercitui  divides,  et  comedes  de  spoliis 
»  hostium  tuorum,  qaae  Dominns  Deus  tuus  dederit 

>  tibi.  »  Hoc  autem  non  soium  de  una  civitate,  vel 
tota  gente,  sed  de  nno  qaolibet  intelligi  potest. 
Civitas  enim  omnis  homo  est,  habitatque  in  ea  non 
parva  civium  multitado,  virtutum  quidem,  si  bonas 
est,  vitiorum  vero,  si  malus.  Ad  hanc  autem  expu- 
gnandam  accedimus,  quando  primi  infidelem  homi- 
nem  ad  Christi  fidem  convertere  tentamus.  Et  pri- 
raum  quidem  ei  offerimns  pacem,  Christum  videlicet 
Dei  filium  praF^dicantes.  «  Ipse  enim  est  pax  nostra, 
qai  fecit  utraque  unam  (Ephes,  ii,  U).  >  Quam  si 
acceperit,  et  portas  ad  audiendum  et  credendum 
aperuit,  cunctus  populus,  qui  in  ea  est,  salvabitur. 
n  nus  enim  est  populus  iile,  qui  Evangelio  portas 
p.ierit,  et  Christum  ad  se  venientem  suscipit.  Unde 
benedicitur,  «  ut  cunctus  populus  salvetur,  »  non 
qui  in  ea  faerat,  sed  qui  in  ea  est.  Audito  enim 
verbo  fidei,  statim  omnis  erronea  multitudo  reces- 
sit,  et  sola  ibi  cum  populo  suo  fides  remansit.  Heec 
autem  civitas  serrit  Ecclesiee  sub  tributo,  quia  fide- 
lis  homo  semper  tributa  bonorum  operum  persolvit. 
Utinam  et  nos  secnndum  hnnc  modum  omni  tem- 
pore  tributarii  simus.  Per  eos  autem,  qai  foedus  ac- 
cipere  nolunt,  et  contra  prsedicatores  pugnare  in- 
cipiunt,  illos  inteliigimus,  qui  non  facile  conver- 
luntur,  sed  vana  philosophia,  et  dialecticis  syllo- 
gismis  contra  fidem,  et  Evangelium  disputant.  A 
talibus  tamen  sancti  prsedicatores  non  statim  rece- 
dant ;  sed  qaasi  inimicissimam  civitatem,  eos  oppu- 
gnantes,  nunc  Scripturarum  exemplis,  nune  miraeulo- 
rum  signis,  nunc  aliis  rationibus  eos  aggrediantur, 
donec  victi  succumbant,et  ab  infidelitate  ad  fidem  con- 
vertantur  qni  cum  veritati  acquieverint,  confestim 
Christi  bellatores,  omnes  eornm  masculos,  omnes  eo- 
lum  syllogismos,  omnia  eoram  argumenta,  omnia  fal* 


B 


A  sarum  Scripturarum  exempla,  quibas  prius  se  de- 
fendebant,  et  in  quibas  confidebant,  in  eis  perime- 
rent,  e[  destruerent,  at  quidam  eorum  etiam  suos 
codices  exnrerent,  et  se  errasse  confiterentQr. 
Feminas  autem,  et  paeros,  et  jumenta  reservabant, 
id  est  eas  sententias,  et  rationes,  quse,  aut  sicut 
feminse  bonuni  aliqnid  paverent,  aut  sicut  pueri 
nihil  nocerent,  aut  sicut  jumenta  aliquid  prodessent. 
Multas  enim  scientias  habent  gentiles,  quas  nemo 
prohibet  habere  Christianos.  Prsedam  aatem  exer- 
citus  distribuere,  et  hostium  spolia  dividere,  quid 
aliud  est,  nisi  eos,  qui  noyiter  diabolo  erepti  sant 
viris  catholicis  tradere,  qui  eos  plenissime  Chris- 
stianam  doceant  religionem,  et  corpori  ecclesiastico 
per  omnia  introducant  ?  Sequitur :  «  Sic  facies  cun- 
»  ctis  civitatibus,  quse  a  te  procul  valde  sunt;  » 
et  non  sunt  de  his  urbibus,  quas  in  posscssione 
accepturus  es.  De  his  autem  civibus,  qui  dabuntur 
tibi,  nullam  omnino  permittas  vivere.  Per  hos 
enim,  quos  filii  Israel  vivere  non  permittunt,  vitio- 
rum  exercitum,  et  Judseoram,  et  hsereticorum,  et 
omnium  in  intidelitate  permanentium  intelligimus. 
Hsec  enim  omnia  eeternae  morti  destinata  sunt. 

«  Quando  obsederis  civitatem   multo  tempore,  et 
»  munitionibus  circumdederis,  ut  expugnes   eani, 

•  non  succides  arbores  de  quibus  vesci  potest,  nec 
»  secaribus  per  circuitum  debes  vastare  regionem, 
»  quoniam  lignum  est,  et  non  homo,  nec  potest 
»  bellantium  contra  te  augere  numerum.  Si  qua 
9  autem  ligna  non  sunt  pomifera,  sed  agrestia,  et 
»  in  cseteros  apta  nsus,  succide,  et  exstrue  machinas, 
»  donec  capias  eivitatem,  quae  contra  te  dimicat.  v 
Id  ipsum  per  hanc  civitatem  et  per  illam,  de  qua 
modo  superius  diximus,  inteliigi  potest.  Quod  enim 
in  illa  cives  boni,  hoc  est  in  ista  arbores  fnictiferse ; 
et  quod  in  illa  cives  mali,  hoc  est  in  ista  ligna  agre- 
stia,  ex  quibus  machinas  fieri  praecipit ;  hoc  datur 
intelligi,  quia  pagani  et  haeretici  plerumque  a  nobis 
sois  scriptis  superantur. 

MZ  CAPUT  XXI. 
«  Quando  inventum  fuerit  in  terra,  quam  Domi- 
B  nus  Deus  tuus  daturus  est  tibi,  hominis  cadaver 
1»  occisi,  et  ignoratnr  ceedis  reus,  egredientur  ma- 
D  »  jores  natu,  et  judices  tui,  et  metientur  loco  cada- 
»  veris  singularnm  per  circnitum  spatia  civitatum, 
»  et  quam  viciniorem,  ca^teris  esse  perspexerint, 
»  seniores  civitatis  ejus  tollent  vitulam  de  armento, 
»  qua;  non  traxit  jugum,  nec  terram  scidit  vomere, 
c  et  ducent  eam  ad  vallem  asperam,  atqua  saxosam, 
»  quae  nunquam  arata  est,  nec  sementem  recepit : 
>  et  coedent  in  ea  cervices  vitulse ;  accedentque  sa- 
»  ceadotes  filii  Levi,  quosele^itDominusDeus  tuus, 
»  ut  ministrent  ei :  |et  venientes  majores  natu  civi- 
»  tatis  illius  ad  interfectum,  lavabuntque  manus 
»  super  vitulam,  quse  in  valle  percussa  est,  et  dicent : 

•  Manus  nostrae  non  effuderunt  hunc  sanguinem, 
»  nee  oculi  viderunt ;  propitius  esto  populo  tuo 
»  Israel,  quem  redemisti,  Domine,  et  non  reputes 
9  sanguinem  innocentem  in  medio  popoli  toilsrael. 


I 


EXPOSITIO  IN  DEUTERONOM. 


518 


iiferetar  ab  eis  reatus  sangQinis;  ta  autem  A  yallem  asperam,  atque  saxosam  id  esl  aJ  genlilem 


us  eris  ab  innocentis  *cruore,  qui  fasus  est, 
feceris,  qucd  prsecepit  Dominus.  »  Valde  bic 
iifticilis  ebt  ad  exponcndum.  Incipiamus 
et  sequamur  cum,  qui  ait  :  «  Aperi  'os 
et  ego  adimplebo  iliud  (PsaL  lxxx,  11).  » 
daver  ergo  bominis  occisi,  Cbristi  corpus 
amus,  cQJus  utique  csedis  rcus,  secundum 
im  modum  ignoratur  :  quod  enim  eum  Jadsei 
nt,  non  iguoratur;  causa  tamen,  qua  eum 
int,  ignoratur.  Hoc  euim  Pildtus  ipse  testa- 
:ens  :  «  Nullam  causam  invenio  in  bomine 
m,  XYiii,  38).  »  Et  Petrus  apostolus  :  «  Nul- 
o[uit^  causam  mortis  invenientes  in  eo,  petie- 


populum,  qui  vitiorum  asperitate,  et  incredulitatis 
duritia  borruerat  :  qua^  vaiiis  nunquam  arata  est, 
nec  sementem  recipit,  quae  ante  id  temporis,  neque 
Ecclesiae  cultores,  neque  verbi  Dei  semen  gentiiitas 
cognovcrat.  c  Et  ccedent  in  ea  cervices  vitulee.  » 
Qaid  est  boc?  In  Judflea  occisus  est  Cbristus,  et  in 
gentibus  vitula  juguiatur.  Qaid  est  ergo,  quod  Apo- 
stolus  ait  :  «  Cbristus  semei  mortuus  est  (I  Petr.  iii, 
18).  »  Semel  enim  mortuus  est,  et  jam  non  moritur ; 
toties  tamcn  moridicitur,  quoties  ejus  morsin  Ecclesia 
nuntiatur  et  memoratur.  Sic  enim  dicere  solemus  : 
Cras  erit  Nativitas  Oomini,  cras  erit  Pascba,  cras  erit 
Ascensio  Oomiui;  cum  cras  tamen  nisi  sola  comme- 


Piiato  ut  interlicerent  eum  (Act.  xiii,  28).  »  »  moratione  non  iiaiit.  Sic  igitur  et  propbetoe  toties 


cuim  locutio  est,  ut  cura  de  aliquo,  qui  pro 
tu  occisus  est,  interrogamus  qui  eum  occi- 
respondeamns  peccatum  suum.  Hoc  ergo 
gnoratur,  quis  Cbristum  occiderit,  qaoniam 
peccatum  in  eo  fuit,  pro  quo  occidi  debuis- 
id  ergo  super  boc  fieri  debet?  c  Egrediantur, 
t,  majores  nato,  et  judices  populi,  et  men- 
ir  a  loco  cadaveris  singularam  per  circuituji 
i  civitatum,  et  quam  viciniorem  esse  per- 
rint,  inde  seniores  civitatis  illius  egredientes 
it,  quod  sequitur.  »  Per  majores  enim  natu 
es  populi,  apostoii  intelliguntur  :  ipsi  enim 
isia  primi  fuerunt,  ipsi  a  Deo  judices  consti- 
odecim  tribus  Israel  judicabunt.  Civitas  vero 


yitulam  inter  nos  occidunt,  quoties  per  eorum 
scripta  Chrisli  passionis  memores  sumus.  Adducont 
etiam  ad  bujus  vitulffi  occisionem  sacerdotes  filios 
Levi,  ut  per  boc  manifeste  iutelligamus,  sacerdotum 
boc  factum  faisse  consilio,  ut  Cbristus  cruciflgere- 
tur.  Sed  ne  aliquis  dicat  :  Vos  senioresy  vos  pro- 
pbetse,  yos  Cbristum  occidistis,  quia,  sicut  bic 
dicitur,  vos  vitulam  jugulastis,  et  vestra  propbetia 
exstitit  caasa,  ut  Cbristas  occideretur.  Propter  boc 
ergo  yeniant  majores  natu  ad  interfectum,  levantque 
manus  per  vitulam,  et  dicunt  :  «  Manus  nostrse  non 
effunderunt  bunc  sanguinem,  nec  oculi  viderant.  • 
Quid  enim  non  viderunt?peccatam  utique  vel  causam 
pro  qua  occideretur  (quod  enim   non    est,  yideri 


i  cadaveri  est  Jerusalem,  cujus  seniores  qui-  ^  %03  nou  potest).  Ignoratur  ergo  csedis  reus,  siqui- 


Qt  patriarcbae  et  propbeto!,  morlem  bominis 
tis  cunctis    gentibus  nuntiare  jubentur.  Et 

quidem  plano    facilique    sermone    Gbristi 

aonuntiant.  Propbetfie  vero  sao  more  per 

ta  et  figuras.  Uoc  autem  sequentia  mani- 

it.  Mensi  sunt  enim  apostoli  a  loco  cadaveris, 

civitate  Jerusaiem  omnes  bujas  mundi  civi- 
uia  in  omnem  terram  exivit  sonus  eorum, 

Cbristi  mortem  praedicantes,  ubique  eum 
tsa  crocifixum  esse  dicentes.  Hoc  aatem,  ut 
crederetur,  non  fuit  sufficiens  solos  aposto- 

dixisse,  sed  ejusdem  civitatis  seniores  ad 
testiticandum  egrediuntur  :  et  isti  quidem 


dem  ab  ipsis  propbetis  non  coguoscitur.  «  Et 
veniunt,  inqoit,  ad  interfectum;  >  cum  enim  de 
Cbristi  passione  propbetae  loquantur,  tunc  ad  inter- 
fectum  veniunt ;  cum  vero  de  nativitate  ad  natum, 
cum  de  resurrectione  ad  resurgentem,  et  sic  de  aliis. 
Sed  qaid  est  quod  ad  interfectum  venientes  super 
vitulam  munus  imponunt,  nisi  quia  idem  sunt,  et 
vitula  et  interfcctus?  Manus  autem  opera  signilicant, 
quoniam  manibns  opera  fiunt,  et  est  causa  pro 
effectu.  Manus  ergo  supra  vitulam  ponunt  qui  omnia 
saa  opera  omnemque  scripturam  manuum  suarum 
Cbristo  Domino  eonvenire  demonstrant.  Tunc  deinde 
orant  pro  populo,  sed  pro  omni  populo  :  orant  enim 


non  possunt,  quia  seniores  «unt,  tum  quia  t%  pro  eis,  quos  suo  sanguine  Cbristus  redemit.  Lege 


imi  fuerunt.  NuIIa  enim  nunc  pars  mundi 
[ua  propbetarum  libri  non  inveniantur;  nus- 
ivenitur  locus,  in  quo  Cbristi  passionem  pro- 
1  scripturis  suis  non  proedicaverunt.  Prsedicant 
er  allegorias,  quemadmodum  bic  in  figura  vi- 
3care  satis  de  Cbristo  loquuntur.  Etenim  non 
loquuntur  verbis,  sed  etiam  factis;  tolluntsi- 
vitulamde  armento^id  estCbristum  Dominum 
i  de  grege  patriarcbarum,  qus  non  traxit 
nec  terram  scidit  vomere,  quia  Salvator 
•mni  libertaie  prseditas,  nulli  vitiorum  fuit 
s  servituti,  magisqua  nos  de  coelestibus, 
e  terra  cibum  quserere  docuit.  Ait  enim  : 
mini  cibum,  non  qui  perit,  sed  qai  permanet 
aum  {Joan.  vi,  27).  »  £1  dacaai  iliam  ad 


propbetas,  et  boc  eos  pluribus  in  locis  orare  inve- 
nies.  Quos  enim  redemit  Cbristus»  nisi  eos,  qui  per 
fidem  ad  ejus  gratiam  revertuntar  ?  Quod  autem  se- 
quitur  :  «  Tu  autem  alienus  eris  ab  innocentis 
cruore,  qui  fusus  ^st,  cum  feceris  quod  prsecepit 
Dominus,  »  Judffiis  quidem  specialiter  dieitur. 
Unde  post  Cbristi  passionem  quidam  poenitentia 
ducti  ad  apostolos  venientes  dixerunt :  «  Quid  facie- 
mus,  viri  fratres;  »  quibas  beatus  Petrus  ait  : 
«  poenitentiam  agite,  et  baptizetur  unusqaisquo 
vestrum  (Act,  n,  38).  »  Hoc  est  ergo  qnod  Dominus 
prsedpit.  quod  qui  fecerit,  innocens  erit  a  sanguine 
Cbristi.  «  Si  egressos  foeris  ad  pugnam  contra  ini* 
»  micos  toos,  ettradiderit  eos  Dominus  Deus  tuus  in 
»  mauu  toa,  captiyosque  duxeris,et  videris  in  numero 


519 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


:>2o 


9  captiyoTam  mQlierexn   pulchram,  et  adamaTeris  A  uxores  habere  videtur.  Ambap.  istae  uxores  de  episco- 


»  eam,  voluerisque  habere  uxorem ;  introduces  ia 

>  domum  tuam,  quae  radet  capsariem,  et  circumcidet 
»  ungues,  et  deponet  vestem,  in  qua  capta  est, 
»  sedensque  in  domo  tua,  flebit  patrem  et  matrem 

>  saam  uno  mense,  et  postea  intrabis  ad  eam,  dor- 

>  miesque  cum  illa,  et  erit  uxor  tua.  >  Hoc  autem 
ad  litteram  non  est  intelligendum.  Per  hanc  enim 
mulierem  quidam  expositores  philosophorum  doctri- 
nam  intellexerunt ;  ego  vero  animum  hominis  esse 
putOy  qui  secundum  suam  naturam  cunctis  mulieri- 
bus  pulchrior  est.  Qai  autem  contra  inimicos  ad 
pugnam  exeunt,  doctores  Ecciesiee  snnt ;  hostes  vero, 
qaicanqae  nostrse  religionis  non  sunt.  Contra  hos 


po  generant,  quia  utriusque  iilios  ipse  perbaptismaiis 
aquam  regeneravit.  Quasi  enim  de  episcopo  gene- 
rare,  est  secundum  ejus  doctrinam  filium  baptizare. 
Sed  quis  episcoporum  eam  uxorem,  id  est  eam 
partem  suae  pleb's  non  diiigat,  quoe  Deo  fideliter 
servit,  et  a  christiana  religione  non  recedit?  Quis 
vero  eam  odiosam  non  habeat,  quee  luxuriffi  et 
volnptatibas,  perjuriis  et  homicidiis,  furtis  et  adul- 
teriis,  aliisque  iniquitatibus  dedita  est?  Verumtamen, 
sicut  scriptum  est,  «  Filias  non  portabit  iniquitatem 
patris  (^zec/i.  xviii,  20);  »  si  bonus  filius  ex  matre 
tamen  scelerata  inascatur,  non  propter  hoc  perdet 
primogenita  sua  :  similiter  autem  econtra,    si  ex 


autem  pugnare,  est  eorum  eis  errorem  ostendere,  g  optima  matre  filius  iniquus  oriatur,  non  ideo  primo* 


et  ad  Christi  fidem  eos  invitare.  £t  revera  quidem  se 
Apostolus  Ephesi  ad  bestias  pugnasse  dicit.  Yincun- 
tur  autem  isti,  et  captivi  ducuntur,  quando  derelicto 
errore  ad  fidem  convertuntur.  Tunc  ergo  Gbristi 
milites  quicunque  ibi  animam  pulchram  conspiciunt, 
eam  amant,  et  nxorem  ducereconcupiscunt  (pulchra 
(  uim  est  omnis  anima,  quee  Christi  fidem  pollicetur), 
Hanc  autem  ducunt  in  domnm  suam,  id  est  inEccle- 
siam  sibi  commissam,  quae  ceesariem  quidem  radit, 
et  unguds  circumcidit,  quia  quod  inutile,  et  super- 
fluum  habet,  spernit,  et  abjicit.  Quid  enim  tam 
superflnum  est  homini,  ut  vitia  et  peccata?  Quibus 
nisi  caruerit,  salvari  non  poterit.  Deponit  insuper 


genitus  erit.  Solus  ergo  ille  primogenitus,  et  sacer- 
dotalis  dignitatis  dignus  judicetur,  qni  bonus  est, 
cujuscunque  sit  fllius,  sive  homicidae,  sive  adoiteri, 
sive  pro  alio  crimine  infamis.  Dictum  est  enim  : 
M  Quia  filius  non  portabit  iniquitatem  patris.  »  Quod 
autem  servorum  filii  ad  sacros  ordines  non  admit- 
tuntar,  IM4  ideo  fit,  quia  non  est  Ecclesiae  Dei, 
aliena  violenter  rapere  :  si  enim  eorum  Domir.i  con- 
cesserint,  nemo  eos  propter  servitatem  a  sacris 
ordinibus  repellit.  Servitus  enim  non  est  peccatum ; 
ipsi  quoque  mox  ut  ordinantur  liberi  fiunt.  Quod 
enim  Ecclesise,  est,  in  nullius  bonis  est.  Suscipiunt 
autem  duplicia ;  quia  secundum  Apostolum,   <c  du- 


vestem,  in  qua  capta  est,  veterem  scilicet  hominem  q  plici  honore  presbyteri  digni  habentnr  (I  Ttm.  v, 
exaens  cum  actibus  suis.  Quod  antem  ait :  «  Sedens-      47).  > 


m  que  in  domo  sua  flebit  patrem,  et  matrem  suam 
T»  uno  mense ;  >  hoc  est  intelligere,  quia  priasquam 
ad  Ecclesiam  venerit,  prinsquam  baptismi  sacra- 
menta  suscipiat,  flebit,  et  poenitentiam  aget,  eo 
quod  parentum  suorum  sit  maJitiam  imitata.  Pater 
enim  ejus  diabolns  fait,  secundum  quod  quibusdam 
Dominns  ait  :  «  Vos  ex  patre  diabolo  estis  {Joan» 
Mir,  44),  >  mater  vero  ejus  gentilitas.  Uno  vero 
iiicLise  flere,  est  secundum  tempus  ab  episcopo  di- 
spositum  poenitentiam  agere ;  quia  meusis  mensura 
dierumque  numerus  dicitur.  Idem  quoque  est  flere 
uno  mense,  qnod  est  una  dierum  mensura  et  dispo- 
ditione.  Postea  vero  ingreditur  ad  eam,  jam  baptiza« 


«  Si  genuerit  homo  filium  contumacem,  et  pro- 
»  tervam,  qui  non  audiat  patris,  aut  matris  impe- 
»  rium,  et  coercitus  obedire  contempserit,  appre- 
»  hendentenm,  et  ducent  ad  yeniores  civitatis,  et 
>  ad  portas  judicii,  dicentqne  ad  eos  :  Filius  noster 
»  iste  protervus,  et  contumax  est,  monita  nostra 
»  audire  contemnit,  commessationibus  vacat,  et 
»  luxnriae  atque  conviTiis,  lapidibus  eum  obruet 
»  populus  civitatis,  et  morietar,  et  auferetis  malum 
»  de  medio  vestri,  universas  Israel  audiens  perti- 
»  mescat.  »  In  hoc  capitulo  nihil  significari  pnto, 
nisi  quia  sacerdotes,  et  episcopi,  qui  omnium  alio- 
rum  spiritnales  patres  et  matres  sunt,  eos  filios,  qui 


tam,  et  dormit  cum  illa,  et  fit  uxor  ejus,  qaia  jam  B  eorum  monitis  et  evangelicis  institutis  non  obedinnt, 


familiarius  ei  adhseret,  Ecclesiseqae  sacramenta 
pandit,  et  verbi  Dei  semine  impreegnans,  bona  opera, 
quasi  filios,  parere  facit.  Seqaitur  : 

«  Si  habuerit  homo  uxores  duas,  unam  dilectam, 
»  et  alteram  odiosam,  genueritque  ex  eis  liberos,  et 
»  fuerit  filins  odiosee  primogenitus,  volueritque  sub- 

>  stantiam  inter  filios   suos  dividere,  non  poterit 

>  filium  dilectae  facere  primogenitum,  et  preeferre 
»  filio  odiosffi,  sed  filium  odiosae  agnoscet  primoge- 
»  nitum,  dabitque  ei  de  his,  quce  habuerit  cuncta* 

>  dnplicia ;  iste  est  enim  principinm  liberorum  ejus, 
»  et  huic  debentur  primogenita.  »  Per  hunc  homi- 
nem  episcoporum  aliquem  intelligere  possumus,  qui 
quamvis  Ecclesiam  regat,  tamen  qnia  in  duas  partes 
Ecclesia  dividitnr,  in  bonos  sdlicet  et  maios,  daas 


sed  potius  errores  sequentes  omni  luzurise,  omnique 
iniquitati  se  subjieiunt,  excommunicare  et  aeternae 
mortis  damnare  debeant.  Ille  excommanicatur,  qui  a 
toto  populo,  utjam  seepe  diximus,  lapidibus  obruitur. 
Hoc  antem  non  sine  ordine  fiat  :  ducatur  prius  ad 
seniores,  et  ad  portam  judicii,inducatur  ad  concilinm, 
et  quid  sanctornm  Patrum  decreta  de  eo  jubeant 
andiatur. 

c  Quando  peccaverit  homo,  quod  morte  plecten- 
»  dnm  est,  et  adjudicatus  morti  appensus  fuerit  in 
»  patibnlo,  non  permanebit  cada^er  ejus  in  iigno, 
»  et  nequaquam  contaminabis  terram  tuam,  quam 
»  Dominus  Deus  tuus  dederit  tibi  in  possessionem.  » 
Constat  ergo  secundum  hsec  verba,  quia  non  onmis 
homo  maledictiu  est|  qm  pendet  in  ligno,  aed  ille 


EXPOSmO  IN  DEUTERONOM. 


522 


[ui  peccatis  suis  juste  jadicatus,  et  damnatus,  A  consuevit.  Tales  ergo,  si  in  hac  via  cecidisse  vide- 


ensus  est;  hic  maledictus  erat,  etiamsi  in 
lon  suspenderetar.  Car  ergo  et  caeteri  pro 
iquitatibus  juste  damnati,  quacunque  poena 
iantur,  non  similiter  a  Deo  maiedicti  dicun- 
eo  fortasse,  quia  primas  homo  iunc  in  ligno 
it,  quando  pomum  vetitum  ex  arbore  rapuit, 
)  ipse,  et  humanum  genus  raorti   est  adjudi- 

In  hoc  ergo  quicunque  pendet  et  adhoc 
li  peccato  tenctur,  maledictas  est.  Ideoque 
t  ut  hujus  maledicti  cadaver  in  ligno  non 
leat^  sed  eadem  die,  qua  suse  mortis  peccatum 
erunt,  in  aqua  baptismatis  sepeliatur.  Sed 
dum  nobis  est  quare  Apostolus  hanc  senten- 
d  Ghristum  referens,  ait :  «  Ghristns  nos 
t  de  maledicto  legis ;  factns  pro  nobis  male- 

qaia  scriptam  est :  Maiedictus  omnis,  qai 
in  ligno  {Galat,  i,  i3);  »  sed  maledictus  a 
,  qui  pendet  in  ligno,  praemisso  tamen,  si 
rit,  quod  morte  plectendum  est.  Christus 
nihil  peccaTit,  nihil  ergo  hoc  ad  enm.  Sed 
0  beate  Paule,  dixisti :  •  Maledictus  omnis, 
idet  in  ligno  (ibid,)^  >  et  non  dixisti  maie- 

Deo  est  omris,  qni  pendet  in  ligno;  cur 
lidisti  a  Deo?  imo,  cur  subripnisti,  quod  in 
ebas?  Ideo  utique,  quia  a  maiedicto  populo 
itus  est  Christus :  a  Deo  tamen  non  male- 

sed  snper  omnia  benedictus  est.  Unde  et 
ta  in  ejus  persona  dicit :  «  Maledicent  illi,  et 
dices  {Psal,  cviii,  i8).  » 

CAPUT  XXII. 
Q  videbis  bovem  fratris  tui,  aut  ovem  erran- 
et  preeteribis,  sed  redaces  fratri  tuo,  etiam 
n  est  propinquus  tuus,  nec  nosti  eum;  daces 
mum  tuam,  et  erunt  apud  te,  qiiandiu  qnserat 
*ater  tuas,  et  [recipiat.  Similiter  autem  de 
,  et  de  vestimento,  et  de  omni  re  fratris  tui, 
perierat,  si  inveneris  ea,  non  negligas  quasi 
1.  »  Hoc  autem  specialiter  episcopiset  presby- 
cere  videtar;  ut  non  solum  ovinm  suarum* 
etiam  et  aliorum,  si  easerrare  conspexerint, 

habeant.  Ssepe  enim  videmus  sub  specie 
nationis  non  tantum  laicos,  sed  monachos  et 


B 


mus  (multis  enim  modis  cadunt  peecatores),  secun- 
dum  qaod  possumus  eos  sublevare  debemus  :  bonuin 
enim  habemus  adjutorem  qai  etiam  sine  nobis 
asinum  suum  et  bovem  sublevare  non  est  invalidus ; 
adjuvemus  ergo  ut  nos  adjuvemur. 
«   Non   indaetur  veste    malier    virili,    nec    vir 

>  tutetur  veste  feminea;  abominabilis  enim  apnd 

>  Deum  est  qui  facit  hcec.  »  Nonut  hsc  iittera  sonare 
videtur,  vestis  mutatio,  sed  virtutis  fiemolatio  abo- 
minabilem  facit.  Hypocrita  enim  se  fingens,  com 
sit  viribus,  et  voluptatibos  femina,  veste  induitur 
virili ;  905  similiter  autem  et  vir  sanctus,  si  eam 
mollitiem,  quse  interius  non  est,  exterius  ostendit, 
femineo  utitnr  vestimento.  His  autem  Apostolus 
consentiens  ait :  •  Providemns  bona,  non  tantom 
coram  Deo,  sed  etiam  coram  omnibus  hominlbos 
{llCor.  VIII,  31).  » 

c  Si  ambulans  per  viam  in  arbore,  vel  in  terra 

>  nidum  avis  inveneris,  et  matrem  pulli  vel  ovis 
»  desoper  incubantem,  non  tenebis  eam  cum  filiis 
»  suis,  sed  abire   patieris,  captos  tenens  filios  nt 

>  bene  sit  tibi,  et  longo  vivas  tempore.  >  Si  enim 
propter  hoc  bene  mihi  esse^  et  longo  tempore  vivere 
scirem,  nidos  avium  qualicunque  labore  per  silvas 
investigarem.  Sed  errant  Judsei,  si  per  misericordiam, 
quam  habent  in  avibus,  sibi  bene  esse  et  longo. 
tempore  vivere  sperant.  Sit  ergo  hec  avis  apostoius 
Paulus.  Nam  et  ipse  Dominus,  se  avem  esse  signifi- 

Q  cans  ad  Jemsalem  loqoitur,.  dicens :  c  Quoties  volui 
congregare  filios  tuos,  sicnt  gallina  congregat  palios 
suos,  et  noluisti  (Matth.  xxiii,  37).  »  Hiec  antem  avis 
et  in  arbore,  et  in  terra  sedificavait,  quia  in  altis 
civitatibus,  et  in  locis  humilibus  populum  ad  fidem 
collegit.  Heec  et  avis,  et  pullis  desuper  incobat,  cha» 
ritate,  fide  et  prsedicatione  baptizatos  et  non  bapti- 
zatos  fovens  et  nutriens  (adhoc  enim  quasi  ova  sunt, 
qui  nondum  baptizati  sont).  Qaicunque  ergo  per 
viam  ambulans,  ad  patriam  et  ad  Deum  tendis,  tene 
pullos  hojus  avis,  disce  ab  eis  quod  ipsi  a  matre 
didiceront.  Non  teneas  ipsam  avem,  permitte  eam 
volare  ut  aliis  in  locis  nidificet,  et  aliis  dvitatibos 


preedicet.  Hoc  enim  apostoli  faciebant,  et  in  civita- 
eros  vagabnudos  errare,  quorum  episcopos,  tibns,  quoe  fidem  sosceperant,  episcopis  ordinatiSi 
ignoscimus,  et  alios  ignoramus.  Hos  autem»      mox  ad  alias  couTOlabant. 

ff  Gnm  (edificaveris  domnm  novam,  facies  roumm 
»  tecti  per  circuitum,  ne  effundatur  sanguis  in  domo 
»  tua,  et  sis  reos,  labente  aliquo  et  in  pneceps 
»  mente.  »  Novam  enimdomum  8edificat,qni  veterem 
hominem  exuere,  novum  imitari,  et  in  novitate  vitae 
ambulare,  Ecclesiam  sibi  commissam  admonet  et 
docet.  Ille  mumm  per  circuitnm  faeit,  qnando  fidem, 
spem  et  charitatem,  patientiam  et  hnmilitatem  totis 
viribns  tenere  et  custodire  soadet.  Nisi  enim  hoc 
fecerit,  et  hoc  in  mnro  fabricando  stndiosus  foerit, 
ipse  sanguinis  effusi  reus  erit,  alio  in  prseceps  rnenta 
et  Dei  Ecclesiam  soo  sangnine  macnlante*  Hoc  est 
enim,  qnod  per  Ezechieiem  Dominus  ait :  c  Nisi  an- 
nnntiaTeris  iniquitatom  saaniy  ipse  ^iiidem  morietor, 

17 


amns,  proedicatione  et  admonitione  adffratres 
reducere  debemus;    aut  si  non  possumus, 
n  apud|nos  sunt,  quasi  nostromm  debemns, 
agere,  ne  nostra  negligentia  pereant. 
videris  asinum  fratris  tui,  aut  bovem  ceci- 
in  via,  non  despicies,  sed  sublevabis  cum 
Sumus  enim  in  via  mandatorum  Dei,  in  qua 
sta    nequaquam  ^fatigatus   dicebat :    c  Yiam 
torum  tuorum  cucurri   (PsaL   cxvin,   32).  » 
noster   Christus  est,  qui  nos  secum  di^ere 
it :  «  Pater  noster,  qui  es  in  coelis  (Matth. 
»  Fratres  enim  sunt,  qui  unius  patris  filii 
lujas  asinusest  stultus  aliquis,  piger,  luzurio- 
ujus  bos  est,  quicnnque  in  ejus  agro  laborare 
Patrol.  CLXIV* 


^3 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


o24 


saDguinein  autem  ejos  de  mana  tua  requiram  (Ezech.  A  est.  Heec  antem  jam  a  piuribus  diffamata  est,  qoi 

prinium  ^eJQs  castitatem  cognoscentes,  vehementis- 
sime  eam  dilexerunt.  IIoc  autem  fit,  qoando  aliquis 
in  flde  dubitans,  contra  veritatem  et  religionem, 
»Oe  quam  susceperat,  loquitur.  Talis  ergo  a  paren- 
tibus  puellflB  ad  seniores  urbis  et  ad  concilium 
universale  ducatur,  ubi  non  unus,  sed  plures  seniores 
et  episcopi  inveniantur,  ibique  condemnetur,  qui 
fidem  in  qua  baptizatus  est,  et  quam  ab  inilio 
suscepit,  injuste  diffamavit,  et  dixerit  esse  violatam. 
Simulque  parentes  puellce,  id  estplii,  qui  eam  fidem 
et  religionem  ipsum  docuerant,  signa  virginitatis  et 
incorruptionis  ostendentes,  vestimentum  expandant, 
et  libram  aperiant,    in  quo    manifesta  documenta 


Hi,  18).  »  De  tecto  quidem  cadere,  est  de  fidei  subli- 
mitate  et  animi  puritate  in  criminalia  qusedam  pec- 
cata  corruere.  Semper  ergo  episcopos  verbo  Dei 
insistere  et  mnram  sanctee  prsedicationis  oppopere 
jam  cadentibus,  et  peccato  appropinquantibus 
oportet. 

c  Ne  seres  vineam  tuam  altero  semine,  ne  et 
9  sementis,  quam  sevisli,  et  quee  nascuntur  ex 
»  vinea,  pariter  sanctificentur.  »  —  <c  Yinea  enim  Dei 
»  Sabaoth,  ait  propheta,  domus  Israel  est  {hai,  v, 
7),  >  cojus  semen  est  evangellca  prsedicatio ;  non 
ergo  seminetur  aitero  semine.  Quod  enim  alterum 
est,  bonum  non  est.  Quomodo  ergo  simul  cum  his, 


quseex  vinea  nascnntnr,  sanctificaii  potest?  Haeresis  B  Ghristianee  fidei  continentur.  Quse  postquam  ;Eccle- 


enim  cathoiicee  doctrinee  fraudaienter  interposita, 
quomodo  pariter  sanctificatur,  et  non  sanctificatur  : 
eis  enim,  qui  eam  non  intelligunt,  non  sanctificatur; 
eis  vero,  qui  eam  inteiiigunt,  sanctificatur,  quoniam 
quasi  sancta  ab  eis  recipitur.  Unde  valde  sanctis 
prsedicatoribus  cavendum  est,  qualiter  hffiretico- 
rum  et  philosophorum  exempla  suis  sermonibus  in- 
terponant. 

«  Non  arabis  in  bove  simul,  et  asino.  »  .In  bove 
enim  simul  et  in  asino  arare,  est  mundum  et  im- 
mundum,  sapientem  et  stulium^  justum  et  peccato- 
rem  in  preedicatione  pares  facere,  et  simui  mittere 
ad  evangelizandum  :  non  enim  minus  destruit  alter, 
quam  alter  sedificet. 


siaj  seniores  cognoverint,  nihilque  in  puella  ejusque 
parentibus  reprehensibile  invenerint,  verberent 
illum,  diris  iinguse  verberibus  eum  redarguentcs. 
Insuper  et  centum  siclis  argenti  enm  condemnent, 
per  quos  omnia  utrinsqae  Testamenti  mandata  intei- 
ligimus;  centenarius  autem  numerus  perfectus  est, 
ideoque  omnia  significat,  quia  omnes  in  se  numeros 
continet.  Argentei  autem  isti  sicli  dicuntur,  propter 
eloqnii  puritatem ;  quos  bene  patri  puellae  homo  iste 
dare  prsecipitur,  quatenus  eum,  vel  juramento,  vel 
quolibet  alio  modo  certissimum  faciat,  se  deinde 
fideliter  tenere  et  credere  qusecunque  ntriusque 
Testamenti  mandata  praecipiunt.  Quod  postquam 
fecerit,  jam  uiterius  uxorem  snam    dimittere  non 


c  Non  indueris  vestimento,  quod  ex  lana  linoque  Q  poterit.  Quod  si  verum  est,  quod  ei  objecit,  ejiciatur 


*  contaxtum  est.  »  Animfle  namqne  vestimentam 
caro  est,  qufle  si  casta  fuerit  lino  texitur,  iana  vero, 
si  luxuriosa.  Linum  enim  propter  candorem  et 
castitatem,  iana  vero,  quia  de  carne  oritur  luxnriam 
significat,  qnae  de  camis  petniantia  nascitur.  Qoi 
ergo  lino  vestiri  non  potest,  lana  induatur,  id  est, 
qui  non  potest  se  continere,  cui  vuit,  nnbat,  tantum 
in  Domino  (I  Cor,  7,  9)  :  hoc  enim  Apostolus  ait. 
Nemo  autem  lana  simul  indnatur,  et  iino,  ne  rel  for- 
mcator  castitatem  simulet,  vel  castitatem  simulans, 
fomicetur. 

«  Faniculos  in  fimbriis  facies  per  quatuor  angulos 
»  palJii  tuiy  qno  operieris.  •  Hoc  in  libro  Numeri 
exposuimus. 


pnelia  extra  domnm  patris,  et  lapidibus  obruatur ; 
hoc  est  autem  ac  si  diceret :  Si  illa  fides,  atque 
reiigio  corrupta  et  violata  inventa  fnerit,  ejiciatur 
de  pectore  episcopi,  qui  eam  genuit  et  ab  omnibus 
lapidibus  obrota  excommnnicata  intereat. 

«  Si  dormierit  vir  cum  uxore  alterius,  uterque 
»  morietnr,  id  est  adulter  et  adultera,  et  auferes 
»  malum  de  medio  Israel.  »  Mors  antem  carnis, 
animaa  mortem  significat,  quam  illi  quidem  patiun- 
tnr,  qui  tale  nefas  committunt. 

«  Si  puellam  virginem  desponsaverit  vir,  et  inve- 
»  nerit  eam  aliquis  in  civitate,  et  concubuerit  cum 
»  illa,  educentur  uterque  ad  poriam  civitatis  illius, 

et  lapidibns  obruentur;  puelia,  quia  non  clamavit. 


Sequitur  autem  de  viro,  quidiffamatuxoremsuam.  DS  cnm  esset  in  civitate ;  vir,  qnia  humiliavit  uxorem 


Didt  se  non  invenisse  eam  virginem:  unde  eam 
dimittere  volens,   a  parentibus   puella  ducitur  ad 
seniores  arbis,  et  ad  portam  judicii,  ibiqne  eum 
accusant,  quod  fiiiam  suam  dimittere  velit,  simulque 
signA  virginitatis  illius  ostendentes,  coram  seniori- 
btts  vestimentum  expandunt,  quod  apprehendentes, 
verberant  eum,  insuper  etcentum  siclis  argenti  eum 
condemnant,  quos  ille  dat  patri  puellie,  quia  diffa- 
mavit  virginem  Israel,  neque  eam  ulterius  dimittere 
potent.  Quod  si  veram  est,  quod  ei  objecit,  ejiciatur 
puella  extra  domum,  et  lapidibus  obruatur.   Hsec 
puella  reiigio  Christiana   mihi  esse  videtur.  Hanc 
autem  oxorem  ducit,  quicunque  casto  ei  amore  con- 
jopgitur.  Gcyus  pater  episcopus,  cujus  mater  Ecclesia 


»  proximi  sni ;  et  auferes  malnm  de  medio   tni.  » 
Quid  enim  per  puellam  virginem,  nisi  in  fide  catho- 
lica  baptizatam?    Quid  vero  per  virum,  qui  eam 
desponsavit,  nisi   Ghristum  intelligimus;  unde   et 
Apostolus  ait :  c  Despondi  enim  vos  uni  viro,  virgi- 
nem  castram  exhibere  Ghristo  {U  Cor.  xi,  2).  >  Hsec 
autem  pnella    in  civitate  corrnmpitur,  quando   ab 
aliquo   in  Ecclesia   hseretica  pravitate     seducitnr. 
Uterqne  ducitur   ad    portam  civitatis,  id  est  ante 
prsesentiam  episcoporum,  per  quos  quasi  per  portam 
cffitera     multitudo     ingreditnr,     ibiqne    lapidibns 
obmuntur,  id  est  damnantnr,  et  excommunicantur. 
Sepe  enim  jam  diximus,  quid  lapides  isti  significent. 
Et  puella  quidem  merito  excommunicaiur,  quia  cum 


EXPOSITIO  IN  DEUTERONOM. 


526 


i  civitate,  clamare  debuit,  et  ea,  quae  sibi  ab  A  perius  diximas.  Si  ergo  haec  res  ad  judicium  venerit, 


hoc  est  ad  episcopos,  qui  ut  sapientes,  et  bene  pe- 
riti  Ecelesiae  iilii,  semper  sapientiae  et  lectioni  ope- 
ram  dantes,  cuacta  fideliter  intelligant  et  exponant, 
tamque  nobilium  pueiiarum  conjugia  non  abjiciant. 
€  Non  accipiet  homo  nxorem  patris  sui,  nec  re- 
•  velabit  operimentam  ejus.  »  De  hoc  enim  Aposto- 
ius  Corinthios  redarguens,  ait :  k  Auditur  inter  vos 
taiis  fornicatio,  qualis  neC  inter  gentes;  ita  ut 
uzorem  patris  sui  quis  habeat  (/  Cor,  v,  1 ).  »  Prffi- 
terea  quia  unaquseque  lidelis  anima  uzor  est  Dei, 
qui  omnium  pater  est,  qui  aliquam  animam  {in  pec- 
catam  et  errorem  inducit  patris  uxorem  corram- 
pere  inteliigi  potest. 

CAPUT  XXIII. 

c(  Non  intrabit  eunuchus  attritis,  vel  amputatis 
»  testiculis,  et  abscisso  veretro  Ecclesiam  Dei.  » 
Per  hoc  enim  signiiicatur,  quod  in  coelestem  patriam 
nallus  intrabit,  qui  bonorum  operam  steriiis,  spiri- 
tualis  generationis  et  fecunditatis  instrumenta  non 
habuit.  * 

«  Non  ingredietur  manser,  hoc  est  de  scorto  natas 
B  in  Ecclesiam  Domini,  asqae  in  decimam  genera- 
•  tionem.  i»  Quid  est  enim  usque  ad  decimam  gene- 
rationem,  nisi  ad  ultimam  generationem  ?  Decima 
enim  generatio  ultima  est,  quia  et  decimus  namerns 
ultimus  est.  Qui  ergo  de  scorto,  id  est  de  heereti- 
corum   adalterio  natus   est,    nunquam    sanctorum 


jo  dicebantur,  viris  catholicis  debuit  propa- 
lisereticus  vero,  quia  humiliavit  et  violavit 
1  proximi  sui,  doclrinam  nempe  cathoiicam, 
ipse  integram  proliteri  debuerat,  et  ipse 
1  proximus  Chrisli  dicitar,  quia  et  si  malus, 
se  tamen  hiias  est. 

autem  in  agro  reperit  vir  puellam  qu»   de- 
sata  est,   et   apprehendens  concubuerit  cum 
ipse    morietur  solus,  puella  nihil   patietur, 
est  rea  mortis  ;  quoniam  sicut  latro  consurgit 
,ra  fratrem  suura,  et  occidit  animam  ejus,  ita 
lella  perpessa  est;  sola  erat  in  agro,  clamavit, 
illus  adfuit  qui  liberareteam.  »  Si  enim  per  civi- 
Ecclesia   intelligitur,    quicunque  in  Ecclesia  ^ 
5t,  in  agro  est.  Puella  ergo  desponsata,  et  per 
Deo  conjuncta,  si  forte  ignoranter  ad  hcereti- 
.  turbam  venerit,  Ibiqoe  de  iide  aliqaem  maie 
antem  audierit,   et  id  ipsum  interrogans,  et 
i  catholicum  et  vcrum   sit  intelligere  volens, 
lemo  ibi  nisi  haereticus  sit,   quamvis  multum 
t,  nullus  tamen  adest  qui  ei  veritatem  respoa- 
Hoc   igitur  cum    ad   episcoporum  judicium 
it,  talis  anima  innocens  judicabitur,   qoce  non 
)onte,  sed  nescienter,  furtim  et  per  iatrociniiim 
a  est  ;  hsereticus   autem  contumax  moriatur, 
seterna  morte  condemnetur. 
i  invenerit  vir  pueliam    virginem  quffi  non 
et  sponsum,  et  apprehendens  concubuerit  cum 
et  res  ad  judicium  venerit,  dabit,  qui  dormivit  ^  Ecclesise  sociabitur.  c  Ammonites,  et  Moabites  etiam 


1  ea  patri  pueilse  centum  siclos  argenti,  et  ha- 
it  eam  uxorem ;  quia  humiliavit  illam,  non 
arit  dimittere  eam  cunctis  diebus  vita;  suse.  » 
iir  enim  milii,  quod  per  hanc  pnellam,  gram- 
a,  diaiectica,  rhetorica,  et  cffiteree  artes  liberales 
iicentur,  quae  quidem,  quantum  ad  se,  virgines 
incorruptui.  Dicitur  autem  haic  puelia  non 
*e  sponsum,  quia  quamvis  piuribus  conjucta 
amen  sic  uniuscujusque  propria  fit,  nt  quce  in 
est,  in  altero  esse  non  possit.  Unde  dicitur 
matica  Aristarchi,  eo  quod  iliius  propria  faerit. 
rgo  et  tu  cum  aliqnam  artem  discere  incipis, 
ivis  de  altera  generetur,  eam  tamen,  qu(£  animo 
ionjungitur  tua  est,   et  aiterius  non  est.  Hoc 


»  post  decimam  generationem  non  intrabunt  in  Ec- 
>  clesiam  Domini  in  ceternum,  quia  nolaerunt  vobis 
v>  occurrere   cum    pane,    et  aqna  in  via,  quando 


»  egressi  estis  de  iftgypto.  »  Quid  per  hos  intelli- 
gere  debemus,  nisi  viHa  et  malignos  spiritus,  qui  nos 
fame  et  siti  spiritualis  cibi  et  potns  necare  copien- 
tes,  quibuscnnque  modis  possnnt,  adversum  nos 
bella  concitant,  omnique  calliditate  et  fraudulentia 
nos  decipere  conantur?  Cum  his  ergo  nunquam  pa- 
cemhabeamus,  nunquam  eis  bona  qoaeramas,  sed 
semper  eos  delere,  et  a  nobis  repellere  satagamus, 
«  Non  abominaberis  Idumseum,  quia  frater  est,  nec 
»  iGgyptium,  quia  advena  fuisti  in  terra  ejus.  Qni 
»  nati  fuerint  ex  ejus  tertia  generatione  intrabunt 
n  facile  inteiligunt,  qui  dialecticam  sponsam  >%  »  in  Ecclesiam  Domini.  ■  Idumae>  de  genere  Esau 
mscipere  meruernnt.  Hae  enim  puellce  Augusti-      sunt,   et  ierreni  int^rpretantur.  At  vero  iEgyptii 


Hieronymo,  Ambrosio,  Cypriano,  cffiterisque 
)ribus  conjunctse  multos  eis  filios,  mnlta  scilicet 
rum  volumina  pepererant.  Verumtamen.illi,  qui 
onjanguntur,  patri  iliarnm  centum  siclos  argenti 
jubentar.  Quis  est  enim  pater  illarum,  nisi  ille, 
10  dicitur:  a  Omnis  sapientia  a  DominoDeo  est,  et 
cum  eo  fuit  semper,  et  est  ante  oevum  {Eccl. 
.  »  Huic  autem  centnm  siclos  dare,  est  omnia, 
in  his,  et  in  aliis  Scripturis  istarum  magisterio, 
[)ositis  continentur,  fideliter,  et  sine  errore  ez- 
ire  et  intelligere :  aliter  enim  sicli  non  emnt 
ntei  nisi  ab  omni  corroptione  foerint  alieni. 
Liter  autem  centum  omnia  significenti  modo  su- 


tenebrss  dicuntur,  per  quos  gentiiis  populus  signifi- 
catur ;  primum  quidem  terrenus  et  peccator,  totus- 
que  niger  tenebrosus.    Ex  his  autem,    qui  tertia 
et  generatione  nascuntur,   id  est  tertia  mersione  in 
baptismo  regenerati  iutrant  in  Ecclesiam  Dei.  Potest 
autem  per  tertiam  generationem  hoc  ultimom  tem- 
pus  intelligi ;  siquidem  in  tria   tempora  hsec  saecula 
dividuntur  ;  id  est  ante  legem  sub  lege,  et  sob  gra- 
tia.  Hac  igitur  ultima  eetate,   qus  tertia  est,  nnlli 
Ecclesia  clauditur :  Idomseis  et  iEgyptiis,  terrenis  et 
peecatoribns,  conctisqne  gentibusaperitnr. «  Quando 
1  egressus  foeris  adversns  hostes  tuos  in  pugnam, 
» cusiodies  te  ab  omni  ra  mala. »  Hostes  nostr^ 


\ 


527 


S.  BRUNONIS  EPiSCOPI  SIONIENSIS. 


528 


maligni  spiriius  sant»  a  quibas  facile  superamur,  A  runtur ;  unde  scriptam  est :   «  Victim«i  impiorum 


nisi  no8  a  vitiis  custodiamur. 

a  Si  fuerit  inter  vos  homo,  qai  noctarno  poUutas 
»  sit  somnio,  egreditur  extra  castra,  et  non  rever- 
»  tetnr,  priusquam  ad  vesperam  lavetur  aqua ;  et 
»  post  solis  occasum  regredietar  in  castra.  »  Judffii 
nocturno  somnio  poliuuntnr,  quia  in  tenebris  legis 
'  preecepta  somniantes,  et  qaasi  per  somnium  expo- 
nentes,  semper  sordidiores  fiant,  ideoqne  extra  ca- 
stra  egressi  et  a  Deo  separati,  non  prius  ad  Eccle- 
siae  castra  revertantnr,  quam  ad  vesperam  et  solis 
occasum,  id  est  ad  saeculi  consummationem  venien- 
tes  aqua  baptismatis  lavenf ur  et  mundentur.  n  Gon- 
vertentur  ad  vesperam  (PsaL  lviit,  45),  »  ut  ait  Psal- 
mista. 

c  Habebis  locum  extra  castra,  ad  quem  egrediaris 

j»  ad  requisita  naturse,  gerens  paxiiium  in  balteo. 

.»  Gamque  sederis,  fodies  per  circaitum,  et  egesta 

»  humo  operies.  quo  relevatus  es  (Dominns  enim  Deas 

9  tuus  ambalat  iu  medio   castrorum,  ut  eruat  te,  et 

»  tradat  tibi  inimicos  tuos) ;  et  sint  castra  tua  san- 

V  cta. »  Stercora  et  egestiones  vitia  sunt,  et  pec- 

cata.  Haec  autem  in  castris  fidelium  fieri  non  licet. 

Quidqoid  igitur  sordidum,  quidquid  fetidum,  qnid- 

quid  nefariam  et  vitiosum  est  a  fidelium  domibus 

et  a  sanctorum  castris   procul  peilatur.    Dominus 

enim  ambulans,  et  habitans  talium  fetorem  abhor- 

rens  commorari    illic  dedignabitur.   Gstera  vero, 

qu»  hic  dicuntur,  magis  ad  narrationem,  qaam  ad 

significationem  pertinere  videntur. 

(c  Non  trades  servam  domino  suo,  qni  ad  te  con- 
»  fogeril,  habitabitque  tecum  in  loco,  qoi  ei  placue- 
»  rit,  et  in  una  urbiom  tuarnm  requiescet,  ne  con- 
I  tristes  eom. »  —  «  Omnis  qui  facit  peccatum, 
servus  est  peccati  (Joan.  viii,  34) .  »  Hajus  autem 
Dominns  diabolus  est.  Si  igitur  talis  servus  poeni- 
tentia  doctus  adnos  confagerit,  non  abjiciamuseum, 
neque  a  nostra  communione  repellamus;  sed  habitet 
nobiscum,  et  in  sanctorum  coetu  conversetur;  nemo 
eom  contristet,  nemo  eum  de  peccatis  tnrpiter 
deprehendat.  Hoc  enim  agere  quid  aliud  est,  nisi 
eom  iterum  diaboio  tradere,  et  in  desperationem 
adducere? 


B 


abominabiles  Deo  (Prov.  xxi,  27) ;  »  itemque  : 
«  Qui  ofifertsacrificium  derapina,  quasi  qui  immo- 
lat  filium  in  conspecto  patris  (Eccli,  xzxiv,  24).  » 

«  Non  feneraberis  fratri  tuo  ad  usuram  pecuniam, 

>  nec  fruges,   nec  qaamlibet  aliam  rem,  sed  alieno. 

»  Fratri  autem  tuo  absque  usura  id,  quod  indiget, 

9  commodabis,    ut    benedicat  tibi    Dominus   Deus 

»  tuos.  »  Haec  verba  pietate  et  dilectione  plena  sunt, 

qoibus  admonemor,  ut  sine  usura  iis  subveniamus, 

quos  ut  idem  genas  nostrom,  et  ejusdem  religionis 

diligere  debemus.  Unde  non  minns  in  Novo,  quam 

in  Veteri  Testamento  feneratores  damnantur.   Non 

vacat  tamen  a  mysterio,  quod  alieno  populo,  Judseis 

fenerare  ad  usuram  iicet.   Nos  enim  ad  usuram   et 

legem,  et  prophetas  ab  eis  acccpimus :  in  usura 

en^m  non  solum  id  quod  datur,  sed  ;etiam  id   quod 

non  datum  est,  per  se  loitur  (300).    Unde   manife- 

stum  est,  nos  ad  usaram  legem  et  prophetas  susce- 

pisse,  qui  in  eorum  solutione  prseter  litteram,  spiri- 

toalem  qnoqoe  intelligentiam  solvimus.  Sacra  enim 

Scriptura  et  pecunia  nobis  est,  et  aurum,  et  argen- 

tom,  et  cibus,  et  potas,  et  frumentum,  et  vinum,  et 

oleom,  et  similia. 

«  Ingressos  vineam  proximi   tui,   comede  uvas, 

»  quantum  tibi  placuerit,    foras  aotem  ne  efferas 

»  tecum.  »  Mirum,  nisi  per  hoc  intelligere  voiueris 

quod  in  Evangelio   Dominos  ait :  «  Nolite  sanctnm 

dare  canibos,  neque  mittatis  margaritas  ante  por- 

fl  co8  {Mattk.  vu,  6) ;  »  ut  quse  liic  dicuntur  uv®, 

ibi  vocentor  margaritie.  Yinea  igitur  proximi  no- 

stri,  vinea  Ghristi  Domini  nostri,    haec  est  quam 

modo  vindemiamos,  cujasqoe  uvas  exponendo  co- 

medimus.  Manifestum  ergo  est,  majora   sacramenta 

foras  offeranda,  et  omnibos  exponenda   non   esse. 

»  Si  intraveris  in  segetem  amici  tui,  franges  spicas, 

»  et  manu  tua  conteres,  falce  autem  non  metes  id- 

»  ipsum.  »  Per  segetem,  et  per  vineam  sacra  Scri- 

ptura  significatur.  Ingressus  igitur  in  hanc  segetem 

amici  mei,  ingressus  in  hunc  librum  Domini  mei, 

spicas  frango,  et  cum  labore  sententias  evello,  qnas 

manu  animce,  hoc  est  inteiligentia  conterens,  gra- 

num  ab  aristis,  et  spiritum  a  littera  secemo ;  falce 


c  Non  erit  meretrix  de   filiabus    Israel,    neque  n  aotem  non  meto,  qaia  nec  facile,  nec  cito  multa 


»  scortator  de  fiiiis  Israel.  »  Hoc  juxta  %OH  litte- 
ram  in  corpore,  et  secondum  spiritoalem  intelligen- 
tiam  in  anima,  omnes  Ghristiani  diligentissime 
observare  debent.  De  animee  namque  fornicatione 
adversom  Israel  dicitor :  fornicatas  est  Israel  per 
deos  gentium.  •  Non  offeres  mercedem  postribuli, 
»  nec  pretium,  canis  in  domom  Domini  Dei  tui ; 
»  quidquid  illud  est,  quod  voverint,  quia  abomina- 
»  tio  est  ntromque  apud  Dominum  Deum  tuum.  » 
His  verbis  sacerdotes  Dei  ea  munera  suscipere 
interdicontor,  qase  injoste,  et  com  peccato  acqui- 

(300)  Quidquid  sopra  solutam  auri  goantitatem 
exigitur,  nec  ex  soluto  debitum  exstinguitor,  usura 
est.  Idem  habetS.  Max.  hom.  105,  p.  349. 

(301)  Non  enira  ad  dimissionem  (qose  tolerabatnr, 


expcnendo  transcurro.  Judaei  enim  falce  metnnt, 
qui  totum  subito  librum  legentem,  et  colligentes, 
nihil  intelligunt.  Utinam  et  ipsi  pauca  legentes  in- 
telligere  corarent. 

GAPUT  XXIV. 
«  Si  acceperit  homo  uxorem,  et  habuerit  eam,  et 
»  non  invenerit  gratiam  ante  oculos  ejus  propter 
»  aliquam  foeditatem,  scribet  libellum  repudii,  et 
»  dabit  in  mano  illios,  et  dimittet  eam  dedomo 
»  sua  (301).  Gamque  egressa  alteram  maritum 
»  duxerit,  et  ille  quoque  oderit,  et  dederit  libellum 

et  non  prfficipiebator)  sed  ad  libellum  vis  legis  fe- 
rebatur.  Id  Pnariseei  non  animadvertentes  mandata 
sibi  repudia  somniarunt.  Yid.  Matth.,  c.  xix,  et  Ma- 
zoc.  Spicil.  in  Denter.  cap.  xzit. 


Exposrrio  in  deuteron(mi. 


530 


idiiy  et  dimiserit  eam  de  domo   saa,  yel  certe  A  que  anima  consistit.   Teae  ergo  qnod  babes,  pro- 


tuus  faerit,  non  poterit  prior  mari^s  recipere 
,  quia  polluta  est,  et  abominabilis  facta  est, 
im  Domino.  »  Quid  per  banc  mulierem,  qu6e 
iT  suam  foeditatem  a  yiro  suo  dimittitur,  nisi 
m  bffireticorum  sectam  inteliigamus  ?  Gui  si 
i  bomo  male  conjunctus  ejus  fseditatem  et  er- 
divina  inspiratione  inteilexerit,  dimittet  eam 
no  sua,  id  est  de  secreto  pectoris  sui,  et  scri- 
beilnm  repadii,  et  dabit  in  manu  ejus,  quia 
ifficit  solis  et  simplicibus  verbis,  Terum  etiam 
}  et  juramento,  tam  nefando  conjugio  sepa- 
9oc  enim  ordine  tale  di?ortiam  in  Ecclesia 
idemus.  Haec  autem  si  alterum  maritum  duxe- 


priom  tibi  sit  quod  accepisti,  quia  nibil  tibi  melius 
in  bac  yita  dari  potuit.  t  Si  deprebensus  fuerit  bo- 
»  mo  sollicitans  fratrem  suum  de  filiis  Israel,  et 
»  vendito  eo,  accipiet  pretium,  interficietur,  et  au- 
»  feres  malam  de  medio  tui.  i  Hac  et  si  ad  litteram 
de  plagiariis  inteiligatur,  de  malis  etiam  judidbus 
intelligi  potest,  qui  avaritia  obcfficati,  pretio  justi- 
tiam  pervertunt,  et  innocentes  homines  damnant, 
et  vendnnt.  In  morte  vero  corporis  poena  animae 
significatur. 

<K  Observa  diligenter,  ne  incurras  in  plagam  le- 
»  pr»;  sed  facies  que&cunque  docuerint  te  sacer- 
»  dotes  Levitici  generis  juxta  id  quod  preecepi  eis, 


ultos  enim  maritosbabet  unaqueeqoe  bseresis),  B  »  et  imple  soilicite.  Memento,   quseso,  quse  fecerit 


similiter  propter  eamdem  rem  oderit,  et  dimi- 
am,  vei  certe  mortuus  fuerit,  prior  maritus 
'ecipere  non  poterit,  tum  qnia  pollata  est, 
ninabilis.est,  tum  quia  firmissima  libelli  se- 
)ne  ab  ea  divisas  est.  Haec  nobis  ad  significa- 
i,  Judffiis  vero  ad  cordis  duritiam  dicta  sunt : 
m  in  Evangelio  Dominus  ait:  •  Propter  du- 
cordis  illornm  permisit  eis  dare  libellum  re- 
et  dimittere  uxores  suas ;  ab  initio  non  fuit 
itth.  XIX,  8).  >  Non  qaod  bonum,  qnantum  ad 


•  Dominus  Deus  vester  Mari»  in  via,  cum  egrede- 
1  remini  de  i^^gypto.  »  Non  de  corporis,  sed  animse 
lepra  ista  dicuntur.  Anim»  namque  lepra  peccatum 
est;  illa  anima  leprosa,  quee  peccati  maculis  est 
Yulnerata.  Hanc  lepram  incurrunt,  qoi  Dei  sacer- 
dotibus  credere  nolunt.  Hac  et  Maria  percussa  est, 
qnia  contra  Moysem  locnta  est.  Hac  et  Judeei  per- 
cutiantur,  qnoniam  de  Gbristo  male  loquuntur. 

Gcetera  vero,  quee  bic  sequuntur,  quoniam  bo- 
nestate,  misericordia  et  pietate  plena  sunt,  ad  litte- 
m  boc  esset,  sed  qaia  dura  corda  aliter  mol-  ram  sufGcit  intelligere,  neque  aliam  signiflcationem 
)n  poterant.  Unde  et  alibi  dicitur  :  c  Qaia  videntur  exquirere.  «  Memento  quod  et  tu  servieris 
Ilis  prsecepta  non  bona  {Ezech.  xx,  25).  »  >»  in  iEgypto,  et  emerit  te  Dominns  Deus  tnus.  Id- 

im    acceperit    bomo    nuper    uxorem, 
edet  ad  bellum,  nec  ei  quidquam  necessitatis' 
Qgetur  pablicse.  »  Hoc  de  illis  intelligimns,      >  pnlum  reliqueris,  ne  revertaris,  nt  tollas  enm  ;  sed 

»  advenam,  et  pnpillnm,  et  viduam  auferre  patieris, 
»  ut  benedicat  tibiDominns  Deus  tuns  in  omni  opere 
»  manunm  tuarnm.  »  Ac  si  dicat :  Ne  despicias  ad- 
venas  et  peregrinos,  quia  et  tu  advena  ftusti  in  terra 
iEgypti.  Sufficiebat  autem  Judeis  omnia  haec  ad 
litteram  observasse,  qaamvis  essent  aiterias  rei  si- 
gnificativa.  Hseb  enim  quoniam  bic  narrantur,  qnam- 
Tis  tunc  temporis  eis  ad  justitiam  contingebant, 
modo  tamen  eis  mortem  ministrant.  Unde  Aposto- 
lus  ait :  «  Littera  occidit,  spiritus  autem  vivlficat 
(17  Cor,  m,  6).  »  Quid  enim  per  hanc  agmm,  quem 
Jadffii  metant,  in  quo  et  obliviosi  manipnlos  relin- 


non  ^  »  circo  preecipio  tibi,  nt  facias  banc  rem.  Qaando 
"^  >  messneris  segetem  in  agro  tuo,  et  oblitos  mani- 


^viter  ad  fidem  venientes,  Ghristianee  |re- 
jnnguntur,    nt     bonorun     operum     filios 

et  cum  ea  generent,  et  ipsi  quidem  tan- 
acare,     et    ab    ecclesiasticis    dispositionibus 

esse  debent,  donec  in  bac  religione  per- 
lOO  et  domum  suam  bene  disposnisse  inve- 
r ;  postea  vero  ad  bellum  procedere  et  contra 
:os,  et  tyrannos  poterant.  c  Non  accipies  loco 
oris  inferiorem,  et  superiorem  molam,  qoia 
lam  suam  apposuit  tibi. »  Has  duas  molas, 
1  et  Vetus  TestameDtum  significare  puto,  et 
r  quidem  Yetas,   soperior  vero  Novum  de- 


(302).   Ipsa  enim  Scriptura   volvitur;  ipsa  _.  quunt,  nisi  banc  librum  legis   intelligimus  7  Hunc 

• •_       •_      •_ •_ ,••  •  mJ  t*   f  a  .^  •  11»  M_  f  t    ^  t 


tur,  ipse  in  farinam  cuncta  converlit;  ipsa 
scit,  ipsa  nobis  prseparat  onde  vivamus.  Nos 
loco  pignoris  banc,  vel  illam  ab  Ecclesia  non 
amus.  Fidem  dedimus,  nihil  carius  liabuimus; 
ique  pignus,  sed  proprinm  sit,  quidquid  ab  ea 
*imus.  Quod  enim  pro  pignore  datur,  boc 
semper  baberi  neque,  nt  Tolumns,  uti  possu- 
[on  ergo  loco  pignoris,  sed  qnasi  proprias  has 
suscipiamus.  Neque  enim  sine  eis  vivere  va- 
Qaid  enim  nobis  proprinm  erit,  si  vita  ipsa 
fuerit?  Unde  et  merito  bic  dicitur:  «  Quia 
lam  suam  apposuit  tibi ;  >  quod  tale  est  ac  si 
:  Nihil  melius,  nihi  pretiosios  dare  po- 
i  his  ejas  vita,  ejas  doctrina,  ejos  fides,  ejos- 


quotidie  metont,  et  colligont,  mnltoque  plUrapost  se 
per  oblivionem  relinquunt,  qaam  apertis  oculis  ante 
se  congregant,  atque  intelligentiam  spiritaalem  ad- 
venis,  pnpillis  et  vidois  relinquunt.  Si  enim  consi* 
deremus  qoanta  in  paucis  verbis  sint  sacramenta, 
valde  obliviosos,  stultos  et  metendi  nescios  hos  mes- 
sores  invenerimos,  qui  qneeque  meliora  relinquen- 
tes,  paleis  se  onerant,  et  Tacuis  aristis.  Quantum 
autem  ad  spiritualem  intelligentiam,  non  praci- 
piendo  eis  dicitor  ad  toUendos  manipnios  non  re- 
vertantor,  sed  prophetizando,  qoia  sic  fdturam  esse 
sciebat.  Sic  enim  dicitur  :  «  Exc«ca  cor  populi  ha- 
jus,  et  anres  ejus  aggrava  {I$a.  vi,  iO).  »  llii  enim 
ad  tollendos  manipulos  revertontor,  qni  sacras  Scri- 


Ita  etiam  S.  Maximus  hom.  I  de  Adventu  Domini. 


531  S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS.  S3J 

pturas  leg^ntes,  iierum,  atque  iterum  eadem  repe-  A  separant  a  Htteris.   His  autem  os  ligari  non  debet, 

quia  dignus  est  operarius  mercede  sua.  Unde  idem 


tunt,  quia,  ut  quidam  ait:  Yerba  decies  repetita 
placebunt.  Unde  etiam  animalia,  qu8B  non  ruminant, 
immnnda  esse  dicuntur.  Quid  est  enim  ruminare, 
nisi  eumdem  cibum  ssepius  ToWere  ?  Advena  autem, 
pupillos,  et  Tidoa  Ecclesia  gentium  est,  qusB  de 
longe  et  ex  omnibus  mundi  partibns  ad  Ghristum  et 
ad  iidem  venit.  Hsec  est  enim  regina  Austri,  «  quse 
venit  a  finibus  terrse  audire  sapientiam  Salomonis 
(Liic.  XI,  31). »  De  qua  vidua  et  Psalmista  loquitur  : 
c  Yiduamejus  benedicens  benedicam,  pauperes  ejus 
saturabo  panibns  {PsaL  cxxxi,  15).  » 
«  Si  fruges  coilegeris  olivarum,  quidquid  reman- 


Apostolus  ait:  t  Si  nos  vobis  spirituaiia  seminavi- 
mus,  non  magnum  est,  si  carnalia  vestra  metamus 
(II  Cor.  IX,  11).  •  Decet  enim  ut  carnali  cibo  eum 
reficias,  qui  te   spiritualibus   deliciis  pavit. 

«  Qnando  habitaverint  fratres  simul,  et  unus  ex 
»  eis  mortuus  fuerit  absque  liberis,  uxor  defuncti 
»  non  nubet  alteri,  sed  accipiet  eam  frater  ejus, 
»  et  suscitabit  semen  fratris  sui,  et  primogenitum 
»  ex  ea  fiiium  nomine  illius  appellabit,  ut  non  de- 
•  leaturnomen  ejus  ex  Israel.  »  Isti  suntilli  fratres, 


„ ^ ,  ^ ^ de  quibus   dicitnr  :  «  Ecce  quam  bonum,  et  quam, 

»  serit  in  arboribus,  non  reverteris  ut  colligas :  sed  jucundum  habitare  fratres  in  unum  {Psal.  cxxxii,  i).» 
»  relinques  advensB,  pupillo  ac  viduce.  Si  vindemia-*^  Isti  enim,  etsi  non  corpore,  mente  tamen  et  spiritu, 
»  veris  vineam  tuam,  non  colliges  remanentes  ra-      omnes  simol  habitant.   Ex  his  autem    unusquiiibet 


M  cemos,  sed  cedent  in  usns  advenee  pupilli  et  vi- 
>  duae.  »  Idipsumper  olivam,  etvineam  intelligitur, 
quod  modo  per  agrum  significari  diximus.  Divina 
enim  Scriptura  et  frumentom  nobis,  et  oleum  mi- 
nistrat  et  vinum.  In  qoibusdam  enim  locis  quasi 
panis  difiicile  editur:in  quibusdam,  ut  vinum  fa- 
cile  sorbetur ;  obique  autem  quasi  medicamentum 
et  oleum  animse  medetur. 

«lO  GAPUT  XXY. 

«  Si  fuerit  causa  inter  aliquos,  et  interpellave- 

»  rint  judices,  quem  jnstum  esse  perspexerint,  illi 

»  justitise  palmam  dabunt :  quem  impium,  condem- 

•  nabunt  impietatis.  Si  autem  eum,  qui  peccaverit. 


absque  liberis  moritur,  quando  aliquis  episcopus  ex 
hac  vita  transiens,  nuUum  ex  suis  subjectis  in  Ec- 
clesia  sua  talem  relinquit,  qui  ejus  catbedra  dignus 
habeatur.  Quceritur  ergo  ex  alia  ecclesia,  cui  uxor 
defuncticonjungatur.  Et  ipse  quidem  defuncti  frater 
erit,  non  natura,  sed  officio.  Et  ut  ejusdem  bonitatis 
sit,  et  humanitatis,  ejusdem  ftdei,  et  charitatis,  et 
quasi  frater  fratri  consimilis.  Iste  autem  suscitabit 
semen  fratris  sui,  ut  quos  in  peccatis  mortuos,  vel 
malo  somno  gravatos  invcnerit,  ad  bonum  opus  evi- 
gilare  faciat ;  et  primogenitum  nomine  illius  appel- 
labit.  Primogenitum  quidera,  non  qood  primus  ge- 
nitus  sit,  sed  quimerito  sanctitatis  inler  omnesejus 


>  dignum  viderint  plagis,  prosternent,  et  coram  se^  genitos  primus,  et  maximus  habeatur.  £t  iste  qui- 


»  facient  verberari.  Pro  mensbra  peccati  eri^  et  pla- 
»  garum  modus  (303).  ■  In  hoc  judicio  justitia  com- 
probatur,  si  iliis,  jostitiam  habent,  justitice  pal- 
mam  tribuant,  injustos  autem  dissimiii  retributione 
afficiant.  Merito  autem  in  quadragenario  plagarum 
numero  correctionis  modus  constituitur,  quoniam 
illa  disciplina  perfecta  et  integra  est»  quse  utriusque 
Testamenti  auctoritate  munitur.  Quia  enim  quadra- 
genarius  numerus  cx  quater  decies  constat,  utrum- 
que  significat  Testamentum :  quatuor  enim  decem, 
vei  decies  quatuor,  quadraginta  fiunt.  Gur  autem  in 
decem  Yetus,  et  in  qnatuor  Novum  Testamentum 
significetur,  manifestnm  est.  Hanc  autem  disciplinam 


dem  vocabitur  episcopus  ;  hoc  est  enim  nomen  de- 
functi,  ut  non  deleatur  nomen  ejus  ex  Israei,  ut 
nunquam  Ecclesia  episcopo  careat,  et  nunquam  hoc 
nomen  in  ea  deficiat.  Si  autem  noluerit  accipere 
uxorem  fratris  sni,  quae  ei  lege  debetur,  perget  mu- 
lier  ad  portam  civitatis,  et  interpellabit  majores 
natu,  dicetque :  «  Non  vult  frater  viri  mei  suscitare 
i>  semen  fratris  sui  in  Israel,  nec  me  iu  conjugem 
»  accipere,  statlmque  accersiri  eum  facient,  et  in- 
»  terrogabunt.  Si  responderit:  Nolo  eam  uxorem 
»  accipere  accedet  ad  eum  coram  senioribos,  et 
»  toliet  calceamentum  de  pede  ejus,  spuetque  in 
v>  faciem  illius.   et  dicet :  Sic  fiet  homini,  qui  non 


se  Apostolns    sustinuisse    significat,    dicens :    «  A  «%  »  sedificat  domum  fratris  sui.  Et  vocabitur  nomen 

JiiHinift    niiinnnia«     finaAwmrri^r^aa    «ina    «vt:Mi««      «A/.A»v;         «.    illMia    in     Icraol     Hrkmiia     HisPMlAASiti.  i,  Oliare    ante 


Judasis  quinquies  quadragenas  una  minus  accepi 
{11  (kr.  XI,  24).  »  Una  ei  adimebator,  ne  fede  la- 
ceratus  abiret.  Et  rectius  eis  videbatur,  nt  unam 
subtraherent,  ne  nomerom  a  lege  cons4tutum  exce- 
derent.  «  Non  ligabis  os  bovi  trituranti  in  area 
fruges  tuas  (304).  •  De  hoc  Apostoius  dicit :  c  Non- 
qoid  de  bobus  cura  est  Deo?(f  Cor.  ix,  9).  »  Si- 
gnificans  hoc  ad  litteram  non  debere  intelligi.  Isti 
enim  boves  apostoli  sunt,  et  jdoctores,  qui  in  area 
Ecclesiee  sanctarun  Scripturarnm  frumenta  teren* 
tes,  triticum  a  paleis,  et  spiritualem  intelligentiam 

(303)  Cod.  S.  Grncis  Minor.  in  Lanrent.  addit : 
Ita  tamen  ut  quadragenariiem  numerum  non  excedat, 
ne  f(Bde  Uueratus  ante  oculos  tuos  abeat  frater  tuus. 

(30 '0    Mazochius  ex    iilliano   lib.   xiv  var.    Hist. 


»  illius  in  Israel  domus  discalceati.  y  Quare  ante 
portam  civitatis  judicium  quaeritur,  nisi  quia  ibi  ju- 
dices  sedent?  Dominus  de  se  ipso  loqoitur,  dicens  : 
»  Ego  sum  ostium.  Per  me  si  quis  introierit,  salva- 
bitor  {Joan.  x,  9).  »  Et  ante  hanc  portam  sedent 
episcopi,  ut  ejus  lumine  illustrati,  nusquam  devient 
a  veritate  recedenles.  Ad  hos  omnes  causas  deferri, 
eorumque  judicio  definiri  opus  cst.  His  ergo  praesen- 
tibns  accedit  ad  fratrem  viri  sui,  et  quia  eam  in 
conjugium  accipere  noloit,  tollet  caiceamentum  de 
pede  ejus.  Quid  est  calceamentum  de  pede  tollere, 

refert  antiqnos  consuevisse  bovino  stercore  bobus 
ora  inungere,  ne  quid  ex  frugibus  delibarent  Spicil. 
ad  cap.  XXV  Deuter. 


EXPOSmo  IN  DEUTERONOM. 


m 


aDgelizandi  licentiam  auferre?  Unde  ait  Apo-  k  apud  Deum  {Tiom,  ii,  II),  »  nos  qaoque  in  jodicio 

personam  non  accipiamos. 

Sequitar  aatem  de  eo  qood  Moyses  prfficepit  filiis 
Israel,  ut  postquam  in  terra  promissionis  quiete 
habitarent,  delerent  totum  Aroalec  de  sab  coelo, 
quoniam  occurrit  eis  in  via,  et  extremos  agminis 
ejus  interfecit,  quando  exercitus  erat  fame  et  la- 
bore  confectus.  Quid  enim  per  Amalec,  qai  po- 
pulus  brutuSf  sive  pojmlus  lingms  interpretatar,  nisi 
heereticos  intelligimus  ?  Qui  et  qaasi  bruta  animalia 
Deum  non  timent  et  eos,  qoos  possunt,  lingendo  et 
adulando  decipiunt.  Et  isti  qaidem  popolo  Dei  ad 
sapernam  patriam  festinanti  in  via  occurrant :  isti 
ejus  iter  impedire  nituntur :  isti,  quiaprimos  et  for- 
tiores  non  valent,  extremos  quosque  et  imperfectio- 
res  decipiunt  et  occidant.  Sed  notandum  nobis  est 
quod  tunc  maxime  hsreticoram  persuasio  vires 
habety  qaando  populas  fame  et  labore  consamitar. 
Fame  utique  audiendi  verbi  Dei :  qui  enim  hoc  cibo 
sunt  [refecti,  hsereticoram  non  timent  insidiais.  lUi 
quoque  facile  ab  eis  yincantur,  qaos  in  Tia  manda- 
torum  Dei  jam  labore  fatigatos  currere  taedet.  Hunc 
ergo  populum  deleyit  Ecclesia,  et  post  tyrannorom 
bella,  cum  jam  yideretur  esse  qoieta,  soperavit. 


:  «  Galceati  pedes  in  prseparatione  Evangelii 
Ephes,  VI,  18).  •  Spait  insoper  in  faciem  ejus, 
)alam  et  manifeste  eom  contemptibilem,  et 
lonoris  Indignam  esse  ostendit.  Hoc  aotem  de 
sctissime  intelligi  potest,  qoi  majores  ambien- 
noribos  Ecclesiis  prffifici  contemnant;  qoos 
limarum  salutem,  sed  honoris  gloriam  qum" 
m  est  dabium.  Jastum  autem  esset,  ut  sem- 
xalceati,  et  exputionum  potius,  quam  talis 
ii  digni  judicarentar.  Hoc  est  enim,  qaod  ait : 
)cabitur  nomen  ejus  in  Israel  domus  discal- 
.  •  Qais  enim  calceare  eam  audeat,  qais  cal- 
fficium  illi  tribaat,  qui  ipsa  nominis  appella- 
e  excalceatum  esse  demonstrat  ? 

habuerint  inter  se  jurgium  duo  yiri,  et  unus 
ra  alteram  rixari  coeperit,  Yolensqae  ^Bll 
alterias  eraere  viram  suum  de  mana  for- 
s,  miseritqae  manum,  et  apprehenderit  ve- 
a  ejus,  abscindes  manam  illius,  nec  flecteris 
r  eam  alla  misericordia.  >»  Yiri  isti,  qui  inter 
ntar,  episcopi  sunt,  qui  pro  rebus  ecclesia- 
Bepissime  inter  se  contendunt.  Horum  autem 
tior  est,  cujus  causa  pro  sna  justitia  majores 
abere  videtur.  Uxor  vero  alterius  non  solum 
is  Ecclesia,  verum  etiam  aliquis  de  plebe  il- 
elligi  potest.  Hic  autem  volens  eruere  episco- 
lum  de  mana  fortioris,  mittit  manum,  et  ap- 
dit  verenda  ejus,    si   illum,  cui  rationibus 


B 


CAPUT  XXVII. 

Prsecepit  autem  Moyses,  ot  postqoam  populos 
transierit  Jordanem,  erigat  ingentes  lapides,  qoos 
postqoam  calce  levigaTerint,  scribant  in  eis  locide 


•e  non  valet,  convicu»  lacessit,  et  aliquid  ei,  ^  «*  «^«^6  omnia  verba  legis  hujn.,  ut  powit  intrare 


rubescere  debeat,  in  faciem  apponit.  Super 
;em  nulla  misericordia  habenda  est,  sed  ma- 
a  procacissima  statim  est  abscindenda,  et 
illa  in  frenis  fortiter  cohibenda.  Quod  antem 
la  manom  habeat,  Scriptora  testator :  «  Mors, 
in  manu  linguffi  (Prov.  xix,  21).  •  (305)  Hsec 
mihi  nuper  accidisse  memini ;  qui  dum  pro 
i  Sipontina  cum  Beneventano  episcopo  litiga- 
ox  archidiaconus  ejus  per  verenda  me  arri- 
natus,  injuste  me  diffamare  coepit  ;  sed  ejus 
superba  manus  confestim  abscissa  est ;  et 
i  reprehensus  veniam  satisfaciens  petiit,  et 
ivit. 

1  habebis  in  sac^ulo  diversa  pondera,  majus, 
nus,  nec  erit  in  domo  tua  modius  major,  et 
r.  Pondus  habebis  justom  et  verom,  et  mo- 
equalis,  et  Terus  erit  tibi,  ut  multo  tempore 
super  terram,  quam  Dominos  Deus  tuus  de- 
tihi.  Abominabitur  enim  Dominus  eum,  qui 
hffic,  et  adversatur  omnem  injnstitiam.  »  Si 
Bculi  negotiatores  heec  secundum  litteram  in- 
mt  et  custodirent,  non  tantum  locrarentor 
3cipiendo,  qoantum  lucrarentur  custodiendo. 
em  non  habeamus  diversa  pondera  in  sac- 
^toris  nostri,  sed  sint  sequa  omnia  et  josta. 
ae  ordine,  nihil  sine  libra  et  vera  mensora 
B.  Et  quia :  «  Non  est  personarum  acceptio 


terram  lacte  et  melle  manentem.    Faciat  qooqoe 
altare  super  montem  Nabal  de  lapidibos,  quos  fer- 
rom  non  tetigit,  et  de  sazis  informibus  et  impolitis, 
et  offerat  soper  eo  holocaostom  Domino  Deo  soo.  De 
his  lapidibos  scriptom  est :   c  Lapides  sancti  eleva- 
bontor  soper  terram  (Zach,  ix,  i6).  »  Hos  ergo  la- 
pides  illi  erigont,  qoi  jam  per  Jordanem  transieront. 
Jordanem  enim  Josoe,  Jordanem  aperuit  Jesos.  Ipse 
nos  docuit,  quid  Jordanis  aqua  significet,  quoniam 
ibi  baptizatus  discipulis  suis  prsecepit,  dicens :  <c  Ite, 
docete  omnes  gentes,  baptizantes  eos  in  nomine  Pa- 
tris,  et  Filii,  et  Spiritus  sancti  {Matth.  xxviii,  9).  » 
Illi  ergo  sont,    qui  erigunt  ingentes  iapides :  isti 
sunt,  qui  ubique  terrarom  sedificant  Ecclesias :   isti 
totius  mundi  reges,  et  principes  ad  fidem  convertont. 
Isti  quidem  hos  lapides  levigantes ,  isti  eos  et  chari- 
tatis  glutino   solidantes  scribont  in  eis  dilocide  et 
aperte,  non  aotem  in  nube  et  caligine,  omnia  verba 
qose  in  hoc  iibro  novee  legis  continentor.  Ha»c  enim, 
nt  Apostolus  ait,  «  Non  atramento,  sed  spiritoDei  in 
cordibos   nostris  scripta    sont  {II  Cor,   iii,    3).   » 
Scripta  sont  qooqoe  verba  in  eorde  JodsBorum,  sed 
neqoe  lueide,  neque  aperte,  ideoque  de  eis  dicitur : 
«  Cscitas  ex  parte  contigit  in  Israel  (Rm.  xi,  15).  » 
Qaod  autem  ait,  «  ot  possit  intrare  in  terram  laete 
c  et  melle  manantem,  »  ex  hoc  significare  Tidetor, 
qood  nemo  terram  Tiventiom  intrabit,  qoi  prius 
per  baptismom  non  transierit,  et  noTSB  legis  fldem 


Memorat  S.  Brono  litem  qnam  pro  tuenda  Sipontina  Ecciesia  moTit  contra  episcopom   Beneven- 
nt  dictnm  est  in  ejus  Vita. 


533 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


536 


Biqae  doctrinam  non  snsceperit.  Sed  quid  per  altare  A  yiarum  stiilse  sapar  herbam,  et  germina,  crescere  ea 


significatury  quod  de  lapidibus  impolitis  et  saxis  in- 
formibus  supra  montem  Nabal  construitur  ?  Ecclesia 
utique,  in  qua  omnia  sacrificia  Ghristianffi  religionis 
quotidie  fiunt.  Itllt  Fit  autem  hoc  aitare  super 
montem  Nabal,  quoniam  sancta  Ecclesia  ingentiii 
populo  maxima  cx  parte  constituta  est.  Nabal  enim 
vetus  vorago  interpretatur.  Vetus  autem  yorago  in 
hocpopulo  erat,  qooniam  ibi^ab  antiquis  temporibns, 
m^jor  inferni  perditionisque  porta  patebat.  Gonsti- 
tuitnr  autem  hoc  altare  ez  lapidibus  et  saxis  infor- 
mibus,  qufie  ferrum  non  tetigit,  quoniam  et  sancta 
Ecclesia  preeter  justos  ex  impiis  etiam,  et  peccatori- 
bus,  et  insensatis,  constitnta  est.  Qui  autem  lapides 


faciat.  Hoc  autem  ideo,  «  qoia  nomen  Domini  invo- 
1»  cabo  ;  »  cujus  invocatione  sanctificantur  et  guber- 
nantur  omnia.  «  Date  magnificentiam  Deo  nostro, 
))  Dei  perfecta  sunt  opera,  et  omnes  yise  ejus  judi- 
))  cia.  •  Date,  inquit,  o  coeli  et  terra,  magniQcentiam 
Deo  nostro,  id  est,  magniOcate.  Dominum  enim  ma- 
gnilicare,  est  Dei  magnificentiam  pra^dicare.  Neque 
aliter  magnificatur,  qui  neque  crescere,  neque  minui 
potest.  «  Dei  perfecta  sunt  opera.  ))  Nihii  imper- 
fectum  fecit  Deas;  multa  tamen  imperfecta  videmus, 
qacB  Dei  opera  esse  non  dubitamus.  De  prima  igitur 
creatione  hoc  intelligatur,  in  qua  nihii  fuit  diminu- 
tum:  niliii  aiiqua    parte   vitiatum.    Magniilcemus 


colebant,  et  duri,  incrednli,  infructuosique  Dei  for-  ^  ergo  illum,  qui  omnium  primordia  perfecta  creavit 


mam,  et  pulchritodinem,  ad  cujus  imaginem  facti 
fuerant,  non  habebant,  non  immerito  ideo  lapides 
yocantur.  Hos  autem  ferrum  non  tetigit,  quoniam 
Xiondum  sanct»  prfiedicationis  ferramentis  dolati,  et 
formati  erant.  Nondnm  enim  ad  eos  dolandos  vene- 
rat  iile,  qui  ait :  c  Ut  sapiens  architectus  fundamen- 
tnm  posoi  (2  Cor.  iii,  10).  i  Super  hoc  autem  altare 
hoiocaustum  Domino  offertur,  et  yictima  pacifica 
immolatnr,  quia  multis  modis  ei  in  sancta  Ecclesia 
sacrificator.  Non  est  autem  necessarium  nos  hic 
aliud  de  sacrificiis  dicere,  de  quibus  in  superioribus 
libris  multa  iocuti  sumus.  Quod  autem  ait :  «  Gome- 
»  desque  ibi,  et  epulaberis  coram  Domino  Deo  tuo, )) 
non  de  carnali,  sed  de  spiritaali  cibo  intelligi  debet. 


a  £t  omnes  via3  ejus  judicia.  »  Yia  ejus  est  fides.  Hac 
enim  venitur  ad  eum,  sed  hac  judicat  infidelem.  Ha'c 
ergo  jodicium  est.  Similiter  autem  et  patientia  judi- 
cantur  impatientes,  justitia  iojusti,et  impietate  impii, 
sic  et  in  aliis.  Omnes  ergo  vise  ejus  judicia.  «  Deus 
D  fidelis,  etabsqoe  ullainiquitate,  justus  et  rectus.  • 
Unde  manifestum  est,  quia  viee  ejus  non  solum  judi- 
cia  snnt,  verum  etiam  justa  judicia.  Laebentur  ergo 
boni,  timeant  et  mali.  Sed  quse  timeant  ?  Quia  «  pec- 
M  cayerunt  ei.  •  Boni  yero  Isetentur,  quia  c  fllii  ejus  » 
sunt,  «  et  in  sordibns  non  »  sunt.  Si  enim  adhuc  in 
sordibus  essent,  ejus  filii  non  essent.  Nunc  autem  ad 
posteriora  mentem  dirigens,  et  Judoeos  idola  colen- 
tes,  et  contra  Ghristum  insurgentes,  in  spiritu  con- 


Hic  enim  cibus  in  Ecclesia  snmitar,  hic  cibus  coram  G  templatas,   exclamat,  dicens  :   «    Generatio   prava. 


Deo  comeditor :  «  Non  enim  in  solo  pane  vivit  homo, 
sed  de  omni  yerbo,  quod  procedit  de  ore  Dei 
{Matth.  IV,  4).  »  Verbum  ergo  Dei  cibns,  hoc  autem 
cibo  nutritur,  et  pinguescit  anima.  Quee  yero  se- 
quuntur,  ideo  non  exponimus,  quia  faciiia  sunt.  et 
maxima  ex  parte  secundum  litteram  intelliguntur. 
His  igitur  prffitermissis  ad  canticum  accedamus. 

GAPUT  XXXII. 
c<  Aodite,  coeli,  quse  ioquor,  audiat  terra  verba 
«  oris  mei.  »  Quantum  ad  litteram,  cceli  et  terra 
audire  non  possunt,  quia  insensibiles  sunt,  et  aures, 
qoffi  audiant,  non  habent.  ;Allegorice  autem  per 
coelos  justi,  per  terram  peccatores  designantur.  Ma- 


»  atque  perversa,  hoeccine  reddis  Domino,  popule 
))  stulte,  et  insipiens?  ))  Hoc,  ioquit,  de  te  ipso  pro- 
meruit,  quia  heec  tanta  bona,  quae  in  sequentibus 
enumerantur,  tibi  largitus  est  ?  c  Nunquid  non  ipse, 
))  est  pater  tuus,  qui  posscdit  te,  et  fecit,  et  creavit 
»  te  ?  •  Ipse,  inqait,  quem  tu  derelinquis,  quem  in 
diis  alienis  provocas,  et  ad  iracundiam  concitas,  ipse, 
non  alius,  estpater  tuus,  qui  te  ab  inibio  posscdit,  et 
fecit,  et  creavit.  Hoc  autem  nescis,  fac  quod  sequi- 
tar,  et  verum  hoc  esse  probabis.  «  Memento  dierum 
))  antiquornm,  cogita  generationes  singulas  :  inter- 
•  roga  patrem  tuum,  et  annuntiabit  tibi  majores 
»  tuos,  et  dicent  tibi.  ))  Qoid  dicent  tibi  ?  Hoc  vide- 


gna  ergo  dicturos  est,  qui  bonos  et  malos,  et  ange-  ^  licet  :  Iste,  quem  tu  insipiens  relinquis  et  despicis, 


lo8  atque  homines,  justos  et  peccatores  ad  audien- 
dum  invitat.  Et  merito  quidem  coeli  dicnntur,  quorum 
conyersatio  in  coelis  est  {Philipp.  iii,  20).  Merito  etiam 
terra  vocantur,  quia  de  terra  facti,  sola  terrena  et 
transitoria  diligunt.  (306)  «  Goncrescat  plavise  instar 
j»  doctrina  mea :  flnat  ot  ros  eloquium  meom.  »  PIu- 
yia  enim  et  rore  fecundatur  terra,  quibas  parturiens 
germinans  ct  germinans  conservator.  Talem  igitur 
doctrinam  snam  iieri  optat,  qua  campus  animee  ma- 
defactus  in  bonorum  operom  fructus  prorumpat. 
«  Quasi  imber  super  terram,  et  quasi  stillae  super 
»  gramina,  quia  nomen  Domini  invocabo.  ))  Talis, 
inquit,  sit  doctrina  mea,  et  sic  mentes,  quas  irrigat, 
yiyificet,  nutriat  et  fecondet,  sicut  imber,  et  plu- 


pater  tous  est,  et  possessor,  et  creator.  Hoc  eoim 
majores  tui  testantur.  Hoc  Isaias,  Jeremias,  et  cseteri 
prophetffi  confltentur.  Et  ipse  qoidem,  cum  omniom 
Dominus  esset ,  com  omnes  gentes  in  potestate  ha> 
buisset,  te  solum  tamen  in  partem  elegit ;  1tl3  te 
solum  suee  h^reditatis  funiculum  esse  voluit.  Huc 
est  enim  quod  dicit :  «  Quando  dividebat  Altissimus 

•  gentes,  quando  separabat  lilios  Adam,  constitoit 

•  numerum  populorum  juxta  numerum  iiliorum 
»  Israel.  Pars  autem  Domini  populus  ejus  ;  Jacob 
))  funicalus  heereditatis  ejus.  »  Vide  igitur,  quantom 
eum  diligere,  et  quam  fidelis  esse  debeas,  qui  ex  om- 
nibus  mundi  nationibus  te  solum  in  hsereditatem 
suscepit.  Hsec  autem  divisio  gentium,  et  hsec  sepa- 


(306)   God.  S.  Gruc.   iu    Laurent  Concrescat   tit  pluvia  docirina  mea,  etc. 


EXPOSITIO  IN  DEUTERONOM. 


m 


&liorum  Adam,  illa  esse  videtar,  quse  in  tarris  A 
^atioae  facta  est,  sive  potias,  qaee  in  ejus  dispo- 
e  erat  ante  ssecula.  Tunc  enim  constituit  Domi- 
erminos  popuiorum,  juxta  numerum  filiornm 
.  Quoniam  tot  mundi  partes  fore  constituit, 
et  lllios  Israel  prsescivit.  Duodecim  enim  sunt 
li   partes,  totidem  venti  inde  spirantes.  Gum 

quatuor  sint  venti  principales,  unusquisque 
a  duos  collimitaneos  habeat,  unum  videlicet  a 
is,  et  allerum  a  sinistris,  duodecim  esse  non 
im  est.  Si  autem  per  lilios  Israel  apostolos  si- 
;emus,  hoc  sic  erit  intelligendum,  quia  quod 
n  prsedicatione  mundum  in  duodecim  partes 
$runt,  sic  esse  futurum  prius  a  Domino  consti- 
1  fuerat.  Alia  vero  translatio  sic  habet :  «  Con-  ., 
t  terminos  gentium,  secnndum  numerum  an- 
um  Dei ;  •  ut  tot  ez  electis  coelos  ascendere 
igamus,  quot  maiis  in  ruentibus  ibi  remanse- 

((  Invenit  eum  in  terra  deserta,  in  loco  horro- 

et  vast€e  solitudinis.  »  Quid  est  enim  «  inve- 

eum,  *  nisi  cognovit,  atque  probavit?Tunc  ali- 
i  ex  toto  invenimus,  quando  eum,  quaiis  sit, 
feste  cognoscimus.  Et  quia  in  adversis  homo 
Dscitur,  merilo  eum  in  deserto  invenisse  Domi- 
licitur.  Quamvis  enim  Dominus  huic  populo 
ma  bona  prsestiterit,  multoties  tamen  ,  sicut 
rius  legitur,  eumtentavit,  etad  iracundiam  pro- 
'it.  Ipse  autem  econtra  semper  ei  miserebitur. 

subditur  :  c  Circumduxit  eum,  et  docuit,  et 
todivit  quasi  pupiliam   oculi  sui.  »   Hoc  est,  ^ 

superius  dicitur.  Sufiicit  vobis  circuire  montem 
1.  ((,  Et  circuimus,  »  inquit  Moyses,  «  montem 

longo  tempore.  »  Per  quadraginta  namque 
s  circumduxiteosDominusper  desertum,  donec 
mnes  introirent,  qni  prius  a  viginti  annis,  et 
i  numerati  fuerunt.  Semper  autem  docuit,  qua- 
se  habere  debuissent,  et  quasi  pupillam  oculi 
custodivit.  Qua  in  re  ,  maxima  perfectaque 
dia  signiiicatur.  Usitata  namque  locutio  est,  ut 
quos  multum  diligimus,  quasi  oculos  nostros  di- 
e  dicamus.  ((  Sicut  aquila  provocans  ad  volan- 
01  pullos  suos,  et  snper  eos  volitans^  expandit 
s  suas,  et  assumpsit  eum,  et  portavit  in  hume- 

suis.    »  Sic,  inquit ,   Dominus  semper  fiiios  ^. 
l  custodivit,  et  docuit  ad  jnstitiam,  et  ad  bonum 

provocavit,  ac  snper  eos  in  coiumna  nubis  et 

volitavit,  sicut  aquila  super  pullos  suos  facere 
levit.  Metaphorice  loquitnr,  ut  per  hoc  ei  atten- 
ua  cura  in  illum  populum  fuisse  demonstretur. 
nainus  solus  dux  ejus  fuit,  et  non  erat  cum  eo 
is  alienus.  »  Stulte  igitur  loquebantur  filii 
1,  quando  vitulum  aureum  adorantes  dicebant : 
unt  dii  tui,  Israel,  qui  eduxerunt  te  de  terra 
pti.  c  Gonstituit  eum  super  excelsam  terram,  nt 
nederet  fructns  agrorum.  »  Jam  nunc  de  futu- 
[uasi  de  prseteritis  ioquitur.  Vocat  auten^  terram 
lissionis  terram  excelsam,  sive  quia  montuosa 

sive  quia  aliis  terris  fecunditate  excellentior  et 
ior  est;  sive  etiam  quia  terram  yiventium  si- 


gniiicat.  Ibi  autem  potius  comedebat  fructus  agro. 
rum  ;  quibus  fructibuset  corpus  et  anima  replebatur. 
Agri  enim  sunt  isti  libri,  quorum  fructum  nunc  expo- 
nendo  comedimus.  Hunc  autem  qui  bene  comedit 
super  excelsam  terram  constitutns  est.  ((  Ut  sugeret 
»  mel  de  petra,  olenmque  de  saxo  durissimo.  »  Hoc 
yidetur  exponere  Psalmista,  ubi  ait :  c  Dedit  eis  re- 
giones  gentium,  et  labores  populorum  possederunt.. 
Ut  costodiant  justificationes  ejns,   et    legem   ejns 
exquirant  (PsaL  civ,  4i,  43).  >  Hoc  est  enim  :  «  Gon- 
»  stituit  eum  super  exceisam  terram ;  »  quod  est, 
>  dedit  eis  regiones  gentium.  »  Et  hoc  est :  «  come- 
dere  fructus  agrorum,  »  et  c  sugere  mel  de  petra, 
oleumque  de  saxo  durissimo,  >  quod  est,  ((  custo- 
dire  justificationes  ojus,  et  legem  ejus  exquirere.  * 
Qui  enim  sacras  Scripturas  bene  vult  meditari,  ab 
omni    perturbatione   oportet    eum  esse    quietum. 
Ideoque  lilii  Israel  super  excelsam  terram  consti- 
tuti,  ut,  neminem  timentes,  quiete  viverent  etpopu- 
lorum  labores  possiderent,  quatenus,  omni  cura  se- 
mota,  Dei  justificationes  et  iegem  ejus  exquirant. 
Quid  enim  aliud  per  petram,  et  saxum  durissimnm, 
nisi  hanc  legem  intelligamus,  quffi  in  tabulis  lapi- 
deis  scripta  fuerit?  De  hac  tamen  petra,   et  de  hoc 
saxo  durissimo  exsugimus,  cujus  dulcedine  anima 
satiatur.   Divina  naroque  Scriptura  et  cibns  nobis 
est,  et  medicamentum.  «  Butyrum  de  armento,  et 
» iac  de  ovibus,  cum  adipe  agnorum,   et   arietum 
»  liliorum  Basan.  £t  hircos  cum  medulla  tritici,  et 
»  sanguinem  uvae   biberent  meracissimum.   »  Heec 
secundum  litteram    vera    sunt.    Percusserunt    iilii 
Israel  Og  regem  Basan,  et  non  solum  armenta  ejus, 
oves,  et  agnos,  et  arietes,  verum  etiam  omnem  ter- 
ram  ejus  possederunt.  Possumus  autem  spiritualiter 
per  armenta,  et  oves,   et  agnos,   et  arietes  omnem 
patriarcharum  et  prophetarum  multitudinem  intei- 
ligere;   qui,  qnoniam   de   spiritualibus  parentibus 
nati  sunt,  nou  immerito  iilii  Basan  dicuntur.  Basan 
enim   pinguedo  interpretatur.   Dicnntur   antem   ar- 
menta  propter  %A4L  multitudinem^   oves  propter 
simpiicitatem^  propter  innocentiam  agni  et  propter 
ducatum  arietes.  De  his  autem  et  butyrnm,  et  iac,  et 
adipem  sumimus,  quoniam  eorum  verbis  et  exempiis 
reiicimur.  Talis  enim  cibus  dulcis  est,  et  suavis.  Sed 
quid  per  hircos,  qui  in  omni  sacriflcio  pro  peccatis 
immolantur,  nisi  Ghristus  inteliigitur,  pro  peccatis 
nostris  immolatus,  sicut  Apostolus  ait :  c  De  peccato 
damnavit  peccatum  in  carne  {Rom,  viii,  3).  »  Judaei 
ergo  immoiando,  quodammodo  Ghristum  manduca- 
bant  in  hircis,  quem  nos  modo  comedimns  in  me- 
dulia  tritici.  Bene  igitnr   utrumque  posuit,    ut  et 
nostrum,  et  illori^m  sacrificium  demonstraret.  Quod 
vero  per  sanguinem    uvae   meracissimum,    Ghristi 
sanguis  significetur,  ez  eo  maxime  intelligi  potest, 
quod  eum  non  vinum,  sed  sanguinem  vocat.  Jam 
tunc  ergo  ille  populus  Ghristi  carnem,  et  sanguinem 
in  figura  comedebant  :  quem  nos  modo  in  veritate 
comedimus.  Ita  unde  ille  popalus  circa  se  tantam 
Dei  largitatem,  et  benignitatem  sentiens,  melior,  et 


539  S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS.  540 

Deo  fldelior  suo  esse  debc»erat,  inde  in  superbiam  A  •  est  in  farore  meOy   et  ardebit  usqae  ad  iufern^ 


elatas,  iniqaior  factus  est ;  unde  et  subditur.  <c  In- 
c  crassatus  est  dilectus,  et  recalcitravit,  incrassa- 

•  tus,  impinguatus,  dilatatus.  >  0  mala  pinguedo, 
quffi  contra  Deam  recalcitare  facit.  a  Prodiit  quasi 
ex  adipe  iniquitas  eorum  {Psal,  lxxi,  7).  »  Ipsa  enim 
verborum  inculcatio  nimiam  illorum«  et  superabun- 

'  dantem  iniquitatem  ostendit.    «    Dereiiqait  Deum 
)>  factorem  suum,    et  recessit  a  Deo  salutari  suo. 

•  Provocaverunt  eum  in  diis  alienis,  et  in  abomina- 
»  tionibus  ad  iracundiam  concitaverunt.»  Hoc  autem 
exponit.  c  Immolaverunt  dflemoniis,  et  non  Deo ;  diis 
c  quos  ignorabant.  Novi  recentesqae  venerant,  quos 
«  non  coluerunt  patres  eorum.  i  Plana  sunt  ha^c, 


>  novissima.  Devorabitque  terram  cum  germine  suo, 
»  et  montium  fundamenta  comburet.  »  In  hoc  igoe 
omnia  poenarum  genera  signilicari  possunt,  quibus, 
yel  in  hoc  saecalo,  vel  in  futuro  peccatores  cracian- 
tur ;  qaoniam  illis  iratus  est  Dominus.  Ardet  autem 
hic  ignis  usque  ad  inferni  novissima,  quoniam,  ut 
Scriptura  testatur,  inexstinguibilis  est.  Devorat  au- 
tem  terram  cum  germine  suo  ;  sive  hic  juxta  litte- 
ram,  civitates  et  homines,  sive  etiam  in  inferno 
peccatores  eorumque  filios  et  sequaces.  Montium 
aatem  fundamenta  divitiffi  sant,  et  honores,  in  qui- 
bus  potentes  hujas  sseculi  coniidant,  quibusqae  ele- 
yati  superbiunt,  et  has  quidem  nltimus  ignis,  simul 


quffi   quidem    illum  populum  idololatriae  deditum  ^  cum  suis  possessoribus  combaret.  «  Congregabo  su- 


fuisse  significant,  qui  et  unum  Deum  factorem  suum 
dereliquit,  et  novos  deos  coluit,  qaos  ejus  parentes 
non  colaerant.  a  Deum,  qui  te  genuit,  dereliquisti, 
»  et  oblitus  es  Domini  creatoris  tai  (Isa. Li,  13.  )*  Hoc 
vidit  Dominas,  et  ad  iracundiam  provocatus,  conci- 
tatus  est,  qaia  provocaverunt  eam  filii  sui  et  filiae. 
Huic  autem  simile  in  psalmis  dicitur  :  c  Si  inimicus 
meus  maledixisset  mihi  ,  sustinuissem  utique 
(Psal.  XIV,  i3).  »  Quanto  enim  nobis  aliquis  fami- 
liarior  est,  tanto  magis  si  in  aliquo  offendat,  dole- 
mus.  Et  ait  :  •  Abscondam  faciem  meam  ab  eis,  et 
»  considerabo  novissima  eorum.  >  Quod  servis  suis 
Dominus  faciem  saam  abscondit  atqae  ab  eis  videri 
non  patitur  ,    irce   et   indignationis  indicium  est 


»  per  eos  mala,  et  sagittas  meas  complebo  in  eis.  » 
Nam  et  in  hac  vita  super  Judaeos  multa  mala,  mui- 
tasque  tribulationes  congregavit  Dominus  :  et  in 
futuro  quanta  super  omnes  iniquos  congregaturus 
sit,  quid  attinet  dicere?  Sagitta;  autem  complcntur 
in  eis,  qaia  nulla  restat  omnium  sagittarum,  nulla 
restat  omnium  poenarum,  quse  non  sa^viant  super 
eos.  c  Consumentur  fame.  »  Sive  hic  ab  hostibus 
obsessi,  sive  etiam  ut  dives  ille,  qui  guttam  aqua?  a 
Lazaro  petebat.  «  Et  devorabunt  eos  aves  morsu 
amarissimo  {Luc.  xvi,  23).  »  Hoc  secundum  litteram 
completum  est;  quoniam  multoties  eorum  morticina, 
et  aves,  et  bestiae,  et  serpentes  devoraverunt ;  secun- 
dum  illud  :  c  Posuerunt  morticina  servorum  tuorum 


Ideoqne  David  Dominum  rogat,  dicens  :  «  Ostende  ^  escas  volatilibus  coeli,  et  carnes  sanctorum  tuurum 


nobis  faciem  tuam,  et  salvi  erimus  (Psal.  lxxix,  4).  • 
Considerat  autem  novissima  eorum ,  quia  quanto 
tempore  in  malis  persistant,  et  quando  ad  bonum 
convertantur,  quse  poena  eos  in  futurum  exspectet, 
intelligit. 

«  Generatio  enim  perversa  est,  et  infideles  filii. 
»  Ipsi  me  provocaverunt  in  eo,  qui  non  erat  Deus, 
>  et  irritaverunt  in  vanitatibus  sais.  Et  ego  provo- 
»  cabo  eos,  in  eo  qui  non  est  popalus,  et  in  gente 
3  stulta  irritabo  eos.  >  Hoc  autem  tale  est  ac  si 
diceret  :  Ipsi  me  provocaverani ,  irritaverunt,  et 
spreverunt.  Et  ego  illos  provocabo,  et  irritabo>  et 
spernam.  Ipsi  adoraverunt  pro  Deo  illum,  qui  non 


bestiis  terrce  (Psal.  lxxvi  i  1,2).»  Allegoricse  autem  aves, 
serpentes,  bestiee,  maligni  spiritus  intelliguntur,  qui 
prae  !B15nimia  immanitate  iniquorum  poenis  saturari 
non  possunt.  «Dentes  bestiarum  immittam  in  eos, 

•  cum  furore  trahentium  super  terram,  atque  ser- 
»  pentium.  Foris  vastabit  eos  gladius,  et  intus  pa- 
>  vor,  juvenem  simul,  ac  virginem,  lactentem  cum 
»  homine  sene.  »  Qui  hoc  non  intelligit,  legat  He- 
gum,  Josue,  et  Machabeeorum  libros.  Si  quis  autem 
de  Judseis,  qui  modo  sunt,  inteliigere  velit,  sciat 
omnes  a  majori,  usqae  ad  minorem  morti  et  per- 
ditioni  designatos  esse  (307).  c    Et  dixi  :  Ubiaam 

•  sunt?    cessare  faciam   ex  hominibus  memoriam 


est  Deus,  et  provocabo  eos,  recipiamque  pro  ipsis  D  »  eoram.  >  Ac  si  dicat  :  Qui  modo  laeti,  el  exsul- 


eum,  qui  non  est  populus,  ut  vel  sic  dolore  tabescat, 
dum  iocum  saum  alios  tenere,  et  bona  sua  alios  pos- 
sidere  conspexerint.  Sed  quomodo  populus  gentium 
non  est  populus  ?  Quare  aatem  si  non  est  populus,  a 
prophetis  populas  dicitur  ?  Apostolus  dicit :  c  Quse 
.*(tulta  sunt  mandi  eiegit  Deus,  ut  perdat  sapientes,  et 
infirma  elegit  Deus,  ut  confandat  fortia,  et  ea  quai 
non  sunt,  at  ea  qu6e  sunt,  destrueret  {ICor,  i,  27).  > 
Sicut  enim  ea  intelligimus,  quae  non  sunt,  ita  eam 
intelligamus,  qui  non  erat  popuius.  Ea  enim  apud 
homlnes  quasi  non  esse  dicuntur,  quse  tam  parva, 
et  humilia  sunt,  ut  quodammodo  non  esse  videantur. 
Lnde  etiam  usitata  locatione  illud,  quod  parvi  peu- 
dimus,  nihil  esse  dicere  solemus.  c  Ignis  succensus 

(307)  Cod.S.  Crucis  Minor.  in  Laurent.  Deditos  esse. 


tantes  omnes  Judaeai  civitates  repleverant,  ubi  nunc 
sunt,  utique  in  caplivitate,  et  ubique  terrarum  di- 
spersi.  Hoc  modo  superius  dixerat :  «  Et  considerabo 
»  novissima  eorum.  »  Dicendo,  «  ubinam  sunt  :  » 
eorum  memoriam  considerat.  Cessavit  autem  ex 
hominibus  memoria  eoram;  quoniam  qui  prius 
inter  homines  nominatissimi  fuerant.  jam  nunc 
nuUa  memoria,  et  nalla  bona  fama  digni  haben- 
tur. 

c  Sed  propter  iram  iuimicorum  distuli,  ne  forte 
»  superbirent  hostes  eorum.  Et  dicerent  :  manus 
»  nostra  excelsa,  et  non  Dominus  fecit  hcec  omnia.  » 
Prius  hoc  illis  accidisset ;  sed  distalit  Deus  ,  ut 
eorum    inimici    intelligerent ,  quod  insuperabile 


EXPOSITIO  IN  DEUTERONOM. 


542 


,  si  a  Deo  non  recessisseDt :  at  per  hoc,  quan- 
rutn  inimici  eos  superarent,  non  in  sua  forti- 

hoc  fieri  inteliigerent ;  sed  Dei  indignatione, 
»  eis  iratus  recesserat.  Hucusqae  Dominus : 
luteni  ioqaitur  Moyses.  a  Gens  absque  consiiio 
et  sine  prudentia.  Ctinam  saperent,  et  iutelli- 
int,  et  novissima  providerent.  »  Non  enim  pe- 
it,  si  in  legis,  et  prophetarum  consilium  sa- 
r  credidissent.  Denique  si  novissima  provi- 
t,  et  quse  et  quauta  pro  suis  iniquitatibus  pas- 
*ant  prdescivissent  et  inteilexissent,  ea  forsitan 
^issent.  «  Quomodo  persequebatur  unus  mille, 
uo  fagarent  decem  miiiia?  Nonne  ideo,  quia 
s  suus  veodidit  eus,  et  Dominus  conciusit 
i?  »  Cognosce,  inquit,  popuie  stulte,  et  iusi- 

qui  non  tua,  sed  Dei  fortitudine,  quanto 
re  in  eo  fuisti,  iutiuitam  hominum  multitudi- 
um  paucis  superasti.  Hoc  autem  ideo  Qebat, 
udaiorum  Deus  omues  eorum  inimicos  in  ser- 
s  vendebat.  Qui  euim  Deo  fidehter  serYiunt, 
mmodo  ejus  beueiicia  sab  servilio  emunt.  Si 

Deus  suus,  Deus  gentium  dicatur,  hoc\erit 
geudum,  quod  maiigui  spiritus  suos  iideles 
iut,  et  vendant,  in  maguum  sibi  pretium 
itanles,  si  eos  io  OBternum  cruciandi  potesta- 
Deo  suscipiant.  «  Non  enim  est  Deus  noster, 
lii  eorum,  et  iuimici  nostri  sant  judices.  » 
iaquit,  inimici  nostri  testantur,  quia  Deas 
niajor  omnibus  est.   Hucusque  Moyses :  nunc 

Dominus,  quod  ccepit  exsequitur.  «  De  viuea 
Dmoruni  vinea  eorum,  et  de  suburbanis  Go- 
rhse.  Uva  eorum  uva  feiiis,  et  botri  amarissi- 

Fel  draconum  vinum  eorum,  et  venenum 
dum  insaoabiie.  »  Merito,  iuquit,  cessare  fa- 
X  hominibus  memoriam  eorum,  sicut  cessa- 
moria  Sodomorum,  ex  quibus  isti  iniqua  imi- 
3  originem  ducunt.  Vinea  enim,  id  [est  Ju- 
m  gens  et  propago,  Sodomorum  et  Gomor- 
um  vineam,  et  gentem  malis  moribus  et  ini- 
)nversatione  incitabatur,  quasi  aiterius  vineu) 
.m  vinea  sequitur,  et  ab  ea  pastinata.  H^jus 
uvae  et  botri  feiiei  et  amarissimi  sunt :  hujus 
fel  draconum  et  venenum  aspidum  est ;  quo- 
omnis  Judoeorum  doctrina  amara,  mortifera, 
inabilis  est.  Nonne  heec  condita  sunt  apud  te, 
lata  iu  thesauris  meis?  Non  sum,  inqnit,  obli- 
rmiter  in  thesauris  memorise  teneo  ea  quse 
Bta  contra  me  semper  operala  est.  «  Mea  est 
>.  Et  ego  retribuam  eis  in  tempore,  »  huic 
.  pnedestinalo,  c  ut  iabatur  pes  eorum,  »  ne 
are,   vel    fugere,    vel   resistere   valeant.    Hoc 

cito;  «  juxta  est  dies  perditionis,  et  adesse 
uant  tempora.  >  Iteruni  autem  Moyses  loqui- 
c  Judicabit  Domiuus  populum  suum,  et  in 
is  snis  miserebitur.  »  Ac  si  dicat :  Yere  prope 
)s  perditionis,  sed  non  timeant  boni,  qui  Do- 
justusjudex  judicabit  populum  suum,  etjudi- 
miserabitur  servorum.  suorum.  Quid  est  ju- 

)  Cod.  S.  Crucis  Minor.  in  Laurent.  Mlerna 


A  dicabit,  nisi  a  malis  separabit?  Hac  enim  signiflca' 
tione,  dicitur :  <c  Judica  me,  Deus,  et  discerne  cau- 
sam  meam.  >  —  «  Videbit,  quod  Iniirmatasit  manus.  » 
Quid  est  videbit?  Nunquid  et  modo  non  videt?  Vi- 
debit  igitur,  id  est  videri  faciet,  quod  manus  et 
yirtus  illorum  infirmata  sit,  qui  prius  alios  potenter 
affligebant;  et  sicut  duo  ex  illis  ante  fugabant  de- 
cem  miiiia,  ita  modo  dccem  miiiia  fugabnntur  a 
duobus.  c  Et  c'ausi  quoque  defecerunt,  residuique 
«  consumpti  sunt.  >  Quia  capta  civitate,  aut  truci- 
dati,  aut  venditi  sunt.  Et  tunc  tandem  se  peccasse, 
et  frustra  deos  coluisse,  et  dsemonia  adorasse,  et 
de  eorum  victimis  in  vanum  se  comedisse  discent : 
Hoc  est  enim,  quod  ait  :  «  Ubi  sont  dii  eorum  in 

P  »  quibus  iiduciam  habebant?  De  quorum  victimis 
»  comeJebant  adipes,  et  bibebant  vinum  libami- 
»  num.  »  Hoc  autem  illi  dixerunt;  illos  autem  Do- 
minus  irridens,  ait :  c  Surgant  »  modo,  si  possunt, 
dii  vestri,  a  et  opitulentur  vobis,  et  in  >  hac  tanta 
«  necessitate  vos  protegant :  »  qui  quia  non  possunt, 
videte,  cognoscite,  et  tunc  tandem  intelligite,  «  quod 
»  solus  ego  som  Deus,  et  non  est  aiius  Deus  praeter 

>  me.  Ego  occidam,  et  ego  vivere  faciam.  «  Ipso 
enim  vivente,  non  moriuntur  omnes,  ipso  vocante 
resurgnnt  omnes.  c  Percutiam  et  ego  sanabo.  » 
Responsio  est;  %M  «  et  non.est  qui  de  manu  mea 

•  possit  eruere.  Levabo  ad  coeium  manum  meam, 

•  et  dicam  :  Vivo  ego  in  fleternum.  •  Quando  Saiva- 
tor  noster  elevatis  manibus  sublatus  est  in  coelum, 

C  ostendit  se  vivere  in  ffiternum.  Nemo  enim  ibi  mo- 
ritur,  qao  ipse  vivens  ascendit.  c  Si  acuerj^  ut  ful- 
«  gur  gladium  meum,  »  per  quem  setemam  dam- 
nationem  intelligimus,  c  et  arripuerint  judicium  ma- 

>  nus  mese,  »  faciam  quod  sequitur :  «  reddam  ul- 
9  tionem  hostibus  meis,  et  his  qui  oderunt  me, 
n  retribuam.  »  lloc  autem  erit  in  judicio,  quando 
reddet  unicaique  secundum  opera  sua.  «  Inebriabo 
»  sagittas  meas  sanguine,  et  gladius  meus  devorabit 
»  cames.  »  lu  hoc  omnium  torihentorum  genere 
non  solum  venire,  sed  etiam  semper  nianere  super 
iniquos  designat.  «   De  cruore  occisorum  inebriabi- 

•  tur,  •  subauditur  gladius  meus.  Inebriabitur  quo- 
que  «  de  capitivitato  nudati  inimicornm  capitis. » 
Omnium  iniquorum  caput  diabolus  est;  qni  tunc 
nudus  erit ,  quoniam  omnis  ejus  fraus,  et  iniquitas 
omuibus  revelabUur.  Hujus  autem  captivitatis  illi 
sunt,  quicunque  ab  eo  capti  et  decepti  ^sunt.  De  his 
ergo  inebriabitur  gladius  Dei.  «  Laudate,  gentes, 
»  populum  ejus.  »  Sed  dicet  aliquis :  Qaomodo  tu 
illum  populum  laudare  prascipis,  quem  Dominus 
despectui  habens,  occidi  permisit?  Ad  qnod  ipse : 
«  Quia  sanguinem,  •  iuquit,  «servoramsaorumulci- 
»  scetur,  et  vindictam  retribuet  in  hostes  eorum^ 
»  et  propitius  erit  ^terrai  populi  sui.  »  Quod  quidem 
non  faceret,  si  eos  despectui  habuisset.  Terram 
autem  carnem  dicit,  quae  post  resurrectionem  glori- 
ficata,  (308)  fletemse  beatitudini  sociabitur. 

b&JLtiiuddne  perfhAetur. 


{ 


543 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


m 


CAPUT  XXXIII.  A 

t  Haec  est  benedictio,  qua  benedixit  Moyses  bomo 
»  Dei  filiis  Israel  ante  mortem  suam.  Et  ait:  Domi- 
»  nus   de  Sina  venit,  et  de  Seir  ortus  est  nobis, 
»  apparuit  de  monte  Pbaran,  et  cnm  eo  sanctorum 
»  millia.  In  dextera  ejus  ignea  lez. »  Hffic  ad  litteram 
non  procedunt.  Recordemur  ergo  illius  capituli,  ubi 
dicitur:  c  Si  ambulans  per  viam,  nidum  in  arbore, 
yei  in  terra  inveneris,  et  avem  puiiis  vel  ovis  desu- 
per  incumbentem,   dimitte    avem,    captos  tenens 
lUios,  ut  bonum  sit   tibi,  ei  longo  vivas  tempore 
{Deut.  XXII,  6).   »  Et  nos    ergo   dimittamus  avem 
istam,  et  iilios  teneamus.  Heec  avis  littera  est,  quee 
8ub  alarnm  velamine  pullos  et  ova,  id  est  spiri- 
tualem  sensum  clandit ;  quee  qaidem  per  loca  diffi-  ^ 
ciiiora  in  arbore,  per  planiora  vero  in  terra  nidificat. 
Per  bujus  igitur  volaminis  viam  ambulantes,  bujas 
avis  nidum  in  arbore,  id  est  in  loco  difficili,  et  alto 
invenimus.  Dimittamas  ergo  avem,  imo  binc  eam 
evolare  cogamus,  ut  puilos  ejus,  id  est  spiritualem 
inieliigentiam  teneamus.  Quod  si  fecerimus,  bene 
nobis  erit,  et  longo  vivemus  tempore.  Times  mori  ? 
dimitte  litteram,  quae  occidit.  Vis  viv»re?  tene  lit- 
terce  filios,  id  est  spiritaalem  inteliectam.  Spiritus 
enim  vivilicat.  Ezpulsa  igitur  iittera,  videamus  quid 
peristos  tres  montes,  id  est  Sina,  Seir,  et  Pbaran 
signiflcetur.  Ego  enim  per  bos,  legem,  et  propbetas, 
et  Evangelia  significari  puto,  ut  per  Sina,  ubi  lez 
data  est,  significentnr  bi  quinque  libri  Moysis ;  per 
Seirvero   qui  hispidus  interpretatur,  intelligantur  C 
prophets,  ad  ezponendum  dif&ciles,  Evangelia  au- 
tem  significentur  per  Pbaran,  qai  frugifer  dicitur, 
quoniam  nullum  semen,  sicut  semen  Evangelii  fhi- 
ciificayit;  Yenit  ergo  Dominus  de  Sina,  quia  ejos 
adventus  primum  in  iege  invenitur.  Oritur  in  Seir, 
quia  ejus  nativitas  a  propbetis  manifestatur.  Appa- 
rei  in  monie  Pbaran,  quia  in  Evangeliis  auditur,  et 
per  miracala  manifesiatur.  Venit  ergo  non  solus, 
sed  cnm  eo  sauctorum  millia.    c  In  deztera  ejus 
»  ignea  lez.  »   qua  ei  peccata  oruntur,  et  mentes 
iliuminantur.  «  Dilezit  populos,  »  secundum  iilud : 
c  Qui  dilezit,  et   lavii  nos  a  peccaiis  nosiris  in  san- 
guine  8U0.  Omnes  sancti  in  mann  iilins  sunt  [A-poc, 
ii  B).  >  Quare  in  manu  ?  Quia  ipse  eos  regit,  ipse  tx 
eos  ienet,  et  vagari  non  permiitit.  «  ^i  qui  appro- 
»  pinquant  pedibus  ejus,  accipieni  de  doctrina  il- 
»  lius.  >  Hoc  bene  Maria  sororj  Lazari  intellezii.  £t 
etiam  per  pedes  ejus  apostoli  inteliignntar,  qui  ejus 
docirinam  ubiqae  jseminaverunt.  «  Legem  prfiecepii 
»  nobis  Moyses ; »  non  utique  aliam,  nisi  eam,  qnam 
accepii  de  doctrina  ejus,  quoniam  ei  ipse  appropin- 
qaavii.  Sic  autem  de  se,  quasi  de  alio   loquiior : 
«   Ha^editaiem   multitudinis    Jacob.   »   Ha9C  enim 
omni  bflerediiaie  melior  eis  fuerat,  si  iamen  eam 
inteliezissent,  quam  nulli   bostes  ejus  eztorquere 
potueruni.  «  Erii  apud  rectissimum  rez,  congrega- 
»  tis  principtibus  populi  cum  tribubus  Israel.  »  Ac  si 
dicat :   Hoc   Dominus,   et  rez  veniens  de  Sina,  in 
terris  quidem  cum  bominibos  conversabiiur,  sed  a 


Patre  non  separabitur.  Erii  semper  rectissimns 
apud  rectissimum,  de  qno  alibi  dicitur :  «  Ei  Ver- 
bum  erat  apud  Deum  [Joan,  i).  »  Principes  auiem 
populi  cum  iribubns  Israel  congregati  erant,  quan- 
do  simul  cum  discipulis  suis  in  Judfisa  prsedicabai. 

c  Vivai  Ruden,  et  non  moriaiur,  et  sit  parvus  in 
1  numero.  »  Quid  per  Ruben,  qui  primogenitus 
fuerat,  nisi  eos  |intelligimas,  qui  primi  in  illo  populo 
yitam  secuti,  Cbristo  crediderunt?  Isiivivent  in  (eter- 
num,  et  non*sicat  cseieri  morieniur.  Sed  parvi  sunt 
numero,  quamvis  magni  sini  virtotibus,  et  sanctitate, 
semper  enim :  c  Multi  sunt  vocati,  pauci  vero  electi 
{Matth.TL^  U).  » —  ec  Haec  est  Judse  benedictio.  Audi, 
»  Domine  vocem  Judse,  ei  ad  populum  suum  in- 
»  irodac  1B19  eum.  |Manas  ejus  pugnabunt  pro  eo, 
»  et  auditor  illius  conira  adversarios  ejns  erit.  »  Per 
Judam  Cbristum  intelligamus,  qoi  secundum  carnem 
de  stirpe  illius  natus  est.  Cujus  vocdm  semper  Do- 
minus  ezaudit,  secundnm  quod  ipse  ait :  «  Ego  autem 
sciebam  quod  semper  me  audis  {Joan.  xi,  42).  • 
Introduzit  autem  eum  Dominus  ad  populum  suum, 
quia  prius  in  bunc  mondum,  ui  nos  vocaret,  deinde 
in  infernum,  ui  nos  liberarei,  postea  vero  in  coe- 
lum,  ut  ezaltaret  nos,  introivit.  Pagnabit  autem 
Dominas  pro  eo,  cujos  manibus  et  fortitudini  nemo 
resistere  valet.  Et  ipse  auditor  illios  fuit  contra 
adversarios  ejas,  per  quos  et  Jadaei,  et  maligni  spi- 
ritas  inielligantur. 

«  Levi  quoque  ait :  Perfectio  iaa,  et  doctrina  tua 
»  a  viro  sancio  iuo,  quem  probasti  in  teniationem, 
1  et  judicasti  ad  aquas  contradictionis.  »  Perfectio, 
tua,  inquii,  o  Deus,  ei  docirina  iaa  detur,  ei  con- 
firmetar  vero  sancto  iuo,  id  esi  boic  ordini  sacerdo- 
iali,  ne  fort.e  iierum  tentatus  succombai,  sed  per- 
fectos  ei  sapiens  in  omnibus  perseveret.  Hoc  [auiem 
dicit  propier  se  et  Aaron,  qui  minus  perfecti  ad 
aquas  contradictionis  invenii  sunt,  quando  filii 
Israel  murmurantes  ientaverunt  Deam.  Nota,  quod 
in  principio  accusaior  esi  sui  {Frov,  zviii  17).  » 
«  Qui  dizii  patri  suo,  ei  matri  suse,  nescio  vos,  et 
»  fratribus  suis,  ignoro  illos,  et  nescierunt  filios 
»  suos.  Hi  cusiodiernni  eloquium  tuum,  ei  pactum 
»  iunm  servaveroni.  Judicia  iua,  o  Jacob,  et  legem 
1  tuam,  0  Israel,  ponent  tbymiama  in  furore  tuo,  et 
»  holocaustum  super  altare  tuom.  »  Hoc  esi,  quod 
in  Ezodo  ilegitur  :  quia  prsecepii  Moyses  fiiiis,  ei 
transennies  nemini  pepercernni.  Horum  igitur  ezem- 
plo,  [Domini  sacerdoies  gladium  spiritus,  quod  esi 
verbum  Dei,  evaginantes,  nuiii  delinquenti  parcere 
discani,  Dei  amorem  omni  amori  anteponant.  Et 
isti  quidem  eloquium  ei  pacium  Dei,  ei  judicia  ei 
legem  Israel  cnsiodierant,  eos  occidentes,  qui  vitu- 
lom  aureum  adoraverunt.  Sic  enim  in  bac  lege  Dei 
ei  nosira  judicaium  esi,  ut  quicanque  alium  Deum 
adoraverii,  vel  ei  immolaverit,  moriatur.  Ponunt 
autem  ihymiama  in  furore  Dei,  quia  suis  orationibus 
iram  Dei  placatii,  ianquam  suavissimo  ibymiama- 
tum  odore.  Hoc  ei  Aaron  fecisse  legitnr,  qai  arrepio 


EXPOSITIO  IN  DEUTERONOM. 


546 


iilo,  flammffi  se  opposuit,  qase  jam  eztrema 
'um  devoraverat.  Ponant  quoque  hoiocaastum 
altare,  sacrificium  laadis  et  oblationis  in 
a  praedicantes.  «  Benedic  fortitudini  ejas  (309) 
)pera  maunum  illias  suscipe.  Percute  dorsa 
licorum  ejus,  et  qai  oderunt  eum,  non  consur- 
.  »  0  si  hficc  intelligerent  illi,  qui  Dei  sacer- 
3  tantum  adyersantur!  Qaia  quantnm  sacer- 
)enedicantur,  tantum  eorum  inimici  maledi- 

• 

t  Benjamin  ait  :  Amantissimas  Domini  habi- 
,  conlidenler  in  eo,  quasi  in  thalamo  tota  die 
abitur,  et  inter  humeros  illius  requiescet.  » 
st  iste  amantissimus  Domini?  Beatus  utique 

de  triba  Benjamin  originem  ducens.  Sed  qua- 
inc  esse  putemus,  qui  amantissimus  Domini 
r?  Videamus  modo  qaaliter  Deum  amat,  cujus 

amantissimus.  Ipse  dicit :  c  Si  quis  non  amat 
um  Jesum  Christum,  anathema  sit  (/  Cor. 
1).  »  Vis  etiam  videre  quam  coniidenter  in  hoc 
tiabitat?  <(  Gertus  sum,  inqnit,  quia  neque 
neque  Ylta,  neque  principatns,  neqae  pote- 
neque  aliqua  creatura  poterit  nos  separare 
tate  Dei,  quse  est  in  Ghristo  Jesu  {hom.  Tiiiy 
Et  in  eo  quidem  quasi  in  suaYissimo  thalamo 
$cit  Ghristas,  de  quo  ipse  ait :  «  An  experi- 
m  ejus  queeritis,  qui  in  me  loquitur  Ghristus 

ziii,  3).  »  —  •  £t  inter  humeros  ejus  requie- 
y*  Talem  equum,  talem  sessorem. 
•seph  quoque  ait.  De  benedictione  Domini 
i  ejus,  de  pomis  coeli,  et  rore,  atqae  abysso 
acente.  De  pomis  fiructnum  solis  ac  lunse,  de 
ce  antiquorum  montium,  de  pomis  collium 
norum,  et  de  frugibus  terree,  et  plenitudine 
benedictio  iilius.  Qui  apparuit  in  robo  yeniat 
r  caput  Joseph,  et  super  yerticem  Naza- 
10).  »  Quid  per  Joseph,  qui  accrescem  in«« 
atur,  nisi  populum  Ghristianum  intelligimns 
rvo  tempore  crescens,  et  multiplicans,  mun- 
eplevit?  flajus  autem  terra  benedictione  Do- 
•erfunditur,  quia  statim  a  principi(5,  ejus  caro, 
e  terra  sumpta,  primi  hominis  maledictione 
tur,  in  baptismo  benedicitur,  et  sanctificatar. 
I  vero  populus  iste  fecundatur,  et  satiatur  de 

coeli  et  rore,  id  est  apostolorum  verbis  et 
la,  atque  de  abysso  subjacente,  id  est  de  alta 
[unda  sanctarum  Scriptnraram  intelligentia, 
)omis  fructuum  solis  et  luno^,  per  quos  dulcis- 

Ghristi  et  Ecclesioe  sermones  intelligimns, 

interior  homo  noster  reficitur.  Et  «  de  ver- 
itiquorum  montium,  i»  id  est  de  sublimi  et 
ali  intelligentia  prophetarum.  £t  «  de  pomis 
1  setemorum,»  per  quce  significantur  dulcissima 
Bipostolorum.  «  £t  de  frugibus  terrse,  et  de 
idine  ejus.  »  Quse  si  de  terra  viventium  intel- 
r,  magnse  etimmensoe  divitiee  ei  promittontor. 
e  enim  datnm  optimum,  et  omne  donom  per- 


A  fectum  desursum  est  (Jac.  i,  17).  »  Sed  quis  est 
ille,  qui  in  rubo  apparuit?  cujos  benedictio  super 
caput,  et  verticem  hujos  venire  imprecatur.  Si  enim 
rubus  ille  virginem  Mariam  significabit,  profecto 
Ghristus  est,  qui  in  rubo  apparuit.  Bene  autem  popu- 
lus  iste  Nazareeus  dicitor,  otpote  Domino  !B19  ab 
infantia  consecratus  inter  fratres  suos.  <c  Quasi  pri- 
»  mogeniti  tauri  pulchritado  ejus,  comoa  rhinoce- 

>  rotis  cornna  illius.  In  ipsis  ventilabit  gentes  usque 
»  ad  terminos  terrse.  Hee  sunt  multitudines  Ephraira, 

>  et  hsec  millia  Manasse.  Omnes  enim  secundum 
creationem  fratres  snmus,  quoniam  ex  eisdem  paren- 
tibus  nati  sumus.  Ghristianus  tamen  populus  inter 
omnes  fratres  suos  pulcherrimus  est,  quia  ipse  solus 
aqua  baptismatis  regeneratus,  et  super  nivem  deal- 

^  batus  est.  Qai  bene  tanro  primogenito  comparatur 
utpote  major  et  fortior,  caeterisque  omnibus  ad  labo- 
random  aptior.  Sunt  enim  cornua  illius  insupera- 
bilia,  quasi  cornua  rhinocerotis,  quoniam  nihil  eis 
resistere  potest.  Non  aotem  sine  caosa  pluraliter 
comua  posuit,  com  uonnisi  anum  comu  habeat 
rhinoceros,  unde  et  Latine  unicomis  dicitur.  Duo 
namque  comoa  dao  snnt  Testamenta,  qose  populus 
iste  dupliciter  intelligens,  omnium  gentinm  errores 
soperat  et  vanitates.  In  ipsis  enim  ventilat  gentes^ 
in  ipsis  concludit  philosophos,  in  ipsis  vincit  Ju- 
dseos,  in  ipsis  prsedicat,  et  convertit  omnes  mundi 
terminos.  Dividitur  autem  populos  iste  in  Ephraim 
et  Manasse,  per  quos  et  Judseos,  et  gentiles  signifi- 

Q  care  possumus,  qooram  alter  ftuctificans,  alter 
ohlwio  interpretatur.  Qose  utraque  satis  convenienter 
eonveniunt  sanctis,  qoi  et  bona  froctificant,  et  ioju- 
riarom  suamm  omnium  obliviscuntor. 

»  £t  Zabolon  ait  :  Lsetare  Zabulon  in  exitn  tuo, 
»  et  Issachar  in  tabernaculis  tuis.  Populos  ad  mon- 
•  tem  vocahunt.  Ibi  immolabunt  victimas  justitifie. 
»  Qui  inundationem  maris,  quasi  lac  sugent,  et 
»  thesaoros  absconditos  arenarum.  »  Quid  per  Zabu- 
lon,  qui  hahitaculum  interpretatur  fortiiudiniSy  et 
per  Issachar,  qni  asinus  fortis  alibi  vocatur,  nisi 
sancti  Ecclesise  doctores  significantur?  Isti  enim, 
quasi  turres,  inezpngnabile  sunt  habitaeulom.  Isti, 
quasi  fortes  asini,  aliorom  onera  ferant.  Lsetatur 
igitur  Zabolon  in  ezitu  suo,  qoia  sentiens  se  Dei 

D  fortitodine  munitum,  securas  ad  pognam  ezit  contra 
hostes,  ez  quibus  magnis  spoliis  onustus  redit.  Lae- 
tatnr  et  Issachar  iu  taberaaculis  snis,  nullo  prse 
Iffititi»  pondere  gravatus,  cum  tot  quotidie  animas 
offerat  Deo.  Vocant  autem  populum  ad  montem, 
dicentes  com  propheta  :  «  Venite,  ascendamus  ad 
montem  Domini,  et  ad  domum  Dei  Jacob,  (Iiat.  ii,  3).» 
Hoc  enim  faciunt,  quando  ad  fidem,  et  ad  Ecclesiam 
gentes  invitant.  Et  ibi  qoidem  immolant  victimas 
justitisB,  id  est  sacrificiom  laudis  et  oblationis.  Su- 
gont  autem  inundationes  maris,  qoasi  iac,  sive  qoia 
mundi  injorias  et  adversitates  pro  Deo  libenter 
feranti  sive  qoia  legis  hujos  doctrinam,  quas  aliis 


I  Alia  lectio  kabet :  BensdicfTimitvi»  ejus. 

I  Cod  BibL  Qst.  oUm  Hontis  Amiat.  addit.  super  verticm  Ncaarsri  inUr  fMres  suos. 


i 


547 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNlENSIS 


548 


amara  et  impotabilis  esse  videlur,  spirituali  inteU  A  1tl9  <  Aser  quoque  ait :  Beacdiclus  in  fiiiis   Aser. 


ligentia,  quasi  lac  bibere  gaudent.  De  qua  subditur  : 
«  Et  thesauros  abscondilos  areuarum.  »  Sicut  aurum 
in  arena,  ita  et  spiritualis  intelligentia  in  littera 
invenitar. 

<  Et  ad  Gad  ait  :   Benedicens  in  iatitudine  Gad. 

>  Quasi  leo  reqaievit,  cepitque  brachium,  et  verti- 
»  cem.  Et  vidit  principatum  tuumyquodin  partesaa 

>  doctor  est,  et  repositus,  qui  fuit  cam  principibus 
10  populi,  et  fecit  justitias  Domini,  judicium  suum 
3  cam  Israel.  »  Ilunc  et  Jacob  beuedicens  ait :  <c  Gad 
accinctus  pradiabitar  ante  eum.  »  Quid  per  Gad 
nisi  apostolos  intelligimus  ?  Qui  gladio  accincli  spi- 
ritusy  prima    acie   beila   gesseruut.  Isti   autem  in 


»  Sit  placens  fratribus  suis,  et  tinget  in  oleo  pedem 
»  suam.  Ferrum,  et  los  calceamentum  ejus.  Sicut 
»  dies  juventutis  tu£e,  ita  et  senectus  tua.  Non  est 
»  Deus  alius,  ut  Deus  rectissimi,  ascensor  cceli, 
»  auxiliator  tuus.  »  Qaid  per  Aser,  qui  beatus  inter- 
pretatur,  nisi  Christianorum  populus  iiguratur,  qoi 
solus  uiterna  beatitudine  perfruetur?  Ilic  autem  in 
filiis  benedicitur,  quoniam  iutideles,  et  si  (ilii  5lnt, 
quia  boni  a  Deo  calceati  sunt,  benedictione  tamen 
paterna  digni  non  sunt.  Placet  autem  fratribus  suis, 
per  qoos  angelos  inteiligimus.  Tingit  in  oleo  pedem 
suum,  quia  per  viam  graditur  misericurdia:.  Et 
ferro,  et  eere  calceatur,  quia  potestatem  a  Deo  acce- 


latitudine  benedicuntur,  sive  quia  in  mundi  latitudi-  ^  pit  calcandi   super  serpentes,  et   scorpiones.  Taiis 


nem  preedicare  mittuntur.  «  In  omnem  terram  exivit 
sonus  eorum  (Psal.  xviii,  5.)  Et  isti  quidem  quam- 
yis  a  plaribus  inimicis  undique  invadantur,  secnri 
tamen  ut  leo  requiescunt,  de  quo  scriptum  est  : 
»  Leo  fortissimus  bestiarum  ad  nullius  pavebit 
occursum  (Prov.  xxx,  30).  »  Ceperunt  autem  bra- 
cliium  et  verticem,  omnem  videiicet  mnndi  fortita- 
dinem  et  sublimitatem  sihi  subjugantes.  Ipsi  enim 
Romam,  quce  mundi  caput  est,  superavernnt,  ipsi 
ejas  brachia,  id  est  imperatores  et  principes  ad  lidem 
converterunt.  In  istorom  autem  parte  et  principatn 
doctor  est  repositus,  quia  in  eoram  cordibus  lez,  et 
Ghristus,  id  est*  legis  et  Evangeliorum  reposita  est 
doctrina.  Doctorem  igitur  habent  in  corde,    sicut 


potestas  calceamentum  ferreum  et  ffineum  est.  Quod 
autem  ejusjuventus  et  seuectus  similis  dicitur,  ejus 
gloria  et  beatitudo  immutabilis  demonstratur.  «  Non 
¥  est  Deus  alius,  ut  Deus  rectissimi.  »  Admiratio 
est  in  laudem  Cseaioris,  qui  ez  tam  iniquis  parcn- 
tibus,  et  ox  adeo  fragili  materia,  ad  tantani  rectitu- 
dinem  popaium  istum,  secundum  suam  voiuntatem 
convertit.  Ilnjus  auxiliator  ascensor  coeli  est,  Chri- 
stus  videlicet  Dominus  noster,  qui  ascendit  super 
omnes  coeios.  Ipse  enim  ait :  c  Non  vos  deseram,  ne- 
que  derelinquam  (Joan,  xiv,  18).  »  Itemque  :  «  Ecce 
ego  vobiscum  sum  usque  ad  consummationem  sseculi 
(Math,  xxviii,  20).  •  *—  «  Magniticentia  ejus  discur- 
»  runt  nubes,  habitaculum  ejus  sursum,   et  subter 


Dominus  ait :  «  Non  enim  vos  estis  qui  loquimini,  C  »  brachia  sempiterna.  Ejiciet  a  facie  tua  inimicum, 


sed  Spiritus  sanctos,  qui  loquitur  in  vobis.  »  Et  iste 
quidem  doctor  cnm  principibus  popnli  fuit,  quia 
ipsa  quoqne  proisentia  corporis  ad  tempas  cum  apo- 
stolis  conversatus  est,  et  justitiam  ac  judicia  in  Jo- 
dffia  operatus  est. 

«  Dan  quoqoe  ait :  Dan  catulns  Leonis  fluet  largi- 
»  ter  de  Basan.  »  Deiiujus  namque  stirpe  fuit  Sam- 
son;  de  hac  erit  et  Antichristus.  Uterque  catulus 
leonis,  quia  uterqae  fortis,  alter  debellando  malos, 
alter  persequendo  bonos.  Unde  et  largiter  fluere 
dicuntury  qoia  cum  magna  fortitodine  in  bella 
ronnt.  Basan  antem,  qui  pinguedo  interpretatur, 
terram  Juda  significat,  quse  omni  terra  pinguior  et 
fertilior  esse  perhibetur.  Ex  hac  autem  uterque 
eorum  procedit. 

«  Et  Nephtali  dixit.  Nephtaii  abondantia  perfirue- 
»  tur,  et  plenns  erit  benedictionibns  Domini  mane, 
)i  et  meridiem  possidebit.  »  Interpretatnr  Nephtali 
IntitudOi  per  quem  eos  inteiligimos,  qui  charitatis 
amore  dilatati,  nemini  manus  claudunt,  sed  in 
faciendis  eleemosynis  semper  eas  apertas  habent. 
Merito  igitur  abundantia  perfruuntur,  quia  bona  saa 
aliis  libenter  largiuntur.  Talibns  autem  in  judicio 
dicturus  est  Dominos  :  <  Venite,  benedicti  Patris 
mei;  qhia  esurivi,  et  dedistis  mihi  manducare,  sitivi, 
et  dedistis  mihi  bibere,  etc.  (Matth.  xxv,  35).  »  Isti 
aatem  mane,  et  meridiem  possidebunt,quia  nunquam 
ad  occasnm  mortis  declinabunt.  Mane,  et  meridiem 
possidere  est  locem  (eternam  hoereditare. 


»  et  dicet  :  Conterere.  »  IIoc  secundam  litteram 
mirabile  est  quod  nubes  pluviis  oneratas  discurrere, 
aquas  ferre,  easqae  ordinatc  nunc  effundere,  et 
nunc  tenere  videmus.  Nostroj  quoque  nubes,  apo- 
stoli  videlicet  et  doctores,  aquis  spiritualibus  et  do- 
ctrina  Evangeiii  pleni,  ejus  virtute  et  magnitudine 
discarrunt,  et  nostrffi  mentis  agrum  inebriant,  variis- 
que  virtutum  fructibub  fertilem  faciunt.  Est  au- 
tem  ejus  habitaculum  sursum,  quoniam  in  coelo  se- 
des  ejus.  Subter  autem  snnt  et  brachia  sempiterna; 
quoniam  ejus  virtus  et  fortitudo  suos  iideles  hic  de- 
fendere  et  tenere  nos  constat.  Ideoque  ejicit  a  facie 
nostra  inimicum,  diabolum  videlicet,  de  quo  dicitur : 
>  Inimicus  vester  diabolus  tanquam  leo  rugiens  cir- 
^  cuit  qnsrens  qnem  devoret  (Petr,  iii,  8).  »  —  <  Cui 
»  dicit :  Conterere.  »  Dicere  autem  Dei,  facere  est, 
3  Ipse  enim  dixit,  et  facta  sunt  (Psal.  cxiv,  5).  >  Hoc 
est,  quod  Apostolus  ait :  «  Dominus  conterat  Satanam 
sub  pedibus  vestris  velociter  (Rom,  xvi,  20).  » 

«  Habitavit  israel  conJGidenter  et  soius.  Ocnlos 
»  Jacob  in  terra  fromenti,  et  vini,  coelique  caliga- 
»  bunt  rore.  »  Hoc  et  propheta  dicit  :  <  Saivabitur 
Juda,  et  Israel  habitabit  confldentcr  (Jer.  xxxiii, 
16).  »  Interpretatur  enim  Israei  vir  videns  Dominum. 
Ilic  autem  est  populos  fidelis,  qui  et  nunc  mentis 
intuitu  eum  videt,  et  postea  facie  ad  faciem  videbit. 
Sed  quomodo  fidenter  habitat  Israel  cum  Domi- 
no?  satis  ez  hoc  patet,  quia  semper  in  Dei  prote- 
ctione  confidit;  ideoque  ait :  «  Dominas  mihi  adjo- 


EXPOSITIO  IN  DEUTERONOM. 


550 


n  timebo  qnid  faciat  mihi  homo  {PsaL  czYn, 
rit  soliis  oculus  Jacob  in  terra  frumenti,  et 
dem  est  Jacob  qui  Israel :  dictum  est  alibi 
srael  significet.  Jacob  hoc  in  loco  carnalem 
m  Judseorum  designat.  Docet  ergo  Moyses, 
ilios  populos  coelom,  et  spiritualia  intueri  yI- 
idseos  autem  sola  transitoria  appetere  cernit, 
e  aliud  desiderare  nisi  frumentum  et  vinnm, 
)us  omnia  carnalia  et  corpus  foventia  intelli- 
.  Hoc  autem  vitium,  quamvis  in  multis  aliis 
itor,  solis  tamen  Judseis  tribnitur,  quoniam 
aeteris  dominatur  in  eis.  «  Goelique  caliga- 
ore.  »  Et  hoc  ipsum  ad  eorum  iniquitatis  et 
B  cumulum  dici  vidctur,  qui  quamvis  coelum 
ligare  videant,  sola  tamen  terrena  aspiciunt. 
ominus  ait :  «  Nisi  ego  venissem,  et  locutus 
isem,  peccatum  non  haberent.  Nunc  autem 
tionem  non  habent  de  peccatis  suis  (Joan. 
.  »  Coelos  rore  caligare,  et  nubibus  operiri  vi- 
,  com  apostolos  proedicare,  et  spiritualis  do- 
pluvias  effundere  senserunt.  Verumtamen  ad 
oculos  deprimentes,  sursura  eos  erigere  non 
nt.  Nulla  [ergo  eis  excosatio  restat. 
latus  es  tu  Israel,  quis  similis  tui,  popnle,  qui 
iris  in  Domino  ?  Scutum  auzilii  tui,  et  gla- 
gIori£e  tuoe.  Negabunt  te  inimici  tui,  et  tu 
m  colla  calcabis.  >  Miser,  inqnit,  Jacob,  cujos 
solam  terrani  respicit.  Tu  vero  Israel  beatus 
tundum  tui  nominis  interpretationem  oculos 
i  Deum  contempiaris.  Quis  similis  tni,  o  po- 
liristianorum,  quem  Israel  signiiicat,  qui  sal- 
a  Domino  ?  in  eo  utiquc,  qui  ait :  «  Vos  voca- 
magister,  et  Domine.  Et  bene  dicitis  ;  sum 
[Joan,  ziii,  13}.»  Sicut  antem  hujus  populi 
n  dominus  non  habet,  ita  et  populus  ipse 
n  dominum  non  habebit.  «  Scutum  auzilii  tui, 
adius  gloriffi  tnse  Christus  est.»  Ipse,  inquit,  te 
it ;  ipse  te  defendit ;  ipse  pro  te  pugnat ;  ipse 
rosternit  inimicos ;  ipse  et  scutum  tibi,  et 
i  est,  cujus  fortitudine  gloriaris,  omnes  snpe- 
aimicos.  Nunc  autem  ad  ipsum  convertitur, 
iic  loquitur,  dicens  :  c  Negabunt  te,  o  Christe, 
ici  tui,  et  tui  eorum  coUa  calcabis. »  Quam- 
m  sis  fortis  et  potens,  quamvis  sis  Dominus 
m  et  rez  glorise,  tamen  Judsei  negare  non 
nt  dicentes :  «  Nolumns  hunc  regnare  super 
suc,  ziz,  14).  1  Et:  «  Non  habemus  regem, 
esarem.  »  Et:  «  Non  hunc,  sed  Barabbam 
ziz,  15). »  Sed  tu,  0  Christe,  eorum  colla 
s,  eteorum  snperbiam  homiliabis. 

»tO  CAPUT  XXXIV. 
eendit  ergo   Moyses   de  campestribus  Moab 
r  montem  Nebo  in  verticem   Phasga,   contra 
ho,  et  ostendit  ei  omnem  terram  promissio- 
dicens  :  Hflec  est  terra,  pro  qua  juravi  Abra- 


B 


A  »  ham,  Isaac  et  Jacob,  dicens :  Semini  tuo  dabo 
»  eam.  Vidisti  eam  oculis  tuis,  et  non  transibis  ad 
>  illam,  Mortunsque  est  ibi  Moyses  servus  Dei  in 
»  terra  Moab,  jubente  Domino,  et  sepelivit  eum  Do- 
»  minus  in  valle  terrse  Moab  contra  Phogor.  Et  non 
9  cognovit  homo  sepulcrum  ejus  usque  in  prsesen- 
»  tem  diem.  »  Quid  est  quod  Moyses  servus  Dei, 
qui  in  orani  domo  sua  fidelissimus  fuit,  qui  facie 
ad  faciem  cum  Deo  loqnebatur,  et  quem  Dominus 
noverat  ez  nomine,  propter  nnum  peccatum,  ter- 
ram  promissionis  intrare  non  permittitur?  Moyses 
legislator,  cui  in  nebula  et  caligine  iez  data  est  hoc 
in  loco  eos  sigpiificat,  qui  tantum  secundum  litte- 
ram  legem  intelligant.  Caligine  enim  obvoluti  id  ip- 
sum,  quod  legnnt,  videre  non  possunt.  c  Usque  ho- 
die  namque,  dicit  Apostolus,  dum  iegitur  Moyses,  ve- 
lamen  positnm  est  ante  faciem  illorom  (311)  {II  Cor. 
III,  15).  »  Unde  et  merito  ibi  Moyses  tantommodo 
incredolns  invenitur,  ubi  incredulum  populum  signi- 
iicavit.  Venit  enim  ad  petram,  et  dubitavit,  quoniam 
ipse  non  ibi  erat,  sed  populus  incredulns,  qui  tunc 
in  eo  significabatur.  Hscautemsignificatiofuitcausa 
ut  dubitaret.  Quid  haec  petra,  nisi  legem  signifi- 
cat,  in  petra  scriptam,  in  lapidibus  datam,  duro  et 
incredulo  popolo  attributam  ?  Venit  et  tunc  Moyses 
ad  petram  :  venit  usque  hodie  incredulus  populus  ad 
legem.  Putat  esse  siccam,  putat  esse  sine  aqua, 
quia  non  videt  ibi  intelligentiam  spiritnalem.  Per- 
cutit  eam  semel,  non   egreditur  aqua.  Semei  percu- 

C  tit,  quia  solam  iitteram  pronuntiat  et  inteliigit.  Per- 
cute  iterum,  o  Judeee,  et  habebis  aquam.  Inteliige 
spiritualiter*,  ne  siti  moriaris;nam  et  Moyses  in 
prima  percussione  nihil  habuit.  Quare  hoc  ?  Quia 
adhuc  incredulus  erat,  ethanc  unam  increduli  po- 
pnli  percussionem  significabat.  Redit  fides.  Percutit 
iterum  et  egrediuntur  aquse  largissimse.  Crede  ettu, 
et  habebis  aquas.  Et  non  tantum  hoc,  sed  quod  me- 
lius  est,  non  terram  promissionis,  quse  toties  capti- 
vatur,  verum  terram  viventium  intrabis,  quai  in 
omni  securitate  Isetatur.  Hoc  enim  accidit  Moysi 
qui  illius  terrse  habitationem  pro  nihilo  ducens,  ad 
gloriam  melioris  terrae  translatus  est.  Monitio  ergo 
est  non  indignatio,  qood  ei  a  Domino  dicitur :  «  Vi- 
»  disti  eam  ocnlis  tnis,  et  non  transibis   ad  illam,  » 

^  quia  ad  meliorem  transiturus  es.  Per  hoc  autem 
significabitur,  quod  qnicunque  ad  litteram  hanc  le- 
gem  intelligunt,  vident  quidem  ibi  coelestis  patrise 
delicias,  et  gloriam,  et  jucunditatem,  ad  eam  tamen 
transire  non  poternnt.  Voluit  autem  Dominus  se  - 
pnlcrum  Moysi  esse  occultum,  ne  ad  litterae  vetnsta- 
tem,  revertamur,  quse  per  Moysen  significatnr :  sed 
spiritum  vivificantem  sequamnr,  ut  in  «eternnm  vi- 
vamns.  Quod  nobis  prsestare  dignetur  ipse,  qui  cnm 
Patre,  et  Spiritu  sancto  vivit  et  regnat  Deus  per 
omnia  seecula  saeculomm.  Amen. 


I  Vulgata  hahet.    Usque  in  hodiemum  diem ;  eum  legitur   Ueytes^    velamen  poiitum    est  iuper  cor 


551 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNlENStS 


55-2     "^ 

3 

'J 


ADMONITIO  IN  EXPOSITIONEM  SUPER  LIBRUM  JOB. 


Ml  Folemicis  relinquimus  disceptationes  de  aeiate,  patria,  ct  scriptore  libri  Job,  Sufficit  nobis  post  ea^  qux 
in  prsefatione  generali  monuimus,  cum  S.  Gregorio  M,  (312)  statuere^  et  fideliter,  credere  hujusce  libriauctorcm 
fuisse  Spiritum  sanctum\  vel  cum  S,  Augustino  dicere  (313)  S.  Job  gestasse  personammagnam  prophetise.  Ut 
autem  S.  Brunonis  mentem  in  eo  interprelando  assequamurj  animadvertere  oportet,  duo  eum  sibi  proposuisse; 
unum^  quo  depromit,  atque  eonplanat  prophetice  dicta  de  ChristOj  et  de  Ecclesia,  ac  perfecte  adimpleta  osten' 
dit ;  in  altero  praecepta  moralia  caelesti  sapientia  referla  tradit,  quibus  lectores  ad  spem  fuiuras  retributionis 
mirifice  incendit,  In  his  prosequendis  veteres  Jobi  expositores  commentator  noster  consuluisse  dignosciturf 
Origenem  nempcy  S.  Hieronymum,  et  S.  Gregorium  M.,  pluraque  ex  iis  suam  in  expositionem  iraduxisse. 
Nos  multis  in  locis  mentem  S.  doctoris  Angeiici  exposuimuSy  qui  et  ipse  librum  Job  commentatus  est,  ut  de 
recta  interpretatione  in  eorum  concordia  argumentum  habeatur,  Nihil  in  hunc  librum,  ut  in  reliquos  praefatur 
S.  episcopus ;  sed  e  vestigio  expositionem  ejus  aggreditur.  Perfeete  cum  Vulgato  concordat  textus^  quo  usus  est 
S.  Bruno,  cujus  versio^  paucis  exceptiSf  ab  Hebraica  lectionef  ut  interpretes  omnes  biblici  fatenturj  non  discre- 
pat,  Qui  coaices  mss,,  quique  auctores  hoc  de  episcopi  Signiensis  commentario  testimonium  prxbeantf  jam 
satis  dictum  estf  quare  ab  his  repetendis  abstinemus,  Unum  annotandum  remanet ;  nempe  cum  ferias  autum" 
nales  anno  1785.  Florentiae  ageremus,  diligenter  comparavimus  marchesianam  Jobi  editionem  cum  codice 
biblico  monastcrii  Cistersiensis  Mont.  Amiatae  in  praef,  praedicta  commendatOi  atque  nonnullas  variantes 
lectiones  excepimus,  quas  suis  locis  apposuimus. 

(312)  Lib.  if  cap.  1,  ia  lib.  Job. 

(313)  Enarrat.  m  psal.  civ,  serm.  4. 


INCIPIT 


EXPOSITIO  IN  JOB. 


CAPUT    PRIMUM.  A 

«  Vir  erat  in  terra  Hus  (314),  nomine  Job.  Et 
»  erat  yir  ille  slmplex,  et  rectus,  et  timens  Domi- 
»  nam,  recedens  a  malo.  > 

Qaalis  beatus  Job  fuerit,  paucis  verbis  ostenditur. 
Simplex  enim  erat,  secundum  illud :  «  Estote  sim- 
plices  sicut  columbaB  {Matth,  x^  10).  »Erat  autem 
ct  rectus,  utpote  qui  via  regia  incedens,  neque  ad 
dextram,  neque  ad  sinistram  declinabat.  Hoc  autcm 
idcoy  quia  timens  Dominom :  scriptum  est  enim : 
«  Qui  Dominum  timet,  [nihil  negligit  {Bccle.  vii, 
19), »  onde  et  subditur :  «  Et  recedens  a  malo.  » 
Non  enim  timet  Domirum,  qui  a  malo  non  recedit. 
Hoc  autem  ad  ejus  laudum  cumuium  additnr,  quia 
in  terra  Hus,  id  est  inter  impios  et  peccatores  habi-  „ 
tasse  dicitur.  Unde  in  seqnentibus  ipse  quoque  ait : 
«  Frater  fui  draconam,  et  socius  struthionum  (Jo6 
L,  29}.  »  Valde  enim  laudabile  est  inter  malos  inno- 
center  yivere.  Allegorice  autem  per  Job,  quamvis 
omnium  perfectorum  Ecclesia  intelligi  possit^  hoc 
tamen  in  loco  Christus  Dominus  specialiter  iigu- 
ratur»  qui  pro  nobis  dolens  crucem  subire,  et  mori 
non  dnbitayit.  Job  enim  dolens  interpretatar.  Quam 
simplex  autem  Christus  fuerit,  ex  eo  ostenditur, 
quia  «  sicut  ovis  ad  victimam  ductus  est,  et  non 
aperuit  os  suum  (Isai.  liii,  7).  »  Cujus  rectitudinem 
ipsi  quoque  ejus  inimici  commendantes  dicebant : 
«  Magister  scimus  quia  verax  es,  et  viam  Dei  in 

(314)  Admonet  cardinalis  Cajetanus  in  comment. 
super  Job|  proprie  scribendum  esse  Huz  non  Hus^ 


veritate  doces,  et  non  est  tibi  cura  de  aliquo  {Matth. 
XXII,  16).  Ipse  denique  timens  Dominam;  in  eo 
enim  requievit  spiritns  timoris  Domini,  factus  est 
obediens  Patri  usqae  ad  mortem.  Ipse  quoquc  rece- 
dens  a  malo,  peccatum  non  fecit,  nec  dolas  inventus 
est  in  ore  ejas ;  de  quo  et  dicitur :  Non  t  habitabit 
juxta  te  malignus  {Psal.  v,  6).  »  habitavit  autem 
in  terra  Hus,  id  est  in  Jadasa.  Hus  enim  consiliatrix 
interpretatur.  De  Judeeis  aatem  scriptum  cst.  «  Prin- 
cipes  sacerdotum  conciiium  fecerunt,  ut  Jesum 
dolo  tenerent,  et  occiderent  {Joan.  xi,  47).  »  Sequi- 
tur: 

«  Natique  sunt  ei  septem  filii,  et  tres  filioe.  Et 
»  fuit  possessio  ejustria  miilia  ovium,  et  tria  millia 
»  camelorum,  quinquaginta  quoque  juga  boum,  ct 
»  quingentffi  asinsB,  ac  Ittlt  familia  multa  nimis. 
»  Eratque  vir  ille  magnus  inter  omnes  orientales,  » 
Beatus  etenim  Job  non  solnm  justitia  et  sanctitate, 
yeram  etiam  prolis  fecunditate,  et  omnium  divitia- 
rum  plenitudine  felix  exstitit ;  siquidem  inter  omnes 
orientales  maximus  erat.  Qua  in  re  satis  conve- 
nienter  Christum  significat.  Cujus  septem  filii,  non 
solam  apostoli  scptiformi  Spiritus  sancti  gratia 
pleni,  sed  etiam  omnium  pcrfectorum  maltitudo  in- 
teiligi  potest.  Unde  et  beatus  Joannes,  quasi  septem 
filiis,  septem  tantom  Ecclesiis  scribit,  per  quas  om- 
nes  alias  significavit.  Smiliter  autem  in  hoc  loco 
hoc  est  septem,  quod  multi.  Sed  quid  tres  iiliaB,  nisi 

<^aia  nomen  regni  est  Huz  Jerem.  xxv,  et  terra  Huz 
81  ta  dicitur  in  Arabia  Petrsea  in  confinio  Idumaeffi. 


EXPOSITIO  IN  JOB. 


554 


lundi  partes  inteiligaatur,  in  qaibus  Ecclesia  k 
msisiit,  Asia  videlicet,  Africa  etEuropa  (315)? 
utem  inter  fiiios,  et  filias  distat,  qaod  illi  per- 
es,  istse  vero  minus  perfectos  quoscunque 
cant.  Quanivis,  autem  per  ejus  posscssionem 
im,  quod  per  iilios,  et  iilias  significari  possit, 
Lcongrue  tamen  per  oves,  simplices ;  per  came- 
tem  majores  iiomines  et  potentes ;  per  boves 
Ecclesise  doctores ;  per  asinos  autem,  eos  qui 

ouera  iibenter  ferunt.  At  vero  per  multam 
aim,  omnium  lidelium  multitadinem  intelligi- 
De  ovibus  enim  scriptum  est :  «  Nos  autem 
iis  ejus,  et  oves  pascuae  ejus  {PsaL  xciv,  7).  » 
neiis  autem :  a  Inundatio  cameloram  operiet 
u.  LZ,  2).  »  De  bobus  vero  :  «  Non  alligabis  ^ 
i  trituranti  (I  Cor,  ix,  9).  »  At  vero  asinas 
)arum  bonoratur,  cam  super  eam  ipse  quoque 
or  noster  sedere  uon  dedignatur.  Asinos  etiam 
sri  optabat,  cum  diceret :  c  Alter  aiterius  onera 
e,  et  sic  adimplebitis  legem  Ghristi  {Galat.  vi, 
Numerus  quoque  ipse  ovium,  camelorum, 
1  et  asinaram  non  vacat  a  mysterio.  Septem 
et  tria,  id  ipsnm  bic  significare  possunt,  quod 
is  et  filiabus  significarunt.  Quingenta  vero, 
am  numerus  iste  ez  quinque,  et  centum  con- 
,  et  in  scientia,  et  in  opere  perfectionem  de- 
rant.  Quinque  enim  sunt  libri  Mojsi,  in  qai- 
Ltegra  perfectaque  scienlia  continetur.  Gente- 
i  vero  numerus  in  se  quidem  replicari  potest, 
re  autem  non  potest,  unde  et  perfectus  esse  ^ 
ubitatur.  Merito  igitur  per  boveSy  et  asinos 
tiores  in  Ecciesia  figurantur. 
rat  aatem  vir  ille  magnus  inter  omnes  orien- 
3,    >    quoniam  et  de  Gbristo  scriptum  est  : 

estsimilis  tui  in  diis,  Domine  (Psal,  lxzxv, 
temque  :  «  Quis  enim  in  nubibus  sequabitur 
10  ?  Aot  quis  similis  erit  Deo  inter  filios  Dei  ? 
Lxxzviii,  7.  3  Sequitur : 
;  ibant  filii  ejus,  et  faciebant  conviviom  per 
lOSy  unusquisque  in  die  suo.  £t  mittentes  voca- 
t  tres  sorores  snas  nt  comederent  et  biberent 
i  eis.  »  Ibant  enim  apostoli  et  doctores,  et  facie- 
ionvivium  per  domos,  quia  in  omnibus  mundi 
us  divisi,  evangelica  prsedicatione,  et  se,  et 
jatiabant.  Hoc  autem  unosqnisqae  in  die  suo,  D 
Lon  omnes  uno  tempore  predicavenint.  Adhoc 
aliis  recedentibus  alii  succedunt,  qui  esurien- 
convivia  prffiparant.  Mittebant  aotem  Yocare 
)rores  suas  ut  comederent  et  biberent  cum  eis, 
Bun  et  Ecciesie  doctores  saavi  persuasione  ad 
i  conyivium,  atqoe  ad  audiendum  ^erbom  Dei, 
i  mondi  partes  |iaviiant.  Gomeditor  aotem 
elica  prsdicatio,   quando  pro  soi  difQcoltate 

I)  Alibi  auctor  mundum  in  quatuor  partes Jnxta 
or  cardinales  ventos  divisum  asserit.  Hic  ot 
interpretationem  accommodet,  tres  tantam  di- 
iia  America  quarta  pars  terrestris  orbis  non- 
letecta  erat.  Jam  id  in  cap.  zr  Nomer.,  pag. 
Ldnotavimos. 
l)  Cod.  Ghis.  In  eordibus  aiUm  Deo  makdU 

Patrol.  GLXIVg 


vix  ab  auditoribus  intelligitnr.  Bibitur  aotem  in 
iocis  planioribus,  et  quasi  aqua  facile  glutitur. 

«  Gumque  in  orbem  transissent  dies  convivii,  mit- 
»  tebat  ad  eos  Job,  et  sanctificabat  ilios,  consur- 
»  gensque  diluculo,  offerebat  holocausta  per  singo- 
»  los.  Dicebat  enim  :  Ne  forte  peccaverint  filii  mei, 
»  et  benedixerint  Deo  in  cordibas  suis.  Sic  facie- 

>  bat  Job  cunctis  diebus.  >  0  sanctissimum  patrem, 
qui  sic  filios  instruxerat,  ut  hoc  solum  de  eis  time- 
ret,  ne  forte  cogitatione  peccarent.  Sed  hoc  qaoqoe 
in  Ghristo  videamas.  Semper  convivii  nostri  dies 
transeunt,  semperqae  sibi  vicissim  succedont.  Unde 
etiam  quotidid  dicimus  :  c  Panem  nostrum  quotidia- 
num  da  nobis  hodie  {Matth.  vi,  ii).  »  Semperigi- 
tur  sanctissimus  Job,  id  est  Ghristus  Dominus  no- 
ster  ad  nos  mittit ;  sed  qoid  mittit?  Ubique  gratiam 
suam,  Spiritum  sanctificationis,  qui  nos  sanctificet, 
et  liberet  a  peccatis.  Offerebat  autem  Job  holocau- 
sta  per  singolos ;  quia  et  Salvator  noster  et  pro  om- 
nibus,  et  pro  singoiis  quibusque  fidelibus  se  ipsom 
obtolit,  et  quotidie  per  suos  ministros  ad  salotem 
nostram  offerre  non  cessat.  Qood  autem  ait  :  «  Con- 
surgensque  diluculo,  »  quanta  soUicitudine  hoc 
fiat  demonstrat ;  unde  scriptum  est :  <c  Quoniam  ipsi 
est  cura  de  vobis  (I  Petr.  v,  7) ;  •  ideoqoe  sobdi- 
tar :  c  Dicebat  enim  :  Ne  forte  peccaverint  filii 
mei.  »  Hoc  enim  et  Cliristus  dicit ;  qnia,  ut  ait  Apo- 
stolus  :  V  Yultui  Dei  apparens  pro  nobis  quotidie  in- 
terpellat  (fle&r.  ix,  24;  Rom.  viii,  34).  »  In  cordibns 
aotem  Deo  benedicerey  est  nihil  pravum  de  Deo  co- 
gitare  (316).  «  Sic  autem  faciebat  Job  cnnctis  die- 

>  bus.  »  Quia  et  de  Deo  Salvatore  nostro  dicitur  : 
c  Tu  es  sacerdos  in  ffiternnm  {PsaU  cix,  5).  »  Offert 
igitur  et  Ghristas  holocaustom  cunctis  diebus ;  si- 
quidem  inffitemom. 

«  Quadam  aotem  die,  com  venissent  filii  Dei,  nt  as- 
»  sisterent  coram  Domino,  adfuit  inter  eoi  etiam  Sa- 
»  tan,coi  dixitDominus :  Unde  venis  ?  qni  repondens 
»  ait :  Gircnivi  totam  terram,  et  perambnlavi  eam. » 

ItltZ  Qnomodo  veniunt  filii  Dei,  ut  assistant  co- 
ram  Domlao,  qui  ab  ejns  aspectu  nnnqnam  rece- 
dunt  (317)?  Si  enim  Dominus  ait  quia  :  «  Angeii 
eorum  semper  vident  faciem  Patris  mei|  qoi  in 
coelis  est  (Matth.  xviii,  10).  »  Sed  quia  enm  semper 
videre  desiderant,  quamvis  coram  eo  semper  assi- 
stant,  venire  tamen  ut  absentes  coram  eo  dicnntor. 
Similiter  et  Satan  (318),  quamvis  de  superioribos 
prsecipitatus  Dei  gloriam  videre  non  possit,  attamen 
quia  inter  angelos  bonos  adesse  optabat,  inter  cos 
adfnisse  narratur.  Sic  autem  et  Apoitolus  ait: 
c  Nostra  conversatio  in  ccelis  est  {PhiUp.  ni,  20) :  » 
00 m  otique  nisi  affecto  qoodam  et  desiderio  adhne 
in  coelis  non  esset.   Loqoitur  autem  Deos  ad  Satan, 

eere  est  pravum  aliud  de  eo  eogitare, 

(317)  Dicuntur  angeli  filii  Dei,  in  qoantnm  Deo 

f»er  participationem  giorifle  similantar.  D.  Thom.  in 
ect.  11,  comment  inJob. 

(318)  Nomen  autem  Soton  Hebraicum  eat,  Latine 
advenairius.  Dicitor  etiam  diabolus  qoasi  deorsum 
cadens.  Gard.  GAiir. 

18 


553 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


550 


quando  suam  voluniatem  intelligere  facit  :  loquitur  A  »  qune  habet,  in  manutna  sunl,  tantnm  in  eum  non 


▼ero  et  Satan  ad  Dominum  (3i9),  quoniam  ejus 
iniquadesideriaDominum  latere  non  possunt  :  nihii 
enim  Deo  minus  corda,  quam  linguse  loquuotur. 
Unde  et  Moyses  ait :  «  Quid  clamas  ad  me  ?  »  {Exod, 
XIV,  i4)  cum  utique  non  lingua  Moyses,  sed  corde 
loqneretur.  Sed  quid  respondit  Satan?  «  Gircuivi 
terram,  inquit  et  perambulavi  eam.  »  Inimicus 
enimnoster  «  diabolus,  tanquamleo  rogiens  circuit, 
quoirens  quem  devoret  (I  Petr,  v,  9).  d  Quanta 
aotem  sollicitudine  semper  fraodi,  et  deceptioni 
insistat,  in  eo  cognoscitur,  quod  terram  perambn- 
lasse  narratur. 

«  Nunquid  considerasti  servum  meum  Job,  quod 
]»  non  sit  ei  similis  in  terra,  homo  simplez,  et  rectus 
>  ettimens  Dominum,  ac  recedens  a  malo?»  Heec 
superios  exposita  sunt.  Christus  vero  pro  parte  car- 
nis  servus  vocatur. 

«  Cui  respondens  Satan,  ait  :  'nunquid  frustra 
)>  timet  Job  Deum  ?  nonne  tu  vallasti  eum,  acdomum 
»  ejus,  universamque  substantiam  ejus  per  circoi- 


B 


»  extendas  manum  tuam.  Egressusque  est   Satan  a 

>  facie  Domini.  »  Omnia,  inquit  Dominus,  in  manu 

et  potestate  tua  sunt,  quaecunque  ad  Jub   pertinere 

noscuntur,  ipsumtamentangere  noli.  Accepta  igitur 

potestate  ogressus  Satan  a  facie  Domini,  non  quod 

semper  a  Deo  non  videatur,  sed   quia  jam   non  ad 

accusandum,  imo  vero  ad  persequendum  tota  ejus 

intentio  inhiabat.  IIocc  autem  si  ad  Ghristum  refe- 

rantor,inteIligendum  erit,  quod  aliquando  Dei  Filium 

aliquando  purum  hominem  Satan   esse  crediderit. 

Unde  in  Evaogelio  :  «  Scimus,  inquiont,  quia  tu  es 

Cliristos  {Joan,  \n,  2).  »  Itemque  :  «  Quid  nobis  et 

tibi,    fili  Dei?  Venisti   ante  tempos   torqoere  nos 

[Matth.  VIII,  29).  »  Gom  antem   esurientem,    sitien- 

tem  et  fatigatum  eom  esse    conspiceret,   quamvis 

magnum  et  admirabilem,  nihil  tamen  nisihominem 

eumesse  putabat.  Unde  siei  adtentandum  a  Domino 

toleraretor,  secum  ad  peccandum  commovere  posse 

existimabat.  Seqoitur  : 

•  Com  autem  qoadam  die  filii  et  iilise  ejus  conie- 


9  tum,operibusqoe  manoumejos  benedizisti,  et  pos-    . »  derent  et  biberent  vinum  in  domo  fratris  sui  pri- 


>  sessio  ejus  crevit  in  terra?  Sed  extende  paululum 
»  manum  tuam,  et  tange  cuncta  qase  possidet,  nisi 
»  in  faciem  benedixerittibi.  »  Ecce  quomodo  Satan 
adest  inter  iilios  Dei,  ecce  quomodo  coram  Domino 
osse  desiderat,  ad  hoc  videlicet,  ut  sanctos  accuset, 
od  hoc  ut  super  eos  potestatem  accipiat,  quoniam 
nisi  Dei  jussione  et  permissione  nihil  potest.   Gum 


>  mogeniti,  nontius  venit  ad  Job,  qui  diceret : 
9  Boves  arabant,  et  asinae  pa.<tcebantor  juxta  eos,  et 
»  irruerunt  Sabasi,  toleruntqoe  omnia,  et  evasi  ego 
»  soios,  ut  nuntiarem  tibi.  »  Eo  enim  tempore,  quo 
Ciiristos  Dominus  noster  secundum  carnem  in  Judeea 
conversabatur,  filii  et  iilice  ejus  apostcli  videlicet, 
costerique  qui  ei  familiarius  !t!ti    in   illo    populo 


enim  iniquam  ejus  voluntatem  Deus  intnetur,  eique  G  adhaerebant,  cibom  et  potum  divincc  legis  in  domo 


occultasua  inspiratione  aliqoid  agere,  vel  non  agere 
praecipit,  tunc  quasi  serviens  ad  obedieadum  para- 
tus,  coram  Deo,  et  inler  filios  Dei  Satan  assistit. 
Quantum  cnim  ad  Deum,  sempttr  Satan  assistit 
coram  Deo,  qooniam  ejus  iniqua  voluntas  nunquam 
Deo  occultari  potest  (320).  Quantom  vero  ad  Satan, 
tunc  tantom  est  coram  Deo,  quando  Dei  volontatem 
Dei  notu  cognoscere  potest.  Sed  quid  dicit  Satan  ? 
Nunquid  frustra  timet  Job  Dominum,  quem  tu  sic 
munis,  sic  defendis,  sic  exaltas,  sic  benedicis,  sicque 
omnibusbonis  multiplicare  facis  ?  Ac  si  dicat  :  Non 
enim  ex  amore  te  timet,  sed  ne  hsec  omnia  amittat, 
si  te  timere  desistat ;  unde  et  subinferens  ait  :  a  Sed 
cxtende  paululum  manom  tuam,  et  tange   cuncta 


fratris  sui  primogeniti  comedebant  et  bibebant. 
Domos  enim  primogeniti  fratris,  Jodseaest,qooniam 
primogenitos  frater  Israel  est,  de  qoo  Dominus  ait  : 
<i  Filius  meus  primogenitus  Israel  {Exod.  iv,  22).  » 
Cnm  autem  hoc  fieret,  et  Salvator  noster  com  disci- 
pulis  suis  quietusadhuc  in  Joda^amoraretur,  repente 
diabolus,  accepta  potestate,  adversus  eum  arma 
commovit,  ejosque  substantia  adeo  vastare  ccepit, 
nt  edictum  divulgaretur,  ut  si  quis  eum  conGteretur 
Christum,  extra  Synagogam  flcret.  Et  tunc  qoidem 
primom  irruerunt  Saba?i,  qui  boves  et  asinas  Ghristi 
abstulerunt.  Saba^i  namque  captivantes  interpre- 
tantur,  per  quos  malignos  spiritus  intelligimus,  qui 
obique    miseros  homines   a  regno  Del    captivant. 


qua".  possidet,  et  tunc  videbis,  qood  non  in  corde,  D  I^oves  autem  et  asinse,   sacerdotes  sont   et  levitse. 


sed  in  faciem  benedixerit  tibi ;  »  id  esi  non  amore, 
sedfavore,  non  vere,  sed  simulate,  non  ut  te  dili- 
gerct,  sed  ut  te  diligere  videretur.  Extende  igitnr 
pianum  tuam,  incipe  flagellare,  ct  qualis  sit,  tlagelia 
probabunt.  Quia  enim  hffic  talia  diabolos  de  Job 
teDtiebat,  cujus  utiqoe  cogitatio  Dei  auribns  inso- 
pabat,  ideo  de  eo  talia  respondisse  judicatur. 
«  Dixit  ergo  Dominus  ad   Satan :    Ecce  universa, 

(319)  Docet  idem  card.  Gajet.  Deum  locutum  esse 
Satan  per  species  in  intellectum  ejus  immissas, 
quibus  Yoluntatem  suam  manifestavit. 

(320)  c  Gonsiderandom  est  etiamy  qood  ad  Dei  judi- 
cium  aliter  referontar  ea,  quoe  per  bonos  angelos 
aguntur;  aliter  ea,  quse  per  malos ;  nam  boni  angeli 
hoc  intendunty  ut  ea  quse  agont,  referant  in  Deum  ; 


lUi  enim  agrum  colont,  isti  vero  onera  ferunt.  Le- 
vitas  enim  Moyses,  qoasi  asinos  esse  jussit,  quando 
tabernaculom,  et  queecunqoe  in  eo  erant  solos  por- 
tare  proecepit.  Unde  non  immerito  juxta  boves  asinas 
pascebantar,  quoniam  simul  eum  sacerdotibus  de 
decimis,  et  sacriflciis  levitffi  vivebant.  Hos  autem 
diabolus  primum  abstnlit,  quia  cffiteros  per  istos  se 
facile  vincere   sciebat.  Pueros   autem,   qui  gladio 

et  ideo  dicitnr,  quod  iilii  Dei  venerunt,  ut  assiste- 
rent  corani  Dommo,  quasi  primo  motu,  et  inten- 
tione  omnia  divino  judicio  subdentes.  Mali  vero 
angeli  non  intendunt  ea  qaw  agunt  referre  in  Denm  : 
sed  eis  nolentibus  hoc  accidit,  ut  quidquid  agunt 
subdatar  divino  judicio,  vel  divinw  providentice.  » 
D.  Th.  in  Job  c.  i,  lect.  2. 

f 


EXPOSIT»  IN  JOB 


558 


iuntur,  angelos  eis  in  custodia  datos  a  Domino  A      c  Adhiic  loqnebatar  ille,  ecce  alius  intravit,  et 


uto,  qui,  quoniam  eos  prtevaricatores  Christo 
iri  videbant,  doloris  gladio  percussi,  illos 
irunt.  De  hoc  enim  gladio  scriptum  est. 
um  pertransiit  |animam  ejus  (PsaL  civ,  18).  » 
le  ad  Virginem :  «  Et  tnam  ipsius  animam 
nsibit  gladius  (Luc,  ii,  35).  •  Per  nuntium, 
)lus  semper  evadit  et  nnntiat,  quid  melius 
Spiritum  sanctnm  intelligere  possumus?Quo 
jr  noster  repletus,  non  solum  inimicorum  suo- 
icta,  verum  etiam  cogitationes  non  ignorabat. 
et  ipse  frequenter  ait:  c  Ut  quid  cogitatis 
n  cordibus  vestris?  (Matth,  ix,  4).  » 
umque  adhuc  ille  loqueretur,  venit  alter,  et 


»  dixit :  Filiis  tuis,  et  filiabns  vescentibus  et  biben- 
»  tibus  in  domo  fratris  tniprimogeniti,  repente  ven- 
»  tus  vehemens  irruit  a  regione  deserti,  et  con- 
1»  cussit  quatuor  angnlos  domus,  quse  corruens 
»  oppressit  liberos  tuos,  et  mortui  suut,  et  effugi 
)»  ego  solus,  ut  nuntiarem  tibi.  »  Quid  enim  filii  et 
filiee,  et  quid  frater  primogenitus  significet,  jam 
superius  dictum  est.  Yentus  autem  vehemens,  gravis 
et  intolerabilis  tentatio  Satanse  intelligitnr,  qnse  in 
Ghristi  passione  facta  foit.  Ideoque  a  regione  deserti, 
id  est  ex  corde  diaboli  omni  bonitate  et  justitia 
destituto  venisse  dicitur.  Domus  antem  Sjmagoga 
est;  cujus  quatuor  anguli  sacerdotes  sunt  et  levitse, 


b :  Ignis  de  coelo    descendit,  et   tactas  ove$,      principes  et  popnlus,  quos  per  boves  et  asinas,  oves 

•  -  T^A  /!•  •  IX     '^^  L  1  •  •  •  £%  ••  XV  c  • 


rosque  consumpsit.  £t  effugi  ego  solus,  ut 
tiarem  tibi.  »  Ut  enim  Satan  befttum  Job  ad 
ientiam  facilius  commoveret,  |  crebris  eum  et 
itermissione  ictibus  fiagellabat.  Ignis  vero  de 
lescendisse  dieitnr,  quatenus  Dei  permissione 
ieri  non  dubitatur  (32i).  Allegorice  autem 
de  coelo  descendit,  et  tactas  oves  puerosque 
onpsit,  quoniam  indignationis,  et  odii.flamma 
dictis  sacerdotibus  et  levitis  in  populum  sim- 
1  et  indisciplinatum  cecidit,  quse  flamma  eos 
mpsit,  ^  quoniam  a  justitia  et  eequitate  sepa- 
et  contra  Deum  et  Dominnm  sunm  eos  irri- 
Pueros  quoque  hffic  flamma  consumpsit,  non 
1  essent,  sed  ut  in  eis,  et  cum  eis  nlterius  non 


et  cameios  superius  significavit.  Hos  autem  qnatuor 
angulos  ventus  concussit,  et  domus  corruit:  quia 
cum  isti  supradictffi  tentationi  resistere  non  pos- 
sent,  tota  cecidit  Synagoga,  cnjus  ruina  non  so- 
lum  Jndaeos,  verum  eiiam  ipsos  filios  Ghristi 
id  est  apostoios  oppressit,  quia  ipsi  quoque 
ItW  graviter  tentati  in  passione  Domini  dubi- 
tavernnt ;  unde  etiam  quidam  eomm  dicebant : «  Nos 
autem  sperabamus,  qnod  ipse  esset  redemptnrus 
Israel  {Luc.  xxiv,  20-  >  Et  Thomas :  «  Nisi  videro, 
inquit^  in  manibus  fixuram  clavorum,  et  mittam 
manum  meam  in  latus  ejus,  non  credam  {Joan,  xz, 
24).  )>  Hanc  etiam  tentationem  ipse  Dominus  eis 
praenuntians,  ait :   «c  Ecce  Satanas  expetivit  vos,  ut 


Unde  et  in  templo,  ut  Josephus  refert,  ange-  G  cribraret  sicut  triticum  {Luc.  xxii,  31).  »  Sic  igitur 


I  voces  auditae  sunt  dicentium  (322) :  «  Relin- 
us  has  sedes.  »  Neminem  enim  moveat,  quod 
e  nuntio  dicitur :  c  Venit  alter,  »  quoniam 
us  sanctus  et  unus  est,  et  alter  :  unus  qnidem 
dum  se,  alter  vero  secundum  gratias  et  ope- 
es.  Hoc  enim  et  Apostolus  ait :  «  Divisiones 
rom  sunt,  idem  vero  Spiritus  (I  Cor.  xn,  4).  » 
^  cum  unus  idemque  sit,  septiformis  tamen 
ir,  et  Spiritus  sapientise,  et  Spiritus  intellectus, 
iritus  consilii  et  fortitudinis  dicitur.  Sequitur  : 
»ed  adhuc  illo  loquente,  venit  alius,  et  dixit : 
ddsi  fecerunt  tres  turmas,  et  invaserunt  came- 
,  et  tulerunt  eos,  nec  non  et  pueros  percusse* 


ad  horam  et  oppressi,  et  mortui  sunt,  qui  qnolibet 
modo  a  Deo  separati  recessernnt,  qua  msjor  mors 
esse  non  potest. 

c  Tunc  sorrexit  Job,  et  scidit  tunicam  suam,  et 
»  tonso  capite  corroens  in  terram,  adoravit,  et  di- 
»  xit :  Nndns  egressus  sum  de  utero  matris  mese,  et 
»  nudns  revertar  illnc  >  Quo  enim  dolore  beatus 
Job  stringeretnr  interius,  ea  qufle  ipse  exterius  agit, 
manifestant.  Nisi  enim  hoc  fecisset,  vel  non  curasse 
putaretnr.  Scidit  igitur  tnnicam  snam,  et  caput  to- 
tondit,  quod  qoidem  magni  doloris  indicinm  erat. 
Dolore  tamen  superatus  non  est,  ut  contra  Denm  ali- 
quid  loqueretur,  in  quo,  quam  perfectus  fuerit  aper- 


t  gladio,  et  fugi  ego  solus,  ut  nuntiarem  tibi.  »  |^  te  monstratur.  Sed  quid  fecit?  Gorroens  in  terram, 


enim  per  Ghaldeos,  qni  quasi  dmmones,  vei 
s  interpretantur>  nisi  malignos  spiritus,  aut 
ictos  sacerdotes  et  levitas  intelligamus,  qnibuB 
tate  et  crudeiitate  vix  aliqnid  comparari  po- 
liii  autem  fecerunt  tres  tnrmas,  popnlum  yide- 
et  Pilatum,  et  Judam  'contra  Ghristum  conci* 
s.  luyaserunt  autem  camelos,  qnia  illos  solos 
ere  potuerunt,  quibus  impossibile  erat  intrare 
gnum  coslorum :  Solus  autem  semper  nuntins 
quia,  sicut  scriptum  est:  Spiritus  sanctns 
iet  fictum,  nec  habitabit  in  corpore  snbdito 
itis  (Sap.  I,  4).  >  Sequitnr: 

i)  c  Deo  permittente,  daemones  possunt  turbfr- 
m  aeris  inducere,  ventos  concitarei  et  facere, 
nis  de  coeio  cadat.  n  D.  Tboh.  in  cod.  loc.  cit. 


adora?it,  qua  in  re  diaboius  snperatus  est,  dixitque : 
«  Nudns  egressus  sum  de  ntero  matris  mese  nndns 
revertar  iiluc.  »  Id  est  nihii  in  hnnc  mundum  attnli, 
nihil  de  his  quee  hujns  roondi  snnt,  mecum  moriens 
feram;  Domini  erat,  ipse  qnando  [voloit,  dedit, 
qnando  voinit,  abstulit,  nihil  ad  me.  «  Sit  nomen 
»  Domini  benedictum.  » 

c  In  omnibns  his  non  peccavit  Job  labiis  suis,  ne- 
»  que  stultum  quid  contra  Deum  locutos  est.  »  Sed 
qnia  Job  significat  Ghristnm,  qnando  hsec  quoqne 
conveniant  Ghristo  videamus.  «  Tonc,  inqoit,  sur- 
rexit  Job.  »  Qnando?  Vis  audire  quando?  qnando 

(322)  Kx  Josepho  refert  aoctor  cuditas  in  templo 
anffelomm  voces  conclaroantes  proximtm  ab  iiiis 
aedibus  eomm  disoeMionem. 


559 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNI£NSIS. 


560 


domus  corruit,  quaado  Synagoga  cecidit.  Tuiic  enini  A  »  carDem,  ei  tunc  videbis,  quod  in  facie  benedixeht 


revera  Ghristus  surrezit;  tunc  ejus  regnum  et  im- 
perium  crevit,  quia  relictis  Judseis,  totum  mundum 
in  liserediialem  suscepii,  sccundum  illud  :  «  Postula 
a  me,  et  dabo  tibi  gentes  bffirediiatem  iuam  (PsaL 
II,  8).  »  Scidii  autem  iunicam  snam,  ui  geniilis  po- 
pulus,  ad  quem  veniebat,  nudum  eum  palam  ei  in 
manifesto  viderei.  Hffic  autem  iunica  divina  Scri- 
piura  esi,  hcec  nondum  Judsis  scissa  esi,  ideoque 
8ub  veiamine  liiierce  Ghrisium  laieniem  yidere  non 
possohi.  Toiondii  auiem  capui  suum,  cum  infideles 
ei  impios  Judffios,  qui  quasi  capiiii  rasi  semper  ei 
iasiabiles  ezsiiieruni,  a  se  ei  acorpore  suo,  quodest 
Ecdesia,  abrasit  et  separavii.  Gorruens  auiem  in 
ierram  adoravii,  quasi  ex    improviso  ad    genti- 


les  veniens,  qui  terra  e^  peccatores  erani,  eos  jam      non  potes  (323)  ? 


»  iibi.  »  Ac  si  Jdicat :  Usitatissimum  est  et  rationa- 
^bile,  ui  pro  his  quce  chariora  sunt,  minus  chara  et 
vilia  uegligantur ;  uude  til  ut  homu  peiiem  pro  pelie 
opponai,  ct  dum  ocolum  percuti  iimet,  brachium 
objiciai.  Dai  quoque  csetera  pro  vita  et  auima  sua, 
quia  ne  occidatur  omnem  suam  subsiantiam  perdere 
parvipendii.  Sic  igiior  ei  Job,  quia  sanus  et  incoiu- 
mis  esi,  quidquid  ei  accidai  pro  nihiio  ducit.  Tange 
igitur  enm  in  se,  ei  carnem,  quae  pius  dolei,  affli- 
gere  incipe.  Heec  auiem  ei  de  Job  ei  de  Ghristo 
diabolus  dixii,  quia  de  utroque  ialia  cogiiavii. 

«  Dizii  ergo  Dominus  ad  Satan :  ecce  in  manu  tua 
»  esi,  verumiamen  animam  iilns  serva.  »  lt%B  Quid 
esi  animam  iilius  serva,  nisi  animam  iiius  ieniare 


non  idola,  sed  nnum  ei  verum  Deom  adorare  docuii. 
Sic  enim  de  Spiritu  sancio  Aposiolas  aii :  c  Qni  orat 
pro  nobisgemiiibus  inenarrabiiibns  [Rom.  vm,  26) : » 
orai,  inquit,  id  est  orare  nos  doeei.  Ei  dizii : «(  Nu- 
dus  exivi  de  niero  mairis  mese ;  »  id  est  Synagogse 
reiinquens  laiebram,  palam  ei  manifesius  geniibus 
apparui.  «  Ei  nudus  reveriar  illuc,  i>  quia  juxia 
mundi  Qnem,  jam  non  in  caiigine,  sed  in  manifesio 
Judffioram  populo  me  manifesiabo.  «  Gum  enim  ple- 
nitudo  gentium  iniroierii,  tunc  omnis  Israel  saivus 
fiet  (Hom.  XI,  25).  »  Sequiiur : 

CAPUT  U. 
«  Facium  esi  autem  cum  quadam  die  venisseni 
»  filii  Dei,  etsiareni  coramDomino,  venisset  qnoque  ^ 
»  Saian  inter  eos  ei  siarei  in  conspeciu  ejus,   ui 
»  dicerei  Dominus  ad  Satan  ;  Unde  venis?  Qui  re- 
»  spondens  aii :  Gircuivi  terram,  perambuiavi  eam. 
»  £i  dixii  Dominus  ad  Saian.  Nunquid  considerasii 
»  servum  meum  Job,  quod  non  sii  similis  in  ier- 
>  ra?  Vir  simplex,  et  recius,  ei  iimens  Deum,  ei  re- 
»  cedens  a  malo,  ei  adhuc  retinens  innoceniiam.  Tu 
M  vero  commovisii  me  adversus  eum,  ui  afOigerem 
»  eum  frosira.  »  Hoic  superius  exposita  sunt.  Fru- 
sira  aaiem  percussii  Dominus  Job,  quanium  ad  dia- 
boium  accasaiorem,  quia  neque  innoceniiam  amisii, 
neqae  peccaium  feceraii  pro  quo  talia  paii  debuisset 
Non  frasira  auiem,  quanium  ad  Deum,  quoniam  ex 
hoc  ejus  meriium  et  eorona  crevit,  multisque  suse 
paiiehlifiB  exemplum  reliqoii.  Ghrisius  quoque  fru-  ^ 
sira  ei  non  frusira  occisus  esi;  frasira  quidem  his, 
qui  eum  non  resurgere  putabani ;  non  firasira  au- 
iem  nobii,  qui  ejus  sangoine  redempii  snmus.  Qaan- 
do  aatem  primum  hominem  diabolus  decepii  pro- 
quo  peccaio  Ghristus  ipassus  est,  tunc  quidem  ad- 
veraus  Ghristum  Deum  commovii :  iunc  enim  Paier 
fiiio  quodammodo  dixii :  Tu  quidem  pro  hoc  peccato 
morieris.  Sequiiur. 

c  Gui  respondens  Saian  aii :  Pellem  pro  pelle,  ei 
»  cuncia  quse  habet  homo  dabii  pro  aniu.a  sua. 
»  Alioquin  miite  manum  iuam,  et  tange  os  ejus,  ei 

(323)  €  Id  est,  viiam  ne  ei  auferas.  Non  enim  totali- 
ter  Deus  servos  suos  voluniaii  Saian  exponit,  sed 
secundum  mensuram  conTenientem,  secandom  illad 


f  Egressus  igiiur  Saian  a  facie  Domini  percussit 
»  Job  ulcere  pessimo,  a  piania  pedis  usque  ad  ver- 
>  iicem  ejus.  Qui  iesia  saniem  radebat,  sedens  in 
»  sierquiUnio.  »  Percussus  enim  Job  uicere  non  ian- 
tum  maIo>  sed  ei  pessimo,  neque  in  una  corporis 
parie;  verum  a  pianta  pedisusque  ad^veriiccm,  quan- 
ium  camem  suam  vilipenderei  osiendii,  dum  ei  testa 
saniem  radii  ei  et  in  sterquiiinio  sedet.  Duros  enim 
lectus  duraque  fomeniatio  esi  ista,  etiam  iilis,  qui 
nihil  paiiuniur.  Erubescat  igitur  Saian,  qui  ait: 
<(  Tange  os  ejus,  ei  carnem,  et  iunc  videbis,  quod 
in  facie  benedixerii  iibi.  »  Ghrisius  quoque  vulnere 
pessimo  percussus,  id  esi  morte  turpissima  condem- 
naius ;  a  plania  pedis  usque  ad  veriicem,  cam  pen- 
dens  in  cruce  toto  corpore  pateretur,  iesia  saniem 
radebat ;  id  esi,  carne  sua  prius  de  ierra  assampia, 
nunc  auiem  in  cruce  passionis  igne  decocia  nosiro- 
rum  peccaiorum  putredinem  deiebai.  Sedebai  auiem 
in  sierquilinio,  quia  adhuc  in  Jadeea  erai,  qaam  qui- 
dem  non  immeriio  sterquilinium  vocat.  Uuc  usque 
de  capiie  :  c«etera  quae  sequnntur,  ad  membra  refe- 
renda  sunt. 

«  Dixli  auiem  illi  uxor  sua  :  Adhuc  iu  permanes 
»  in  simpliciiaie  iua?  Benedic  Deo  ei  morere.  »  Ac 
si  dicai :  Quid  yalei,  inquii,  tibi  simpliciias  ina? 
Saiius  est  ui  benedicas  Domino  ei  moriaris.  Dic 
aliquid  in  Deum>  unde  offendatur  et  ie  iraius  de  hac 
viia  iollai,  in  qua  ipsa  morie  mulio  pateris  deteriora. 
«  Qui  ait  ad  illam :  Quasi  una  de  siultis  mulieribus 
»  locuia  es ;  si  bona  suscepimus  de  manu  Domini, 
»  mala  autem  quare  non  susiineamns  ?  In  omnibns 
»  his  non  peccavit  Job labiis  suis. »  Job  enim  aliqaando 
Giiristum,  aliquando  aliquem  perfectoram,  aliqoando 
vero  iotam  Ecdesiam  significai.  Hoc  auiem  loco  per- 
fectum  aiiquem  significare  potesi,  qui  cum  n«agna  in 
persecutione  fuissei,  uxor  stta,id  esi  caro,  qase  uxor  est 
spiriias  sui,  moriis  timore  superata,  Ghrisiam  ne- 
gare  ei  persuasii,  eique  dixii  :  «  Benedic  Deo  ei 
morere.  »  Morere,  inquit,  ia  seiernom,  ne  modo 
moriaris.  Quam  ille  qaasi  siuliam  mulierem  redar- 

Apost.  I  Gor.  X  :  FtdeUs  Deus^  qui  non  patiiur  vos 
tentari  supra  id  quod  pote$ti9.  >  D.  Tsom.  in  eod.loc. 


EXPOSITO  IN  JOB. 


562 


ejusque  consiliis  acquiescere  noluit.  Sequitur  : 
fgitur  aadientes  tres  amici  Job  omne  malum, 
od  accidisset  ei,  venerunt  sing^li  de  loco  suo^ 
iphaz  Themanites,  Baldath  Suhites,  et  Sophar 
lamathithes.  Gondizerant  enim,  ut  pariter  ve- 
mtes  visitarent  eum,  et  consolarentur.  »  Tres 
i  Job  hsereticoram  speciem  tenent,  qui  facta 
)iratione  inter  se,  dam  aliter  Ecclesiam  decipere 
eunt,  visitare  eam  et  consolari,  et  de  ejus  mi- 
\  condoleri  fingunt.  Veniunt  igitur  singuli  de 
sao,  qaasi  qusedam  sagittee  elect»  et  venenos» 
laretra  diaboli,  quod  in  ipsis  nominibus  decla- 
';si  quidem  Eliphaz  interpretatur  Dd  con/emptti5. 
iude  venit  iste  superbus,  qui  Deum  contemnit? 
ie  de  Theman,  qui  auster  interpretatur  :  auster 

ventas  pluvialis  est.  Eliphaz  igitur  pluviarum 
iatione  ad  Ecclesiam  plenus  venit,  quibus  ea 
satietur,  sed  submergatur.  Interpretatur  aotem 
Idath  vetustas  sola.  Sed  unde  venit  iste  Baldatb, 
olam  litterffi  sequitur  vetustatem,  nisi  de  Sin? 
utem  interpretatar  loquens  :  venit  igitur  iste  de 

quoniam  non  in  veritate,  sed  in  loquacitate 
dit.  At  vero  Sophar,  speculas  dissipatio  dicitur; 
mtem,  qai  speculam,  id  est  Sion,  et  S.  Eccle- 
dissipare  nititur,  de  Naama  venire  perhibetur. 
la  enim  decor  interpretatur  :  —  venit  igitur  iste 
iama,  cum  nequaquam  tribulationes  vult  susti- 

cum  sanctis,  sed  mundi  gloriam  et  decorem 
sseculi  amatoribas  habere  desiderat. 
}umque  elevassent  procul  oculos  suos  non  co« 
)verunt  eam,  et  exclamantes  ploraverunt,  scis- 
]ue  vestibas,  sparserunt  palverem  saper  caput 
im  in  coelo,  et  sederunt  cum  eo  in  terra  septem 
bus,  et  sepbem  noctibus,  et  nemo  loquebatur 
rerbam^  videbant  enim  dolorem  esse  vehemen- 
1.  1  Haeretici  enim  Ecolesiam  intuentes,  eam 
:ognoscunt,  quia  neque  diligunt  eam,  neque  ejus 
i  imitari  volant.  Ezclamant  autem,  et  plorant 
*  ea,  quia  ei  se  condolere  simulant.  Ideoqne  et 
»  scindunt,  'et  super  capita  pulverem  spargunt, 

quidem  doloris  indicium  est.  Fingunt  enim 
)ties  haeretici  se  Ecclesifie  compati  ejusque  mi- 
i,  qaasi  in  fide  cegrotantis,  et  a  veritate  devian- 
fnde,  quasi  sanare  eam  volentes,  sui  erroris  ei 
icant  deceptiones.  Septem  autem  dies  et  septem 
s,  in  quibns  amici  Job  cum  eo  sedentes  non 
locuti,  omne  illud  tempus  esse  poto,  quod  fuit 
iristi  passione  usque  ad  tempora  Gonstantini 
ratoris.  In  hoc  enim  tempore  in  mazima  per- 
ione  Ecclesia  fuit.  Unde  hic  recte  dicitur  :  a  Vi- 
nt  enim  dolorem  esse  vehementcm.  »  Uoc  enim 
»ore  hseretici  tacuerunt.  Et  quamvis  cum  Ec- 

!4)  c  Generationis  su6e  carnalis  diem  perire  de- 
at,  ut  dies  ejus  in  regeneratione  numeretur; 
it  inquit  dies  saecularis,  ut  dies  spiritualis  oria- 
»  S.  Amdros.,  lib.  De  bono  mortis,  cap.  2. 
15)  In  sensu  fortasse  ejusdem  S.  .\mbrosii  hsec 
nentatus  est  Bruno  :  ille  enim  in  Evang.  Lucae  iv: 
tentatione.  ait,  sanctus  Job  mysteria  loqaitur ;  » 
).   II  De  interpretatione  Job,  cap.  2,  ait  :  «  In 


A  clesia  sederent,  loqui  tamen  non  aadebant :  erant 
enim  et  ipsi  Ghristiani,  et  timebant  ne  forte  cogniti 
interlicerentur.  Postquam  autem  data  pace  confl- 
denter  Ecclesia  loqui  coepit,  tunc  hsBretici  insurreze- 
runt;  tunc  ubique  gentinm  contra  eos  concilia  cele- 
brata  sunt.  Unde  et  sequitur  : 

t»»  GAPUT  m. 
«  Post  hsec  apernit  Job  os  snum,  et  maledizit  diei 
»  suo,  et  locatas  est  :  Pereat  dies,  in  qua  natus 
»  sum  et  noz,  in  qua  dictnm  est  :  Gonceptus  est 
»  homo.  »  Dies  et  noz  hoc  in  loco  diabolum  signi- 
ficat.  Dies  enim  est  quando,  ut  Apostolus  ait,  trans- 
figurat  se  in  angelum  lucis  (11  Cor.  ii,  44);  noz 
autem,  quia  princeps  est  tenebrarum^  et  quia  mentis 

Q  oculos  eoruro,  qui  eam  sequuntur  ezcsecat  et  ca!i- 
gare  facit.  Et  prius  quidem  secundum  naturam  dies 
ezstitit,  qui  inter  omnes  angelos  clarus  et  splendi- 
dissimas  est  creatus.  In  hoc  aatem  die,  id  est  in  origi- 
nali  peccato,  quod  hujus  diei  suggestione  et  machi- 
namento  factum  est,  omnes  homines  nascuntar. 
Unde  et  David  :  c  Quoniam  in  iniqnitatibus  con- 
ceptus  snm,  et  in  peccatis  concepit  me  mater  mea 
[Psal.  1,  6).  »  Pereat  igitur  dies  iste,  id  est  hujus 
diei  peccatum  (324).  Et  est  caasa  pro  effectu.  Stal- 
tissimam  enim  est  hoc  ad  litteram  intelligere  ;  cam 
neque  dies  aliqnid  peccaverit,  neqne  quod  jam  non 
est  aliquo  modo  perire  valeat  (325).  Pereat  igitnr 
dies,  imo  jam  non  dies,  sed  noz;  amisit  enim  clari- 
tatem.  Unde  et  sequitur  : 

G  «  Dies  ille  vertatar  in  tenebras.  »  Ut  jam  non 
dies,  sed  noz  vocetur.  •  Non  reqnirat  eam  Dens  de- 
»  super,  >  ut  ejas  aliquando  misereatur:«  et  non  sit  in 
9  recordatione,  »  nisi  flagelletur  et  letemis  ignibus 
crucietur.  Et  non  illustretnr  Inmine  su»  videlicet 
claritatis;  sed  semper  se  ilii  iratam  ostendat.  De 
hoc  enim  lumine  dicitur  :  «  Deus  misereatur  nostri, 
et  benedicat  nobis,  illnminet  vultum  suum  super 
nos  {Psal.  Lzvi,  i).  »  Obscurent  enm  tenebree  et 
umbrse  mortis,  ne  amissam  gloriam  recordando  in- 
tueatur,  ut  poenitentiam  agens  salvari  vel  vivificari 
mereatur.  Unde  adhuc  subditur  :  «  Occupet  eum 
»  caligo,  eeternfle  videlicet  oblivionis  et  obstinationis, 
•  involvatur*  amaritudine,  »  tormentorum  omninm 
et  angustiarum.  Unde  et  peccatoribas  Dominus  ait : 
cr  Ite,  maledicti,  in  ignem  ffitemum,  qai  paratus  est 
diabolo,  et  angelis  ejus  (Matth.  zzv,41).  »  Seqaitur: 
(c  Noctem  illam  tenebrosus  turbo  p«)ssideat.  >  Merito 
enim  jam  non  diem,  sed  noctem  appellat,  quem 
tantis  tenebris  tantaque  caligine  involutum  videt. 
Quod  enim  ipse  imprecando  dicit,  affirmative  sic 
esse  intelligi  debet.  Tenebrosas  aatem  turbo,  qui 
hanc  noctem   possidet,    ille  est,  de  quo  Psalmista 

stercore  sedens,  in  tantis  vibicibus,  et  ssevi  doloris 
vulneribus  totum  corpos  diris  perfusum  nlceribas 
mysteria  loquebatur,  nec  acciairendi  propriie  reme- 
dium  segritudinis,  sed  sacris  vacabat  sermonibus. 
Fortiores  itaqae  sermones  seffri  hominis,  qnam  illo- 
rum,  qui  non  seg^otabant;  ideo  ergo  non  carais  ge- 
mitus,  et  corporis  inflrmitates,  sed  voces  spiritus 
loquebatur,  quibus  nrgeret,  non  quibos  cederet.  » 


D 


563 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


564 


dicit :  c  Plaet  super  eos  laqueos;  ignis,  sulphur,  et  A  «  oculis  meis.  »  Qaia  offerens  mihi  in  primo  homine 


;< 


n 


spiriUis  procellarum  pars  calicis  eorum  {Psal.  x,  9).  » 
<c  Non  computetar  in  diebus  anni,  nec  numeretur 
»  in  mensibus.  »  Hic  aatem  annus  eeternitatis  est, 
cujus  diesy  menses  et  horae,  soli  sancti  sunt  cujus 
sol  et  iuna,  omnisque  splendor  et  illuminatio  Ghristus 
est.  De  hoc  enim  Psalmista  dicit :  •  £t  in  libro  tao 
omnas  scribentur,  dies  formabantur,  et  nemo  ia 
eis  [Psal,  xiii,  16).  >  Nemo  quidem  computabitar, 
▼el  annuntiabitur  in  eis,  quia  diabolica  caligine  sit 
inYolutus.  c  Fulgebuntenimsancti  sicutsol  inregno 
Dei  {Maiih.  xm,  43).  » 

«  Sit  nox  illa  solitariay  nac  laude  digna.  »  Soli- 
taria  quidem  erit,  quia  nox  alia  nulla  erit.  Annus 


concupiscentice   lignum,  dum  mihi  oculos  aperire 
promittit,  excacat.  Sequitur : 

«  Quare  nonin  vulva  mortaus  sum?  »  Beatus  enim 
Job  primi  hominis  in  se  personam  suscipiens,  totius 
huiLani  generis  calamitatem  depiorat.  Yulva  enim, 
per  qaam  Adam  de  paradiso  exivit,  ipsa  prinia  dia- 
boli  suggestio  fuit,  qaam  si  non  recepisset,  de  pa- 
radiso  ejectus  non  fuisset.  Ait  ergo  :  «  Quare  non  in 
vulva  mortuus  sum?  »  id  est,  quare  ia  ipsa 
suggestione,  mortem  mihi,  si  assentirem,  imminere 
non  inteliexi?  In  vulva  enim  mortuus  fuisset,  si 
mox  ut  audivit,  ab  ipsa  suggestione  se  separasset. 
Quid  est  enim  mors,  nisi  separatio?  Moritur  cnim 


1 


enim  praedictus,  non  noctesy  sed  solos  dies  hahebit,  •.  homo,  cum  anima    separatur   a  corpore;   moritur 


quoniam  nallus  ibi  seterna  luce  carebit. 

•  Maledicant  ei,  qui  maledicnnt  diei»  qui  parati 
»  8unt  snscitare  Leviathan.  »  llli,  inquit,  nunc  ei  te- 
nebroaOy  et  caligine  involuto  maledicant,  qui  ei  a 
principio,  cum  adhuc  dies  et  clarus  esset,  maiedixe- 
xunt,  qnoniam  snperbiendo  snper  omnes  coelos 
ascendere  voluit.  Sed  illi,  qui  sunt,  nisi  angeli 
Deiy  qai  eum  tunc  temporis  ligatum  tenebant,  quo- 
niam  omnem  suam  nequitiam  eum  adimplere  non  per- 
mittebant?  Erant  tamen  parati  suo  tempore  eum 
suscitare  (326),  quod  jam  qoidem  impletum  esse 
putamus;  sic  enim  scriptnm  est :  c  Quia  post  mille 
annos  soivetur  Satanas  (Apoc.  xx,  7).  »  Leviathan 
antem  additamentum  eorum  interpretatur ;  sed  quo- 


etiam  DeO|  qui  ab  eo  separatur.  Similiter  autera 
mundo  moritur  et  peccatOi  qui  a  mundo  separatur 
et  a  peccato.  Inde  Apostolus  ait  :  «  Mortuus  sum 
mundo  (Bom»  vii»  10.)  »  De  hac  autem  mortc  hic 
dicitur  :  •  Quare  non  in  vulva  mortuus  sum ;  »  id 
est  qaare  statim  audita  suggestione  non  refugi? 
Omnis  enim  homo  illi  rei  moritur  quodammodo,  a 
qoa  separatur.  Hoc,  inquit,  ego  noa  feci;  sed,  quod 
multo  deterius  est,  per  suggestionem  audiendo  trans- 
iens,  ad  delectationem  usque  perveni,  et  cum  vel 
hic  prsedicta  morte  mori  debuissem,  non  tamen  hoc 
mihi  suf&ciens  foit;  sed  genibus  exceptus  et  uberi- 
bus  appropinqaans,  lac  mortis  degustavi  et  pomum 
interdictum    comedi;  hoc   enim    est  quod  dicitur. 


rom  eorum?  Utiqueprimorumparentumnostrorum.rC;  •  Egressus   ex  utero  non  statim  perii?  Quare  ex- 


qnibua  dum  diei  ipsius  honorem,  et  dignitatem 
addere  promiait,  beatitudinem  et  immortalitatem  eis 
ademit.  Sequitur  : 

•  Obscurentur  stellae  caligine  ejus.  »  De  his 
stellis  Judas  apostolus  ait :  c  Yse  iliis,  qui  in  viam 
Gain  abierunt,  et  exempla  Balaam  secuti  sunt 
{Jud,  II).  »  Et  paulo  post :  «  Hi  suntsidera  errantia, 
qoibus  tenebrarom  procellee  in  8Bternum  conservatffi 
sunt  (I6td.,  i3).  »  Iniqui  enim  homines,  qai  fortitu- 
dine,  et  sapieutia  clarescere  foris  videntur,  diaboli 
caiigine  intus  obscorantur. 

«  Exspectet  lucein,  et  non  videat,  nec  ortam  sur- 
»  gentis  aurorse. »  Quamvis  enim  invitus,  ipse  quoque 


»  ceptus  genibus?  Gur  lactatus  uberibus?  »  Quasi 
enim  super  genua  peccatorem  diabolus  tenet,  quandu 
miser  homo  jam  nefando  operi  proximus  assistit. 
Seqoitur  : 

(c  Nunc  enim  dormiens  silerem,  et  somno  mco 
1»  requiescerem.  »  Si,  inquit,  diabolum  suggerentem 
non  audissem,  et  si  audiens  iu  ejus  suggestione  de- 
iectatus  non  faissem.  et  si  deiectatus  in  tactum 
interdictffi  arboris  non  appropinquassem,  et  si  appro- 
pinquans  saltem  do  pomo  concupiscientifle  non  come- 
dissem,  nunc  dormiens  silerem,  et  somno  meo  re- 
quiescerem,  id  est  ccelestem  beatitudinem  et  quietem 
possiderem.  Gum  quibus?  «  Gum  regibus,  et  consu- 


malignus  spiritue  judicii  diem  exspectat,  quando  in  ^  »  libos  terrae,  qui  eedificant  sibi  solitudines.  .  His 


propria  claritate  ad  judicandum  Dominus  veniet. »  Et 
quoniam  tunc  dicetur  :  c  Tollatur  impius,  ne  videat 
gloriam  Dei  {Isai,  xx?i,  \Q) ;  »  lucem  diu  'exspecta- 
tam  non  videbit,  Aurora  vero  Ecclesia  M9  est,  de 
qua  Salomon  ait  :  «  Quo!  est  ista  quse  progreditur, 
quasi  aurora  consurgens  ?  {Cant.  vi,  9).  »  Haec  au- 
tem  in  judicio  snrget,  imo  resurget.  Sed  sicut  nec 
gloriam  Dei,  ita  nec  ortum  surgentis  Ecclesiee  dia- 
boius  videre  merebitur.  Quare  hoc?  c  Quia  non  con- 
»  clusit  ostia  ventris,  qui  portavit  me.  »  Yenter 
iste  paradisus  est,  in  qao,  et  non  iu  alio  ventre  prins 
homo  natus  est.  Hunc  autem  diabolus,  quia  aperuit, 
non  occlusisse  narratur  :  c  Nec  abstulit  mala  ab 


verbis  beatus  Job  dicere  videtur.  Quod  si  primus 
homo  non  peccasset,  jam  in  suo  tempore  electorum 
numero  completo,  simul  cum  omnibus,  qui  ad  seter- 
nam  vitam  prsedestinati  fuerant,  summa  beatitudlne 
frueretur.  Nisi  forte  tempus  pro  tempore,  aot  ipse 
pro  aliis  accipiatur  :  nunc  enim  prsesens  tempus 
significat.  Si  enim  primus  homo  non  peccassct, 
nemo  anquam,  nisi  seterneB  beatitudini  pra^destina- 
tus  nasceretur.  Reges  autem  et  consules,  vel  angeli, 
vel  Ecclesiie  doctores  intelliguntur,  qui  se  et  alios 
bene  regant,  et  omnibus  hominibus  optime  consu- 
iunt.  Hi  autem  aedificant  sibi  solitudines,  quia  vitam 
solitariam,  et  quae  multum  a  caeterorum  hominum 


(326)  Hsec  interpretatio  est  secundum  Septuaginta.  qoi  verbum  suset^ore  in  yerhnm  subjugare  verterunt 
Ita  Pineda  in  hunc  locum. 


EXPOSITIO  IN  JOB. 


U66 


OTert,  in  hoc  sfficulo  Yivunt.  c  Aat  cum  prin. 
us,  qui  possident  aurum,  et  replent  domos 
argento;  »  per  quos  ipsos  eosdem  Ecclesise 
8s  iatelligimus,  qui  et  sapieatiae  thesaurum 
snt,  et  domos  sui  pectoris  eloquentio)  argento 
irunt.  Aurum  enim  sapientiam,  argeatum 
iloquii  puritatem  in  divina  pagina  frequenter 
at.  Sequilur  : 

t  sicut  abortivum    absconditum    non   subsi- 

01,  vel  qui   concepti  non  viderunt  lucem.  » 

item  in  persona  primi  hominis  dicuntur,  qui 

n  se,  et  justos  contiuet,  et  peccatores.  Dica- 

0  :  Si  primushomo  nonpeccasset,autquidem 

homiaes,    jam    nucc    simul    cum   Domino 

aut  qui  ibi  non  essent,  neque  subsisterent, 

essent  ad  comparationem  yidelicet  abortivi : 

lia  suo  tempore  non  nascitur,  statim  ut  nasci- 

sconditur,  et  quasi  nunquam  fuerit,  in  me- 

tiominum  nullatenus  subsistit  (327).  Id  ipsum 

significant  et  qui  concepti  non  viderunt  la- 

lam  et  ipsi  abortivi  sunt.  Sequitur  : 

impii  cessaverunt   a    tumaltu.   »   Ubi?  Ibi 

ubi  nunc  dormiens  silerem,  et  somno  meo 

icerem.  Inde  enim  impii,  id  est,  maligni  spi- 

raecipitati,  a  tumultu  et  discordia,  quam  ibi 

conabantur,  cessaverunt.  c  Et  ibi  requieve- 

fessi  robore.    >    Ibi  enim   nunc   sanctorum 

requiescunt,  qui  multum  se  virtute  el  robore 

hoc  ssBcuIo  contra  impios  fatigarunt.  t  Et 

iam  vincti  pariler  sine  molestia;  »  subaudi- 

i  requiescunt.  Ibi  enim  modo  sine  molestia 

cunt  %%9  illi,  qui  in  hac  vita  fide  et  dilectione 

:ti,  qaoniam  a  iide  et  dilectione  dividi  non 

it,   multas  molestias  pertulerunt,  de  quibus 

subditur  :  c  Non  audierunt  vocem  exactoris.  » 

is     enim    niultas    molestias      sustinuissent, 

*is  voci  tamen   non  assenserunt.  Hic  enim 

,  vel  tyrannus  aliquis,  vel  diabolus  inielligi 

Pecunia  enim  diaboli  vitia  sant,  qoam  qai 

seipsum  subjicit  servituti.  «  Parvus  et  ma- 

ibi  sunt,  et  servus  liber  a  domino  suo.  > 

n  et  praelati,  et  subditi,  et  servi,  et  domini 

ifferentia  sunt,  quoniam    omnes  uni  regi  et 

mino  subjiciuntur.  Sequitur  : 

are  data  est  misero  lux,  et  vita  his,  qui  in 

itudine   animse    sunt?   >   Gonsiderata    enim 

a  beatitudine,   considerata   et   hujus  mundi 

I,  hanc  vitam  beatus  Job  tffidio  habens,  pro 

|ue  similibus  loqiiiLur,  dicens  :  u  Qnare  data 

ero  lux?  »  Lucem  enim  pro  hac  vita  posuit : 

inquit,  tantum  hic  vivunt,  qui  se  hic  miseros 

gnoscunt?  Qui,  etsi  eis  mundus  arrideat,  et 

De  aborvitis  fetibns  ob  nimiam  immaturi- 
londum  auima  praeditis  intelligendus  est  bic 
>.  Bruno;  ;  quoniam  abortivi  animati  per  aui- 
ubsistunt,  et  cum  generatione  culpam  origina- 
»ntraxerint,  in  aiterna  sunt  damnatione.  Ita 
ilaris.  Hyacinthus  Ceruti  : 

Or  non  vedrei  qual  mascoso  aborto 

Or  qual  feio  immaturo^  etc. 


A  his  divitiis  fugitivis  sint  locupletes,  sola  tamen  coe- 
lestia  contemplantes,  semper  hic  in  tristitia  et  ama- 
ritudine  animoe  sunt ;  quia  semper  hinc  transire,  et 
mori  concupiscunt.Undectsubditur:  «Qniexspectant 

>  mortem,  et  non  venit.  >  Sed  quo  desiderio  ?  Yis 
andire  quo?  «  Quasi  effodientes  thesaurum.  »  Tunc 
enim  revera  thesaurum,  et  ffiternam  felicitatem  in- 
veniant  sancti,  quando  mortificato  corpore  de  hac 
vita  transeunt.  Unde  Apostolus  :  c  Gupio  dissolvi 
et  esse  cum  Ghristo  (P/iiJip.  i,  23).  «  Gaudentque 
»  vehementer  cam  invenerint  sepulcrum;  »  id  est, 
cum  ejus  prcedestinatum  tempus  advenerit,  quo  et 
caro  in  sepalcrum,  et  anima  in  co?lum  suscipiatur. 
Nani  et  secandum  litteram^   thesaurum  eifodientes, 

P  quando  sepulcrum  inveniunt,  gaadent,  qudniam  saepe 
ibi  thesaurum  inveniunt.  Sequitur  : 

«  Yiro  cajus  abscondita  est  via,  et  circuoidedit 
»  eum  Deus  tenebris.  »  Dixi,  inquit,  «  Quare  data 
est  misero  lux?  »  Sed  cui  misero?  utique  viro,  cui 
abscondita  est  via.  Yia  enim  nostra  abscondita 
est,  et  in  tantis  ignorantioe  tenebris  involuti  sumus, 
ut  quid  nobis  futurum  sit,  penitas  ignoremus, 
Quem  igitur  conscientia  defendit,  multum  ut  hinc 
transeat  concupiscere  debet,  ne  forte  aliqua  occa- 
sione  in  pejus  ruat.  Uoc  autem  beatus  Job  deside- 
rans  ait. 

«  Antequam  comedam,  suspiro,  et  qaasi  inun- 
»  dantis  aquae,  sic  rugitus  meus,   quia  timory.  quem 

>  timebam,  evenit  mihi,  et  qaod  verebar,  accidit. 
p  >  Nonne  dissimulavi?  nonne  silui?   nonne  quieviy 

B  et  venitsupermeindignatio?  >  Ante,  inquit,  quam 
comedam,  antequam  illius,  de  qua  nunc  ioquor,  ju- 
cunditatis  dulcedinem  degustem,  antequam  summi 
boni  suavitate  reficiar,  qui  hic  aliud  ago,  nisi  quia 
suspiro,  et  illias  magni  convivii  desidecio  afQigor? 
t  Et  quasi  inundantis  aqusa  sic  rugitus  meuSy  »  qaia 
non  sine  multarum  lacrymarum  inuadatione  iit  ge- 
mitus  cordis  mei;  qaare  hoc?  c  Qnia  timor,  quem  ti- 
»  mebam,  evenit  mihi.  »  Quia  enim  vir  sanctus 
tantis  Bagellis  affligebatur,  se  Deum  in  aliquo  offen- 
disse  putabat,  quamvis  in  quo  offendisset,  ignorabat 
unde  in  sequentibus  ait  :  c  Peccavi,  quid  faciam 
tibi?  Yerumtanien,  vitam  suam  considerans,  et  quid 
mali  fecisset,  ut  sic  affligi  debuisset,  ignorauFy 
D  subjungit :  c  Nonne  dissimulavi,  »  id  est,  cum  mun- 
dus  mihi  arrideret,  et  omnia  possiderem,  aic  me 
habui,  sic  in  eis  omnibus  delectatas  sum,  ac  si  nihii 
haberem.  Unde  et  subditnr  :  «  Nonne  silui?  nonne 

>  quievi?  >  Ac  si  dicat :  Si  enim  in  talibus  divitiis 
delectarer,  neque  silerem,  neque  quiescerem;  qao- 
niam  neque  in  silentio,  neque  in  quiete;  imo  multis 
litigiis  et  fatigationibus  tales  divitiae  conquiruntur* 

Ita  sensit  etiam  D.  Thom  :  c  Ab  hujusmodi  enim» 
ait  abortivis  fetibus  nihil  perpetuum  remanet ;  aliqui 
vero  moriuntur,  post  infusionem  animse  rationalis ; 
qui  quidem  post  mortem  subsistunt  secundum  aui- 
mam^  sed  lucem  hujusmodi  non  vident.  >  D.  Thom. 
eod.  in  loco. 


567  S.  BRUNONIS  EPISCOPl  SIGNIENSIS.  ^68 

•  Veiiit  tamen  saper  me  indignatio:  i  qam  qaare  A  bus  incognitum,    sibi   esse    revelatum,    ejns  verbi 


venerit  incertum  babeo.  Deum  enim  sibi  indigna- 
tum  credebat,  cujus  in  se  flagella  sentiebat. 

CAPUT  lY. 

«  Respondens  autem  Eliphaz  Themanites»  dixit  : 
1»  Si  coeperimus  loqui  tibi,  forrsitan  moleste  accipies, 
»  sed  conceptum  sermonem  tenere  quis  post  ?>  Ecce 
enim  Eliphaz,  qai  Dei  contemptus  interpretatur,  qui 
etiam  hsereticornm  speciem  tenens  ab  austro  venit, 
sic  eoim  interpretatnr  Theman,  tantarum  eloquentise 
plnviarum  inflatus  est,  ut  conceptum  sermonem, 
t[uin  foras  erumpat,  retinere  non  possit.  Loquitur 
autem  heereticorum  more,  qui  cum  humiliter  loqui 
incipiant,  ad  injurias  usque  prorumpunt.    Sed  quid 


venam,  id  est  principium  et  perfectionem,  quasi 
furtive,  laten^er  et  ingeniose  ipse  suscepit.  Et,  ut 
soum  ingeninm  magis  commendent,  non  aperte, 
sed  quasi  susurrando  se  audivisse  fatetur.  Quid  au- 
tem  sit  hoc  verbum  audiamus. 

«  In  horrore  visionis  nocturnee,  quando  solet  sopor 
1»  occupare  homines,  pavor  tenuit  me  et  omnia 
»  ossa  mea   perterrita  sunt.   Et  cum  spiritus,    me 

>  prsesente,  transiret,  inhorruerunt  pili  carnis  mese. 

>  Stetit  quidam,  cujus  non  agooscebam  vultum, 
»  imago  coram  oculis  meis,  et  vocem  c[uasi  aurse  l«- 
•  nis  audivi.  »  Heec  autem  Eliphaz  ideo  dixisse 
videtur,  nt  ea,  quse  dicturus  erat,  majorem 
aoctoritatem  habereut;    siquidem    non   ipsum   ea 


dicit?  c  Ecce  docuisti  multos  et  manus  lassas  ro-      excogitasse,  sed  divina  revelatione  didicisse  crede- 


»  borasti.  »  Hoc  enim  verum  est  :  •  Vacillantes  con- 
>  finnavemnt  sermones  tui,  et  genua  trementia 
»  confortasti.  »  Et  hoc  item  verum  est :  «  Nunc  au- 
»  tem  venit  super  te  plaga ;  b  et  hoc  quidem  negari 
non  potest.  «  Et  defecisti.  »  Hoc  autem  falsnm  est ; 
non  enim  defecit,  sed  viriliter  pugifavit,  et  vicit. 
«  Tetigit  te,  et  conturbatus  es.  »  Si  enim  turbatns 
esset,  nequaqnam  tam  quiete  dixisset  :  «  Si  bona 
»  snscepimus  de  mann  Domini,  mala  autem  qnare 
1  non  snstineamus?  »  Sequitur  : 

«  Ubi  est  timor  tuus,  fortitudo  tua  et  perfectio 
»  viarum  tuarum?  »  Omnia  enim  hfiec  eum  amisisse 
putabat,  quia  sic  humiliatnm  eum  videbat.  «  Recor- 


retar  :  multa  enim  in  somnis  per  visionem  homiai- 
bus  revelantur.  Qaod  autem  ait :  «  Cum  spiritiis, 
me  presente,  transiret;  >  tale  est  ac  si  diceret  : 
Cum  illavisio  spiritualis,  me  prsesente  et  attentissime 
considerante,  transiret;  quia  enim  non  tota  simal 
videbatur,  quodammodo  transibat,  quoniam  trans- 
eundo  fiebat.  Qois  autem  fuerit  iste  quidam,  cujas 
valtum  non  agnoscebat,  consequenter  exponit,  dum 
dicit  :  «  Imago  coram  oculis  meis.  »  Non  enim  rei 
veritatem,  sed  rei  imaginem  vidit.  Sic  enim  amicu- 
rum  nostrornm,  quamvis  longe  positorum  imagines 
in  somnis  ssepe  videmus.  Audivit  autem  vocem, 
quasi' lenis  anrfle,  quia  quse  in  somnis  apparent,  tam 


-*  dare,  quaeso  te,  quis  nnquam  innocens  periit,  au-  q  leniter  mentis  acumine  audiantur,  ut  nisi  sublto  a 


»  qaando  recti  deleti  sant?  »  Heereticorum  est,  ve- 
ris  saepe  falsa  admiscere  :  sepe  enim  in  hac  vita 
innocentes  pereunt  et  lecti.  «  Quin  potius  vidi  eos, 
»  qui  operantur  iniquitatem,  et  seminant  dolores,  et 
»  metunt  eos,  flante  Deo,  periisse  et  1t90  spiritu 
» irse  ejus  esse  consnmptos.  »  Et  hoc  quidem  seepe, 
sed  non  semper  contigit.  Dolores  autem  seminant, 
et  metuunt,  quimale  agunt,  et  mala  recipiunt ;  Deum 
autem  flare  est  se  in  vindicta  peccatoribas  iratum 
ostendere.  Homo  enim  quando  irascitur  ms^jorem  ex 
se  flatnm  emittit,  unde  et  pro  ira  flatus  accipitur. 

«  Rugitus  leonis,  et  vox  lesense,  et  dentes  catulo- 

1  rum  leonum  contriti  sunt. »  Per  leonem  namquebea- 

'  tum  Job,  per  lessnam  vero,  uxorem  ejns;  per  catu- 

Io8  autem  leonum  filios  ejus  metaphohce  designat. 


vigilante  pertractata  fuerint,  facillime  a  memoria 
dilabantnr.  Quid  autem  pavor  et  tremor?  Quid  ossa 
perterrita,  et  pili  inhorrentes  significent,  alii  perscru- 
tentur,  nobis  aotem  ista  sufficiant,  et  talia  in  somnis 
ssepe  contiogere  non  dubitamus.  Nunc  autem  quid 
Eliphaz  in  illa  ievis  aurse  voce  audierit,  videamus. 
Sequitur : 

«  Nunquid  homo  Dei  comparatione  justificabi- 
» tur,  aut  factori  sao  purior  erit  vir?  >  Haec 
autem  ita  esse,  non  solum  somniantes,  sed  et 
cogitantes  intelligunt.  Nemo  eoim  Deo  justior, 
aut  purior  est.  Sed  hfiereticorum  est,  ea  etium,  qua; 
facillima  sunt  ad  difficultatem  perducere,  cum  ipsi 
soli,  aut  pene  soli  nihil  intelligant,  nullos  nisi  se 
iatelligere  putant.  Unde  et  Eliphaz  verbum  abscon- 


In  rugitn  vero  crudelitatem,  in  voce  loqnacitatem,  in  ^  ditum  dicit,  quod  pene  omoibas  est  mauifestum.  1n 


» 


dentibus  edacitatem  redarguit ;  edacitatem  quidem, 
quoniam  edentes  et  bibentes  oppressi  sunt. 

«  Tigris  periit,  eo  quod  non  haberet  pradam. 
Ecca  item  tigridem  Job  appellat.  Tigris  enim  sae- 
Tissimum  animal  est.  Dicit  igitnr  beatum  Job  pe- 
riisse,  quoniam,  viribus  amissis,  jam  predandi  non 
habet  facuitatem.  Sequitur  : 

c  Porro  ad  me  dictum  est  verbum  abscondituro, 
»  et  quasi  fartive  suscepit  auris  mea  venam  susurri 
1  ejus.  »  Haeretici  enim  semper  magna  promittunt 
et,  ut  majoris  sit  auctoritatis,  suam  scientiam  ex- 
toiiunt,  quod  iste  modo  facere  videtur.  Dicit  enim, 
verbum  absconditum  et  secretum  aiiisque  homini- 


his  enim  verbis  se  beatum  Job  vincere  putat  :  si 
enim  Job  injuste  affiigitur,  justior  et  purior  Deo 
affligente,  esse  videtur;  sed  quia  hoc  fieri  nequit,  ut 
juste  Job  affiigatur  necessario  concluditur.  Haec  au- 
tem  cavillatio  ibi  solvitur,  ubi  superius  Domious  ait : 
«  Tu  autem  commovisti  me  adversus  eum,  ut  affii- 
gerem  eum  frustra.  •  Quod  enim  est  frustra,  et 
non  frastra,  hoc  est  juste,  et  non  injuste  :  injuste 
enim  quantum  ad  se  affligitur  Job,  quia  peccatum 
non  fecit,  ut  sicaffligi  debuisset;  juste  autem,  quan- 
tum  ad  Deum,  qui  ideo  eum  affiigit,  ut  illum  clario- 
rem,  sanctiorem  et  ditiorem  faciat.  Sequitur  : 
«  Ecce  qui  svrviunt  ei,  non   sunt  stabiles,  el  in 


EXPOSmO  IN  JOB. 


570 


ilis  suis  reperit  prayitatem  (328) ;  quanto  ma-  A 
li  qui  habitant  domos  iateas,  qui  terrenum 
mt  fundamentum.  >  Hoc  quoque  adversum  Job 
r.  Et  impossibile   probat   non  peccare,  cum 
ijuoque  angelos  peccasse  manifestum  sit.  Sed 

I  malignis  spiritibns  intelligitnr.  Domos  antem 
habitant  homines  et  terrenum  fundamentum 

t  quoniam  de  Into  et  de  terra  plasmati  sunt, 
bus  adhuc  snbditur  : 

insumentur  velut  a  tinea,  de  mane  nsque  ad 

leram  succidentor,  et  quia  nullns  intelligit,  in 

nnm  peribunt.    >   Ex  carne   enim   hominis 

itnr  vermes,  qui  ipsam  consumunt;  sicut  ex 

}x  veste  oritor  ipsamque  de  qua  oritur  vestem 

nit.  Consumuntur  quoque  peccatores  velut  a  3 

quia  ut  propheta  ait  :  <c  Yermis  eorum  non 

;ur  (Isai.  lxvi,  24j.  t  Ml  Succiduntur  antem 

ue  usque  ad  vesperam,  id  est  a  principio  suaa 

atis  nsqiie  ad  flnem  vita?,  quia,  quandiu  in 

la  sunt,  Hemper  male  agendo,  se  ipsos  occi- 

quoties  enim  peccant,  toties  se  feriendo  succi- 

Et  quia  noUus  eorum,  neque  mala  quae  ait, 

poenitentise  medelam    intelligit;    ideo   non 

*ito  in  seternum  peribunt.  Unde  et  subditor  : 

ientur  et  non  in  sapientia.  —  »  Sic  enim  se 

ordo  :  morientur,  et  non  in  sapientia.  Non 

in    sapieritia  moriuntur,  qui  in  peccatis  et 

ia  vitam  finiunt.  c  Qui  autem  reliqui  fuerint, 

rentur  ex  pis.  »  Malornm  namque  reliqniap, 

unt,  qui  ideo  a  diaboli  dentibus  relinquuntur,  ^ 

am  eos  diabolus  soperare  non  potest.  Unde 

solae  reliquitc  ex  Israel  salvari  dicuntur.  Hi 

anferentur  ex  eis  quando  dicetur  :  «  Yenite, 

icti  Patris  mei,  percipite  regnum  (Matth,  xiv, 

Sequitur : 

CAPUT  V. 
'oca  ergo,  si  est  qui  tibi  respondeat,  et  ad 
uem  sanctorom  convertere.  »  Qoara  malam 
opinionem  de  beato  Job  Eliphaz  habuerit,  sa- 
paret,  contra  quem  omnia  hsec  proverbia  jacu- 
*.  Qoia  enim  sic  afflictum  eom  esse  videbat, 
is  a  Domino  abjectom  esse  potabat ;  ideoque, 
ns  mnltum  ad  Deum  clamaret,  attamen  non 
iri  arbitrabatur.  Et  hoc  est,  quod  dicitur  :  [) 
a  ergo,  si  est  qui  tibi  respondeat.  »  Quod  au- 
3qoitur  :  «  Et  ad  aliqoem  sanctorum  conver- 
;  9  tale  est  ac  si  diceret :  Qooniam  tnispeccatis 
itibus  te  Deus  non  audit,  saltem  aliquem  san- 

II  deprecare,  ut  pro  te  ad  Deum  intercedat. 
:ur  : 

irnm  stullum  interHcit  iracundia,  et  parvulum 
dit  invidia.  »  Stultus  et  parvulus  idem  signifi- 
qnoniam  omnis  stultus  sensu  et  moderatione 
lus  et  inscius  est.   Hnnc  autem  iracundia  et 

\)  (<  Ecce  qui  serviunt  ei  non  sunt  stabiles,  et 
^elis  suis  reperit  pravitatem.  »  Quae  quidem 
itiae  secundnm  doctrinam  catholicse  fidei  plana 
enetenim  fides  catholica,  onines  an^elos  bonos 
creatos  :  quorum  quidam  per  propriam  culpam 


invidia  occidit;  qnia,  dnm  invidendo  aliena  cumfo- 
rore  appetit,  in  diaboli  laqueum  cadit.  Sed  hoc  qni- 
dem  de  beato  Job  dici  non  debuit.  Seqnitur  : 

«  Ego  vidi  stultum  firma  radice,  et  maledixi  pul- 
»  ehritudini  ejus  statim.  »  Cum  enim  in  mundi 
divitiis  et  dignitatibus  stultus  prosperatur,  firma 
radice  stare  videtur,  sed  sapiens  aliquis  hnjns  pul- 
chritudini  maledicit,  dum,  cui  maledictioni  sit  ob- 
noxins,  et  quam  cito  hanc  gloriam  amissnrus,  secum 
dijndicat.  Unde  et  Apostolus.  «  Animalis  homo  non 
percipit  ea,  qus  Dei  snnt|  spiritnalis  autem  omnia 
dijudicat  {I  Cor.  11,  f4].  » 

c  Longe  fient  filii  ejus  a  salufe,  et  conterentur  in 
V  porta,  et  non  erit  qni  eruat.  »  Filii  enim  hnjus 
stuUi  sunt,  quicunque  ejus  stultitiam  imitantur.  Hi 
autem  longe  fient  a  salute,  •  qnia  longe  est  a  pecca- 
toribos  salus  [PsaL  cxviii,  155).  v  Conterentur  au- 
tem  in  porta  qnoniam  in  ipso  regni  introitu,  qoando 
paradisi  portse  aperientnr,  dicetur  eis  :  « Ite,  maledi- 
cti^  in"  ignem  setemnm  [Matth.  xxv,  4f ).  »  «  Et  non 
erit  qui  eruat,  >  nullo  pro  eis  intercedente. 

c  Gojus  messem  famelici  comedent,  et  ipsum  ra- 
»  piet  armatns  et  bibent  sitientes  divitias  ejns.  » 
Hojus,  inquit,  stulti  messem,  et  laborem  famelici 
comedent  :  per  quos  malignos  intelligimns,  quorum 
cibus  iniquitas  et  mala  operatio ;  hoc  enim  delectan- 
tor  et  reficiuntur.  Ipsum  antem  rapiet  armatus ;  ille 
videlicet,  de  quo  in  Evangelio  Dominus  ait :  «  Cum 
fortis  armatns  custodit  atrium  snum,  in  pace  sunt 
ea,  quffi  possidet  (Ltic.  xi,  21}.  >  —  c  Etbibent  sitien- 
»  tes  divitias  ejos ;  1  hoc  est,  qnod  modo  dicit  : 
»  Cujns  messem  famelici  comedent.  »  Seqnitur  : 

«  Nihil  in  terra  fit  sine  caosa,  et  de  humo  non 
>  orietnr  dolor.  »  Ac  si  dicat  :  Tu  tibi,  et  non  alius 
hanc  afQictionem  peperisti.  Jnstns  enim  est  Deus,  et 
nihil  sine  cansa  et  ratione  facit.  Non  enim  humns  et 
terra,  sed  quia,  inquit,  peccatores  sumus,  ideo  afQi- 
gimur. 

«  Homo  ad  laborem  nascitnr,  et  avis  ad  volatnm 
1»  (329) ;  »  ac  si  dicat  :  Hoc  saltem  te  peccasse  cogno- 
scas,  quod  voluptati  solummodo,  et  deliciis  deditos, 
ipsos  filios  tuos  commessationibus  et  ebrietati  ope- 
ram  dantes  non  redarguisti.  Non  enim  ad  quietem 
et  voloptatem,  sed  ad  laborem  nascitnr  homo;  nnde 
et  primo  homini  dictum  est  :  •  In  sudore  vultus  tui 
vesceris  pane  tno  [Gen.  iii,  19).  o  Similiter  et  avis 
nascitnr  ad  volatum,  ideoqoe  ei  alae  datae  snnt,  sicut 
et  homini  manns.  Sed,  quia  homo  utrnmque  est,  et 
homo  videlicet  et  avis ;  altera  enim  pars  gravis  et 
de  terra  est,  altera  vero  coelestis  et  agilis ;  secnndum 
hanc  partem,  animam  dico,  natus  est  ad  volatom. 
Non  ergo  in  imis  jaceat,  sed  volando  coelestia  con- 
templetur.  Unde  et  subditur  :  «  Quamobrem  ego 
»  deprecabor  Dominum,  et  ad  Deum  ponam  elo- 

ceciderunt  a  statu  reutitudinis,  qoidam  vero  ad  ma- 
jorem  gloriam  pervenerunt.  D.  Th.   in  eodem  coai- 
ment.  c.  4. 
(329)  Cod.  bibl.  Montis  Amiatae  :  ad  volandum. 


571 


S.  BRUNOMS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


»  quinm  meum :  id  est  volabo,  et  mente  et  spiritn  A  qnam  agit,  separatur  :  qui  enim  non  corripitur,  se- 


super  coilos  exaltabor;  ibi  deprecabor  Dominum, 
ibique  cum  eo  loqaar.  Sancti  enim,  quando  in  ora- 
tionibus  suis  Deuni  exorant,  quamyis  corpore  in 
terra  sint,  splritu  tamen  ipsum  coelum  volando  tran- 
scendunt. 

c  Qui  facit  magna,  et  inscratabilia,  et  mirabilia 
»  absque  numero.  »  Nemo  enim  mirabilia  Dei  per- 
scrutari,  vel  dinumerare  potest. 

M  Qui  dat  pluviam  super  faciem  terrsB,  et  irrigat 
»  aquis  universa.  )>  Hoc  enim  tam  mirabile  est,  ut  a 
nullo  perscrutari  valeat.  Quis  1t9%  enim  inteliigat, 
quid  sint  nubes,  quando  aquam  ferant,  quando  nunc 
teneant,  et  nunc  tam  mirabiliter  guttatim  spargant? 
Si  autem  aliegorice  intelligantur,  dat  etiam  Domi- 
nus  pluviam,  id  est  evangelicam  praedicationem  su- 
per  faciem  terrse,  et  spiritualibus  aquis  irrigat  uni- 
versa. 

c  Qui  ponit  bumiles  in  sublimi,  et  mcerentes  eri- 
»  git  sospitate.  »  Ipse  enim  bumiliat  superbos,  et 
exaltat  bumiles. 

«  Qui  dissipat  cogitationes  malignorum,  ne  possint 
»  implere  manus  eornm,  quod  coeperant.  Qui  ap- 
»  prehendit  sapientes  in  astutia  eorum.  »  Stultam 
enim,  ut  Apostolus  ait,  fecit  Deus  sapientiam  bujns 
mundi  (I  Cor,  i,  20).  Dum  enim  rationem  sapientes 
quserunt»  Dei  mirabilia  non  credunt ;  ideo  nec  Deum 
carnem  assumpsisse,  nec  virginem  peperisse,  nec 
mortuum  resurrexisse  contendunt.   «  £t  concilium 


B 


curius  peccat.  «  Increpationem  ergo  Domini  ne  re- 
•  probes  ;  »  quia  ipse  valnerat,  et  medetur ;  percutiet, 
et  manus  ejus  sanabunt.  Dei  enim  increpationem 
reprobare,  est  contra  ejus  flagella  murmurare. 

«  In  sex  tribulationibus  liberabit  te,  et  in  septima 
»  non  tanget  te  malum.  »  Septem  enim  sunt  tribu- 
lationes,  quia  septem  dies  sunt  in  quibus  tribula- 
mur.  Sed  ideo  septimam  separatim  posuit,  quia 
major  erit  et  iinem  habebit.  Quae  bint  autem  ho; 
tribulationes,  subinserens  ait  : 

c  In  fame  eruet  te  de  morte,  et  in  bello  de  manu 
»  gladii,  a  flagello  lingua;  absconderis,  et  non  timebis 
»  calamitatem,  cum  venerit;  in  vastitate  et  fame 
>  ridebis,  et  bestiam  terrse  non  formidabis.  »  De 
hac  enim  fame  per  prophetam  dicitur.  c  Immittam  in 
Tobis  non  famem  panis,  neqne  sitim  aquffi,  sed  fa- 
mem  audiendi  verbum  Dei  {Ezech.  v,  17].  »  Hac 
antem  fame  non  moriuntur  sancti.  Liberantur  autem 
et  in  bello  de  manu  gladii,  quando  contra  vitia  di- 
micantes,  diaboli  tentationes  superare  valent.  Ab- 
sconduntur  vero  et  a  flagello  linguae,  quia  nec  aliis 
detrahunty  nec  sibi  detrahentibus  respondent.  Neque 
vero  timent  calamitatem  cum  venit,  quia  sciunt 
per  multas  tribulationes  intraturos  esse  in  regna  coe- 
lornm.  Ridebunt  antem  in  vastitate  et  fame,  quia 
tunc  jubilando  gaudebunt,  quando  peccatores  in 
suppliciis  vastabuntnr  et  fame  perpetua  cruciabun- 
tar.  Bestiam  vero  terrae,  id  est  diabolum,  qui  terre- 


1  pravorum  dissipat;  »  id  est  Judeeorum  et  tjranno-  G  nos  et  peccatores  depascit  et  dissipat,  non  formida- 


rum,  qui  multis  consihis  et  machinationibas  Christi 
nomen  et  Ecclesiam  delere  conati  sunt. 

«  Per  diem  incurrent  tenebras,  et  qaasi  in  nocte 
»  sic  palpabunt  in  meridie.  »  In  Christi  namque  pas- 
sione,  etiam  juxta  litteram  tenebrse  factse  sunt.  De- 
nique  per  diem  tenebras  incurrebant,  dum  Christum 
apertissime  se  signis  et  miraculis  manifestantem 
non  agnoscebant.  Et  cum  omnia  nu  Ja  et  aperta  es- 
sent,  quasi  caeci  in  nocte  palpantes  nihil  videbant. 
In  meridie  autem  tunc  quasi  in  nocte  palpabant, 
quando  signa  et  miracula  videnles,  an  Christus  es- 
set  eum  interrogabant,  quibus  ipse  dicebat  :  c  Si 
mihi  non  creditis,  operibus  credite  {Joan,  x,  38).  » 
«  Porro  salvum  faciet  egenum  a  gladio  oris  eorum, 
>  et  de  manu  violenti  pauperem.  »  Hic  est  ille  ege- 
nus  et  pauper,  de  quo  Apostolus  :  c  Tanquam  nihil 
habentes  et  omnia  possidentes  (//  Cor,  \i,  10).  > 
Hi  aatem  nec  ferri,  nec  oris  gladio  vinci  potuerunt, 
quia  neque  blanditiis,  vel  minis,  neque  tormentis  sunt 
superati.  Quare  hoc?  Sequitur  : 

a  Et  erit  egeno  spes.  >  —  c  Spe  enim^  ait  Aposto- 
lus,  sa.Wi  facti  sumus  {Rom.  ix,  28).  »  Propter  spem 
si  quidem  ceternorum  bonorum  superari  non  pote- 
rant.  a  Iniquitas  autem  contrahet  os  suum,  »  videns 
eos  insuperabiles  esse.  «  Beatas  homo  qui  corripi- 
1  tur  a  Deo  (330) ;  »  quoniam  vel  sic  ab  iniquitate, 


D 


buiit ;  quia  eis  de  hoc  mundo  exeuntibus  nocere  non 
poterit.  Sequitur  : 

«  Sed  cum  lapidibus  regionum  pactum  suum,  et 
V  bestiee  terrse  pacificse  eruat  tibi.  »  Hi  enim  sunt 
lapides,  de  quibus  dicitur  :  c  Lapides  vivi  volvuntur 
supor  terram  {Zach.  ix,  16) ;  per  quos  sanctos  in- 
telligimus,  de  quibus  muri  coelestis  Jerusalem  sediH- 
cabuntur.  Cum  his  autem  non  solum  Job,  |verum 
etiam  qoilibet  sanctoram  pactum  fecit,  quia  chari- 
tatis  vinculo  eis  adhsesit :  bcstise  vero,  impii  homines 
et  crndeles  intelliguntur,  qai,  dum  sanctorum  patien- 
tiam  et  humilitatem  consideraut,  pacilici  eis  fiunt, 
quia  divino  nutu  perterriti  eos  oifendere  pertime- 
scunt,  unde  et  subditur  : 

«r  £t  scies  quod  pacem  habeat  tabernaculum^  [et 
>  visitans  speciem  tuam  non  peccabis.  »  Pacem  enim 
habet  ejas  tabernaculum,  cum  ab  ipsis  quoque  ini- 
micis  veneratur.  Species  autem  hominis  Deas  est,  et 
homo.  Qaoniam  ad  imaginem  Dei,  et  hominis  factus 
est  homo.  Speciem  igitur  suam  ille  homo  visitat, 
qui  charitate  non  ficta  Deum,  et  hominem  diligit. 
Hic  autem  non  peccat,  quia  in  hoc  solo  tota  lex 
adimplecur.  Et  scies  quoque  qaoniam  multiplex  erit 
semen  tuum,  et  progenies  tua  quasi  herba  terrae. 
Semenenim,  et  progenies  ejus,  omnes  iili  sunt,  qui 
ejus  vitam  et  mores  imitantur.  Multos  igitur  filios 


(330)    Salomon  etiam  ait  *  Quem  diligit  Dominus    cornpit^  et  quasi  pater  in   illo  complacet  sibi    (Pror. 


III,  12). 


EXPOSITIO  IN  JOB. 


574 


uit,  qui  bene  yiveadi  exempla  docet.  Uade  et  A 

tur: 

igredieris  iaabttndantia  sepulcrum,sicutinfer- 

acervus  in  tempore  suo.  •  Sepulcrum  enim,  in 

ost  mortem  sancti  requiescunt,  coelestis   patria 

gitar :  quam  iste  quadam  in  abundantia  ingre- 

quia  tot  secum   ducit,    quot  ejas  yerbis  et 
plo  salvantur.  Unde  bene  aceryo  comparatur, 
lultornm  granorum  collectione  cohflcitur. 
cce  hoc,  ut  inyestigayimus,  ita  est,  1t99  quod 
itum  mente  pertracta.  »  Elationis,  et  jactantisB 

sunt  hfiec  ,  quse,  quasi  iile  non  intellexit , 
)  eum  pertractare  admonet.  Deinceps  vero 
ei  sanctus  responderit,  audiamus. 

CAPUT  VI.  3 

espondens  autem  Job  dixit  :  Utinam  appen- 
^ntar  peccata  mea,  quibus  iram  merui ,  et 
mitas,  quam  patior,  in  statera  :  qaasi  arena 
'is  hsec  gravior  appareret.  >  Utinam,  inquit| 
calamitatem  quam  paiior,  videtis,  ita  etiam 
ta,  pro  quibns  aftligor,  vobis  divinitas  reve- 
iqua  lance  pensare  possetis  :  jam  utique  co- 
eretis    quanto    calamitas  hsec  major  sit ,   et 

arena  maris  gravis;  stateram  suo  pondere 
are  vobis  appareret.  Amici  enim  Job  multum 
peccasse  putabant,  quem  tam  sabito  contritum 
:  llageilatam  videlmnt.  Unde  et  maiime  dole- 
quia  ipsis  quoque  bonis  suis  eorum  eestima- 
nudatus  erat.  £t  hoc  est  quod  ait  :  •  Unde 
erba  mea  dolore  sunt  plena ;  >  ac  si  dicat :  C 
mihi  dolor  maximus  crescit,  quia  cum  nihil 
verim,  ut  hsec  pati  debuissem,  propter  peccata 
1  me  hoc  ferre  arbitramini.  Sequitur : 
luia  sagittse  Domini  in  me  sunt,  quarum  indi- 
tio  ebibit  spiritum  meum,  et  terrores  Domini 
itant  contra  me.  »  Magna,  inqnit,  calamitas 
lam  patior,  quia  sagittee  et  fiagella  Domini 
i  sunt,  quibus  secundum  carnem  afiligor.  £t 
res  ejus  militant  contra  me  ,  quibus  anima 
rbatur.  Multo  enim  animffi  plus  quam  corporis 
mta  graviora  snnt  :  magis  illa,  quam  ista  pati 
aesco.  Spiritum  autem  ejus  sagittarum  indi- 
0  bibit,  qaia  quanto  magis  caro  aflligitur, 
magis  naturalis  spiritus  deiicit  et  minoratar. 
etiam ,  spiritum  ejus  sagittarum  indignatio " 
at,  quia  si  quid  elationis  et  saperbine  spiritus 

erat,  his  quasi  correctionis  llagellis  consume- 
.  Sequitur : 
iunquid  rugiet  onager  cum  habuerit  herbam? 

mugiet  bos  cum  ante  prsesepe  pienum  stete- 
*  »  Ac  si  dicat :  Miramini  quod  me  sic  afllictum 
3  videtis ,  et  non  consideratis  quibus  bonis 
exspoliatus,  quibus  malis  circumdatas,  et  ex 
;a  copia,  quanta  inopia  circumventus?  «  Quse 
n  prius  tangere  nolebat  anima  mea,  nunc  prae 
ustia  cibi  mei  sunt.  »  Vel  ipsa  vos   bruta   ani- 

doceant,  quse  quando  necessariis  abundant, 
)  rugiunt,  neque  magiunt.  Sedhsecad  litteram. 
ualiter  autem    onager,  id  est  asinus  siivester 


qui  non  solom  indomitus,  sed  etiam  secundum  legem 
iramundus  est,  gentilis  populus  intelligitur.  Per 
bovem  autem  Judseorum  populus  flguratur  ,  qui 
solus,  et  mundus,  et  legis  jugo  domitus  erat.  Sed 
neuter  istorum  vel  rugire  jam  nunc,  vel  mugire 
debet,  quoniam  uterque  ad  fidem  conversus;  et 
novis  Evaogeliorum  herbis  abundat,  et  ante  praesepe 
plenum  astans,  utriusque  Testamenti  deliciis  satia- 
tur.  Hoc  autem  prsesepe  divina  Scriptura  est,  quud 
tunc  quidem  vacuum  erat,  quando  ad  litteram  so- 
lummodo  intelligebatur.  Non  igitur  B.  Job  isti 
prseferentur;  quoniam  hoc  qaod  nihil  conqaerun- 
tur,  plenum  prsesepe,  et  sanctarum  Scripturarum 
consolatio  facit.  Unde  Apostolus  :  «  Qusecanque 
scripta  sunt,  ad  nostram  doctrinam  scripta  sunt,  ut 
per  patientiam  et  consolationem  Scripturarum  spem 
habeamus  {Rom.  xv,  4).  »  Hanc  autem  consolatio- 
nem  beatus  Job  habebat,  quia  nondum  sanctarum 
Scripturarnm  volamina  edita  erant.  Siquitur : 

«  An  poterit  comedi  insulsum,  quod  non  est  sale 
»conditum?  aut  potest  aliquis  gustare,  qaod  gu- 
»  statum  affert  mortem?  »  Prios,  inqait,  quam 
pra^sepe  plenum  esset,  id  est,  spiritualiter  sacra 
Scriptura  intelligeretur ;  omnia  insulsa  erant,  ni- 
hilque  spiritualis  sapientise  sale  conditam,  ideoque 
non  vitam,  sed  mortem  comedentibus  offerebant. 
Unde  Apostolus  :  c  Littera  occidit,  spiritus  autem 
yivificat  {11  Cor.  iii,  6).  »  Nunc  ergo  neque  onager 
rugiat,  neque  bos  mugiat,  qnoniam  et  prsesepe  ple- 
num  est ,  nihilque  insulsum  vel  mortiferum  est. 
Sed  dicet  aliquis  :  Si  ergo  insulsa  erant,  quomodo 
tuoc  ab  illo  populo  suscipiebantur?  Ad  qnod  ipse  : 
c  Animse  enim  esarienti  etiam  amara  dulcia  esse 
»  yidentur;  »  ideoqae  ille  populus,  quia  rei  yerita- 
tem  assequi  non  poterat,  ipsius  yeritatis  umbram 
et  figuram  ayide  suscipiebat.  Unde  idem  populus  lo- 
quitur  dicens  : 

«  Quse  prius  tangere  nolebat  anima  mea,  nunc 
»  prse  angdstia  cibi  raei  sunt.  »  In  principio  namque 
nascentis  Ecclesise,  cum  circumcisionem  et  legis 
cseremonias  Judseis  apostoli  spiritualiter  exposuis- 
sent,  magis  scandalizabantur,  et  ea  recipere  nole- 
bant.  Unde  et  Apostolns  quamvis  dixisset  :  c  Si 
circumcidamini,  Ghristos  vobis  nihii  proderit  {Galat. 
y,  2);  »  ipse  tamen  discipulum  suum  circumcidere 
coactus  est.  Ilanc  igitur  doctrinam,  quam  cibuni 
vocat,  etsi  prias  populus  ille  recipere  et  tangere> 
noluisset ;  postea  tamen,  quando  eam  recepity  ejus 
cibus  fuit ;  recepit  qaidem,  sed  prse  augustia,  qao- 
niam  nisi  angustiatus,  et  constrictus,  et  rationibus 
convictns,  eam  recipere  noluit.  Sequitur  : 

«  Quis  det  ut  veniat  petitio  mea,  et  quod  exspe- 
»  cto  tribuat  mihi  Deus?  »  Quse  sit  autem  ista 
petitio  subinferens  ait  :  «  Et  qui  coepit,  ipse  me 
»  conterat,  solvat  manum  suam,  et  succidat  me, 
»  et  hsec  mihi  sit  consolatio,  nt  affligens  me  dolore 
>  non  parcat,  ne  contradicam  sermonibus  sancti.  >> 
Ac  si  dicat  :  Sagittse  enim  Domini  in  me  !t34  sunt, 
et  terrores  ejus  militant  contra  me  ;  hoc  ergo  unum 


575 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


576 


est,  qaod  vehementer  opto,  ut  tne  conterat,  et  cito  A 
5uccidat,  et  doloribos  me  affligens  non  parcat,  et 
hsBC  mihi  sit  consolatio.  Consolatio  quidem,  quia 
tali  modo  et  peccata  dimittuntur,  et  de  yitae  hujus 
miseriis  citius  exitur.  Hoc  autem  ne  forte  subindi- 
gnatione  dixisse  putaretur,  illico  subjunxit :  c  Ne 
V  contradicam  sermonibus  sancti.  »  Sancti  enim 
sermonibas  contradicit,  qui  contra  flagella  murmu- 
rat,  qu»  divinse  Yoluntatis  jussione  fiunt.  Sequi« 
tur: 

«  QuflB  est  enim  fortitudo  mea,  ut  sustineam,  aat 
>  quis  finis  meus,  ut  patienter  agam?  Necfortitudo 
»  lapidum  fortitudo  mea,  nec  caro  mea  ainaa  est. 
»  Ecce  non  est  auxilium  mihi  in  me,  et  uecessarii 
»  quoque  mei  recesserunt  a  me.  »  Quantum  ad  n 
litteram,  hoc  dicere  videtur.  Tantis  undique  an- 
gustiis  et  incommoditatibns  angor,  ut  non  immerilo 
cito  succidi,  et  hinc  transire  desiderem,  ne  forte 
doloribus  saperabundantibns,  aliqao  modo  ad  impa- 
tientiam  commotus,  vel  cogitatione  Dea(n  offendam; 
homo  enim  cameus  sum,  nec  ffirisy  nec  lapidis  na- 
turam  gerens ;  tu  tamen,  o  Deus,  me  contandere 
et  flagellare  non  cessas.  Aat  igitar,  sicat  opto,  cito 
me  hinc  ad  iliam  boatitudinem  trainsfer,  vel  da 
mihi  aaxilium,  ut  patienter  agam.  «  Non  est  enim 
»  auxilium  mihi  in  me  :  »  Sit  igitur  mihi  auxiHum 
in  te,  quoniam  non  in  viribus  meis,  sed  in  tua 
virtute  confido.  Insuper  «  et  necessarii  mei  reces- 
»  serunt  a  me.  »  Quid  igitur  faciet,  qui  et  amissis 
viribus  per  se  nihil  potest,  et  aliam  a  quo  in  rebus  C 
necessariis  sustentetur,  non  habet?  Sequitur  : 

c  Qui  tollit  ab  amico  suo  misericordiam,  timorem 
»  Domini  derelinquit.  »  Si  igitur  Deum  timuissent, 
necessarii  et  amici  a  me  non  recessissent.  Nondum 
scriptom  erat  :  «  Diliges  amicum  tnnm  (Levit,  x, 
18).  >  Quod  tamen  in  chartis  scriptum  non  erat,  in 
Dei  utiqne  voluntate  beatus  Job  jam  scriptum  esse 
sciebat.  Quanta  aatem  agiiitate  necessarii  ejus  ab 
eo  recesserunt,  adnectit. 

«  Fratres  mei  prsBterierunt  me,  sicat  torrens  qui 
»  raptim  transit  in  convallibus.  »  Torrens  enim 
plavialis  aqua  est,  quae  ex  montibus  collecta  cito 
defluens  non  apparet.  Gur  autem  hoc  feceriut,  sob- 
jungit :  D 

«  Qui  timent  pruinam,  veniet  super  eos  nix.  » 
Ac  si  dicat :  Yiderunt  enim  plagam  meam,  et  timore 
perterriti  ne  ipsi  quoque  mecum  affligerentar,  quasi 
ad  tatiora  se  conferentes,  recesserunt.  Sed  quid  eis 
profuit?  «  Qai  enim  timent  pruinam,  veniet  super 
eos  nix.  •  Id  est,  qui  hic  timent  tribulari  cum  san- 
ctis.  in  inferno  tribulationem  patientar  cum  impiis. 
Qaantum  enim  distat  inter  nivem  et  pruinam,  tan- 
tum  inter  haec  et  illa  lormenta ;  de  quibus  adhuc 
subditur  : 

«  Tempore,  quo  fuerint  dissipati,  peribunt,  et  ut 
»  incaluerinf,  solventur  de  loco  sno.  >  In  judicio 
enim  viri  iniqui  dissipati  peribunt,  et  internis  in« 
ccndiis  calcfacti   solventur  de  loco  suo,  secandum 


illud  :  «  Transivi,  et  ecce  non  erat,  quffisivi  eum,  et 
non  est  inventus  locus  ejus  {Psal,  xxxvi,  36).  » 
NuIIum  enim  in  hoc  mundo  habitationis  locum  ha- 
bebunt,  quibus  ipsa  tormentorum  loca  incertaernnt. 
Si  quidem  ad  calorem  nimium  transibant  ab  aquis 
nivium.  Hoc  autem  merito ;  quia  nunquam  recta  et 
uniformi  via  incedunt.  Et  hoc  est,  quod  dicit : 
c  InvolnUe  sunt  semit®  gressuum  eorum ;  »  involuts 
quidem,  quia  tortaosse ;  unde  et  subditnr  :  «  Ambu- 
»  labunt  in  vacuum,  et  peribunt.  >  In  vacuum  enim 
ambulant,  quia  ex  hujus  itineris  fatigatione  nihil 
sibi  nisi  laborem  et  mortem  acquirent;  ideoqae 
&it :  c  Et  peribunt.  •  Hnjus  autem  rei  hoc  sit  vobis 
exemplum. 

«  Gonsiderate  semitas  Theman,  itinera  Saba,  et 
»  exspectate  paulisper.  Gonfusi  sunt,  quia  speravi.  > 
Theman,  auster,  Saba,  rete  vel  captivitas  interpre- 
tatur.  Per  hos  autem  hsereticos  intelligimus,  qui 
eloquentise  plaviis,  et  syllogismoram  retibns  fideles 
quosque  decipere  et  irretire  conantur.  Talis  antem 
erat  iste  Eliphaz  Themanites  et  dno  socii  ejus. 
Dicatnr  ergo  :  Gonsiderate  hflereticoram  semitas, 
quae  semper  erronese  sant  et  tortuosse.  Et  exspe- 
ctate  paulisper  :  omnis  enim  hsec  vita  brevis  est,  et 
cito  finietar. 

«  Gonfusi  sant,  quia  speravi.  »  Spes  enim  sancto- 
rum,  iniquonim  confasio  est.  Sancti  enim  non  so- 
lam  beatitudinem  vernm  etiam  et  vindictam  se  de 
inimicis  suscipere  sperant ;  et  quia  eorum  spes 
frustra  esse  con  potest,  ut  mali  confundantar,  ne- 
cesse  est.  Insuper  etiam,  quia  beatus  Job  speravit, 
et  a  tribus  viris  eloquentissimis  a  suee  spei  firmitate 
moveri  non  potuit,  confusi  sant,  et  nimia  verecun- 
dia  pertarbali.  Unde  et  suliditar : 

c  Venerunt  quoque  usque  ad  me,  et  pudore  coo- 
»  perti  sunt.  »  Yeniunt  enim  hseretici  ad  Ecclesiam, 
et  vincuntur  victique  padore  operiuntnr.  Venerunt 
autem  et  amici  Job  usque  ad  eam ;  quia  usque  ad 
ejus  cordis  intima  dispntando  persecuti  sunt  eum. 
Et  pudore  cooperti  sunt,  quia  unus  a  pluribus,  el 
ipse  aeger  a  sanis  vinci  non  potuit.  Sequitur  : 

«  Nanc  venistis,  et  modo  videntes  plagam  meam 
»  timetis.  >  Quid  timebant,  aut  quid  ibi  timidum 
videbant?  Yidebant  enim  hominem  valde  flagella- 
tum;  timebant  ergo  fortasse  ne  et  sibi  idipsum 
contingeret,  aut  quia  dives  et  potens  faerat ;  nnnc 
autem  nimia  inopia  oppressus  erat ;  ideo  isti  forsitan 
timebant,  ne  vir  sanctus  eos  rogaret,  ut  illi  de  siiis 
facaltatibus  sibi  subvehirent.  Hoc  enim  sequentia 
sonare  videntur,  quibus  ait : 

935  c  Nunquid  dixi  :  Aiferte  mihi,  aut  de  sub- 
»  stantia  vestra  donate  mihi;  vel  liberate  me  de 
»  manu  hostis,  et  de  manu  robustorum  eruite  me  ?  > 
In  talibus  enim  angustiis  et  necessitatibus  invicem 
sibi  boni  amici  subvenire  solent ;  avari  autem  quas- 
cur:que  possunt  excusationes  objiciunt,  et  cum  indi- 
gentero  amicum  consolari  debeant,  potiuseisuaculpa 
talia  accidisse  redarguunt.  Quod  quidem  isti  facere 
videntur.  Hunc  aatem  timorcm  beatus  Job  pruden- 


D/7 


EXPOSITIO  IN  JOB. 


578 


ter  ab  eis  removit,  atqae  eonim  stultitlam  conse-  A  laboriosam    enumerayi  mihi.    »  Noctem  enim  pro 


B 


quenter  irridens,  ait : 
«  Oocete  me,  el  ego  tacebo ;  et  si  quid  forle  igno- 

>  ravi,  instruite  me.  »  Yalde  enim  irridendus  est, 
qui  et  sapieutiorem  se  docere  vult,  et  sanctiorem  se 
corrigere  couatur.  Quod  autem  isti  neque  docere, 
neque  corrigere  debeant,  adjuDgit : 

«  Quare  detraxistis  sermonibus  veritatis;  cum  ex 
»  vobis  nullus  sit,  qui  possit  argaere  me  ad  incre- 
»  pandum,  tantum  eloquia  concinnatis,  et  in  ventum 
»  verba  profertis. »  Quia  enim  omnium  horum  vo- 
iuntas,  et  sententia  ana  erat,  quamvis  soius  £Iiphaz 
superius  sit  locutus,  omnes  tamen  sermonibas  veri- 
tatis  detraxisse  et  verba  ad  increpandum  concin- 
nasse  commemorat.  In  ventum  aatem  verba  profe- 
runt,  qui  non  ad  utilitatem,  sed  se  jactando  loquun- 
tur,  quorum  verba,  qaia  otiosa  sunt,  non  memoria 
hominum  retinet,  sed  ventus  tollit.  Sequitur : 

c  Saper  piisiilum  irruitis,  et  subvertere  nitimini 
»  amicum  vestrum.  >  Quod  se  pusillum  vocat,  suam 
innocentiam,  humilitatemque  insinuat.  Quod  verose 
amicum  dicit,  jam  quasi  Evangelii  observator,  inimi- 
C08  etiam  et  persecutores  se  amare  demonstrat.  Sed, 
quia  eorum  versutias  et  subversiones  non  timet, 
sabinferens  ait :  <c  Yerumtamen  quod  coepistis,  prae- 
»  bete  aurem,  et  videte  an  mentiar :  respondete, 
»  obsecro,  absque  contentione,  et  loquentes  id  quod 
»  justnm  est,  judicate  et  non  invenietis  in  lingaa 
»  mea  iniquitatem,  nec  in  faucibns  meis  stultitia  per- 

>  sonabit.  »   Absqae  contentione  respondere,  est,  C 
audita  veritate,  statim  acquiescere.  Sequitur : 

CAPUT  vn. 

«  Militia  esl  vita  hominis  super  terram,  et  sicut 
»  dies  mercenarii  dies  ejus.  »  Hinc  beatus  Job  qua- 
liter  hac  in  vita  militare  debeamus,  insinuat ;  qua 
in  re  se  ipsum  qualiter  militaverit  exemplum  ponit. 
«  Militia  enim  est  vita  hominissuper  terram ;  »  quia 
quanto  texppore  in  hac  vita  somus  per  arma  justitiae 
a  dextris  et  a  sinistris  semper  contra  vitia  et  mali- 
gnos  spiritus  pugnare  debemus ;  quatenus,  finita  mi- 
litia,  pro  victoria  coronemur.  Sunt  autem  dies  ho- 


minis  quasi  dies  mercenarii;  quia  si  bene  in  Dei 
vinea  laboraverit,  hac  die,  id  est  hac  vita  finita,  vi- 
tameeternam  pro  denario  et  mercedesuscipiet;  unde 
et  subditur : 

c  Sicut  servus  desiderat  umbram,  et  sicnt  mer- 
»  cenarius  prtestolatur  finem  operis  sui ;  sic  et  ego 
»  habui  menses  vacuosy  et  noctes  laboriosas  enu- 
»  meravi  mihi.  »  Cervus  enim  ut  sestum  repellat, 
umbram  desiderat ;  mercenarius  autem  linem  operis 
sui  prsestolatur,  qoia  ante  operis  finem,  mercedem 
non  suscipit.  Sic  igitur  et  vir  sanctus  menses  vacuos 
habnit,  vacnos  a  mercede,  vacaos  et  a  quiete ;  quia 
enim  eam,  quam  nondum  susceperat  mercedem  ex- 
spectabat ;  ideo  mundi  divitias  pro  nihilo  ducens,  se 
laborando  fatigabat.  Hoc  aotem  tanto  desiderio  age- 
bat,  ut  si  quando  quiesceret,  et  aliqna  occupatione 
ab  hoc  opere  cessaret,  hoc  non  quietemi  sed  labo- 
rem  computabat  £t  hoc  est  quod  ait :  «  £t  noetem 


qaieto  posuit.  Unde  et  subditur 

<  Si  dormiero,  dico,  quando  consurgam  ;  et  rur- 
»  sus  eipectabo   vesperam,   et    replebor   doloribus 

>  usque  ad  tcnebras.  »  Quia,  ioquit,  non  qaietem, 
sed  Jaborem  dcsidero,  ideo  si  quando  dormio,  et  a 
Dei  servilio^cesso  (dormit  enim,  qui  Deo  non  servit) 
statim  ad  me  reversus  dico  in  corde  meo,  quando 
consurgam?  Consurgere  enim,  est  ad  opus  et  con- 
tempiationem  assuetam  reverti.  Sed  quamvis  hoc 
faciam^  quamvis  consurgam,  quamvis  hono  operi  in- 
sistam,  tamen  usque  ad  vesperam,  usque  ad  tene- 
bras,  usque  ad  hujus  diei,  et  vitfic  terminum,  dolo- 
ribus  replebor;  partim  quia  coelestia  concupisco, 
partim  quia  inter  impios  habitans,  semper  deterior 
iieri  pertimesco.  Et  hoc  est  quod  ait  : 

«  Induta  est  caro  mea  putredine,  ot  sordibus  pul- 

>  veris.  »  Nemo  enim  terram  inhabitans  se  defen- 
dere  potest,  ut  terrse  pulvere  non  tangatur.  Deatus 
igitur  Job  in  se  Ecclesiam  totam  significans,  dicat : 
Induta  est  caro  mea  putredine  vitiorum  et  sordibus 
pulveris ;  quia  et  si  peccare  nolim,  aliena  tamen  me 
peccata  coinquinant ;  unde  et  Psalmista  ait  :  «  Ab 
occultis  meis  munda  me,  Domine,  et  ab  alienis  parce 
servo  tuo  {PsaL  xvni,  13).  »  Nostris  enim  pecca- 
tis  putrescimus,  alienis  autem  qaasi  puivere  aspergi- 
mur.  Sed  nota,  quia  non  de  spirita,sed  de  came  di- 
cit,  ut  non  spirituales,  sed  carnales  Ecclesiffi  filios 
intelligamus,  de  quibus  adhuc  subditur  : 

«  Cutis  mea  aruit,  et  contracta  est.  »  Cutis  enim, 
quse  in  toto  corpore  exterior  est,  sa^piusque  foeda- 
tur,  eos  significat,  qoi  a  cordis  contemplatione,  et 
ab  Ecclesiee  secretis  consiliis  male  vivendo  longius 
flunt.  Et  isti  quidem  aruerunt,  quia  sancti  Spiritus 
gratia  non  unguntur.  Et  1t9S  contracti  sant,  quia 
amisso  humore  se  ad  bene  agendum  extendere  ne- 
queunt.  Manus  enim  contracta  se  ad  pauperem  non 
extendit.  Sequitur  : 

«  Dies  mei  velociter  transienmt,  quam  a  texente 
>  tela  succiditur,  et  consumpti  sunt  absque  ulla  spe. » 
Pigro  enim  operario  nullus  dies  velociter  transit; 
hic  autem,  quia  plus  laborasse  volebat,  nimis  velo- 
citer  dies  suos  transisse  conqaeritur.  Tela  aatem  a 
texente  succiditur,  quando  uniasciiyusqae  vita  fini- 
^  tur.  Quasi  enim  quibusdam  filis,  ita  horis,  diebus 
et  mensibus  vitee  nostrse  tela  contexitur.  Dolet  igi- 
tur  beatas  Job,  quod  quando  potuit,  plus  non  labo- 
ravit ;  si  tamen  plus  laborasse  potuit ;  quoniam  non- 
dum  ejus  tela  succisa  est,  etjamsicut  prius  laborare 
non  potest.  Dies  autem  preeteriti  absque  ulla  spe 
consumpti  snnt,  quia  nihil  ulterius  in  eis  fieri  possi- 
bile  est.  Ut  ergo  dies  nostros  non  perdamus,  dum 
prcesentes  sunt,  dam  tempus  est,  operemur  bonnm 
ad  omnes. 

«  Memento,  quia  ventus  est  vita  mea,  et  non  re- 
»  vertetur  oculus  meus,  ut  videat  bona,  nec  aspiclet 
»  me  visus  hominis.  »  Dies,  inquit,  preeteriti  absque 
uUa  spe  consumpti  sunt :  quid  autem  in  futurum  ha- 
biturus  sim,  nescio.  Hemento  igitur,  Domine,  quia 


570 


S.  BRLNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSlS 


580 


ventus  est  vita  mea^  quoniam  ad  ejus  similitudinem 
cito  transit  et  deficit.  Nunc  igitur  afflige,  nunc  pec- 
cata  dimitte:  quia  postquam  hinc  transiero,  non 
revertar  huc,  ut  bona  videam,  id  est  ut  iterum  bona 
agam.  Ille  enim  videt  bona,  qui  oculos  a  malis  aver- 
tens,  bonum  agere  non  obliviscitur.  «  Nec  aspiciet 
»  me  visus  hominis ;  » illius  videlicet  hominis,  qui^est 
Deus  et  homo.  Aspicei-e  autem  Dei,  misereri  est. 
Gujbs  igitur  hic  peccata  Deus  non  dimittit,  eum  in 
inferno  non  aspicit ;  c  quia  in  inferno  noila  est  re- 
1  demptio.  > 

«  Ocnli  tui  in  me  (334),  et  non  subsistam.  »  Di- 
xit  enim  modo  :  «  Nec  aspiciet  me  visus  hominis;  » 
nunc  autem  dicit  :  «  Oculi  tui  in  me,  et  non  subsi- 
»  stam  :  >  quod  utique  contrarium  esset,  nisi  duobus 
modis  Deus  super  peccatores  respiceret.  Respicit 
etiam  ad  miserendum,  secundum  illud  :  c  Respexit 
Deus  Petrum  (Ltic.  xxii,  71).  »  Respicit  etiam  ad  pu- 
niendum,  uthoc  in  loco;  ideoqne  hic  dicitur  :  c  £t 
non  subsistam.  >  Non  enim  in  judicio  peccatores 
subsistere  poterunt,  quia  audita  damnationis  sen- 
tentia,  statim  ad  tormenta  rapientur;  ande  et  sub- 
ditur  : 

«  Sicut  consumitur  nubes,  et  pertransit,  sic  qui 
»  descenderit  ad  inferos,  non  ascendet,  nec  rever- 
»  tetnr  ultra  in  domum  suam,  neque  cognoscet  eum 
»  amplius  locus  ejus  (332).  »  Sicut  enim  nubes  ven- 
tis  impulsa  consumitur  et  transit,  ita  peccatores  dse- 
monum  impulsu  in  tormenta  prcecipitati,  ulterius  in 
domum  suam,  id  est  in  hunc  mundnm,  in  quo  sem- 
per  habitare  optabant,  non  revertentur.  Quod  autem 
sequitur  :  c  Neque  cognoscet  enm  amplius  locus 
)»  ejus ;  »  quantum  ad  litteram  repetitio  est.  Sequi- 
tur  : 

a  Quapropter  non  parcam  ori  meo,  loquar  in  tribu- 
»  latione  spiritus  mei,  confabulabor  cum  amaritudine 
»  animae  mea^.  >  Quia,  inquit,  in  infernum  descendere 
timeOy  quandiu  in  hac  vita  sum,  non  parcam  ori  meo. 
llie  namquesuo  oriparcit,  qui  neque  peccata  sna  con- 
lltetur,  neque  pro  eis  Deum  exorat.  Loquitur  autem 
vir  sanctus  in  tribulatione  spiritus,  et  amaritudine 
animcCy  quia  •  cor  contritum  et  spiritum  humiliatum 
Deus  non  spernit  [PsaL  l,  17)  :  »  sive  etiam,  quia 
sic  flagellatns.  Denm  laudare,  et  exorare  non  ^desi- 
stit.  Sequitar  : 

c  Nunquid  mare  sum  ego,  aut  cetus,  quia  cir- 
»  cumdedisti  me  carcere?  «  Quia  enim  ad  Denm  ve- 
nire  desiderat,  ideo  se  carcere  inclusum  dolet;  et 
tale  est  ac  si  diceret :  Illi  carcere  includi  debuissent, 
qni  et  amaritudine  pleni  sunt,  et  quasi  cetus  alios 
devorantet  glutiunt;  quos  quidem  nisi  tacB  poten- 

(331)  c  Ocali  tui  in  me^  scilicet  erunt.  Deo  enim 
mortui  conspicui  sunt,  qui  spiritualia  intuetur,  quia 
mortui  secundum  spiritum  vivunt,  non  secondum 
carnem,  quem  visus  hominis  aspicere  non  potest.  • 
D.  Th.  in  hunc  locum  Job. 

(332|  God.  bibl.  Mont.  Amiatae  :  «  Sicut  consumi- 
tur  nabes,  et  pertransit,  sic  qui  descenderit  in  in- 
fernum,  non  ascendit,  nec  revertitur  ultra,  nec  co- 
gnoscet  eam  locus  ejos.  » 


A  fiee  carcere  conclusisses,  magnum  ubique  sanctoram 
stragem  fecissent.  At  ego  cur  carcere  clandor,  cur 
carne  retineor,  qui  nihil  aliud,  nisi  ad  te  venire  de- 
sidero  (333).  Scquitur  : 

a  Si  dixero  :  Gonsolabitur  me  lectulus  meus,  et  re- 
»  levabor  loquens  mecum  in  stratu  meo;  terrebis  me 
»  per  somnia,  et  per  visiones  horrore  concuties. » 
Ideo,  inquit,  ad  tevenire  desidero,  quia  nullam  hic 
iuvenio  consolationem ;  si  quidem  neque  ipsa  mea 
mens  me  consolari  valet ;  lectus  enim,  et  stratus 
mentem  significat,  quoniam  tota  vis  animfle  in  ea 
requiescit.  Sed  neque  ibi  beatus  Job  consolari  valet; 
quoniam  in  extasi,  et  mentis  excessu  positus,  dum 
et  bonorum  prsemia,   et  malorum  tormenta  consi- 

B  derat,  quasi  per  somnia  et  visiones  terretur,  et 
horrore  concutitur ;  dum  tam  dnra,  tamque  horrenda 
malorum  tormenta  contemplatur ;  ideoque  ibi  esse 
desiderat,  ubi  sine  aliqua  commotione  beatitudine 
perfroatur.  Unde  et  subditur : 

«  Qnamobrem  elegit  suspendium  anima  mea,  et 
»  mortem  ossa  mea.  >  Ut  et  anima  scilicet  feratur 
inccelum,  etcaro  et  ossa  in  terra  requiescant;  hoc 
autem  exponit,  M9  dicens :  «  Desperavi,  nequa- 
»  quamjam  ultra  vivam.  »  Alia  enim  bonorum,  alia 
malorum  est  desperatio  :  malorum  desperatio  est, 
ffitemsB  beatitudinis  nuilam  habere  spem  ;  bonoram 
Yero,hanc  vitam  prsesentem  penitus  abjicere.  Despe- 
ravitigitur  beatus  Job,  quia  hunc  mnndum  despexit, 
cum  omnibasconcupiscentiisejus;  qui  ideo  jamnon  vi- 

^  vit,qaoniam  camem  suam  affligendo  quotidie  occidit. 
«  Parce  mihi,  Domine,  nihil  enim  sunt  dies  mei.  > 
Quia,  inquit,  hujus  vitae  dies  pro  nihilo  duco,  et 
mori  cupiens  spem  mnndi  nullam  habeo ;  jam  nunc 
parce  mihi.  Quid  est  autem,  quod  supra  dixit  :  «  Ut 
me  affligens  dolore  non  parcas : »  nunc  autem  dicit : 
c  Parce  mihi  :  >  nisi  etsi  non  parcis  flagellando^ 
parce  mihi,  vel  post  flagella  peccata  solvendo  ?  Gon- 
siderans  autem  quid  homo,  et  quam  fragilis  sit, 
considerans  etiam,  quanta  ei  gloria,  et  beatitudo 
praeparata  sit,  subjungens,  ait :  «  Qaid  est  homo, 
quia  magnificas  eum  ?  b  Quod  enim  homo  magnifi- 
catur,  non  ejus  meritum,  sed  gratia  Dei  est  (334). 
«  Ant  quid  apponis  erga  eum  cor  tuum  ?  >  Qooniam 
nunquam  ejas  obliTisceris :  longe  eniro  est  a  corde, 

^  quod  traditur  oblivioni.  «  Visitas  eum  dilucnlo.  » 
Diluculo  quidem,  quia  statim  dum  oritur,  statim  ut 
de  ventris  tenebris,  et  nocte  in  hujus  diei  lucem  ca- 
dit,  in  eum  visitas,  tu  nutris,  tu  custodis,  tu  cuncta 
sibi  necessaria  subministras.  «  Et  subito  probas 
»  illum.  >  Nisi  enimprobaretur^cnjus  esset  patientiee 
nesciretur.  Toties  enim  homo  probatur,  quoties  tan- 

(333)  Ita  D.  Paulus  suspirans  aiebat :  Cupio  dis- 
solvi^  et  esse  cum  Christo  (Philip,  i,  3).  Hoc  est  ju- 
storum  desiderium, 

(334)  «  Si  non  esset  alia  vita  hominis,  nisi  qnas  est 
super  terram,  non  videretur  condignus  homo  tanta 
Dei  sollicitudine  erga  ipsam.  Ipsa  ergo  soUicitudo, 
quam  Deus  specialiter  habet  de  homine,  demon- 
strat  esse  vitam  hominis  post  corporis  mortem.  » 
D.  Th  in  Job. 


EXPOSmO  IN  JOB. 


o 


82 


adversitato.  «  Usqueqao  non  parcis  mihi?  »  A  verumtamen  contra  beattim  Job,  et  filios  ejus  dixisse 


iti  cnim  mc,  notificasti  paticntiam  £ieam.  Jam 

Dimitte  me  ut  glutiam  salivam  meam.  »  Fit 

nultotics,  ut  in  magna  aegritudine,  desiccato, 

e,  aresccnte  lingua,  ardente  palato,  segcr  sa- 

glutire  non  possit.  Tale  est  igitur,  ac  si  dicat  : 

st  Deus,  quod  agis?  Nec  peccata  dimittis,  nec 

Uis  cessas.  Scio  enim,  quia  peccavi  sed  non  ita» 

affligi  debuissem.    Quia  vero  flageilare  non 

id  ipsum  quod  peccavi,  nondum  esse  dimis- 

ertimesco.  Dimitte  igitur  ut  glutiam  salivam 

,  quatenus  vel  sic  intelligam,  dimissa  esse  pec- 

lea.  «  Quid  faciam  tibi,  o  custos  hominum?  » 

satisfactionem  me  facere  prcccipis,    qui   nie 


talia  non  debuit  non  enim  propter  peccata  qun?  fe- 
cerint,  vel  illi  oppressi,  vel  iste  tlageliatus  est.  Dilu- 
culo  autem  consurgere,  est  a  vitiorum  teuebris  cito 
ad  justitise  lucem  transire.  Sequitur  : 

<  Interroga  enim  generationem  pristinam,  et  dili- 
>  genter  investiga  patrum  memoriam.  »  Ac  si  dicat : 
si  prssentia  non  credis,  reduc  vel  prseterita  ad  me- 
moriam,  et  cum  hiec  antiquis  patribus  contigisse  co- 
gnoveris,  tunc  me  intelligas  non  esse  mentitam. 
tt  Hesterni  quippe  sumus,  et  ignoramus,  quoniam 
•  sicut  umbra  dies  nostri  sunt  super  terram.  »  In- 
terroga  tn,  inquit,  priores  nostros,  quoniam  et  nos 
interrogabimur   %9H  a   posterioribus  nostris.   He- 


r  custodiens,  in  quibus  peccaverim  non  igno-  -^  sterni  enim  sumus,  et  jam  pene  vitam  finivimus,  et 


Quare  posuisti  me  contrarium  tibi :  »  ac  si 
Indica  mihi,  Domine,  qnid  commiserim  pro 
e  tibi  contrarium  et  inimicum  dijudicas,  cujus 
nore  perterrilus,  «  factus  sum  mihimetipsi 
is.  »  Quia  enim  displiceo  tibi,  gravis  mihi  fa- 
im,  quoniam  ipse  quoque  displiceo  mihi.  Ne- 
lim,  quid  peccassem ;  sed,  nisi  peccassem,  tibi 
splicuissem ;  quia  igitur  ignoranter  feci,  «  cur 
tollis  peccatum  meum,  et  quare  non  aufers 
aitatem  meam.  >  Hoc  enim  et  Apostolus  ait  : 
enim  sum  minimus  apostolorum,  qui  non  sum 
i  vocari  apostolu?,  quia  persecutus  sum  Eccle- 
Dei  (i  Cor,  xv,  9);  »  sed  ideo  misericordiam 
utus  sum,  quia  ignoranter  feci.  •  Ecce  nunc 


ignoramus,  quoniam  sicut  umbra,  quas  cito  transit, 
dies  nostri  sunt  super  terram,  si  qui  cito  transeunt, 
et  pereundo  finiunt.  Huc  usqae  interpositio.  Nunc 
autem  ad  patres  revertitur  dicens  :  «  Et  ipsi  doce- 
»  bunt  te^  loquentur  tibi,  et  de  corde  suo  proferent 
»  eloquia.  »  Quasi  enim  ipsi  loquuntur  nobis,  dum 
quid  egerint,  quomodo  vixerint,  quid  eis  acciderit, 
nobiscum  cogitando  tractamus.  Sequitur. 

»  Nunquid  virescere  potest  scirpus  absque  hu- 
»  more,  aat  crescet  carectum  sine  aqna  ?  Cum  adhuc 
»  sit  in  flore,  ne  carpatur  manu,  ante  omnes  herbas 

>  arescit :  sicvise  omnium,  qui  obliviscuntur  Deum, 

>  et  spes  hypocritfle  peribit.  »  His  verbis  de  quibus 
loquatur  iipertissime  demonstrat :  sicut  enim  scir- 


ulvere  dormio.  >  In  pulvere  quidem  dormit,  qui  tl  P'**  ^®^  ^^^^  humore  virescit,  nec  sine  aqua  crescit; 


3  opere  in  hoc  corpore  torpescit.  Omnis  enim 
pulvis  est,  secundum  illud  :  Quia  <  pulvis  es, 
pulverem  reverteris  {Genes.  iii,  19).  »  <  Et  si 
le  me  qnsesieris  non  subsistam.  vMane  enim  tunc 
uando  hac  nocte  finita,  ad  judicandum  Domi- 
miet;  tunc  autem  quem  ipse  qusesierit,  quem 
s  actibus  interrogaverit,  non  subsistet ;  quo- 
in  illo  di&tricto  judicio  nemo  se  defendere  po- 
Unde  Psalmista  ait :  «  Non  intres  in  judicium 
ervo  tuo  Deus,  quia  non  justificabitur  in  con- 
1  tuo  omnis  vivens  (Psal.  cxlii,  2).  » 

CAPUT  VIII. 

Bspondens  autem  Baldad  Suites  dixit :  Usque- 
loqueris  talia,  et  spiritns  multiplex  sermo  oris 
>  Usqueqno  dicit,  quia  jam  enm  andire  teede- 
t  quia  ejns  verba  non  plene  intellexit,  mnlti- 
ir  dicit  eum  esse  locatum.  «  Nanquid  Deus 
plantat  judicinm,  aut  omnipotens  subvertit 
d  jostnm  est?  »  Redarguit  eum  dixisse  calami- 
snam  non  oequam  suis  esse  peccatis;  insuper 
justitiam  commendans  adjecit :  <  Etiam  si  fi- 
ii  peccavernnt  ei,  et  dimisit  eos  in  mann  ini- 
atis  tuce;  tu  tamen  si  dilnculo  consurrexeris 
Deum,  et  omnipotentem  fueris  deprecatns, 
idus  ctrectusincesseris,  statim  evigiiabit  ad  to, 
eccatum  reddet  habitaculum  justitiffi  tan,  in 
um  ut  priora  tua  fuerict  parvfty  et  noyisaima 
multiplicentar  nimis.  »   Yera  qoidem   dici 


ita  hypocritae,  neque  Sanctitate  virides,  neque  reli- 
gione  magni  crederentur,  nisi  quia  in  aquis  eccle- 
siasticis  stare  videntnr  :  nam  et  recte  procdicant,  et 
eleemosynas  faciunt,  et  orationibus  et  Jejnniis  insi- 
stunt.  Hae  enim  sunt  illse  aquce,  sine  quibus  anima 
neqne  virescit,  neque  crescit.  Cognoscitur  antem 
hypocrita,  quia,  cum  adhuc  sit  in  flore,  et  pro  pul. 
chritudine,  etreligione,  quamvis  ficta,  in  honore  a 
muUis  habeatnr  (hoc  est  enim  in  fiore  esse)  ante 
tmnes  herbas  arescit,  etiamsi  manu  non  carpatar, 
id  est  citissime  a  bono  opere  cessat,  etiam  si  nulla 
adversitate  feriatur.  Quia  enim  ad  ostentationem 
omnia  facit,  ut  videatnr,  et  laudetur,  et  honoretnr, 
illico  arescit.  «  Omnia  enim,  dicit  Dominus,  opera 
sua  faciunt,  ut  videantnr  ab  hominibus  {Matth, 
xziii,  5).  >  — «  c  Non  placebit  vecordia  sna,  et  sicut 
»  tela  aranearnm  fiducia  ejns.  »  Nam  quia  recepe- 
runt  mercedem  snam,  cum  ad  judicium  venerint, 
sibi  quoque  stulte  laborasse  displicebit,  omnisque 
fiducia,  qnam  habere  videbantnr,  vana  et  inntilis 
erit;  de  qnibus  adhuc  subditur  : 

<c  Innitetur  snper  domnm  suam,  et  non  stabit, 
V  fulciet  eam,  et  non  consurget.  »  Multis  enim  ar- 
gnmentis  domum  suam,  id  est  corpus  et  animam 
suam  hypocritffi  tunc  defendere  et  fulcire  nitentnr ; 
sed  quia  Deum  nihil  latet,  non  stabit.  Non  stabit 
quidem,  quia  in  tenebras  proecipitata  ruet.  «  Et 
»  non  consurget, »  qnia  snrsam  inter  stnctos  non  ele- 
yabitar.  Fulcient  autem,  quando  dicent :  «  Donun*» 


583 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS, 


584 


nonne  in  nomine  tuo  prophetavimus?  {Matth,  vu,  A  est,  et  fortis  robore  (335).  »  Vincit  igitur  ut  sapiens, 


22.)  )>  Et  similia.  Sequitur  : 

«  Humectus  videtar,  antequam  veniat  sol,  et  iu 
»  ortu  suo  germen  ejus  egreditur.  »  Multi  enim  saam 
hypocrisim  in  tantum  occultaut,  ut  semper  humecti 
et  Spiritus  sancli  gratia  perfasi  credantur,  qaos  ta- 
men  siccos  fuisse,  sol  justitise  revelabit.  Egrcdietur 
autem  germen  ejas  in  ortu  suo,  quia  sui  laboris  fru- 
ctum  recipere  incipit,  ab  initio  simulationis  suse, 
nuliam  enim  aliam  mercedem  recipiet.  c  Saper  acer- 
»  vum  petrarum  radices  ejus  densabuntur,  et  inter 
»  lapides  commorabitar.  »  Per  petras  et  lapides, 
sanctos  intelligimus,  de  quibus  coelestis  Jerusaiem 
muri  ffidificantur.  Inter  hos  commorantur  hypo- 
critse  et  radices  densant,  quoniam  cunctis  viribus  0 
his  adhfierere  conantur;  quatenus  sanctorum  socie- 
tate  laudabiliores  appareant;  si  enim  se  ab  eis  divi- 
derent,  mox  eorum  hypocrisis  manifesta  fleret.  Se- 
quitur : 

. «  Si  absorbuerii  eum  de  ioco  suo,  negabit  eum, 
»  et  dicet :  Non  novi  te.  >  Hoc  enim  in  judicio  iiet, 
quando  de  loco  suo,  id  est  de  hoc  mundo  hypocri- 
tus  absorptos  et  snblatos  negabit  Dominus,  dicens  : 
«  ItOi  operarii  iniquitatis  :  amen  dico  vobis,  nescio 
Yos  (Ltic.  xiiiy  27),  >  Quare  Loc  Sequitur :  c  Haec 
»  enim  est  Istitia  viffi  ejus,  nt  rursum  de  terra  alii 
»  germinentur.  »  Mali  enim  semper  desiderant,  ut 
eorum  namerus  crescat.  Merito  igitur  damnantur, 
qni  aliorum  damnationem   concupiscunt.   Heec  de 


pugnat  ut  fortis:  ideoqae  subditar  :  c  Quis  restitit 
«39  c  ei,  et  pacem  habuit?  »  De  illa  autem  pace, 
loquitur,  qu8B  exsuperat  omnem  sensum,  quam  qui 
non  habet,  revera  punitur;  siquidem  a  diabolo 
possidetur ;  unde  et  subditur  :  «  Qui  transtulit  mon- 
»  tes,  et  nescierunt  hi,  quos  subvertitin  furore  suo.  » 
Montes  apostoli  sunt,  hos  autem  Dominus  a  Jadeeis 
ad  gentes  transtulit,  quoniam  Judeei  Domino  resti- 
terunt.  Subvertit  eos  in  furore  suo,  et  nescierunt, 
quoniam  occulto  Dei  judicio  ipsam  suam  damnatio' 
nem  et  Dei  super  se  indignationem  non  intelligunt ; 
si  enim  intellexissent,  jam  olim  ad  Ecclesiam  con- 
fugissent.  Sequitur  : 

c  Qui  commovet  terram  de  loco  suo,  et  columnffi 
»  ejus  concutiuntur.  »  Gommovit  enim  Dominus 
terram  de  loco  suo,  quia  Judseorum  populum  ab 
hsereditate  separavit  :  cujus  columnffi  concussffi  sunt, 
quia  Scriboe,  Phariseei  et  cfleteri  majores,  qui  quasi 
colunmee  inter  eos  erant,  simul  cum  aliis  ducti  simt 
iu  captivitatem.  «  Qui  prsecipit  soli,  et  non  oritur, 
V  et  stellas  claudit,  quasi  sab  signaculo.  »  Sol  in 
hoc  loco  Evangelium  signlflcat,  cujus  illustratione 
totus  mundus  illuminatur.  Stellse  autem  doctores 
sunt,  de  quibus  scriptum  est : 

c  Et  qui  ad  justitiam  erodiunt  multos,  quasi  stellas 
>  erunt  in  perpetuas  CBternitates  {Dan.  xii,  3).  > 
Hic  aotem  sol,  jubente  Deo,  modo  non  oritur.  Quia 
neque  Judffiis,    neque    paganis  Evangelium   modo 


hjpocrita,  qui  per  juncum  liguratur ;  nunc  vero  ad  Q  nnntiatur.  Stellae  quoque  quasi  sub  signacuio  clausfle 


simplicem  convertitur,  dicens  : 

«  Deus  non  projiciet  simplicem,  nec  porriget  ma- 
»  num  malignis,  donec  impleatur  risu  os  tuum,  et 
»  labia  tua  jubilo.  »  ^icut  enim  omnis  hjpocrita*  si- 
mulator,  ita  omnis  simplex  sine  simulatione.  Hunc 
autem  Deus  suscipit;  illi  autem  nunquam  miseri- 
cordise  manum  porrigit.  Risus  autem  et  jubilum,  gau" 
dium  designant  :  his  ergo  sanctorum  os  et  labia 
implebuntur,  quoniam  ffiterna  Isetitia  et  gaudio  per- 
fruentur.  «  Qui  oderunt  te,  induentur  confusione, 
9  et  tabemaculum  impiorum  non  subsistet.  »  Quo- 
niam  hac,  in  qua  nunc  habitant,  carne  iterom  in- 
duti,  nunquam  confnsione,  angustiis  et  tribulatione 

carebunt, 

CAPUT  IX. 

t  Et  respondens  Job,  ait :  Vere  scio  quod  ita  sit, 
»  et  non  justificetur  homo  comparatns  Deo.  »  Vere, 
inquit,  narras,  et  Deo  comparari  nemo  potest ;  qni 
nt  dixisti,  ^eque  judicium  supplantat,  neque  subves- 
tit,  qnod  jastumest.  «  Si  voluerit  contendere  cum  eo, 
»  non  poterit  respondere  unum  pro  mille.  »  Com 
Deo  namque  contendit,  qui  ejus  judicia  reprehemdit. 
Sed  non  potest  respondere  unum  pro  mille,  quia  in 
ipso  suse  locotionis  principio,  divinae  sapientiae  perfe- 
ctione  convincitur.  c  Magnus  enim  est  Dominus,  et 
magna  virtus  ejus,  et  sapientise  ejus  non  est  numerus 
{Psal.  cxLvi,  5) ;  »  unde  et  subditur  :  «  Sapiens  corde 


sant,  quia  sancti  prsedicatores  nunc  inter  inlideles 
non  apparent,  inter  quos  tamen  juxta  saeculi  Onem 
clarissime  lacebunt.  «  Qui  extendit  coelos  soos,  et 
»  graditur  super  undas  maris.  »  Coelos  enim  Deus 
extendit,  quando  suis  disdpulis  ait :  « Ite  in  uni- 
versum  mundum,  praedicate  Evangelium  omni  crea- 
turee.  »  Graditur  antem  super  fluctus  maris,  qnia 
mundi  hugus  procellas,  quando  vult,  conquiescere 
facit. 

«  Qui  facit  Arcturum,  et  Oriona,  et  Hyadas,  inte- 
»  riora  Austri.  »  Singnlis  singnla  opposuit,  id  est 
contra  Arcturum,  Oriona,  et  Hyadas,  et  interiora 
Austri.  Per  Arcturum,  qui  in  coeli  sublimitate  con- 
|v  sistit,  apostolos  qui  utique  in  Ecclesia  sublimiores 
sunt;  per  Orionem  vero,  qui  gladio  accinctus  appa- 
ret,  tyrannos  intelligimns  :  ut  vero  per  Hyadas,  quae 
suo  ortn  pluvias  concitant,  cseteros  Ecclesise  docto- 
res,  qui  verbi  Dei  pluvias  spargunt  et  arentia  corda 
infundunt.  Per  Austri  vero  interiora,  hfiereticos 
designamus ;  inde  Eliphaz  Themanites  dicitur ;  inde 
superius  legitur  :  «  Considerate  semitas  Theman.  » 
Theman  enim  Auster  interpretatur.  Idem  igitur,  qui 
fecit  Arcturum,  fecit  Oriona,  quia  qui  fecit  aposto- 
los,  fecit  et  tyrannos;  et  qui  fecit  doctores,  fecit 
haereticos.  Unus  est  enim  Creator  omnium,  «  qui 
»  magna  fecit,  et  incomprehensibiiia,  et  mirabilia 
»  quomm  non  est  nomerus.  »  Quia  cuncta  nume- 


(335)  Hoec  omnia  paucis  complexns  est  D.  Petms  dicens  :  Humiliamini  sub  potenii  mam  Dei  (/  Bpist' 


EXPOSmO  IN  JOB. 


586 


1  potuii,  iacomprehensibiUa  et  innumerabilia  A  minus  fieret.  Dubitari  ergo  potest,  cum  exaudimur, 


:it.  Sequitur : 

yenerit  ad  mc,  non  videbo,  si  abierit  non 
igam  eum.  »  Deus  enim  secundumhumanam 
lem,  quando  nobis  prospera  tribuit,  ad  nos 
qoando  vero  adversa,  a  nobis  abire  videtur 
>ed  ideo  neque  venientem,  neque  abeuntem 
s,  quia  quare  prospera,  et  quare  adversa 
,  non  inteliigimus;  quoniam  et  bonis,  etma- 
utraque  in  hac  vita  largitur.  Quis  enim  in- 
,  quare  aftligantur  boni,  et  prosperentur 
»equitur : 

repente  interroget,  quis  respondebit  ei?  Yel 
dicere  potest,  cur  ita  facis?  »   Cum  enim 


an  orationem  nostram  Deus  audierit :  c  In  turbine 
»  enim  conteret  me,  et  multiplicabit  vulnera  mea, 
»  etiam  sine  causa.  [»  Quia  enim  quare  conteratur, 
ignorat,  ideo  inturbineet  caiigine  se  flageliari  dicit, 
Quod  autem  ejus  vulnera  sine  causa  multiplicentur, 
ipse  Dominus  ostendit,  dicens : 

«  Tq  autem  commovisti  me  adversus  eum,  ut 
>  affligerem  eum  frustra.  Non  concedet  [requiescere 
M  spiritum,  et  implebit  me  amaritudinibus.  »  Haec 
omnia,  quamvis  cur  flant  non  intelligam,  non  tamen 
resisto,  non  reprehendo,  (non  me  defendo,  neque 
contradico.  Quare  hoc?  vis  audire  quare?  «  Si  for- 
»  titudo    qufieritur  robustissimus    est,   si    eequitas 


peate  ilagellare  hominem  incipit,  tunc  eum  ^  »  judicii,  nemo  audet  pro  me  testimonium  dicere, 


imodo  interrogat;  quia  quare  flageiletur, 
ogitare  compeilit  (337).  Homo  tamen  Deo 
spondet,  quia  cur  hoc  flat^  rationem  reddere 

Dei  namque  flagella  allquando  puniunt, 
.do  corrigunt,  aliquando  merita  augent,  ali- 

peccata  solvunt,  aliquando  bonis  exempia 
iffi  tribuunt,  aliquando  malis  terrorem  incu- 
>ed  quis  potest  Deo  dicere,  cur  ita  facis,  cum 
nquam  sine  ratione  et  justitia  faciat?  c  Deus 

iroi  nemo  resistere  potest.  »  Dei  iro)  poeni- 

indulgentiam  et  misericordiam  qnserendo 
*e  homo  potest,  superbiendo  non  potest; 
e  angeli  in  coelis,  et  sancti  ei  subjiciuutur  in 
unde  et  subditur  :  «  Sub  quo  curvantur,  qui 


»  si  justiflcare  me  voluero,  os  meum  condemnabit 
»  me,  si  innocentem  ostendero,  pravum  comproba- 
»  bit.  Qui  ergo  nihii  habet,  qno  causam  suam 
defendere  possit,  non  commoneat  judicem,  sed  de« 
precetur.  Sed  quomodo  se  Job  defendere  posset,  ad 
cujus  condemnationem  solum  peccatum  originale 
sufflciebat?  Sequitur : 

«  Etiam  si  simplex  fuero,  hoc  ipsum  ignorabit 
»  anima  mea,  et  taedebit  me  vitfle  meae.  »  Quem  enim 
vitse  suse  non  taedet,  cum  homo  tanta  ignorantia  sit 
involutus,  ut  seipsum  etiam  non  cognoscat?  Denique 
qua  temeritate  ante  judicem  cnncta  scientem  ad  se 
defendendum  ire  prfiesnmat  qui  de  seipso,  qualis 
sit  non  intelligit?  Quis  enim  defendat,  quod  nescit? 


nt  orbem. »  llii  enim  orbem  portare  dicuntur,  G  Nemo  enim  tam  simplex   est,  ut  vel   ignoranter 


indum  regendo  et  consulendo  sustinent,  sive 
ler  sive  spiritualiter  agant.  Et  isti  quidem 
corvantur,  quoniam  sponte  et  non  sponte 
humiliantur.  «  Qoantus  ergo  sum  ego,  qui 
mdeam  ei,  et  loquar  verbis  meis  cum  eo?  » 
lcat :  Quomodo  ego  contra  eum  superbiens 
;itatione  murmurabo,  cui  se  et  coelestia  si 
ria  humiliant  et  inclinant?  <  Qui  etiam  et 
lero  quidpiam  justum,  non  respondebo^  sed 
m  judicem  deprecabor.  »  Deprecandus  enim 
nodo  est,  qui  neque  viribus,  neque  ratione 
potest.  <  Ut  cum  invocantem  exaudierit  me, 
credo,  quod  audierit  vocem  meam.  »  Deus 


aliquando  contra  veritatem  non  agat.  Sequitur : 
9  Unum  [est,  quod  locutus  sum;  et  innocentem, 
»  et  impium  ipse  consumit.  »  Hoc  non  loqnendo, 
sed  cogitando  locutns  est.  Deos  antem  utrumque, 
sed  non  uno  modo  consnmit.  Alterum  enim  consu- 
mit,  ut  melior  fiat ;  alterum  vero,  ut  semper  consu- 
matur,  et  in  poenis  sit. 

c<  Si  flagellat,  occidat  semel,  et  non  de  poenis  in- 
>  nocentium  rideat.  »  Quia,  inquit  etiam  innocen- 
tem  ipse  consumit,  et  flageUat,  nunc  innocentes 
ilagellare  desistat,  et  unum  innocentem,  qni  non 
moritur  nisi  semel,  semel  occidat.  Hoc  enim  dice- 
bat,  quia  nisi  Ghristi  passione  mundum  a  tormentis 


per  bonitatem  suam,  solem  oriri  facit  super      liberari  non  posse  sciebat.  Quaai  yero   de  poenis 


et  malos,  et  pluit  super  justos  et  injustos, 
imen  eum  invocantes  exaudiendo,  sed  secon- 
iispositionem  suam  mundum  regendo  (338). 
^is  igitur  aliquando  !t40  flat,  quod  oramns, 
.men  id  super  orationibus  impetramus,  quo- 
3t  si  oratio  non  prsecederet,  id  tamen  niliilo- 

]  «  In  Scripturis  Deus  venire  ad  hominem 
r,  quando  ei  sua  beneflcia  largitnr,  sive  in- 
iim  ejus  illuminando,  sive  aifectum  inflam- 
»,  sive  qualitercunque  ei  beneflcando.  v  D. 
in  hunc  locum. 

)  c  Interrogat  autem  Dens  hominem,  quando 
id  considerandum  suam  conscientiam  reducit, 
iterius  inspirando,  vel  exterins  provocando 
ciis,  aot  flageliis  ;  secnndum  iUud  »  Psal.  x* 

Patrol.  CLXIV* 


innocentum  Deus  ridebat,  quando  in  tormentis  re- 
linquens  eos  eripere  non  curabat.  Quia  vero  de 
Ghristi  passione  ioqui  coeperat,  snbinferens,  ait : 
«  Terra  data  est  in  manu  impii,  vultom  judicum 
»  ejus  operuit.  »  Teria  enim  in  manu  impii  data 
est,  quia  Ghristi  caro  Judaeis  in  potestate  tradita 

'bomimz  interrogatjusiumf  et  tm|>ttim,  etc.  Idem  D. 
Thom. 

(338)  Doeet  S.  Thomas  in  hunc  loeum,  Deum 
aliqnando  hominem  exaudire  non  ad  votum,  sed 
ad  profectum ;  qnippe  eo  in  tribulationibus  consti- 
tuto,  tribulationes  non  subtrahit.  quamvis  depre- 
canti,  quia  scit  eas  ezpedire  ad  mialem  ejus  salu- 
tem. 


19 


587 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


58S 


est.  Vultam  autem  jadicam  ejas  impietas  et  malitia  A  Deus  non  parcit  delinqaenti,  cum  et  tibi  modo  non 


operait ;  quia  sicut  scriptam  est  :  •  Ezceecavit  eos 
malitia  eorom  (Sap,  ii,  21).  »  Judices  aatem,  Scribae 
et  Pharisaei,  et  ipsi  principes  sacerdotum  faeront. 
€  Quod  si  non  ille  est,  qois  ergo  est?  »  Si,  inquit» 
ille  populus,  qui  Dominam  snum  interfecit,  impius 
non  est,  quis  alius  impius  est? 

«  Dies  mei  velociores  fuerunt  cursore,  fugerunt 
»  non  viderunt  bonum.  >  Hoc  est  quod  in  Evan- 
gelio  Dominus  ait  :  «  Multi  prophetse  et  reges  vo- 
luerunt  videre,  quee  vos  videtis,  et  non  viderunt 
{Luc.  X,  24).  »  Gonqueritur  enim  B.  Job  quod 
diesejus  tam«cito  transierunt,  et  Ghristum  in  came 
videre  non  meruit;  ideoque  subdidit :   •  Fugerunt 


parcat,  te  deliquisse  non  dubium  est ;  ad  quod  ipse : 
«  Si  autem  et  sic  impius  sum  (ut  isti,  subauditur, 
»  me  esse  arlitrantur)  quare  frustra  laboravi?  » 
Frustra  enim  laborasse,  si  talis  esset,  qualem  isti 
enm  esse  dicebant.  Quod  autem  ait :  sciens»  c  quod 
»  non  parceres  delinquenti,  »  de  eo  intelligatur  qai 
in  peccatis  perseverat,  quoniam  delinquens,  praesens 
tempus  significat. 

«  Si  lotus  fuero  quasi  aquis  nivis,  et  fulserint 
»  velat  mundissimse  manus  me€&,  tamen  sordibus 
»  intinges  me,  et  abominabuntur  me  vestimenta 
B  mea.  »  Ac  si  dicat :  Neque  impius  quidem  sum, 
neqae  me  non   peccasse  defendo;  quoniam  nemo 


»  et  non  viderunt  bonum.  »  Yere  utique  bonum,  et  ^    tam  lotus  et  mundus  est,  in  quo  Dei  majestatis  oculi 

«  '1     •  I  A       \_  W^  a'         *_*!.       _     ..^.A^l*      ^m^l      "^      -     -     ■    -       1  -    ■    _         _  __         •       __  *  *  M"  •  •  •         1  • 


sine  quo  nihii  est  bonum.  Beati  igitur  apostoli  qui 
eum  viderunt  cujus  desiderio  iste  videre  optabat, 
qui  in  tormentis  positas,  hoc  excepto,  solam  mor- 
tem  desiderabat. 

«  Pertransierunt  quasi  naves  poma  portantes,  et 
»  sicut  aquila  volans  ad  escam.  >  Pertransierunt, 
inquit.  dies  mei,  sed  non  otiose  et  non  inntiliter ; 
imo  qaasi  naves  poma  portantes,  bonum  utique 
odorem  reddentes,  multosqoe  suavi  et  delectabili 
cibo  relicientes.  Non  solum  enim  illi  qui  tunc  erant, 
veram  etiam  nos  ejus  pomis,  ejusque  sententiarum 
dolcedine  reficimur.  Aquila  autem,  quamvis  natura- 
liter  agilis  sit,  escse  tamen  cupiditate  velocius  vo- 
lat,  ia  quo  dies  suos  quam  celeriter  transisse  insi- 


maculam  non  inveniant.  Niveis  eoim  aquis  lavari, 
est,  ad  nivis  similitudinem  candidom  esse.  Manus 
vero  opera  designant,  quoniam  manibus  opera  fiunt. 
Sordibus  autem  Deus  hominem  qoodammodo  intingit, 
dum  sordibus  intinctum  esse  ostendit.  Quid  vero 
vestimenta,  nisi  corpus  quo  anima  vestitur,  signiil- 
cant?  Hoc  autem  vestimentum,  quia  facile  cornimpi- 
tur,  hominem  abominatur,  id  est  abominabilem  ho- 
minem  facit. 

c  Neque  enim  viro,  qui  similis  est  mei,  respon- 
»  debo  :  nec  qui  mecum  in  judicio  ex  cequo  possit 
»  audiri.  »  Quantumlibet,  inquit,  lotus  foero,  me 
tamen  ante  judicem  non  defendam,  quia  neque  mei 
similis  est,  ut  aliquid  igooret  et  melius  quam  ego  me 


nuat;  quamvis  per  hoc  eum  non  in  vacuum  volasse  q  ipse  cognoscit.  Hoc  est    enim  quod  superius  ait  : 


(siquidem  post  volatum,  beatitudinis  escam  invenit) 
intelligere  possumus.  Sequitur : 

c(  Gum  dixero :  Nequaquam  ita  loquar  :  commuto 
»  faciem  meam,  et  dolore  torqueor.  »  Si,  inqoit, 
ut  modo  feci,  prseteritam  vitam  meam  aliquando 
commendo,  stalim  ad  me  reversus,  in  corde  meo 
dico.  Non  ita  loquar.  Gum  autem  hoc  dixero,  illico 
commuto  faciem  meam,  et  mutando  dolore  torqueor, 
quoniam  sicot  hilaris  esse  videbar,  in  prseteritorum 
meorum  actunm  commemoratione;  ita  mutato  vultu 
doiore  torqueor,  in  futurorum  tormentorum  recor- 
datione.  Melius  enim  est  futura,  qnam  prseterita  in 
mente  habere,  nisi  forte  peccatorum  suorum  homo 
recordetur ;  boDorum  enim  actuum  recordatio,  quid 
aliud  est  quam  mentis  elatio  ?  Hanc  autem  elationem 
comprimens,  ait : 

c  Yerebar  omnia  opera  mea,  sciens  quod  non  par- 
»  ceres  delinquenti.  »  Ac  si  dicat :  Gur  mens  mea  de 
praeteritis  bene  actis  se  extoilat,  cum  ego  a  peccatis 
cessaverim,  qnia  magistri,  qui  deiinquenti  non 
parcit,  flagella  metuebam  (339)?  Hoc  autem  non 
Ml  tantum  in  sua,  quantum  in  .aliorum  persona 
dicit,  qui  seepe  insuisactionibusgloriantur.  Etquasi 
ad  hsec   amici  ejus   responderent,  dicens :  Si  ergo 

(339)  A  peccatis  multiplicandis  abstinerent  pec- 
catores,  et  de  praeteritis  poenitentiam  agerent,  si 
hsec  recogitarent,  quibus  consona  sunt  quse  haben- 
tur  Eccli.   cap.  v,  6.  Et  ne  dicas;  Miseratio  Domini 


•  Etiam  si  simplex  fuero,  hoc  ipsum  ignorabit  anima 
>  mea.  »  Denique  et  si  cum  illo,  quod  absitl  con- 
tendere  voluero,  non  erit  qui  me  et  illum  ex  sequo 
audire  valeat;  ego  enim  multos,  ipse  vero  nullum 
habet  aequalem,  vel  superiorem :  unde  et  subditur  : 

«  Non  est  qui  utrumqce  valeat  arguere,  et  po- 
»  nere  manum  suam  in  ambobus.  b  Omnis  enim  ju- 
dex  talis  esse  debet,  qui  utrumque  litigantem,  ubi 
opportunum  fuerit,  arguere  possit,  et  in  ambobus 
manum  ponens,  rationabiliter  eos  et  interrogare,  et 
respondere  compellat.  Sequitur : 

c  Auferat  a  me  virgam  suam,  et  pavor  ejus  non 
1»  me  terreat.  >  Ideo,  inquit,  ei  non  respondeo,  quia 
ipsius  virgam  correctionis,  et  nunc  in  carne  sentio, 
et  postmodnm  deteriora  minantem  considero.  Inte- 
"  rim  eam  igitur  auferat/et  pavor  ejus  non  me  terreat. 
Ssepe  enim  sensus  timore  minoitnr,  quod  quidem  in 
pueris  fieri  videmus,  qui  cum  sibi  imminentem  vir- 
gam  aspiciant,  ipsum  quoque  qnod  sciebant,  timore 
amittunt;  nnde  subditur : 

«  Loquar,  et  non  timebo  eum,  neque  enim  me- 
»  tuens  possum  respondere.  i»  Hsec  enim  beatus  Job 
dicit,  quia  pura  conscientia  defensus,  nihil  sibi 
conscios  erat.  Sed  iterum  se  non  sine  causa  flagel- 

magna  esl,  muUitudinis  peceatorum  meorum  misere^ 
bitur,  Misericordia  enim,  et  ira  ab  iUo  cito  proximant, 
et  in  peccatores  respicit  ira  iUius. 


EXPOSmO  IN  JOB. 


590 


gens,  quamyis  in  quo  peccasset,  ignoraret.  A  quit,    factos,  in  terram  subito  reditnrus,  fragilis 


eccasse  metuebat ;  et  hanc  quidem  igno- 
plorat,  dicens : 


de  fragili  materia  factus,  si  peccavi,  indulgentiam 
consequi  debeo  (340).  £t  ita  quidem  in  primo  ho- 
mine  creati  sumus,  quomodo  autem  qnotidie  ab  ipso 
cffiteri  oriantur,  audiamus.  Seqnitur  : 

c  Nonne  sicut  Idc  mulsisti  me,  et  sicut  caseum 
9  me  coagulasti  ?  Pelle  et  camibua  vestisti  me,  os- 
»  sibas  et  nervis  compegisti  me,  yitam  et  misericor- 
»  diam  tribuisti  mihi,  et  visitatio  tna  castodivit  spi- 
i^  ritum  meum.  »  Vide  ergo  qaam  ordinata  humanie 
creationis  descriptio.  Considera  etiam  a  quanta  mi- 
seria  homo  incceperit,  et  cognosce  fragilitatem  tuam, 
et  noli  snperbire  pulvis  et  cinis.  Qai  vero  vitam  et 
misericordiam  homini  tribuit,  ipse  ejas  spiritum 
visitat  et  custodit.  c  Nisi  enim  Dominus  custodierit 

>  —  (f  Loquar  in  amaritudine  animae  mesa.»  Q  civitatem ;  in  vanum  vigilant^  qui  custodiunt  eam 

dine  animas  loqoitur,  quipeccata  suacum      {Psal.  cxxvi,  2).  » 


CAPUT  X. 

animam  meam  vits  meffi.  »  Hoc  autem 
:posuimus,  cum  diceret :  «  Etiamsi  sim- 
ro,  hoc  ipsum  ignorabit  anima  mea,  et 
lebit  me  vitee  meffi.  »  Quia  igitur  me- 
cognosco,  noh  ulterias  dicam :  Loquar,  et 
S  'neqae  conlra  meum  judicem  loquar, 
a :  u  Dimittam  adversum  me  eloquium 
Ilie  enim  contra  se  suum  eloquium  di- 
seipsum  redarguere  incipit,  secundum  il- 
stus  principio   est  accusator  sui  {Prov, 


etu  et  vera  poinitudine  confitetur.  «  Di- 
noii  me  condemnare.  i  Hoc  enim  om- 
debet  orare,  dicens  Deo :  c  Noli  me  con- 
.  Indica  mibi  cur  me  ita  judices?  »  Cur 
is  Job  quare  affligeretur  tantopere  scire 
isi  ut  cognita  culpa,  si  qoa  tamen  esset,  et 
gi  concupisceret,  et  majori  se  poenitentiae 
f  •  Nunquid  bonum  tibi  videtur,  si  calum- 
e,  et  opprimas  me,  opusmanoum  tuarum, 
lium  impiorum  adjuves?  »  Placet,  inquit, 
e  opprimas,  et  per  calamniam  afQigas  ? 
impii  volunt,  hoc  maligni  spiritus  deside* 
est  illorum  consilium,  ut  homo  pereat,  et 
10 m  tuarum  vanum  et  inutile  appareat. 
l  oculi  carnei  tibi  sunt,  aut  sicut  videt 
it  tu  videbis  ?  »  Tu,  inquit,  simul  priesen- 
.  et  prseterita  vides,  tu  qualis  sim,  quaiis 
qualis  futurus  sim,  non  ignoras  ;  quoniam 
Qei  oculi  tibi  sunt,  qui  vix  ante  se  posita 
it ;  neque  sicut  videt  homo,  ita  et  tu  vide- 
)  enim  videt  in  facie,  tu  autem  corda  con- 
nde  adhuc  subditur  : 

jid  sicut  dies  hominis  dies  tui,  et  anni  tui, 
imana  sunt  tempora  ?  >  Te  enim  nihil  la- 
t,  quoniam  semper  fuisti,  et  es,  et  eris,  et 
lunquam  deficient.  Cur  ergo  peccata  mea 
lo  scruteris,  qusBy  si  quas  sunt,  tu  optime 


«  Licet  hsec  celes  in  corde  tuo,  tamen  scio  quia 
»  universorum  memineris.  »  Licet,  inquit,  me  heec 
celes,  et  tuam  voluntatem  plene  non  intelligam, 
scio  tamen  quia  universorum  memineris,  et  quia 
c  visitatio  tna  custodivit  spiritum  meum ;  »  quem 
nisi  tu  quoque  custodisses,  huic  tantffi  tentationi 
resistere  non  potuisset. 

«  Si  peccaviy  et  ad  horam  pepercisti  mihi,  cur 
»  ab  iniquitate  mea  mundum  me  esse  non  pa- 
»  teris  ?  » 

Valde  enim  beatus  Job  de  peccato  suo  soUicitus 
erat^  ideoque  toties  illad  commemorat :  si,  inquit, 
peccavi,  quin  peccavi  ;  tunc  me  punire  debuisses ; 
sed  *quia  hoc  non  fecisti,  et  ad  horam  mihi  peper- 
cisti,  utrum  peccaverim  et  qaid  peccaverim  incertus 
sum.  Cur  ergo  ab  iniquitate  mea  mundum  me  esse 
non  pateris  ?  Si  enim  scienter  peccassem  et  poeni- 
tentiam  non  egissem,  merito  immundus  et  iniquus 
reputarer  ;  nunc  autem  si  peccavi,  et,  te  parcente, 
non  intellexi  cur  me  iniquum  esse  d^judicas?  Uti- 
nam  non  pepercisset,  ut  statim  ipsa  correctione 
peccatum  meum  intellexissem.  Quid  ergo  fa- 
ciam  ? 

c  Si  impins  fuero,  vae  mihi,  et  si  justus,  non 
»  levabo  caput,  saturatus  afOictione  et  miseria.  »  Yir 
enim  sanctus  in  flagellis  positus,  quia  se  peccasse 
metuebat,  tantam  in  mente  saa  afQictionem  et  mi- 


hoc  est  quod  dicit :  «  Ut  quseras  iniqni-  D  seriam  patiebatur,  ut  caput  elevare  timeret.  Quid 


neam,  et  peccatum  meum  scruteris,  et 
lia  nihil  impium  fecerim ;  eum  sit  nemo, 
nanu  tua  possit  eruere.  »  Quia,  inquit,  im- 
il  feci,  ta  me  misericorditer  dimitte,  quo- 
er  de  manu  tua  liberari,  et  erui  non  pos- 

s  tu8B  fecerunt  me,  et  plasmavemnt  me 
in  circuitu,  et  sic  repente  Mlt  pracipitas 
.c  si  dicat :  Quare  tam  vilem  et  despectibilem 
|uem  in  tanta  dignitate  tuis  manibus  con- 
Memento,  qucBso,  quod  sicut  lutum  feceris 
in  pulverem  reduces  me.  »  De  terra,  in- 

I.  David  etiam  hmc  considerans,  ait :  Mt- 
i  JkminuB  timeniibw  te :  qumam  ^ 


est  enim  elevatio  capitis,  nisi  exhilaratio  mentis  ? 
€  Et  propter  superbiam  quasi  lesenam  capies  me, 
»  reversusque  mirabiliter  me  crucias.  »  Si,  inquit, 
impius  faero,  quod  absit  1  vib  mihi  est,  et  si  superbus 
propter  superbiam,  quasi  leffinam  eapies  me.  Lesena 
enim  cadens  in  foveam  capitnr  ;  impius  autem  et 
snperbus  in  foveam  cadet;  capietur  igitur  quasi 
lecena :  de  hac  enim  fovea  scriptum  est :  «  Lacum 
aperuit,  et  effodit  eum^  et  incidit  in  foveam  quam 
fadt  {Psal.  VII,  16).  »  Revertetnr  autem  Domi- 
nus,  quia  qui  prius  judicandus  venerat,  secundo 
judicaturus  adveniet,  et  tunc  quidem  mirabiliter  im- 

eognaM  fgnmtum  noetrym.  BiwrdaUu  esi  gwmiam 
pukii  emm  {HaL  cn,  14). 


591 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


592 


plos  et  superbos  craciabit ;  tunc  enim  fiet,  quod  A  »  miseriaQ  et  tenebiiarum,   nbi   nmbra  mortis,  et 


sequitur  : 

c  Instauras  testes  tuos  contra  me,  et  mnltiplicas 
»  iram  tuam  adversum  me,  et  poenee  militant  in 
n  me.  »  Si  impius  (snbauditur)  et  superbus  fuera, 
Dei  namque  testes,  angeli  et  apostoli  sunt,  quorum 
testimonio  damnabuntur  iniqui.  Et  tunc  quidem  ira 
Dei  mnltiplicabitur,  et  poense  contra  impios  milita- 
bnnt,  dicente  Domino  :  «  Ito,  roaledicti,  in  ignem  se- 
ternum,  qui  paratns  est  diabolo,  et  angelis  ejns 
(Matth.  xzv,  41).  »  Btec  autem  yir  sanctus  conside- 
ranSy  sciens  omne  boc  malum  propter  peccatum 
primi  bominis  accidisse,  illius  transgressionem  d6- 
ploransy  ait: 

c  Quare  de  Tulra  eduxisti  me?  Qui  utinam  con- 


»  nullus  ordo,  sed  sempitemus  borror  inbabitat.  > 
Postquam  enim  bomo  in  infernum  descendit,  jam 
peccata  sua  liere  non  valet.  Neque  vero  buc  reverli 
licet,  ut  iterum  poenitentiam  agat.  Ibi  autem  non 
est  nisi  tenebrse  et  caligo,  nisi  miseria  et  umbn 
mortis,  nisi  borror  et  timor  sempiternus.  Quod  au- 
tem  nnlium  ordinem  ibi  esse  dicit,  tale  est,  ac  si 
diceret:  Nibii  ibi  est  quod  vel  visu,  vel  auditu  sit 
delectabile ;  siquidem  ea  magis  delectant,  quas  ra- 
tione  et  ordine  fiunt. 

CAPUT  XI 
c  Respondens  autem  Sopbar  Naamatbites,  dixit : 
»  Nunquid  qui   multa  loqnitur,  nonue  et  audiet? 
»  Aut  vir  verbosus  justificabitur  ?  »  Ab  increpatione 


)^  sumptus  essem,  ne  oculus  me  videret,  fuissem '^  incipit;  et  quasi  qui  non  ratione,   sed   verbositate 


»  quasi  non  essem,  de  utero  translatus  ad  tumu- 
»  lum.  »  Quoniam  latius  beec  superius  exposita  snnt, 
nunc  iterum  sub  brevitate  dicamns.  Diximus  enim  : 
Per  vnivam,  diaboli  suggestionem  primam,  per 
consumptionem  vero  et  mortem  separationem  a  pec- 
cato  signiiicari.  Dicatur  ergo  :  •  Quare  de  vulva 
»  eduxisti  me  ?  »  id  est,  quare  me  diaboiicas  sugge- 
stioni  assensum  prsebere  permisisti  ?  «  Quid  utinam 
»  consumptus  essem  ; » id  est,  statim,  ut  audivi,  ab  ea 
»  recessissem  ne  oculus  me  videret, »  id  est,  ne  me 
nudum  essecognoscerem.Prius  enim  quam  peccasset, 
quasi  a  nemine  videretur,  suam  nuditatem  bomo  non 
erubescebat ;  tunc  igitur  eum  prius  oculus  vidit,  quan- 


se  defenderet,  virum  sanctum  in  principio  suee  lo- 
cutionis  redarguit;  unde  adbuc  dicit:c  Tibi  soli 
»  tacebunt  bomines,  et  cum  cffiteros  irriseris,  a 
»  nullo  confutaberis?  »  Stulti  enim  videri  se  putant 
quando  resistere  sapientibus  ncsciunt,  et  quod  ra- 
tione  non  possunt,  yel  injnriis  vel  mendacio  facere 
eonantur ;  nnde  et  subditur :  «  Dixisti  enim  :  puras 
1»  est  sermo  meus,  et  mundus  sum  in  conspectu 
»  tuo. »  Hoc  Job  non  dixit,  quamvis  si  dixisset,  ve- 
rum  quidem  dixisset.  Sequitur  : 

«  Atqne  utinam  Deus  loqueretur  tecum,  et  ape- 
»  riret  labia  sua  tibi ;  ut  ostenderet  tibi  secreta 
»  sapientitp,  et   quod  multiplex  esset  iex  ejus,    et 


do  se  videri  erubuit.  «  Fuissem  quasi  non  essem ;  q  »  intelligeres  quod  roulto  majora  exigaris  ab   eo 


id  est,  si  per  suggestionis  vulvam  audiendo  transiens 
non  consensissem,  f uissem,  ac  si  tentatus  non  essem, 
quoniam  talis  tentatio  pro  nibilo  duceretur.  De  utero 
vero  transfertur  ad  tumulum,  qui  statim  de  tenta- 
tionis  utero  prodiens,  quasi  jam  sepultus,  et  tumula- 
tus  ejus  ulterius  non  recordatur.  Sicut  econtra  ille 
iu  peccato  vivit^  qui  peccato  non  recedit.  Cui  au- 
tem  bffic  videntur  obscura,  recurrat  ad  superiora. 
Sequitur : 

((  Nunquid  non  paucitas  dierum  meorum  (inietur 
»  brevi  ?  Dimitte  ergo  me,  ut  plangam  paululum 
»  dolorem  meum.  >  Cum  enim  beatus  Job  se  toto 
corpore    contritum    et  ilagellatum  videret ;  cum- 


»  quam  meretur  iniquitas  tua.  »  Ac  si  dicat  :  Quia 
nobis  credere  non  vis,  utinao)  ipse  Deus  per  se  tibi 
loqueretur,  et  sapientiam  suam,  quse  tibi  occulta  est 
tibi  ostenderet,  ut  vel  sic  a  stultitia  tua  cessares. 
Legem  antem  Dei  multiplicem  dicit,  ut  eara  ad  in- 
teliigendum  difficilem  esse  demonstret.  Et  tale  est 
ac  si  diceret :  Tu  quia  legem  pro  sua  difficultate 
non  intelligis,  magna  te  tormenta  sostinere  arbitra- 
ris,  cum  multa  majora  sustinere  debuisses.  £i  enim, 
qui  legem  non  intelligit,  qufielibet  res  injusta  esse 
videtur. 

cForsitan  vestigia  Dei  comprebendes,  et   nsque 
>  ad  perfectum  omnipotentem  reperies?  »  Haec  i^ 


qne    naturalem  spiritum  penitus  in    se   diminu-  _.  ridendo  dicit.  Vestigia  namque  Dei  comprebendere 


tum  esse  sentiret,  quae  utique  mortis  signa  sunt, 
quid  aliud  nisi  mortem  exspectare  poterat  ?  Ideo- 
que  %4t9  dicit :  c  Dimitte.  »  Non  est  autem  con- 
trarium,  quod  aliquando  Deum  rogat,  ut  eum  affii- 
gens  dolore  non  parcat,  aliquando  vero,  ut  ei  parcat. 
Vult  etiam,  ut  sibi  parcat,  quatenus  remotis  ilageliis, 
et  culpis  dimissis,  nibil  in  se  remansisse  intelligat, 
quod  puniatur.  Qui  enim  ilagellis  non  eget,  cor  lla- 
gellari  desiderat  ?  Sed  quia  bic  ait,  c  ut  plangam 
>  paululum  dolorem  meum,  »  cur  se  dimitti  exoret 
satis  roanifestat.  Neque  enim  potest  mens  orationi 
et  contemplationi  vacare,  qoando  corpus  immensis 
doloribus  fatigatur.  Sequitur : 

u  Antequam  vadam,  et  non  revertar,  ad  terram 
»  tenebrosam,  et  opertam  mortis  caligine,  terram 


est  ipsius  volontatis  viam  plenissime  scire.  Hoc  est 
enim  quod  exponens  ait  :  c  £t  usque  ad  perfectam 
»  omnipotentem  reperies.  »  Qnis  enim  Dei  voluntates 
et  consilia  ad  perfectum  et  plenissirae  sciat,  cum 
vicissim  inter  nos  nostras  voluntates  non  agnosca- 
mus? 

a  Excelsior  coelo  est,  et  qoid  facies  ?  profundior 
»  inferno,  etunde  cognosces!  Longior  terra  mensura 
»  ejus,  et  latior  mari.  »  Hoec  est  igitor  causa  cor 
Deus  ad  perfectum  comprebendi  nequeat.  Immensus 
enim  est,  et  cum  ubique  sit,  et  diifusus  per  oronia, 
ipse  tamen  in  se  omnia  continet.  Est  autem  excel- 
sior  ccelo,  quia  cunctis  angelis  major,  profundior 
inferno,  qnia  quos  de  coelis,  ut  excelsior  ejecit,  nus- 
quam  se  ab  cgus  ocnlia  abscondere  queunt. 


EXPOSmO  IN  JOB. 


694 


snbverterit  omnia,  vel  in  unum  coarctave- 
qais   contradicet  ei  ?  »Sicut,  inquit,  quando 

fecit  nullum  habuit  adjutorem,  ita  si  ei  con- 
ere  placuerit,  nuUum  habebit  contradictorem. 
item  propter  Job  dicit,  qui  suam  deflens  ca- 
;em,  Deo  contradicere  videbatur.  c  Ipse  novit 
inum  vanitatem,  et  videns  iniqnitatem, 'nonne 
iderat  ?  »  Ac   si  dicat :  Gum   ipse   omnia,  in 

erramus,  cognoscat  et  sciat,  nunquid  iniqui- 
lon  considerabit,  ant  impunitam  abire  per- 
?  Quis  enim  hoc,  nisi  vanus  et  stnltus  credit  ? 
i  est,  quod  ait:  a  Yir  vanus  in  superbiam 
tur,  et  tanquam  pullum  onagri  se  liberum 
m  pntat.  »  Hoc  verum  est,  quandiu  in  vani- 
mo  persisiit,  superbire  non  cessat,  et  quasi 

indomitum  nullo  freno  retinetur,  quin  omnia 
qusecunqne  sibi  voluntas  suggerit,  sed  quare 
:at,  sequentia  manifestant 
t  autem  confirmasti  cor  tunm,  et  expandisti 
as  tnas.  >  Cor  autem  confirmare,  est  in  eo- 
roposito  permanere.  Et  hoc  idcirco  dicere  vi- 
quia  eorum  verbis  mutari  non  poterat.  Quod 
ait :  c  Et  expandidti  ad  Deum  manns  tuas  ;  > 
.  intelligere,  nisi  cor  humiliaveris,  firustra  ad 
in  oratione  manus  expandis.  Hinc  autem  quasi 
sipientise  compatiens,  Dei  gratiee  recuperandae 
um  subinferens,  ait:  <c  Si  iniquitatem,  qnae 
n  manu  tua  abstuleris  a  te,  et  non  manserit 
.bernacnlo  tuo  injustitia,  tunc  levare  poteris 
m  tuam  absque  macula,  et  eris  stabilis,  et 
tim^bis.  »  Bonum  est  hoc  consilium,  sed  Job, 
daretur,  non  indigebat.  Non  enim,  ut  Sophar 
ur,  iniquitas  erat  in  manibus,  id  est  in  ope- 
ejus,  neque  injnstitia  manebat  in  ipsius  cor- 
tabernacnlo.  Facies  autem  levatur  absque 
i,  tS44  cum  nihil  est  in  conscientia,  unde 
erubescat.  Stabilis  vero  est,  et  non  timet, 
aens  in  '.dileciione  soUdatur.  Sequitur : 
seriee  quoque  obUvisceris,  et  quasi  aquarum, 

preeteriernnt,  recordaberis,  et  quasi  meri- 
as  fuigor  consurget  tibi  ad  vesperam.  »  Mise- 
mque  obliviscuntur  sancti,  dum  considerant, 
.  eis  beatitndo  post  has  miserias  sit  praeparata, 
uando  earum  recordantur,  quoniam  jam  non 
is,  sed  solam  beatitudinem  exspectant.  Ful~ 
item  meridianus  eis  ad  vesperam  consurgit, 
ujus  vitfle  die  fmito,  dnm  sancti  ad  vesperam 
tem  venire  putantur,  tunc  oritur  eis  sol  justi- 

tunc  fulgent  sicot  sol  in  regno  Dei ;  unde  et 
ir :  «  Et  cnm  te  consumptum  putaveris  orie- 
t  lucifer,  et  habebis  fiduciam,  proposita  tibi 
et  defossus  securus  dormies.  Requiesces,  et 
erit  qui  te  exterreat,  et  deprecabuntur  faciem 
1  plurimi.  »  Sanctienim  tunc  oriuntur,  quando 
1  deponentes  moriuntur,  quia  tunc  primum 
talem  vitam  suscipiunt.  Sed  quomodo  orion- 
Jt  lucifer,  id  est  clari  et  immortales.   Tnnc 

)  God.  Ghis.y  sed  n(m  possimt. 


k  habent  fidiiciam,  proposita  spe,  quia  indubitanter 
ea  quffi  speraverant  consequuntur.  Et  usque  ad 
illud  tempus  defessi  et  mundi  laboribus  fatigati 
jam  inde  secnri  dorminnt,  et  in  seterna  pace  quie- 
scunt.  Plurimi  autem  eorum  faciem  deprecabuntur, 
quia  tales  fleri  desiderant,  sicut  de  Ecclesia  dicitor : 
«  Ynltam  tuum  deprecabuntur  omnes  divites  plebis 
{Psal,  xuv,  13);  •  sive  quia  iUuc  venire  concu- 
piscunt,  ubi  eos  videant,  et  eis  associentnr.  Se- 
quitur :  «  Oculi  autem  impiorum  deficient,  et  ef- 
»  fttgium  peribit  ab  eis,  et  spes  eorum  abominatio 
»  animfe.  >  Tunc  enim  impiorum  ocuU  deficient, 
qnia  dicetur  eis :  ToUantnr  impii,  ne  videant  glo- 
riam  Dei ;  sive  etiam,   quia  misericordiam,   quam 

»  exspectabant»  non  invenient ;  unde  et  subditnr.  «  Ef- 
)»  fugiom  peribit  ab  eis,  et  spes  eorum  abominatio 
»  animse,  »  id  est  abominatio  vitce.  YeUent  enim 
impii  mori,  sed  non  poterunt  (341). 

GAPUT  XII. 
c<  Respondens  autem  Job  dixit:  Ergo  vos  estis 
1  soU  homines,  et  vobiscum  morietur  sapientia? 
»  Et  mihi  est  cor,  sicut  et  vobis,  nec  inferior  vestri 
»  sam.  Quis  enim  haec  quse  nostis,  ignorat?  »  Hoc 
est  enim  quod  Salomon  ait:  «  Responde  stulto 
juxta  stultitiam  suam,  ne  sibi  sapiens  esse  videatur 
(Prov.  XXVI,  5).  »  Ergo  vos,  inquit,  estis  soU  homi- 
nes  et  rationales ;  nos  autem  bruta  animalia  sumus, 
etvobiscum  morietur  sapientia?  Si  enim  in  vobis 
solummodo   est,  vobis  morientibus,  jam  non  erit ; 

G  sed  non  est  ita.  Et  mihi  est  -cor  et  sapientia,  sicut 
et  vobis,  nec  inferior  vestri  snm.  Nota  quod  non 
superiorem,  sed  cequalem  se  esse  dicit,  quamvis  eos 
omni  virtute  soperaret.  «  Quis  enim  hflec,  qucB  no- 
»  stis,  ignorat  ?  »  Vos,  inquit,  ea  extoUitis,  vobisque 
soUs  revelata  esse  fingitis,  quse  omnibus  manifesta 
8ont.  Hoc  enim  stultorum  est,  ut  qood  sciunt,  nul- 
lum  alium  scire  arbitrantur.  Sequitur : 

«  Qui  derideturab  amico  suo,  sicut  ego,  invocabit 
»  Dominum,  et  exaudiet  eum.  Deridetur  enim  justi 
»  simpUcitas,  lampas,  contempta  apud  cogitationes 
»  divitum,  parata  ad  tempns  statutum.  »  De  hoc 
enim  in  Ubro  Sapientide  dicitur :  «  Hi  sunt,  quos 
habuimus  aUquando  in  derisum,  et  in  similitndinem 

Q  improperii  (,Sap.  v,  3).  »  Deridetur  enim  justi  sim- 
pUcitas,  quoniam  neqne  mentiri,  neque  simulare, 
neque  decipere  novit.  Quae  tamen  simpUcitas  lampas 
est,  lumen  est,  et  fidelium  lux  est  et  exemplum. 
Modo  quidem  contempta  apud  divitum  cogitationes, 
quffi  sola  avaritia,  deceptione  et  simulatione  pleno) 
snnt.  Sed  parata  ad  tempns  statntum,  per  quod  ju- 
dicii  diem  intelUgimus ;  tune  enim  haec  lampas  ful- 
gebit,  tnnc  ejus  gloria  apparebit.  Sequitnr : 

«  Abundant  tabernacula  prffidonum,  et  audacter 

»  provocant  Deum  ;  cum  ipse  dederit  omnia  in  ma- 

»  nibus  eorom.  »  Ac  si  dicat:  Si  ergo,  ut  putatis 

.  quia  affiigor,  et  mundi  divitiis  sum  exspoUatus,  ini- 

quus  et  impitts  sum  restat  ut  prsedones  et  tyranni,  qui 


595 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


59« 


his  diyitiis  abundant,  jnsti  et  sancti  sint :  abnndant  A  Dens  destrnit  et  flBdificat,  qnia  in  pectore  fidelium     ^ 


enim  mundana  felicitate  tabernacala  prsedonum,  et 
audacter  ad  indignationem,  et  iramproTocantDeum; 
in  rapinis  videlicet,  in  furtis,  in  homicidiis,  in 
perjuriis^  aliisque  iniquitatibus  quas  facinnt ;  hoc 
enim  faciunt  contra  Deum,  quamyis  nihil  habeant 
nisi  a  Deb.  Hoc  autem  si  non  intelligitur,  ipsa  tos  in 
mente  docebnnt ;  et  hoc  est,  quod  ait : 

«  Nimiram  interroga  jumenta,  et  docebunt  te,  et 
»  Tolatilia  coeli,  et  indicabunt  tibi :  loquere  terrsp, 
»  et  respondebit  tibi,  et  narrabunt  pisces  maris. 
1  Quis  ignorat  quod  omnia  hsec  manus  Domini  fece- 
»  rit  ?  Incujus  manu  anima  omnis  viTentis,  et  spiri- 
3»  tus  uniTersffi  camis  hominis.  »  Si,  inquit,  nescitis, 
quia  abundant  tabernacula  prsedonum,  jumenta,  id 
est  homines  stulti,  solisque  Tolnptatibus  dediti,  et 
Tolatilia  coeli,  id  est  sapientes,  qui  alis  Tirtutum 
altius  Tolant ;  et  ipsa  terra,  id  est  mundi  amatores ; 
et  pisces  maris,  id  est  curiosi,  Tagi  et  instabiles  tos 
docebunt.  Et  hic  quidem  omnibus  fides  est  adhi- 
benda,  bona  enim  sunt.  Unde  hoc?  Quia  a  Deo  creata 
sunt.  Et  hoc  est  quod  ait:  €  Qnis  ignorat,  quod 
1  omnia  hsec  manus  Domini  fecerit  ?  »  Est  autem 
anima  omnis  TiTentis  in  manu  Domini ;  quia  omni 
creaturee,  et  TiTendi,  et  moriendi  tS45  terminum 
posuit.  Unde  Dominus  in  ETangelio  ait :  «  Nonne 
duo  passeres  asse  Teneunt,  et  unus  ez  illis  non  ca- 
dit  super  terram  sine  Patre  vestro  ?  >  {Matth,  x,  29.) 
Et  non  solum  aliorum  TiTentium,   sed  ipse  quoque 


B 


eradicando  Titia,  virtatum  semina  plantat.  Et  ipse 
quidem  homines  includit  et  aperit,  quia  quos  prius 
in  infemo  clauserat,  eosdem  liberos  abire  permisii. 
SiTe  etiam,  quia  iniquos  et  tyrannos  aliquando  fre- 
nat,  aliquando  contra  sanctos  ssevire  permittit.  Qai 
si  diTini  eloquii  aquas  continuerit,  ne  ubique  flaant 
omnia  siccabuntnr.  Ideo  enim  et  Judeei,  et  pagani 
sicci  sant,  quoniam  his  aquis  non  irrigantur.  Et  haec 
quidem  quando  emittuntur,  terram  solTunt,  quia 
terrenos  et  peccatores  separant  ab  iniquitate.  Talts 
enim  subTersio  utilis  est.  Dehac  enim  Apostolus 
ait :  K  Ut  seductores,  et  Teraces  (II  Cor.  ti,  8) ;  »  se 
nimirum,  aliosque  apostolos,  seductores  Tocans : 
unde  et  subditur : 

((  Ipse  enim  noTit  decipientem,  et  eum,  qai  deci- 
»  pitur.  »  Quoniam  ilie  bene  'decipit,  et  iste  bene 
decipitur.  Bona  enim  deceptio  est,  qase  ab  errore 
roTOcat  hominem  adTiam  Teritatis.  Cognoscere  au- 
tem  Dei,  diligere  est.  Hinc  autem  de  Jadseis  loqni- 
tur : 

c  Adducit  consiliarios  in  stultum  finera  et  judices 
»  in  stuporem. »  Gonsiliarii  enim  isti  et  jdices  Ju- 
deei  sunt,  qui  Christi  mortem  consulentes  eum  ju- 
dicare  non  timuerunt,  dicentes :  «  Secundam  legem 
debet  mori,  quia  Filiam  Dei  se  fecit  {Joan,  xix,  7). » 
Hos  autem  in  stuUum  finem  Deus  adduxit,  quia  Pt 
locum  et  gentem  ex  eo  perdidit,  unde  se  tenere  pu- 
tabant,  qui  etiam  signa  et  miracula  Christi  Tidente<$, 


spiritu,  qui  est  in  carne  hominis,  in  manu  Dei  est;  Ct  in  staporem  Tersi  dicebant :  «  Nihil  proficimus,  jam 


quoniam  neque  spiritum  intelligentife,  tbI  aliarum 
gratiarum,  sineDei  Tolantate  Telhabere  Tel  retinere 
poteit. 

«  Nonne  auris  Terba  dijudicat,  et  fauces  come- 
»  dentis  saporem?  »  Ac  si  dicat:  Quia  nec  aures 
audiendi,  nec  fauces  comedendi  habetis,  ideo  Terba 
mea  male  judicantes,  cujus  saporis  etdulcedinis  sint, 
non  intelligitis ;  nec  mirum.  Non  enim  antiquam. 
sed  noTam  sapientiam  diligitis  ;  hoc  esl  enim  qnod 
ait: 

((  In  antiquis  est  sapientia,  et  in  multo  tempore 
»  prudentia. »  Per  hos  enim  Deum  ipsum  et  angeios 
ejus  intelligere  possumns.  «  Omnis  enim  sapientia  a 
Domino  Deo  est  {Ecclu  i,  i).  »  Hsereticorum  autem 


totus  mundus  post  eum  Tadit.  Si  dimiitimus  eum  sic, 
Tenient  Romani,  et  tolient  nobis  locum  et  gentem 
(Joan.  XI,  48).» 

((  Balteum  regnm  dissohit,  et  prsecingit  fune  re- 
>  nes  eorum.  »  Hoc  enim  ad  iitteram  scepe  contin- 
git ;  ipse  enim  deponit  potentes  de  sede,  et  exaltal 
humiles.  Qnod  quidem  de  Judseis,  qui  et  diTites 
erant,  et  de  semine  regio  originem  ducebant  con- 
Tenienter  intelligi  potest. 

((  Ducit  saeerdotes  inglorios,  et  optimates  sup- 
»  plantat :  commutans  labinm  Teracinm,  et  doctri- 
»  nam  senum  aaferens.  »  Deus  enim  Jadseorum  s  i- 
cerdotes  gloria  et  honore  priTaTit,  et  eorum  optima- 
tes  supplantari  et  superari  permisit.  Et  Teracium, 


8apientia,quia  de  hoc  fonte  non  fluit,  stultitia  est.  q  id  est    prophetarum  labium  ejus  commutaTit.    Et 


Quod  autem  de  Deo  hoc  intelligi  debeat,  sequentia 
manifestant,  c  Apud  ipsum  est  fortitudo,  et  sapien- 
»  iia,  ipse  habet  consilium  et  intelligentiam.  »  Cum 
enim  septem  sint  grati»  Spiritus  sancti,  qnatnor 
tantum  hic  enumeraTit,  quoniam,  qui  has  habet,  C8e« 
teris  carere  non  potest.  Qai  enim  fortis  et  patiens 
est,  et  consilio  et  intelligentia  plenus,  ille  procul 
dobio  sine  pietate  et  scientia  et  Dei  timore  esse 
non  potest.  Seqnitur.* 

«  Si  destruxerit,  nemo  est  qui  sedificet,  si  incln- 
»  serit  hominem,  nullns  est  qni  aperiat.  Si  conti., 
»  nuerit  aqnas,  omnia  siccabnntur,  et  si  emiserit 
»  eas,  subTertent  terram. »  Quare  hoc?»  Qaia  apud 
»  ipsum  est  fortitudo  et  sapientia.  »  Solus  enim 


doctrinam  senum,  eorumdem  Tidelicet  prophetanim 
eis  abstuiit,  quoniam  neque  in  Teritate  sermonis 
neque  in  doctrina  eos  imitantur.  De  qaibus  adbuc 
subditur : 

«  Effundit  despectionem  super  principes,  eos  qui 
»  oppressi  sunt  reloTans.  »  Effndit  enim  .  Dominus 
opprobrinm  et  despectionem  super  Scribas,  et  Pha- 
risseos  et  principes  sacerdotum;  apostolos  auteiA, 
qui  multistribulationibus  oppressi  fuerant,  releTavii 
exaltaTit  et  magnifieaTit. 

«  Qui  reTelat  profunda  de  tenebris,  et  producit  in 
»  Incem  umbram  mortis.  >  Umbra  mortis,  lex  erat, 
qnia  ad  litteram  intellecta»  non  refrigerinm  sed 
mortem  dabat.  Hanc  autem  in  lucem  produzit,  ejus- 


Exposrno  in  job. 


m 


Dfuadiiatem  de  ignorantiffi  tenebris  revelavit,  A 

eam  spiritualiter  intelligere  fecit. 
.  malliplicat  gentes,  et  perdit  eas,  et  subver- 
.  integrum  restituit.  »  Ipse  enim  generis  pro- 
ne  gentes  multiplicavit,  dicens  :  c  Grescite 
tiplicamini  {Gen.  i,  22).   >  Et  perdidit  eas, 

tempus  errare  permisit,  et  subversas  in  in- 

restituit,  qui  postea  ad  fidem  et  justitiam, 

it. 

i  immutat  cor  principum  populi  terrse  et  de- 

eos,  ut  frustra  incedant  per  invium.  »  Tale 

de  Pharaone  Dominas  ait :  c<  Ego  indarabo 

s  (Exod.   IV,  2i).  »  Immntat  enim  Dominus 

lum  corda,  et  qaodammodo  decipit,  qaando  a 

3  immutari  et  decipi  permittit.  Qui  frustra  3 

i  incedunt  per  invium,  quia  ex  errore  suo 

isi  poenam  et  mortem  acqairont.  Hoc  autem 
um  de  Judseis,  sed  etiam  de  bsereticis  intel- 

est. 

Ipabunt  quasi  in  tenebris,  et  non  in  luce,  et 

e  eos  faciet,^quasi  ebrios.  »  Qtii  enim  mani- 

eritati  non  credit  <S4B  quasi  caecus  in  tene- 

Ipans,  ad  lacem,  quse  Christus  est,  nunquam 

[loc  enim  Judsei  faciebant,  qui,  signa  et  mi- 

cernentes,  dicebant  :  «  Si  tu  es  Christus,  dic 

>alam  {Joan,  x,  24.)  »  Errabant  autem  quasi 

juia  nunc  eum  laudabant,  nunc  eum  iterum 

abant. 

CAPUT  Xlll. 

:e  omnia  hffic  vidit  oculus  meus,  et  audivit  C 

mea,  et  intellexi  singula.  >  In  hoc,  quod  se 

vidisse,  audisse  et  intellexisse  dicit  prophe- 

ritum  se  habuisse  ostendit :  non  enim  videre 

re  sufficit,  nisi  etiam  intelligere  detur.  Ta- 

gitur,  qui  suas  visiones  non  intellexisse  la- 

lundum  scientiam  vestram  et  ego  novi,  nec 
ior  vestri  sam.  »  His  verbis  ejus  simul  hu- 
et  scientia  commendatur.  Humilitas  quidem, 
im  major  esset,  se  tamen  illis  non  prsetulit. 
a  vero,  quia  nec  ipse  carnalis  intellectus  eum 

1  tamen  ad  omnipotentem  loquar,  et  dispu- 
cum  eo  cupio  (342),  prius  vos  ostendens  fa-  ^ 
Lores  mendacii  et  cultores  perversorum  do- 
um. »  Ad  Omnipotentem  loquitur,  qui  ejus 
ordiam  deprecatur.  Cum  Deo  vero  disputare 
s  judicia  subtiliter  indagare.  Merito  autem 
os  isti  designant,  qui  fabricatores  mendacii 
ores  perversorum  dogmatum  dicuntar.  Et 
iium  quidem  fabricari  dicitor,  quia  sine  labore 
acitatis  confiisionejconficitar. 
[ue  utinam  taceretis,  ut  putaremini  esse  sa- 

Non  inopportuna  erit  S.  Thom»  loci  hnjus 
tio  :  Disputare  cwn  Deo  cupio;  c  Non  quidem 
judicia  improbare  velim ;  sed  ut  errores  ve- 
)8truam.  Quibus  tuppositis  seqaeretur,  quod 
iinustus  apud  Deom ;  unde  subdit :  »  prtta 
fHens  fabrieatores  mendacU^  «  qoi  hoc  men- 


»  pientes.  »  Stultus  enim  si  tacnerit,  sapiens  esse 
reputabitur.  Haeretici  quidem  si  tacerent,  minus  qui- 
dem  nocerent. 

c(  Audite  ergo  correctiones  meas,  et  judicium  la- 
»  biorum  meorum  attendite.  »  Quia  vestrie,  inquit, 
correctiones  erronese  sant^  vos  correctiones  meas  au- 
dite,  quse  a  veritate  non  recedant,  ut  vel  correctum 
judicium  suscipiatis.  c  Nnnquid  Dens  |indiget  vestro 
1  mendacio,  ut  pro  illo  loquamini  dolos?  »  Hoe  au- 
tem  ideo  dicit  ,quia  quasi  Dei  justitiam  defendentes 
eum  superius  redarguebant.  u  Nunquid  faciem  ejus 
»  accipitis  ut  pro  Deo  judicare  nitimini?  )»  Deienim 
faciem,  id  est  Dei  visum  et  cognitionem  se  habere 
simulant,  qui  aliorum  occulta  judicare  prsesumunt. 
Hoc  enim  solius  Dei  est.  c  Aut  placebit  ei,  quem  ce-> 
»  lare  nemo  potest?  aut  decipietur,  ut  homo,  ve« 
»  stris  fraudulentiis  ?  Ipse  vos  arguet,  quoniam  in 
»  abscondito  faciem  ejus  accipitis.  »  Ac  si  dicat : 
Cnm  Deus  omnia  noverit,  cui  fraus  nunqnam  placet, 
ipse  vos  arguet.  Quare?  quoniam  in  abscondito  fa- 
ciem  ejus  accipitis.  In  abscondito  quidem,  quoniam, 
aliter  in  corde  sentitis,  aliter  voce  profertis.  In  quan- 
tum  enim  Dei  voiuntatem  homo  intelligit,  intantum 
ejus  faciem  accipit.  Merito  igitur  redarguuntur,  qui 
ea  etiam  quse  bene  intelligunt  male  loquuntur. 

€  Statim  ut  se  commoverit,  turbabit  vos,  et  ter- 
•  ror  ejus  irruet  super  vos.  »  Quamvis  enim  Deus 
immutabilis  sit,  commoveri  tamen  et  irasci  dicitur, 
quando  in  peccatores  dignam  ultionem  exercet.  Hoc 
autem  erit  in  judicio,  quando  dignam  pro  suis  factis 
sententiam  audient.  €  Memoria  vestra  comparabitur 
»  cineri,  et  redigentur  in  lutum  cervices  vestrse.  » 
Quia  enim  caro  hominis  pulvis  et  cinis  est,  recte 
iniquorum  memoria  cineri  comparatur,  siquidem 
cnm  carne  simul  perit  et  deficit.  Non  enim  scribnn- 
tur  in  libro  vit«e,  in  lutum  autem  eorum  cervices  re- 
diguntur,  quia  quomodocunque  superbiant,  terra 
tamen  sunt,  et  in  terram  revertuntur.  «  Tacete  pau- 

>  lisper,  at  loquar  quodcunque  mihi  mens  sugges- 

>  serit.  »  Ac  si  dicat  :  Nolite  carnaliter  impedire 
qufiB  spiritaaliter  profero,  vos  enim  lingua,  ego 
mente  loquor.  «  Quare  lacero  carnes  meas  dentibus 

>  meis,  et  animam  meam  porto  in  manibus  meis?  » 
Carnes  enim  suas  dentibus  suis  lacerat,  qni  ea,  qun 
carnaliter  egit,  suis  verbis  aperte  redarguit.  Animam 
vero  suam  in  mauibus  portat,  qui  vitam  suam  osten- 
dere  et  manifestare  non  erubescit.  Hoc  autem  viri 
sancti  aliquando  faciunt,  ut  c«teris  bene  vivendi, 
•t  sua  peccata  confitendi  exemplum  tribuant. 

c  Etiam  si  occiderit  me  in  ipso  sperabo.  »  Valde, 
inquit,  me  flagellavit,  sed  si  forte'  super  flagella 
mortem  quoque  addere  voluerit,  ergo  tamen  nihilo- 
minus  in  ip^o  sperabo.  Desperavi  enim  de  mundOi 

daciam  adinvenerant,  quod  Job  iniquam  vitam  du- 
xisset.  In  hoc  autem  mendacium  devenerant,  pro- 
pter  hoc,  quod  circa  fidem,  qua  Dens  eolitur,  erra- 
bant,  credentes,  quod  in  hac  vita  tantnm  fieret 
meritorum,  et  poenaram  retributio.  » 


599 


S.  BRUNONIS  EPISCOPl  SIGNIENSIS 


60« 


nullam  spem  habeo  nisi  in  Deo;  nemo   mihi  mea  A  »  micum  tuum?  Gontra  foliam,  quod  yento  rapitnr, 


flagella  improperando  objiciat,  quia  neque  mors,  ne- 
qae  vita,  neque  tribulatio  aliqua  poterit  me  separare 
a  charitate  Dei. 

•  Verumtamen  vias  meas  in  conspectu  ejus  ar- 
»  gaam,  et  ipse  erit  Salvator  meus.  »  Faciat,  in- 
quit,  quod  yult  flagtllet,  quantum  vult;  verumtamen 
Tias  measarguam,  opera  mea  reprehendam,  non  me 
timore  ezcusabo  :  ipse  enim  videt  omnia,  in  con- 
spectn  ejus  sant  omnia,  et  ipse  erit  Salvator  meus. 
«  Non  enim  veniet  in  conspectu  ejus  omnis  hypo- 
1  crita.  •  Unde  manifestnm  est  me  hypocritam  non 
esse,  Yenient  enim  aliquando,  sed  modo  venire  no- 


» ostendis  potentiam  tuam,  et  stipulam  siccan 
»  persequeris.  >  Faciem  suam  illi  Deus  dbscondere 
dicitur,  cui  se  iratum  esse  ostendit.  Non  autem  ini- 
micum  suum  beatus  Job  Deum  arbitratur,  sed 
qnia  eum  afQigebat,  inimicus  ejas  cam  hominibus 
putabatur.  Gonstat  igitur,  qaia  secundum  opinionem 
hominam  loqoitur.  Folio,  et  stipulfla  vir  sanctus  sc 
comparat,  dicens,  se  Dei  indignationi  et  iraB  nulla- 
tenus  resistere  posse.  Cui  enim  Deas  irascitur,  faciie 
quidem  dfemonum  impetu  in  infemum  rapitur,  et 
quasi  sicca  stipula  ibidem  comburitur.  c  Scribis 
>»  enim  contra  me  amaritudines,  et  consumere  me 


o 

t 


Innt,  quiapeccata  sua  confiteri  erubescunt.  Siveetiam      »  vis  peccatis  adolescentise  mese.  »  Quia  enim  quod 
non  venient  in  conspectu  ejus,  quia  illis  iratas  Do-  B  scribitur  permanet,  sua  flagelia  scripta  esse  dicit, 

__-  .  .  _-  .  •  ••.r>»         I 


minus  oculos  saos  avertet  ab  eis.  c  Aadite  sermonem 
»  MV  meum,  et  «nigmata  percipite  auribus  ve- 
»  stris.  »  In  eo  quod  sBnigmata  dicit,  se  flguraliter 
loqui  insinuat,  non  tamen  quod  figuraliter  omnia 
aceipi  debeant.  «  Si  fuero  judicatus,  scio  quod 
»  justus  inveniar.  Quis  est,  qui  judicet  me,  veniat, 
I»  qnare  taeens  consumor?  it  Nihil  enim,  ut  Aposto- 
Ins  ait :  sibi  conscius  erat;  unde  in  seqnentibus  ait : 
«  In  omni  vita  mea  nonreprehendit  me  cor  meum.  • 
Per  quod  datur  intelligi  quia  quamvis  sine  peccato 
non  esset  (siquidem  ipse  aliquando  peccatorem  se 
Tocat)  peccatum  tamen  non  fecit,  per  quod  injustus 
debeat  judicari,  ideoque  libere  judicem  quaerit,  et  ut 
Yeniat,  rogat,  et  quia  non  venit,  tacens,  et  exspe- 


quoniam  a  se  nullo  modo  recedere  sentit.  Quia  verc 
in  quibus  peccaverit,  ignorabat,  adolescentiae  pec- 
cata  posuit  quorum  usquequaqae  securas  non  erat ; 
siqaidem  iiia  setas  infirma  et  inscia  facile  peccat,  in 
illis  tamen  peccatis  consumi  non  debet,  qai  majori 
succedente  eetate,  qaod  ignoranter  fecit,  scienier 
emendat.  «  Posuisti  in  nervopedem  meum,  et  obser- 
)»  vasti  omnes  semitas  meas,  et  vestigia  pedum  meo- 
»  rum  considerasti.  »  In  via  enim  sumus,  et  quanto 
tempore  vivimus  quasi  solutis  pedibus  ad  vitce  hujus 
terminnm  carrimus,  ad  quem  poslquam  venimas, 
quia  ulterius  currere  non  possumus,  in  nervo 
quodammodo  pedem  tenemus.  Beatus  igitur  Job, 
dam  pedem  se  in  nervo  tenere  asserit,  cursum  suum 


ctans,  et  judicium  audire  desiderans,  dolore  consu-  ^  jam  ad  finemvenisse  arbitratur.  Semitas  autem  no- 


mitur.  Uoc  autem  ideo  quia,  si  judicaretur,  peccatum 
illud,  pro  quo  flagellabatur,  ei  manifestari  necesse 
est.  Nihil  enim  aliud  erat,  pro  quo  judicium  timnis- 
set.  Unde  et  sequitnr  : 

«  Duo  tantum  ne  facias  mihi,  et  tunc  a  facie  tua 
»  non  abscondar.  Manam  tuam  longe  faca  me,  et 
1  formido  tua  non  me  terreat.  »  Hoc  autem  tale  est 
ac  si  diceret  :  Gessent  flagella,  cesset  et  formido. 
Quia  enim  flagellor,  qnamvis  quid  peccaverim 
ignovem,  me  tamen  multum  deliquisse  timeo,  cum 
te  neminem  injuste  flageilare  posse  considero.  In- 
snper  etiam,  quia  nondnm  flagellare  cessas,  nondum 
peccatum  hoc  esse  solntum  vehementer  formido.  Si 
igitur  his  duobus  solutas  fuero,  tunc  afacie  tuanon 
abscondar»  sed  ultro  me  ante  faciem  tuam  ad  judi- 
cium  prfiesentabor.  Yoca  me,  et  ego  respondebo 
tibi,  testimonlum  videlicet  reddente  mihi  conscien- 
tia  mea.  «  Aut  certe  ego  loquar.  Et  omnem  vitam, 
»  et  conscientiam  meam  tibi  confitebor.  Et  tu  re- 
D  sponde  mihi ;  »  id  est  si  aliquid  confiteri  omisero 
vel  si  quid  in  me  dignum  poena  et  flagellis  invene- 
ris,  ostende  mihi.  Et  hoc  est,  quod  ait  :  «  Quantas 
»  habeo  iniquitates  et  peccata,  seelera  mea  et  de- 
»  licta  ostende  mihi.  »  Felix  conscientia,  quse  tam 
secure  judicari  postulat ;  ipsa  enim  peccati  incalca- 
tione,  qua  dicit  puniendum  iniquitate,  peccata,  sce- 
iera  et  delicta,  nihil  se  puniendum  peccasse  osten- 
dit,  quamvis  aliqua  differentia  in  his  esse  possit. 
«  Gor  faciem  tuam  abscondis,  et  arbitraris  me  ini- 


0 


stras  et  vestigia  pedum  nostroram  Deus  considerat, 
quia  quid  agamus,  vel  quae  exempla  cfleteris  relin- 
quamus,  intuetar.  Quid  enim  sunt  vestigia  pedum, 
nisi  exempla  operum?  c  Qui  quasi  putredo  consu- 
»  mendus  sum,  et  quasi  vestimentum,  quod  come- 
ditur  a  tinea.  •  Garo  enim  hominis  in  putredinem 
resoluta,  vermes  ex  se  generat,  a  quibus  consumitur, 
sicut  ex  vestimento  tinea  oritur  a  qua  vestimentum 
ipsum  consumilur. 

GAPUT  XIV. 
«  Homo  natas  de  muliere,  brevi  vivens  tempore, 
»  repletur  multis  miseriis.  »  Homo  enira  mollis  et 
fragilis  est,  qnia  de  muliere  natus  est.  Qui  et  brevi 
tempore  vivit,  et  mullis  miseriis  repletur  :  miser  igi- 
tur  homo.  «  Qui  qaasi  flos  egreditur,  et  conteritur, 
•  et  fugit  velut  umbra,  et  nunqaam  in  eodem  statu 
1  permanet.  •  In  primasva  namque  cctate,  tenor, 
floridus  et  pnlcher  apparet;  dein  vero  accessu  tem- 
poris,  jam  aegritudine,  multisque  necessilatibus  con- 
teritur.  «  Et  fugit  velut  umbra,  »  quia  crescendo  et 
senescendo  deficit.  «  Et  nunquam  in  eodem  statu 
»  permanet;  »  quia  nunc  infans,  nunc  puer,  nunc 
adolescens,  nunc  juvenis,  nunc  senex,  nunc  santis, 
nunc  eeger,  nunc  leetus,  nunc  tristis,  aliisque  multis 
modis  mutabilis,  nunquam  in  eodem  statu  permanet. 
»  Et  dignum  dacis  super  hujuscemodi  aperire  oculos 
>  tuos,  et  adducere  eum  tecum  in  judicium.  «  Deus 
super  hominem  oculos  aperity  quia  ejus  facta  et  co- 
gitationes  sobtiliter  investigat.  »   Quis  potest  fa- 


601 


EXPOSmO  IN  JOB. 


601 


B 


»  cere  mandum  de  immundo  eoneepium  semine?  A 
»  Nonne  tu  qui  solus  es?  b  Subauditor,  mundus  : 
qaia  enim  in  originali  peccato  omnis  bomo  concipi- 
tur  et  nascitur,  non  immerito  de  immundo  semine 
conceptus  dicitur :  li4ft  quem  tamen  suo  sanguine  et 
aqua  baptismatis  ille  mundavit,  qui  solus  est.  Quia  ' 
enim  Deus  semper  est,  idem  est,  immutabilis  est,  et 
cunctis  rebus,  et  temporibus  semper  praesens  est, 
ideo  ipse  solas  est,  quia  nulla  alia  res  ita  est.  «  Bre- 
M  ves  dies  bominis  sant,  namerus  mensium  ejus  apud 
»  te  est.  Gonstituisti  terminos  ejus  qui  prfieteriri  non 
»  poterunt.  >  In  Dei  namque  proyidentia  dierum,  et 
mensium,  et  annorum  nostroram  numerus  positus 
est,  et  ipse  qaidem  est  terminus,  ad  quem  usque 
venire  possibile  est,  uitra  yero  impossibile.  Nam  et 
si  Ezechise  lacrjmis  donatam  est  ut  quindecim  an* 
nos  sapenriveret,  sic  quoque  a  Deo  constitutum  erat 
ut  boc  lacrymis  et  orationibus  impetraret;  ita  enim 
scriptum  est  :  «  Audivi  oratiouem  tuam  et  lacry- 
mas  tuas  :  ecce  adjiciam  super  dies  tuos  quinde- 
cim  annos  iJLY  Reg.  xx,  5).  »  Sequitur  :  c  Recede 
»  paululum  ab  eo,  ut  quiescat,  doneo  optata  veniat 
M  sicut  mercenarii  dies  ejus  (343).  >  Recede,  inquit, 
modo  paululum  a  ilageliis,  ut  bomini  subito  mori- 
turo  quiescere  liceat,  donec  dies  ejus  veniat,  quem 
ipse  non  minus  quam  mercenarius  diem  suom  venire 
desiderat.  Gupiunt  enim  sancti  mori  et  esse  cum 
Gbristo,  quatenus  sui  laboris  mercedem  suscipiont. 
Unde  et  sequitur  : 

c  Lignum  habet  spem,  si  preecisum  fuerit,  rur-  G 
»  sum  virescit ;  si  senuerit  in  terra  radix  ejus,  et  in 
»  pulvere  emortuus  fuerit  truncus  ejus,  ad  odorem 
»  aqufie  germinabit,  et  faciet  comaip,  quasi  cum 
>i  primum  plantatum  est.  »  Hoc  autem  de  illo  ligno 
inteliigi  debet,  quod  plantatum  est  secus  decursus 
aquarum,  fructum  boni  operis  ferre  non  cessat. 
Praeciditur  autem  boc  lignnm,  quando  homo  mori- 
tur.  Senescit  autem  radix  ejus  in  terra,  et  truncus 
in  palvere  moritur,  quando  corpus  hominis  pro 
temporis  longitodine  solvitur,  et  in  puherem  redi- 
gitur ;  sed  sicut  sperat  iterum  virescit,  et  ad  odo- 
rem  affu»  germinabit,  qaia  ilatione  sancti  Spiritus 
quandoque  resurget.  De  bac  enim  aqua  Dominus 
ait  :  a  Qui  credit  in  me,  flumina  ,de  ventre  ejus 
fluent  aqusB  vivce  (Joan.  vii,  38).  »  Quod  mox  ^ 
evangeiista  exponit,  dicens  :  «c  Hoc  autem  dicebat 
de  Spiritu  sancto,  quem  accepturi  erant  creden- 
tes  in  eum  (t6td.,  39).  »  Faciet  autem  comam 
qoasi  a  principio,  quia  ad  eam  pulcbritudinem  redi- 
get,  in  qua  ab  initio  creatus  est. 

«  Homo  vero  cum  mortuus  fuerit,  et  nndatus, 
»  atque  consumptus,  ubi  quseso  est?  Quomodo  si 
»  recedant  aquse  de  mari,  et  fluvius  vacuefactus 
»  arescat  :  sic  bomo  cum  dormierit,  non  resurget, 
»  donec  atteratur  coslum,  non  evigilabit,  nec  con- 
»  surget  de  somno  suo.  »   Sicut  per  lignum  intelii- 

(343)  «  Sicut  sol  est  causa  diei,  ita  Deus  est  anctor 
▼itSB ;  recedente  autem  sole,  dies  finitur  et  nox  ve- 
nit :  per  recessum  ergo  Dei  inteliigit  terminationem 


gis  justum,  ita  et  per  hominem  intellige  peccatorem. 
De  talibus  enim  dicitur  :  «  Yos  autem  sicut  homines 
moriemini  (PsaL  lxxxi,  7).  >  Hic  ergo  homo, 
postquam  moritur,  et  carne  nudatur,  et  vermis 
consumitur,  non  resurget,  neque  evigilabit,  neque 
de  mortis  somno  consnrget,  donec  coelum  altera- 
tur,  ut  fiat  coelum  novum  et  terra  nova.  Mari  autem 
et  fluviis  comparatur  homo,  qui  sicut  recedentibns 
aquis,  locus  maris  et  fluviorum  vacuus  remanet,  ita 
anima  recedente,  siccum  et  vacnum  remanet  corpns. 

«  Quis  mihi  tribuat,  ut  in  infemo  protegas  me,  et 
»  abscondas  me,  donec  pertranseat  furor  tuns;  » 
id  est  donec  Gbristi  morte  intercedente  ira  toa  mi- 
tigetur;  «  et  constituas  mihi  tempus,  in  quo  recor- 
yt  deris  mei?  »  Scio,  inquit,  quia  in  infemum  de- 
scendam;  sed  quis  ibi,  nisi  tn,  a  tormentoram  poe- 
nis  me  proteget  et  liberabit?  Tempus  aotem  eis  ad 
misericordiam  constitutum,  Ghristi  passio  fuit,  quo- 
niamtunc  ad  inferos  descendens  justorum  animas 
eripuit  et  liberavit,  secundnm  illad  :  «  0  mors  ero 
mors  tna;  morsus  tuus  ero,  inferne  (Ose,  xiib 
i4).»  —  «  Putas  ne  mortuus  homo  rursum  vivet?»  Ha^c 
in  persona  infidelium  dicit,  sicut  sequentia  mani- 
festant  :  «  Gunctis  diebus,  quibus  nunc  milito,  ex- 
»  specto  donec  veniat  immntatio  mea.  »  Nisi  enim 
resurrectionem  crederet,  frustra  quidem  militaret, 
et  carnis  bujus  immutationem  exspectaret.  «  Om- 
nes  enim,  ut  ait  Apostolus,  resurgemus,  sed  non 
omnes  immutabimur  (f  Cor,  xv,  5i).  »  —  «  Vo- 
»  cabis  me,  et  ego  respondebo  tibi,  operi  manuum 
>  tuamm  porriges  dexteram.  »  «  Vocabis,  inquit, 
»  me,  »  quia  de  terrse  pulvere  me  surgere  prsecipies. 
«  Et  ego  respondebo  tibi,  »  qoia  illico  resurgam. 
Eis  autem  Dominus  dexteram  porriget,  quos  ad  se 
miserando  trahere  dignabitur.  «  Tu  quidem  gressus 
»  meos  dinnmerasti ;  »  quia  qnid  egerim,  et  qualiter 
vixerim,  non  ignoras.  c  Sed  parce  peccatis  meis ;  » 
qnia  nisi  in  tua  misericordia  nemo  salvabitur. 

c  Signasti  quasi  in  sacculo  delicta  mea,  sed  cn- 
»  rasti  iniquitatem  meam.  »  Ea  delicta  in  saccolo 
snnt,  quse  intus  occultata  foris  non  apparent;  si- 
gnata  autem  sunt,  quia  divinis  ocuiis  notata  suo 
tempore  manifestabuntur.  Quod  autem  ait  :  «  Sed 
»  curasti  iniquitatem  meam,  »  propter  flagella  dicere 
videtur.  Sequitur: 

c  Mons  cadens  defluit ;  et  saxum  transfertur  de 
»  loco  suo,  lapides  excavant  aquse,  et  alluvione  pau- 
»  latim  terra  consumitur,  et  hominem  ergo  simiii- 
»  ter  perdes.  »  Ut  enim  quidam  ait :  Nemo  repente 
fit  turpissimus,  sed  paulatim  sordibus  scrdescit,  et 
crescente  tentatione  semper  seipso  turpior  fit,  et  ita 
panlatim  per  momenta  cadit,  donec  nltimi  easus 
sententiam  suscipiat.  Sicutet  mons  panlatimcadens, 
defluit  et  minuitur,  et  saxum  paulatim  movetur  de 
loco  suo,  et  aqua  paulatim  cavat  lapides,  et  terra 
paulatim  alluvione  consumitur.  Felix,  qui  heec  sem- 

vitce  prsesentis,  quse  est  homini  a  Deo.  >  D.  Thom.  in 
eod.  toco. 


W3 


S.  BRUNONIS  KPISCOPI  SIGNIENSIS, 


604 


per  in  mente  habet  et  tentationem  latenter  sobin- A  »  mashomonatases,etantecolle8formatnse8?Nun- 


trantem  a  se  repellit. 

959  «  Roborasti  enm  panlulum,  nt  in  perpe- 
>  taum  transiret.  »  Roboravit  enim  Deus  hominem, 
ut  in  perpetuum  transiret,  quia  ad  suam  similito- 
dinem  fecit  eam,  at  viveret  in  aetemum.  Sed  hoc 
paululum,  quia  cito  eom  vinci,  et  peccare  pcrmisit, 
unde  et  subditor : 

«  Immotabis  faciem  ejos,  et  emittes  eom.  »  Qoo- 
niam  similitadine  Dei  amissa  mortuus  est,  et  quoti- 
die  quideni  immutator  et  emittitur,  quia  paulatim 
hominis  pulchritudine  deficiente  tandem  pulvis  in 
pulverem  revertitor.  Sequitur : 

«  Sive  nobiles  foerint  filii  ejas,  sive  ignobiles,  non 


»  quid  consiliom  Oei  audisti  et  inferior  te  erit  ejos 
»  sapientia?  »  To,  inqoit,  qaasi  dicat,  disputare 
cum  Deo  cupis,  ac  si  ei  cofleternus  esses,  et  ejus  con- 
silium  et  sapientiam  cogpiovisses ;  sed  qua  temeritate 
adversus  Deum  contendere  andes,  qui  nos  quoqae 
sapientia  et  intelligentia  non  excellis  ?  Hoc  est  enim 
quod  ait  :  «  Qnid  nosti  quod  ignoremus?Quid  intel- 
»  ligis  quod  nesciamos  ?  Et  senes  et  antiqoi  sunt  in  no- 
»  bis,  multo  vetustiores  quam  patres  tui.  »  Hiec  verba 
ibi  respondere  videntur,  ubi  Job  soperius  dixit  : 
«  In  antiqais  est  sapientia,  et  in  molto  tempore  pru- 
>  dentia.  »  Unde  manifestum  est  Eliphaz  non  bene 
ejus  verba  intellezisse.  Merito  ergo  fienigmata  vocan- 


»  inteliiget.  Attamen  caro  ejos,  dum  vivet,  dolebit,  ^  tar,  qusB  ab  ipsis  qaoque,  qoibus  Job  loqoebatur,  non 
»  et  anima  iliius  super  semetipso  lugebit  »  Quamvis      intelligebantur.  Seqoitur  : 


enim  peccator,  quandiu  vivit,  pro  filiis  suis,  quos 
ditare  vult,  etiam  peccando,  laborare  non  cessat, 
tamen  postqoam  moritur,  quales  sint,  et  quomodo 
se  habeant,  non  intelligit.  Dolet  enim  caro  ejus  dum 
vivit,  quia,  ut  modo  dizimus,  se  fatigando  in  hac 
vita  non  quiescit.  Et  anima  illius  soper  seipso  luge- 
bit,  quoniam  hinc  transiens,  quamvis  infructuose 
peccata  sua  tamen  pcenitendo  deplorat. 

CAPUT  XV. 
«  Respondens  aotem  Eliphaz  Themanites^  dixit : 

>  Nunquid  sapiens  respondebit,  qoasi  in  ventum  lo- 
»  quens,  et  implebit  ardore  stomachom  soum?  » 
Ae  si  dicat :  In  hoc  enim  insipiens  comprobaris,  qoia 
verba  inotilia,  et  vento  et  inflatione  plena  profers, 
et  qaasi  stomachatus,  cum  ardore,  et  ira  et  indi- 
gnatione  respondes,  vocans  nos  mendaces,  dolosos 
et  fraodalentos.  Sed  quid  mirom,  cum  Deam  ipsum 
arguere  non  timeas  ?  Et  hoc  est,  quod  ait  :  «  Argois 

>  verbis  eom  qui  non  est  ffiqoalis  tui,  et  loqueris 
»  quod  tibi  non  ezpedit.  »  Hoc  autem  fortasse  ideo 
dicit,  quia  vir  sanctus  sopra  dizerat :  «  Si  jodicatus 
»  fuero,  scio  quod  justus  inveniar.  >  Impossibile 
enim  esse  putat  ut  uterqoe  justus  sit,  et  qui  flagel- 
lat,  et  qui  flageliatur.  «  Quantom  in  te  est  evacuasti 
•  timorem,  et  tulisti  preces  coram  Domino.  >  Quan- 
tum,  inquit,  in  te  est,  qaantum  in  tuis  verbis,  si  bene 
considerata  fuerint,  apparet,  tu  nequaquam  Deum 
times,  com  judicas;  quis  est  qoi  jadicet  me?  et 


«  Nanquid  param  est,  ut  consoletur  te  Deus,  sed 
»  verba  taa  prava  hoc  prohibent.  »  Ac  si  dicat  Jam 
tibi  Deus  pepercisset,  si  hamiliatos  ejas  misericor- 
dias  qusesiisses;  sed  quia  superbus  es  et  justom  te 
ezistimans  corde  elevaris,  et  quia  contra  Deom  su« 
perbice  spiritu  intnmescis,  et  hajosmodi  sermone 
loqueris,  ideo  ejus  misericordiam  invenire  non  po- 
tes ;  et  hoc  est  qood  dicit :  «  Qoid  te  elevat  cor 
»  tuum  et  quasi  magna  cogitans  attonitos  habes  oca- 
»  losl  Quid  tomet  contra  Deum  spiritus  tuus,  ut 
»  proferas  de  ore  tuo  hujusmodi  sermones?  Qoid  e^t 

>  homo,  ut  immaculatus  sit,  et  ut  justus  appareat 

>  natos  de  muliere?  >  Hic  apertissime  ejus  verba 
redarguit.  c  Ecce  inter  sanctos  ejos  nemo  immuta- 

>  bilis  est,  et  cceli  non  sunt  mundi  in  conspectu 
»  ejns,  quanto  magis  abominabilis  et  inntilis  homo, 
»  qui  bibit  quasi  aquam  iniquitatem?  »  Quidquid 
enim  Deos  non  est,  quomodolibet  mutabilis  est.  Pos- 
sumus  autem  per  sanctos  et  per  coelos  eos  intelli- 
gere  qui  adhuc  in  terris  positi  coelicam  et  angelicam 
vitam  docunt.  Unde  et  Apostolus  taliter  in  mundo 
vivens  dicebat  «  Nostra  autem  conversatio  in  coelis 
est  (PhUip,  in,  20).  )»  Et  isti  quidem  in  conspectu 
ejus,  quem  nihil  latet,  mundi  non  sant,;quia  quandiu 
hic  vivunt,  peoitus  sine  peccato  esse  non  possunt. 
Quid  igitur  faciet  homo,  quid  faciet  peccator,  et 
abominabilis  et  inutilis,  qui  bibit  qoasi  aquas  ini- 
quitatem,  cui  peccare  nullus  labor  esse  videtor,  qui 


similia,  et  tamen  preces  coram  Domino  fundis,  ac  si  ^  tandiu  peccat,  donec  iniquitate  sit  ebrius»  et  quasi 
bene  promeruisses,  dicens  :   «  Sed  parce  peccatis      aquis  totus  repletus  ?  Sequitur  : 


»  meis,  >  et  alia  multa.  «  Docuit  enim  iniquitas  tua 
»  os  tuum,  et  imitaris  linguam  blasphemantium.  > 
Taliter,  inquit,  loqui  non  ab  alio,  quam  ab  iniquitate 
tua  didicisti.  Tunc  enim  iniquitas  os  docet,  cum 
malum'  qood  mente  concipitur  ore  profertur.  Lin- 
guam  autem  blasphemantium  imitantur,  qoi  contra 
Deum  loqai  pr»sumunt. «  Condemnabit  te  os  tuom,  et 
>  non  ego,  labia  tua  respondebunt.  ii  Hoc  aatem  tale 
est  ac  si  diceret :  Si  teipsum  l>ene  consideras,  nullom 
nisi  te  injustitise  tuae  probatorem  quaeres.  Considera 
enimquid  hsc  tuaflageliasignificent.«  Nunquid  tupri- 

(344)  «  Sapientibus  enim  solis  terra  data  esse  di- 
citur,  quia  nonorum  terrenorum  ipsi  sunt  Domini, 


c  Ostendam  tibi,  audi  me  :  qaod  vidi,  narrabo 
>  tibi.  Sapientes  confitenlor,  et  non  abscondont  pa- 
»  tres  suos,  quibus  solis  data  est  terra,  et  non  trans- 
»  ibit  alienus  per  eos.  »  Ne  forte  me,  inqnit,  men- 
tiri  arbitreris,  HSO  non  qase  audivi;  sed  quse  vidi 
narrabo  tibi.  Quamvis  sapientes  libenter  confitentor, 
et  non  abscondunt  patres  suos,  id  est  dicta  patram 
suorum,  ea  in  veneratione  habent,  et  in  auctoritate 
suscipiunt.  Quibus  solis  videlicet  sapientibns  data 
est  terra  (344).  Et  non  transibit  alienas  per  eos, 
sicot  per  te  modo  transisse,  teque  vastasse  dubiom 

utentes  eis  ad  snnm  bonnm ;  insipientes  autem  utun- 
tnr  eis  ad  sanm  damnnm.  »  D.  Tom«  in  honc  locum. 


EXPOSmO  IN  JOB. 


606 


.  Hoc  enim  si  ad  litieram  intelligatmr,  falsam  A 
qae  enim  soU  sapientes  terram  possident,  et 
,  quam  possident,  ssepe  eis  violenter  aafertur. 
m  per  terram   carnem  intelligamus,  Terum 
ia  ipsi  soli  camem  suam  bene  regunt,  et  pos- 

et  alienos,  yitia  scilicet  et  malignos  spiritus 
)rocal  repellunt : 

Qctis  diebus  suis  impiussuperbit,  et  numerus 
rum  incertus  est  tyrannidis  ejus.  Sonitus  ter- 

semper  in  auribus  illius,  et  cum  pax  sit, 
ler  insidias  saspicatur ;  non  credit,  quod  re- 
possit  de  tenebris  ad  lucem,  circumspectans 
^ue  gladium.  »  Ac  si  dicat :  Heec  sunt,  quce 
i  et  quffi  vera  esse  cognosco.  Impius  nunquam 
*bia  cessat,  quamvis  incertus  sit,  quando  tem-  u 
ivat,  et  suam  iniquitatem  exerceat,  et  quia 
lonscientia  sempereum  solUcitat,  omni  sonitu 
ir,  omnique  rumore  terretur;  etideo  quamvis 
,  ipse  tamen  insidias  timens,  semper  credit 
adesse.  Unde  fit  ut  qaasi  desperatas,  nun- 
id  lucem  et  ad  pacem  se  posse  redire  confi- 
lortem,  et  gladiam  undiqae  exspectans,  omnes 
imet,  quoniam  omnes  offendit ;  et  dum  secun- 
B  aUos  metitur ,  naUam  sibi  parcere  credit ; 
im  nec  ipse  aUcni  pepercit. 

se  moverit  ad  quaerendum  panem»  novit, 
1  paratas  sit  in  manu  ejus  tenebraram  dies. 
ebit  eum  tribulatio,  et  angnstia  vaUabit  eum, 

regem,  qni  prseparatur  ad  prseUum.  >  Per 

omne  stipendium,  quo  vivimus  et  sustenta-  C 
inteUigimus.  Impius  ergo,  qaia  de  sola  iniqai- 
,  rapina  vivit,  quando  se  movet  ad  quseren- 
anem,  id  est  vitse  hujus  quseUbet  necessaria, 
QteUigit,  qnod  paratus  sit  in  manu  ejus  tene- 
1  dies,  quia  non  dubitat,  dum  taUter  agit, 
Q  sibi,  et  tenebras,  et  setemam  damnationem 
iratara.  Ideoque  terret  eum  tribulatio  et  an- 

quia  non  solum  prsesentia,  sed  etiam  seteraa 
:ia  pertimescit.  Rex  autem^  qui  ad  beUa  para- 
in  soium  hostes  timet,  verum  etiam  suos,  ne 
radatur.  Sic  et  iniquus,  qui  cunctis  est  odio- 
>n  solam  quos  oflfendit,  timet,  sed  etiam  quos 
'endit.ct  Tetendit  enimadversus  Deum  manum 
3,  et  contra  Omnipotentem  roboratus  est :  j^ 
rrit  adversus  eum  erecto  coUo,  et  pingui  cer- 
arraatus  est.  >  lUe  enim  adversus  Oeum  ma- 
aam  tendit,  et  contra  Omnipotentem  robora- 
adversus  eum  erecto  coUo,  et  pingui  super- 
cervice  currit,  et  armatur,  qui,  de  ejus  mise- 
a  desperans,  cunctis  cnminibus  et  facinoribus 
antrase  provocare  non  timet.  Qui  enim  ab 
ate  non  cessat,  quodammodo  semper  cam  Deo 
tur.  «  Operuit  faciem  ejus  erassitudo  ,  et  de 
ibns  ejus  a  ruina  dependet.  »  Quid  per  faciem 
ra  iniqui,  nisi  ejus  propinquos  et  lamiiiares 
pmus,  qui  et  coram  eo  semper  aseistunt,  etab 
tere  non  recedunt?  Ui  autem  a  niina  et  cra»- 
le  onerati  sunt,  quoniam  omni  iniquitate  super- 
ant.  Unde  Psalmista  ait:  Produt   ^aasi  ex 


adipeiniquitaseorum,ettran8ierant  in  dispositionem 
cordis  (FsaL  lxxii,  7).  >  Qualis  enim  paterfamilias, 
tales  et  domestici  ejus.  c  Uabitabit  in  civitatibus 
»  desolatis  et  in  domibus  desertis,  quse  in  tumulos 
»  sunt  redactffi.  »  Givitates  desolatee  et  domus  de- 
sertfle  peccatoram  heminum  conventicnla  sunt,  qase 
omni  bonitate,  justitia  et  sanctitate  sunt  destituta, 
in  quibus  etiam  vitiis  dominantibas  totum  divini 
operis  sedificium  destructum  est,  id  est,  in  tumulos 
redactum.  In  taiibus  igitur  civitatibus  habitat  impius^ 
quoniam  omne  animal  sibi  similia  diUgit.  «  Non  du- 
»  bitatur,  nec  perseverabit  substantia  ejus,  nec  mit- 
»  tet  in  terram  radicem  suam.  »  Non  enim  ditari 
potest,  qui  seternorum  bonoram  nihil  habet.  Yalde 
enim  dives  ille  pauper  factus  erat,  qui  guttam  aqaiB 
a  Lazaro  petebat.  SnbstanUa  vero  ejus  non  perse- 
verabit ;  c  quia  cnm  interierit,  non  sumet  omnia, 
neque  descendet  cum  eo  gloria  domus  ejus  (PsaL 
XLViii,  18). »  —  c  Nec  mittet  in  terram  radicem  suam, 
•  quoniam  eveUet  eum  Dominus  de  tabernaculo  suo, 
»  et  radicem  ejus  de  terra  viventium.  Non  recedet 
»  de  tenebris,  ramos  ejus  arefaciet  flamma,  el  au- 
»  feretur  spiritu  oris  ejus.  »  Semper  mali  in  inferno 
et  in  tenebris  erunt.  Qaoram  ramos  flamma  arefa- 
ciet,  quia  eorum  propinquos  et  famUiares  ignis  seter- 
nas  et  inexstinguibilis  cruciabit.  Et  auferetnr  spiritu 
oris  sui,  qaoniam  propter  superbiam  suam  damna- 
bitur,  et  propter  blasphemiam,  quam  locutus  est. 
c  Non  credet  frustra  errore  deceptus,  quod  aliquo 

>  pretio  redimendus  sit.  »  Iniqnus  enim  errore  dece- 
ptas  desperavit,  neque  credit,  quod  aliquo  pretio 
redimi  possit.  Sed  non  fhistra,  quoniam  secundum 
fidem  suam  eveniet  ei  :  nanquam  enim  redimetur ; 
nunquam  redimi  potest,  qui  desperat  de  redem- 
ptione.  c  Antequam  dies  ejus  impleantnr,  peribit 

>  et  manus  ejus  arescent.  »  Cum  ante  diem  dis- 
positum  homo  non  moriatar,  quid  est  quod  hic 
dicitur  :  antequam  dies  ejus  impleantur,  peribit 
951,  nisi  quod  dies  ejus,  non  dies  a  Deo  dispositos 
inteUigere  debemus,  sed  quos  ipse  impius  sibi  dispo- 
suit,  dum  stulte  se  tanto  tempore  vivere  speravit  7 
Quia  igitar  non  tantum  vivit,  qnantnm  speravit,  an- 
te  perit  impins  qnam  dies  ejas  impleantur.  Manus 
autem  ejus  arescent,  qnia  qui  modo  non  laborant 
postea  laborare  non  poterant.  c  Laedetur  quasi  vinea 
»  in  primo  flore  botras  ejus,  et  quasi  oUva  proji- 
»  ciens  florem  suum.  n  Gum  enim  in  judicio  sancti 
resurgent,  et  primum  suse  pulchritadinis  florem  et 
decorem  recipient;  tunc  iniqui,  audita  sententia, 
Isedentar,  quoniam  enmdem  immortaUtatis  et  Titse 
florem,  quem  suscepisse  videbantur,  amittent ;  siqui- 
dem  in  morte  semper  erunt.  «  Gongregatio  enim 

>  hypocritffi  sterilis,  et  ignis  devorabit  tabernacula 
»  eorum,  qui  munera  Ubenter  arcipinnt.  »  Ideo  enim 
taUs  congregatio,quasi  vinea  inprimo  flore  Isedetnr, 
qaoniam  sterilis,  et  sine  fructu  boni  operis  appa- 
rebit.  Ignis  vero  derorabit  tabernacula  eorum  qui 
monera  libenter  accipiunt,  qaoniam  eoram  corpora 
sBternis  tradentur  incendiis  qoi  vel  justitiam  ven- 


607 


S.  6RUN0NIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


608 


dant,  T«l  pro  munere  laudis  omnia  faciunt,  de  qui-  ^  penitus  putaretur  esse  destructa.   Hoc  enim  sciunt 

qui  Ariminense  concilium  noverunt. 

u  Rugffi  meae  testimonium  dicant  adversam  me,  et 
>  suscitatur  falsiloquus  adversus  faciem  meam,  et 
II  contradicens  mihi.  »  Ecclesia  enim,  quantum  ad 
bonos,  neque  maculam  habet,  neque  rugam.  Sed 
quia  hseretici  et  caeteri  iniqui  lilii  Ecclesifie  sunt,  qui 
et  in  locutione  sunt  daplices,  et  mala  vetustate 
senescentes,  ragosa  facie  matris  pulchritudinem 
amiserant.  Ideo  sancta  Ecclesia  ragas  habere  per- 
hibetur.  £t  h»  quidem  rugse  adversum  eam  testimo- 
nium  dicnnt,  quia  duplicitate  sermonis,  et  syllogi- 
smorum  sophismatibus  semper  hseretici  Ecclesioi 
contradicunt.  tfi  autem  sunt  falsiloqui  et  mendaces, 
qui  ut  veritati  resistant,  a  diabolo  suscitantur ;  unde 


bus  Dominus  ait  :  «  Amen  dico  vobis,  receperant 
raercedem  suam  (Matth,  v,  i6).  »  Concepit  dolo- 
»  rem,  et  peperit  iniquitatem,  et  uterus  ejas  prse- 
9  parat  dolos.  »  Hypocrita  enim  dolorem  mente 
concipit,  iniquitatem  opere  parit,  quoniam  ejus 
pectoris  uterus  dolos  semper  et  insidias  aliis  prsi- 
parat. 

CAPUT  XVI. 

<(  Respondens  aatem  Job  dixit :  audivi  frequenter 
>  talia,  consolatores  onerosi  omnes  vos  estis.  Nun- 
»  quid  habebunt  finem  verjsa  ventosa  ?  Aut  aliquid 
»  tibi  molestum  est,  si  loquaris?  poteram  et  ego 
»  similia  vestri  loqui.  n  Non  est,  inqnit,  milii  novum 


quod  dicitis,  et  qua  intentione  dicatis  non  ignoro,      adhuc  subditur : 

qui  sub   specie  consolationis,   ipsa  consolatione  me 

privare  nitimini  (345).  Sed  nanquid  habebant  iinem 

haec  verba  qu»  saperbise  vento   plena  sunt,  et  si  a 

veritate  aliquando   non  devient  ?  iSed  ideo  fortasse 

loqueris,  quia  nihil  molestum  est  tibi  loquenti,  qao- 

niam   ego   omnia  patienter  audio.  Poteram  et  ego 

similiter  loqui,  si  verba   ventosa  et  otiosa  peccato 

carerent.  cAtque  utinamessetanimavestraproanima 

mea  ?  »  Ut  in  vobis  cognoscere  possitis  qaaUter  afflic- 

tis  compati  debeatis.  «  Gonsolarer  et  ego  vos  sermoni- 

»  bus,  et  moverem  caput  meum  super  vos,  roborarem 

»  vos  ore  meo,  et  moverem  labia  mea,  qnasi  parcens 

»  vobis.  >  Si  vos,  inquit,  in  hac  afflictione  essetis, 


c  Collegit  furorem  suum  in  me,  et  comminans 
»  mihi  infremuit  contra  me  dentibus  suis.  »  Colli- 
gebant  enim  hfieretici  furorem  suum  contra  Eccle- 
siam,  quando  undique  congregati,  ut  insani  et  furi- 
bundi  adversum  eam  conciiium  faciebant.  Commina- 
bantur  autem  ei,  et  dentibus  in  eam  fremebant,  quia 
per  principes  quos  subverterant  exsilia,  mortem, 
et  carcerem  sanctis  inferebant.  Lege  liistorias,  ita 
invenies. 

«  Hostis  meus  terribilibus  ^oculis  me  intuitus 
1tS%  est.  II  Per  motum  exteriorem,  mentis  alfe- 
ctionem  designat.  «  Aperuerunt  super  me  ora  sua 
»  exprobrantes,  percusserunt  maxillam  meam,  satu- 


ego  vos  aliter  sermonibus  consolarer,  et  moverem  c  »  rati  sunt  poenis  meis.  »  Aperoerunt,  inquit,   ora 


caput  menm  super  vos,  quia  mentem  meam  incli- 
narem  et  flecterem  ad  misericordiam.  Roborarem 
vos  ore  meo,  quoniam  non  simaiate,  sed  veree  con- 
Lolationis  vos  verbis  firmarem.  Et  moverem  labia, 
non  quasi  increpans  et  subvertere  volens,  sed  quasi 
parcens  vobis.  Sic  enim  debemus  consolari  afflictos. 
Sequitur : 

c  Sed  quid  agam  ?  Si  locutus  fuero  non  quiescet 
»  dolor  meus,  et  si  tacuero,  non  recedet  a  me.  Nunc 
»  autem  oppressit  me  dolor  meus,  et  in  nihiium 
»  redacti  sunt  omnes  artus  mei.  nt  Hsec  autem  etiam 
si  ad  litteram  de  Job  fortasse  intelligi  possint,  alle  • 
gorice  tamen  de  Ecclesia  intelliguntar.  Dicat  igitnr 
Ecclesia :  Si  locuta  fuero  non  qaiescet  dolor  meus. 


sua  super  me,  non  solum  contradicentes,  verum 
etiam  opprobriaetconvicia  ingerentes.  Percusserunt 
autem  maxiilam  meam,  palam,  et  in  manifesto  mihi 
insultantes.  Sic  enim  Apostolus  ait :  c  Sustinetis 
enim,  si  qnis  in  faciem  vos  csedit  (II  Cor.  xi,  20).  » 
Saturati  autem  sunt  poenis  meis,  quia  mea  affiictio 
eorum  refectio  est. 

«  Conclusit  me  Deus  apnd  iniquum,  et  manibns 
»  impiorum  me  tradidit.  »  Temporaliter  enim  san- 
ctos  snos  Deus  afQigi,  et  occidi  permisit,  ut  et  ini- 
quorum  pcena,  et  sanctorom  gloria  inde  major 
cresceret.  c<  Ego  ille  quondam  opulentus  repente  con- 
tritus  som.  >  Hoc  ideo  dicit,  quoniam  et  tyrannorum 
persecatione  et    heereticorum     deceptione,   multos 


Dolet  enim  Ecclesia,  sive  loquatur,  sive  taceat,  quia      Ecclesia  amisit,    quibns   recedentibus,    cum   prius 


et  quando  loquitur  non  corriguntur  mali,  et  ejus 
silentio  aliquando  deteriores  iiunt.  Et  si  igitnr  do^ 
leat,  quia  mali  non  corrigontur,  loqui  tamen  debet, 
ut  et  boni  meliores  fiant,  et  mali  excusationem  non 
habeant.  «  Nunc  autem  oppressit  me  dolor  meus.  » 
Nonc,  inquam,  quando  adversum  me  loquiturEliphaz 
id  est  quando  hfieretici  me  impugnant ;  a  et  in  nihilum 
«redactisunt  omnes  artus  mei, »  quoniamomniamem- 
bra  Ecclesiffi  eorum  blasphemiis  scandalizantur.  Ali- 
quando  enim  in  tantum  hsereticorum  crevit  multi- 
tudo,  ut  Ecclesia  catholica   ad  nihilnm  redacta  et 


plena  videretur,  postea  vacua  apparuit.  «  Tenuit 
•  cervicem  meam,  et  confregit  me,  et  posoit  me 
»  sibi  quasi  signnm.  »  Cervicem  enim  Ecclesiae 
iniquorum  multitudo  aliquando  tenuit,  quia  loquendi 
libertatem  quibusdam  ademit.  Apostoli  autem  cer- 
yicem  tenere  non  potuit,  unde  ipse  quoque  vinctus 
in  Domino  dicit :  «  Sed  verbum  Dei  non  est  alliga- 
tum  (U  Tim,  29).  *  Signum  autem  ad  hoc  ponitnr, 
ut  sagittarum  ictibas  feriatur.  In  signnm  igitur 
sancti  positi  erant,  quia  undique  persecutionum  telis 
tundebantur.  «  Circumdedit  me  lanceis  suis,  convul- 


(345)  c  Consolatoris  ofQcium  est  ea  dicere  quibus  dolor  mitigetur,  onerosus  ergo  consolator  est,  qui  ea 
loquitor  quee  magis  animum  ezasperant. »  D.  Thom. 


EXPOSmO  IN  JOB. 


m 


ravit  lambos  meos.  »  Hoc  et  ad  littefam  yenim  A  »  ocalas  meas.  >»  Hac  usque  Ghristus.  Hinc  autem 


quamvis  per  lanceas  vitia  intelligere  possimas, 
us  Cliristifideles  vulnerantur,  dum  quorumdam 
tes  ad  luxuriam  inclinant.  Sed  quia  non  paacos 
mbis  ferit,  ideo  non  vulneravit,  sed  convulne- 
,  dizit;  uode  et  subditur.  a  Non  pepercit,  et 
iidit  in  terra  viscera  mea.  »  Non  pepercit  qui* 
,  qaia  exterius  affligendo,  et  interius  mala 
erendo  persecntus  est  eam.  Viscera  aatem  ejas 
erram  effudit,  quia  etiara  de  sapientioribas 
lando  ad  terrena  et  saecularia  defleiit.  Tales 
1  viscera  dicuntur,  quia  menti  ei  cordi  sunt 
inquiores.  «  Concidit  me  valnere  super  vulnus, 
uit  in  me  quasi  gigas.  »  Vulnere  enim  super 
ns  eam  concidit,  qula  et  iuterius  et  exterius 
a  telorum  varietate  eam  percussit.  Bene  autem 
Q;nus  spiritus  propter  scevitiam  et  fortitudinem 
iti  comparatur. 

^accum  consuit  semper  peliem  meam,  et  opemit 
lere  camem  mean^.  •  Hoc  Ecciesia  secundum 
dicit;  qui  post  peccata  ad  pcenitentiam  sunt 
ersi.  Sed  quia  diaboli  suggestione  peccaverunt, 
et  sacco  et  cinere  eos  operuit;  siquidem  ipse 
I  fuit  ut  isti  ita  poenitere  debuissent.  «  Facies 
a  intumuit  a  fletu,  et  palpebrce  mem  caligave* 
it.  >  Hoc  juzta  litteram  ad  eosdem  pcenitentes 
peccata  deflentes  referri  potest.  Atlegorice  autem 
9  et  palpebrffi  Ecclesise  doctores  intelliguntur, 
uibus  et  major  pulchritudo    apparet,  et  eam 


B 


Ecclesia  sua?  locutionis  ordinem  tenet.  Verbosi,  in- 
quit,  amici  mei,  id  est  haeretici,  qui  me  diligere 
deboerant,  verborum  suoram  affluentia  mihi  detra- 
herenon  cessant;  ideoque  stiliat  oculus  meus,  non 
solum  meas  deflens  calamitates,  sed  etiam  illornm 
errores.  t  Atque  utinam^sic  judicetur  vir  cum  Deo, 
»  quomodc  judicalurfilius  hominis  cum  collega  suo.  » 
In  hominum  namque  jadicio  causa  ventilatur,  donec 
veritas  innotescat.  Tale  igitur  judicium  optat,  qua- 
tenus  certissime  intelligat,  quare  Deus  hfiereticorum 
insaniam  patiatur,  et  quare  sanctomm  innocentiam 
non  liberet.  Quantum  enim  ad  humanum  judicium 
spectat,  valdejustius  essejvidetur  ut  mali  affliganlur 
quam  boni.  Hujus  autem  tantfle  roiseriae  hanc  solam 
suscipit  consolationem,  quod  haec  vita  praesens  bre- 
vis  eat,  et  omnis  hoec  tribulatio  cito  cum  vita  flnitur. 
Et  hoc  est  quod  dicit :  «  Ecce  enim  breves  anni  trans- 
•  eunt,  et  semitam  per  quam  non  revertar  ambulo.  > 
Hsec  autem  semita  mors  est,  per  quam  non  rever- 
titur,  qui  nisi  semel  non  moritur  (346).  Sive 
M3  etiamambalat  Ecclesia  per  semitam,  per  quam 
non  revertetur,  quia  post  hanc  vitam^  nuUam  labo- 
rem,  vel  angustias  patietur. 

CAPUT  XVII. 

c  Spiritus  meus  attenuabitur,  dies  mei  brevia- 
>  buntar,  et  solum  mihi  super  est  sepulcmm.  ii  Ac 
si  dicat :  Quia  hinc  transire  desidero,  vitam  finire, 


antes  [custodiunt.   Hi  autem   aliomm  peccata  q  dies  breviare,    et  solum    sepulcrum    et   mortem 


;unt,  et  plangendo  caligant,  quia  dum  eos  incor- 
iles  cernnnt,  quasi  jam  fatigati  a  vigiliis  tepe- 
t.  Sequitur : 

[Isec  passus  sum  absque  iniquitate  manus  mece, 
n  haberem  mundas  ad  Deum  preces.  »  Huc 
e  Ecclesia.  Nunc  autem  loquitur  Christus,  ac  si 
:  Qoid  mirum,  o  Ecclesia,  si  te  inimicus  afflixit, 
utique  sine  peccato,  non  es,  cum  et  me,  qai 
itum  non  feci,  sit  crudelissime  persecutus? 
rra  ne  operias  sanguinem  meum,  neque  inveniat 
um  in  te  latendi  clamor  meus.  ii  Ecclesia  enim, 
irmitate  et  stabilitate  sua,  terra  vocatur.  Hsee 
n  non  operuit  sanguinem  Christi,  qaia  jam 
iie  gentium  ejus  passionem,  et  mortem  preedi- 


exopto.  Potest  autem  et  de  superbiee  spiritu,  hoc  in- 
telligi,  qui  semper  in  sanctis  attenuatur,  quoniam 
humilitatis  spiritus  in  eis  assidue  crescit.  Qui  quo- 
niam  huic  mundo  jam  mortui  sunt,  dies  suos  bre- 
viatos,  et  solum  sibi  sepulcmm  superesse  dicunt. 
«  Non  peccavi,  et  in  amaritudinibus  moratur  ocalus 
>  meus.  >  Nonpeccavi,  inquit,at8icaffligidebuissem. 
Non  enim  propter  peccata  sua,  sed  quia  Cliristam 
confitebantur  SS.  Martyres  affligebantur.  SWe  etiam, 
hoc  secundum  perfectiores  dicit,  qui  non  saa,  sed 
aliomm  fiebant  peccata.  Qua  in  re,  qnanto  charitatis 
igne  ferverent  apertissime  deciaratur  : 

c  Libera  me,  et  pone  me  juzta  te,  et  cujusvis 
»  manus  pugnet  contra  me.  >  Libera  me,  inquit,  de 


et  ejus  sanguinem  melius  clamantem,  ut  ait  |v  inimicorum  insidiis,  et  pone  me  jaxta  te,  et  sicut 


tolus  {Hehr.  xii,  24),  quam  sanguis  Abel,  cunctis 
bus  revelabit.  Hic  autem  clamor  latendi  locum 
:cle.nia  invenis^et,  si  Christi  mortem  Ecclesia 
set.  «  Ecce  enim  in  coelo  testis  meus,  et  con- 
is  meus  in  excelsis.  ^  De  hoe  et  in  Evangelio 
«  Ego  testimonium  perhibeo  de  meipso,  et 
nonium  perhibet  de  me,  qui  misit  me  Pater 
.  VIII,  18).  >  Ipse  igitur  mihi  testisest,  ipse  mihi 
:ius  est,  quod  absque  iniquitate  manos  mee 
is  sum.  «  Verbosi  amici  mei,  ad  Deum  stillat 

6)  «  Fueruntautem  aliqui,  qui  credebant  homi- 
post  mortem  iterato  ad  prcesentis  vitse  cursum 
9 :  et  sic  videri  posset,  quod  in  spe  terrenn 
peritatis  recuperande,  saltem  in  illa  xutora  vita 


promisisti,  non  me  deseras^  neque  derelinquas,  et 
quicnnque  velit  pugnet  contra  me,  quia  te  auxiliante 
neminem  timeo.  t  Cor  eornm  longe  fecisti  a  disci- 
>  plina^  fpropterea  non  exaltabuntur.  »  Cor,  inquit, 
eoram^  snbauditnr,  iniraicomm  et  hflereticomm, 
longe  fecisti,  id  est  longe  fieri  permisisti  a  disoiplina 
veritatis.  Ideoque  non  exsaltabuntnr,  sed  nsque  ad 
inferiora  humiliabuntar.  Sequitur : 

c  Prcedam  pollicetur  sociis,  et  oculi  filiomm  ejus 
»  deficient^  Posuit  me  quasi  in  proverbium  vulgi, 

posset  Job  consolationem  habere;  ideo  ad  hoc  exclu- 
dendum  subdit :  Bt  temitom,  per  qtum  nan  revertar^ 
amlndo. »  D.  Th. 


m 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


61i 


€  et  exemplum  soam  coram  eis.  »  Quis  est  iste  qui  A  quam  pro  indignatione  ad  horam  reliquisse  videba- 


prsedam  sociis  poUicetur,  qui  et  sic  absolate  hic 
ponitur,  nisi  malignas  spiritus,  qui  tam  iniquus  est, 
ut  in  malis  actis  etiam  sine  nomine  cognoscatur?  Hic 
autem  pollicetur  sociis  prasdam,  qaia  iniquorum 
mente,  ad  prsedam  et  rapinas  incitat  et  accendit. 
Qui  ulique  et  ejus  socii  sunt,  quia  simul  cum  eo  mala 
operantur,  et  ejus  fiiii,  quia  eam  imitantur.  Horum 
autem  oculi  deficient,  quoniam  eorum  desiderium, 
et  exspectatio  nequaquam  adimplebitur.  Et  qaidem 
non  sine  Dei  permissione  Ecclesiam  in  proverbium 
Tulgi,  et  in  exemplum  coram  eis,  id  est  coram  sociis 
sais  posuit,  quia  tanta  calamitate  sanctos  oppressit, 
ut  in  proverbium  et  in  exemplum  calamitatis  tra- 
herentar  ab  his  qui  aliis  malum  aliquod  irrogabant. 


tur;  (348)  viam  enim  suam  justus  tenet^  quando 
assueto  justiti»  operi  constanter  insistit.  £t  mundia 
manibus  addet  fortitudinem,  <^uia  in  sanctis  opera- 
tionibus  laborabit.  Et  dicet  : 

«  Igitur  Yos  omnes  conTertimini,  et  venite,  et  non 
•  inveniam  in  vobis  uHum  sapientem.  »  Quia,  in- 
quit,  detersa  oculorum  caligine  contra  hypocritam 
insurgens  viam  meam  teneo,  ideo  et  vos  Ecclesise 
membra/quflejampeneadnihiium  redacta  eratis,  con- 
vertimini  ad  Dominum,  et  venite  postme,  id  est  imita- 
tores  mei  estote,  sicut  et  ego  Ghristi.  «  £t  non  inve- 
M  niam  954  in  vobis  ullum  sapientem;  quoniam 
»  sapientia  hujas  mundi  stultitia  est  apud  Deum.  » 
Unde  et  Apostolas :  «  Si  quis,  inquit,  videtur  sapiens 


Unde  in  Psalmis  dicitur  :  «  Posuisti  nos  in  similitu-  °  inter  vos,  stullus  fiat,  ut  sit  sapiens  (l  Cor.  in,  18). 


dinem  gentibus  (Psal,  xliii,  15).  ii  Non  enim  pejus 
inimico  soo  quilibet  se  dicere  posse  putabat,  quam 
ut  talem  te  videam,  qaales  sunt  Ghristiani : 

c  Nunc  autem  derident  me  juniores  temporura, 
i>  quoram  non  dignabar  patres  ponere  cum  canibus 
»  gftigis  mei.  •  Gum  enim  haeretici  Ecclesise  filii 
siut,  non  dubium  est  ea  tempore  esse  juniores 
(347).  Et  horum  quidem  patres,  haeresiarchA  intel- 
liguntur,  ut  Simon  magus,  Arius,  Sabellius,  et 
Joviniamus.  Hos  autem  Ecclesia  cum  canibus  gregis 
sal  ponere  nolebat,  quia  sanctis  praedicatoribus 
nnnquam  eos  conjungere  voluit.  Tales  enim  canes 
oves  Dei  custodiunt,  de  quibus  dicitur :  «  Lingua 


Et  alibi :  c  Non  multi  sapientes,  fratres,  et  non  multi 
nobiles  inter  vos,  sed  quse  stulta  sunt  mundi,  elegit 
Deus,  ut  confundat  sapientes  (/  Cor.  i,  26).  »  Huc 
usque  Ecclesia.  Nunc  autem  Job,  cujus  verba  haec 
sunt,  sicut  hujus  sermonis  principium  de  ^se  specia- 
liter  dixit;  ita  et  finem,  ut  de  se  spiritualiter  intel- 
ligamus,  insinuat. 

«  Dies  mei  transierunt,  cogitationes  mese  dissi- 
»  patffi  sunt,  torqnentes  cor  meum.  Noctem  verterunt 
»  in  diem,  et  rursum  post  tenebras  spero  lacem.  » 
DieSy  inqnit,  mei,  quos  ideo  meos  dico,  qnia  non 
mihi  in  eis,  sed  Domino  vixi,  et  quos  in  Dei  con- 
templatione  et  servitio   transegi,  jam  transienint. 


canum  tuorum  ex  inimicis  ab  ipso  {Psal,  lxvu,  24).  •  q  Gogitationes  meae,  quibas  non  seecularia,  sed  fieterna 


«  Galigavit  ad  indignationem  oculus  meus,  et 
»  membra  mea  quasi  in  nihilam  redacta  sant.  » 
Qiiia  inquit,  isti  me  irrident,  et  tu  qaasi  non  curans 
me,  non  alcisceris;  ideo  indignatus  oculas  meas 
caligavit.  Oculi  enim  Ecclesiae  episcopi  sunt,  qui 
dum  iniquos  exaltari,  et  se  deprimi  et  humiiiari 
considerant,  indignatione  et  stuporis  admiratione 
aiiquando  caligant,  quoniam  gregem  sibicommissum 
non  tam  diligenter  custodiunt.  Unde  fit  ut  membra 
quasi  in  .nihilum  redigantur,  quoniam,  deficiente 
custodia    subditorum,    greges  vitiorum    morsibus 

laniantur. 

«  Stupebunt  justi  super  hoc,  et  justus  contra 
»  hypocritam  suscitabitur,  et    tenebit  justus  viam 


cogitabam,  quoe  et  compunctione,  et  lacrymis  cor 
meum  torquebant;  siquidem  «  cor  contritum,  et 
humiliatum  Deus  non  spemit  (Psal.  l,  19),  qus 
noctem  milii  in  diem  seepissime  verterunt,  quia  non 
minus  in  nocte,  quam  in  die  me  vigilare  cogebant. 
lile,  inquam,  tales  mese  cogitationes  dissipatoe  snnt. 
Tantis  enim  angustiis  premor,  ut  nihii  me  aliud 
cogitare  delectet.  Dolet  igitur  vir  sanctus,  qaia  pro 
carnis  doloribus  tanta  contemplatione  privatur.  Sed 
ecce  c  rumm  post  tenebras  spero  lacem,  »  quia  post 
hujus  affiictionis  fatigationem,  lucem  et  quietem 
exspectabo.  Sed  quid  mihi  prodest?  Sequitur  : 

c  Si  sustinuero  infemus  domus  mea  est,   et  in 
»  tenebris  stravi  lectnlum  menm.  t   Ego,  inquit, 


»  suam,  et  mundis  manibus  addet  fortitudinem.  b  [)  lucem  exspecto,  et  sustineo;  sed  tenebrse  mihi  sunt 


Hoc  est  quod  modo  dixerat,  quia  mali  exaltantur 
et  boni  humiliantur.  Super  hoc  stupebnnt,  justi,  cur 
hoc  fiat  nescientes.  Sed  tamen,  ne  membra  penitus 
redigantur  in  nihilum:  et  innocens  quidem  contra 
hypocritam  suscitabitur.  Et  justustenebit  viam  suamy 

(347)  Tertullianus,  cap.  32  Praescript.,  probat 
hscreticos  Ecclesia  catholica  multo  posteriores  esse, 
quod  ab  apostolis  desciverunt,  et  aliam  doctrinam 
]^raidicaverunt.  Novitas  ergo  doctriniB  posterioris 
i-  'Gfinis  argumentum  est. 

(348)  «  Et  tenebit  justus  viam  suam,  c[uia  scilicet 
non  deseret  eam  propter  ,iram  zeli.  Taiis  enim  ira 
non  prsecedit  rationem,  sed  sequitur,  et  ideo  non 
potest  hominem  a  justitia  separare.  Utilis  tamen  est 
ira  per  zelttm,  qoia  facit  nomineiQ  cum    majore 


prseparatse.  Scio  enim  quia  in  infernum  descendam 
(349),  qui  utique  locus  est  tenebrarum.  »  In  tene- 
»  bris  stravi  iectulum  meum.  b  Stravit  enim  non 
in  se,  sed  in  primo  homine,  quia  ipse  materialiter 
in  eo  erat,  quando  Adam  Dei  mandatum  transgre- 

animi  fortitudine  insurgere  contra  mala,  et  hoc  est 
quod  subdit :  et  mundU  manibus  addet  fartitudinem; 
scilicet  per  zelum,  unde  et  dicitur  3  Ethic.  Quod  ira 
fortitudmem  juvat.  »  D.  Thom. 

(349)  c  Yocat  aateminfernum  sepulcmm,  secnndum 
opmionem  eoram,  contra  quos  disputabat,  qui  non 
credebant  animam  hominis  remanere  post  mortem, 
sed  solam  corpus  in  sepulcro,  quod  vocabant  infer- 
numi  quia  intra  terram  situatnr.  »  D.  Thom. 


EXPOSmO  IN  JOB. 


6i4 


Bt  sibi  et  hamano  generi    in   tenebris   et  in  A  na,  quffisnpereumest,  exstinguetar.  »Impiitaberna- 


lectum  stemebat.  «  Putredini  dixi  pater 
i  es,  mater  mea  et   soror   mea,  yermibus.  » 

enim  oostri  parentes,  qai  jam  praecesserunt, 
liud  sunt  quam  vermes  et  putredo;  ex  putre> 
igitur  natiy  in  putredinem  redituri  sumus. 
est  ergo  naac  pnestolatio  mea,  et  patientiam 
n  quis  considerat?  n  Si,  inquit,  anima  in  in- 
1,  caro  vero  in  putredinem,  et  yermes  ire 
llitur,  ubi  est  ergo  preestolatio  mea  ?  Quid  ex- 
ri?  Qaid  invenio?  Quid  ex  hac  tanta  patientia 
Qusequor?  Quis  meam  patientiam  considerat? 
Lque  de  quo  scriptum  est:  «  Quoniam  tu  labo- 
it  dolorem  consideras.  »  —  «  Jn  profundissi- 
i  infernum  descendent  omnia  mea  :  putas  ne 


culam  caro  est.  Inhoc  autem  lux  tenebrescet ;  quando 
omnisejusintelligentiafalsafuisseprobabitur.Insuper 
et  lucerna,  quae  super  eum  est,  exstinguetur,quia  non 
solum  hoc  quod  mente  concepit,  verum  etiam  id  quod 
ab  tSM  antiquis  et  suis  superioribus  didicit  destrue- 
tur.  Omnis  enim  erronea  scientia  evacaabitur.  Ve- 
rum  quidem  dicit  Baldad;  sed  hoc  tamen  contraJob 
dicere  non  debuerat.  Seqaitur  :  c  Arctabuntur  gres- 
»  SU5  virtutis  ejus,  et  praecipitabit  eum  consilium 
j^  suum.  >  Quandiu  enim  impius  vivit,  per  latam  et 
spatiosam  mortis  viam  incedens,  et  in  sua  virtute 
confidens,  quidqnid  ejus  voluntas  fert  operatar.  Sed 
tunc  quidem  gressus  ejus  arctabuntur,  qaando  liga- 
tis  manibus ,   et  pedibus  in  tenebras   projicietur ; 


m  ibi  erit  requies  mihi?  »  Qnidquid  enim  ^  unde  et  subditur  :  c  £t  prscipitabit  eum  consilium 

»  suum.  »  Non  enim  praecipitaretur,  si  non  suo,  sed 
sanctorum  consilio  credidisset.  c  Imnrisit  enim  in 
»  rete  pedes  suos,  et  in  maculis  ejus  ambulat.  >  Pe- 
des  enim  suos  in  rete  misit  iniquus,  quia  diaboli 
laqueis  et  deceptionibus  tenetur,  ne  recto  itinere 
incedere  valeat.  £t  in  maculis  ejus  ambulat,  quia  de 
vitiis  in  vitia  transit ;  nnnc  adulteriumy  nunc  perju- 
rium,  nunc  homicidium  exercens.  Quot  enim  sunt 
vitia,  tot  snnt  et  maculce  hujus  retis.  «  Tenebitur 
»  planta  ejuslaqneo,  et  exardescet  contra  eum  sitis.  • 
Quanto  enim  desiderio  peccet  iniquus,  ex  hoc  appa- 
ret,  quia  cum  adhuc  uno  vitio  teneatur,  aliud  jam 
facere  ardescit ;  quasi  pede  ligatus  a  luxuria  tene- 


is  est,  suis  superioribus  comparatum,  infernus 
>test.  Qaia  igitur  locus  ille  pcenalis,  et  ccelo,  et 
it  terra  inferior  est,  merito  profundissimum 
um  eum  appellat.  Ibi  autem  omnia  sua  descen- 
icit,  cum  solam  animam  ibi  descendisse  ma- 
im  lit,  quoniam  niliil  aliod  suum  compotabat, 
lud  quod  secum  ferebat.  Quod  autem  ait  : 
isne  saltem  ibi  erit  requies  mihi  ?  »  non  de- 
ido  dicit ;  sed  qoia  talis  requies,  non  requies, 
ena  putatur. 

CAPUT  XVIII. 
espondens  autem  Baldad  Suhites,  dixit :  Usque 
[uem  finem  verba  jactabis  ?  inteilige  prias,  et 


loquamur  :  »  Quod  cum  verba  jactasse  dicit,  q  tur,  et  aliena  rapere  concupiscit.  c<  Abscondita  est  in 


le  superbia  et  jactantia  reprehendit.  Quia  vero 
gere  admonet,  qoasi  non  intellexisset,  eum 
)i.  «  Quare  putati  sumus  ut  jumenta?  £t  sor- 
nus  coram  te,  qui  perdis  animam  tuam  in 
ire  tuo?  »  Haec  ideo  fortasse  dicit,  quia  Job 
ius  dixerat.  «  Interroga  jumenta,  et  docebant 
•)  Itemque  :  c  Utinam  taceretis,  nt  pateremini 
I  sapientes.  »  Qaia  vero  illorum  sententiam 
equebatur,  contra  animam  siiam  eum  agere  co- 
int;  ideoque  hicdicitur  :  c  Qui  perdis  animam 
n  in  furore  tuo.  >  Omnis  enim  ista  contentio 
maxime  fiebat,  quia  beatns  Job  et  juste  et 
er  peccata  suase  affliginon  confitebatnr.  c  Nnn- 
i  propter  te  dereiinquitur  terra,  et  transferen- 
rupes  de  loco  suo.  »  Ac  si  dicat  :  Si  tu  solus 
intelligis,  totus  mundus  errat.  Quod  si  ita  est, 
se  est  ut  et  terra  relinquatur,  et  mnndus  pereat. 
3  autem  se  et  alios  sapientes  dicit,  qui  altitu- 
ingenii  superexcellant.  Hoc  autem  non  poterit 
ransferre  de  loco  suo,  quia  suse  intelligentise 
itate,  quamvis  mala  sit,  eos  non  poterit  sepa- 

ionne  lux  impii  exstinguetur?  Nec  splendebit 
ama  ignis  ejus?  »  Quamvis,  inquit,  pravain- 
entia  impii  aliquando  luceat,  et  vera  esse  puta- 
ixstinguetur  tamen  et  dissipabitur.  Neque  enim 
er  splendebit  fiamma  ignis,  id  est  ingenii  ejus. 
enim  et  splendor  mentis  ingenium  est. 
ADi  obtenebrescet  in  tabemacalo  ilUiiSi  et  lacer- 


D 


»  terra  pedica  ejus,  et  decipula  illius  super  semitam. 
Ibi  enim  diabolus  pedicam  et  decipulam  ponit,  unde 
peccatorem  frequentius  transitum  habere  cognoscit. 
In  quo  enim  vitio  unusquisque  persistit,  iilud  et  via 
est  per  quam  currit  ad  perditionem.  Scit  igitur  dia- 
bolus  vias,  scit  deceptiones  qoibus  unusquisque  ca- 
pietur ;  aliud  enim  luxariosis,  aliud  avaris,  aliudque 
superbis  opponit.  c  Undique  terrebunt  eum  formidi- 
»  nes,  et  involvent  pedes  ejus.  »  Qui  enim  male  agit, 
nunquam  potest  esse  securus,  quia  non  solum  Deum 
timet,  sed  et  homines  quos  offendit,  nusquam  sine 
formidine  vadit,  ubicunque  est  timore  concntitur. 
»  Attenuetur  fame  robur  ejus,  et  inedia  invadat 
»  costas  illius.  »  Si  enim  fame  attenuatur  aliquis, 
inedia  confestim  in  costis  apparet.  Robur  igitur,  et 
costflB  iniqua  fame  et  inedia  attenuabnntur,  et  inva- 
dentur,  quia  in  poenis  positus  et  fortitudinem  amit- 
tet,  et  quam  penuriam  patiatur  celare  non  potest. 
Sicut  nee  ille,  qui  dicebat  :  •  Pater  Abraham,  mise- 
rere  mei  et  mitte  Lazarum,  ut  intingat  extremum 
digiti  sui  in  aqua  et  refrigeret  linguam  meam,  quia 
crucior  in  hac  flamma  (Luc.  xvi,  24).  » 

c  Devoret  pulchritudinem  cntis  ejas,  consumat 
#  brachia  illius  primogenita  mors.  »  In  cute  exterior 
pnlchritudo,  in  brachiis  antem  fortitudo  continetur. 
Mors  vero  diabolns  est,  quia  per  eum  facta  est.  De- 
voret  igitur  mors,  id  est  diabolus,  non  solum  pulchri- 
tadinem  ejas  cutis,  id  est  camem,  sed  etiam  brachia 
illias  eonsomati  id  est  animasii  in  qaa  tota  Tirtas 


6i5 


S.  BRUNONIS  EPISGOPl  SIGNIENSIS. 


646 


bominis  ct  fortiiudo  consistit,  ■  Avellatur  de   taber-  A  n  locus  ejus,  qui  ignorat  Deum.  »  Qu«?  videlicet,  ut 


»  naculo  suo  liducia  ejus,  et  calcet  super  eum  quasi 
€  rex  interitus.  »  Iniqui  enim  fiducia,  hojc  vita  est, 
quia  in  nulla  re  tantum  quautum  in  hac  vita  confi- 
dit.  Hic  autem  avellilur  de  tabemaculo  corporis  sui, 
quia  qududo  se  multom  vivere  sperat,  repente  ejus 
vita  succiditur.  Et  lonc  interitus,  qoasi  rex  calcat 
super  eum,  quia  diabolo  penitus  traditur  in  potesta- 
tem;  qui  qooniam  princeps  mortis  est,  non  imme- 
rito  interitos  vocatur.  «  Habitent  in  tabernaculo 
»  illius  socii  ejus  qui  non  est,  aspergatur  in  taber- 
»  naculo  ejus  sulphur.  •  Posiquam  enim  de  hacvita 
impias  subtrahitur,  nullum  nisi  infernum  tabernaco- 
lum,  sive  habitaculum  habet.  Per  illum  autem  qui 


trausferatur  de  luce  ad  tenebras.  Miser  ille  per  om- 
nia,  cui  taiia  tabernacula  suntpraeparata. 

CAPUT  XIX. 
«  Respondens  autem  Job,  dizit  :  usquequo  affiigi- 
>  tis  animam  meam  et  atteritis  me  sermonibus  ?  Ei 
»  decies  confunditis  me,  et  non  erubesciiis  oppri- 
»  mentes  me.  »  Qui  enim  ad  consolandum  venerant, 
eum  potius  affligebant,  et  injuste  redarguendo  ser- 
roonibus  atterebant.  Quia  vero  quinquies  illi  locuti 
fuerant,  et.  quinquies  ipse  responderat,  decies  se 
confusum  dicit,  quia  non  magis  de  illorum  locuiio- 
nibus  dolebat,  quam  de  suis,  quos  illi  nec  recipere, 
nec  credere  volebant.  Et  quod  adhuc  majus  esi,  eru- 


non  est,  diabolus  intelligitur,  qui  ideo  non  esse  dici-      bescebat  ilie  qui  opprimebatur,  et  non  erubescebant 


tur,  quia  bene  desiitit  esse,  et  quia  de  Deo  diciiur, 
qui  est,  meriio  de  diabolo  dicaiur,  qui  non  est.  Sic 
enim  Moyses  ait :  «  Qui  est,  misit  me  ad  vos  (Exod. 
111, 14).  >  In  tabernaculo  igitur  iniqui  babitant  socii 
ejus,  qui  non  est,  per  quos  omnium  dsmonum  mul- 
titudo  figuratur,  quibus  iste  sociatus^  nunquam 
nlterius  Uibulatione  carebit.  Sulphur  autem  in  ejus 
iabernacnlo  spargitur,  quia  semper  in  fetore  ver- 

saiur. 

a  Deorsum  radices  ejus  siccentnr,  sursum  autem 
»  atteratur  messb  ejus.  »  Quid  per  deorsum  et  sur- 
sum,  nisi  preesens  vita  et  ffiterna  beatitudo  signatur? 
Deorsum  igiturimpii  radices  siccantur,  quia  in  hac 
vita  bona  opera  in  eo  moriuntur,  sine  quibus,  quasi 


illi  qui  eum  injuste  opprimebant.  Sequitur  : 

«  Nempe  et  si  ignoravi,  mecum  erit  ignoraniia 
»  mea.  At  vos  contra  me  erigimini,  et  arguitis  me 
»  opprobriis  meis.  »  Et  si  ignoravi,  inquit,  id  est 
ignoranter  peccavi ,  mecum  erit  ignoraniia  mea  , 
quoniam  usque  nunc  intelligere  non  possum  quid 
peccaverim,  ut  sic  afQigi  debuissem.  At  vos  conira 
me  erigimini,  ac  si  ilia  mea  occulia  scireiis,  quse 
ego  ipse  scire  non  possum.  c  Et  arguitis  me  oppro- 
•  briis  meis;  »  id  est,  mea  opprobria  et  fiagella  mihi 
objicilis,  et  quia  flagellor,  inde  me  iniquum  probare 
niiimini. 

«  Saltem  nnnc  inteiligite  quia  Deus  non  ip.quo 
»  judicio  affiizerit  me,  et  fiagellis  suis  me  cinzerit. 


sine  radicibus  vivere  nondatur.  Sursum  autem  ejus  G  »  Ecce  clamabo  vim  patiens,  et  nemo  ezaudiei,  voci- 


messis  atteritur,  quia  in  alia  vita  unde  vivat,  non 
habebit.  «  Memoria  illius  pereat  de  terra,  et  non 
V  celebretur  nomen  ejus  in  piateis.  •  Pereat,  inquit, 
memoria  ejus,  nec  audiatur  in  plateis  coelesiis  Jeru- 
salem.  «  Ezpeilet  eum  de  luce  in  tenebras,  et  de 
c  orbe  transferet  eum.  >  De  luce  quidem  in  tenebras 
ezpellet  eum  Dominus,  et  de  orbe  transferet  eum , 
quia  de  hac  vita  et  de  hoc  mundo  in  tenebras  et 
ffiierna  supplida  eum  impellet.  «  Non  erit  semen 
»  ejus,  neque  progenies  in  populo  suo,  nec  ullffi  re- 
»  liquiffi  in  regionibos  ejns.  v  Semen,  et  progenies, 
et  reliquise  isiius,  vel  ejus  imitatores,  vel  ejus  opera 
intelligi  possunt.  Haec  autem  post  hanc  vitam  nec  in 
populo  Dei  erunt,  nec  in  regionibus  ejns,  id  est  in 
pairia  coelesti. 

c  In  die  ejuB  stupebunt  novissimi,  et  primos  in- 
»  vadet  horror.  »  Qusb  est  dies  ejus,  nisi  dies  judi- 
cii,  in  qua  iniquus  damnabiinr,  et  peribit?  Novissimi 
nos  sumus,  de  quibus  Joannes  ait :  c  Filii  novis- 
sima  horaest  (I  Joan.  u,  18).  >  Et  Apostolos  :  c  Nos 
sumus,  in  quos  fines  sseculornm  devenerunt  (I  Cor, 
z,  i  i).  >  Primi  aotem  sunt  patriarchse,  et  prophetfiB 
ct  cffiteri  qoi  ab  Adam  usque  ad  Ghristum  fuerunt. 
Omnes  autem  isti  stupebont  et  horrore  invadentur, 
qnando  iniquorom  muliitudinem  judicari  conspi- 
cient.  Qnomodo  95B  enim  non  stupebunt,  qui  tan- 
tum  ezercitum,  et  maxime  hujns  sfficuli  potentnm, 
tam  yiolenter  ad  mortem  et  ad  tormenta  trahi  ti- 
debunt  ?  «  Heec  sont  ergo  tfJ>emacula  iniqoi,  at  i$te 


D 


»  ferabor,  et  non  est  qui  judicei.  >  Ipse  enim  Do- 
minus  ostendit  quod  non  equo  judicio  eum  afflize- 
rit.  dum  dicit ;  «  Tu  autem  commovisti  me  adversus 
»  eum,  ut  affiigerem  eum  frustra.  »  Hoc  auiem  quo- 
modo  intelligi  debeat,  jam  snperius  dictum  est.  Fla- 
gellis  autem  cingere,  est  graviier  undique  affiigere. 
Et  ez  hoc,  inqnit,  inteliigiie  me  non  sqoo  judicio 
affiigi,  quia  clamabo  etvociferabor,  et  nemoerit  qui 
audiat,  vei  qui  jndicet.  Si  enim  juste  me  affiigit,  cur 
adjudicium  non  venii?  Veniretenim  si  culpam  soam 
enm  intelligere  faceret;  quod  quia  non  faciebat, 
nuUam  eam  esse  docebat.  Sequitur  : 

«  Semitam  meam  circumsepsit,  et  transire  non 
»  possum  :  et  in  calie  meo  tenebras  posnit.  >  Quo 
beatos  Job  ire  volebat,  quiadicit  semitam  suamcir. 
cnmseptam  et  tenebris  involntam,  ut  transire  non 
possit,  nisi  quia  tota  mente  et  intentione  ad  hoc 
tendebat,  ut  illam  cuipam  intelligere  potuisset,  pro 
qna  affiigebatur?  Erant  igitnr  ignorantie  tenebrse  ei 
oppositee,  qun  mentem  ejns,  ne  hnjos  rei  veritatem 
discerneret,  impediebant. 

«  Spoliavit  me  gloria  mea,  et  abstulit  coronam  de 
»  capite  meo,  destruxit  me  undique,  et  pereo,  et 
»  quasi  evnlss  arboriabstulitspem  meam.  Iratus  est 
»  conira  furor  ejus,  et  sic  me  habuit  quasi  hostem 
»  suum.  »  Valde  enim  gloriosus  fuerat,  quoniam  ju- 
stus  et  perfectus  ab  omnibus  habebatur.  Hac  autem 
gloria  spoliatus  erat,  quia  propter  fiagellaquflepatie- 
boluri  ^inier  iniqaos  jam  ab  eis  computabatur,  in« 


EXPOSITIO  IN  JOB. 


6i8 


oronam,  qaam  vitiis  saperatis  pro  Tictoria  A  qaos  ut  filios  diligebat. «  Stalti  qaoque  deBpieiebant 


»rat,  se  aroisisse  conqaeritur;  quoniam  jam 
:tor,  sed  victas  potius  videretur.  Hoc  autem 
rei  veritate,  sed  secandam  hominum  opinio- 
lestnictus  autem  undique  erat,  quoniam  oves, 
)S,  et  asinos,  et  camelos,  omnemque  substan- 
imiserat,  et  quasi  truncus  arboris,  ramis 
is  evulsis,  omnem  futarse  posteritatis  spem 
it,  quia  filiis  et  liliabus  orbatus  erat.  Unde 
sibi  iratum,  et  qnasi  hostis  se  haberi  loco  ab 
aqueritur;  non  quod  ita  esset,  sed  quia  ita 
;ur  esse. 

mal  venerunt  latrones  ejus,  et  fecerant  sibi 
per  me,  et  obsederunt  in  gyro  tabernacalum 
n.  >  Simul,  inquit,  subito  et  cum  forore  ve- 
latrones  ejus,  id  est  maligni  spiritus.  Et 
runt  per  me  vastantes  et  dissipantes  omnia. 
iderunt  in  gyro  tabernacolum  meum ;  quia 
:is  perditis,  et  filiis  et  filiabus  oppressis,  me 
i  a  planta  pedis  usque  ad  verticem  vulnere 
0  percusserunt,  ut  per  tabemaculum  cprpns 
itelligamus.  Huc  asque  Job  ;  Cfletera  vero  lo- 
Christus. 

atres  meos  longe  fecit  a  me,  et  noti  mei, 
i  alieni,  recesserunt  ame.  »  Judeeienim  Ghri- 
trbs  secundum  carnem,  quia  ex  semine  Abra- 
ii  noti,  per  conversationem  et  legis  notitiam, 
per  infidelitatem  ionge  facti  sunt,  et  cum  ne- 
ab  eo  recesserunt ;  unde  et  subditur :  «  Dere- 


B 


»  me,  et  eumab[eis  recessissem,  detrabebant  mihi«» 
Stulti  enim  Scribffi  et  Pharissei  in  verbiseum  aliquan- 
do  despiciebant,  signa,  tamen  videutes  mirabantar.  Et 
cum  ab  eis  paululum  recessisset,  et  a  miraculis  ees- 
sasset,  detrahebant  ei  dicentes ;  c  Nonne  hie  est  fl- 
lius  fabri?  »  (Matth.  zni,  55).  «  Abominati  sunt  me 
»  qnondam  consiliarii  mei,  et  quem  mazime  dilige- 
>»  bam.  i  Ejus  namque  CQUsiliarii  legis  periti  intel- 
ligantur»  qui  cum  se  in  sacris  Yoluminibus  ezerce- 
rent,  cum  Deo  quodammodo  consiliabantur.  Et  hi 
quidem  prius  Christi  adventum  prffidicabant,  quem 
in  came  yidentes  non  recepernnt.  Prins  igitar  eos 
maxime  diligebat ;  tunc  videlicet,  quando  veritatem 
prffidicabant.  Potest  autem  et  per  eum  quem  ipse 
maxime  diligebat  Judas  intelligi,  qui  eum  postea 
tradidit. 

«  Pelli  meffi,  consumptis  camibus,  adhssit  os 
9  meum,  et  dereiicta  sunt  tantammodo  labia  cirea 
»  dentes  meos.  j»  Pellis  enim  sanetffi  mulieres,  cames 
apostoli,  os  vero  Chrisnus  intelligitur.  Garnibus  igi- 
tur  consumptis,  id  est  apostolis  fugientibus,  os  tan- 
tummodo  pelli  adhffisit,  quia  sanctffi  mulieres  nec  in 
ipsa  passione  Ghristum  reliquerunt,  qnibus  ipse  di- 
cebat:  c  Filiffi  Jerusalemy  nolite  flere  saper  me. 
(Ltic.  XXIII,  28).  >»  Ipsffi  quoqae  labia  dici  possunt 
quoniam  primffi  locutffi  sunt,  Ghristi  resurrectionem 
annuntiantes.  Labia  igitur  circa  dentes  relicta  sunti 
quia,  Ghristo  yisibiliter  eis  sublato,  mulieres  apo- 


erunt  me  propinqui  mei,  et  qni  me  novemnt  G  stolis  adhffiserunt.  Dentes  enim  apostoli  sunt,  a  qui- 


ti  sunt  mei.  Inquilini  domas  mes  et  ancillffi 
'  sicut  alienum  habuemnt  me,  et  quasi  pere- 
us  fui  in  oculis  eorom.  »  Inquilini  enim  et 
B  domus  ejus,  id  est  Sjoagogffi  sacerdotes  et 
intelliguntur,  qui  tempii  secreta  colebant,  et 
irius  custodiebant.  Hi  autem  quasi  alienum  et 
inum  habuerunt  eum,  dicentes  :  «  Hunc  unde 
scimus  {Joan.  ix,  29).  » 
^rvum  meum  vocavi,  et  non  respondit,  ore 
0  deprecabar  illum.  Servum  snam  Jadffioram 
im  dicit,  de  quo  baias : «  Quis  cfficus  nisi  servus 
}  B  {ha.  XVIII,  42).  Hnnc  autem  nonsolum  verbisy 
miraculis  ad  fldem  vocavi,  secundum  illud : 
lihi  non  creditis,  operibus  credite  {Joan,  x,  38). » 


Et  jam  non  per  prophetas,  ut  prius,  sed  ore  ^  nibus  delectatur. 


bu^  totns  Ecclesiffi  cibus  molitur.  Hnc  usque  Ghri- 
stus.  Hinc  autem  Job  suffi  locutionis  ordinem  se- 
quitnr: 

«  Miseremini  mei,  miseremini  mei,  saltem  vos, 
»  amici  mei,  quia  manus  Domini  tetigit  me.  Quare 
»  persequimini  me  sicut  Deus,  et  caraibas  meis  sa- 
»  turamini  ?  »  Quia,  inquit,  manus  Domini  me  fla- 
gellat,  cajos  fortitudinem  yix  ferre  vaieo ;  saltem  yos, 
amici  mei,  parcite  jam  naac  et  miseremini  mei.  Et 
quare  persequimini  me  sicut  Deus?  Nunquid  sine 
peccato  estis  ?  Solus  enim  Deus  sine  peccato.  Quia 
ergo  sine  peccato  non  estis,  cur  mea  peccata  redar- 
gaitis?  Redarguite  vestra.  Alioram  yero  caraibos 
saturatur,  qui  in  aliorum  afflictionibus  et  detractio* 


10  deprecabar  eum,  cum  diceret :  «  Yenite  ad 
mes,  qui  laboratis  et  onerati  estis,  et  ego  refl- 
vos  {Matth.  XI,  28).  t— «  Et  non  respondit  ei, 
non  obediunt.  »  Halitum  meam  exhorruit 
r  mea ;  et  orabam  filios  uteri  mei.  »  Uxor  ejus 
lam  Synagoga  fuit.  Hffic  autem  ejus  halitum,  id 
us  verba  exhorroit.  Gum  enim  diceret :  «  An- 
m  Abraham  fieret  ego  snm  {Joan.  yni,  58) ;  » 
Ego  sum  iux  mundi  (i^td.,  i2);  »  et:  c  Ego 
pium  sum,  qni  et  loqoor  yobis  {ibid.f  26) ; »  et : 
I  sum  Ghristus  {Matth,  xxiv,  5);  » tonc  ejas  hali- 
liorrebat  Synagoga ;  unde  et  dicebat :  c  Secun- 
iegem  debet  mori,  qnia  Filium  Dei  se  fecit  {Joan. 
).  >  Orabat  autem  fiUos  uteri  sui,  sdiicet  Jad«os, 

Patrol.  GLXIY. 


«  Quis  mihi  tribuat  ut  scribantur  sermones  mei? 
3»  Quis  mihi  det  ut  exarentur  in  libro  stjlo  ferreo 
)>  et  plumbi  lamina,  yel  celte  scnlpantar  in  silice  ?  » 
Optat  enim  yir  sanctusy  ut  sermones  ejas  scriban- 
tur)  quatenus  illi  qui  post  enm  ventnri  erant,  pa- 
tientiffi  exemplum  ex  eis  caperent.  Vnlt  antem  nt 
scribantur  stjlo  ferreo,  id  est  stabili  firmaqne  sen- 
tentia,  ne  deleri  de  hominum  memoria  yaleant.  Sed 
ubi  ?  In  plumbi  lamina,  vel  celte  in  silice,  id  est  in 
Judffioram  et  gentilinm  pectore.  Plombnm  enim 
omni  metallo  yilins  est :  Judsi  autem  cunctiB  gen- 
tibus  tubditi  sunt:  gentiles  vero,  quia  idola  etlapi- 
des  adorabanty  merito  per  silioes  aigniflcantiir.  Sed 
quasi  aliqoif  dieat:  Quid  tibiprodett»  si  iennones 


619 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


tui  soribAntur,  cam  iu  ipse  quoque  morte  penitus  A  juste  reprebendit.  Quee  tamen  yerba  de  imp 


liniaris  ?  Ad  quod  ipse :  c  Scio  enim  quod  Redemptor 
1  meos  vivit »  (350)  (quem  JudaBi  se  occidisse  puia- 
bant)  c  et  in  novissimo  die  de  terra  surrecturus 
n  sum,  et  rursum  circumdabor  pelle  mea,  et  in 
»  carne  mea  videbo  Deum,  quem  visurus  sum  ego 
»  ipse,  et  oculi  mei  conspectori  sunt. »  0  quanta 
spes  resurrectionis  ?  Sola  enim  hffic  verba  suffilciunt 
contra  omnes  qui  resorrectionem  negant.  c  ,Quem 
visurus  sum,  inquit,  ego  ipse.  »  Quid  est  ego 
ipse  ?  Id  est  in  bac  carne,  in  bac  essentia,  in  bac 
persona.  Et  non  alins,  carnis  mutatione,  sed  unus 
idemqne,  ejnsdem  ipsius  receptione.  c  Reposita  est 
»  baec  spes  mea  in  sinu  meo.  »  Sic,  inquit,  credo,  sic 
spero,  sic  rei  certus  sum,  ut  illios  rei,  quam  in  sinu  B 
et  pectore  babeo. 

«  Quare  ergo  dicitis :  Persequamur  eum,  et  radi- 
»  cem  verbi  inveniamus  contra  eum?  »  Radicem 
verbi  invcninnt,  quando  in  ejus  verbis  aliquid  no- 
tant,  unde  contra  eom  loqnendi  materiam  samant. 
Sed  boc  frustra  faciont,  qnia  ejus  fides  et  spes  mo- 
Teri  non  potest.  Insuper  dum  eum  impugnant,  se- 
ipsos  occidunt,  nnde  et  subditur :  «  Fugite  ergo  a 
»  facie  gladii,  quoniam  ultor  iniquitatam  gladius 
»  est,  et  scitote  esse  judicium.  »  Ac  si  dicat :  Dum 
contra  me  injnste  contenditis,  gladium  divinae  nltio- 
nis  vestris  cervicibus  imminentem  non  consideratis. 
Gessate  igitur  ab  iniquitate,  et  fugite  ultionis  gla- 
diuro,  qnoniam  ultor  iniquitatum  gladius  est :  et 
scitote  esse  judicinm,  in  quo  Deus  omnia  occulta 
manifestabit.  «  Nolite  igitnr  ItSH  ante  tempus  ju- 
dicare,  quoadusque  veniat  Oominus,  qui  et  illumi- 
nabit  abscondita  tenebrarum,  et  manifestabit  con- 
silia  cordium :  et  tnnc  laus  erit  unicuique  a  Deo 
(Z  Cor.  IV,  5).  » 

CAPUT  XX. 
n  Bespondens  autem  Sopbar  Naamatbites,  dixit : 
B  Idcirco  cogitationes  mefie  vari«e  succedunt  sibi,  et 
»  mens  in  diversa  rapitur.  »  Idcirco,  inquit,  qnia  tu 
quoque  de  futuro  jndicio  non  dubitas,  et  tamen 
qnasi  in  tua  justitia  confidens,  a  superbise  sermone 
non.  cessas  ;  inde,  inquam,  cogitationes  meae  varian- 
tur  Saltem  euim  iilius  judicii  timor  te  ab  bac  tanta 


bypocrita  competenter  inteilecta,  vera  esse  pos 
Brevis  est  enim  iaus  bjpocritse,  qoia  et  cognit 
perit,  et  penitus  ia  bac  vita  linitur.  Est  aulem 
dium  ejusadinstar  puncti,  qui  tam  brevis  est,  i 
fuisse  videatur.  «  Si  ascenderit  usque  ad  c< 
»  superbia  ejus,  et  caput  ejus  nubes  tetigerit, 
>  sterquiiinium  in  iine  perdetur.  »  Per  coelu 
nubes  Ecclesise  doctores  intelligimu?.  Usquo  a 
ascendit  bypocrita,  eosque  tangit,  dum  per 
vivendi  simulationem  parem  se  eis  esse  oste 
perdetur  tamen  in  fine  velut  sterquiliniom,  quc 
etsi  ezterius  sit  deaibatus,  tamen  vitiorum  ste 
sordescit. 

(c  Et  qui  eum  viderant,    dicent :  Ubi   est  ? 

»  somniom  avolans  non  invenietur,   transiet 

»  visio  nocturna;  ocnlus  qni  eum  viderat,  no 

»  debit,   neque  uitra   intuebitur  eum  locus  ej 

Bene  antem  bypocrita  somnio   et  nocturnse   vi 

comparatur ;  quoniam   quidquid  egit,  phantasr 

deceptio  fuit.   Ideo  non  cum  sanctis  erit,  ubi 

putabatur,   sed  com  iniquis  in  tenebras  prseci 

bitur.  Unde  et  bi  qui  eum    viderant  et    cognovi 

prae  nimia  admiratione  dieent ;  Ubi  est  ?  Ibi  vidi 

est,  ubiqne  neque  locus  et  babitatio  ejus  enm 

tuetur  et  admiratur,  nequetalis  oculuseum  videl 

ejus  deceptionibns  faili  possit. «  Filii  ejus  atterc 

»  egestate,  etmanosejus  reddent  ei  dolorenisui 

Filii,  inquit,  ejus,  id  est  imitatores   ejus,  attert 

egestate  et  omniom   bonorum  penuria.  Et  m 

ejus,  id  est  opera  qu(e  operatus   est,  reddent  e 

lorem  suum,  quoniam  eadem  mensura  qua  me 

fnerit  remetietnr  ei.  Et  boc  merito.  Quandiu   i 

vixit,  a  malo   nunquam  quievit.   Et   boc   est   i 

ait:  «  Ossa  ejus  implebuntur    vitiis    adolesce 

•  ejns,  et  cum  eo  in  pulvere  dormient.  >  Quid  < 

per  ossa,   nisi  robustiorem    setatem   intelligio 

Ossa  igitur  ejus  implentur  vitiis  adolescentise, 

neque  in  senectute  ab   illis   vitiis  cessabit,   qu 

adolescentia  facere  consueverat  (351).  Et  cum  c 

pulvere  dormient,  quoniam  in  nuliaa^tate  ase  v 

rnm  pulverem  excutiet,  ut  vel  seco  ad  opus  bo 

evigilet.  Semper  enim  dormiunt  mali ;  unde  et  ^ 


jactantia  debuit  cobibere.  c  Doctrinam,  qua  me  ar-  D  stolus  ait :  c  Surge,  qui  dormis,  surge  a  mortoi 


»  gnis,  andiam,  et  spiritus  intelligentise  mece  re- 
>  spondebit  mibi.  »  Tu,  inquit,  loquere  quodvis, 
argue  me  qnantnm  vis,  quia  ego  doctrinam  tnam 
aodire  quidem  possum;  sed  spiritus  intelligentise 
meee  intns  mibi  respondens,  tuie  doctrinee  non  me 
patitur  assentire.  «  Uoc  scio  a  principio,  in  quo  po- 
»  situs  est  bomo  super  terram,  qood  laus  impiorum 
»  brevis  est,  et  gaudium  bypocrite  adinstar  pnncti.  > 
His  verbis  beatum  Job  et  et  impinm  et  bypocritam  in- 

(350)  Kedmit  auiem  nos  ChritUiS  de  peccato  per 
mortem  pro  nobis  moriendo  *,  non  autem  sic  mortuus 
estf  quod  eum  mors  absorberet :  qui  et  si  mortuus 
secundum  humanitatem,  mori  tamen  non  potuit  se- 
eundum  divinitatem.  Ex  vita  autem  divinitatis  eHam 
ivmanitas  cst  reparata  ad  vitam  resurgendOf  seetoi* 


illuminabit  te  Cbristos  (Ephes.  v,  14).  » 

«  Cnmjenim  dnlce  fuerit  malumin  ore  ejos, 
»  condet  illud  in  lingna  sua,  parcet  illi,  et  non 
B  relinquet  illnd,  et  celabit  in  gutture  suo.  »  ( 
enim  matum,  et  iniquitas  in  ore  cordis  illius  d 
etsuave  fuisset,  non  manifestavit,  neque  poeni 
tiam  egit,  sed  abscondit  illud  lingua  sua.  Et 
percit  ilii,  qnia  noinit  confitendo  delere.  Et  non 
reliquit  iliud,  ut  per  linguas  confessionem   exii 

dum  Ulud  ad  Cor,  ultim.:  Nam  et  si  crucifixus  ei 
infrmitate  nostra^  sed  vivit  ex  virtute  Dei .  >  D.  T 
(351)  Idem  babetur  in  Prov.  xxii,  6  :  Adoles 
juxta  viam  suam,  etiam  cum  senuerit,  non  ret 
abea. 


EXPOSmO  IN  JOB. 


m 


avit  in  gutture  suo,  id  est  in  secreto  cordis  A  terram  intelligi  potest,  ut  quia  neque  de  ciborum 


Panis  ejas  in  utero  itlius  vertetur  in  fel  aspi- 
interius.  »  Panis  ejus  in  yenenum,  et  in  fel 
m  interius  vertitur  (352),  quando  ipso  cibo, 
ibuit  vivificari  anima,  occiditur.  Hoc  autem 
ntingit,  qui  bene  intelligunt  et  male  agunt. 
st  Apostolus  :  c  Aiiis,  inquit,  sumns  odor  vits 
im,  aliis  odor  mortis  in  mortem  (11  Cor,  ii, 
—  «  Divitias,  quas  devoravit,  evomet,  et  de  ven- 
llius  eztrabet  Deus;  >  Divitias  enim  sanctarum 
iirarnm,  quibus  hypocritffi  frequenter  abun- 
eo  tempore  penitus  amittent.  Quo  e  contra 
{uidquid  minus  habent,  perfecte  suscipient. 
enim   scientia  bonis,  sic    ignorantia  crescet 


suorum  reliquiis  eleemosynam  fecit,  ideo  de  bonis 
8uis  nihil  ei  remansit.  «<  Cum  satiatus  fuerit,  arcta- 
»  bitur,  ffistuabit,  et  omnis  dolor  irruet  in  eum.  » 
Gum,  inquit,  satiatus  et  plenus  fuerit,  tunc  multis 
curis  et  sollicitudinibus  arctatur;  tunc  fures  et  prae- 
datores  timet,  dormire  non  audet,  omnia  formidat, 
ne  et  ipse  capiatur,  trepidat.  Sic  igitur  omnis  dolor 
irruit  in  eum,  cui  melius  fuerat  divitem  non  esse, 
qnam  propter  divitias  in  timore  et  angustia  semper 
esse.  Et  quoniam  iniqui  tunc  miseris  et  perditioni 
propinquiores  sunt,  quando  magis  divitiis  abundant, 
ideo  subdidit :  «  Utinam  impleatur  venter  ejus,  ut 


>  emittat  in  eum  iram  furoris  sui,  et  pluat  super 
Gaput  aspidum  surget,  occidet  eum  lingua      b  illum  bcllum  sunm.  »  Utinam,  inquit,  impii  desi- 

i.  Diabolus  enim  et  aspis  et  vipera  vocatur  :      derium  compleatur,  ut  ejus  neqoitia  consnmmata,  ad 

quidem,  propter  veneni  sflevitiam,  vipera  ve- 

uia    pariens   rumpitur.   Tunc    enim  diabolus 

tur  dolore,  quando  ex  ejus  ventre  illi,  quos 

iverat,  peccatores  foras  erumpunt,  et  ad  poe- 

iam  redeunt.  Qui  enim  caput   aspidum  non 

et    malignorum   spirituum    venenum    insa- 

bibit,    eum    nimirum    lingua   viperse  occi- 


tormenta  citins  rapiatur,  et  vel  ibi  sentiat  iram  et 
bellum  faroris  Dei,  quod  quasi  pluvia  semper  iniqnos 
abundanter  descendit.  «  Fagiet  arma  ferrea,  et  ir- 
I»  ruet  in  arcum  aereum,  eductus,  et  egrediens  de 
B  vagina  sua,  et  fulgurans  in  amaritudine  sua.  >  Ut 
enim  modo  supra  dixit,  qaandin  in  hac  vita  impius 
est,  sine  timore,  et  dolore,  et  tristitia,  et  sollicitU'- 


;  quia  diaboli  persuasione  superatus,  et  de- 
is,  ez  ejus  ventre  viz  unquam  exire,  et  eva- 
^69  poterit?  c  Non  videat  rivulos  fluminis, 
entes  meliis  et  butyri.  »  Non  videat,  inquit, 
1  intelligat  rivulos  fluminis,  id  est  sententias 
'estamenti,  qus  et  melle  et  butyro  abundant| 


dine  non  est.  Et  hfiec  quidem  sunt  arma  ferrea, 
qu88  ipse  de  seeculo  transiens  fugit;  sed  quod  pejus 
illi  est,  irruit  in  arcum  sereum,  id  est  tormenta  im- 
pia,  et  dura  (353).  Quia  enim  illa  tormenta  occulta 
sunt,  arcus  vocantnr  :  qaia  vero  dura,  aerea  vocan- 
tur.  Sed   quando  hoc  iliis  continget?  tunc  utique 


int,  quoniam  Deum  et  hominem  apertissime  G  quando  edacetur  et  egredietur  de  vagina  sua ;  id  est 


um  esse  ostendunt.  Mel  enim,  quia  ex  aere 
tur,  divinitatcm,  butyrum  vero,  quod  excarne 
iimanitatem  designat.  Sive  etiam,  quia  dulcis 
iiis  est,  mel  et  butyrum  doctrina  evangelica 
otest.  «  Luet,  qnse  fecit  omnia,  nec  tamen 
sumetur.  »  Quia  pro  unoquoque  peccato  qnod 
panietur;  sed  quia  immortalis  erit,  penitos 
oii  non  poterit.  Hoc  autem  exponit. 
ixta  multitudinem  adinventionum  suarum,  sic 
nstinebit.  Quoniam  confringens  nudavit  pan- 
is  domum,  rapuit,  et  non  eedificavit  eam,  non 
satiatus  venter  ejus.  »  Tauperis  enim  domum, 
iniquus  per  superbiam  violenter  confregit, 
Lvaritiam  nudavit  et  exspoliayit.  Nee  tamen 


quando  ejus  anima  de  carnis  tabernaculo  extrahe- 
tur.  Sed  quomodo  ibi,  nisi  fulgarans,  id  est  ardens 
et  candens  in  amaritudine  et  angustia  sua?  Unde 
autem  sit  haec  amaritudo,  audi  quod  sequitur  t 
<  Yadent  et  venient  super  eum  horribiles.  ii  Hi  au- 
tem  horribiles  maligni  spiritus  sunt,  qui  super  eum 
vadunt  et  veniunt ;  quoniam  sine  intermissione  enm 
conculcantes,  qnietem  illum  habere  non  patiuntur. 
«  Omnes  tenebrse  absconditae  sunt  in  oculis  ejus.  » 
Qnoniam  ibi  absconditus  est,  ubi  umbra  mortis,  et 
tenebre  sunt,  et  caligo.  <c  Devorabit  eum  ignis,  qui 
»  non  suceendetnr.  affligetur  relictus  in  taberna- 
»  culo  8U0.  »  Ignis  enim  ille  inexstinguibilis  est,  et 
semel  snccensus  non  indiget,  ut  ulterius  succenda- 


r  ejus  satiatus  est,  qnia  ejus  cupiditatis  deside-  C  tur.  Relictus  autem  in  tabernaculo  camis  suae  sem- 


satiari  non  potest.  «  Et  cum  habuerit  quae 
ierat,  possidere  non  poterit.  »  Ut  ille  in  Evan- 
cui  cum  haberet  multa  bona,  dictnm  est  ei  : 
.ulte,  hac  nocte  anima  tua  rapietnr  a  te,  qun 
i  parasti,  cujns  erunt?  »  (Ltie.  xii,  10). 
on  remansit  de  cibo  ejus,  et  propter  ea  nihil 
[nanebit  de  bonis  ejus.  »  Hoc  autem  sic  ad  lit- 

l)  Qucui  dicat^  sieut  quandoque  cibus  wme- 
lonvertitur  in  humores  venenosoSf  ita  et  b(ma, 
peccatoi )  habuit  usque  ad  mortem,  canvertwntur 
aritiidinem  mortis,  D.  Thov. 
3)  »  Fugiet  armaferrea,  id  est  poenas  prssentii 
impatienter  eab  sofltinendo,  qne  ad  mortem 
ferrei  feriunt  de  propinqoo  :  et  irmet  in  ar« 


peraffligetur;  quia  et  caro,  et  anima  in  seternum 
crnciabitar.  c  Revelabunt  coeli  iniquitatem  ejus,  et 
»  terra  consnrget  adversum  enm  (354).  »  Coeli  et 
terra  apostoli  sunt  et  Ecclesia.  Horum  antem  judi- 
cio,  quia  mali  damnabuntur,  contra  eos  insurgere, 
et  eorum  iniquitates  revelare  dicontar.  «  Apertnm 
»  erit  germen  domus  illius ;  detrahetur  in  die  furo- 

cum  flerenm,  id  est  in  poenas  futarae  vits,  qu<e  qaasi 
feriunt  a  remotis  ad  modum  arcnt  «erei,  qui  est  |in- 
frangibilis,  ut  faturaram  poenarum  inCrangibilitas 
designetur.  »  D.  Tbom. 

(354)  •  Id  est  coelesti  virtate  flet,  qnod  iniquitas 
ejos  rereletur  post  mortem,  qun  -latelNit  in  Tita«  » 
D.  Thom. 


m 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS 


»  ri8  Domini.  »  Qaidquid  enim  nunc  latet,  iuDC  A  >  organi.  »  Qais  igitur  dicere  audeat  istos  no 


apertum  erit,  et  manifestum  (355).  Et  tunc  omnia 
foras  trahentnr,  quia  omnibus  aperientur.  f  Haec 
>  est  pars  impii  a  Deo,  e4  hfiereditas  verborum  ejus 
9  a  Domino.  »  Id  est  hanc  partem  et  hanc  hseredita- 
tem  recipiet  impius  a  Deo  non  solum  pro  his  quse 
inique  gessit,  verum  etiam  pro  his  quae  stulte  et 
indisciplinate  iocutus  est. 

CAPUT  XXI. 
c  Respondens  autem  Job  dixit  :  Audite,  quaeso, 
»  sermones  meos,  et  agite  poenitentiam,  sustinele 
»  me,  et  ego  loquar,  et  post  mea,  si  videbitur,  ver- 
»  ba,  ridete.  »  Quia  enim  contra  veritatem  locuti 
fuerant,  et  compatiens,  ad  poenitentiam  eos  invitat. 


sublevatos,  et  divitiis  confortatos?  Haec  aut 
Ijtteram  iutelliguntur,  et  tam  plana  sunt,  ut 
sitione  non  egeant.  Sequitur  :  «  Ducuut  in 
»  dies  suos.  et  in  puncto  ad  inferna  desc( 
(356).  »  Ac  si  dicat  :  Quamvis  in  tania  fel 
hanc  vitam  agant,  in  puncto  iamen  cuncta 
tunt,  et  rapiuntur  ad  tormenta;  quoniam 
moriem  et  poenam  nuUa  mora  est.  «  Qui  di 

>  Deo  :  Recede  a  nobis,  et  scientiam  viarum  t 

>  nolumus.  »  In  hoc  autem  manifestatur,  e1 
merito  ad  inferna  descenderint.  II li  enim  no 
tuni  voce,  quam  aciionibus  Deo  dicunt :  c  Re 
nobis,  qui  maie  vivendo,  omnem  justiiiam  et 


Quod  vero  non  tantum  verbis,  sed  eliam  risu  eum  ^  tatem  a  se  repellunt.  Et  isti  quidem  vias  eju< 


afflixerint,  manifestatur,  cnm  dixit :  «  £t  post  mea, 

>  si  videbitur,  verba,  ridete.  »  Stulti  enim,  cum 
aliter  non  possunt,  ne  victi  videantur,  risu  se  defen- 
dunt.  c  Nunquid  contra  hominem  disputatio  mea,  ut 

>  merito  non  debeam  contristari?  v  Contra  ilium 
disputate,  qui  MO  jusiissinius  est,  et  qui  injusta 
nihil  facere  potest.  Cum  igitur  et  iilius  justitiam,  et 
mea  faeta,  et  hcec  flagella  considero,  quomodo  con- 
trisiari  non  debeam?  Cur  enim  afiligar  ignoro,  ta- 
men  non  sine  causa  me  aflligi  non  ignoro.  »  At- 
»  tendite  me,  et  obstupesciie,  et  superponiie  digi- 
»  tum  ori  vestro.  »  Aitendite,  inquit,  et  considcrate 
verba  mea,  et  admiranies  obstupescite  de  his  quoe 
modo  dixi,  id  est,  quia  et  Deus  justus  est,  et  ego 


nolunt,  quoniamnon  pervirtutum  semitam,qua 
est,  sedper  amplas  viiiorum  vias  ad  mortem  tei 
c  Quid  est  Omnipotens,  ut  serviamus  ei?  e1 
»  prodest,  si  adoraverimus  iilum  ?  »   noc  et  P 
dicebat  «  Nescio  Dorainum,  ei  Israel  non  dinc 
[Exod,  y,  2).  a  Unde  et  David  :  c  Dixit  insipie 
corde  suo  :   Non  est  Deus  [V%al,  xiii,  i).  »  Et 
prodestp  inquit,  nobis,  si  adoraverimus  illum? 
eos   qui  illnm   adorant  miseros,  et  qui  illunt 
adorant  felices  esse  videamus?  Hoc  enim  ilii  d 
qui  non  futura,  sed  preeseniia  conicmplaniur. 
»  romiamen  quia  non  sunt  in  manu  eorum 
»  sua,  consilium  impiorum  ionge  sii  a  me.  >  0 
enim  in  manu  et  potestaie  Dei  suni,  quo  jubente 


innocens,  et  tamen  Hagelia  non  cessant.  Quod  autem  G  impiis  remanebit.  Sive  etiam  bona  sua  non  su 


sequitnr  •  et  superponiie  digitum  ori  vestro  :  >  eos 
his  verbis  ad  indignationem  commotos  fuisse,  et  re- 
spondere  noluisse  insinuat.  «  £t  ego  quando  recor- 
»  datus  fuero,  pertimesco,  et  concuiit  carnem  meam 
»  tremor.  i>  Non  solum  vos,  inquit,  sed  ego  quoque 
dum  hsec  recordor,  et  menie  periracto,  iilico  per- 
timesco  et  timore  concuiior.  Sed  illud  magis  mi- 
randum  est,  quod  vos,  quia  me  affligi  videtis,  im- 
pium  me  esse  putatis,  ac  si  nemo  nisi  impius  aftli- 
geretur,  et  nemo  nisi  justus  gaudio,  et  Ifieiitia  frue- 
retur.  «  Quare  crgo  impii  vivunt,  sublevaii  sunt  et 
>  conforiati  diviiiis.  »  Si,  inquit,  ut  dicitis,  solos 
Deus  impios  persequitur,  et  affligit,  quare  ergo 
vivunt?  Quare  divitiis  sublevantur  et  confortantur  ? 


manu  eorum,  quia  proprie  oeterna  bona  non 
ligunt.  «  Quoties  iucerna  impiorum  exstingueti 

>  superveniet  eis  inundaiio,  ei  dolores  dividet 

>  ris  sui.  »  Quamvis,  iuquit,  aliquando,  non  se 
tamen  impii  prosperaniur ;  nam  et  lucerna  e 
saepe  exstinguitur,  ei  ea  qua^  quasi  oculorun 
men  amabant  amiitunt.  Hoc  enim  unicuiqu 
cerna  est,  quod  muiium  diligit,  sive  lilii  sunt, 
divitise,  sive  honores;  inundatio  auiem  si 
yenit  eis,  quando  repeniina  Dei  indignaiio  eoi 
hementer  affligit.  Dividit  autem  eis  dolores 
minus  faroris  sui,  quia  alios  eis  in  hac 
tribuit,  alios  in  futura  reservat.  Quid  autem  eis 
cum  ad  illos  dolores  venerint,   audiamus.  «  I 


£t  hoc  probat.   «  Semen  eorum  permanet  coram  ^  >  sicut  paleie  ante   faciem   venii,  et   sicut  i\ 


»  eis,  propinquorum  turba,  et  nepotum  in  conspectu 
»  eoruni ;  domns  eorum  securce  snnt  et  pacats,  et 
9  non  est  virga  Dei  super  illos.  Bos  eorum  concepit, 
»  et  non  aboriivit,  vacca  peperit,  et  non  est  privata 
»  fetn  suo,  egrediuntur  quasi  greges  parvuli  eo- 
>  rum,  ct  infantes  eorum  exsultant  lusibus,  tenent 
»  tympanum,  et  citharam,  et  gaudent  ad  sonitum 

(355)  Hanc  etiam  veritaiem  docuit  Dominus, 
cum  dixit :  «  Nihil  est  opertum  quod  non  revela- 
bitur,  et  occulium  quod  non  scietur.   >  Luc,  z,  26. 

(356j  «  Infernus  accipitur  etiam  pro  niorte,  sicni 
cum  multis  Pairibus  hic  docet  S.  Thomas  :  JLi  in 
fVEMsUi  ad  infemum  descenduni^  id  est  in  mortem.  Om- 
nes  enim  antiqui  antc  Redcmptoris  adventumy  ad 


»  quam  turbo  dispergit.  »  Prius  enim  quam  sm 
dantnr,  palese  sunt,  succensi  vero,  favillae.  V< 
autem  et  turbo  qui  eos  dispergit,  malignorum  s 
tuum  impetus  intelligitur.  «  Deus  servabit  fili 
»  lius  dolorem  patris,  etcum  reddiderit,  tunc  scj 
Non  solum  etiam  per  alios  iniquos,  verum  etian 
ilium,  qui  omnium  iniquissimus  erit,  sermones 

inferna  descendebant  :  sed  quidam  adversital 
pressi  in  via  non  subito,  sed  per  multas  ama 
dines  ad  inferna  descendebant ;  sicut  Jacob  < 
Genes.  xxxvii  :  Descendam  ad  filium  meum^  h 
in  infernum^  sed  iili  qui  prosperitate  vigent  u 
ad  mortem,  quasi  in  puncto  ad  inferna  descendu: 


EXPOSmO  IN  JOB 


626 


ictus  conilrmat,  id  est  per  Antichristam.  Hu-  A 
;em  filii  saut,   qaicanque  ejus  opera  faciunt, 
tem  servat   Deus  dolorem  patris  qaia  simul 

0  damnati  eadera  patientur  tormenta.  Et  cum 
id  judicium  redierit,  qui  modo  injuste  judica- 
ilos  ascendit;  tunc  sciet  iste  iniquus,  quantus 
3t  sibi  et  filiis  suis  sit  reservatus.  «  Videbunt 
i  ejns  interfectionem  suam,  et  de  furore  Om- 
•tentis  bibet.  »  Hoc  est  enim  quod  Apostolas 

Quem  Dominus  Jesus  interficiet  spiritu  oris 
destruet  illustratione  adventus  sui  (II  Thess, 
»  qnod  qaia  palam  fiet,  hoc  ejas  oculos  visa- 
:it.  a  Quid  enim  ad  eum  pertinet  de  domo  sna 
se,  et  si  numerus  mensium  ejus  dimidietur?  » 
nim  domus  iili  sunt  quos  deceperat.  Hi  autem  ^ 
lortem  suam  ad  eum  non  pertinebunt;  quia 
e  cognita  ad  iidem  convertentar,  secundum 
«  Si^Ol  fuerit  numerusiiliorum  Israel,sicut 
maris,  reliqaioe  salvae  fient  (Rom,  ix,  27).  » 
iabitur  >utem  namerus  mensium  ejas,  quo- 
lon  tantum  vivet,  quantum  se  vivere  sperabit. 
ipsa  Veritas  ait :  «  Nisi  breviati  fuissent  dies 
)n  fuisset  salva  omnis  caro;  sed  propter  ele- 
reviabuntur  dies  illi  (l^atth.  xxiv,  2*2).  » 
inquid  Deum  quispiam  docebit  scientiam  qui 
Isos  judical?  »  Ac  si  dicat :  Gum  ergo  mani« 
i  sit  quia  et  boni  et  mali  in  hac  vita  indiffe- 
aliquando  affliguntur,  aliquando  vero  non, 
ocebit  Deum  scientiam,  ut  dicat  non  esse  ju- 
it  boni  aftligantur,  neque  esse  justum  ut  mali  f^ 
t  in  bonis  dies  suos?  Qui  enim  excelsos  judi- 
\  infimis  nec  doceri  nec  judicari  debet.  Sed 
loque  sequitur,  volo,  ut  respondeatis. 
te  moritur  robustus,  et  sannSy  dives  et  felix; 
sra  ejus  plena  sunt  adipe,  et  mednllis  ossa 
s  irrigantur :  alius  vero  moritur  in  amaritu- 
animae,  absque  ullis  opibus,  et  tamen  simnl 
>uivere  dormient,  et  vermes  operient  eos.  » 
e  soiis  impiis  se  dixisse  demonstrat.  Non  enim 
dormient  boni  et  mali.  In  his  igitur  verbis 

1  demonstratur,  quod  neque  ille  damnatur, 
lives  est,  neque  iste  justificatur,  quia  pauper 
3d  aterque  ideo  damnatur,  quia  impius  est, 
i^itur  divitise  vel  paupertas,   sanitas  vei  segri- 

prosperitas   vei  .'adversitas,  sed  sola  impietas  ^ 
lem  damnat.  Hoc  autem  quare  dixerit,  adjun- 

Certe  novi  cogitationes  vestras  et  sententias 
bra  me  iniquas.  Dicitis  enim :  Ubi  est  domus 
icipis,  et  nbi  tabernacula  impiornm?»  Quia 
omoia  ejus  bona  dissipata,  et  ipsum  tam  gra- 
ifflictam  cemeban^  impium  et  iniquum  eum 
ibant,  ac  si  nemo  impius  esset,  qui  in  hac  vita 
iretur.  Nunc  autem  ad  Antichristum,  de  quo 

loqiii  coeperat,  verba  convertit,  qui  quamvis 
im  iniquissimns  sit,  in  tantum  tamenad  tempas 
erabitur,  ut  in  templo  Dei  sedeat,  ostendens  se 

7)  a  Quia  enim  testimonium  viatorum  iuvoca- 
sritatem  de  poenis  malorum  post  mortem  pro- 
sub  fabula  qun  vulgariter  ferebatur,  quia  sci- 


tanquam  sit  Deus.  Ethic  quidem  exhoc  impiusfuisse 
probatur,  quoniam  etsi  regnum,  et  mundi  gloriam 
ante  mortem  non  amittat,  post  mortem  tamen  ad 
tormenta  mirabiliter  trahitur,  et  hoc  est  quod  dicit : 
c    Interrogate  quemlibet  de   viatoribus,    et  haec 
»  eadem  illum  intelligere  cognoscetis.  Quia  in  diem 
»  perditionis  servabitur  malus,  et  ad  diem  furoris 
>  ducetur.  >  Servabitur  enim  ad  tempus,  et  non  af- 
fligetur,    ut  postea    majori  poena  condemnetur.  Si 
igitur  Job,  quia  afiligitur,  iniqnus  judicatur,  conse- 
quitur  ut  Antichristus  qui  prosperabitur  justus  ju- 
dicetur.  Viatores  autem  eos  dicit  qui,  in  hoo  mondo 
peregrinantes,  ad  supernam  patriam  pergunt.  Talis  . 
enim  viator  erat  ille  qui  dicebat  :  Incola  ego  sum 
in  terra,  et  peregrinus,  sicut  omnes  patres  mei.  ^Et 
viammandatorumtuorumcucurri  (PsaL  cxviii,  19).  t 
Hic  autem  eadem  quffi  et  Job  de  Antichristi  interitu 
intellexit.  Ait  enim  :   c    Inclinabit  se  et  cadet  cum 
dominatus  fuerit  pauperum  (Psal.  ix,   40] .  »  Item- 
que :  «  Gonteres  brachium  peccatoris  et   maligni 
(ibid.,  15).  »  Sequitur :  «  Quis  arguet  coram  eo  viam 
»  ejus,  et  quse  fecit,  quis  reddet?   »  Nisi  Ghristus? 
subauditur;  qui  «  eum  interficiet  spiritu  oris  sui.  » 
Tantse  enim  potentise,  nt  humana  virtus  ei  resistere 
non  possit.  «  Ipse  ad  sepulcra  ducetur,   et  in  con- 
»  gerie  mortuorum  vigilabit.  »  De  his  sepulcris  in 
Evangelio  Dominus  dicit :  c  Mortuus  est  autem  di' 
ves,  et  sepultus  est  in  inferno  (Ltic.  xvi,  22).  '»  Ibi 
autem  iste  iniquus  in  congerie  mortuorum,    id  est 
in   illa  tanta   multitudine    damnatorum    vigilabit; 
quoniam  nunquam  amplius  quietem  habebit,  et  hoc 
merito :  «  Dulcis  fuit  glareis  Gocyti  (357),  et  post  se 
»  omnem  hominem  trahet,  et  ante  se  innumerabi- 
9  les.  »  Gocytus,    ut  poetse  fingunt,  fluvius  inferni 
est,  qui  luctus  interpretatur,  per  q  lem  ipsins  inferni 
graviores  poenas  intelligere  possumus.    Hujus  antem 
iluvii  glarese  sunt  omues,  qui  in  eo  submersi,  luctum, 
et  miseriam,   et  csetera  inferni  tormenta  patiuntur. 
Talibns  autem    dulcis   fuit    Antichristus,    quoniam 
cjus  opera,  et  doctrina  omnibus  iniquis  placuerunt. 
Trahet  autem  post  se    omnem  hominem,  quoniam 
quicunque  ei  crediderit,  simul  cam  eo  ad  inferna 
dncetur.  Homo  enim  hoc  in  loeo  peccatores  signi- 
flcat,  secundum  illud  :  c  Vos  aiitem  sicut  homines 
moriemini  (PsaL  lxxxi,  7).  »  Et  ante  se  trahet  in- 
nomerabiies,  uon  solum  enim  illos,  quos  ipse  hic 
inveniet,  decipiet,  sed  etiam   eos   qui  nunc  ejus 
adventum  exspectant,   secum   trahet   ad  tormenta. 
<c  Quare  ergo  consolamini  me  frustra  cum  respon- 
»  sio  vestra  repagnare  ostansa  sit  veritali?    »   Gcn- 
solamini  enim  deridendo  dicit.   Responsio  illorum 
repagnare  veritati  ostensa  est,  quoniam  nec  solos 
impios  hoc  in  seecolo  flagallari,  nec  solos  jnstos 
prosparari  probatom  est. 

GAPUT  XXII. 
c   Respondens   autem  Eliphaz  Themanites  dixit : 

licet  in  inferno  inter  alios  esset  qnidam  flavias  no- 
mine  Gocytus,  qoi  interpretatnr  (tie(u5,  qno  anim» 
malomin  perdnntar.  »  D.  Thom. 


627 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS 


628 


»  Nunquid  Deo  comparari  potest  homo,  etiam  cam  A  ssecularia  diligunt.  Haoc  autem  et  Job  custodire  ca- 


»  perfeclffi  fuerit  scientiae?  Quid  prodest  Deo  si 
»  justas  fueris?  aut  quid  ei  confers,  si  immaculata 
»  faerit  yia  tua  ?  Nunquid  timens  arguet  te,  et  ve- 

>  niet  tecum  in  jadicium?  Et  non  propter  malitiam 
»  tnam  plurimam,  et  infinitas  iniqaitates  tuas?  » 
Gonstat  enim  victum  M9  esse  Eliphaz,  nec  jam 
habere  quid  respondeat;  quoniam  et  ea  repUcat 
qnse  dicta  sunt,  et  omnibus  nota,  quasi  novum  ali- 
quid  dicere  erubescit  insuper  et  yalde  iratus  ad 
injurias  et  contumeliosa  verba  prorumpit.  Quis  enim 
hoc  ignorat,  quod  nemo  Deo  comparari  possit,  et 
quod  in  nulla  re  augeri  vel  minui  valeat,  et  quod 
non  pro  timore  aliquid  agat  7  Quod  enim  Job  se  ma- 
nifeste  a  Deo  argui  et  jadicarijpostalavit,  non  minis 
provocando,  sed  deprecando  et  operando  dixit.  Sed 
audiamus,  quid  Eliphaz  iratus  contra  virum  sanctum 
mentiendo  dicat  :  c  Abstulisti  enim  pignus  fratrum 
»  tuorum  sine  causa,  et  nudos  spoliasti  vestibus. 
»  Aquain  lasso  non  dedisti,  et  esurienti  subtraxisti 
»  panem.  In  fortitudine  brachii  tui  possidebas  ter- 
»  ram,  et  potentissimus  obtinebas  eam;  vidaas 
M  dimisisti  (Vacuas,  et  lacertos  pupillorum  commi- 
»  nuisti.  Propterea  circumdatus  es  iaqueis,  etcon- 
»  turbat  te  fortitado  subita.  Et  putabas  te  tene- 
»  bras  non    visurum,'  et    impetu   aquarum  inun- 

>  dantium  non  oppressum  iri?  »  Per  tenebras,  et 
aquas  inundantes,  omnes  ejus  afQictiones,  qu»  re- 
pente  et  violenter  super  eum  irruerunt,  signiiicat. 


B 


peret,  si,  at  ipse  putabat,  propter  bona  fugitiva  do- 
luisset.  'Sunt  vero  sublati  viri  iniqui  ante  tempus 
suum,  quia  non  tantum  vivunt,  quantum  se  vivere 
sperabant  Fluvius  enim,  et  tmpetus  mortis  subver> 
tit  fundamenta  eorum,  id  est  eorum  viae  stabilita- 
tem.  Fluvius  enim  mors  dicitar,  quia  ex  quo  coepit 
lluere,  non  destitit  ;  de  hoc  enim  fluvio  bibunt,  qui- 
cunque  in  hunc  mundum  venient :  «  Qui  dicebant 
>  Deo :  Recede  a  nobis,  et  quasi  nihil  possit  facere 
»  Omnipotens  exisfimabant  eum,  cum  ipse  imples- 
»  set  domos  eorum  bonis.  »  Deus  enim  iniqao- 
rum  domos  bonis  implet,  quia  divitiis  ssecuiari- 
bus,  quiB  utique  quantum  ad  se  bonse  sunt,  eos 
muitiplicari  facit.  «  Quorum  sententia  longe  sit 
»  a  me.  »  Haee  autem  verba  Eiipkaz  removet  a  se, 
qui  propter  se  beatum  Job  ea  superius  dixisse  pn- 
tavitr.r 

«  Videbunt  justi,  et  laetabuntur,  et  innocens  sub- 
»  sannabit  eos.  »  Hoc  est  enim  quod  Psalmista  ait  : 
'  Laetabitur  justus,  cum  viderit  vindiclam  (PsaL 
Lvii,  iA).  »  Innocens  autem,  id  est  Christus,  sub- 
sannabit  eos,  secundum  illud  ;  a  Qui  habitat  ,in  coe- 
lis  irridebit  eos,  et  Dominus  subsannabit  eos  {PsaL 
II,  4),  »  et  insultando  dicet  :  c  Nonne  succisa  est 
erectio  eorum?  »  Quia  se  elavando  superbiebant. 
«  Et  reiiquias  eorum  devorabit  ignis.  »  Ignis  utique 
gehenn»,  reliquias  autem,  carnem  et  animam  vocat, 
quoniam  ex   omnibus  qoae  possidebant,  nihil  aiiud 


In  his  autem  allegoriam  quterere  superfluum  est,  G  eis  relinquetur.  c  Acquiesce    igitur  ei,  et    habeto 


quoniam  ad  litteram  intelligi  debent.  Non  enim  mi- 
nos  vitium  est,  in  his  quae  ad  litteram  intelligenda 
sunt,  allegoriam  quaerere,  quam  ea  quse  allegorice 
intelligenda  sunt,  ad  litteram  tantum  velle  inter- 
pretari.  Unde  cum  in  Evangelio  Dominus  dixisset  : 
c  Non  lotis  manibus  manducare,  non  coinquinat 
hominem  (Matth,  xv,  li),  »  et  apostoli  parabo- 
lice  dictum  putantes,  dicerent :  «  Edissere  nobis 
parabolam  istam  (ibid.,  15);  »  illico  eos  Dominus 
redarguit,  dicens  :  c  Adhuc  et  vos  sine  intellectu 
estis?  >  (ibid.,  16.) 

«  An  non  cogitas  quod  Deus  excelsior  coelo  sit, 
j»  et  super  stellarom  vertices  snblimetnr?  Et  dicis  : 
»  Quid  enim  novit  Deus?  Et  quasi  per  caliginem  ju- 


»  paccm,  et  per  hoc  habebis  fructus  optimos.  t 
Acquiesce,  inquit,  ei,  et  noli  superbire;  et  habeto 
nnnc  jam  quietem  et  pacem;  et  per  hoc  habe- 
bis  optimos  fructus  et  magnam  remunerstionem. 
«  Suscipa  ex  ore  illius  legem  et  pone  sermo- 
»  nes  illius  in  corde  |tuo.  »  Suscipe,  inquit,  ha^c 
verba,  suscipe  hanc  legem,  non  de  ore  meo,  sed  de 
ore  illius;  hffic  enim  verba  et  hi  sermones  illius 
sunt.  Pone  igitur  eos  in  corde  too,  et  noli  eorum 
oblivisci.  Yera  quidem  dicit  Eiiphaz,  sed  arroganter 
loquitur :  a  Si  reversus  fueris  ad  Omnipotentem, 
»  ffidificaberis,  et  longa  facies  iniquitatcm  a  taberna. 
'>cuIo  tuo.  «>  Destructus,  inqoit,  es  propter  super- 
biam  et  iniquitatem  tuam ;  sed  si  poenitentiam  agas 


•  dicat.  ^Nubes  latibulum    ejus,  nec  nostra  consi-  ^  et  ad  Deum  revertaris,  iterum  sedificaberis,  et  omnis 


»  derat  et  circa  cardines  coeii  perambulat.  »  Quam- 
vis  enim  Deus  coelo  excelsior  sit,  mundi  tamen  gu- 
barnacula  non  relinqait.  Nec  longe  quidem  ast,  quia 
ubiqae  est.  Omnia  novit,  quia  omnia  fecit,  cujus 
oculis  nec  nubes  nec  caligines  obstant.  Guncta  con- 
siderat,  et  quamvis  immobilis  manens,  cnncta  per- 
ambulat.  u  Nunqu^d  semitam  sfleculorum  cnstodire 
»  cupis,  quam  calcaverunt  viri  iniqui,  qai  sublati 
»  sunt  ante  tempus  sunm,  et  fluvius  subvertit  fun- 
9  damentum  eorum?  »  Semita  enim  sfficulorum  illa 
est,  per  quam  non  spirituales,  sed  seeculares  homi- 
nes  gradiuntnr,  qu6B,  quia  longa  fet  ampla  est,  sse- 
culorum  dicitur,  Hanc  autem  semitam  calcant,  et 
custodinnt  viri  iniqai,  quoniam  sola  prsesentia  et 


iniqnitas  fugiet  a  te.  «  Dabit  pro  terra  silicem,  et 
•  pro  silice  torrentes  aureos.  »  Si,  inquit,  ad  Om- 
nipotentem  reverbus  fueris,  pra  terrie  moUitie  et 
infirmitate  quam  habuisti,  dabit  tibi  siiicis  robur  et 
fortitudinem.  Quam  fortitudinem  si  bene  tenueris, 
dabit  tibi  pro  ea  torrentes  aareos,  id  est  magnam 
sapientise  et  scientise  plenitudinem.  c  Eritique  Omni- 
»  potens  contra  hostes  tuos,  et  argentum  coacerva- 
bitur  tibi.  »  Illi  enim  coacervatnr  argentum,  qui 
et  sapientiam  in  corde,  et  veritatem  tenet  in  lo- 
cutione.  Sapientia  enim  sine  veritate  inutilis  est. 
^  Tunc  snper  Omnipotentem  deliciis  afQues,  et 
9  levabis  ad  Deum  faciem  tuam. » Deliciis  enimsaper 
Omnipotentem  afflnit,  qui  in  ejus  contemplatione  de- 


Exposrrio  in  job. 


m 


r ;  ideoqae  sobditur :  cc  Et  levabis  ad  Deam  fa-  A 
lam,  »  quia  jam  non  ima,  nonterrena,  sedcce- 
tB9  intueri  deieciaberis.  <c  Rogabis  eum,  et 
iiet  te,  et  vota  tua  reddes.  »  Qui  enim   post 
ionem  vota  reddit,  se  ut  exaudiretur,  aliquid 

ostendit.   Quod  quidem  et  nautis,   et  aliis, 

periculo  sunt,  seepe  contingit.  «  Decernes 
et  veniet  tibi,  et  in  viis  tuis  splendebit  lu- 
:  » id  est,  quod  desiderabis  consequeris,  et  in 
erationibns  non  errabis.  c  Qui  enim  bumilia- 
lerit,  erit  in  gloria,  et  qui  inclinaverit  ocolos, 
salvabitur.  •  Secundum  iliad  :  «  Omnis  qai 
liliat,  exaltabitur.  (Ltic,  iii,  5).  »  Faciie  enim 
is  superbia  deprebenditur.  c  Salvabitur  in- 
is,  salvabitur  aatem  in  munditia  manuum 
im. »  Et  bamilis  quidem,et  innocens  salvabitur,  ^ 
itum  quia  bumilis  et  innoeens  est,  quantum 
n  omni  suo  opere  mundus  est. 

CAPUT  XXIII. 
spondens  aatem  Job,   ait :  Nunc   quoque  in 
*itudine  est  sermo  meus,  et  manus  plagce  me» 
avata  est  super  gemitum  meum.  »  Qaia,  in- 
t  vos  sub  specie   consolationis  injustis  incre- 
bns  me  fatigatis,  et  manus  Domini  me  ilagel- 
n  cessat,  sermo  meus  in  amaritudine  est,  et 
is  meus  amplius  crescit. 
lis  mihi  tribuat,  ut  cognoscam  et  inveniam 
1,  et  veniam  usqae  ad   solium  ejus?  Ponam 
n  eo  judicium  meam,  et  os  meum  implebo 
pationibus  :  ut  sciam  verba  qu»  mihi  respon-  ^i 
,  et  inteliigam  quid  loquatur  mihi.  >   Deum 
ognoscere,  et  invenire,   et  usque  ad  solium 
irvenire,  est  ejus  volantatem,  ejusque  occulta 

plenissime  intelligere.  Uoc  antem  B.  Job  de- 
)at,  quia  cur  afiligeretur  scire  cupiebat.  Valt 
9  coram  eo  judicium  ponere,  etos  suum  incre- 
bus  implere,  quia  omnem  vitam  ^uam  ei  con- 
Bt  in  quibuscunque  deliqait,  seipsum  judicare 
re  et  increpare  paratus  est.  Sedhoc  quare? 
t  quid  illi  Dominus  respondeat,  et  quid  lo- 
.  Tunc  .enim  Dominus  illi  responderet  et  lo« 
iir,  si  et  suam  volontatem  et  illud  qaod  scire 
at  ei  revelaret. 

io  muita  fortitndine  contendat  mecum,  nec 
nitudinis  suib  mole  me  premat,  iEquitatem  I^ 
onat  contra  me,  et  perveniat  ad  victoriam  ju- 
im  meum.  »  Nemo  enim  tamjustusest,  qaise 
ere  valeat,  si  districto  jadicio  a  Domino  jo- 
*.  Unde  Psalmista  ait  :  c  Non  intres  in  jodi- 
um  servo  tuo,  quia  non  justilicabitur  in  con- 

tuo  omnis  vivens  (Psal,  cxli,  2).  »  Qois 
non  dicam  de  originali,  sed  de  his  qa»  cogi- 
I  vel  ignorantia  peccat,  se  posset  defendere, 
icto  jure  a  Domino  judicaretur.  Vult  igitor 
•i  sequitate  et  misericordia,  quod  quidem  se- 
n  sfficoli  leges  dicitor,  ex  bono  et  cequo. 
n  est  enim  ot  humilibus  et  bono  animo  ser- 
los,  etsi  ignoranter,  et  in  his,  sine  qoibui 
U  vix  ducitur,  peccatis  aliqoomodo  kbenti- 


bus,  et  confestim  ad  poenitentiam  confbgientibos, 
aeqaom,  inquam,  estutillis  Dominus  parcat.  Hanc 
aotem  SBqoitatem  si  Dominus  proposuerit  adversum 
Job,  nihil  timet  quin  ejus  jodicium  ad  victoriam 
perveniat.  Sed  quare  beato  Job  hsec  sequitas  dene- 
gatur,  quse  nulli  unquam  peccatori  denegatar? 

c  Si  ad  orientem  iero,  non  apparet ;  et  si  ad  oc- 
»  cidentem,  non  intelligam  eum ;  si  ad  sinistram, 
»  qnid  agam  ?  Non  apprehendam  eom.  Si  me  vertam 
»  ad  dexteram,  non  videbo  illum.  Ipse  vero  scit 
»  viam  meam,  et  probabit  me  qoasi  aurum,  quod 
»  per  ignem  transit.  v  Ergo,  inquit,  et  meipsum,  et 
viam  meam  penitus  agnoscit.  Qasero  enim,  et  dili- 
g^nter  mecum  pertracto,  si  in  oriente,  id  est  in  pri- 
ma  SBtate  aliquid  egi,  nt  sic  affligi  deboissem,  et  non 
intelligo,  neque  peccatnm,  neque  ibi  judicem  pro 
peccato  judicantem.  Item  venio  ad  occidentem,  id 
est  ad  hanc  ultimam  meam  setatem,  et  neqne  ibi  vi- 
deo  meum  judicem  me  judicantem.  Et  non  tantom 
in  ffiqoitatibus,  verum  etiam  in  dextra  et  sinistra, 
id  est  in  prosperitatibns  et  adversitatibus  meis,  id- 
ipsum  qofiero,  et  non  invenio.  Sic  igitur  ignorantise 
tenebris  involutos,  non  cognosco  meipsnm.  Ipse  vero 
scit  omnem  viam  meam,  et  ideo  probabit  me,  qnasi 
aarum  qood  per  ignem  transit,  id  est  neque  exure« 
re,  neque  affliffere  me  cessabit,  donec  bmniom  vi- 
tiomm  rubigine  decocta,  nihil  Titiosum,  et  immun- 
dum  in  me  maneat. 

c  Vestigiaejus  secutas  est  pes  meus;  viam  ejus 
»  costodivi,  et  non  declinavi  ex  ea;  a  mandatis  la- 
>  biorum  ejus  non  recessi,  et  in  sinu  meo  abscondi 
»  verba  oris  ejus.  >  Ideo,  inquit,  qoid  reprehen- 
dam,  vel  in  quo  damnari  debeam  non  invenio,  quo- 
niam  in  qaantnm  potoi  legem  Dei  costodivi.  Vesti- 
giaejos  secutos  est  pes  mens,  quoniam  recte  ince- 
dens,  virtutum  gradibus  eum  imitatos  som.  Verba 
autem  in  sinu  cordis  abscondit,  qui  ea  firmissime 
memorise  mandat.  <c  Ipse  enim  solos  est«  et  nemo 
■  avertere  potest  cogitationem  ejns,  et  anima  ejus, 
1  quodcunque  voluerit,  hoc  fecit.  »  Bene  ille  solus 
esse  dicitur,  qui  semper  est,  et  nunquam  mutatur. 
Nemo  autem  ejns  cog^tationem  avertera  potest, 
qnia  quod  semel  disposuit,  firmum  et  stabile  est.  En 
anima  ejus,  id  est  virtus,  et  potentia  ejus,  qosecnn- 
que  volait  fecit.  Qaia  igitor  talis  est,  merito  eom 
secutos  sum,  quoniam  talis  non  est  alios  qoem  se- 
qui  deboissem.  «  Cumque  ezpleverit  in  me  voiun- 
»  tatem  snam,  et  alia  similia  multa  praesto  sont  ei.  » 
Id  est,  postqnam  me  nesoio  pro  qna  culpa,  secun- 
dom  M4  Yolontatem  soam  afflixerit,  alia  quoque 
si  voloerit  in  me  reperiet,  pro  quibus  iterum  aifli- 
gar.  c  Et  idcirco  a  facie  ejns  tnrbatus  sum,  et  con- 
9  siderans  cum  ttmore  soIUcitor.  »  Qnia  nihil,  in- 
quit,  eum  latere  potest,  districtnm  ejos  judieiom  ti- 
meo,  dnm  ipsios  faciem  et  eognitionem  eonsidMro. 
tc  Dens  molUvit  cor  menm,  et  OmnipoteBs  contor- 
»  bavit  me.  «  Ipse,  inqoit,  bene  cognosdt,  eique  in 
nnllo  me  abscondere  possum.  Qoi  non  solum  me 
fecit»  sed  et  cor  menm  moUivitp  et  faidfuid  bo^ 


631 


S.  BRUNONIS  EPBGOPI  SIGNIENSIS. 


632 


me  egisse  putabaniy  non  ego  egi,  sed  ipse  :  <c  Qao-  A  sois,  illie  videlicet  qai  eos  imitantnr.  Agrnm  non 


niam  neque  volentis,  neque  currentis,  sed  mise- 
rantis  est  Dei  {Rom.  iz,  16).  »  Et  Omnipotens  con- 
turbavit  me,  qui  quare  conturbaverit,  et  si  ego  ne- 
sciam,  ipse  tamen  non  ignorat.  «  Non  enim  perii 
9  propter  imminentes  tenebras,  nec  faciem  meam 
1  operuit  caligo.  »  Patior,  inquit,  ignorantie  tene- 
bras,  sed  non  erroris.  Erroris  enim  tenebras  qui 
patiuntnr,  ut  Judsi,  pagani  et  hairetici,  in  ipsis 
ek  propter  ipsas  pereunt.  Ego  autem  propter 
tales  tenebras  non  perii,  nec  affligor;  neque  cordis 
mei  oculos  operuit  caligo  erroris. 

CAPUT  XXIV. 
«  Ab  Omnipotente  non  sunt  abscondita  tempora, 


suum  demetnnt^  quia  Dei  Ecclesiam  vastant.  Rt  vi- 
neam  ejus,  quem  vi  oppresserunt,  vindemiant.  «  Vi- 
nea  enim  Dei  Sabaoth  domus  Israel  est,  in  qua  quot 
fideies  hceretici  decipiunt,  tot  quasi  botros  in  e& 
yiudemiant  (l$a,  v,  7).  >  Sed  qoia  Ghristus  veritas 
est,  quicunque  veritati  resistunt,  Ghristum  vioien- 
ter  opprimunt. 

c  Nudos  dimittnnt  homines,  indumenta  tollentes, 
»  qnibus  non  est  operimentum  in  frigore,  quos  im- 
9  bres  montium  rigant,  et  non  habentes  velamen 
»  amplexantur  lapides.  »  Heeretici  enim  fidei  indu- 
menta  tollentes,  eos  qoos  decipinnt  nudos  dimittunt, 
illos  videlicet  quibos  non  est  operimentum  in   fri- 


»  quiautemnoverunteum,ignorantdiesillius(358).>  ^  gore,  in  eo  utique  frigore,  de  quo  dicitur:  «  Quia 


Nos,  inquit,  sine  aliqua  ignorantia  non  sumus.  So- 
lus  enim  Deus  omnia  novit,  qni  prcesential  simnl,  et 
prseterita  et  fntura  videt.  Qui  autem  noverunt  eum« 
sive  angeli,  sive  sancti,  et  ai  per  fidem  enm  nove- 
runt;  ejus  tamen  dies  ignorant,  qoi  eorum  ab 
flsterno  non  recordantnr.  Qu»  enim  scientia  infini- 
tum  comprehendere  valeat  ?  Hinc  autem  narrare  in- 
cipit  iniquorum  vitam  et  operationem. 

«  Alii  terminos  transtulerunt,  diripuerunt  greges, 
»  et  paverunt  eos«  Asinum  pupillorum  abegerunt,  et 

>  abstulerunt  pro  pignore  bovem  viduae.  Subverte- 
»  runt  pauperum  viam,  et  oppresserunt  pariter  man- 

>  suetos  terrae. »  Hsec  autem  qooniam  jad  iitteram 
plana  sunt,   quid  allegorice  significent,  videamus. 


abundavit  iniquitas,  refrigescet  charitas  multorum 
{Matth*  xziv,  12). »  Facile  enim  iliis  fidei  indumenta 
tollnntur,  qui  charitatis  operimentum  non  habent, 
si  quando  iniqoitatis  frigns  contra  ignem  charitatis 
ingruerit.  Sed  qoiadizit,«  dimittunt,  »de  illis  intelli- 
gere  debemus  quos  haeretici  subvertentes  retinere 
non  valent,  quoniam  errore  cognito  ad  Ecclesiam 
convertuntur;  unde  et  subditur:  c  Qaos  imbres 
»  montiom  rigant ;  i  id  est,  quos  sanctornm  do- 
ctrina  ab  omni  hsresi  lavat  et  purgat.  Hi  autem  qui 
nudi  erant,  et  velamen  non  habebant  (heeretici 
enim  eos  ezspoliaverant)  amplezantur  lapides,  di- 
centes  montibus  :  «  Gadite  super  nos ;  et  collibus : 
Operite  nos  (Ltic.  zziii,  30). »  Rogant  enim  sanctos. 


Fidei  namque  terminos  et  Judflei,  et  hseretici  trans-  C  deprecantur  lapides  vivos,  ut  eorum  contegant  nu- 


ferunt,  quando  vel  plus,  vel  minus^  quam  Ecclesia 
catholica  habet,  credere  persuadent.  Greges  autem 
dinpiunt  et  pascunt,  quia  quoscnnque  fideles  Deo 
subripere  et  decipere  possnnt,  sni  erroris  doctrina 
pascunt  et  nutriunt.  Sed  quid  per  asinnm  et  bovem, 
nisi  episcopos  et  sacerdotes« "  qui  et  Dei  agrnm  eo- 
Innt,  et  aliorum  oneraferunt?  Quidvero  per  viduam 
et  pupillos,  nisi  Ecclesiam  et  ejus  filios?  Horum  au- 
tem  bovem  et  asinom  haeretici  furantur  et  tollunt, 
qoando  de  sacerdotali  ordine  aliquem  subvertunt, 
Bovem  autem  pro  pignore  tollunt,  quia  priBiato  ali- 
quo  decepto,  sic  de  subditis  securi  sunt,  quasi  de 
quibos  jam  pignus  tenent,  unde  et  subditur,  quia 


ditatem,  et  fidei  indumentis  eos  iterum  induant. 
«  Vim  fecemnt,  depraedautes  pupilios,  et  vuigum 
1  pauperem  spoliavernnt.  »  Qnia  enim  fortio- 
res ,  et  thesauris  sapientise  divites ,  neque  de- 
prsedari,  neqne  aliqua  via  per  eos  transire 
possont,  ad  pupillos  et  vnlgum  pauperem  et 
%€B  indoctum  se  convertunt.  «  Nndis  et  ince- 
•  dentibus  absque  vestimento,  et  esurientibus  tnle- 
»  rnnt  spicas.  »  Nudi  et  esurientes  illi  sunt  qnos 
plene  fidei  doctrina  nec  induit  nec  satiavit.  Unde 
non  grannm,  sed  spicas  perdnnt,  quia  fidem  quam 
g^rnnt  nondnm  vident,  neqoe  cnjns  sit  saporis  in- 
telligunt.  a  Inter  acervos  eorum  meridiati  sunt,  qui 


«c  subverterunt  paupernm   viam,    et    pariter    op-  «^  >  calcatis  torcularibus  sitiont.  »  Per  eos  qui  calcatis 


ji  presserunt  mansoetos  terrae.  »  Deceptis  etenim 
illis,  qui  et  fide  fit  scientia  divites  videbantur,  facile 
simpUces  et  indocti  subvertuntur  et  opprimnntnr. 
Sequitur : 

«  Aiii  quaai  onagri  in  deserto  egrediuntur  ad  opus 
»  naum,  vigilantesqne  ad  praedam  prseparant  panem 
»  liberiiy  agrnm  non  sunm  demetunt,  et  vineam 
»  ejus,  quem  vi  oppresserunt,  vindemiant.  »  Alii, 
inquit,  qnaai  onagrii  voloptati  et  lozurise  dediti,  per 
ejas.  mnndi  desertumy  non  Dei,  sed  snum  opus  fa- 
ciunt  Vigilant  ad  pr»dam,  dant  operam  deceptioni, 
pnspamnt  panem,  id  est  lallaci»  doctrinam  liberis 

(358)  «'Id  est  comprehendere  non  valent  modom 
aetemitatis  ejus ;  et  quia  dizerat  (Job)  temporalinin 
ciiraam  Dao  i^oium  non  osae,  conseqnenter  osten- 


torcolaribns  sitiunt,  eos  intelligere  possnmus,  qui 
sacros  libros  quotidie  legunt  et  non  inteliigunt; 
qoot  enim  libri,  tot  toreularia.  Inter  istorum  enim 
acervos  multisunt^et  meridiantnr  hseretici,  quoniam 
a  doctoribus  fatigati,  inter  tales  delectantur  et 
quiescunt,  snseque  pravse  ezpositionis  mustum  pro- 
pinant.  c  De  civitatibns  fecerunt  viros  gemere,  et 
»  anima  Yulneratorum  clamavit,  et  Deom  inultum 
»  abire  non  patitur.  »  Givitates  ist»  singulse  Ec- 
clesies  sunt.  Viri  antem,  qni  in  eis  gemunt, 
episcopi  sont  et  sacerdotes,  quorum  animfle  doloris 
vulnere    pro   hsereticorum    crudelitate    ad    Deum 

dit,  qoaliter  temporalia  judicat,  permittens  diversas 
hominum  culpas,  qnorum  quidam  flraudnlenter  aliis 
infemnt  nocumenta. »  D.  Thok. 


EXPOSITIO  IN  JOB. 


m 


it.  Quos  quidem  absque  dubio  Deus  vindi*  A 
«  Ipsi  faerunt  rebelles  lumini,  nescierunt 
ejus,  nec  reversi  sunt  per  semitas  illius.  i 
i,  id  est  Christo,  qui  est  luxvera,  et  lumen  de 
S  semper  haeretici  rebelles  fuerunt.  Et  nescie- 
ias  ejus,  quia  •  universffi  vias  Domini  miseri- 
et  veritas  [Psal.  ixiv,  H);  »  ipsi  vero  impii 
idaces.  Nec  sunt  reversi  per  semitas  illius,  ut 

iniquitatibus  pcenitentiam  agerent.  Pceniten- 
m  non  via,  sed  semita  est. 
ne  primo  consurgit  homicida,  interiicit  cge- 

et  pauperem,  per  noctem  vero  erit  quasi 
i>  Inquit  enim  quod  in  die  non  possunt,  in 
igunt,  quibus  nuilum  terapus  vaoat  ab  iniqui- 

Oculus  adoiteri  observat  caliginem,  dicens  :  n 
me  videbit  oculus,  et  operiet  vultum  suum.  > 
is  enim,  sicut  scriptum  est,  qui  male  agit, 
cem  {Joan,  iii,  30).  »  Hoc  autem  et  de  haere- 
:eliigi  potest,  quoniam  ipse  ex  Ecclesia  adulter 
imperque  caliginem  observat,  quia  dubie  et 
3  loquens,  deprehendi  pertimescit.  Et  hoc  est 
icit :  quia  operbit  vultum  suum ;  non  enim 
gnosci,  qui  vultum  operit.  t  Perfodit  in  tene- 
lomos,  sicut  in  die  condixerant  sibi,  et  igno- 
unt  iucem.  »  Hoc  beatus  Job  speciaiiter  de 
suis  dicere  videtur,  de  quibus  soperius  ait. 
ixerant  enim  inter  se,  ut  simui  venientes  vi- 
b  eum.  Hi  enim  cum  in  die  et  in  prosperis 
inter  se  condixerant,  ut  ad  Job  in  tenebris 
iversitatibus  positum  venirent,  ejusque  om-  ^ 
iscientiie  domos,  et  receptacuia  suis  increpa- 
s  diiigentissime  perfoderent  et  aperirent.  Et 
rerunt  iucem,  quia  ignorantise  tenebris  invo- 
-itatis  Incem  in  verbis  beati  Job  non  agnosce- 
c  Si  subito  apparoerit  aurora,  arbitrantur 
am  mortis  :  et  sic  in  tenebris,  quasi  in  luce 
itant.  >  Tunc  aurora  hsereticis  apparet,  quaindo 
onibus,  vel  sanctorum  exemplis  convicti,  in 
roribus  veritatem  agnoscunt.  Hoc  autem  ipsi 
Qtur  umbram  mortis,  quia  unde  Isetari  de- 
t,  inde  usque  ad  mortem  contristantur;  et 
enebris,  quasi  in  loce  ambulant,  quoniam  non 
tn  tenebris  erroris  delectantur,  quam  sancti 
)Iici  viri  in  luce  veritatis.  c  Levis  est  super  j) 
n  aquse.  »  Facies  enim  aquce  quolibet  vento 
i  movetur,  sic  et  iniquus  omni  vento  doctrince 
fertur.  «  MaleJicta  pars  ejus  sit  in  terra,  nec 
let  per  viam  vinearum.  »  Quotidie  enim  ha3- 

Ecclesia  damnat  et  maledicit.  Vinees  autem 
B  sunt,  quarum  via  lides  est.  Per  hanc  antem 
eretici  non  ambulant ;  si  enim  per  hanc  am- 
Qt,  hffiretici  non  essent.  c  Ad  nimium  calo- 
ranseat  ab  aquis  nivinm,  et  usque  ad  inferos 
tum  iilins.  >  Hoc  enim  impii  in  inferno  habe- 
uia  de  tormentis  ad  tormenta  transiati,  nnnc 

nunc  eestu  crociabuntur.  Et  nsqne  ad  infe- 

Dedit  ei  Deus  loeum  pcmitenli9f  seilieet 
I  jHtnam^  et  toc  eet  ratio  quare  permissus  est 
mu  in  yrfitperiiMe  viveft^  nd  hoe  quod  Deus 


ro8  peccatum  illius ;  quoniam  in  peccato  mortuns, 
et  damnatus  inferni  tormenta  patietur.  cc  Oblivisca- 
»  tor  ejus  misericordia.  »  Ut  nunquam  misericor- 
diam  inveniat.  c  Dulcedo  illius  vermes,  »  id  est 
quidquid  in  eo  dulce  foerit  a  vermibus  consumatur. 
Sive  dulcedo  illius,  id  est  caro,  quam  sola  dilexit, 
convertatur  in  vermes.  «  Non  sit  in  recordatione.  » 
Hoc  est  enim  quod  modo  dixit :  c  Obliviscatur  ejus 
misericordia.  »  Sed  conteratur  quasi  lignum  in- 
fructnosum.  Secundum  illud  :  «  Omnis  arbor  qua 
non  facit  fructum  bonum,  excidetur  et  in  ignem 
mittetur  {MaUh,  iii,  10).  »  —  c  Pavit  enimsterilem, 
»  quas  non  parit,  et  vidoae  bene  non  fecit.  >  Garnem 
enim  suam,  quie  omni  bono  opere  storilis  et  infe- 
cunda  fuerat,  deliciose  nimium  pavit,  animsQ  vero 
suffi  viduatffi,  et  a  Deo  separatffi  bene  non  fecit. 

cc  Detraxit  fortes  in  fortitudine  sna  :  et  cum  stete* 
rit,  non  credet  vit»  suffi.  »  Detraxit,  inquit,  fortes, 
id  est  decepit  hujus  sfficnli  potentes  in  suffi  pravita- 
tis  fortitudine ;  et  interius  excfficatus,  quandiu  in 
hoc  mundo  steterit,  non  credet  vit»  sus,  id  est 
Christo,  qui  ait:  c  Ego  sum  via,  veritas  et  vita 
(Joan,  XIV,  6).  » 

a  (359)  Dedit  ei  Deus  locum  pcenitentiffi,  et  ille 
»  abutitur  eo  in  superbiam. »  Quiacum  se  poenitentiffi 
humiliaredebuisset,  ipse  contra  superbire  non  cessat. 
«  Ocoli  autem  ejus  sunt  in  vitiis  illius,  elevati  sunt 
»  ad  modicum  et  non  subsistent.  »  Non  enim  in  viis 
Dei,  sed  in  viis  suis  oculi  ejus,  MO  qooniam  as- 
suetffi  iniquitatis  vias  semper,  et  opera  intuens, 
nunquam  eorum  obliviscetur.  «  Elevati  sunt  ad  mo- 
dicom  »  in  superbia.  «  Et  non  subsistent;  >  quia  cito 
peribunt  et  deficient.  «  Et  humiliantur  sicut  omnia,  » 
terrena  scilicet  et  transitoria.  c  Et  auferentnr  »  de 
vitffi  hnjns  illecebris.  «  Et  sicut  summitates  spica- 

>  rnm  i  (minutatimsubauditur,etfaciliime)  «  conte- 

>  rentor.  Quod  si  non  est  ita,  qois  me  potest  ar- 
»  guere  esse  mentitum,  et  ponere  ante  Deum  verba 

>  mea?  »  Sic,  inquit,  est,  ut  dixi  :  verumtamen  si 
ita  non  esset,  vos  de  mendacio  arguere  non  possetis, 
neque  ante  Deum  ponere  verba  mea,  quoniam  et 
mendaces  probaii  estis,  et  quibus  jam  credaturi  digni 
non  estis. 

CAPLT  XXV. 
«  Respondens  autem  Baldad  Suhites,  dixit  :  Po- 

>  testas  et  terror  apud  eum,  qui  facit  concordiam 
»  in  sublimibus  suis.  n  Si,  inquit,  aiicujus  rei  timor 
est,  ille  solus  timendus  est  qui  suo  terrore  et  po- 
testate  malignorom  spirituum  fugato  exercitu,  in 
snbiimibus  suis  concordiam  fecit,  quoniam  inter 
Cffiteros  angelos  pacem  et  concordiam  confirmavit; 
qui  non  solum  concordes  et  fortes,  verum  etiam 
innumerabiles  sunt,  ut  nihii  eis  resistere  possit; 
onde  et  subditur  :  «  Nunquid  est  numerus  miiitum 
»  ejos  ?  Et  super  quem  non  refalget  lamen  illiusT  » 
Ac  si  dicat :  Stultitia  quidem  est  cum  eo  contendere 

exkibuit  ei  in  bonumy  ipse  pervertit  ad  malum^  etc. 
D.  TuoM. 


635 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS 


636 


velle,  qoi  et  sua,  et  saoram  militum  numero  et  for-  A 
titudine  omnia  superat;  cojus  oculorum  iumen  ubi- 
que  refulget,  cui  non  solum  actiones,   sed  etiam 
cogitationes  se  abscondere  nequeunt.  »  Nunqnid  ju- 

>  stificari  potest  homo,  comparatus  Deo?  Aut  appa- 
1  rere  mundns,  natus  de  muliere?  »  Sic,  inquit,  ut 
cteteri  homines  es,  nec  te  de  muliere  natum  esse 
negare  debes,  quee  uiique  fragilis  est,  et  porta  pec- 
cati  (360).  Non  igitur  mundus  es,  nec  Deo  compara- 
tus  justificari  potes,  quia  dizisti  :  f  ^qnitatem  pro- 
»  ponat  contra  me,  et  penreniat  ad  victoriam  judi- 
»  cium  meum.  Ecce  enim  luna  non  splendet,  et 
»  stellse  non  sunt  mundae  in  conspectu  ejus;  quanto 

»  magisputredo,  et  filius  hominis, yermis.  >  (364)  Quid  - 
enim  per  lunam,  nisi  Ecclesiam ;  quid  vero  per  » 
stellas,  nisi  sanctos?  Ecee  inquit,  Ecclesise  et  stellffi 
Novi  testamenti,  id  est  sancti  baptismatis  unda  re- 
novati,  et  originali  peccato  soluti,  ante  Dei  oculos 
omnino  mondi  non  snnt;  quanto  magis  homo  pu- 
tredo,  et  filius  hominis,  vermis,  qui  nondum  in 
aliqooinnoYatus  primi  hominis  maledictione  tenetur ; 
cui  dictnm  est  :  c  Maledicta  terra  in  opere  tuo 
{Gen,  III,  n);  »  et  paulo  post :  «  Quia  puhis  es,  et 
in  pulferem  reverteris  (ibid,,  19).  » 

CAPUT  XXVI. 
«  Respondens  autem  Job,  dizit :  Gojus  adjutor  es?  ' 
»  Nnnquid  imbeciliis?  et  sustentas  brachium  ejus 
»  qui  non  est  fortis?  cui  dedisti  consilium?  Forsitan 

>  illi  qui  non  habet  sapientiam,  et  prudentiam  tuam 

>  ostendisti  plnrimam?  Aut  quem  docere  voluisti?  ^ 

>  Nonne  enm  qoi  fecit  spiramentnm?  »  Isti  enim 
quasi  Dei  adjntores  pro  Deo  loquentes,  ejusque  justi- 
tiam  defendentes,  et  Deum  justum,  et  Job  injustum 
probare  conabantur,  ac  si  Deus,  nt  imbecillis,  im- 
prudens  et  inscius  causam  suam  defendere  non  pos- 
set,  vel  vir  sanctus  eum  injustum  probare  voluisset. 
Hinc  antem  Dei  fortitudinem,  pmdentiam  et  sapien- 
tiam  describit,  dicens  : 

«  Ecce  gigantes  gemunt  snb  aquis  (362),  et  qui 
»  habitant  cnm  eis.  Nudns  est  infernus  coram  iilo, 
»  et  nullum  est  operimentum  perditioni.  »  Ecce,  in- 
quit,  gigantes,  id  est  reges  et  principes,  cseterique 
poiertes,  et  qui  cum  eis  habitant,  eornm  scilicet 
consiliarii  et  familiares,  gemnnt  snb  aquis,  id  est  in  D 
regimine  populomm.  c  Aqose  enim  raultse,  populi 
mnlti  {Apoc,  xvii,  27).  »  Non  enim  sine  magno  la- 
bore  et  sollicitudine  eos  quos  regont,  velhabere,  vel 
tcnere  possunt.  Gemnnt  igitnr  sub  eis,  quia  quasi 
graviter  onerati,  viz  eos  ferre  et  regere  possunt. 
Deus  autem  solo  nutn  concta  disponit  et  ordinat. 
Infernus  autem  et  perditio,  diabolus  intelligitur,  qui 

(360)  Quod  signanter  dicU,  quia  ex  hoc  ipso  quod 
homo  de  muliere  per  camis  coneupiscentiam  nascitur, 
maeulam  cantrahU.  D.  Thom. 

(361)  SdHeet  non  potett  reputari  reeplendens  spton- 
dore  Justitis,  si  divinw  justitise  eomparetur  :  neque 
munaus  per  innocentiamf  si  comparetur  puritati 
divin».  D.  Thox. 

(362)  Ecce  gigantes.  Seilicet  antiqui :  gemunt  sei^ 
lieet  in  pcmis  mferni :  sub  oqruts,  id  est  qui  fuerunt 


ipsis  qnoque  quos  perdidit,  in  poenis  inferior  est.  ' 
Hic  autem,  qnia  snam  iniqultatem  et  malitiam  Deo 
abscondere  non  potest,  nndus  et  sine  operimento 
coram  eo  esse  perhibetnr.  c  Qui  extendit  aquilonem  i 
»  super  vacunm,  et  appendit  terram  super  nihiium.  » 
Hoe  cum  ad  litteram  veram  sit,  magis  mirari  quam 
intelligere  possumus.  Per  aquilonem  ille  sigaificatur, 
qui  ait :  <c  Sedebo  in  monte  testamenti  in  lateribos 
aquilonis,  et  ero  similis  Altissimo  (Isa.  xiv,  13).  > 
Honc  autem  extendit  Dens  super  vacuum,  qui  illis 
dominari  permittit,  qni  fide,  religione  et  bona  ope- 
ratione  vacui  snnt.  Terram  autem  super  nihilom 
appendit,  quia  sanctam  Ecclesiam  super  gentes 
firmavit  et  stabilivit,  quas  prius  pro  nihilo  com- 
putabat,  secondom  illod  :  «  Omnes  gentes  quasi 
non  sint,  sic  sunt  coram  eo,  et  quasi  nihilum, 
et  inane  reputat»  sont  ei  (t6id.,  40).  »  — 
«  M9  Qui  ligat  aquas  in  nubibus,  ut  non  emmpant 
V  pariter  deorsum.  »  Nnbes  doctores  sunt,  in  qnibus 
Deus  sucB  doctrinee  aqoam  ligavit,  et  clansit,  ne  si- 
mul  tota  ernmperet,  potius  auditomm  vitam,  quam 
sitim  exstingueret.  Ideoque  Apostolus  aliis  lac  po- 
tum  dedit,  non  escam  (J  Cor.  iii,  2),  qui  tamen 
sapientiam  loqoitnr  inter  perfectos.  «  Qui  tenet 
»  vultum  solii  sni,  et  expandit  soper  illud  nebnlam 

>  suam.  »  Solinm  enim,  sedes  jndiciaria  intelligitur. 
Faciem  igitur  sni  solii  Deos  adhuc  abscondit,  e^ 
tenet,  quia  ejus  occulta  judicia,  donec  in  hoc  mundo 
sumus,  scire  non  possumus.  Unde  non  immerito 
obscuritatis  nebolam  super  illud  expansam  esse 
dicit.  (c  Terminum  circumdedit  aqnis,  donec  finian- 
»  tor  lez  et  tenebrse.  »  Per  aqoas,  sanctarum  Scri* 
pturarum  scientiam  signifieavit.  Gui  scientiae  Deus 
terminum  posuit,  ot  non  plene  intelligatur,  douAC 
finiantur  Inx  et  tenebree,  id  est  dies  et  nox.  Scriptum 
est  enim  :  «  quia  vocavit  Deus  lucem  diem,  et  tene- 
bras  noctem  (Gen,  i,  5).  >  Nemo  igitur  integram, 
perfectamque  scientiam  habebit,  nisi  prius  hic  mnn- 
dns  finiatur.  <c  Golnmnn  coeli  tremiscunt  et  pavent 
»  ad  nutum  ejus.  «  Goeli  namqne  colomnee,  apostoli 
snnt  Ecclesiseque  doctoref,  qui  nisi  Deum  timuis- 
sent,  tanta  pro  eo  non  paterentur.  «  In  fortiludine 
»  illius  repente  maria  congregata  sunt,  et  pmdentia 

>  ejus  percussit  superburo.  >  Dei  namque  virtus  et 
sapientia,  Dei  fortitudo  et  prudentia  Ghristus  est. 
Hic  autem  incarnatus  diabolum  percnssit,  et  de  re- 
gno,  quod  jamdiu  possederat,  ejecit.  Et  ita  cuncta 
maria,  id  est  omnes  mundi  hujus  nationes,  repente 
in  unam  fidem,  et  unam  Ecclesiam  congregavit. 
c  Spiritus  ejos  ornavit  coelos,  et  obstetricante  manu 
»  eductU8e8tcolubertortoosus(363).  »  Nondnm  enim 

submersi  aquis  diluvUf  et  quia  non  solum  ipsi  perie- 
rtinf,  sed  multi  alii  cum  eis,  scilicet  similiter  gemunt ; 
seUieet  a  virtute  potestatis  ipsius.  D.  Thom. 

(363)  »  Goluber  tortuosus,  id  est  diabolus,  qni  co- 
lubro  comparatur,  propter  mali^nitatis  venenum, 
et  tortuosns  dicitbr  propter  calliditatem.  Signanter 
autem  dicit  eum  ednctum,  [obstetricante  manu  Dei. 
Sicut  enim  obstetriz  sic  educit  infantem,  qnandoque 
morlaamy  ut  mater  non  l»datur;  ita  Deus  sic  eduxit 


EXPOSITIO  IN  JOB4 


638 


d  est  sancti  apostoli,  ornati  erant;  sed  Spiritu  A  comprobatur,  qui  se  Deo  servire  simQlat,  et   ejus 


adveniente,  statim  et  scientia,  ct  diversitate 
*um,  et  virtutum  eCficacia  ornati  sunt.  Et  co- 
Ile  tortuosus,  qui  primum  hominem  decepit, 
quam  recta  via  iacedit,  de  fidelium  mentibus 
s,  et  ejectus  est,  manu  et  virtute  Dei  in  anima, 
)rpore  lideles  suos  circumcidente. 
ce  hsec  ex  parte  dicta  sunt  viarum  ejus,  et 
vix  parvam  stillam  sermonis  ejus  audierimus, 

poterit  tonitruum  magnitudinis  illius  in- 
?  >  Uanc,  inquit,  particuiam,  et  quasi  stiilam 
tanta  plenitudine  virtutnm  ejus  audiviraus,  et 
irimus.  Sed  cum  in^iniirmitate  assumptse  car- 

modo  diximus,  tanta  peregit,  quis  eum  in 


animam  Deus  non  liberat.  Hujus  autem  clamorem 
post  hanc  vitam  Deus  non  audiet,  quamvis  multum 
clamet  :  «  Domine,  Domine,  aperi  nobis  {Matth, 
XXV,  11).  ))  Sequitur  :  «  Autpoteritin  Omnipotente, 
«  delectari?  Aut  invocare  Deum  in  omni  tempore?  » 
Non  enim  delectantur  in  Domino,  qui  solam  mundi 
laudem  et  gloriam  quserunt.  Hi  tamen  non  semper, 
sed  ItBS  quando  aliqua  adversitate  tanguntur, 
tunc  Deum  invocant.  «  Docebo  vos  per  manum  Dei, 
«  quee  Omnipotens  habet,  nec  abscondam  :  ecce  vos 
«  omnes  nostis,  et  quid  sine  causa  vana  loquimini?  > 
Docebo,  inquit,  vos,  nec  abscondam  ea  qus  Omni- 
potens  habet,  id  est  veritatem ;  hsec  enim  semper 
ate  sua  venientem,  et  damnationis  sententiam  ^  est  doctrina  Omnipotentis.  Sed  quomodo  docebo  ? 


niquos  tonantem  intueri  potuerit? 

CAPUT  XXVII. 
didit  quoque  Job  assumens  parabolam  suam, 
xit.  ))  in  eo  quod  parabolam  dicit,  aiiud  prse- 
eram  quaerendum  insinuat.  c  Vivit  Deus,  qui 
ilit  judicium  meum^  et  omnipotens  qui  ad 
itudinem  adduxitanimam  meam.  Quia  donec 
rest  halitus  in  me,  et  Spiritus  Domini  in  na- 
\  meis,  non  loquentur  labia  iniquitatem,  nec 
la  mea  meditabitur  mendacium.  >  Ejus  enim, 
m  Deus  abstulit,  quia  aliter  se  judicandum 
:.  Loqui  autem,  oris  est;  meditari  vero  cordis. 
tur  lingua  oris  mendacium,  nec  lingua  cordis 
ir  iniquitatem.  Cur  aulem  dixerit  hoc,  mani- 
;  c  Absit  a  me,  ut  jnstos  vos  esse  jndicem  : 
c  deiiciam,  non  recedam  ab  innocentia  mea.  )> 
Btur  enim,  si  eo^,  qui  jnsti  non  erant,  justos 
'et  :  si  vero  mentiretur,  innocens  non  esset. 
adhuc  subditur  :  c  Justificationem ,  quam 
tenere,  non  deseram.  Nec  enim  leprehendit 
or  meum  in  omni  vita  mea.  »  Desereret  enim 
ationem,  si  a  veritate  cessaret  :  veritas  enim 
istiiicabat.  Quod  vero  cor  ejus  in  omni  vita 
n  reprehendit,  illum  nisi  ignoranter  non  pec- 
stendit.  Qiiis  enim  reprehendat,  quod  igno- 
uia  vero  illicitis  cogitationibus  viriliter  resi- 
;  si  aliquando  illicita  cogitaverit,  cor  tamen 
:  hoc  eum  non  reprehendit.   «   Sic  agit,   ut 


Non  utique  per  me,  sed  per  manum  Dei,  quee  tam 
fortis  est,  ut  etiam  lapidea  corda  mollire  possit.  Sed 
dicite  mihi  :  Quid  sine  causa  contra  me  vana  loqui- 
mini,  cum  ipsi  sciatis  vera  esse  qnse  dico  :  «  Haec 
«  est  pars  impii  apud  Deum,  et  heereditas  violento- 
«  rum,  quam  ab  Omnipotente  suscipient.  Si  multi- 
«  plicati  fuerint  filii  ejus,  in  gladio  erunt,  et  nepotes 
«  ejus  non  saturabuntur  pane.  >  Impii  enim  ,  et 
violenti  hseretici  sunt,  quia  et  crodeiiter  animas 
perdunt,  et  violenta  interpretatione  Scripturas 
exponunt.  Hi  autem  quam  partem  et  hsreditatem 
a  Deo  sascipiant,  audiamus.  Si  multiplicati  fuerint, 
inquit,  iiiii  ejus,  id  est  imitatores  ejus,  et  qui  de 
ejus  doctrina  generantur ,  divinse  ultionis  gladio 
G  ferientur.  Et  nepotes  ejus,  illi  scilicet,  qui  de  his 
malis  filiis  nascuntur,  non  saturabuntur  pane,  pane 
utique  vivo  qui  de  coelo  descendit.  Quoniam  autem 
hasreticorum  alii  ad  Ecclesiam  convertuntur , 
alii  vero  in  suis  erroribus  relinquuntur  ;  ideo 
subditur  :  «  Qui  reliqui  fuerint  ex  eo,  sepelientur 
«  in  interitu,  et  viduae  illius  non  pbrabnnt.  > 
Qui ,  inquit ,  ad  veritatem  non  redierint ,  et  in 
sna  malitia  perstiterint,  in  interitu  seternse  dam- 
nationis  sepelientur.  «  Et  viduse,  illius  non  plo- 
c  rabunt.  »  Cujus  illius?  Illius,  cujus  filii  in  gladio 
erunt.  Sed  quse  sunt  ejus  viduse,  nisi  animse,  quse 
cognita  veritate  ab  eo  sunt  separatse?  Et  istse  qui- 


dem  viduse  non  plorabunt,  imo  gaudebunt,  quoniam 
us  inimicus  meus,  et  adversarius  meus,  quasi  D  cum  sanctis  in  gaudio    ernnt.  c  Si  comportaverit 

c  quasi  terram  argentum,  et  sicut  lutum  preeparavit 
«  vestimenta ,  prseparabit  quidem ,  sed  justus  ve- 
«  stietnr  illis,  et  argentum  innocens  dividet.  »  Quid 
enim  per  argentum  et  vestimenta,  nisi  sanctarum 
Scriptnrarum  testimonia  intelligimus  ?  Qui  enim  his 
non  abundat,  pauper  et  nudus  est ;  pauper  quidem 
in  ratiocinando,  nudus  vero  in  se  contegendo  et  de- 
fendendo.  Fit  enim  mnitoties,  ut  hseretici  libros 
componant,  et  in  sua  defensione  sanctarum  Scri- 
pturarum  testimonia  colligant,  qun  se  ad  defen- 
dendum  cum  ad  concilia  comportaverint ,  eisdem 
ipsis,  quasi  suis  gladiis  superantur.  Et  ita  quidem 
fit,  ut  jQstas  eorum  vestibus  armetur  et  induatur, 

lun  de  medio  angelonun,  ut  bonorum   angelorum   societas  in  nullo   deirimentiun  sit  pasaa.  >  D. 


lus.  ]>'Sic  igitur  agit  inimicus  meus,  id  est 
nt  impius,  quia  quantumcunque  potest,  omni 

remota  me  affligit.  Et  adversarius  meus^ 
iniquus ,  quoniam  aequitatis  mensuram  me 
mdo  mnltum  excedit.  Hoc  iiie  agit.  Insiiper  et 
i  simulatorem,  et  hypucritam  esse  pntatis. 
ii  subditur  :  t  Quse  enim  est  spes  hypocriitti, 
are  rapiat,  et  non  liberet  Deus  animam  ejus  ? 
^uid  clamorem  ejus  audiet  Deus,  cum  venerit 
r  illum  angustia  ?  »  Gum  enim  hypocrita  se 
i  simulat,  justitise  laudem,  quee  solis  jastis  de- 

avare  rapit.  Hoc  autem  facit,  quia  seternse 
itionis  spem    non  habet.    Unde   staltissimns 


639 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


640 


el  eoram  eloqaiorum  divitias,  quae  per  argentom  A  neqae   sapientiffi    thesanrus   bene  exponitur  ,   ne- 


figurantur,  vir  innocens  rationabiliter  exponat  et 
dividat.  «  iEdificavit  sicat  tinea  domum  suam,  et 
»  sicut  custos  fecit  umbraculam.  »  Domum  snam 
sicut  tinea  haereticus  eedificat,  quia  Ecclesia,  quam 
regit,  corrumpendo  et  dissipando  construit.   f  Facit 

>  autem  sicut  castos  umbraculum,  >  quoniam  ejus 
ffidificium  non  habet  fundamentum  positum.  Non 
enim  sedificat  super  fundamentum  apostolorum  et 
prophetarum. 

c  Dives  cnm  dormierit,  nihil  secum  auferet,  ape 

>  riet  oculosy  et  nihil  inveniojt.  »  Dives  enim  qui 
non  in  Deo,  sed  in  hujus  mundi  divitiis  spem  habet, 
postquam  dormierit,  et   mortis   somno  ocuios  clau- 


que  vasa  digna  M9  honore  fabricantur.  Hic  enim 
vas  electionis  beatus  Pauius  fabricatus  est.  Hic  igne 
martyrii  et  tribulationis  omnes  martyres  conflati 
sunt.  t  Ferrum  de  terra  tollitur,  et  lapis  solutus 
1  calore  in  ces  convertitur.  >  Terra  enim  in  ferrum, 
et  lapis  in  a?s,  sancti  Spiritus  igne  deci»cti,  conver- 
tuntur,  quoniam  terreni  et  peccatores,  duri  et  incre- 
du)i,  ferri  fortitudinem  et  ceris  sonum  suscipiunt,  ut 
et  fortes  sint  in  opere,  et  clari  in  praedicatione. 
«  Tempus  posuit  tenebris,  et  universorum  iinem 
»  ipse  considerat.  »  Tempus  enim  posuit  tenebris, 
quia  suffi  incarnationis  terapore  Salvator  noster 
Scripturas   aperuit,   et  ignorantise   tenebras  ab   eis 


serit,  nihil  secum  auferet.   Aperiet  oculos  in  resur-  n  removit.  Sive  etiam  :  tenebris,  id  est  peccatoribus 

*   *  Aw»  i*l_*l*  *        A.  •  AA*  •  •  •  •■  i  J*AX^  • 


rectione,  et  nihil  inveniet,  quoniam  taota  inopia 
opprimetur,  ut  guttam  aquae  mendicare  cogatur; 
unde  et  sequitur  :  «  Apprehendet  eum,  quasi  aqua, 

>  inopia,  et  nocte  opprimet  eum  tempestas.  «  In 
nocte  enim,  et  in  tenebris  positus,  omnium  tribula- 
tionum  impetu  et  tempestate  opprimetur,  et  quasi 
abondanti  et  repentina  aqua,  ita  inopia  apprehen- 
detur.  «  Tollet  eum  ventus  urens,  et  auferet,  et  ve- 

>  lat  turbo  rapiet  eum  de  loco  suo.  »  Tollet  eum, 
inquit,  de  hac  vita  ventus  urens,  id  est  maiignns 
spiritus,  et  qui  violenter  animas  tollit,  et  quas  tol- 
lit  seternis  tormentis  exurit.  Et  velut  turbo,  et  im- 
petus  tempestatum  rapiet  eum  de  loco  suo,  id  est  de 
hoc  mundo,  in  quo  ad  tempus  habitavit.  Et  hoc 
merito.  «  Emittit  super  eum,  et  non  parcit,  de  manu 

>  ejos  fugiens,  fugiet.  »  Emittit,  inquit,  Dominus 
super  eum,  et  extendit  virgam  correctionis  suce,  et 
non  parcit  ad  tempus,  ut  in  seternum  parcat  :  cor- 
ripit  enim  omnem  filium,  quem  recipit  (Prov.  iii, 
i2).  liie  vero  cum  se  emendare,  et  de  Dei  corre- 
ctionem  gaudere  debuisset,  quasi  malus  discipalus, 
non  recipiens  disciplinam  de  manu  ejus  fugiens 
fugit.  In  hoc  enim  fugit,  quod  disciplinam  non  reci- 
pit.  Sed  quid  Dominus  ad  hsec?  Subditur  :  c  Strin- 
»  get  super  eum  manus  suas,  et  sibilabit  supeir  11- 

>  ium,  intuens  locum  ejus.  >  Hoc  est  enim,  qaod 
peccanti  populo  per  prophetam  Dominus  dicit  : 
«  Jam  non  irascar  tibi  amplius  (Ezech.  xvi,  42) ;  » 
id  est,  age  quod  vis,  quia  ego  te  ulterius  non  corri- 


terminum  posuit,  quo  et  peccare  desistant  et  poeni- 
tentiam  agant.  Ipse  etiam  universorum  linem  consi- 
derat,  quia  ad  quem  finem  omnia  tendunt,  non 
ignorat.  Cum  enim  et  Judas  inter  apostoios,  et  Pau- 
lus  inter  persecutores  essent,  ntriusque  finem  ipse 
videbat. 

«  Lapidem  quoque  caiiginis,    et   umbram  mortis 

>  dividit  torrens  a  populo  peregrinante.  »  Lapis 
enim  caliginis,  et  umbra  mortis  Judffiorum  populus 
est.  Lapis  quidem,  quia  credulitate  durus,  caliginis 
autem,  quia  infidelitate  ccecus.  Sub  quo,  qui  se  hu- 
miliaverit,  sic  ejus  umbra,  quasi  morte  exstinguetur. 
Omnis  enim,  ad  cujus  doctrinam  prosternimus,  ura- 
bra  nobis  est.  Sed  qui  torrens,  nisi  fluvius,  et  praedi- 
catio  novi  testamenti  ?  Quid  vero  populus  peregri- 
nus,  nisi  Ecclesia,  quia  in  hoc  mundo  peregrinans, 
dicit  :  c  Non  enim  habemus  hic  manentem  civitv 
tem,  sed  futuram  inquirimus  (Heb.  xiii  ,  14).  » 
Torrens  igitur,  lapidem  caliginis,  et  umbram  mortis 
a  peregrinante  populo  dividit,  quia  Novum  Testa- 
mentum  Judseos  ab  Ecclesia  separat.  In  hoc  enim  a 
nobis  differunt ,  quod  Novum  Testamentum  non 
suscipunt. 

«  Terra  de  qua  oriebatur  panis  in  loco  suo  igne 

>  subversa  est.  >  Gum  enim  totus  mundus  divini 
eloquii  famem  pateretnr,  tunc  Judaea  terra  verbi  Dei 
pane  abundabat.  Haec  autem  in  loco  suo  igne  sub- 
versa  est,  quia  zelo  et  igne  invidise  contra  Ghristum 
exarsit..«  Locus  saphiri  lapides  ejus,  et  glebae  iiiius 


gam.  Manum  enim  stringere  est  a  flagelUs  et  alapis  ^  >  aurum.  >  Hujus,  inquit,  terrse  lapides  pleni   fue- 


cessare.  Intuens  antem  locum  ejus  super  eum  sibi- 
lat,  quia  considerans  ad  quam  poenam  et  mortem 
tendat,  quasi  admirando  eum  irridet. 

CAPUT  XXVIII. 
«  Habet  argentum  venarum  suarum  principia,  et 
«  auro  locus  est,  in  quo  contlatur.  »  Quamvis,  in- 
quit,  hseretici,  de  quibus  supra  multa  locuti  sumus, 
argentum  habeant,  ejus  tamen  venas  et  principium 
non  habent.  Vena  enim  et  principium  argenti,  id 
est  sanctorum  eloquiorum,  veritas  est.  Omnis  enim 
divina  Scriptara  hoc  ex  fonte  manat.  De  hoc  au- 
tem  fonte  illi  non  bibunt,  quoniam  prave  Scri- 
pturas  interpretantur.  Locus  autem,  in  quo  con- 
flatar  aaram,  Eccleua  est,   qaoni&m  extra   eam , 


runt  saphiris,  quia  sancti,  qui  prius  in  ea  habitave- 
runt,  coeli  faciem  et  angelorum  pulchritodinem 
imitati  sunt.  Et  glebse  illius  aurum  ,  quia  sancti 
prophetsB,  et  per  sapientiam  aurum,  et  per  fructum 
boni  operis  glebae  fuerunt.  t  Semitam  ignoravit  avis, 
>  nec  intuitus  est  eam  oculus  vulturis.  >  Avis  enim 
Ghristus  est,  quia  volando  coelos  ascendit.  Est  autem 
et  vnltur,  quoniam  ad  suscipiendum  nostrae  carnis 
morticinum  descendit.  Hnjus  autem  avis  semitam 
terra  iila  prsedicta  ignoravit,  quia  Judaeorum  popa. 
las,  neque  quod  de  coelo  Christus  descenderet,  neque 
quod  in  coelos  ascenderet,  credere  voluit.  Hoc  au- 
tem  ideo,  quia  non  est  intnitus  oculus  vultnris  ,  id 
est,  quia  non  satis  diligenter  prophetaram  yerba 


641 


EXPOSITIO  IN  JOB. 


642 


consideravit.  Christi  enim  oculi  prophetoi  faerant,  A  colores  Iadifie,nisi  philosophi  hujus  mundi?Hi  enim 


quoniam  prius  per  eos,  postea  per  seipsum,  sedentes 
in  teoebris  illuminavit. 

«  Non  calcaverunt  eam  filii  justorum,  nec  per- 
»  transivit  per  eam  lesoDa.  »  lastitoresenim  apostoli 
sunt,  qui  fidei  pretio  Evangelii  doctrinam  abique 
vendentes  instabant,  quorum  quidem  filii  fuerunt 
episcopi  et  doctores.  Quamvis  enim  apostoli  Juda^am 
terram  parvo  tempore  calcassent,  eorum  tamen 
filii  eam  noncalcaverunt,  quia,  relictis  Jodxis,  omues 
56  ad  gentes  contulerunt.  Lesena  autem  Ecclesia  est, 
quae  et  vitia  et  malignos  spiritus  ubique  vincit  et 
devorat.  Hsec  autem  transivit  quidem,  sed  non  per- 
transivit   per  eam;  exspectat    enim    donec   pleni- 


quidquid  puichritudinis  habent,  exterius  et  in  pelle 
ostendunt.  At  vero  de  Ecciesia  dicitur  : «  Omnisglo- 
ria  ejus  filiaB  regis  ab  intus  »  (Ibid,  (xliv,  14).  » 
Lapis  autem  sardonicus  coloris  sanguinei,  martyres 
ostendit.  Saphirus  vero  sanctos  prsedicatores,  qui 
altias  volant  et  ccelestia  contemplantar.  •  Non  adee- 
»  quabitur  ei  aurum,  vel  vitrum,  nec  mutabantur 
»  pro  ea  vasa  aari  excelsa  et  eminenlia,  nec  comme- 
»  morabuntur  comparatione  ejus.  »  Sancti  enim  et 
aurum  sunt  propter  sapientiam,  et  vitrum  propter 
vitffi  puritatem ;  quales  eoim  exterius,  tales  et  in- 
terius  sunt,  nihil  obscurum,  nihil  tenebrosum  in  eis 
est.  Vasa  autem  excelsa   et   eminentia  illa  erant. 


tudo  gentium  intret,  et  sic  omnis  Israel  salvus  'fiat.  ^  de  quibus  cum  Dominus  diceret  :   «  Quem  dicunt 

Al*1*  ll*J.  1  A*J.  '^  \  n*   1*  1  **A/«^««*  aa* 


c<  Ad  silicem  extendit  manum  suam,  sabvertit  a  ra- 
»  dicibus  montes.  »  Terram  inquit,  lesena  reliquit, 
et  ad  silicem  manam  extendit,  quia,  relictis  Judseis, 
ad  duritiam  gentium  auxilii  sai  manum  porrexit.  Et 
subvertit  a  radicibus  montes,  quia  hujus  saecali  po- 
tentes  a  daemonom  cultura  funditns  eradicavit. 

c  In  petris  rivos  excidit,  et  omne  pretiosum  vidit 
V  oculus  ejus.  »  In  petris,  inquit,  id  est  in  duris  et 
lapideis  cordibas,  rivos  scientiae  vel  iacrjmarum 
excidit,  et  abundare  fecit.  Et  omne  pretiosum  vidit 
oculus  ejus,  quia  sacramenta  omnibus  saeculis  abs- 
condita  ei  revelata  sunt  Unde  et  subditur  : 

«  Profunda  quoque  fluviornm  scrutatus  est,  et 
>  abscondita  produxit  in    lucem.  »    Sanctus  enim 


homines  esse  Filium  hominis  ?  (Ifal^/i.  xvi,  14.)  » 
Apostoli  respondentes  dixerunt : «  Alii  Eliam,  alii  Je- 
remiam,  alii  Joannem  Baptistam,  aut  unum  ex  pro- 
phetis.  »  Satis  enim  magni  erant,  qui  Ghristus  esse 
putabantur,  et  tamen  nihil  horum  Christo  compara- 
tur.  «  Trahitur  enim  sapientia  de  occultis.  Non 
i  adaequabitur  ei  topazion  de  Athiopia,  nec  tincturse 
>  mundissimae  componentur.  »  De  occultis  enim,  id 
est  de  corde,  Patris  trahitur  haec  sapientia.  Sed  quis 
eam  trahit  nisi  pietab  et  misericordia?  His  enim 
trahentibus  ad  terram  Christus  desceudit.  Huic  au- 
tem  topazion  non  adiequatur,  qaamvis  omnium  co- 
lorum  diversitate  varietur.  Similiter  autem  neqae 
tincturse  mundissimse ;  per  haec  enim  eos  inteiiigi- 


prsedicator   fiuviorum    profonda   scrutatus   est,    et      mus,  qui  et  sapientia,  et  scientia,  et  omnium  vir- 

«  1*1*1  \  *  i  •  l*  fW^  A.  ^^       A.         A.  -  *        ±        A.  XJ  A  *  A.  *  *        M.         A 


abscondita  in  lucem  produxit,  quia  utriusque  Testa- 
menti  mysteria,  diu  abscondita,  exponendo  revelavit. 
«  Sapientia  vero  ubi  inveuitur?  Et  quis  est  locus 
»  inteliigeutise?  i  Haec  autem  sapientia  Christus  est, 
qui  Dei  virtus  et  Dei  sapientia  dicitur.  «  Nescithomo 
»  pretium  ejus,  uec  invenitur  in  terra  suaviter  vi- 
>  ventium.  >  Miser  Judas,  miseri  et  Judsei,  a  quibus 
tam  vili  pretio  emptus  et  venditus  est,  cujus  pretium 
sciri  non  potest.  Si  enim  pretium  ejns  homo  ille 
iniquus  scivisset,  eum  tali  pretio  non  vendidisset. 
Non  invenitur  autem  sapientia  in  terra  suaviter  vi- 
yentium,  quia  non  in  eis  habitat  Christus,  qui  car- 
nis  illecebris  et  volaptatibus  traditi  sunt.  «  Abyssus 
»  dicit  :  Non  est  in  me ;  et  mare  loquitur  :  Non  est 


tutnm  varietate  sunt  adornati ;  quot  enim  virtutes, 
tot  colores.  £t  haequidem  tinctaro;  tunc  mundissimae 
sunt,  quando  nulla  hypocrisi  inficiuntur.  Nihil  autem 
horum  sequabitur  Christo.  Quis  enim  in  nubibus 
sequabitar  Domino?  Aut  quis  similis  erit  Domino 
inter  filios  Dei?  >  (Psal,  lxxxvih,  7.)  «  Unde  ergo  sa- 
»  pientia  veniet?  Et  quis  est  locus  inteiligentiie? 
»  Abscondita  est  ab  oculis  omnium  viventium.  » 
Unde,  inquit,  veniet  Sapientia,  quis  nobis  eam  re- 
velabit?  «  Generationem  ejus  quis  enarrabit? 
(ha.  Liii,  8).  9  Quis  est  locos  ejus?  Ubihabitat? 
Ipsa  dicat :  cc  Ego  sum,  inquit,  in  Patre,  et  Pater  in 
me  est  (Joan,  x,  38).  »  Abscondita  igUur  est  ab  ocu- 
lis  omnium  viveutium,  quoniam  nemo  eam  novit, 


»  mecum.  »  Abyssus  enim  illi  sunt  qui  erroris  et  D  sicut  est.  «  Volucres  coeli  quoque   iatet.  Perditio 


ignorantise  tenebris  sunt  involuti;  in  talibus  autem 
non  habitat  Christus.  Mare  autem  illos  significat  qui 
felle  et  amaritudine  pleni,  et  superbiie  spiritu 
commoti,  nunqaam  possunt  esse  quieti.  «  Non  da- 
»  bitur  aurum  obryzum  pro  ea,  nec  appendetur  ar- 
t  gentum  in  commutatione  ejus.  »  Aurum  obryzum, 
quod  optimum  est,  sanctos  apostolos  designat ;  ar- 
gentom  vero,  propter  %90  eloquii  puritatem,  pro- 
phetas  significat.  Sed  tamen  nullus  horum  Christo 
comparari  potest.  Unde  Psalmista  ait :  «  Ut  quid 
suspicamini  montes  coagolatos ;  mons,  in  quo  bene- 
placitum  est  Deo  habitare  {Psal,  lxvii,  17).  »  — >  c  Non 
»  conferetur  Indice  tinctis  coioribus,  nec  lapidi  sardo- 
>  nico  pretiosissimo,  vel  saphiro.  >  Quid  enim  tincti 


>  et  mors    dixerunt    :    Audivimus  auribus   nostris 

>  famam  ejus.  >  Yolucres  namqne  coeli,  apostolos, 
et  doctores,  qui  et  altius  volant,  et  subtilius  coelestia 
contemplantur,  significare  possunt.  Et  his  quidem 
quandiu  in  mundo  fuerunt,  non  plene  hsec  sapientia 
revelata  est.  Perditio  vero  et  mors  diabolus  est  qui 
peccatores  occidit,  et  perdit.  Iste  autem  famam  ejus 
andivit,  qaia  Christi  gloriam  et  virtutem,  yel  su- 
peratus  intellexit. 

»  Deus  inteliigit  viam  ejus,  et  ipse  novit  locum 

>  ejus.  Ipse  enim  fines  mundi  intuetur,  et  omnia, 
»  quse  8ub  coelo  sont  respicit  »  •—  Nemo  enim  novit 
Filium,  nisi  Pater  {Matth.  xi,  27).  »  Ipse  enim  ^us 
humanitatis  et  incarnalionis   yiam  ante  tempora 


64S 


S.  BRUNONIS  EPISCOPl  SIGNIENSIS. 


644 


cum  eo  simnl  disposuit.  Et  ipse  qnamvis  non  loca-  A  mine  scriptum  est  :  c  Lucerna  pedibus  meis  verbum 


lis,  est  locus  ejas.  Unde  et  ipse  ait  :  «  Ego  sum  in 
Patre,  et  Pater  in  me  est  {Joan.  x,  38).  »  Et  quo- 
niam  Deum  nihil  latet,  hflce  sapientia  mundi  fines, 
et  quaecunque  sub  coelo  suut,  qualiter  se  humilient, 
intuetur.  t  Qui  fecit  ventis  pondus,  et  aquas  appen- 
»  dit  in  mensura.  »  Venti  hoc  in  loco  vel  animds, 
vel  leves  et  vagos  homines  signiiicant.  His  autem 
fecit  Deus  pondos,  quia  religionis  maturitatem,  et 
gravitatem  eis  dedit.  Unde  et  illud  :  c  In  populo 
gravi  laudabo  te  (PsaL  xxxiv,  48).  »  Aquas  autem 
in  mensura  appendit,  quia,  ut  Apostolns  ait,  sancti 
Spiritus  gratias  secundum  mensuram  fidei,  unicui- 
que  tribuit  (Rom.  xii,  7).  «  Quando  ponebat  piuviis 


tuum,  et  lumen  semitis  meis  (Psal.  cxviii,  415).  i 
Verbum  enim  caput,  id  est  mentem  iiluminat,  ut 
bene  inteiligat,  et  pedes,  id  est  opera,  ut  sine  offen- 
sione  iiant.  Iloc  igitur  iumine  in  tenebriS;  id  est 
inter  impios,  et  peccatores  secura  Ecclesia  ambula- 
bat,  quoniam  et  sermonum  et  virtutum  iuce  fulgebat. 
Seqnitur  : 

«  Sicut  fui  in  diebus  adolescentiffi  mese,  quando 
1  secreto  Deus  erat  im  tabernaculo  meo,  quando  erat 
»  Omnipotens  mecum,  et  in  circnitu  meo  pueri  mei. 
>  Quando  iavabam  pedes  meos  butyro,  et  petra  fun- 
»  debat  mihi  rivos  olei ;  quando  procedebam  ad  por- 
»  tam  civitatis,  et  in  platea  parabant  mihi  cathe- 


>  legem,  et  viam  procellis  sonantibus  ;  tunc  vidit      »  dram.  »  Jam  enim  magna  ex  parte  Ecclesia  senuit, 
»  illam',  et  enarravit,  et  investigavit,  et  dixit  homini :      neque  eam  speciem  et  pulchritudinem,  nisi  in  pau- 


9  Ecce  timor  Domini,  ipsa  est  sapientia,  et  recedere 
»  a  malo,  intelligentia.  »  Pluviis  enim  legem  po- 
suit,  quando  prcBdicandi  ordinem  docuit.  Ordo  au- 
tom  hic  est ;  ut  doctor,  quod  prffidicat,  agat.  Sed 
auJiamus  ipsam  iegem  :  «  Sic  luce&t,  inquit  Domi- 
nus,  lox  vestra  coram  hominibns,  ut  videntes  opera 
▼estra  bona,  glorificent  Patrem  vestrom,  qui  in 
coelis  est  {Matth.  v,  46).  »  Quod  autem  per  pluviam, 
hoc  per  procellas,  et  quod  per  legem,  hoc  per  viam 
siguificavit.  Per  procellas  tamen  ea  doctrina  in- 
telligitur,  qu»  de  futuro  judicio,  et  de  seterna  poBna, 
torrorem  peccatoribus  incutit.  Quod  vero  ait  : 
«  Tunc  vidit  illam,  et  enarravit,  et  proeparavit,  et 


cissimis  tenet,  quam  in  diebus  adolescentiae,  id  est 
tempore  apostolorum  et  martjrum  habuit.  Tunc 
enim  Deus  secreto  erat  in  ejus  pectoris  tabernaculo, 
quia  potius  intus  bene  agendo,  quam  foris  se  osten- 
tando  Deo  placere  conabatur.  Et  tunc  erat  Omnipo- 
tens  secum,  quod  in  miracuiis  declaratur,  qui  semper 
eum  tam  prsesto  exaudiebat.  Tunc  quoque  pueri  ejus 
erant  in  circuitu  ejus,  de  quibus  Apostolus  ait  : 
c  Nolite  pueri  effici  sensibus,  sed  malitia  parvuli 
estote  (/  Cor.  xiv,  20).  »  Pueri  enim  a  puritate  di- 
contur.  Tunc  autem  pedes  suos,  id  est  doctores  qui 
eam  ubique  ferunt,  butyro  lavabat,  quia  raajori  et 
perfectiori  scientia  eos  infnndebat.  Butyrum,  lactis 


>  investigavit;  »hoc  est  intelligere,  tunc  eam  videri,  G  pinguedo  est.  Sicut  igitur  lac  mediocrem  scientiam. 


et  enarrari,  praeparari,  et  investigari  permisit.  Tunc 
cnim  Christus  cognitus  est,  quando  prsedicatores 
pluere  coeperunt.  Et  tunc  dixit  homini  :  «  Ecce  ti- 
»  mor  Domini,  ipsa  est  sapientia,  et  recedere  a 
»  malo,  intelligentia  (364).  »  Vere  hflec  est  sapientia 
et  intelligentia.  quae  et  sola  sufficit,  et  sine  qna 
Christus  Dei  virtus,  et  sapientia  nec  cognosci,  nec 
haberi  potest  :  qui  enim  Deum  timet,  nihil  ne- 
gligit,  et  qui  a  malo  recedit  nunquam  peccat. 

Itfl  CAPUT  XXDC. 
«  Addidit  quoque  Job  assumens  parabolam  suam, 
9  et  dixit :  Quis  mihi  tribnat  ut  sim  juxta  menses 
>  pristinos,  secundnm  dies  quibus  Deus  custodiebat 


ita  perfectam  butyrum  significat.  Petra  autem  rivos 
olei  ei  fundebat,  quia  qui  prius  infideles,  duri  et 
lapidei  erant,  postea  Spiritu  sancto  inuncti,  pietatis 
et  misericordiffi  oleum  fundebant.  Ad  portam  vero 
civitatis  procedebant,  quia  civitatem  sanctam  Jeru- 
salem  intrare  volentibus  fidei  portas  aperiebat.  Po- 
nebant  autem  ei  cathedram  in  plateis,  ut  jam  non  in 
occulto,  sed  palam  et  manifeste  cunctis  gentibus 
prffidicaret.  Qui  enim  veritatem  palam  docet,  in  pia- 
tea  super  cathedram  sedet.  Sequitur  : 

€  Videbant  me  juvenes,  et  abscondebantur,  et  se- 
>  nes  assurgentes  stabant.  »  Juvenes  hoc  ioco  in- 
teilignntur,  qui  diu  in  peccatis  perseverando  creve- 


»  me?  »  Heec  beatns  Job  de  se  et  de  Ecclesia  dicit,      runt.  Senes  vero,  qui  morum  gravitate  et  religione 

•j \^^\^^    ..^««^      I  />^iial-n«i     i<*iftiw     1?A/»lAaia  ..«««•    «:«...»..    ^^^^^^J...^. l      T.i.:     Z^li J.4 i     ..i 


ideoque  parabolam  vocat.  Loquatur  igitur  Ecclesia, 
non  illa  prima  et  nobilis,  sed  ea  quse  nunc  est,  et 
qu(e  usque  ad  sseculi  consummationem  futnra  est. 
Q.iis,  inquit,  mihi  tribuat,  ut  talis  uunc  sim,  qualis 
in  principio  fui?  Qoando  Deus  me  custodiebat, 
quando  neque  ab  ipsis  tyrannis,  neque  a  vitiis,  neque 
a  malignis  spiritibos  me  superari  permittebat.  Hoc 
autem  Eccleua  secnndom  meliores  dicit,  qui  Chri- 
stianam  religionem  multum  diminutam  consideran- 
tes,  deplorant.  «  Quando  splendebat  lucerna  ejus 
»  super  caput  meum,  et  ad  lumen  ejos  ambulabam 
»  in  tenebris.  >  De  hac  enim  Incerna  et  de  hoc  lu- 

(364)  «  Quia  inteUigentia  preecipne  ad  hoc  homini 
est  neceMaria,  ut  per  iateUigentiam  discemat  mala 
a  bonis,  qnibas  evitatis,  per  ezsecationem  bonornm 


8uam  vitam  commendaverunt.  Isti  igitur  adstant  ut 
reUgiosi :  illi  se  abscondunt  ut  timidi.  Adhuc  vide- 
mus  adnlteros,  et  fornicatores  et  cseteros  sceleratos 
ab  episcoporum  facie  decUnare.  «  Principes  cessa- 
»  bant  loqui,  et  supponebant  digitum  ori  suo.  Vo- 
t  cem  suam  cohibebant  duces,  et  lingua  eorum  gut- 
>  turi  sno  adhserebat.  t  Hi  principes  et  duces 
hfieresiarchse  sunt,  qui  sanctarum  Scripturarum 
anctoritate  et  veris  rationibus  convicti,  contra  Ec- 
clesiam  loqui  cessabant.  Qui  autem  hoc  non  intel- 
ligit,  legat  tot  concilia,  in  qnibus  hsreticorum  ora 
8unt  opilata.  «  Andiens  auris  beatificabat  me,  et 

operum  ad  sapientiae  divin»  partieipationem  per- 
veniat.  »  D.  Thom. 


EXPOSITIO  IN  JOB. 


646 


[q8  videns  tesHmonium  reddebat  mihi  qaod 
rassem  pauperem  vociferantem  et  pupiilum, 
is  non  esset  adjutor.  »  Quid  per  pauperem  vo- 
item,  nisi  peccatorem  misericordiam  implo- 
n?  Quid  vero  per  pupillum,  cai  non  erat 
T,  nisi  iidelem  aiiquem,  ad  iidem  venientem, 
a  jam  diaboius  pater  iniquUs  mortuus  erat? 
lotem  Ecclesia  liberavit,  testantibus  eis  qui 
int  et  audierunt.  Spernit  enim  Ecclesia  surdi  et 
estimonium. 

lenedictio  perituri  super  me  veniebat,  et  cor 
im  consolatus  sum.  »  Peccator  enim  qai  peri- 
erat,  eum  benedicit  per  quem  ad  poenitentiam 
rtitur.  Gor  autem  vidu»  consoiatur,  qui  anims 
enti,  et  post  multa  peccata  diaboii  connubium 
iti, jeniam  et  indulgentiam  pollicetur.  t  Justitia 
itus  sum,  et  vestivit  me,  sicnt  vestimento  et 
lemale  judicio  meo.  »  Sic,  inquit,  justitia  et 
itis  judicio  indutus  sum,  quomodo  puicliris 
us  et  diademate  alii  induuntur.  qaoniam  non 

in  istis,  quam  illi  gioriantur  in  illis.  «  Ocuius 
iseco,  etpes  claudo,  »  quoniam  sive  interius, 
cterius  debiiilati,  non  minorem  a  me  quam  a 
iis  membris  consolationem  babaerunt. 
iter  eram  pauperum,  et  causam  quam  nescie- 
,  diligentissime  investigabam.  »Paaperes  enim 
ia  quasi  proprios  iilios  nutrit.  Quia  v^ro  nihil 
e,  nihil  perperam,  niliii  injuste  facere  vult, 
n  quam  nescit,  diiigentissime  investigat.  «  Gon- 
bam  molas  iniqui,  et  de  deniibus  iiiius  aufe- 
,m  prcedam,  dicebamque  in  nidulomeo:  Moriar, 
cut  paima  multipiicabo  dies.  »  Iniquorum  mo- 
[iterere,  est  maligni  spiritus,  vel  hsereticorum 
namenta  destruere:  de  dentibus  Z71t  vero 
n  prseda  aufertur,  cum  aiiquis  ab  eis  jam  pene 
us  ad  veritatis  viam  revocatur.  In  niduJo  au- 
10  moritur,  qui  in  ea  fide  et  religione,  in  qua 
itur  et  quiescit  usque  ad  mortem  perseverat. 
licac  autem  dies,  ut  palma  ques  et  si  difficile 
t,  muitum  tamen  vivit  et  viriditatem  non  amit- 
c  et  Ecclesia  ez  difiiciii  parvoque  principio 
m  quidem  crevit,  et  in  «ternam  vivit,  suseque 
itadinis  viriditatem  non  amittit. 
idix  mea  aperta  est  secus  aquas,  et  ros  mora- 
r  in  messione  mea.  »  Sanctorum  enim  radices 
ss  sunt,  sine  quibus  anima  non  vivit.  H»  antem 
s  ideo  in  sanctis  non  moriantur,  qaia  ad  aquas 
sndunt,  et  sancti  Spiritus  gratia,  et  Scriptura- 
uentis  semper  irrigantur.  Ros  vero  in  sancto- 
lessione  moratur,  quia  quando  aorum  animse 

jussionis  faice  a  corporibus  separantur,  non 
y  sed  refrigerium  sentiunt.  «  Gloria  mea  sem- 
lunovabitur,  et  arcus  meus  in  manu  mea  in- 
rabitur.  i  Quod  enim  innovatur,  vetustumest, 
gitur  Ecdesia,  quod  gloria  sua  in  qnibusdam 
et  vetorascit ;  sed  consolatur,  quoniam  in  aliis 

)  Qui  ecclesiasticam  historiam  calient,  hoc 
im  aut  Tertullianuffl»  ete.,  nominemiif. 


A  proficit  et  innovatar.  Similiter  autem  et  arcus  ejus  in 
mann  illius  instaurari  nonjdiceretur,  nisi  vires  quo- 
dammodo  perdidisse  videretur.  Arcus  etenim  ejus 
divina  Scriptura  est ;  sagitte  vero  singulse  sententise 
sunt.  Hic  igitur  arcus  tunc  instauratur,  quaodo  Dei 
verbum  instanter  prse Jicatur,  et  sanctorum  auctori- 
tate  impius  aiiquis  convincitur  et  damnatur.  c  Qui 
»  me  audiebant  et  exspectabant  sententiam  meam, 

>  et  intenti  tacebant  ad  consilium  meum.  v  Quis 
enim  Ecclesise  sententiam  et  consiiium  libenter  non 
suscipiat,  nisi  ille  qui  aures  audiendi  non  habet? 
«  Yerbis  meis  nihil  addere  audebant,  et  super  illos 
»  stiliabat  eloquium  meum.  »  Qui  enim  in  ejus  do- 
ctrina  stillicidio  delectantur,  ejus  verbis  nihil  addere 
prsesumunt.  Hseretici  autem  ejus  verbis  aliquid   ad- 

^  dant,  et  addendo  veritatem  corrumpunt. «  Exspecta- 
»  bant  me  sicut  pluviam,  et  os  suum  aperiebaot, 
»  quasi  ad  imbrem  ^.serotinum.  »  Sicut  enim  terra 
sitiens  pluviam  exspectat^  ita  iideles  animce  Ecclesise 
doctrinam  audire  desiderant,  ad  quam  velut  ad  im- 
brem  aerotinum  os  cordis  aperiunt,  mentis  aridita- 
tem  taii  potu  ezstinguere  cupientes. 

c  Si  quando  ridebam  ad  eos,  non  credebant,  et 
»  lux  vultus  mei  non  cadebat  in  terram.  >  Diximus 
enim  quoniam  secundum  perfectiores  Ecclesiaeque 
doctores  ista  dicantur,  qui  cujus  severitatis  et  gra- 
vitatis  esse  debeant,  ex  eo  ostenditur,  quod  tam 
raro  et  ridere,  et  Isetitiam  in  se  ostendere  debent; 
nt  si  aliquando  hoc  faciant,  vix  credatur  eis,  quod 

Q  pro  gaudio  temporali  hoc  agant.  Lux  enim  vultus 
eorum  in  terram  cadit,  quando  laetam  faciem  pec- 
catoribus  ostendunt.  Unde  scriptum  est :  <c  Filise 
tibi  snnt,  ne  ostendas  Isetam  faciem  tuam  ad  eas 
(EceU,  vii,  27)  »  Peccatores  enim  non  ut  rideant, 
sed  ut  fleant  instruendi  sunt.  «  Si  voluissem  ire  ad 
»  eos,  sedebam  primus.  Gumque  sederem,  quasi  rex, 
»  drcumstante  exercitu,  eram  tamen  moerentium 
»  consolator.  »  Si  enim  reges  et  principes  hoc  in- 
telligerent,  EcclesiiB  prselatos  sibi  subdi  debere  non 
putarent.  In  quanta  autem  reverentia  [aliquando 
episcopi  fuerint,  his  verbis  ostenditur.  Sedent  tamen 
adhuc  boiii  episcopi,  quasi  reges,  fidelinm  exercitu 
drcumstante,  et  eorum  doctrinam  audiente.  Qui 
potius  suaviter  consolantar  modrentes,  quam  superbe 
terreant  delinquentes. 

^  CAPUT  m. 

«  Nunc  autem  derident  me  juniores  tempore  quo- 

>  rum  non  dignabar  patres  ponere  cum  canibus  gre- 

>  gis  mei.  »  Sic,  inquit,  ut  dixi,  olim  milii  fuit, 
nunc  autem  juniores  tempore,  majores  superbia, 
qui  in  me  nati,  ex  me  exierunt,  heretid  scilicet, 
mea  verba  derident.  Quorum  patres  cum  canibus 
gregis  mei  ponere  non  dignabar,  id  est  liis  qui  gre- 
ges  meos  custodient,  eos  sociare  contempsi.  Inde 
enim  plures  hsereticorum  de  Ecdetia  exierunt,  quod 
majores  dignitates  in  ea  habere  non  potaerunt  (365), 

non  ignorant;  neo  oportat  ut  Simonem  Eagum,  No- 


i 


647 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


648 


His  enim  canibas  sociatar,  qui  episcopas  ordinatnr, 
c  Quoram  yirtus  manuum  erat  mihi  pro  nihilo,  et 
»  vita  ipsa  putabantur  indigni.  »  Habent  eiiim  iieero- 
tici  viriutem  manuum,  quia  plerumque  bona  ope- 
rantur;  sed  hocEcclesia  pro  nihilohabet,  quia  iidem 
non  habent  sine  qua  impossibile  est  placere  Deo. 

«  Egestate  et  fame  steriles  qui  rodebant  in  soli- 
>  tudine,  sqaallentes  calamitate  et  miseria,  et  man- 
»  debant  herbas  et  arborum  corlices,  et  radix  juni- 
»  perorum  erat  cibus  eorum.  »  Haeretici  enim  bono 
opere  steriles  sunt,  quoniam  verse  doctrinae  egesta- 
tem  et  famem  patiuntur.  Rodont  autem  in  solitu- 
dine,  quoniam  in  densa  sylva  sanctarum  Scriptura- 
rum  ea  quae  intelligere  nen  possunt,  violenter  ro- 
dunt  et  lacerant.  Secundum  interiorem  quoque 
hominem  calamitate  et  miseria  squalidi  sunt,  quo- 
niam  et  fide  sunt  vacui,  et  vitiorum  contagione  foedati. 
Herbas  autem  et  arborum  cortices  mandunt,  quoniam 
et  novitate  delectantur,  et  omissa  spirituali  intelli- 
goatia,  pene  omniaad  litteram  ezponunt.  Verbinam- 
que  Dei  corium  et  cortex  littera  est.  Sed  quid  per  juni- 
perum,  1t7S  quse  tota  spinis  repleta  est,  nisi  vi- 
tiorum  multitudinem  inteiligimus.  Horum  autem 
radix  superbia  est,  et  avaritia,  qaoniam  ex  his  cee- 
teravitia  originem  ducunt.  Hac  igitur  radice  hse- 
retici  incrassati  Ecclesiee  humiiitatem  despiciunt. 
«  Qui  de  convallibus  ista  rapientes,  cum  singula 
»  reperissent,  ad  ea  cum  clamore  currebant.  » 
Divinam  enim  Scripturam,  quam  modo  soiitodinem 
dixit,  nunc  convaliem  appeliat,  quia  non  rhetorum 
subiimitates,  sed  plani  sermonis  humilitatem  imi- 
tatur.  In  hac  autem  hseretci  se  exercentes,  dum 
aliquid  novi,  et  quod  eorum  erroribus  convenire 
videatur,  inveniunt,  mox  undique  cum  clamore  ot 
loetitia  roont,  et  suis  libris  et  disputationibus  illud 
inserunt  (366).  «  In  desertis  habitabant  torrentium, 
»  et  cavemis  terrae,  vel  super  glaream.  >  Heeretici 
enim  inter  eos,  et  com  eis  habitant,  qui  a  Deo  de- 
serti  ct  derelicti  snnt.  Et  isti  quidem  quoniam  viva 
aqua  et  indeficienti  doctrina  non  abundant,  torren- 
tes  dicuntur.  Appellantur  autem  et  cavernse  terrce, 
quia  in  eis  serpentes  et  maiigni  spiritus  habitant. 
Glareae  quoque  nominantur,  quoniam  et  iniquitate 
graves  sunt,  et  omnium  voluptaium  ilumine  trahun- 
tur.  «  Qui  inter  hujuscemodi  lcetabantur,  et  esse 
)»  sub  sentibus  deiictas  compotabant.  Filii  stulto- 
»  rum,  et  ignobilium,  et  in  terra  penitus  non  pa- 
»  rentes.  »  Lactantur  aotem  haeretici  ,inter  hujusce- 
modi,  quoniam  et  taies  facile  ab  eis  decipiuntur. 
Gomputant  vero  deiicias  sub  sentibus  esse,  quia  in 
pcccatorum  aculeis  delectantur.  Et  hi  quidem  sunt 
iilii  stultorum  et  ignobilium,  quia  eorum  magistri, 
nisi  stulti  essent,  et  a  matris  snse  nobilitate  degene- 
rarent,  ad  hanc  tantam  insaniam  non  pervenissent. 
Pro  qua  et  modo  Ecclesiam  fugiunt,  et,  penitna  in 

(366)  Quanti  facienda  sit  divinorum  librorum  au- 
ctoritas,  ex  hoc  etiam  erui  poteat,  qood  ipsi  hffiretici 
tutius  saos  errores  tegi  non  putent  ({uam  a  sacris 
Scriptuhs  perperam  ab  [ipsis  inteilectis.  Ita  Luthe- 


A  terra  viventinm  non  apparebunt.  «  Nunc  in  eornm 

>  canticum  versus  sum,  et  factus  sum  eis  prover- 
»  bium.  »  Hoc  autem  ideo  dicit,quoniam  stulta, 
vana  et  joculari  irrisione  Ecclesise  adversantur. 

■  Abominantur  me,  et  longe  fugerunt  a  me,  et 
» faciem  meam  conspnere  non  verentnr.  »  Longe 
enim  ab  Ecclesia  fugiunt,  quia  sanam  doctrinam 
recipere  nulunt.  Faciem  quoque  ejus  conspuere  Inoo 
verentur,  quoniam  verba  turpia  et  inhonesta  palam 
contra  eam  in  faciem  dicunt  (367).  Hoc  autem 
non  sine  Dei  permissione  fieri  manifestatur,  cum 
dicitur :  t  Pharetram  enim  suam  aperuit,  et  affiixit 

>  me,  et  frenum  posoit  in  os  meum.  »  Dei  namque 
permissio  pharelra  est,  ex  qua  velut  sagittse  hsere- 
tici  et  tyranni  prorumpentes,  contra  Ecclesiam  in- 

^  surgunt.  Frenom  autem  illius  illi  sunt,  qui  ejus 
doctrinsp  et  verbis  contradicunt.  c  Ad  dexteram 
»  Orientis  calamitates  mese  iilico  surrexerunt.  » 
Hoc  autem  sic  ad  litteram  dicere  videtur,  quod  ex 
ilia  mundi  parte  prios  contra  eam  hsereiici  venerint. 
Possumus  vero  per  Orientem,  Patrem  ;  per  dextram, 
Filium  iotelligere,  secundum  illud  :  c  Psallite  Do- 
)»  mino,  qui  ascendit  super  coelos  ccelorum  ad 
•  Orientem  (PsaL  lxvii,  33).  »  Surrexemnt  igitur 
calamitates  Ecclesiee  illico  contra  dexteram  Orien- 
tis,  quia  statim  a  principio  hffiretici  Christo  Dei  Fiiio 
derogare  coeperunt. 

«  Pedes  meos  snbverternnt,  et  oppresemnt, 
»  quasi  ilnctibus  semitis  meis.  i  —  »  Qui  enim  lotus 

C  est,  non  indiget,  nisi  utpedeslavet  {Joan.  xiii,  10).  » 
Pedes  igitur  heeretici  sunt^  qui  terree  propius  adhse- 
rentes,  sola  terrena  et  transitoria  diligunt.  Tales 
autem  pedes  hseretici  subverterunt,  et  supplantave- 
runt,  et  suae  doctriuse  semitis  qaasi  maris  iluctibas 
oppresserunt.  «  Dissipaverunt  itinera  njca,  insidiati 
sunt  mihi,  et  prsevaluerunt,  et  non  fuit  qui  ferret 
auxilium.  »  Hoc  enim  et  Dominus  ait :  «  Qui  non  est 
mecum  contra  me  est,  et  qui  non  coliigit  mecum, 
dispergit  (Luc.  xi,  23).  »  Ecclesice  namqne  itinera 
hseretici  dissipabant,  quia  aiiam  iidem,  per  quam 
ad  supernam  patriam  tenderetnr,  proedicabant.  Pree- 
valebant  etiam  aliquando,  et  non  erat  qui  ferret 
auxilium;  quod  quidem  occulto  Dei  judicio  iiebat: 
qui  ait:    «   Necesse  est   eniin  ut  veniant   scandala 

D  (Matth,  xviii,  7);  »  et  Apostolus  :  c  Oportet  hsereses 
esse,  ut  qui  probati  sunt,  manifesti  iiant  (2  Cor,  xi, 
19).  »  —  <c  Quasi  ropto  muro,  et  aperta  janua  irrae- 
»  runt  super  me,  et  ad  meas  miserias  devoluti  snnt, 
»  redactus  sum  in  nihilnm.  »  Ecclesise  namque 
mums,  et  defensio  Ghristus  est,  et  fides,  et  scientia 
Scriptnramm.  Hic  autem  murus,  quia  rumpi  non 
potest,  frnstra  contra  Ecelesiam  hseretici  pognant. 
Qood  autem  ait  :  Redactus  som  in  nihilum.  secon- 
dum  eorum  opinionem  loquitur. 
c  Abstulisti   quasi  ventus  desiderium  meum,  et 

rani,  etc. 

(367)  Hoc  olim  fecere  Lutherani  contra  Ecdesiam 
Romanam;  et  hoc  idemagnnt  qoidam  moderni  scri- 
ptores,  qui  eam  conviciis  insectantur. 


-  EXPOSmO  IN  JOB. 


6M 


i  nubes  pertransiit  salas  mea.  »  Abstulisti,  A  terra  ambulare ;  sed  super  ventum  et  in  aere  am- 


id  est  auferri  permisisti  desiderium  meum, 
e  omnium  hominum  salute  habco,  et  salus 
[uam  ubique  medicando  operabar,  cessavit, 
siit.  Sed  quomodo  ?  Quasi  ventus  aufert  nu- 
me  enim  hsBretici  vento,  et  Ecclesia  nubibus 
rantur,  quoniam  illi  cum  furore  et  impetu 
t,  haec  autem  misericordiee  doctrinam  abun- 
pluit.  «  Nunc  autem  in  memetipso  marce- 
mima  mea,  et  possident  me  dies  afflictionis.  « 
enim  haec  ad  iila  tempora  referri  debent,  in 
hspretici,  et  maxime  Ariani  sanctam  Eccle 
vehementissime  perturbabant  (368).  Tunc 
trant  1S14  dies  afflictionis,  et  Ecclesiae  vita  in 
psa  marcescebat,   quoniam  jam  eam  vivere 


B 


bulare  videbar :  quoniam  qualis  eram,  talem  me 
homines  esse  credebant.  Nunc  autem,  quoniam  sic 
elisai  sic  afflicta,  sic  deleta  sum,  ipsi  quoque  fa- 
miliares  mihi  credere  pertimescunt.  £t  hoc  quidem 
non  ideo  dico,  quod  temporaliter  mori  iimeam,  de 
hoc  enim  certa  sum.  Unde  etsequitur  : 

«  Scio,  quia  morti  trades  me,  ubi  constituta  est 
»  domus  viventi  ;  verumtamen  non  ad  consum- 
9  mationem  eorum  emittes  manum  tuam,  et  si 
»  corruerint,  ipse  salvabis.  »  Scio,  inquit,  quia 
illam  mortem  evadcre  non  possum,  in  qua  posita, 
et  constituta  est  domus,  id  est  caro  omnis  viventis. 
Hac  enim  morte  sola  caro,  et  non  anima  moritur. 
Verumtamen  non  ad  consummationem  eorum  emit- 


it.  Sic  enim  et  Apostolus  ait  :  «  Quoniam  su-      tes  manum  tuam:  quorum?  nisi  eorum  qui  affligun- 


)dum  gravati  sumus;  ita  ut  toederet  nos  etiam 
(II  Cor.  I,  8).  1 

•cte  os  meum  perforatur  doloribus,  et  qui  me 
idunt,  non  dormiunt  :  in  multitudine  eorum 
amitur  vestimentum  meum,  et  quasi  capitio 
im  succinxerunt  me.  »  Hsec  autem  de  Job 
!ram  intelliguntur,  quamvis  de  Ecclesia  spi- 
ter  interpretemur.  In  hac  nocte,  inquit,  in 
itarum  tribulationum  perturbatione,  os  meum 
a  membra  doloribus  perforantur,  quonam 
vastitatis  dolores  sanctorum  corda  penetra- 
Bt  qui  me  comedunt,  non  dormiunt,  quoniam 
ci  et  maligni  spiritus,  me  porsequeiido,  non 
unt.  Hac  etiam  signiiicatione  dicitur  :  «  Quia 


tur.  Ex  quibus  nonnulli  aliquando  timore  succum- 
bunt  et  cadunt.  Hoc  autem  non  usque  ad  consum- 
mationem  et  perditionem  Deus  affligi  permittit; 
quoniam  alios  fortitudine  lirmat,  ne  cadant,  et  eos 
qui  cadunt  compungit,  ut  per  poenitentiam  redeun- 
tes  salvi  fiant.  Et  hoc  est  quod  dicit :  «  Si  cor- 
ruerint,  ipse  salvabis.  » 

f  Flebam  quondam  super  eo,  quij  afQictus  erat, 
»  et  compatiebatur  anima  mea  pauperi.  »  Novit 
enim  et  Ecclesia  ilere  cum  flentibus,  ac  misereri 
pauperibus.  c  Exspoctabam  bona,  et  Tcnerunt  raihi 
9  mala;  prsestolabar  lucem,  et  eruperunt  tenebrae. » 
Hoc  enim  in  sanctis  plerumque  contingit,  ut  prius- 
quam  ad  illa  bona,  quse  toto  mentis  desiderio'  ex- 


eruatJacob  [Psal,  lxxviii,  7).»  Et  quia  multi  ^  spectant,    pervenire  valeant,    mala  praesentis   vitflB 

superveniant,  qunc  eos  vehementissime  afQigant,  et 
dura  de  die  m  diem  mori  cupientes,  aeternse  beati- 
tudinis  lucem  pra>stoIantur,  subito  in  hujus  mundi 
procellas,  et  adversitatura  tenebras  cadunt. 

«  Interiora  mea  efferbuerunt  absque  ulla  requie, 
»  praevenerunt  me  dies  afllictionis.  »  Tunc  enim 
Ecclesiae  interiora  efferbuerunt,  quando  hseretici, 
qui  in  ea  latentes  erant,  suam  indignationem  et 
odium  propalantes  adversus  eam  loquentes  exarse- 
runt.  Et  tunc  quidem  prffivenerunt  cam  dies  affli- 
ctionis,  quoniam  illa  mala,  quae  in  Scriptnris  pro- 
nuntiataadhuc  post  multa  tempora  futura  putabat, 
soo  tempore  cognovit  esse  completa.   «  Mcerens  in- 


n  muUitudine  eorura  consumitur  vestimen- 
leura,  id  est,  imperfecliores  exteriores  deci- 
r.  Tales  enim  Ecclesine  vestimenta  sunt : 
im  et  exterius  eam  exornant,  et  faciie  eis 
iatur.  Succinxerunt  autem  eam,  quasi  capitio 
>,  quatenus  eam  penitus  suffocarent,  ne  veri- 
loqui  potuisset.  Tunicse  namque  capitium, 
iter  constringatur.  vocem  penitus  intercludit. 
•raparatus  sum  IutO|  et  assimilatus  sum  fa- 
i  et  cineri.  »  Intantum,  inquit,  conculcata 
licta  sum,  ut  me  tam  vilem  et  despectabilem 
lutom  et  cinerem  habeant.  Sed  quid  mirum  ? 
nabo  ad  te,  et  non  exaudies   me  ;   sto,  ct  non 


icis  me.  »  Ideo,  inquit,  isti  superbiunt,  quia  q  »  cedebam,  sine   furore  consurgens  in   turba   cla- 


te  clamantem  non  exaudis,  et  in  fide  perse- 
;em  non  respicis.  Se  quoque  meliorem  partem 
3  arbitrantur,  dura  pene  in  omnibus  se  tident 
jperiores. 

utatus  es  mihi  in  crudelem,  et  in  duritia 
lus  toa»  adversaris  mihi.  »  Quia  cnim  graviter 
ire  ad  crudelem  pertinet ;  quamvis  Deus  cru- 
non  sit;  tamen  quia  crudelium  opus  egit.cru- 
^ocatur.  Manus  cnim  dura  est,  quae  fortiter 
t.  »  Elevasti  me,  et  quasi  superventnmponens 
sti  me  valide.  »  Multum,  inquit,  me  elevasti, 
0  honore  et  gloria  me  sublimasti.  Jam  non  in 


»  mavi.  »  Moerens  incedit,  qui  et  sua  et  aliorium 
peccata  plorat.  Sine  furore  consurgens  in  turba 
clamat,  qui.  non  suas  ulcisci  injurias,  eed  pacem  et 
concordiam  componere  conatur.  «  Frater  foi  draco- 
9  num,  et  socius  struthionum.  »  Per  dracones,  ty- 
rannos  et  superbos ;  per  stuthiones  vero  hypocritas 
intelligimus.  Sicut  enim  alse  struthionum,  ita  hypo- 
critarum  opera  inutilia  sunt ;  cum  neque  illi  alis, 
neque  isli  operibus  ad  coelestia  elevantur.  Inter  tales 
autera  et  Job,  et  Ecclcsia  habitans,  suse  tamen  in- 
nocentiae  puritatem  non  amisit.  «  Cutis   mea  deni- 


»  grata  est  snper  me,  et  ossa  mea   aruerunt    prin 

\)  Quid  Athanasius,  quid  Eusebius  Verceliensis,  ^id  Hilarius   pro  tuenda  eo  tempore  Ecclesice  fide 
lerint,  meminisse  sunioiet. 

Patrol.  CLXIV.  ^V 


m 


S.  BRUNOxNlS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


6512 


»  caamate.  >   In  cute  exterior  pulchritudo,  ia  ossi-  A  »  aiii.  »  Uis  etenim  verbis  a  furnicatiouis  et  adulterii 


bu8  vero  interior  fortitudo  signatur.  Ha;c  autem  in 
persecutionis  aestu  et  caumate,  et  si  Ecciesia  non 
amittat,  amittere  tamen  videtur.  Intelliguntur  igi- 
tur,  et  haec  secnndum  hominom  opinionem.  «  Versa 
»  est  in  lactum  cithara  mea',  et  organum  meum  in 
»  vocem  tlentium.  »  Quoniam  jam  non  jubilare  et 
psallere  mihi  vacat,  sed  pro  angusliis  et  tribulatio- 
nibus  meis  me  tlere  oportet.  Cs&tera  vero  quse  se- 
quuntar,  non  ad  Ecciesiam,  sed  ad  Job  tantum  re- 
ferenda  sunt. 

nt^  CAPUT  XXXI. 
«c  Pepigi  foedus  cum  oculis  meis,  ne  cogitarem  de 

>  Tirgine  (369).  »  A  castitate  namque  incipiens, 
quam  perfectus  fuerit  ostendit.  Quia  vero  cogitare 
mentis  est,  de  interioribus  ocaiis  hoc  debet  inteliigi. 
Non  enim  peccat  videndo  exterius^  qui  non  movetur 
cogitando  interius.  «  Quam  partcDC.  haberet  Deus  iu 
»  me  desuper,  et  hsereditatem  Omnipotens  de  ex- 
D  ceisis.  »  Si,  inquit,  luxuriee,  et  voiuptati  deditus 
essem,  in  Dei  sorte  et  hsereditate  connumerari  non 
possem.  K  Nunquid  non  perditio  est  iniquo,  et  aiie- 
»  natio  operantibus  iniquitatem  ?  •  Ideo,  inquit,  ta- 
lia  non  egi,  quoniam  hsec  agentes  perdendos  esse,  et 
a  Deo  separandos  non  dubitabam.  «  Nonne  et  ipse 
»  considerat  vias  meas,  et  cunctus  gressus  meos  di- 

>  uumerat?»  Deo,  inquit,  mentiri  non  possum,  cui 
omnia  opera  mea  sunt  manifesta. 

«  Si  ambulavero  in  vanitate,  et  festiiiavit  in   do- 


B 


reatuse  defendit.  «  Hoc  enim  uefas  ebt,  et  iiiiquitas 
»  maxirna  ;  iguis  est  usque  ad  perditionem  devoranii 
■  et  omnia  eradicans  genimiua.  »  Maximuuj  enim 
peccatum  est  fmnicatio  et  adulleriuni,  unde  et  iguis 
usque  ad  perditiouem  devorans  non  immerito  de- 
fiuitur ;  ideoque  Apostolus :  «  Oume,  iuquit,  pecca- 
tom,  quodcunque  fecerit  homo,  extra  corpus  est, 
qui  autem  fornicatur,  in  corpus  suum  peccat  (i  Cor, 
VI,  i8J.  »  Itemque:  «  Fornicatores  et  adulteros  ju- 
dicabit  Deos  (Hebr,  xiii,  4).  »  Hoc  enim  vitium  om- 
nium  virtutum  genimina  dissipat,  eradicat  et  perdit. 
Hinc  autem,  quia  de  ejus  castitate  audivimus,  de 
humilitate  quoque  audiamus. 

«  Si  contempsi  subire  judicium  cum  servo  meo, 
t  et  aucilia  mea,  cum  disceptarent  adversum  me, 
»  quid  euim  faciam,  cum  sunexerit  ad  judicauduin 
»  Deus,  et  cum  queesierit,  quid  respondebo  iiii  ? 
9  Nunquid  non  in  utero  fecit  me,  qui  et  illum  ope- 
>  ratus  est,  et  formavit  iu  vulva  onus?  »  Ac  si  dicat: 
Omnes  uuum  Domiuura  habemus;omnes  unius  Do- 
mini  servi  sumus;ipse  omnia  fecit,  ipse  ■  uniCuique 
reddet  secundum  opera  sua  (Matth.  xvi,  27);  »  et : 
€  Eadem  mensura,  qua  mensi  fueritis,  remctietor 
vobis  (Matth.  vri,  2).  >  Et  heec  quidem  de  humilitate. 
Nun3  auteni  de  ejus  pietate  et  misericordia  videa- 
mus. 

a  Si  negavi,  quod  voiebant,  pauperibus,  et  oculos 
»  vidu8B  exspectare  feci.  >  Per  hoc  non  solum  lar- 


3»  lore  pes  mens,  et  appendat  me  in  statera  justa,  et  i(  gitatem,  sed  et   benevolentise   ceieritaiem  ostendit. 


»  sciet  Deus  simplicitatem  meam.  »  Si,  inquit,  am- 
bulavi,  sicut  me  ambulasse  putatis,  in  vanitate,  et 
secundum  opinionem  vestram  festinavii  in  dolo  pes 
meus,  appendat  me  Deus  in  siaiera  jusia,  id  est, 
justitiam  meam  vos  inteiiigere  faciat,  et  tunc  scieti^ 
simpliciiatem  meam  ;  sic  enim  resolvitur  :  «  Et  sciet 
Deus  simplicitaiem  meam.  »  Nou  enim  secundum 
se  statera  indiget  Deus  ad  sciendum  aiiquid.  c  Si  de- 
»  clinavit  gressus  meus  de  via,  et  si  secutus  est 
n  oculus  meus  cor  meum,  et  in  manibus  meis  ad- 
»  hsesit  macuia,  seram,  et  alius  comedet,  et  pro- 
»  genies  mea  eradicetur.  »  Gressus  de  via  declinare, 
est  boni  operis  rectitudinem  non  tenere.  Oculus  au- 
tem  sequitur  cor,  quando  operatio  sequitur  cogita- 
tionem.  Macula  vero  in  manibus  peccatum  est   in  ^  quod  suis  benefactoribus  benedicont.  «  Si  levavi  su- 


«  Si  comedi  buccellam  meam  solns,  et  non  comedit 
»  pupillus  ex  ea,  quia  ab  infaniia  crevit  mecum  mi- 
1  seratio;  et  de  utero  matris  mese  egressa  est  me- 
»  cum.  »  In  hoc  enim  non  sibi  iargitori,  sed  Deo 
toiam  suaiiA  imputat  boniiaiem.  Hoc  enim  et  ille 
dicere  potuit,  de  quo  scripium  est:  c  Priusquam  ie 
formarera  in  utero  novi  te,  et  antequam  exires  de 
vulva  sanctilicavi  le  {Jerem.  i,  5).  >  —  «  Si  despexi 
>  prsetereuniem,  eo,  quod  non  habuit  indomentum, 
»  ei  absque  operimentopauperem.  »  Non  enimpro- 
pter  hominis  nuditatera,  naturse  despiciebat  digni- 
taiem.  «  Si  non  benedixerunt  mihi  iatera  ejus,  et  de 
»  velleribus  Qvium  mearum  califactus  est.  •  Lingua 
cnim  omuium  membrorum  est  instrumentom,  per 


operibus.  Quid  est  autem,  «  seram,  et  aiios  come- 
det,  »  nisi  nulium  de  laborilbus  meis  frucium  susci- 
piam?  €  Qutti  enim  seminaveril  homo,  hffic  et  metet 
(Galat,  viy  8).  »  Progenies  vero  eradicaiur,  quando 
virtntes  et  .boni  mores  a  diabolo  evelluntur.  Sequi- 

tur  : 

«  Si  deceptum  est  cor  meom  super  mulierem,  et 
»  si  ad  ostium  inimici  mei  insidiatus  sum,  scortum 
n  sit  alterius  uxor  mea^  et  saper  eam  incurventur 

(369)  tf  Incipit  autera  innocentiam  suam  ostendere 
per  immunitatem  a  peccato  luxuriae,  quod  plures  in- 
volvit,  quod  quidem  peccatum  in  lubrico  posiiiim  est, 
et  nisi  aliquis  principia  vitet,  vix  a  posterioribus 
possit  pedem  retrahere.  Primum  autem  in  hoc  pec- 


>  per  pupilium  manum  meam,  etiam  cum  viderem  in 
»  poria  me  superiorem;  »  id  est  in  judicio ;  portam 
enim  pro  judicioposuit,  quoniam  ante  portas  judicia 
faciebant.  Si,  inquit,  hoc,  vel  illud  feci.  «  Humerus 

>  meus  a  junctura  sua  cadat,  et  brachium  cura  ossi- 
»  bus  suis  confringatur.  >  Ut  non  solum  corporis,  sed 
etiam  auimse  fortitudinem  amitiens,  conciis  in  ope- 
ribus,  quibas  salvari  debueram,  inutilis  fiam.  «  Sem- 
»  per  enim  quasi  tumentes  super  me  fluctus  timui 
cato  est  aspecius  oculorura,  quo  mulierpulchra  aspi- 
ciiur,  et  pra>cipue  virgo  ;  secundum  auiem  est  cogi- 
tatio ;  teriium,  delectatio;  quartuni,  consensus ; 
quintum,  opus.  »  D.  Thom. 


EXPOSmO  IN  iOfi. 


654 


D,  et  pondus  ejus  ferre  non  potui.  »  Hoc  enim,  A  stum  quaerit,  quem  ipse  quantum  cumque  potest  in 


iud  est,  nisi  quud  plus  omnibus  tormentis, 
iam  quam  ipsam  mortem  semper  Deum  ti- 
:  Fortis  enim,  ait  Saiomon,  at  mors  dilectio 
VIII,  6).  •  Nihil  nautse  magis  timent,  quam 
luctus  super  se  intumescentes.  Pondus  au- 
:i  !S9B  leviter  ferunt,  qui  iilius  magnitudinis 
;  furerem  parvipeuduut.  «  Si  putavi  aurum 
r  meum,  et  obryzo  dixi,  tiducia  mea.  Si  Ise- 

sum  super  multas  divitias  meas,  et  quia 
ma  reperit  manus  mea.  »  His  enim  paucis 

ab  omni  suspicione  avaritiae  apertissime  de- 
r,  quoniam  neque  dilexit,  neque  spem  suam 
tiis  posuit.  €  Si  vidi  solem  cum  fulgeret,  et 


omnibus  imitatur?  In  Christo  enim  patriarcharum 
et  propbetarum  omnium  desiderium  completum  est, 
quoniam  omnes  eum  exspectabant ;  nnde  ipse  ait  : 
<c  Muiti  prophetce  et  reges  voluerunt  yidere  qose 
vos  videtis,  et  non  viderunt  (Matth,  xiii,  17).  » 
Et  ipse  librum  quidem  scripsit,  librnm  utique  Novi 
Testamenti,  librum  legis.  Quem  ipse  jodicat,  qui  et 
judex  est  et  legislator.  «  Pater  non  judicat  quem- 
quam,  sed  omne  judicium  dedit  Filio  (Joan.  v,  25).  » 
Hujus  igitnr  adventum  Job  exspectabat,  hujns  li- 
brum  scribi  desiderabat,  quem  priusquam  scribere- 
tur,  perfectissime  observabat ;  unde  et  in  humero 
8D0  se  portare  dicit.  Evangelium  namque  in  humero 


m  incendentem  clare,  et  Isetatum  est  in  abs-  »  portat,  qui  ea  quae  prcecipit  non  sestimans  onerosa, 


ito  cor  meuln,  et  osculatus  sum  manum 
n  ore  meo ;  quod  est  iniquitas  maxima,  et 
tio  contra  Deum  altissimum.  »  Et  haec  quidem 
ib  omni  idoiolatria  eum  defendunt.  Puto  enim 
es  hanc  antiquitus  consuetudinem  habuisse, 
im  solem  et  lunam  deos  esse  credebant,  eorum 
3m  et  puichritudinem  admirantes,  quasi   pro 

veneratione  manus  sibi  oscularentur,  quoe 
diis  sacriticium  obtulissent.  Lietabantur  etiam 
condito  nientis,  et  corde  gaudebant,  in  tanta 
e  deorum  suorum  ciaritate.  Hoc  autem  ma- 
iniquitas  est,  et  negatio  contra   Deum  altissi- 

quia  non  creaturee  sed  Greatori  serviendum 
Q  ipsum  credere,  ipsum  colere  et  adorare  de- 


lideliter  credit  et  operatur.  Hic  autem  liber  corona 
yocatur,  quoniam  sine  ejus  iide  nemo  coronatur. 

€  Per  singulos  gradus  meos  pronntiabo  illum,  et 
»  quasi  principi  offerebam  eum.  »  Quasi  enim  per 
singulos  gradns  suos  Evangeiium  legit  ille,  qni  et 
facta  sua,  et  Evangeiiorum  verba  diligenter  consi- 
derans,  timens  aliquid  se  egisse,  quod  ibi  repre- 
hendatur.  Offert  autem  quasi  principi,  quoniam  cjas 
secreta  non  quibuscunqne,  sed  Ecdesiae  principibus 
annuntiat,  ne  forte  det  sanctum  canibus  et  mittat 
margaritas  ante  porcos.  c  Si  adversum  me  terra  mea 

>  clamat,  et  cum  ipsa  sulci  ejus  deflenty  si  fructus 

>  ejus  comedi  absque  pecunia  et  animam  agricola- 
»  rum  ejus  afQixi,  pro  frumento  oriatur  mihi  tribu- 


>.  «  Si  gavisus  sum  ad  ruinam  ejus,  qui   me  C  >  lus  et  pro  hordeo  spina.  »  Quid  per  terram  et 


*at,  et  exsuitavi,  quod  invenisset  eum  malum; 

enim  dedi  ad  peccandnm  guttur  meum,  ut 
iterem  maledicenb  animam  ejns.  »  (Et  in  his 
n  odium  contra  aliquem  habuisse  probatur). 
on  dixerunt  viri  tabernacuii  mei,  quis  det  de 
libus  ejus,  ut  saturemur? »  Hoc  enim  ideo 
mt,  quoniam  sub  distincta  d\^ciplina  ab  omni 
tate  eos  coercebat.  c<  Foris  non  remansit  pe- 
inus,  ostium  meum  viatori  patuit.  v  Uoc  au- 
id  misericordiam  spectat.  «  Si  abscondi  quasi 
^atum  meum,  et  celavi  in  sinu  meo  iniquita- 

meam.  v  Ille  enim  peccatum  suum  abscondit 
it,  qui  nullam  pro  eo  agit  satisfactionem.  Et 
am  primus  homo  peccatum  suum  abscondit^ 


sulcos,  nisi  terrse  habitatores  et  cnltores  intelligi- 
mus?  Hi  enim  adversus  eum  clamassent,  si  seab^eo 
injuste  gravari  et  aftligi  sensissent.  Ille  antem  abs- 
que  pecunia  fructus  ejus  comedit,  qui  cum  nihil 
aut  parum  regiminis  et  consolationis  suis  subditis 
faciat,  eorum  tamen  redditus  et  servitium  non  mi- 
nuit.  Pro  frumento  vero  et  hordeo  tribulus  et  spina 
oritur,  quando  illi,  qui  gandium  et  laetitiam  exspe- 
ctant,  mcerorem  et  tristitiam  omnemque  tribulatio- 
nem  incurrunt.  Finita  sunt  verba  Job. 

CAPUT  XXXII. 
«  Omiserunt  tres  viri  isti  respondere  Job,eo  qaod 
»  justus  sibi  videretur.  Et  iratus  indignatusque  est 
»  Eliu  iilius  Barachel  Biuites  de  cognatione  Ram.  » 


hsereditarium  in  caeteros  descendit,  ut  peccata  G  Iratus  est  autem  adversus  Job,  eo  quod  justam  se 


ontiteri  nolint.  «  Si  expavi  ad  multitudinem 
liam,  et  despectio  propinquorum  terruit  me, 
lon  iragis  tacni,  neque  egressussum  ostium.  > 
dicat :  Si  aliquando  propinqui  et  vicini  mei 
rexerunt  contra  me,  ne  forte  responsionibus 
et  scandala  concitarem,  potius  tacui,  neque 
n  egressus  sum;  non  quod  eorum  quamvis 
im  multiludinem  timuissem,  neque  eorum  de- 
,0,  qua,  quia  plures  erant,  me  despiciebant, 
Ltme.  «  Quis  mihi  tribuat  adjutorem,  ut  desi- 
ium  meum  Omnipotens  audiat,  et  iibrum  scri- 
ipse,  qui  judicat,  nt  in  humero  meo  portem 
m,  etcircumdemillum,quasi  coronam  mihi?  » 
i  eniio  alium  adjutorem  beatus  Johf  niai  Ghri* 


esse  diceret  corara  Deo.  Eliu  enim  Deus  meus  in- 
terpretatur,  per  quem  acrogantes  intelligimus,  qui 
quamvis  cum  arrogantia  prcedicent,  a  lidei  tamen 
yeritate  non  recedunt.  Est  autem  Eliu  filius  Bara- 
chel,  quia  omnes  qui  recte  credunt,  Ecclesiae  bene- 
dictionem  suscipiunt.  Barachel  enim  benedictio  in- 
terpretatur.  Sed  quamvis  recte  credat  et  benedi- 
ctionem  in  Ecdesiae  sacramentis  sasceperit,  tamen 
quia  arroganter  prsedicat,  Bozites,  et  contemptibilis 
1t99  est.  Buzites  enim  contemptibilis  dicitar.  Qois 
enim  arrogantium  verba  non  contemnat?  Et  iste 
fortasse  arrogans  non  esset;  si  de  cognatione  Ram 
uou  fuisset.  Ram  enim  interpretator  excelsus,  quia 
igitur  excelaus  esti  humiliter  loqni  nesciii 


«. .  .^- . 


1 


655 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


656 


€  Porro  adversas  amicos  suos  indignatus  est,  eo  A  »  et  non  sont  locati :  steterunt,  et  non  responderant 


>  quod  non  inTenissent  responsionem  rationabilem; 
•  sed  tantummodo  condemnassent  Job.  Igitur  Eliu 
»  exspectavit  Job  loquentem ;  eo  quod  seniores  es- 
»  sent,  qui  loquebantur.  Gam  autem  vidisset,  quod 
»  tres  respondere  non  potuissent,   iratus  est  vehe- 

>  menter.  »  Aliquando  enim  arrogantes,  quamvis 
contra  Ecclesiam  non  sint ;  attamen  contra  eam  lo- 
quuntur,  quoniam  in  sapientiam  coniidentes,  sancto- 
rum,  qui  praesunt,  simplicitatem,  quasi  fatuitatem 
redarguunt:  sa^pe  enim  contra  episcopos,  scbolasti- 
cos  arroganter  loqui  videmus.  c  Respondensque  Eliu 
»  filius  Barachel  Buzites,  diiit.     Junior  sum  tem- 

>  pore,  Yos  autem  antiquiores  :  idcirco,  demisso  ca- 


»  ultra;  respondebo  et  egu  partem  meam,  et  osten- 
»  dam  scientiam  meam.  »  Quia,  inquit  Eliu,  isti 
contra  Job  uiterius  non  loquuntur,  respondebo  nunc 
ego,  et  quae  sit  mea  sententia  manifestabo.  c  Plenas 
»  sum  sermonibus  et  coarctat  me  spiritus  uteri 
»  mei.  >  Arrogantes  enim  quandoque  arrogantis 
spiritu  concitati,  etiamsi  yelint,  tacere  non  possant. 
«  Et  venter  meus  quasi  mustum  absque  spiraculo, 
9  quod  lagunculas  novas  dirumpit.  »  Ac  si  apertias 
diceret:  Non  minus  ego  arrogantice  impetu  eztendor, 
quam  apostoli  vel  prophetae  Spiritu  sancto  tende- 
bantur.  Tali  enim  musto  apostoli  pleni  erant, 
quando  eis  novis  lingais  loquentibus,  Judsei  dice- 


»  pite  veritussumindicare  vobismeamsententiam.  »  i^  bant :  «  Hi  musto  pleni  sunt  (Ac^  ii,  18).  •  Novas 


Pxius  enim  haereticos  quam  arrogantes  Ecclesia  su- 
stinere  debuit,  quia  propter  hsereticos  in  plurimis 
arrogantia  crevit.  Cum  enim  haeretici  Ecclesiam  im- 
pugnarent,  et  viri  bene  litterati  et  ingenio  ferventes, 
qui  in  ea  erant,  suis  argumentationibus  eos  superas- 
sent;  cumque  se  de  scientia  et  ingenio  ab  omuibus 
laudare  sensissent,  repente  in  arrogantiam  cecide- 
runt;  unde  non  tantum  pro  defensione  veritatis, 
quanto  pro  sute  sapientia^  ostentatione  aliquando  lo- 
quebantur.  «  Sperabam  enim,  qupd  setas  prolizior 
»  loqueretur,  et  annorum  multitudo  duceret  sapieu- 
»  tiam ;  sed,  ut  video,  spiritus  est  in  hominibus,  et 
»  inspiratio  Omnipotentisdat  intelligentiam;  >  id  est 
cujuscunque  aetatis  homines  sint :  «  Spiritus  tamen 


B 


autem  lagunculas  Spiritas  sanctas  disrumpit,  quo- 
niam  in  delicioso  et  fragili  pectore,  et  nondum 
aquis  fidei  inebr.ato  vix  continetur.  «  Loquar,  et 
»  respirabo  paululum,  et  aperiam  labia  mea,  et  re- 
»  spondebo.  »  Et  in  his  quidem  arrogantia  sonat. 
In  eo  enim  quod  dicit,  respondebo,  et  multa  se 
dicturnm,  et  sapientia  se  abundare  insinuat. 
«  Non  accipiam  personam  viri,  et  Deum  homini  non 
»  sequabo.  »  Quare  hoc?  «  Nescio  enim  quandiu 
»  subsistam,  et  si  post  modicum  tollat  me  factor 
»  meus.  »  Vita,  inquit,  hsec  brevis  est,  quantum  hie 
vivam  nescio,  ideoqae  dum  hic  fuero,  sine  persona- 
rum  acceptione  veritati  obediam. 

CAPUT  XXXIII. 


ubi  vuit  spirat  {Joan.  iii,  8). 


» 


Non   sunt  lon-  ^      ^  ^^^^  igitur,  Job,  eloquia  mea,  etomnessermones 


»  gsevi  sapientes,  nec  senes  intelligunt  judicium  ; 
»  ideo  dicam  *  Andite  me,  ostendam  vobis  etiam  ego 
»  sensentiam  meam.  Ezspectavi  enim  sermones  ve- 
T»  stros,  audivi  prudentiam  vestram,  donec  discepta- 
»  remini  sermonibuset  donec  putabam  vos  aliquid 
»  dicere,  considerabam ;  sed  ut  video,  non  est,  qui 
»  arguere  possit  Job,  et  respondere  ex  vobis  ser- 
»  monibus  ejus.  »  In  hoc  enim,  quod  ait,  ex  vobis, 
snam  sententiam  extollit,  quasi  qui  enm  redarguere, 
eique  respondere  possit,  cui  illi  respondere  nequi- 
verunt.  Sequitur  :  «  Ne  forte  dicatis,  invenimus  sa- 
»  pientiam:  Deusprojecit  eum,  et  non  homo.  »  Vos, 
inquit,  cnr  afiligatur  nescitis,  quoniam  non  ab  ho- 


»  meos  ausculta.  >  Semper  enim  longis  prooemiis 
ntuntor  arrogautes  ut  magis  attentos  faciant  andi- 
tores.  c(  Ecce  aperui  os  meum,  ioquatur  lingua  mea 
»  in  faucibus  meis.  »  Ecce,  inquit,  loquar,  nec  te 
diutius  morabor,  lingua  mea  loquatur  tibi,  non  cla- 
mose,  sed  in  faucibas;  tu  tantum  attende  et  dili- 
genter  suscipe  verba  mea.  «  Simplici  corde  sermo- 
»  nes  mei,  et  sententiam  puram  labia  mea  loquan- 
»  tur.  »  Veri  enim  sermones  ez  simplicis  corde  pro- 
cedunt,  unde  et  mentientes  duplici  corde  loqui 
dicnntur ; 

«  SpiritusDeifecit  me^etspiraculnm  Omnipotentis 
>  vivificavit  me.  »  Sic  enim  de  primo  homine  dici- 


mine  sed  a  Deo  llagellatur,  cujus  consilium  impe-  ^  tur  :  «  Inspiravit  Deus  in  faciem   ejns  spiraculum 


netrabile  est.  Ha;c  autem   transcurrimus,    quoniam 

asperitatem  in  plano  quserere  nolumus,  et  vanam 

arrogantium  verbositatem  subtiliter  indagare    non 

curamus.  c  Nihil  locutus  est    mihi,  et  ego  non  se- 

»  cundum  vestros  sermones  respondebo  illi.  >  Arro- 

gantes  enim  ne  doceri  videantur,  Ecclesioe   magi- 

stros  sibi  negant   esse   locntos;  quasi   qui  eoriim 

doctrina  nihil  egeant;  non  autem   ut   haeretici,  ar- 

rogantes  Ecclesise  respondent;  quoniam  et  si  humi- 

liter  non   loquantur,     attamen   contra   fidem   non 

disputant.  «  Eztimuorunt,  et  non  responderunt  ul- 

9  tra,  abstuleruntque  a  se  eloquia.  »  Hoc  non  Eliu, 

sed  ille  qui  hsec  scribit,   dicere  videtur.  Sa?pe  enim 

hsretici  magis  arrogantinm  syllogismos   quam  san- 

ctorumeloqaiatiment.  t  Quoniam  igitur  exspectavi. 


vitffi  (Gen.  ii,  7).  »  Praemittit  !t9S  igitur  fidem 
suam,  ne  qnasi  extraneus  ab  Ecclesia  audiatur.  «  Si 
»  potes,  responde  mihi,  et  adversum  faciem  meam 
»  consiste.  »  Quanta  arrogantia  hsec  clausula  abnn- 
dat.  «  Ecce  et  me,  sicut  et  te  fecit  Deus,  et  de  eo- 
»  dem  luto  ego  quoque  formatus  sum,  verumtamen 
D  miraculum  meum  non  te  terreat,  et  eloquentia 
»  mea  non  sit  tibi  gravis.  »  Ambo,  inquit,  ab  uno 
creati,  et  de  eadem  materia  formati  sumus,  non  ta- 
men  similis  sapientia  et  eloquentia  est  utrisque. 
Hoc  enim  miraculum  est,  quod  de  eodem  luto  vasa 
tam  dissimilia  creavit  Deus.  Veramtamen  hoc  tibi 
grave  et  invidiosum  non  sit,  neqae  admiratione 
terrearis. 
(c  Dixisti  ergo  in  aaribus  neis,  et  vocem  verboram 


EXPOSmO  IN  JOB. 


658 


im  audivi  :  Mundas  sum  ego,  et  absque  de-  A 

immaculatus,  et  non  est  iniqaitas  in  me. 

querelas  in  me  reperit,  ^deo  arbitratus  est 
limicum  sibi.  Posnit  in  nervo  pedes  meos, 
divit  omnes  semitas  meas.  Hoc  est  ergo,  in 
non  es  justificatns.  >  Horum  quaedam  diiit 
loedam  non  dizit  nec  eadem  ipsa  secundum 
ntelligentiam  dixit.  Non  enim  absolute  diiit, 
lundum  esse,  et  sinedelicto,  et  immaculatum, 

iniquitate ;  sed  dixit  uon  peccasse,  sic  ut 
debuisset.  «  Respondebo  tibi,  quia  major  sit 

bomine,  adversum  eum  contendis,  quod  non 
ia  verba  responderit  tibi.  v  Tu,  inquit^  cum 
)n  contenderes,  si  hoc  solum  considerasses, 
eus  major  est  bomine,  major  ntique  sapientia, 
ntia,  et  justitia,  et  aequitate,  et  caeteris  om-  g 
Crede  igitur  justum  esse,  quod  agit,  quamvis, 
inor  es,  nequeas  intelligere ;  et  noli  ulterius 
eum  contendere,  qood  non  omnia  verba  re- 
rit  tibi;  id  est ,  quod  te  omnia  intelligere 
rmisit.  Neque  enim  datnr  homini  in  hac 
mium  rerum  perfecta  cognitio,  hoc  enim 
>ost  hanc  vitam  servatur;   et  hoc  est,  quod 

Semel  loquitur  Deus,  et  secundo  idipsum 
repetit.  >  Ac  si  dicat  :  Exspecta  paululum, 
a  est,  ut  Oeus  adhuc  semel  firmiterque  lo- 

quia  una  locutione  tam  perfecte  omnes  suos 
instruet,  ut  secundo  magisterio  non  egeant. 
em  quomodo  Oat  exponit.  «  Per  somnium  in 
le  nocturna,  quando  irruit  sopor  super  homi- 
5t  dormiunt  in  lectulo  ■  (id  est  in  requie  a  ** 
s  prseparata),  »  tunc  aperiet  aures  virorum,  et 
iens  eos,  instruet  disciplina.  r>  Hoc  est  enim, 
Lpostolus  ait  :  «  Cum  autem  venerit,  quod 
im  est,  evacuabitur,  quod  ex  parte  est :  vi- 
nunc  per  speculum  in  aenigmate ;  tunc  autem 
l  faciem  (1/  Cor.  xiii,  \0),  >  Sed  quomodo 
Lruet  disciplina?  Vis  audire  quomodo?  Quasi 
mium  in  visione  nocturna.  Facile  enim,  et 
scimus,  qua3  nobis  per  somiiia  revelantur, 
lanifestum  est  quod  in  illa  disciplina,  quam- 
fecta  sit,  non  multum  laborabimus.  t  Ut 
ithominem  ab  his,  quae  fecit,  et  liberet  eum 
perbia,  eruens  animam  ejns  a  corruptione,  et 
i  illius,  nt  non  transeat  in  gladium.  »  Ideo,  d 

sopor  et  somnus  mortis  repente  cum  non 
r  multoties  irruit  super  homines,  ne  forte, 
sepe  contingit,  deteriores  Herent,  si  in  hac 
iitius  permanerent.  Unde  in  libro  Sapientice 

justo  dicitur  ;  «  Translatus  est,  ne  malitia 
t  cor  ejus  (Sap.  iv,  H).  »  Sic  igitur  el  hic, 
tat,  inquit,  hominem  ab  his  quro  fecit,  ne  ea 
}  faciat,  et  animam  ejus  de  superbia  et  cor- 
le  penitus  eripiat.  Hoc  autem  ideo  fit,  ne 
t  in  gladium  «ictcrnffi  ultionis.  Sequilur  : 
pat  quoque  per  doiorem  in  iectulo,  et  omnia 
ejus  marcescere  facit.  v  Non  solum,  inquit, 
d  hic  quoque  Deus  hominem  increpans  in- 
lisciplina.  Increpat  enim  per  dolorem  tempo- 


ralis  afQictioais  in  iectnlo  corporis  hujus,  quoniam 
quid  sit  utile  nnicuique  ipse  cognoscit.  Et  omnia 
ossa  ejus  marcescere  facit,  quia  omnem  ejus  noci- 
vam  fortitudinem  debilitat,  et  ad  defectionem  per- 
ducit ;  unde  et  subditur  :  c  Abominabilis  ei  fit  in 
»  vita  sua  panis,  et  animoi  iUius  cibus  ante  desidera- 
«  bilis.  »  Ad  hoc  enim  camis  correctio  et  afflictio 
proficit,  quoniain.ab  omnibus  carnis  desideriis "et 
voluptatibus  hominem  separat,  ut  per  panem  et  ci- 
bum  ante  desiderabilem,  omnia  carnis  oblectamenta 
intelligamus.  c  Tabescet  caro  ejus,  ct  ossa,  quse 
»  tectd  fuerant,  nudabuntur ;  appropinquavit  corru- 
»  ptioni  anima  ejus,  et  vita  illius  mortiferis.  »  Ad 
hoc  quoque  proficit  homini  disciplinse  correctio, 
quod  caro  ejus,  id  est  carnalis  affectus,  et  concupi- 
scentia  ex  ea  tabescit,  et  deQcit,  et  ossa,  quse  carnis 
affectionibus  tecta  fuerant,  nudantur;  quoniam  vir- 
tutes  animse,  quu3  corporeis  motibus  superatse  late- 
bant,  robur  et  iortitudinem  suscipiunt.  Camis  enim 
defectio,  animse  fortitndo  est.  £t  hoc  quidem  su- 
perba  carnis  pinguedo  et  abnndantia  facit,  quod 
anima  ejns  corruptioni  cltl&ortiferis  appropinqnavit. 
Yitia  enim,  quia  mortis  damnationem  fernnt,  morti- 
fera  dicuntur.  «  Si  fuerit  pro  eo  angelus  loquens 
»  nnus  de  millibus,  ut  annuntiet  homini :  sequitatem 
»  miserebitur  ejus,  et  dicet :  Libera  eum,  ut  non 
»  descendatin  corruptionem  ;  inveni,  in  quo  ei  pro- 
»  pitier.  »  Difficiie,  inquit,  modo  veniam  consequitur 
homo,  donec  veniat  angelus  ille  magni  consilii,  qui 
pro  eo  loquens.eum  liberabit.  Angelus  enim  iste 
Christus  est,  de  quo  dicitur  :  c  £t  statim  veniet  ad 
templum  sanctum  suum  dominator,  quem  vos  quse- 
ritis,  et  angelus  testamenti,  quem  vos  vultis  (MalcLC. 
III,  i).  »  Ipse  antem  pro  nobis  ad  patrem  inter- 
cedens  unnm  de  similibus  loquitur,  quia  corpus 
suum,  quod  unum  quidem  est  de  similibus  corpori- 
bus  nostris,  ei  -  ostendit.  Quid  est  enim  loquens, 
1tll9  nisi  ostendens?  Sic  enim  Filius  loquitnr  Patri. 
Ipsa  enim  carnis  prcesentatio,  in  eo  quod  videtur, 
ad  Deum  loquitur  et  interpellat.  Ipse  igitur  nuntiat 
hominis  ffiquitatem,  quia  sequum  non  est,  ut  pereat 
homo,  pro  quo  Dei  Filius  factus  est  homo.  Iste  ejus 
miseretur,  et  miserando  dicit  :  «  Libera  eum,  ut 
9  non  descendat  in  corruptionem. » Id  est,  nunc  eum 
libera  a  peccatis,  ut  postea  eum  liberes  a  tormentis. 
»  Inveni,  in  quo  ei  propitier,*  »  inveni.  inquit, 
mortem,  reperi  crucem,  suscepi  tormenta :  haec  est 
hominis  propitiatio.  Sic  enim  sine  verbo  loquitur 
Verbum,  et  sine  voce  clamat,  et  ineffabiliter  inter- 
pellat.  Sequitur  :  «  Consnmpta  est  caro  snppliciis, 
»  revertatur  ad  dies  adolescenti^;  snse;  »  id  est  ad 
eam  dignitatem,  in  qua  creatus  est;  quia  propter 
hoc  caro  supplioiis  consumpta  est,  supplieiis  quidem, 
non  corruptione.  Hoc  autem  et  de  carne  nostra  in- 
telligi  potest.  «  Deprecabitur  Deum,  et  placabilis  ei 

>  erit,  et  videbit  faciem  ejus  in  jubilo,   et  reddet 

>  homini  justitiam  suam.  »  Postquam,  inquit,  ille 
angelns  magni  consilii  venerit,  jamconfidenter  homo 
deprecabitur  Deum,  et  Deus  illias  intercessione  ho- 


659 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS 


660  I 


mini  placabilis  erit.  Etyidebit  faciemejas  in  jubilo,  A  tis,  qui  veritatem  intelligitis,   andite  me.   Absit  i 


quia  de  hac  vita  transiens,  mox  ante  Dei  faciem  in 
gaudio  et  Ifleiitia  prcesentabitur.  Et  reddet  homini 
justitiam  suam,  non  quod  sua  sit,  sed  quia  sua 
esset)  si  non  peccasset.  c  Respiciet  homo,  et  dicet : 
1  Peccavi,  et  vere  deliqai,  el  ut  eram  dignus,  non 
»  recepi.  »  Tunc  ,  iniquit,  prius  homo  respiciet , 
tunc  prias  videre  incipiet,  et  mentis  oculos  tunc 
prius  aperiet,  et  tunc  quidem  non  snperbe  defeodet, 
sed  humiliter  sna  peccata  confitebitur.  Et  hoc  agens 
fiiet  ei,  quod  sequitor.  t  Liberabit  animam  suam  ne 
9  pergeret  in  interitum,  sed  yiveDs  lucem  videret.  » 
Tali  enim  confessione  liberatns  a  morte,  ad  vitam 
transfertnr,  ut  lux  perpetua  luceat  ei.  «  Ecce  ha^c 


Deo  impietas,  et  ab  Omnipotente  iniquitas.  Opas 
enim  hominis  reddet  ei,  et  juxta  vias  singulorum 
restituet  eis.  Hoc  est  enim,  quod  Psalmista  ait  : 
Quia  «  Dens  est  justus  judex  (Psal.  vii,  i2),  reddens 
unicuique  secundum  opera  sua  (Matth.  xvi,  22).  »  — 
»  Yere  enim  Dens  non  condemnabit  frustra,  nee 
»  Omnipotens.  pubvertet  judicium.   Qaem  constituit 

>  alium  super  terram  ?  aut  quem  posuit  super  or- 

>  bem,  quem  fabricatus  est?  »  Ipse,  inquit,  mun- 
dum  fecit,  ipse  et  non  alius  eum  regit  et  judicat, 
nullo  in  fabricando,  nullo  in  regendo  socio,  vei  ad- 
jutore  indiget,  quia  tam  justus  in  omnibas  est  ut 
nibil  injuste  facere  possit.  t  Si  direxeritad  eum  cor 


t  omnia  operatur  Deus  tribu<t  vicibns  per  singulos,  ^  >  suum,  spiritum  illius,  et  llatum  ad   se  trahet.  • 


»  ut  revocet  animas  eorum  a  corrnptione,  et  illn- 
»  minet  in  Ince  viventium.  »  Tribus  enim  vicibns 
liberat  Deus  hominem,  et  separat  a  peccatis,  suseque 
gratiffi  reconciliat ;  semel  per  baptismum  ;  secundo 
per  pcenitentiam ;  tertio  per  mortem.  Sequitur  : 
»  Attende,  Job,  et  audi  me,  et  tace,  dum  ego  loquory 
»  si  aatem  habes  quod  Iff^aris ,  responde  mihi, 
»  loqnere  :  volo  enim  te  apparere  justum ;  quod  si 
9  non  habes,  audi  me,  tace,  et  docebo  te  sapien- 
»  tiam.  >  Mirum  valde  est  quod  per  horoinem  tam 
arrogantem  tam  profonda  mysteria  Spiritus  sanctus 
revelare  dignetur. 

CAPUT  XXXIV. 
«  Pronuntians  itaque  Elin  etiam  haec  locutns  est : 


Si,  inquit,  cor  suum  ad  Deum  homo  direxerit,  et 
mundo,  et  recto  corde  servire  coeperit,  confestim 
spiritam  et  tlatum  illius  ad  se  trahet,  quoniam  san- 
cti  Spiritus  gratia  replebitur.  Spiritus  autem  et  Ua- 
tus  idem  signilicat,  quamvis  per  Uatum  vita  iutelligi 
possit.  in  boc  autem  magna  Dei  benevolentia  com- 
mendatur,  qnod  tam  cito  ad  misericordiam  ilectitur. 
>  Deticiet  omnis  caro  simul,  et  homo  in  cinerem 
»  revertetur.  »  Ac  si  dicat  :  Uli,  qui  cor  suum  ad 
Dominum  dirigunt,  spiritu  et  vita  illius  vivificati, 
mori  non  possunt ;  cseteri  ?ero  omnes  peribunt;  qnia 
pulvis  sunt,  el  in  pulverem  revertentur  :  u  Si  ergo 
»  habes  intellectum,  audi  quod  dicitur,  et  ausculta 
Y  vocem  eloquii  mei.  »  Semper  ItHO  Eliu  in  arro- 


n  Audite,  sapientes,  verba  mea,  et  eruditi,  auscultate  q  gantiam  crescit,   unde  virum  justum  et  sapientissi- 


»  me.  Auris  enim  verba  probat,  et  guttur  escas  gu- 
»  stns  dijudicat.  >  Vos,  inquit,  qui  sapientes  estis ; 
benevolos  enim  eos  reddit,  ut  ejus  sermonibus  fa- 
veant.  Attendite  et  considerate  verba  mea.  Ut  enim 
sola  auris  andit  et  guttur  per  gustura  escse  saporem 
sentit,  ita  soli  sapientes,  quse  sapienter  dicuntur, 
diligentius  et  melius  intellignnt.  <<  Judicinm  eliga- 
»  mus  nobis,  et  inter  nos  videamus  qaid  sit  me- 
»  lius.  »  Nota,  quod  prins  sapientes  eos  vocat,  de- 
inde  ad  discernendum  judicinm  eos  invitat.  «  Quia 
»  dixit  Job.  Justus  sum,  et  Dens  subvertit  judicium 
»  meum.  In  judicando  enim  me,  meudacium  est, 
n  et  violenta  sagitta  mea  est,  absque  ullo  peccato.  > 
Hoc  Job  non  dixisse,  qnicunqne  superiora  diligenter 


mum,  an  habeat  intellectum  sciscitatur;  in  quo, 
sicut  in  caeteris  omnibus  magna  beati  viri  patientia 
demonstratur.  «  Nunquid  qui  non  amatjudicium 
«  sanari  potest?  Et  quomodo  tu  eum,  qui  justus 
>  est,  intactum  condemoas?  Qui  dicit  regi,  apostata, 
»  qui  vocat  duces  impios.  »  Hoc  enim  contra  Job 
diei  non  debuit,  qui  toties  superius  se  judicari  po- 
Btulavit.  Amat  judicium,  qui  justam  causam  se  ha- 
bere  sentit ;  quoniam  ibi  defenditur  et  sanatur,  et 
a^  injuria  liberatar.  Deum  autem,  qui  justus  est, 
intactum  condemnat,  qui  priusquam  intelligat,  ejus 
judicium  reprehendit.  Tunc  enim  Deus  tangitur  , 
quando  ad  interrogata  respondet.  Et  ipse  qoidem 
tam  justus  est  ut  nec  regibus,    nec  ducibus   blan- 


legit,  intelligit.  c  Quis  est  vir,  ut  est  Job,   qui  bibit      diatur;  sed  secundum  eorum  merita  illos   et  apo- 


»  snbsannationem  quasi  aquam  :  »  Deus  de  beato 
Job  eum  laudando  ;  Eliu  vero  vituperando  dicit, 
»  quod  non  sit  similis  ei  in  terra.  >  Subsannationem 
autem  quasi  aqnam  bibit,  non  sine  aliquo  pietatis 
obstaculo ;  Deum  irridet  et  reprehendit.  •  Qui  gra- 
•  ditur  cum  operantibus  iniquitatem,  et  ambulat 
»  cum  viris  impiis?  >  Gum  talibas  enim  graditur, 
qni  similia  operatnr.  Ilnde  Psalmista  :  c  Si  videbas 
fiirem  cnrrebas  cum  eo  (Psoi.  xlix,  iS).  »  —  t  Dixit 
»  enim  :  Non  placebit  vir  Deo  etiamsi  cucurrerit 
»  eum  eo.  >  Et  hoc  quidem  in  verbis  Job  nusquam 
invenitur;  unde  non  solom  arroganter,  sed  men- 
tiendo  multa  Eliu  dicere  probatur.  k  Ideo,  viri 
»  cordati,  audite  me  :  »  Vos,  inqoit,  qui  cor  habe- 


statas,  et  impios  vocat.  Vocare  autem  quid  est,  nisi 
ostendere  et  damnare?  Dam  enim  eos  damnat , 
quales  fuerit,  ostendit.  •  Qai  non  accepit  personas 
t  principum,  nec  cognovit  tyrannum,  cum  disce- 
»  ptaret  contra  pauperem  :  opus  enim  manuum 
'*  ejus  sunt  nniversi.  »  Non  est  personarnm  acce- 
ptor  Deus,  sed  in  omni  gente,  qui  timet  enm  et 
operatur  justitiam  acceptus  est  illi.  Omnes  enim 
aequaliter  judicat,  qui  omnes  creavit.  Et  audiens 
afUictornm  gemitus,  affligentes  perdit  et  damnat; 
unde  et  subditur: 

c  Subito  morientur,  et  in  media  nocte  turba- 
»  buntur  populi,  et  pertransibnnt,  et  auferent  vio* 
»  lentum  absque  manu.  >  Snbito  enim  morientnr. 


EXPOSmO  IN  JOB. 


m 


ina  sententia  damnationis  peribunt.  Hoc  aa-  A  impossibile  erit  nt  enm  ulterias  videant.  Hoc  antem 

i  media  nocte,  quia  dies  Domini,  sicut  fur  in  facit  Deus  et  super  omnes  gentes,  et  super  omnes 

ita  veniet;  in  nocte  qaidcm,  quando  veniet,  homines,  videlicet  et  justos  liberat  et  impios  dam- 

•um  est  et  ab  omnibus  ignoratur.  Et  pertrans-  nat.    Facit  autem  regnare    bominem    hypocritam, 

jam  non  amptias  redituri.  Et  tunc  quidem  propter  peccata  pop'ili,  qnod  quidem  de  Antichristo 

issiones  atque  judicia  aoferent  populum  im-  .  specialiter  et  de  caeteris  generaliter  intelligi  potest. 

et  violentum  absque  manu  ;  non  enim  alicujus  Plerumque  enim  propter  populi  peccata  malis  snb- 


(  auxilio  Dei  indigent  jussiones.  c  Oculi  enim 
super  vias  hominum,  et  omnes  gressas  eorum 
iderat.  Non  sunt  tenebrffi,  et  non  est  umbra 
tis,  ut  abscondantur  ibi,  qui  operantnr  ini- 
attem ;  neque  enim  uitra  in  hominis  est 
state,  ut  veniat  ad  Deum  in  judicium.  »  Au- 
ur,  inquit,  impii,  quoniam  quales  fuerint, 
nlos  non  latet;  ipse  enlm  omnium  vias  et 
considerans,  reddet  unicuique  secundum 
sua.  Non  enim  sunt  ante  Dei  oculos  tenebrae 
ntise^  neque  umbra  mortis,  id  est  caligo  obli- 
,  in  qulbus  abscondantur  qoi  operantur  ini— 
3m.  Priusigiturquam  aoferantur,  poenitentiam 
et  convertantur,  quia  postquam  hinc  sublati 
t,  jam  non  est  in  eorum  potestate,  ut  iterum 
t  ad  judicium;  semel  enim  judicat  Deus,  cujus 
im  non  retractatur  (370).  «  Gonteret  multos 
merabiles,  et  stare  faciet  alios  pro  eis.  Novit 
i  opera  eorum,  et  idcirco  inducet  noctem,  et 
erentur.  »  Multos  enim,  imo  innamerabiles 
ie  Dominus  occidit  et  conlerit,  iniqua  eo- 
)era  considerans  u^ternse  damnationis  noctem 


B 


ditis  mali  proepositi  prflRficiuntur. «  Qnia  ergo  locutus 
M  sum  ad  Deum,  te  quoque  non  prohlbebo.  Si  erravi, 
»  tu  doce  me;  si  iniquitatem  locutus  sum  ultra  non 
»  addam.  Nunquid  a  te  Deus  ezpetit  eam,  quia  displi- 
»  cuit  tibi.  v  Hsec  autem  et  arroganter^  et  irridendo 
dicit,  et  ibi  se  reprehendi  postulat,  ubi  certissime 
scit  se  reprehendi  non  posse.  In  his  enim  quse  modo 
dizit,  neqne  erravit,  neque  iniquitatem  locutus  est, 
quam  etiam  si  locutus  fuisset,  asserit,  quod  a  se  non 
ab  alio  requireretur,  et  ipse  pro  ea  redditurus  esset 
rationem.  t  Unnsqnisque  enim.  ait  Apostolns,  pro 
Ml  se  rationem  reddft  (Rom.  ziv,  12).  »  Hoc  au- 
tem  est,  quod  ait :  «  Nunquid  a  te  Deas  ezpectet 
»  eam,  qaia  displicuit  tibi?  »  Subauditur  disputatio 
mea,  qoasi  tu  pro  ea  sis  rationem  redditurus.  Ar- 
rogantes  enim,  cnm  verba  sua  laudari  non  audiunt, 
displicuisse  putant.  «  Ta  enim  coBpisti  loqui,  et  non 
»  ego;  quod  si  melius  nosti,  loquere.  Viri  intelli- 
»  g«ntes  loquantur  mihi,  et  vir  sapiens  audiat  me. 
>  Job  autem  stulto  locutus  est,  et  verba  illins  non 
»  sonant  disciplinam.  »  Ac  si  dicat  :  Quod  te  re- 
prehendi,  tibi  et  non  mihi  impntare  debes;  tu  enim 


t  super  eos.  Tamen,  quia  electorum  numerus  Q  ccepisti  loqui,  etnon  ego;  quod  ego  reprehendi,  a  te 


m  completus  est^  stare  facit  alios  pro  eis. 
i  impios  percussit  eos  in  loco  videntium, 
]uasi  de  industria  recesserunt  ab  eo,  et  omnes 
^jus  interigere  noluerunt,  ut  pervenire  face- 
ad  eum  clamorem  egeni,  et  audiret  vocem 
•erum.  »  Locus  videntium  Ecclesiaest;  quo- 
lon  cffici,  sed  videntes  et  intelligentes  in  ea 
nt,  et  hi  quidem,  quoniam  per  viam  incedere 
it,  vident ;  non  ez  ignorantia,  sed  sponto  et 
lustria  peccant.  Quod  enim  non  intelligunt, 
npotentia  facit,  sed  voluntas;  intelligerent 
(i  vellent.  Isti  autem  contra  Dei  prseceptum 
n  et  pauperem  affligentes,  eornm  clamorem 
um  venire  faciunt.   Quia  igitur  sine  pietate 


audivi  non  ego  flnzi.  Verumtamen  si  quid  nosti  me- 
lius,  yel  his  qua»  ego  dizi,  vel  his  quffi  tu  prius  dizisti, 
loquere.  Loquere  quidem  dicit,  nec  tamen  ut  loquatur 
ezspectat.  Et  qnasi  intelligentiam  Job  non  haberet, 
a  suo  colloquio  eum  removet,  dicens  :  Viri  intelli- 
gentes  loquantur  mihi,  et  sapiens  audiat  me,  non 
autem  iste  qui  sapientia  et  intelligentia  caret.  Stulta 
autem  beatum  Job,  et  sine  disciplina  locutum  dicit, 
quia  justitiam  suam  eum  defendere  audivit.  Unde 
et  ad  Deum  conversns  ait :  ;(  Pater  mi,  probetur 
»  Job  usque  in  finem  :  ne  desinas  ab  homine  ini- 
»  quitatis,  qaia  addit  super  peccata  sua  blasphe- 
»  miam.  >  Qualis,  inquit,  ante  flagella  fuerit,  osten- 
ditur,  qni  propter  peccata  sua  flagellatus,  inter  ipsa 


ffligunty  non  immerito  quasi  impii  percutiun-  D  tlagella  peccare  non  cessat.   Probetur  igitur  usque 


iquitur  :  «  Ipso  enim  concedente  pacem,  qnis 
lui  condemnet?  £z  quo  absconderit  vultum 
3,  qui  est  qui  contempletur  eum  et  super 
sm  et  super  omues  homines?  Qui  regnare 
critam  facit  propter  peccata  populi.  *  Ipse, 
,  percussit  impios,  ipse  dat  pacem  afilictis, 

qualemounque,  sed  perpetuam  pacem,  qaam 
icipit,  nuilius  judicium  vel  condemnationem 
Sed  quibus  aliis  vultum  snum  Deus  abscondit, 
is,  quibus  irascitur?  Quibus  postquam   «lice- 

Tollantur  impii  ne  videant  gloriam  Dei  {Isa, 
6).  »  Et  in  infernum  pra:cipites   dejicientur; 


in  linem,  ut  vel  sic  aliquando  resipiscat.  «  Inter  nos 
»  interim  constringatur,  et  tunc  ad  judiciom  provo- 
»  cet  sermonibus  suis  Oeam.  »  Prius,  ioqoit  modo 
constringatnr  et  vincatur  rationibos  nostns,  ut  in 
his  intelligat  se  Dei  rationibus  nullo  modo  resistere 
posse. 

CAPUT  XXXV. 
c  Igitur  Eliu  hpc  rursum  locutus  est.  Nunquid 
»  sequa  tibi  videtur  heec  tua  cogitatio,  at  diceres  : 
»  Justior  Deo  sum?  Dizisti  enim  :  Non  tibi  placet 
>  quod  justum  est,  vel  qui  tibi  proderit,  si  ego  pec* 
»  cavero  ?  >  Hoc  enim  Job  Don  dizit,  nequ?  quod  Deo 


I    Recolendus    est    etiam     Ecclesiastcs,    qui  anteqoam  tenebrescat   sol,  et  tenebrn  murtis    superj 
i  multis  adhortator  hominem,  ut  sibi  consaiat  veniant. 


m 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


664 


justior  esset,  neque  quod  Deo  rectam  non  placeat;  A  perbiam  malorum,  qni  eos  affligunt.   Et  non  exau- 

diet.  Quod  Deus  non  exaudit,  aut  ideo  tit,  qoia  non 
bene  petitur,  aut  quiameliu^,  non  exaudiendo,  quam 
exaudiendo  iidelibus  suis  facere  disposuit.  Unde  et 
Apostolo  oranti  dicitur  :  «  Sufficit  tibi  gratia  mea ; 
nam  virtus  in  inlirmitate  perlicitur  (II  Cor.  xii, 
9).  »  Non  igitur  exauditur,  ut  ejus  virtus  perlicia- 
tur.  «  Non  ergo  frustra  audiet  Deus,  et  omnipotens 
»  singuiorom  causas  intuebitur.  Etiam  cum  dixeris, 
»  non  considerat,  judicare  coram  eo,  et  exspecta 
»  eum,  %H%  nunc  enim  non  infert  furorem  suum,  et 
»  absque  scientia  verba  multiplicat.  »  Frustra  enim 
audiret  Deus,  si  stultas,    et  iniquas,  et  fatuas  peti- 


sed  quid  dixit?  «  vEquitalem  proponat  contra  me, 
B  et  perveniat  ad  victoriam  judicium  meum.  »  Item- 
que  :  «  Scio,  si  judicatus  fuero,  quod  justus  inve- 
»  niar.  >  Haec  igitur  Eliu  non  bene  intellexisse  ma- 
nifestum  est.  Nam  et  si  Job  justus  probaretur,  inde 
tamen  Deum  injustus  non  esset ;  non  euim  propter 
iliius  peccata  ipsum  affligebat;  sed  quia  inde  eum 
majorem,  et  clariorem,  et  meritis  excellentiorem  fa** 
cere  volebat.  Uterque  igitur  justus  est,  ct  qui  afili- 
git,  et  qui  affligitur.  a  Itaque  respondebo  ego  sermo- 
>  nibustuis,  etamicis  tuistecum.  »  Non  enim  tibisoli 
respondere  vult,  quia  se  intelligentibus  et  sapientibus 
locuturum  dixerat :  «  Suscipe  ccBlum,  et  intuere ;  et 


tiones  exaudiret;  sed  quia  singulorum  causas  iutue- 
»  contemplare  cetbera,  quod  altior  te  sit.  Si  peccave-  ^  tur,  ea  tantum  audit,  quae  audienda  sunt;  scit  enim 
»  ris,  quid  ei  nocebis  :  et  si  multipIicataB  fuerint  ini-  quid  anicuif|ue  causoj  conveniat.  Etiam  cum  dixeris, 
•  quitatestufie,  quidfaciescontra  eum?Porro  sijuste      non  considerat   Deus  afUictiones   meas,  jam    tunc 


»  egeris,  quid  donabis  ei?  Aut  quid  de  manu  tua  acci- 
»  piet?  »  Non  sicut  promiserat,  ejus  sermonibus  re- 
spondet;  quia  in  sermonibus  beati  Job  non  invenitur; 
c  Quid  tibi  proderit,  si  ego  peccavero  ;  >  hinc  enim 
argumentatio  hsec  trabitur.  Uasc  autem  non  contra 
Job,  sed  contra  aliquem  desperatum,  et  ad  peccan- 
dum  promptissimum  eloqui  debuerat.  Suspice,  in- 
quit,  coelum  et  fethera,  vides  quod  altior  te  sit, 
nullis  viribus  iilac  attingere  poles,  ibi  quidem  Deus 
est.  Sive  igitur  peccaveris,  sive  bene  egeris,  securus 
est  Deus,  neque  donis,  neque  minis  movetur.  c  Ho« 
1  mini,  qui  similis  tui  est,  nocebit  impietas  tua :  et 
i  Filium  hominis  adjuvabit  justitia  tua.  »  Deo,  in-  G 
quit,  in  nuilo  neque  prodesse,  neque  obesse  vules; 
homini  autem,  si  impius,  vel  justus  fueris,  muitis 
modis  obesse  vel  prodesse  poteris.  «  Propter  multi- 
:»  tudinem  calumniatorum  clamabunt,  et  ejulabunt 
»  propter  vim  brachii  tyrannorum.  »  Hominis,  in- 
qnit,  ia.pieta8,  hominibus  nocere  potest,  illi  tamen 
qni  affliguntur  clamabunt  et  ejulabuntad  Dominum, 
ut  eos  de  calumniatoramettjrannonimviolentia  ul- 
ciscatuf;  non  semper  tamen  clamantes  exaudiantur,' 
quia  non  fideliter,  sed  dubitando  clamant.  Unde  et 
subditur :  «  £t  non  dixit :  Ubi  est  Deas  qui  fecit 
>  me,  qui  dedit  carmina  m  nocte?  Qui  docet  nos 
»  super  jumenta  terroe,  ot  super  volucres  coili  exau- 


judicaris  coram  eo,  et  te  iiberare,  tuumque  adver- 
sarium  jam  damnare  disponit;  ideoque  exspecta 
eum,  donec  ad  judicium  veniat.  Nunc  enim  non  in- 
fert  furorem  suum,  nec  ulciscitur  scelus  valde.  Qui- 
tunque  ergo  perfecte  vindicari  desiderat,  foturum 
judicium  exspectet.  Unde  constat  qaoniam  Job 
frustra  aperuit  os  suum^  quoniam  qusecunqne 
dixit,  vana  et  inutilia  sunt.  Aut  enim  futurum  ex- 
spectare  debuit  judicium,  aut  sic  orare  ut  exaudiri 
mereretur. 

CAPUT  XXXVI. 

«  Addens  quoque  Eliu,  hcec  locu^us  est :  Sustine 
»  paululum,  et  indicabo  tibi;  adhuc  enim  habeo, 
»  quod  pro  Deo  loquar.  »  Molta  enim  Eliu  jam  lo- 
cutus  fuerat :  sed  superbioe  spiritu  tumidus,  lo- 
quendo  sktiari  uon  potest;  neque  vero  superari 
timet,  quia  Dei  partem  defendit;  unde  et  subditur  : 

«  Repetam  scientiam  meam  a  principio,  et  ope- 
^  ratorem  meum  probabo  justum.  Vcre  enim  absque 
»  mendacio  serniones  mei,  et  perfecta  scientia  pro- 
»  babitur  libi.  »  Ac  si  dicat :  Ne  forte  me  putes  esse 
mentitum,  scientiam  meam  repetam  a  principio  ;  tu 
vero  si  quid  habes,  responde,  quia  ego  operatorem 
meum  probabo  justum,  et  sicut  a  principio  dixi, 
simplices  uL  sine  mendacio  sunt  sermones  mei,  et 


»  dit  nos.  Ibi  clamabunt,  el  non  exaudiet  propter  ^  scientia  mea  probabitur  iibi  esse  perfecta.  Non  so- 


>  superbiam  malorum.  »  Singulare  pro  plurali  po- 
suit,  et  in  uno  ostendit  quantnm  omnibus  dubitatio 
noceat.  Ille,  inquit,  qui  affligitur,  fldeliter  dicat  : 
Ubi  est  Deus,  qui  fecit  me?  Et  non  tantum  ore,  sed 
et  corde  clamet,  flrmiterque  credat  quoniam  non  de- 
relinquet  houiinem,  qoi  eum  fecit.  Qui  dedit  car- 
mina  in  nocte,  id  est,  qui  gaudium,  et  lastitiam  in 
magnis  tribulationibus  fldelibus  suis  soepissime  lar- 
gitus  est.  Hic  enim  fortasse  antiqui  patres  in  oratio- 
nibiis  suis  Dei  magnalia  narrare  didicerunt.  Docet 
intem  nos  Dominus  super  juramentaterrFC,  ct  super 
volucres  coeli,  quoniam  qui  Dei  sapientiam  habent, 
omnibus  mundi  amatoribus,  cunctisque  philosophis 
sapientiores  sunt.  Ibi  clamabunt,  ubi?  In  trihulatio- 
nibus,  quas  ab  impiis  patiuntur.  Quare?Propter  su- 


lum  enim  arrogauter  loqoitur;  verum  etiam  qase  ei 
objici  poterant,  anticipando  removet,  neque  enim  se 
de  mendacio  defendere  posset.  a  Deus  potentes  non 

>  abjicit,  cum  et  ipse  sit  potens,  sed  non  salvat  im- 
» pios,  et  judicium  pauperibus  tribuit.  »  Cum, 
inquit,  Deus  potens  sit,  non  propter  potentiam, 
sed  propter  impietatem  potentes,  abjicit;  sal- 
vat  enim  potentcs,  sed  non  salvat  impios.  Et  judi- 
cium  pauperibus  tribuit,  ut  iili  juste  eos  damnent, 
a  quibus  injusic  judicati  sunt.  «  Non  auferet  a  justo 
»  oculos  ejus,  et  reges  in  solido  collocat  in  perpe- 
»  tuum,  et  illi  eriguntnr.  Et  si  fuerint  in  catenis,  et 

>  viuciantur  funibus  paupertatis.  Judicabit  eis  opera 
»  eorum,  et  scelera  eorum,  quia  violenti  fuerint.  » 
Impios,  inquis,   non  saivabit  Deus;  econtra  a  justo 


EXPOSITIO  IN  JOB. 


666 


uferet  oculos  misericordiffi  suse,  nunquam  ejus  A  •  impii  judicata  est,  causam  judiciumque  recipies.  » 


scitar,  quem  semper  respicit.  Reges  autem  in 
collocat  in  perpetuum,  quia  Ecciesice  principi- 
episcopis  videlicet  et  sacerdotibus  seternas  se- 
rseparayit.  £t  illic  eriguntur;  qui  enim  hichn- 
itur,  ibi  eriguntur  et  exaltantur.  £t  his  quidem 
us,  quando  carcere,  et  paupertate,  aliisquo 
iis  in  hoc  sseculo  affliguntur,  occulta  inspira* 
Deus  indicat;  et  ad  memoriam  reducit  opera 
dera,  quee  aliquando  fecerunt,  ut  dum  eorum 
iantur,  patientius  tormenta  sustineant,  quibns 
eccata  solvi  non  dubiiant.  Uoc  est  enim,  quod 
ius  dixerat  :  u  Respiciet  homo,  et  dicet :  Pec- 
i,  et  vere  deliqui,  et  ot  eram  dignus,  non 
1. 


%M  De  hoc  enim  Psalmista  dicit : «  Non  me  demer- 
gat  tempestas  aqu^,  neque  absorbeat  me  profundum, 
neque  urgeat  super  me  putens  os  {PsaL  lxviii, 
16).  »  Est  igitur  hsec  inferni  descriptio,  cujus  os  et 
angustum,  et  latissimum  est  :  angustum  quidem, 
quia  quos  recipit  strictissime  tenet,  neque  inde  exi- 
re  permiitit  :  iatissimum  autem,  quia  multos,  et 
cum  magna  frequeutia  glntit.  Infernus  autem  non 
habet  fundamentum,  quia  ejus  vorago  vaslissima 
implcri  non  potest.  Requies  autem  mensse  tuse  im- 
pletur  pinguedine,  quando  post  hujus  vitse  labores, 
et  requies,  et  mensa,  et  a^terni  cibi  refectio  sanctis  a 
Domino  preeparatur.  Unde  in  Evangelio  dicitur  : 
»  Quia  preecinget  se,  et  faciet  illos  discumbere,  et 


levelabit  quoqne  aurem  eorum,  ut  corripiat,  et      transiens  ministrabit  illis  (Luc.  xvni,  38).  »  Quod 


uetur,  ut  convertantur  ab  iniquitate ;  si  audie- 
b,  et  observaverint,  complebunt  dies  snos  in 
10,  et  anoos  suos  in  gloria;  si  autem  non  au- 
rint  transibunt  per  gladium,  et  consumentur 
stultitia.  »  Deus,  inquit,  occulta  inspiratione 
3ns  suis  peccata  eorum  indicat,  et  ad  memo- 
redncit.  Aurem  quoque  mentis  eorum  revelat 
srit.  Quare  hoc?  t  Ut  eos  corripiat;  >  eisqne 
,  et  invisibiliter  loquitnr,  admonens  eos  nt  ab 
itate  convertantur.  Quod  si  fecerint,  comple- 
dies  suosin  bono,  id  est  hanc  prsesentem  vitam 
icta  conversatione.  «  Et  annos  suos  in  gloria ;  i 
iam  post  hsec  in  eeterna  gloria  cum  Domino 


autem  ait  :  «  Causa  tna  quasi  impii  judicata  est;  » 
ideo  dicit,  quia  quasi  impius  severissime  aflligeba- 
tur.  Sed  causam,  !judiciumque  suscipiet,  quoniam 
pro  tali  causa,  atque  judicio,  ipse  quoque  causidi- 
cus,  et  judex  constituetur,  sive  quia  magnis  hono- 
ribus  et  muneribus  pro  hoc  remunerabitur.  «  Non 
>  te  ergo  superet  ira,  ut  aliquem  opprimas,  nec 
•Jmultitudo  locornm  inclinet  te.  »  Non  ira  supera- 
tus  aliquando  beatus  Job  aliquem  oppressit;  quam- 
vis  rectitudine  disciplinae  suos  subjectos  castigaverit ; 
unde  superius  ait :  «  Si  non  dixerunt  viri  taberna- 
»  culi,  quis  det  de  carnibus  ejus,  ut  saturemur?  » 
Nec  multitudo  locornm  inclinet  te  ad  iniquitatem. 


it  Si  autem  non  audierint,  transibunt  per  gla-  Q  Ssepe   enim   divites   et  potentes,   quia   multa  loca 


»  aetemae  ultionis.  Et  consumentur  in  stnltitia; 
de  stuititia  sua  nihil,  nisi  mortem  et  consum- 
em  invenient. 

Simuiatores,  et  callidi  provocant  iram  Dei| 
[ue  clamabunt,  cnm  vincti  fuerint.  Morietur  in 
ipestate  anima  eorum,  et  vita  eorum  inter  ef» 
linatos.  »  Merito  enim  in  se  iram  Dei  provocant, 
mulatione  et  caliditate  omnia  faciunt ;  sive  ut 
decipiant,  sive  ut  honorem  et  yanam  gloriam 
cquirant.  £t  hi  quidem  non  clamabunt,  cum  vin- 
srint,  cnm  nec  in  ipsa  morte  pcenitentiam  agent. 
us  enim  est,  qui  in  sua  potestate  non  est.  Ideo- 
mima  eorum  morietnr  in  tempestate,  id  est  in 
latione    et    angustia,     omnium    tormentorum 


possident,  a  justitice  sublimitate  oculos  avertunt,  et 
iniquiores  iiunt.  «  Depone  magnitndinem  tuam  abs- 
»  que  tribnlatione,  et  omues  robustos  fortitudine, 
»  ne  protrahasnoctem,  utascendantpopuli  pro  eis.  > 
Suam  enim  magnitudinem  deponunt,  quicunque  se 
ex  toto  corde  Deo  hnmiliant,  neque  in  sua^  justitia; 
magnitudine  confidunt.  Hoc  autem  alii  sponte,  et 
absque  tribulatione  faciunt,  alii  vero  nisi  multis  tri- 
bulationibus  afflicti  facere  nolunt.  Depone  etiam  ro- 
bustos  fortitudine,  id  est  cunctis  impiis  et  superbis, 
qui  tecnm  conversantur,  male  agendi  licentiam  et 
fortitudinem  adime.  «  Ne  protrahas  noctem.  » 
Noctem  protrahere,  est  exaltare  iniquos,  et  vitiorum 
tenebris  obvolutos;  tales  enim  non  protrahendi,  sed 


line  super  se  irruente.  Et  vita  eorum  inter  ef-  q  retrahendi  sunt.  Qnare?   Ut  ascendant  populi  pro 


latos  erit,  id  est  inter  otiosos,  et  molles,  et 
ife  et  voluptatibus  deditos. 
Ir^iet  pauperem  de  angustia  sua,  et  reyelabit 
tribulatione  aurem  ejns.  »  Pauper  enim  est,  qui 
jusmodi  divitiis  spem  non  habet.  Unde  David 
dives  esset,  egenum  tamen  et  pauperem  se  vo- 
lujus  autem  aurem  in  tribulatione  Dominus  re- 
et  aperit,  quoniam  tribolationis  bonnm  eum 
igere  facit;  ut  jam  non  doleat  de  tribnlatio- 
;ui  per  mullds  tribnlationes  scit  se  intrare  in 
i  coelorum. 

j;itur  salvabitte  de  ore  angusto  latissime,  etnc-n 
)ente  fundamentum  subter  se  :  requies  autem 
nse  tuse  erit  plena  pinguedine.  Gansa  tna,  quasi 


eis.  Tunc  enim  bonorum  populi,  et  multitudines 
crescunt,  quando  iniqui  et  superbi  vires  amittunt. 
Sequitnr  : 

c  Cave  ne  declines  ad  iniquitatem  :  hanc  enim 
»  coppisti  sequi,  post  miseriam.  »  Iniquitatem  enim 
Eliu  esse  putabat,  quod  beatns  Job  plus  quam  me- 
ruisset,  se  affligi  dicebat.  Hffic  autem  verba  quanta 
arrogantia  plena  sint,  quis  uon  videt?  «  Ecce  Deus 
»  excelsus  in  fortitudine  sua,  et  nullus  est  similis  in 
>  legislatoribus.  Quis  poterit  serutari  ejus?  Aut 
M  quis  poterit  ei  dicere,  operatus  es  iniquitatem. 
»  Memento,  quod  ignoras  opus  ejus,  de  quo  cecine- 
)  runt  viri.  »  Heec  manifesta  de  Ghristo  prophetia 
est.  Quod^autem  Eliu  prophetiae  spiritu  loquatur, 


667 


S    BRUNONrS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


668 


mirnm>alde  est.  «  Spiritiis  tamen  nbi  VDlt,  spirat  A 
{Joan.  iiiy  8).  •  Gaipbas  qaoque  propbetavit.  Insu- 
per  et  asina  locuta  est  Deniqae  et  Sibylla  (371) 
Dei  vatem  se  esse  dixit  :  «  Ecce,  inquit,  veniet  Deus 
•  excelsus  in  fortitudine  divinitatis  suae ;  qai  bumi- 
»  lis  valde  apparebit  in  infirmitate  bumanitatis  saas. 
»  Et  nullus^i  simiiis  in  iegislatoribus.  Quis  enim 
»  simiiis  Deo  inter  iilios  Dei?  ■  Legis  namqae  la- 
tores,  non  solom  Mqjses,  sed  et  C€Pteri  propbetse 
fuerunt.  Sed  et  quis  dicere  poterit,  operatus  es  ini- 
quitatem?  Ciijus  operationes,  et  vias  nemo  scrutari 
potest.  Hoc  enim  et  ipse  dicebat :  «  Quis  ex  vobis 
arguet  me  de  pcccato?  >  (Joan,  iii,  46.)  De  boc 
autem  cecinerunt  viri,  quia  SS.  prophetae  ejus  ad' 
yentum  et  incamationem,  ejas  mortem  et  resurre- 
ctionem,  et  caetera  omnia  de  eo  pr^edixerunt.  Hnjus  g 
autem  opos  ignorare,  est  a  jastitia  et  «equitate  rece- 
dere.  «  Omnes  bomines  vident  eum,  et  unusquisque 
t  procul  intuetur  eum.  »  Omnes  enim  bomines  vi- 
dent  eam,  secucdum  quod  scriptum  est  :  «  Videbit 
omnis  caro  salutare  Dei  (I$a.  li,  10).  »  Et  unus- 
quisque  procul  intuetar  eum,  quoniam  et  si  bominem 
yideant,  Deum  tamen  non  videre,  sed  quodammodo 
quasi  de  longe  intelligere  possunt.  «  Ecce  Deus  ma- 
>  gnus  vincens  scientiam  nostram,  nnmerus  anno- 
»  rum  ejus  inffistimabilis.  »  Vincit  enim  Deus 
scientiam  nostram,  qaia,  sicut  est,  scire  non  pos- 
sumus;  sive  quia  ejus  scientise  nulla  snientia  com- 
paratur.  Et  qaamvis  inter  bominesjuvenis  appareat, 
numerus  tamen  annorum  ejus  est  insestimabilis. 
Unde  ipse  quoque  ait :  «  Amen  dico  vobis,  antequam  ^ 
Abrabam  fierat,  ego  aum  (Joan.  viii,  58).  > 

c  Qui  aufert  stilias  pluvisp,  et  eifudit  imbres  adin- 
»  star  gurgitum,  qai  de  nubibus  phiunt,  quse  prae- 
»  texant  cuocta  desuper.  »  Quid  enim  per  stiilas 
pluvise,  nisi  praedicatores  Veteris  Testamenti,  qui 
Ecclesiae  doctoribus  comparati,  qua?dam  piuviae 
guttae  esse  videntnr?  Hos  autem  Christus  suo  adventu 
abstulit  et  cessare  fecit,  et  per  se  suosqne  discipulos 
adinstar  gurgitam,  qui  de  nubibus  pluuut,  sacri  elo- 
quii  fluenta  eflandit.  Hae  vero  nubes  cancta  desuper 
praetexunt,  quia  sanctarum  Scripturarum  voiumina, 
ex  quibus  bae  pluviae  manant,  fidelium  corda  irrigant 
et  obumbrant.  «  Si  voluerint  extendere  nubes,  quasi 
»  tentorium  suum  :  et  fulgurare  iumine  suo  desn-  |\ 
»  per,  cardines  quoque  maris  operiet.  »  Si,  inqnit» 
nubes,  id  est  evangelicam  doctrinam,  vel  sanctos 
apostolos  extendere  voluerit,  dicens  :  «  Ite  in  aini- 
versum  mnndum,  pra?dicate  Evangelium  omni  ItH^ 
ereaturae  {Marc.  xvi,  15).  >  Sicut  enim  in  principio 
tentorium  suum,  id  est  coelum  extendit,  et  si  de- 
super  lumine  suo,  id  est  miraculorum  illustratione 
ftilgurare  voluerit,  cardines  quoque  maris  operiet : 
id  est,  omnes  mundi  terminos  ad  fidem  convertet. 
Sicut  enim  coeli  tentoriom,  ita  et  apostolorum 
doctrina,  omnes  mundi  terminos  in  se  continet 
et  concludit.  «  Per  baec  enim  judicat   populos,   et 

(371)  De  oraculis  Sybillinis  agit  Natalis  Alexander 


>»  dat  escas  muUis  mortalibns.  >  Qnid  est  per  haec? 
Id  est  per  apostolos  et  doctrinam  evangelicam ;  per 
baec  enim,  quasi  per  legem  et  judices,  judicaotar 
omnes  populi;  per  baec  etiam,  quasi  per  cibum  ci- 
bique  mysterium,  nutrit  Deus  multos  mortales. 
«  Immanibus  abscondit  iucem,  et  praecipit  ci,  ut 
»  itemm  veniat.  >  Hoc  est,  quod  alibi  dicitur  : 
«  Deus  superbis  resistit,  bumilibus  aotem  dat  gra- 
tiam  (Jae.  iv,  6).  »  Qaod  enim  nunc  immanes,  et 
superbi  Incem,  et  veritatem  non  vident,  si  se  bomi- 
liaverint,  protinus  ad  eos  lux  mundi  Deus,  et  veritas 
revertetnr.  «  Annuntiat  de  ea  amico  suo  quod  pos- 
»  sessio  ejus  sit,  et  ad  eam  possit  ascendere.  »  —  «  Vos 
amici  mei  estis,  dicit  Dominiis,  si  feceritis  qua»  ego 
praecipio  vobis  (Joan.  xv,  44).  »  His  autem  annun- 
tiavit  Cbristus,  id  est,  intelligere  fecit  quod  baec  hix 
eorum  possessio  sit,  secundum  illud  :  «  Dominus 
pars  baereditatis  meae  {Psal.  xv,  5).  »  Si  enim  san- 
ctorum  haereditas  Cbristus  est,  ergo  et  possessio. 
Sed  quis  unqnam  ad  banc  possessionem  se  ascendere 
posse  speraret,  nisi  diceretur.  a  Et  ad  eam  possit 
ascendere.  >  Hanc  enim  spem  ipse  Deus  confir- 
mani,  ait  :  «  Pater,  volo  ut  ubi  ego  sum,  et  ipsi  sint 
mecum  {Joan.  xvii,  24).  » 

CAPUT  XXXVII. 

c  Super  hoc  expavit  cor  meum,  et  emotum  est 
»  de  laco  suo.  »  Super  hoc,  inquit,  quod  Deus  ex- 
celsus  in  fortitudine  sua  carnem  sumere,  et  non  tan- 
tum  homo,  sed  hominum  possessio  dignatus  est  fieri, 
expavit  cor  meum,  et  pr«  nimia  admiratione  emo- 
tum  est  de  loco  sno.  Cor  enim  de  loco  suo  quodam- 
modo  movetur,  quando  in  mentis  excessu  horao  ele- 
vatur.  Inde  Habacuc  propheta  :  «  Domine,  inquit, 
audivi  auditum  tuum,  et  timui,  consideravi  opera 
tua,  et  expavi  (Habac.  iii,  2).  »  Sequitur  :  «  Aodiet 
»  auditionem  in  terrore,  vocis  ejus,  et  sonum  de  ore 
»  illius  procedentem.  »  Audiet,  inqait,  bomo  audi- 
tioaem  vocis  ejus,  et  sonum  procedentem  de  ore 
illius.  Sed  quomodo  audiet?  •  In  terrore.  •»  Ha>c  igitur 
Yox,  quae  in  terrore  audietur,  iila  est  qua  Dominus 
peccatoribus  dicet :  «  Ite,  maledicfi,  in  ignem  wter- 
num  (Matth.  xxv,  41).  » 

«  Subter  omnes  coelos  ipse  considerat,  et  lumen 
>  illius  super  terminos  terne.  »  —  «  In  altis  enim 
habitat,  dicit  Psalmista,  et  bumilia  respicit  in  coelo 
et  in  terra  {Psal.  ciii,  6).  »^  Quia  igitur  ubique  est, 
et  omnia  videt,  nemo  se  ab  ejus  judicio  abscondere 
poterit.  «  Post  eum  rugiet  sonilus,  tonabit  voce  for- 
»  titudinis  suae,  et  non  investigabitur,  cum  aiidita 
»  fuerit  vox  ejus.  »  Postquam,  inquit,  damiationis 
sententiam  Dominus  dederit,  et  fortitudinis  voce 
intonuerit,  sonitus  eorum,  qui  posl  eum  erunt,  id 
est  damnatorum  omnium,  quos  in  poenis  relinquet, 
prae  dolore  et  tristitia  rugiet.  Dei  tamen  sententinm 
nemini  tunc  investigare  licebit,  quia  non  respon- 
dendi  locus  erit;  sed  mox  audita  sententia  trahentur 
ad  tormenta.  «  Tonabit  Deus  in  voce  siia  mirabiliter, 

Histor.  Veter.  Testam.  tom.  11),  art.  4,  prop.  2. 


«59 


EXPOSITO  IN  JOB. 


670 


B 


»  qai  facit  magna  et  inscrutabilia.  >  Qnomodo  enim  A 
non  mirabiliter  et  terribiliter  tunc  voce  sua,  quasi 
iratus  tonabit  super  impios,  qui  olim  benevolus  et 
pacatus  terruit  pios?  Scriptum  est  enim,  dixisse 
filios  Israol :  «  Non  loquatur  nobis  Domiuus,  ne  forte 
moriamur  (Exod.  xx,  19)  »  Magna  autem  et  inscru- 
tabilia  sunt  judicia  Dei,  secundum  quod  Apostolns 
ait  :  «  0  altitudo  diTitiarum  sapientisp,  et  scientise 
Dei,  quam  incomprehensibilia  sunt  judicia  ejus,  et 
investigabilps  via»  ejus!  »  (Rom.  xi,  33.) 

«  Qui  prsecipit  nivi,  ut  descendat  super  terram,  et 
»  hiemis  pluviis,  et  imbri  fortitudiuis  sua>.  »  Prius, 
inquit,  quam  judicareDominus  veniat,  super  omncm 
terram  pra^dicatorcs  mittet;  per  nivrm  enim  sanctos 
prsedicatores  intelligimus,  vita,  et  moribus,  et  sancta 
conversatione  candidatos.  Talem  nivem  fieri  opta- 
bat,  qui  dicebat  :  «  Lavabis  me,  et  super  nivem 
dealbabor  (Psal.  l,  9).  •  Per  hiemis  autem  pluvias 
et  imbres  fortitudinis,  doctrina  evangrlica  figuratur. 
Hxc  enim  hicmis  pluvia  fit  quando  libidinis  ffistum, 
et  furoris,  et  odii  ignem  exstinguit,  quoniam  hiema- 
ies  pluvise  frigidiores  sunl.  Fit  autem  doctrina  evan- 
gelica  imber  quoque  fortitudiilis,  quando  pcccato- 
ribus  futuri  judicii  tormenta  minatur.  c  Qai  in  manu 
»  bominum  signat,  ut  noverint  singuli  opera  sua.  > 
Quinque  enini  sunt  corporis  sensus.  qaibus  bona  et 
maia  operamur,  qui  etiam  in  quinquc  talentis  in 
Evangelio  figurantur.  Totidem  autem,  et  sunt  digiti 
manus,  quos  cum  videmus,  sensuum  nostrorum  re- 
cordari  debemus  ;  ut  vel  sic  quid  egerimus  intelli-  <5 
gamus,  et  si  quid  in  aliquo  deliquimus,  poenitentiam 
agamus.  «  Ingredietur  bestia  latibulum  suum,  et  in 
»  antro  suo  morabitur.  »  Hsec  bestia  diabolas  cst 
cujus  antrum  et  latibulum  sunt  omnes  iniqui,  quo- 
niam  in  eis  latet,  et  inhabitat.  «  Ab  interioribus  egre- 
»  ditur  tempestas,  et  ab  Arcturo  frigns.  »  Sicut 
enim  per  Arcturam,  aquilonem,  ita  pM*  interiora 
austrum  intelligimus.  Unde  et  supra  dicitur  :  »  Qui 
»  facit  Arcturum,  et  Oriona,  et  Hyades,  et  interiora 
»  austri.  »  Quia  igitar  Jada^i  austro,  Romani  autem 
aquiloni  propinqniores  sunt,  per  illos  quidem  anster, 
per  istos  vero  aquilo  ponitur.  Ab  austro  ergo  tem- 
pestas  egreditur,  quia  prima  persecntio  M5  contra 
Ecclesiam  in  Jud<nna  surrexit.  Ab  aquilone  voro 
egreditor  frigus,  quia  Romanorum  vel  gladiis,  vel 
jussionibus  SS.  martyres  ubique  interfecti  sunt.  Et 
▼ide  quam  eleganter  mortem  per  frigus  significavit. 
Hoc  autem  sine  voluntate  Dei  fieri  ex  eo  ostenditur, 
qnod  subditur  :  «  Flante  Deo  concrescit  gelu,  et  rur- 
»  sum  latissime  funduntur  nqufe.  >  Gelu  enim  tunc 
srescebat,  quando  sanctis  martyribus  nbiqne  mo- 
rientibus,  mors  in  Ecclesia  temporaliter  regnabat. 
(Jnde  Apostolus  ait  :  «  Ergo  mors  in  nobis  operatur, 
▼ita  autem  in  vobi:»  {II  Cor.  iv,  12).  »  Rnrsum  autem 
latissimc  fundebantur  aqu<p,  quoniam  pace  ccrlitus 
data,  saiicti  prsedicatores  multiplicati,  et  confortati 
doctrinee  pluviamubiqnegentiam  fundcre  coepemnt. 

«  Pnimentnm  desiderat  nubes,  et  nubes  spargu:  t 
»  lumen  suum,  quse  lastrant  per  circuitum,  quocun- 


»  que  voluntas  gubernantis  deduxerit,  ad  omne 
»  quod  prnccej)erit  illis  super  faciem  omnis  ferrae, 
»  sivo  in  una  tribu,  sive  in  terra  sua,  sive  in  quo- 
»  cunque  loco  misericordia»  suae  eas  jusserit  inve- 
•  niri.  »  Hoc  est  enim,  quod  discipulis  suis  Domi- 
nus  ait  :  «  Lovate  cayiita  vestra,  et  videte  regiones, 
qax  alba»  sunt  jam  ad  me«sem  (Joan.  iv,  35).  »  Jam 
Christi  frumentum,  jam  messem  Dei,  nnbes  Evan- 
gelii,  Ecclesi.Tquo  doctores  ct  videre  et  audire  desi- 
derat.  Et  nubes  spargunt  Inmen  suum,  quia  non  so- 
lam  doctrina,  sed  et  miraculis  refnlgent.  Quce 
lustrant  per  circuitum,  quia  in  omnem  terram  exi- 
Tit  sonus  eonim.  Verumtamen  non  alibi  vadunt, 
nisi  quo  sni  gubernatoris  volanlas  eas  duxorit,  ne- 
que  aliud  agunt,  nisi  quod  illis  praeceperit.  Sive  in 
una  tribu  filiorum  brael  eos  esse  voluerit;  sive  ut 
prius  aliquanto  tempore  morati  sunt  in  Jerusalem, 
et  in  tribu  Juda ;  sive  in  terra  soa,  id  est  in  tota 
terra  Juda»orom  ;  sive  in  quocunque  loco  cui  mise- 
reri  voluerit,  eas  jusserit  inveniri,  id  est  ubique 
terrarum.  «  Ausculta  haec  igitur  Job,  sta,  et  consi- 
»  dera  miracula  Dei.  »  Quare  stare  praecipit  qui 
nosquam  ire  poterat,  nisi  quia  ad  sui  comparatio- 
nem,  quasi  in  imis  jacere  considerabat?  Unde  et 
subditur  :  «  Nunquid  scis,  quando  pra»ceperit  Deus 
»  pluviis,  ut  ostenderont  lucem  nubium  ejus?  »  Ac 
si  dicat  :  Nunquid  tibi,  sicut  mihi  revelatum  est, 
quando  secundum  Dei  prcpceptum,  et  dispositionem 
prophetarum  lux,  atque  virtus  eorum  in  verbis,  et 
doctrina  manifestabitur?  Tunc  enim  lucom  'nubium, 
id  est  prophetarum  claritatem  eoruni  pluviae,  id  est 
eorum  propheti»,  et  libri  ostendere  coBperunt, 
quando  spiritualiter  intelligi  potuerunt.  Quotidie 
enim  Judaei  IsaiaB  pluvias  bibunt,  nec  tamen.in  eis 
intelligimt,  quantam  claritatem,  videndo  futnra  in 
mentis  oculis  Isaias  habuerit.  Nobis  autem  prophe- 
tarum  pluviae  eorum  lucem  et  scientiam  ostendunt, 
quia  dum  oas  bibimus,  quid  viderint,  intolligimns. 
c  Nunquid  nosti  semitas  nuhium  magnas,  et  per- 
»  fectas  scientias?  »  Has  prophetarum  magnas  se- 
mitas,  et  perfectas  scientias  illas  puto,  quibus  usque 
ad  Christi  incarnationem,  passionem,  resurrectio- 
nem,  et  ascensionem  propbetando  veneruntv  Hoc 
autem  de  apostolis  aportissime  intelligi  potest. 

«  Nonne  vestimenta  tua  calida  sunt,  cum  perflata 
»  fuerit  terra  aastro?  »  Uniuscajusque  vestimentum 
ejus  caro  est,  auster  vero  ventus  calidas  est.  Hoc  in 
loco  Spiritum  sanctum  significat,  qui  apostolis  in 
igne  apparuit.  Galescunt  igitur  vestimenta,  cnm 
terra  austro  perflatur;  quia  quando  homo  sancti 
Spiritus  afflatione  tangitur,  ipsa  ejus  caro  6ompan- 
ctionis  et  amoris  ignom  in  se  quodammodo  sentit; 
et  tale  est,  ac  si  diceret:  Si  te  sancti  Spiritus  ignis, 
et  afflatio  tetigisset,  nequaquam  contra  Deum  te 
tna  superbia  erexisset  :  c  Tu  forsitan  cum  eo  fabri- 
»  catos  es  ccelos,  qui  solidissimi  qnasi  aere  sunt? 
9  Ostende  nobis,  quid  dicamus  illi  :  nos  quippe  in- 
»  volvimur  tenebris.  »  Hoc  autem  irridendo  dicit,  ac 
si  dicat :  Tu  qui  cum  Deo  contendh,  fortasse  simi- 


671 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS, 


672 


lis  ejus  es,  et  cam  eo  fabricatus  es  coelos;  doce  igi-  A 
tur  nos,  quid  illi  dicamus,  et  quomodo  ei  respou- 
deamus.  Tu  euim  solus  sapiens  es;  nos  quippe  in- 
Yolvimur  tenebris  et  iguorantia.  Possumus  autem 
per  ccelos,  angelos  et  sanctos  intelligere,  qui  quo- 
niam  in  Dei  amore,  et  in  fide  fortes  sunt,  serei,  so- 
lidique  dicuntur.  «  Quis  narrabit  ei  quse  loquor? 
»  Etiam  si  locutus  fuerit  bomo,  devorabitur.  »  Quis 
inquit,  narrabit  ei,  qu(£  bquor,  ut  bac  saltem  mea 
locutione  se  defendat,  qui  quamvis  ad  majorum  com- 
parationem  loqui  nesciam,  tibi  tamen  me  respondere 
posse  non  difildo?  Sed  quid  de  me,  vel  de  te  dico? 
Etiam  si  locutus  fuerit  bomo,  ejus  scienCia  devora- 
bitur,  et  quasi  jam  sepultus,  quid  ei  respondeat, 
non  babebit.  Quid  est  enim  bomo?  Nunquid  etisti  ^ 
homines  noverant?  Homo  enim  bic  pro  sapientia  ^ 
ponitur.  Hoc  enim  inter  sapientes  et  cseteros  bomi- 
nes,  quod  inter  bominem  et  csetera  animalia.  Tales 
autem  homines  non  in  Veteri,  sed  in  Novo  Testa- 
mento  abundant.  Unde  et  subditur  :  «  At  nunc  non 
»  yident  lucem  :  subito  aer  cogetur  nubes,  et  ventas 
»  transiens  fugabit  eas.  »  Nunc,  inquit,  bomines 
ignorantiae  tenebris  involuti,  lucem  et  veritatem 
discernere  non  possunt.  Nunc,  inquam,  aliter  enim 
postea  iiet.  Sicut  enim  aer  subito  cogitur  in  nubes, 
quibus  caligine  et  obscuritat«)  cuncta  obumbrantur; 
sed  mox  vento  transeunte,  nubibusque  fugatis  ad 
pristinam  claritatem  omnia  redeunt;  ita  illi,  qui 
post  nos  fnturi  sunt  de  ignorantiae  tenebris  liberati, 
clare  et  manifeste  veritatem  conspicient  «  Ab  aqui-  G 
>  ione  aurudi  venit,  et  ad  Deum  formidolosa  lau- 
n  datio.  »  Per  aquilonem  eos  intelligimus,  in  quibus 
diabolus  sedebat  et  babitabat;  sicut  ipse  ait :  c  Se- 
debo  in  monte  ItH^  Testamenti,  in  lateribus  aqui- 
lonis,  et  ero  similis  altissimo  (Isa,  xiv,  43).  >  Aurum 
antem  justorum  animse  sunt,  baptismo  pcenitentiae, 
etmartyrii  igne  purgatse.  Venit  autem  ad  Deum  et 
formidolosa  laudatio,  quoniam  isti  de  quibus  nunc 
diximus,  considerantes  peccata  sua,  considerantes 
etiam  quod  scriptum  est :  «  Quia  non  est  (372)  pre- 
tiosa  laus  in  ore  peccatoris  (£cc/t.  xv,  9),  n  non  sine 
timore  et  formidine  Deum  laudant.  Sequitur  : 

u  Digne  eum  invenire  non  possumus,  magnus  for- 
»  titudine,  et  judicio,  et  justitia,  et  enarrari  non 
n  potest.  »  In  bis,  inquit,  quse  fecit,  Dei  magnilu-  D 
dinem  cognoscere  secundum  aliquid  possumus  (373). 
Nam  neque~  ejus  fortitudinis  magnitudo,  neque  ejus 
judicium,  neque  ejus  justitia  enarrari  possibile  est. 
Quis  enim  intelligat  qua  fortitudine  coelum  et  terram 
fecerit?  Quis  ejus  judicia  narrabit?  de  quibus  Psal- 
mlsta  ait  :  c  Judicia  tua  abyssus  multa  (Psal.  xxxv, 
7).  >  Quis  banc  justitiam  investigabit,  cur  Jacob  di- 
lexerit,  £sau  autem  odio  babuerit?  Sufficiat  igitur 
nobis  credere  et  timere  quod  inteiligere  non  datur. 

f372)  Vulgata  legit  speciosa. 

(573)  Idem  ab  Apostolo  docemur  :  Invisibilia  Dei 
per  ea^  qwe  facta  sunt  intellecta  conspiciuntur  :  sem- 
piterna  quoque  ejus  virtus  $t  divinitas,  Rom.  i,  20 

(374)  c  Quod  quidem  potest  ad  litteram  intelligi,  ut 


Unde  et  subjicitur :  «  Ideo  timebunt  eum  viri,  et  non 
»  audebunt  eum  contemplari  omnes,  qui  sibi  viden- 
»  tur  esse  sapientes.  »  Viri  enim,  et  sapientes  eum 
timent;  quia  «  initium  sapientiae  timor  Domini 
(Eccl.  I,  27).  »  Qui  vero  non  sunt  sapientes,  et  se 
sapientes  esse  putant,  ut  arrogantes  Judsei,  philo- 
sopbiy  et  baeretici,  eum  contemplari  non  audebant ; 
quando  dicetur  eis  :  «  Tollantur  impii,  ne  videant 
gloriam  Dei  (Isa.  xxvi,  10).  •  Bliseri  igitur  sapien 
tes,  quia  ipsam  sapientiam  intueri  non  audebunt. 

CAPUT  XXXVIII. 

«  Respondens  autem  Dominus  Job  de  turbihe  di- 
>  xit  (374).  »  Quia  enim  flagellis  turbatus  Job  affli- 
gebatur,  de  turbine  ei  Dominus  respondisse  narra- 
tur  :  c  Quis  est  iste  involvens  sententias  sermo- 
»  nibns  imperitis?  Accinge  sicut  vir  lumbos  tuos, 
i  interrogabo  te,  et  responde  mibi.  »  Quamvis  enim 
bene  sententias  dixerit,  imperitis  tamenr  sermonibus 
eas  involvit,  quoniam  arroganter  locutus  fuit.  Quo- 
niam  autem  nescire  Dei,  reprobare  est,  illum  se 
profecto  reprobare  ostendit,  de  quo  ipse,  quia  omnia 
novit,  interrogat  quis  sit.  Acciuge,  inquit,  sicut  vir 
Inmbos  tuos,  accinge  tibi  gladium  spiritus,  quod  est 
verbum  Dei,  prsepara  te  ad  respondendum,  major 
tibi  pugna  paratur;  ego  te  interrogabo,  jam  non 
homini,  sed  Deo  es  responsurus. 

«  Ubi  eras  quando  ponebam  fundamenta  terrae  ? 
»  Indica  mihi,  si  habes  intelligentiam  Quis  posuit 
»  mensuras  ejus,  si  nosti?  Vel  quis  tetendit  super 
»  eam  lineam  ?  Super  quo  bases  ejus  solidatse  sunt? 
»  Aut  quis  dimisit  lapidem  angularem  ejus?  »  Hoec 
enim  et  ad  iitteram  mira  et  stupenda  sunt.  Spiri- 
tualiter  autem  de  Ecclesia  intelligenda  sunt ;  Eccle- 
sise  namque  fundamenta,  prophetse  et  apostoli  sunt; 
unde  et  Apostolus  :  «  Superffidificati  super  funda- 
mentum  apostolorum  etprophetarum  (Ephes.  ii,  20).  i» 
Hsec  autetn  fundamenta  Deus  ante  tempora  posuit ; 
quia  quando,  vel  quomodo  ponenda  erant,  tempora 
disposuit.  Ecclesiee  vero  mensuras  tunc  posuit  Ghri- 
stus,  quando  praecepit  discipulis  suis,  dicens  :  «  Ite 
in  nniversum  mundum,  praedicate  Evangelium  omni 
creaturee  (Marc.  xvi,  19).  »  Eamdem  igitur  mensu- 
ram  habet  Ecclesia,  quam  habet  mundus.  Lineam 
vero  super  eam  tetendit;  sive  quia  per  episcopatus 
eam  divisit,  sive  quia  ad  rectitudinis  formam,  eam 
correxit.  Ubi  enim  linea  ponitur,  tortitudo  se  celare 
non  potest.  Bases  autem  iliius,  quas  modo  funda- 
mentum  vocavit,  super  quo,  nisi  super  Christo  soli- 
datse  sunt?  Ipse  enim  non  [solum  fundamentum,  sed 
fundamentorum  fundamentum  est,  secundum  illud 
Apostoli :  «  Fandamentum  enim  aliud  nemo  potest 
ponere,  nisi  id,  quod  positum  est ;  id  est  Ghristus 
Jesus  (I  Cor.  iii,  H).  »  Et  ipse  quidem  est  lapis  an- 

dicatur  formatam  esse  vocem  Dei  miraculose  in  aere 
cum  qnadam  aeris  tnrbatione,  sicut  in  monte  Sinai 
factum  legitur.  Exod.  xx,  vei  sicut  ad  Christum  vox 
facla  est,  quando  quidam  dixerunt,  tonitruum  fa- 
ctum  esse,  ut  legitur,  »  Joan.  xx,  D.  Thom. 


673 


EXPOSITIO  IN  JOB. 


674 


gnlaris,  conjungens  in  unam  fidem  duos  parietes; 
alteram  ex  circumcisione,  alterum  ex  prseputio.  De 
quo  Psalmista  : «  Lapidem,  quem  reprobaverunt  aedifi- 
cantes,  hicfactusest  incaput  anguli  {PsaLcxYii,  21.)  » 

«  Gum  me  laudarent  simul  astra  matutina,  et  ju- 
»  bilarent  omnes  filii  Dei.  ■  Astra  enim  matutina, 
yel  angeli,  qui  in  ipso  mundi  principio  creati  sant, 
vel  apostoii,  qui  in  exordio  nascentis  Ecclesis  pri- 
mi  claruerunt  intelligi  possunt.  Omnes  antem  filii 
Dei,  omnis  angelorum  fidelium  mnltitndo  significari 
potest.  Isti  autem  omnes  Deum  landant  et  inefifabi- 
liter  jnbilant;  nam  priusquam  flerent,  in  ipsa  Dei 
dispositione,  jani  Deum  laudabant,  eiquejubilabant. 
Ut  enim  de  nobis  sumamns  exemplum,  quando  bo- 
num  aliquod  facere  disponimus,  ipsa  dispositio 
nostra  nos  nobis  commendat.  Quid  igitur  Job  de  sua 
justitia  dicat,  cum  multos  pares  habeat,  et  antequam 
fieret,  ut  talis  esset,  non  a  se,  sed  a  Deo  dispositus 
est?  c  Quis  conclusit  ostiis  mare,  ^qnando  erumpe- 
t  bat  quasi  de  vulva  procedens?  Gum  ponerem  nu- 
»  bem  vestimentum  ejus,  et  caligine  illud  quasi 
»  pannis  infantise  obvolverem?  »  Quid  enjm  per 
mare,  nisi  mundi  hujus  tyrannos  et  potentes? 
Hos  non  muro,  sed  ostiis  ssepe  Deus  conchidit, 
!t99  quia  contra  sanctos  seevire  non  possunt,  nisi 
sseviendi  portas  ei  Deus  aperiat,  et  affligendi  bonos 
licentiam  tribuat.  Unde  et  Dominus  discipulis  ait  : 
«  Ecce  Satanas  expetivit  vos,  [ut  cribraret  sicut  tri- 
ticum  {Luc.  XXII,  31).  »  Hi  autem  quasi  de  vulva 
procedentes  erumpunt,  quando  accepta  potestate 
totis  viribus  contra  sanctos  insaniunt.  Impetu  enim, 
et  non  ratione  de  vulva  exitur.  Et  hi  quidem  sic 
nube  et  caligine  quasi  pannis  infantise  sunt  involuti^ 
quia  errore  et  ignorantia  excsecati,  nihil  nisi  vana, 
inepta,  et  pueriiia  sapiunt ;  ideoqne  quasi  infantiffi 
pannis  his  constricti,  nec  ipsa  sua  membra  in  po- 
testate  habent.  Hoc  autem  se  Deus  facere  dicit, 
quoniam  fieri  permittit;  sic  enim  de  Pharaone  ait : 
<(  Ego  indurabo  cor  ejus  {Exod.  vii,  3).  9 

«  Gircumdedi  iilud  terminis  meis,  et  posui  ve- 
»  ctem^  et  ostia,  et  dixi  :  Huc  usque  venies,  et  non 
»  procedes  amplins,  et  hic  confringes  tumentes 
y>  fluctus  tuos.  »  Suis  enim  terminis  supradictum 
mare,  id  est  tyrannos  Dens  circumdedit,  quia  et 
sffiviendi  et  vivendi  eis  terminum  posuit,  ad  quem 
terminum  postquam  veniunt,  quasi  vecte  opposito 
et  ostiis  clausis,  jam  ulterius  progredi  nequeunt. 
Ibi  igitur  tumentes  fluctus  suos  confringunt ;  quo- 
niam  vel  morte,  vel  conversione,  vel  potestatis 
amissione,  vel  alia  qualibet  occasione  ab  insania  et 
iniquitate  quiescunt. 

«  Nunquid  post  ortum  tnum  prfficepisti  dilucnlo, 
»  et  ostendisti  auror»  locum  suum?  Et  tenuisti 
»  concutiens  extrema  terrffi,  et  excussisti  impios  ex 
»  ea?  »  Subauditur,  ut  ego.  Christus  enim  post  or- 
tnm  suum  diluculo  prfficepit,  et  locum  sunm  aurorffi 
ostendit ;  quia  postquam  temporaliter  de  virgine 
natus  esty  Ecclesiam  docuit,  et  ad  quem  locam  ve- 
nirei  et  in  ffilernum  debeai  manere  ostendit.  Idem 


A  enim  per  diluculum,  et  auroram  intelligitur.  Tenuit 
etiam  extrema  terrse,  quia  iufirma  mundi  elegit 
Deus,  concutiens  viliorum  tineas  ex  ea,  et  non  tan- 
tum  hoc,  sed  etiam  impios  Judscos  et  hoereticos  se- 
parans,  et  excutiens  ab  ea ;  de  quibus  subditur  : 
a  Restituetur  ut  lutum  signaculum,  et  stabit  sicut 
•  vestimentum.  »  De  hoc  signaculo  Apostolus  dicit : 
c  Etsignum  accepit  circumcisionem,  signaculum 
justitiffi  fidei  {Rom.  iv,  \\).  >  Per  signaculum  igitur 
eos  qui  signati  sunt  intolligamus.  Hi  autem  resti- 
tuuntur,  ut  lutum,  quia  jam  non  ca>lo,  sed  terrffi 
similati,  et  ut  lutum  platearum  delcti,  a  cunctis 
gentibus  conculcantur.  Stant  [autem  quasi  vestimen- 
tum,   quia  prava  intelligentia   tumescentes    Christi 

n  carni,  et  humanitati  non  appropinquant;  appropin- 

quarent  enim  si  crederent.  llla  enim  vestimenta,  quffi 

rigida  stant,  grossiora  sunt,  et  quasi  fugientia  cor- 

pori  aptari  non  possunt. 

«  Auferetur  ab  impiis  lux  sua,  et  brachium  ex- 

>  celsum  confringetur.  »  Quia,  inquit,  Judffii  quasi 
vestimentum  rigidi  et  superbi  Christo  se  conjungere 
nolunt,  lux  sua,  lux  mundi  Deus,  lux  eis  specialiter 
missa,  auferetur  ab  eis.  Et  brachium  excelsum  con- 
fringetur;  quia  sicut  prius  unus  persequebatur  mille, 
et  duo  fugabant  decem  millia.  c  Wunquid  ingressus 
»  es  profunda  maris,  et  in  novissimis  abyssi  deam- 

>  bulasti?  Nunquid  apertffi  tibi  sunt  portffi  mortis, 
»  et  ostia  tenebrosa  vidisti  ?  Nunquid  considerasti 
»  latitudinem  terrffi?  »  Subauditur,  ut  ego.  Mare  hoc 

^  in  loco  et  abyssum,  infernum  vocat,  quia  et  pro- 
fundissimus  et  obscurusest.  In  hunc  autem  Christus 
descendit,  qnando  eum  exspoliavit.  £t  quoniam, 
sicut  scriptum  est :  a  Factus  sum  sicut  homo  sine 
adjutorio  inter  mortuos  liber  {Psal.  lxxxvii,  5),  » 
in  eo  deambulasse  se  dicit.  Et  ibi  quidem  sunt  port» 
mortis,  ibi  sunt  ostia  tenebrosa,  per  quffi  vel  inferni 
poenas,  vel  malignos  spiritus  intelligere  possnmus. 
Hffi  autem  portffi  illi  sunt  apertffi,  qui  per  eas  secu- 
rus  et  intrat  et  exit.  Sed  quia  inde  Salvator  noster 
rediens,  mondi  principe  devicto,  discipulos  suos  in 
omnes  terras  prffidicare  misit,  ideo  subditnr  : 
«  Nunquid  I  considerasti  latitudinem  terrse?  •  Ipsum 
enim  considerasse,  convertere  fuit.    a    indica  mihi, 

D  »  si  nosti  omnia,  in  qna  via  habitet  lux,  et  tene- 
n  brarum  quissit  locus:  ut  ducas  unumquemque  ad 
»  terminos  suos,  et  intelligas  semitas  domus  ejus. 
»  Sciebas  tunc,  qnod  nasciturus  esses,  aut  numcrum 
»  dierum  tuorum  noveras?  »  Nisi  enim  sequeretur, 
ut  dncas  unumquemque  ad  terminos  suos  ;  fortasse 
lucis  et  tenebrarum  locus  sciri  posset.  Via  enim  lu- 
cis  justitiaest,  et  qufficumque  nos  ducunt  ad  Denm, 
et  ad  iucem.  Locus  autem  tenebrarum  non  solum 
infernus,  verum  etiam  omnium  iniquorum  animus 
intelligi  potest.  Sed  quoniam  et  Judas  periit,  et  Pau- 
lus  salvus  est,  lucis  nemo  et  tenebrarum  termi- 
num  perfecte  novit,  nisi  ille  solus  qui  orania  novit. 
Quis  enim  Judaminter  apostolos  miracula  facientem 
vidit,  et  non  eum  ad  lucem  venturum  esse  credidit? 
Qttis  Paulum  sffiyientem,  et  sanctos  occidentem  co- 


675 


S,  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


676 


gDovit,  et  non  ei  tenebras.  et  infernum  destinavit?  A  »  pluvioe  pater,  yel  qais  genuit  stillas  roris?  »  Quis 


Manifcdtuui  esl  igitur,  quod  nemo  uuumquemque  ad 
terminum  suum  ducat,  et  cjus  domus  semitas  nemo 
intelligat;  si  euim  seuiitas  sciret  domum  non 
ignoraret  :  donius  auleui  auliufernus  est,  aut  para- 
disus.  Sed  quomodo  termiuum  scial,  qui  principium 
igooral?  In  Dei  uamque  dispositioue  uuiuscujusque 
nativitas,  dies,  et  auui,  tota  vita,  et  vilie  terminus 
disposita  suut.  Quando  autem  ista  disponebantur  (si 
tamen  quando  vel  dici,  vel  inteliigi  possit)  uemo 
erat,  neque  nativitatem,  neque  dierum  suorum  nu- 
meram  terminumque  sciebat.  Et  hoc  est,  quod  ait  : 
c  Sciebas  tunc  quod  nasciturus  es^ei?  Et  numerum 
■  dierum  tuorum    noveras  ?  Nunquid  ingressus   es 


enim  alius  est  pluviae  pater,  nisi  ille  de  quo  dicitur : 
a  Omuii  sapientia  a  Domino  Deo  cst,  et  cum  illo 
fuit  semper,  et  est  ante  cevum  (Ezech.  i,  I).  »  Ipse 
autem  genuit,  et  stillas  roris,  id  est  miteni  humi- 
lemqud  doctrinam,  de  qua  Apostolus  ait :  t  Lac  vobis 
potum  dedi,  non  escam  (i  Cor.  iii,  2).  »  Doctrina 
enim  evangetica,  diverso  respectu,  grando,  tem- 
pcbtas,  vehementissimus  imber,  sonitus  touitrui, 
pluvia,  stilla,  gutta,  et  ros  vocatur;  vocatur  etiam 
glacies  et  gelu,  Unde  et  subditur  :  «  De  cujus  utero 
»  egressa  est  giacies,  et  gelu  de  ccelo  quis  genuit?  » 
Ipse  enim  qui  genuit  pluviam,  genuit  et  gelu  gla- 
ciem,  quia  ipse,  qui  dedit  Novum,  dedit  et  Vetus 


»  thesauros  uivis,  aut  thcsauros  grandinis  aspexisti,  ^  Testamentum.  Vetus  enim  Testamentum,  quia  frigi- 

dum  est  (frigidum  quidem,  quia  occidil)  glacies  et 
gelu  vocatur;  inde  enim  et  mors  frigida  dicitur; 
sed  audi  Apostolum  :  «  Littera  occidit  {II  Cor.  iii, 
6) ;  »  itemque  :  «  Quod  si  ministratio  mortis  litteris 
deformata  in  lapidibus  fuit  in  gloria,  quomodo  non 
magis  ministratio  spiritus  erit  in  gloria?  »  (16id.,  7.) 
Quod  vero  ait  :  t  Et  gelu  de  coelo  quis  genuit?  » 
Hoc  est  quod  alibi  dicitur  :  •  Vos  vidistis,  quod  de 
ciiio  locutus  sim  vobis  (Exod.  xx,  22).  »  —  c  In  si- 
»  militudinem  lapidis  aquae  durantur,  et  superlicies 
M  abyssi  constringitur.  •  Aquae  enim  sanctarum 
Scripturarum  (quae  spiritualiter  intellectae  facile 
sorbentur)  Judajis  non  solum  in  glacies,  sed  etiam 
in  lapides  induratae,  nec  radi,  nec  mundari  possunt. 


9  quui  praeparavi  in  tempore  hostis,  in  die  pugDiB  et 
r>  ItW  belli?  »  Quia  thesauros  dicit,  bonas  nives, 
grandinesque  signiticat.  Quid  ienim  per  nives  et 
grandines,  nisi  Ecclesiee  doctores?  Qui  quoniam 
mundi  et  candidi  sunt,  nix  vocantur  :  quoniam 
yero  in  virtute  et  potentia  prxdicantes,  et  futuri 
judicii  tormenta  minautes,  peccatores  terrent,  non 
immerito  grando  dicuutur.  IIos  autem  pra^paravit 
Dominus  in  tempore  hostis,  et  in  die  puguffi  et  belli; 
qnoniam  isti  a  Judeeis,  tyraunis,  et  hsereticis,  et 
a  malignis  spiritibus  semper  £ccle:>ia[n  defendunt. 
<c  Per  quam  viam  spargitur  lux,  dividitur  aestus 
»  super  terram  ?  d  Ipse  respondeat :  «  Ego,  inquit, 
»  sum   via,    veritas,   et  vita  iJoan.   xiv,   G).   »  Per 


hanc  autem  spargitur  lux,  ul  ipse  ait :  «  Ego  sum  lux  q  Illis  autem  constringitur  abyssi  superlicies,   quibus 


mundi,  qui  sequitur  me,  non  ambulat  iu  tenebris^ 
sed  habebit  lumen  vita3  (Joan.  vui,  \2).  n  Hu3C  igi- 
turvia  lumeu  spargit,  quiasimul  lax  estet  vita.  Ab 
eo  autem  et  sestus  dividitur  buper  terram;  quoniam 
Salvator  uoster  sua^  iidei  meuauram,  et  Spiritus 
saiicti  gratiam  uuicuique  tribuit.  Ipse  cnim  ait  : 
c  Nisi  ego  abiero,  Paracietus  non  veuiet  ad  yos; 
cum  assumptus  fuero,  mittam  eum  ad  vos  (Joan. 
XVI,  7).  » 

c  Qui  dedit  vehementissimo  imbri  cursum,  et 
»  viam  souautis  touitrui ;  ut  plueret  saper  terram, 
»  absque  homine  in  deserto,  ubi  nuilus  mortalium 
•  commoratur.  Ut  impleret  iuviam  et  desolalam, 
»  et  produceret  herbas  virentcs.  »  Doctriuam  enim 


ipsius  Tcstamenti  littera  non  aperitur.  De  hac  enim 
abysso  dicitur:  «  Abyssus  abysbum  iuvocat  (Psal. 
XLi,  8).  »  Hujus  autem  superlicies  littera  est. 

«  Nunquid  conjungere  valebis  micantcs  stellas, 
»  Pleiades,  aut  gyrum  Arcturi  poteris  dissipare?  » 
Septem^enim  stellfle  sunt,  quae  Pleiades  vocantur, 
valde  sibi  vicina»,  sed  non  penitus  conjunctae,  per 
quas  omnes  mundi  Ecclesias  intelligimus.  Hae  enim 
et  iide  conjunctae  et  loco  divisae  sunt;  sed  tuDc  ple- 
nius  conjungentur,  ^quando  intra  muros  cceJestis 
Jerusalem  simul  a  Deo  colligeutur.  Per  Arcturum 
autem  qui  in  ipsa  coeli  firmitate  consistit,  Ecclesiae 
doctores,  qui  caeteris  prfipsident,  figurantur;  hi  enim 
prajdicando  mundum  circumdant,  et  gyrant.  Horum 


evangelicam,    vehementissimum  imbrem     et  toni-  "  ajtem  gyrum  tunc  Dominus  dissipabit,  quando  eos 

ab  hoc  tanto  labore  quiescere  faciet.  «  Nunquid 
»  produces  luciferum  in  tempore  suo,  et  vesperum 
»  super  tilios  terrae  consurgere  facis?  »  Subauditur, 
ut  ego.  Ut  enim  per  luciferum,  Christum,  ita  per 
vesperum  significat  Antichristum,  quoniam  ille  diem, 
et  claritatem,  iste  vero  tenebras,  et  noctem  aflert. 
Produxit  igitur  luciferum  in  tempore  ,suo,  qoia  : 
«  Quando  venit  plenitudo  temporis,  misit  Deus 
Filium  suum  (GaL  iv,  4).  »  Faciet  antem  consurgere 
vesperum  saper  filios  terrae,  quia  terrenis,  et  pec- 
catoribus  Antichristum  dominari  permittet.  t  Nun- 
»  quid  nosti  ordinem  coeli,  et  pones  rationem  ejus 
»  in  terra?  »  Hoc  est  enim,  quod  semper  oramus: 
»  Fiat  voluntas  tua  sicut  in  coelo,  et  in  terra  [MaUh 


truum  dicit;  quoniam  subito  et  abundanter  totum 
mundum  irrigavit,  et  multorum  vocem  tonitruum 
insonuit.  Huic  autem  doctrinae  cursum,  et  viam,  et 
tantum  efficaciam  ipsejDominas  dedit,  ut  super  ter- 
ram  et  in  deserto  plueret,  ubi  non  homines  qui  ra- 
tione  aterentur,  sed  bestiae  et  bruta  auimalia  habi- 
tabant,  quae  et  ligna  et  iapides  adorabant.  Unde  Apo- 
stolus  ait  quod  ad  bestias  pugnaverit  Ephesi.  Ex  his 
tamen  bestiis,  jam  ad  fidem  conversfs,  invia  et  de- 
solata,  id  est  sancta  Ecclesia,  et  peccatoribgs  col- 
lecta,  pleua  est.  Et  in  hac  quidem  Dominus  quotidie 
producit,  et  abuudare  facit  herbas  virentes,  id  est 
doctrinam  Novi  Testamenti,  quae  etnova  est,  semper- 
que  vivens  et  virens;  de  qua  et  suLditur.  «  Quis  est 


677  EXPOSmO 

VI,  10).  »  Christus  enim  cceli  ordinem,  rationem.  A 
et  concordiam  in  terra  posuit,  quia  ipse  esi  pax 
nostra,  qui  fecit  utraque  unum,  ad  illius  enim  ordi- 
nis  exemplar  regitur  Ecclesia.  <c  Nunquideievabis  in 
1»  nebuia  vocem  tuam,  impetus  aquarum  operiet  te?  » 
Christus  enim  vocem  suam  in  nebula  ievabat,  quia 
plernmque  obscure,  et  inparabolis  ioquebatur.  Impe- 
tus  autem  aquarum  eum  operiebat,  quoniam  ai- 
ilaentia  Spiritus  sancti,  et  omnis  scientise  plenitudo 
in  ejus  locutione  abundabat :  secundum  iilud  :  «  Dif- 
«  fnsa  ItM  est  gratia  in  labiis  tuis.  Nunquid 
>  mittes  fuigura,  et  ibunt,  et  revertentia  dicent  tibi  : 
9  Adsumus  ?  »  Quid  enim  per  fulgura,  nisi  aposto- 
los  miracuiis  coruscantes,  et  sententiarum  ictibus, 
etfulgure  vitia,  et  malignos  spiritus  ubique  fugan-  ^ 
tes?  Hos  autem  ad  prfiedicandom  Dominus  misit. 
Qui  semper  ad  eum  revertebantur,  quoniam  in  ejus 
nomine  cuncta  operabanlur,  et  quia  semper  ad  obe- 
diendnm  parati  erant,  semper  ei,  adsumus,  respon- 
derunt.  Qui  enim  obedire  non  vuit,  quamvis  saepe 
vocatus,  vix  aiiquaudo  respondet. 

«  Quis  posuit  in  visceribus  hominis  sapientiam? 
»  Vei  quis  dedit  gallo  intelligentiam  ?  Quis  enarrabit 
»  coelorum  rationem,  et  concentum  cceli  quis  dormire 
»  faciet?  Quando  fundebatur  pulvis  iu  terram,  et 
»  glebse  compingebantur.  »  Solus  enim  Deus  et 
homini  sapientiam,  et  gallo  iutelligentiam  dedit  : 
de  hoc  enim  gallo  scriptum  est  :  t  Gallus  succinctus 
renibus,  uon  est  rex  qui  resistat  ei  (Prov.  xxx,  32).  > 
Per  hunc  doctores  iutelligimus,  quorum  voce  ae-  ^ 
teri  excitantur.  Quantus  gallus  ille  erat,  qui  dice- 
bat  :  f  Vigilate,  justi,  et  nolile  peccare  (/  Cor,  xv, 
34).  »  Narravit  quoque  Dominns  coelorum  rationem, 
quia  ad  sanctorum  exemplum  cseteros  informavit. 
Quoties  enim  in  Evangelio  iuvenitur :  simile  est 
regnum  coelorum  iili,  et  illi.  Ipse  autem  coucentum 
coeli  qaandoqoe  dormire  facit,  quis  sanctorum  prse- 
dicationem  aliquaudo  cessare  et  quiescere  jubebit. 
Scd  qunndu  liet  hoc?  Vis  audire  quando?  Qnando 
fundebatur  puivis  super  terram.  Quid  est  enim» 
qnod  hic  de  futuro  interrogatur  et  de  praeterito 
respondetar,  uisi  quia  Deo  et  preeterita  et  futura 
prceaentia  sunt?  lu  sfieculi  namque  consumnatione 
pulvis  in  terram  fuudetur,  quouiam  corpora  iu  -^ 
pulverem  redacta,  quasi  a  principio,  solidabun- 
tnr.  Et  tunc  glebae  compingentur,  quia  coenosa 
illa  terra  simul  collecta,  et  adunata  resurget. 

«  Nunquid  capies  leaense  prsedam,  aut  animam 
»  catulorum  ejus  implebis,  quando  cubant  in  antris, 
I»  et  in  specubus  insidiantur?  »  Leseua  propter  forti-  " 
tudiuem  Ecclesia  dicitur ;  scriptum  est  enim  :  «  Quia 
justus  ut  leo  confidit  (Prov,  xxviii,  1).  »  Hujus 
maritus  est  leo  ille  maguns  de  tribu  Juda,  qui  suse 
quidem  lesence  prsedam  capit,  quoniam  et  si  preedi- 
catores  verbi  Dei  retia  tendant,  ipse  tameu  iuterius 
corda  convertit.  Unde  ipse  ait  :  «  Sine  me  nibil 
potestis  facere  (Joah,  xv,  6).  »  Et  Apostolus  : 
tc  Neqne  qui  plantat  est  aliquid,  neque  qni  rigat, 
sed  qui  iucremeutum  dat  Deus  [1  Cor.  uj|  7).  * 


IN  JOB. 


678 


Ipse  qnoque  ejus  catulorum  animam  implet,  quia 
episcoporum  et  sacerdotum  desideiia  complet,  dum 
Ecclesiam  suam  multiplicat  et  exaltat.  £t  isti  qui- 
dem  cubant  in  antris,  et  in  specubus  insidiantur ; 
quoniam  ut  seductores  et  veraces  multis  modis  ad 
fldem  iutideles  trahere  conantur.  Quid  enim  eorum 
blaudimeuta  et  persuasio,  nisi  specus  et  antra  qu£e- 
dani  sunt?  «  Quis  prseparat  corvo  escam  suam, 
»  quando  puUi  ejus  ad  Deum  clamant  vagantes,  eo 
>  quod  non  habeant  cibos?»Quam  modo  ieaenam 
dixit,  nunc  corvum  appellat.  Haec  enim  in  Canti- 
cis  canticorum  corvuni  se  intelligens,  ait :  «  Nigra 
sum,  sed  formosa  (Cant.  i,  5).  »  Unde  Apostolus  : 
«  Fuistis  aliquando  tenebrw,  nunc  autem  lux  iii  Do- 
mino  (Ephes.  v,  10).  »  Huic  autem  et  spiritualem, 
et  corporaiem  escam  Dominus  praeparat,  quando 
pulli  ejus  clamantes  dicunt :  «  Panem  nostrum 
quotidianum  da  nobis  hodie  (Matth.  vi,  11).»  Vagautur 
autem  isti  pulii  propter  cibum,  quoniam  ut  spiri- 
tualibus  deiiciis  animam  satient,  et  Novi  et  Vete- 
ris  Testamenti,  et  apostolorum  et  prophetarum 
mensas  laboriose  scrntantur. 

CAPUT  XXXIX. 

«  Nuuquid  nosti  tempus  partus  ibicum  iu  petris, 
»  vel  parturientes  cervas  observasti?  Dinumerasti 
»  menses  conceptus  earum,  et  scisti  tempus  partus 
»  earum?  Incurvantur  ad  fetum,  et  pariunt,  et  rugi- 
»  tus  emittunt.  »  Hocest  quod  in  Evangelio  Dominus 
ait  :  «  Mulier  cum  parit,  tristitiam  habet,  quia  yenit 
hora  ejus  ;  cum  autem  pepererit  puerum,  jam  uou 
meminit  pressurse  propter  gaudium  (Joan.  xvi,  21).  » 
ibices  euim,  parva  quiedam  animalia  suut  quse 
in  petris  pariunt,  quce  etiam  de  excelsis  rupibus 
cadentes,  se  in  suis  comibas  sine  Isesione  susci- 
piunt.  Per  has  autem  apostolos  intelligimus,  qui 
per  aquam  et  spiritum  iu  petris,  id  est  iu  Ecclesiis 
geuerantes  fiiios,  et  in  fide  coruibus,  ot  fcrtitudine 
se  suscipientes,  nullius  adversitatis  causam  time- 
baut. «  Saucti  enim  per  fidem,  ait  Apostolus,  vice- 
runt  regna  (Hebr.  xi,  35).  »  Et  Psalmista  :  «  Exalta- 
buutur,  inquit,  cornua  justi  (Psal.  lxxiv,  11),  » 
Cervui  autem  parturientes,  omnes  mundi  hujns 
Ecclesise  suut.  lu  multis  enim  cervaram  naturam 
imitatur  Ecclesia.  Nam  et  agilis  est,  et  serpentes 
necat,  et  incurvata  parit,  et  pariens  rugitus  emit- 
tit.  lucurvatus  euim  Apostolus  pariebat,  cum  dice- 
ret  :  t  Omnibus  omnia  factus  sum,  ut  omues  lucri- 
facerem  (i  Cor.  ix,  16) ;  »  multum  enim  in  partu  se 
curvaverat,  qui  ut  omnes  Deo  pareret,  omnibus  se 
ebper  omnia  humiliaverat.  Non  antem  sine  rugitu 
Ecclesia  parit;  qnia  sine  prfledicationis  et  oratiouis 
voce  filios  uou  generat.  Quse  quidem,  quoniam  et 
quotidie  parit,  et  usque  ad  ssecuii  consummationem 
parere  non  ce^sabit,  iilias  conceptionis  et  parturi" 
tionis  menses  uemo  valet  dinnmerare. 

t  Quis  dimisit  onagrum  liberum,  et  vincula  ejus 
»  qui  solvit?  Cui  dedit  in  solitudine  domum,  et  taber- 
»  nacula  ejus  iu  terra  salsugiuis,  contemnit  multi- 
»  tudinem  civitatis,  Glamorem  exactoris  nou  audit, 


()79 


S.  BRUNOMS  EPISCOPI  SIGNIf^NSIS 


m 


circumspicit  montes  pascuee  susp,  et  virentia  qoo-  A  atque  defendunt.  Haec  nnnc  de  beato  apostolo  Paolo 


»  que  perquirit.  »  Hoc  de  perfeclioribus  intelligilur , 
1t90  qui  ut  Uberius,  et  familiarius  Deo  serviant, 
omnem  mundi  gloriam  conlemnentes,  bominum 
conversationem  fngiunt,  et  ad  remotiora  et  solita- 
ria  loca  se  conferunt.  Paulus,  et  Antonius,  et  Hilario 
sint  in  exemplum.  Isti  enim,  ut  onogari,  omni  mun- 
dana  servitute  liberi,  et  cimclarum  soUicitudinum 
vinculis  absoluti,  domos  sibi  et  tabernacula  in  soli- 
tudine  et  in  terra  salsuginis  elegHrunt  qoi  quoniam 
de  soUtudine  non  recedebant,  non  immerito  onagri 
dicuntur.  Contemnebant  enim  muUitudinem  civita- 
tis,  quia  nec  honores,  nec  dignitates  appetebant. 
Noster  autem  quotidianus  exactor  venter  est,  cui 
lege  naturae  quotidie  cibi  polusque  debitum  solvere 
oportet.  Circumspiciebant  autem  montes  pascuae 
suffi,  magisque  in  spiritaalibus  cibis,  qoam  in  car- 
naUbos  delectabantur,  quos  de  sacris  voluminibus 
et  apostolorom,  et  prophetarum  exempUs  suscipie- 
bant.  Et  virentia  quaeque  perquirebant,  quia  non 
cibum,  qui  perit,  sed  qui  permanet,  appetebant. 
t  Nunquid  volet  rhinoceros  servire  tibi,  et  mora- 
»  bitur  ad  prtpsepe  tuum?  »  Rhinoceros  enim,  qui  et 
unicomis  dicitur,  ferocissimum  animal  est,  per 
quem  huius  saecuU  potentes  intelUgimus.  Dicatur 
ergo.  Nunquid  hujus  sapcuU  potentes,  reges,  impe- 
ratores  el  principes,  qui  mihi  serviunt,  servient 
tib»?  Et  morabuntur  ad  praesepe  tuum,  sicut  raoran- 
tur  ad  meum  ;  quos  nunc  fidei  doctrinam,  et  evan- 


interpretemur,  dc  quo  et  specialiter  dicta  esse 
videntur.  Ipse  enim,  ut  fortissimus  unicornis,  aiiccle- 
siam  persequens,  ab  omnibus  timebatur;  sed  mox 
convcrsus,  et  Christi  ssrvus,  et  in  aivangeUi  prae- 
sepio  commoratus,  et  pastus,  et  fidei  catena  ligatos 
in  agro  Dei  arare  et  triturare  coepit.  Unde  ipse  ait  : 
cc  Non  alUgabis  os  bovi  trituranti  (/  Cor.  ix,  9).  » 
Mox  igilur  glebas  vaUium  fregit,  quia  Scribas  et 
Pharisffios  ad  fidcm  convertit.  In  cujus  magna 
fortitudine  Deus  fiduciam  habens,  sanctam  seccle- 
siam  ei  commisit  et  commendavit.  Ipse  vero  et 
sementem  multipUcatam  reddidit,  et  Dei  arcam 
fideUssime  congregavit. 

«  Penna  struthionom  similis  est  pennis  herodii 
»  et  accipitris,  quse  dereUquit  in  terra  ova  sua; 
»  tu  forsitan  in  pulvere  calefacies  ea.  »  Sicut  enim 
per  rhinocerotem  viros  catholicos  et  sanctos  ita 
per  struthionem  hypocritam  designat,  qoi  quamvis 
in  pennarum  specie  herodio  et  accipitri  simiUs  sit, 
difi*ert  tamen,  quoniam  volare  et  aUs  suis  se  ad 
superos  levare  non  potest.  Sic  igitur  et  hypocrita, 
simolatione  quidem  sanctus  et  justus  apparebit, 
virtutum  tamen  aUs  ad  coelestia  non  levatur.  Dere- 
Unqoit  struthio  in  terra  ova  soa,  quoniam  hjpo- 
crita  eos,  qoos  Domino  genuit,  a  terrena  et  car- 
nali  conversatione  Uberare  non  curat  :  vult  enim 
non  esse,  et  apparere  bonos.  Hos  aotem  in  pulvere 
Deos  calefaciens,  paulatim  ad  soi  amorem  convertit. 


; 


gelicam  praidicaUonem  audire   delectat?  Humiiiare  ^  Cum  enim  aUquis  adhuc  in  fide  infirmus,  inter  pec- 
igitor  mihi,  qui  tam  potentes  homines  mihi  se  humi-      catores,   cum    quibus,  quasi    in    pulvere    conver- 


liare  cognoscis.  «  Nunquid  aUigabis  rhinocerotem 
»  ad  aranum  loro  tuoT  »  Sicut  ego?  Ligavit  enim 
Deus  potentes  ad  arandum,  quoniam  et  ipsi  pec- 
care  metuentes  in  Dei  agro  desudant  et  laborant. 
Huic  enim  aratro  Ugatus  non  est,  qui  neque  bonum 
agit,  neque  peccare  timet.  Sic  enim  Constantinus 
imperator  et  Justinianus  arabant,  quando  in  Eccle- 
sice  defensionem  leges  constituebant.  «  Aut  confrin- 
»  get  glebas  vaUium  post  te?  Sicut  confringit  post 
»  me.  »  Gleba;  enim  vaUium,  quaj  semen  in  planum 
cadere  et  crescere  prohibent,  iniqoi  homines  sunt, 
qui  evangelica;    prajdicationi  contradicunt.    Hos  au- 


satur,  sancti  Spiritus  igne  calefactus,  totum  se 
subito  ad  Deum  convertit,  tonc  quldem  struthionis 
ova  m  polvere  calefiunt.  «  Obliviscetur,  quos  pes 
»  conculcet  ea,  aut  bestiffi  agri  conterant.  »  Pes 
enim  ova  conculcat  et  bestia  conterit,  quia  hjpo- 
critarum  proles  dum  in  in  pulvere  jacet,  etsoli  cor- 
pori  servit,  a  diabolo  conculcatur.  Hoc  autem,  qoia 
hypocrita  parvipendit  oblitos  esse  dicitur.  «i  Du- 
»  ratur  ad  iiUos  suos,  quasi  non  sint  sui ;  frustra 
»  laboravit,  nollo  timore  cogente.  »  Dorus  enim 
ille  est  filiis  suis,  qoi  de  illorum  salote  non  cur^t. 
Frostra  vero  laborat,  qui    pro    lucro   temporali  et 


Hoc  autem  agit  hjpocrita,    noUo   timore  cogente, 
quia   hoc  non  ageret  si  Deum  et  judicinm  timuis- 


tem    imperatores    et    principes    frangebant,    quia  pro  vana  gloria   sanctitatem  et   justitiam  simulat, 

isti  eorum   terrore  verbi   semen  impedire   metue-  "         ^  -    --'-"  '           '*-     -  "-    ''                       - 
bant.  «  Nunquid  fiduciam  habes  in  magna  fortitu- 

»  dine  ejus,  et  derelinqucs  ei  labores  tuos?  »  Dei  set.  Sed  non  mirum.   «  Privavit  autem  eum  Deos 

namque  labor  Ecclesia  est,  quam  ipse  non  solum  .  n  sapientia,   nec  dedit    illi    intelligentiam.    »    Hflec 

prffidicando,  sed  moriendo  acquisivit.   Hanc  aotem/  ^  est   igitnr   causa,   quod    struthio,    id  est  hypocrita 

hujus  sa»cuU  potentibus  Dominus  fiducialiter  dereli-  frustra,    et  inutiUter  laborat.   «  Cum  tempus^^fue- 


quit,  quoniam  eorum  terrore,  nec  aUam  fidem  in 
ea  alii  praidicare  audent,  nec  ipsa  etiamsi  prcedica- 
retur,  palam  suscipere  auderet.  «  Nunquid  credes 
«  ei,  quoniam  reddat  sementem  tibi,  et  arcam  tuam 
»  congreget?»  Sementem  enim  potentes  reddunt  ei ; 
postquam  verbi  semen  audiunt  et  inteUigunt,  justi- 
tice,  pietatis  et  misericordiae  opera  faciunt,  alioquin 
semen  in  eis  perut.  Arcam  autem,  id  est  Ecclesiam 
congregant,  quando    sois    edictis   eam   protegunt 


D  rit,  alas  in  altum  erigit,  deridet  equum,  et  ,ascen- 
»  sorem  ejus.  »  Alas  enim  tunc  hypocrita  eri- 
glt  Mlin  altum,  quando  sus?  simulationis  virtutes 
ostendat.  Hoc  autem  facit,  cum  tempus  fuerit,  id 
est  cum  a  multis  se  videri  et  laudari  senserit :  «  Om- 
nia  enim  opera  sua  faciunt,  ut  videantur  ab  homini- 
bus  [Matth.  xxui:  5).  »  Sed  quid  per  equum  et 
ascensorem[ejus,  nisi  virum  justum,  et  ipsam.qua 
regitor  justitiam  intelUgamus?  Hos  aatem  hypocrita 


EXPOSITIO  IN  JOB. 


m 


et,  qui  gloriam  et  honorem,  qui  justo  et  ja-  A  eis    hoo   bellum   infertur;  ideo  subdidit,  dicens 

I  debetur,  ipse  sibi  arrogat,  suaeque  simulationi, 

)n  tantum   ille   pro  vera,    quantnm  iste  pro 

te  laudatar.  «  Nunquid  preebebis  equo  fortitudi- 

n?  aut  circumdabis  collo  ejns  hinnitum?  nun- 

id  suscitabis  eum  quasi  locnstas?  glorianarium 

s  terror.  »  Eqaus  enim  iste  Ecclesise  doctores 

iicat,  quibus  et  fortitudinem  Dominus  dedit,  et 

tatis  freno  gubernat  et  regit.  Quibus  etiam  circa 

m  hinnitum  posuit,  quoniam  non  solum  hinni- 

b  Deam  laudare  eis  sufficit,  yerum  etiam  lau- 

0  et  prsedicando  circumquaque  audiri  delectat. 

ttem  suscitantur  quasi  locustffi,  quia  in  majori 

persecutionis  fortius  moventur  et  yolant.  Lo- 


«  Exhortationem  ducum  et  nlutatum  ezercitus.  > 
Duces  enim^  hffiresiarchae  intelliguntar,  qaorum 
exercitus  est  omnis  hsereticorum  multitudo.  Unde 
et  duces  quasi  rationabiles  se  exhortantur ;  cseteri 
yero  qaasi  irrationabiles  sola  feritate  ululant  et 
sine  consideratione  clamant. 

«  Nunquid  per  sapientiam  tuam  plumescit  accipi- 
»  ter,  et  expandit  alas  suas  ad  austrum?  »  Accipiter 
enim,  qui  per  singulos  annos,  anstrinis  flatibus, 
veteribas  plumis  exutus  novis  indaitur,  sanctos 
signiflcat,  qui  afflatione  sancti  Spiiitus  quotidie  in- 
novantur,  et  veterem  hominem  cum  actibus  sais 
exuentes  novum  induunt.  «  Hoc  aotem  non  tua,  sed 
i  enim  mane  pigrse,  meridie  concit^  moventar  ^  >  mea  sapientia  fit.  Aat  ad  prseceptum  tuum  eleva- 


lant.  Sed  quid  est  quod  ait  :  «  Gloria  narium 
is  terror?  »  Equus  enim  hinnitu  narium  sua- 
gloriam  ostendit,quoniam  majori  impetu  fla- 
emittlt.  Sic  igitor  Ecclesiae  doctores,  qoando 
la  intus  ferveant,  ostendunt  quando  minis  et 
ribus  quationtar. 

Terram  ungula  fodit,  exsaltat  andacter.  »  Quid 
{  per  terram  nisi  peccatoresT  Quid  per  ungu- 
nisi  fortitudo  flgoratur?  Terram  igitur  eqous 
ungula,  quoniam  sancti  prsedicatores  tjranno- 
corda  forti  responsione  fodiunt  et  penetrant. 
c[ue  subditur  :  t  Et  exsultat  audacter.  »  Au- 
3r  enim  exsuitant  sancti,  quia  non  timent  eos 
)ccidunt  corpus,  quibus  Dominus  ait :  «  Ego  dabo 


t  bitur  aquila,  et  in  arduis  ponet  nidum  suum?  In 
)>  petris  manet,  et  in  praeruptis  silicibus  commora- 
»  bitur,  atque  inaccessis  ropibus,  inde  contemplatur 
»  escam,  et  de  longe  oculi  ejos  prospiciunt,  pulli 
»  ejus  lambent  sanguinem,  et  ubicunqae  cadaver 
»  fuerit,  statim  adest.  ».Aquila  enim  illi  inlelligun- 
tur,  qui  et  altius  volant,  et  subtilius  coelestia  con- 
templantur.  Tali»  aqoila  erat  beatus  Joannes,  qui 
coelo  appropinquans  ait  :  «  In  principio  erat  Ver- 
bum,  et  Verbum  erat  apod  Deum,  et  Deus  erat  Ver^ 
bum  {Joan.  i,  1).  »  Hsec  autem  c  in  arduis  ponet 
nidam  suum ;  »  quoniam  in  coelestibus  regnis  sancto- 
rum  habitatio  est.  Ibi  igitur  elevabitar  aquila  ad 
prseceptum  Dei.  Interim  autem  k  in  petris  manet,  » 


3osetsapientiam,quibusnonpossuntresistere  et  G  id  est    in    sanctorum  dictis  et  exemplis  quiescit. 

Singuli  enim  prophetarum  libri,  petr»  quae  lam  sunt, 
qui  et  prserupti  silices  et  ropes  inaccessae  vocantur. 
Hoc  autem  ideo,  quia  difficilis  via  per  eos  fit,  et 
cum  magno  labore  intelliguntur.  Non  enim  omnibus 
per  hanc  viam  transire  datur.  In  his  igitur  rupibus 
aquila  manens  conlemplatur  escam,  qooniam  hinc 
nisi  illum  panem  vivum,  qni  de  coelo  descendit,  ne- 
que  videt,  neque  intelligit.  c  Et  de  longe  quidem  oculi 
ejus  conspiciunt,  >  quia  nondum  facie  adfaciem,  sed 
per  speculom  et  in  senigmate  vident.  Fortasse  au- 
tem  ideo  prophetarum  libri,  petrae,  silices  et  ropes 
vocantur,  quia  primnm  lex  in  lapideis  tabulis  scripta 
fuit.  Hujus  vero  aqail»  «  palii  sangoinem  » lambunt, 
ItM  quoniam  apostolorum  et  doctorum  filii  in  Ghri- 


radicere  omne«  adversarii  vestri  (Lt/c.  xxi,  25).  » 
In  occarsum  pergit  armatis,  contemnit  pavo- 
m,  nec  cedit  gladio.  »  Qui  non  intelligit,  sancto- 

passiones  legat,  et  cognoscet  eos  pro  defen- 
la  justitia  conctis  se  opposuisse  periculis.  «  Soper 
mm  sonabit  pharetra,  vibrabit  hasta  et  clypeos.  > 

enim  sanctorum  preedicatio,  pharetra  eis,  et 
a,  et  clypeus  est;  ex  ea  enim,  qnasi  sagittse, 
entise  prodeunt,  cum  ipsae,  velut  cum  forti  hasta 
irsarios  feriunt,  et  veluti  clypeo  se  cum  illa 
ra  Judseos,  et  hsereticos,  et  philosophos  prote- 
b  et  defendunt.  «  Fervens  et  fremens  sorbet 
xram,  nec  reputat  tubae  sonare  clangorem.  » 
;ti  enim   prcedicatores,  ut  ait  Apostolus,  spi- 


ferventes  et  excelsa  prsedicationis  voce  fre-  ^  sti  passione  delectantur.  Adest  autem  h®c  aqoila 


tes,  terram,  id  est  peccatores,  sorbent,  quoniam 
fidem  eos  vocantes  Ecclesise  corpori  eos  in- 
ucunt.  Nec  reputant  tubse  sonare  clangorem,  quia 
)ter  iniquoram  minas  super  se,  et  contra  se  into- 
tes  et  frementes  a  prcedicatione  non  cessant.  «  Ubi 
idierit  buccinam,  dicit,  vahl  procul  odoratur 
illom,  exhortationem  ducum  et  ululatum  exer- 
tus.  »  Sancti  enim  prsedicatores  andita  buccina 
int,  vah!  quia  quando  persecutorum  tumuitum 
isaniam  jam  sibi  appropinquare  sentiunt,  confisi 
yictoria  exsultant.  Vah  enim  exsultationis  vox 
Procul  aotem  odorantur  bellum,  quia  semper 
.*i  parati,  desiderio  illud  exspectant.  Quoniam 
ixa  non  solum  a  tyrannis,  sed  etiam  ab  hasreti- 

Patroi.|  GLXIV< 


ubicunque  foerit  cadaver ;  quia  sicut  in  Evangelio  di- 
citor  :  c  Ubicunqoe  fuerit  corpos,  iUuc  congrega* 
buntor  et  aquilae  (Matth.  xxiv,  28).  »  Brevia  qnidem 
sunt  haec,  sed  his  quibus  scribimus  brevia  non  sunt. 
c   E^  adjecit    Dominus,    et  locutus  est  de  Job. 

>  Nunquid  qui  contendit  cum  Deo  tam  facile  con- 

>  quiescit  ?  Ubiqoe  qui  arguit  Deum,  debet  respon- 

>  dere?  »  Dixisti,  inqoit,  superius,  disputare  com 
Deo  copio ;  ecce  Deus  loquitor  tibi,  quare  non  re- 
spondes?  Qoia  enim  bestus  Job.  audita  ratione,  con- 
quievit,  hsec  ei  a  Domino  ex  magna  dilectionis  af- 
fectione  dicontor.  Non  enim  Job  ex  illis  erat  qoi 
veritatem  defendere  nolunt.  Quod  enim  soperius 
coniendii,  non  malitia,  sed  ignorantia  fecit.  »  li»^ 

23. 


m 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


684 


»  spondens  antem  Job  Domino,  dixit  :  c 
»  ter  locutns  sum,  respondere  qnid  possum?  manum 
»  meam  ponam  super  os  meum.  Unum  locaius  sum, 
f  quod  utinam  non  dixissem,  et  alterum,  qai- 
»  bus  ultra  non  addam.  »  Ideo,  inquit,  tibi  non 
respondeo,  quia  ex  tui  sermonis  gravitate  leviter 
me  iocatum  esse  cognosco,  magisque  de  levitate  mea 
silendo  poenitere,  quam  eam  defendere  volo.  Manum 
meam  ponam  super  os  meum,  ut  boc  opere  resti- 
tuam,  quod  ore  deliqui.  Unum  et  alterum  locutus 
8um,  quod  utinam  non  diiissem ;  scio  enim  quia 
ulterins  ea  non  dicam,  unum  enim  et  alterum  dixit, 
qaia  cogitatione  et  locutione  deliquit;  quoniam  et 
corde  et  ore  de  flagello  murmuravit. 

CAPUT  XL. 
«  Hespondens  autem  Dominus  Job  de  turbine, 
»  dixit  :  Accinge  sicut  vir  lumbos  tuos,  interroga- 
»  bo  te,  et  indica  mibi.  >  Hsec  aatem  superius 
exposita  sunt.  «  Nunquid  irritum  facies  judicium 
»  meum,  et  condemnabis  me,  ut  justiGceris?  » 
Qui  enim  de  ilagellis  murmurat,  flagellantem 
condemnat,  et  qui  inter  flagella  se  justum  dicit, 
flagellantis  judiciam  irritum  facit.  Nisi  forte  (ut 
in  boc  loco)  alia  causa  sit  in  flagellante,  quam 
qai  flagellator,  intelligit  :  nesciebat  enim  Job  qua 
de  causa  flagellaretar.  «  Si  babes  bracbium,  sic- 
»  ut  Deus,  et  si  voce  simili  tonas?  Circumda  tibi 
»  decorem,  et  in  sublime  erigere,  et  esto  gloriosus, 
^  et  speciosis  indnere  vestibus.  t  Dei  enim  bracbium 


Quia  levi-  A  tuntur.  Facies  autem  eorum  in  foveam  mergitur,  quo- 
niam  in  infernum  prsecipitantur,  in  quo  sine  fine  con- 
teruntur  et  affliguntur.  «  Et  ego  confitebor  quod  sal- 
»  vare  te  possit  dextera  tua ;  »  si  baec,  subauditnr, 
qucT  dicta  sunt  facere  possis.  Ille  solus  sua  dexiera 
et  fortitudine  salvare,  quos  voluerit,  poiest,  qui  baec 
omnia  facere  potest.  «  Ecce  becbemotb,  quem  feci 
*  tecum,  fenum  quasi  bos  comedet.  »  Valde,  inquit, 
fortior  et  gloriosior  te  fuit  becbemoih;  ipse  tamen 
confidens  propter  superbiam  periit.  Qui  quamvis 
magnam  adbuc  babeat  fortitudincm,  tamen  contra 
dexteram  et  bracbium  meum  nihil  potest.  Bechemotli 
namque,qui  &e//ua  interpretatur,  diabolum  signiflcat, 
qui  simplicitatem  angelicam  deserens,  in  belluinam 
feritatem  declinavit.  «  Ecce,  inquit,  bechemoth,  quem 
feci  tecum  (376) ; » tecum  quidem,  quia  te  et  illum  feci. 
•<  Fenum  quasibos  comedet,  >  quoniam  illos  devorabit, 
qui  in  feni  ariditatem  conversi,  fidei  viriditatem  et 
florem  virtutum  amiserunt.  De  hoc  enim  feno  pei 
prophetam  dicitur.  «  Vere  fenum  est  populus,  ex- 
siccatum  est  fenum  et  cecidit  flos  (Isa.  xl,  8).  » 

a  Foriitudo  ejus  in  lumbis  ejus,  et  virtus  illius  in 
>)  umbilico  ejus.  »  Viri  enim  luxuria  in  lumbis,  fc- 
minee  vero  in  umbilico  esse  dicitur.  Habet  igitur 
diabolns  vires  et  fortitudinem  in  lumbis  et  in  umbi- 
lico,  quoniam  multos  utriusque  sexus  per  luxuriam 
vincit.  Bene  ejus  dicit,  quia  iilius  sunt  ilia  membra 
quibus  dominatur.  «  Consiringel  caudam  suam  quasi 
»  cedrum,  nervi  testiculorum   ejus  perplexi  sunt.  » 


B 


Christus  est,  per  quem  omnia  fecit,  et  cujus  forti-  q  Cauda  %93   enim   diaboli  Aniichristus  erit,  quo- 


tndine    diabolum    snperavit.   Tale   enim  brachium 

nullus  habet.  Sed  quis  voce  simili  tonat,  qui  dicendo 

omnia  facit?  «  Fiat,  inquit,   lux,  et  facta  est  lux. 

Ipse  enim  dixit,  et  facta  sunt  [Gen.  i,  3j;  »   nullius 

igitur  vox  talis.  Dicatur  ergo  :  Si  voce  et  fortitudine 

Deo  similis  es,  circumda  tibi  decorem  immortalitatis, 

et  in  subfime  erigere,  id  est,  super  omnes  coelos 

ascende,  et  esto  gloriosus  sicut  ille  in  sanctis  suis. 

Et  speciosis  induere  vestibus,  ut  ille,   qui  amictus 

lumine   sicut  vestimento    lucem    babitat    inacces- 

sibilem.   Hoc   autem   dicens,    eum  ad   impossibile 

ducit;  unde   adhuc  subditor  :  c  Disperge  superbos 

1  in  fnrore  suo  (375),  et  respiciens  omnem  arro- 

»  gantem  bnmilia;  *  sicut  ego,  «  qui  depono  po- 


niam  ultimus,  et  post  omnes  veni^t  :  qui  bene  cedro 
comparatur,  quia  multum  elevatus  in  magna  forti- 
tudine  apparebit.  Huuc  autem  diabolus  constringet 
et  amplexabitur,  quia  ex  toio  eum  possidebit ;  unde 
et  filius  perditionis  recte  vocatur.  Hujus  autem  te- 
sticuli  illi  sunt,  per  quos  sibi  filios  generat,  et  su® 
pravitatis  et  deceptionis  semen  effundit.  Ossa  enim 
diaboli,  sapientiores  et  fortiores  ejus  ministri  in- 
telliguntur.  Isti  autem  sunt  velut  flslulae  aeris,  qui 
sua  modulatione  et  dulci  locutione  bomines  deci- 
piunt.  Aeris  nam(iue  fisiulae  dulcem  sonum  reddunt, 
Sed  quid  de  ossibus  dicam,  cum  ipsa  ejus  cariilago, 
quae  otique  ossibus  satis  mollior  est,  sit  quasi  la- 
minse  ferreoe  ?   Per  quod  et  illos  in  diaboli  corpo- 


»  tentes  de  sede  et  exalto  bumiles.  »  Hoc  aulem  fiet  D  ^e  fortissimos  esse  significat  qui   vires  et   fortitu- 


in  jndicio,  quando  illustratione  adventus  sui  super- 
bo8  et  arrogantes  bumiliabit ;  de  quibus  subinfertur : 
«  Respice  cnnctos  superbos,  et  confunde  eos,  et  con- 
>  tere  impios  in  loco  sno.  »  Locas  impiorum  est 
locus  impiis  preeparatas,  qais  alius  est,  nisi  locus 
tormentoram  ?  Unde  et  subditur  :  «  Absconde  eos 
•  in  palvere,  et  facies  eorum  demerge  in  foveam.  » 
Simul  enim  et  nniformiter  in  pulvere  absconduutur, 
qui  vita  privati  et  carne  resoluti  in  pulverem  rever- 

^375)  Per  farorem  Dei  intelligitar  gravis  vin- 
dicta.  D.  Thom. 

(376)  «  Potest  dupliciter  hoc  verbum  intelligi  : 
uno  modo,  ut  sit  sensus  :  Quem  fed  tecum,  id  est 
qj^em  feci  sicat  te ;  et  hoc  dicit  ad  exdudendum 
irrQrem  iliorum  qui,  consideraotes  maiitiam  dia- 


dinem  non  habere  putantur.  Haec  autem  ad  An- 
tichristi  tempora  rectissime  referuntur,  quia  maxime 
tunc  talia  ossa,  talemque  cartilaginem  diabolus  ha- 
bebit.  «  Ipse  principium  est  viarum  Dei,  qui  fecit 
»  eum,  applicavit  gladium  ejus.  »  Dei  namque  via- 
rum,  id  est  operationum  diaboius  principium  est, 
quoniam  inter  omnes  creaturas  primus  faclus  est. 
Applicavit  autem  Dominus  gladium  ejus,  quia  nisi 
plicatus  esset,  ne  recta  cuspide  feriret,    perpauci 

boli,  cestimavernnt  eum  non  esse  Dei  boni  creatu- 
ram  :  alio  modo,  ut  sit  sensus  :  Quem  feci  tecumj 
id  est  similitudinem  tecum  habentem,  quantum  ad 
naturam  inteiiectualem,  quae  est  in  homine.  »  D. 
Thom. 


685 


EXPOSITIO  IN  JOB. 


m 


ejus  deceptionis  gladiam  effugere  possent.  Quasi  igi-  A  Christam  se  ipsum  quasi  hamum  fecit,  ut  per  fer- 


lor  plicato  gladio  ferit,  quia  minus,  quam  deside- 
rat,  percutit.  «  Huic  montes  herbas  ferunt,  omnes 
>  bestise  agri  iudent  ei.  »  Montes  enim,  divites  et 
potentes  accipiuntur,  qui  difiicuiter  intrant  in  regna 
ccelorum.  Isti  autem  diabolo  herbas  ferunt  quia  de 
suis  iniquis  operationibos  eum  reiiciunt.  Cibi  enim 
diaboli  iniqua  opera  sont.  Omnes  vero  besti®  agri 
ludunt  ei,  quia  quicunque  stulte,  voiuptuose  et  be- 
stialiter  vivunt,  ejus  ludus  et  delectatio  sunt.  Ager 
enim,  ut  iu  Evangeiio  dicitur,  est  mundas.  «  Sub 
»  umbra  dormit  in  secreto  calami,  et  in  locis  hu- 
»  mentibus  (377).  »  Per  hsec  genitalia  loca  signiiicat. 
Sed  cur  ergo  exponere  erubescam  quod  ipse  Domi- 


rum  divinitatem,  per  escam  vero»  carnem  ejus  in- 
telligamas.  Hunc  autem  hamum  bechemoth  videns 
concupivit,  accessit  et  tentayit,  et  dum  putat  capere, 
captnm  est.  Hoc  autem  in  oculis  sais,  quia  quem 
jam  in  miraculis  cognoverat,  et  Dei  Filium  confessos 
faerat,  importuna  voracitate  invadere  prcesumpsit. 
«  £t  in  sudibus  perforabit  nares  ejns.  »  Quid  enim 
per  sudes,  nisi  Dei  virtutem  et  potentiam  intelligi- 
mns?  His  enim  diaboli  nares  ^perforatee,  quamvis 
sagacissimi  ingenii  sit,  nostri  tamen  secreta  cordis, 
nisi  per  motus  ezteriores,  ad  plenum  cognoscere  et 
perscrutari  non  valet.  Hoc  autem  a  canibus  trahi- 
tur,  qui  odore  narium  animaliam  vestigia  sentiunt. 


nus  dicere  non  erubuit?  Umbra  enim  illa  ioca  di-  b  Nam  et  diabolus  canis  est,  secundum  iilnd  :  «  Eme 


cuntur,  quas  ab  omnibus  occultantur  et  operiuntur; 
unde  etiam  verenda  vocantur.  In  his  igitur  diaboius 
dormit,  in  his  delectatur  et  quiescit.  Sive  etiam 
dormit  sub  umbra,  id  estin  illis  habitat,  qui  otiosam 
et  voluptuosam  vitam  ducunt.  Et  in  secreto  calami, 
id  est  eorum  cordibns,  qui  non  solidi,  sed  ad  simili- 
tudinem  calami,  iide  omnique  bonitate  vacui  sunt. 
Et  in  iocis  humentibus,  id  est  inebriosis,qai  semper 
vino  inundant.  Unde  Apostoius  :  »  —  «  Nolite  inebriari 
vino,  in  quo  est  luxuria  (Ephes,  v,  i8).  t  Protegunt 
»  umbrfle  umbram  ejus,  circumdabunt  enm  saiices 
»  torrentis.  »£Jus  enim  umbrfie  sunt  quicunque  ejus 
imaginem  et  similitudinem  imitantur.  In  umbra 
enim  quodammodo  regis  |imago  exprimitur.  Umbrse 


a  framea,  Deus,  animam  meam,  et  de  mann  canis  ani- 
cam  meam  (Psal,  xxi,  21).  >  ^  «  An  extrahere  po- 
»  teris  ieviathan  hamo,  et  fune  ligabis  lingnam  ejus?  » 
Eccejam  alio  aomine  vocatur  diabolus.  Leviathan 
enim,  qui  Latine  draco  dicitnr,  additamentum  M4 
eorum  interpretatur.  Hoc  autem  per  contrariamy 
quia  dnm  ocuiorum  lumen  se  primis  parentihns  ad- 
dere  promisit,  iimmortaiitatem  ademit.  Hunc  autem 
supradicto  hamo,  id  est,  per  Verbnm  carnem  fa- 
ctum,  de  suorum  lidelium  mentibus  Dominus  abs- 
traxit.  Cujus  quidem  lingua  fune  iigato,  qnoniam 
Trinitatis  fide,  qu£e  triplex  fnniculus  vocator,  ejas 
deceptionis  persuasio  et  iocutio  vaide  refrenata  est. 
Hoc  igitur  fune  iingua  ejus  ligatur,  quia  non  audi* 


igitur  ejus  protegunt  umbram  ejus,  quando  multi  ^  tur,  etiamsi  ioquatur,  «  Nunqaid  pones  circulum  in 


iniqui  unum  iniquum  protegunt  et  defenduut.  Seepe 
enim  videmus  ad  unius  alicujus  iniqui  defensionem 
magnam  iniquornm  multitudinem  couvenire.  Saiices 
autem  torrentis  eum  circumdant,  quoniam  ei  semper 
illi  assistunt  et  serviunt,  qui  et  infructuosi  sunt,  et 
in  aquis  tumultuosis  rapidisque  morantur;  id  est 
cum  Ipopuius  seditiosis  et  impiis  habitare  delectan- 
tur.  «  Aquffi  multffi  populi  multi  (Apoc.  xvii,  15);  » 
de  qaibus  aquis  adhuc  subditur  :  «  Ecce  absorbebit 
»  liuvium,  et  non  mirabitur,  et  habet  iiduciam  quod 
>  influat  Jordanis  in  os  ejus  (378).  >»  Fluvium  pecca- 
tornm,  et  maxime  gentilium  et  Jadffiorum  muititu- 
dinem   vocat.  Hos  autem   absorbet  bechemoth,  ct 


»  naribus  ejus,  et  armilia  perforabis  maxiliamejus?  » 
Hoc  enim  loco  circulus  et  armiiia  pene  idem  signifi* 
cant.  quoniam  et  armilia  circuius  est.  Nares  antem 
et  maxiiice  qu»  circulo  constringuntur  sui  ofiicii 
potentiam  viresque  amittunt.  Merito  igitur  in  nari- 
bus  et  in  maxilla  ieviathan  ligatns  perhibetur,  qno- 
niam  nec  sagacitate  decipere,  nep  maxillarnm  forti- 
tudine  confringere  sanctos  Dei  valet,  secundum  sui 
desiderii  aviditatem.  Nunquid  multiplicabit  ad  te 
prcces  aut  loquetur  tibi  moilia?  Quantum  enim  ad 
litteram  preces  ieviathan  Domino  maltipiicabat, 
quando  maligni  spiritus  territi  dicebant.  «  Quid  no- 
bis,  et  tibi,  .Fili  Dei?  Venisti  ante  tempus  torqaere 


non  mirabitur,  quia  non  pro  magno  dacit  ut  tales  ^  nos,  et  ejicis  nos  hinc,  mitte  nos  in  porcos  (Maiiih. 

decipiat.  Habet  enim  flduciam  quod  Jordanis,  id  est      viii,  29).  )»  Quantum  vero  ad  membra  sua,  et  preces 

Christianorum  et  baptizatorum  populus,  influat  in 

os  ejus.  Jordanis  enim  baptizatos   signiflcat,  quo- 

niam  ibi  coepit  baptismus.  «  In  oculis  ejus    quasi 

»  homo  capiet  eum,  in  sudibus  perforabit    nares 

>  ejus.    Usque  modo  narravit  fortitudinem  beche- 

moth,  nunc  autem  quaiiter  capiatur  insinuat.  Quan- 

do   enim   Christi  divinitas     carnem  induit,    tunc 


(377)  c  Cum  in  beehemot  magnam  bestiam  inteili- 
gat,  id  est  elephantem  in  quo  tiguram  diaboii  ponit, 
ideo  proprietates  ejus  enumeraus  ait :  Sub  umbra 
dormit  in  secreto  calami  in  loeis  humentibus;  et  quia 
boc  animai  non  qualemcumque  habitat  umbram,  sed 
condensam,  subdit  :  Protegunt  umbrx  umbram  ejus, 
at  scilicet  inferior  umbra  per  snperiorem  um- 
|)ram  conira  «stam  defendatar.  »  D.  T. 


in  judicio  muitiplicabit,  et  moilia  ei  loquetur,  qaia 
iniqui,  qui  ejus  corpus,  et  membra  sunt,  veniam  et 
misericordiam  deprecabuntur.  «  Nunquid  feriet  te- 
»  cum  pactum,  et  accipies  eum  servum  sempiier- 
»  num?  »  Subauditur,  ut  ego.  Hoc  enim  pactum  cum 
Domino  diaboius  facit,  nt  sine  ejus  permissione 
neminem  tentet,  neminem  affligat,  atque  in   ipsa 

(378)  «  Hffic  referuntnr  ad  diabolum,  in  cnjns  figa- 
ra  dicuntur,sig[nificatur  ejus  presumptio,  qua  se  con- 
tidit  de  facili  sibi  incorporare  ner  consensum  omnes 
homines  instabiies,  etiamsi  habeant  aliquam  Dei 
cognitionem  :  ad  quod  sigaificandum  inducitur  spe- 
ciaiiter  de  Jordane,  qui  est  fiuvius  in  terra,  in  qua 
vera  Dei  cogoitio  habebatOTi  »  etc.  D.  Th« 


687 


S.  BHUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS 


688 


teniatione  vel  afflictione  modum  a  Deo  positnm  cu-  A  ejus  damnationis  sententiam   et  boni  et  mali    au- 


stodiat.  £t  secundum  hoc  pactum  non  solum  servus, 
verum  etiam  sempiternus  servus  dicitur,  quia  non 
solum  nunCy  sed  etiam  post  hanc  vitam  sub  hac  ei 
conditione  serviel.  «  Nunquid  illudes  ei  quasi  avi, 
»  aut  ligabis  eum  anciilis  tuis  ?  »  Diabolus  enim,  et 
bechemoth,  id  est  bellua  dicitur  propter  feritatem,  et 
leviathan,  id  est  draco  propter  fortitudinem,  et  avis 
propter  superbiam,  quia  super  omnes  coeios  volare 
voluit.  Uoic  autem  iilusit  Dominus  quasi  avi,  quia 
Ghristi  humanitatem,  quasi  escam  ei  opposuit,  per 
quam  eum  cepit,  ligavit  et  tenuit.  Ligavit  autem 
ancillis  suis,  de  quibus  Apostolus  ait :  «  Yidete  vo- 
cationem  vestram,  fratres,  quia  non  multi  nobiles, 


dient,  quando  dicetur:  c  Ite  maledicti,  in  ignem 
seternum,  qui  paratus  est  diaboio  et  angelis  ejus 
(Matih.  XXV,  42).  » 

CAPUT  XLI. 
Non  quasi  crudelis  suscitabo  eum  :  quis  enim 
«  resistere  potest  vultui  meo?  »  Ac  si  ad  superiora 
Job  responderet,  dicens  :  Cum  tam  fortis  tamque 
iniquus  sit  iste  leviathan,  cur,  Domioe,  contra  iideles 
tuos  sic  eum  suscitas?  cur  adversus  eos  sic  eum  sse- 
vire  permittis?  Ad  quod  ipse  non  quasi  crndelis,  in- 
quit,  suscitabo  eum,  id  est,  neque  illorum  obliviscar, 
neque  hunc  super  iiiorum  vires  ssevire  permittam, 
neque  patiar   super  id  quod    possunt;    sed  robur 


non  muiti  sapientes,  non  multi  potentes  sunt  inter  B  et  fortitudinem    illis    dabo,    quibus   contra    isiius 


Tos;  sed  quee  stulta  sunt  mundi  elegit  Deus,  ut  con- 
fundat  sapientia;  et  ignobiiia,  ut  confundat  fortia;et 
ea,  qu8B  non  sunt,  ut  ea  quse  sunt  destrueret  (i  Cor. 
I,  .26).    »  Hfle  sunt   igitur   ancillse   quibus   ligatus 
est  diabolus,  ut  vires   et  fortitudinem  contra  eas 
habere  non  possit,  secundum  iilud  :  «   Dominus  con- 
»  teret  Satanam  sub  pedibus  vestris  velociter.  Con- 
>  cident  eum  amici,  divident  ilium  negotiatores.  » 
Hoc  autem  de  toto  ejus  corpore  inteliigi  debet,  id 
est  de  tota  iniquorum  multitudine.  Isti  enim  amici 
et  negotiatores,  doctores  Ecclesifle  sunL  Negotiatores 
quidem,  quia  Evangelii  merces  pretio  ildei  commu- 
tant.  Hi  autem  diaboli  corpus  concidunt  et  dividunt, 
quia  quotidie  inde  aliquos  separant  et  per  fidem  Ec- 
clesifie  reconciliant.    «   Nunqnid  implebis    sagenas 
»  pelle  ejus,  et  gurgustium  piscium  capite  iiiius.  » 
Quid  enim    per    sagenas,  pisciumqne  gurgustium, 
nisi  S.  Ecclesiam  inteliigimus?  In   hanc  enim  pis- 
ces  capiuntur  et  habitant ;  qui  in  aquis  baptisma- 
tis  regenerantnr  et  natant.  Peiiis  autem  prsedicti 
corporis  leviathan,  iili  sunt,  qui  quasi  sine  veneno 
exterius  positi,  facilius  convertuntur.   At  vero  per 
caput,  principales,  fortiores  et  majores  figurantur 
Hujus  autem  corpons  caput  beatus  Paulus  aliquando 
fuit,  ex  quo  maxima  ex  parte  Ecclesia  ixpleta.  Slc 
igitur  Dominus  ex  pelle  et  capite  ieviathan  sagenas, 
et  gurgustium  piscium  implet,  quando  ex  illa  iniqua 
multitudine,  et  minores  et   majores  in  Ecclesiam 
introducit.  »  Pones  super  eum  manum  tuam?  »  Sub- 
auditur,  sicut  ego  meam.  Ego,  inqoit,  sic  eum  mea 
manu  et  potestate  comprimo,  ut  absque  mea  jus- 
sione  vel  permissione  nihii  facere  audeat.  Hoc  au- 
tem  se  non  posse  ex  eo  apparet  quod  tam  violenter 
ab  eo  flagellaris ;  et  hoc  est  quod  ait :   «  Memento 
»  beili,  nec  ultra  addas  loqui.  »  Id  est  considera  in 
quo  praelio  tn  es,  et  age  poenitentiam  de  his  quae 
inconsiderate  et  minus  caute  locutus   es,  et  cogita 
quid  respondeas  Domino,  qui  slc  flagellaris  a  servo. 
ic  Ecce   spes  ejus    frustrabitur  [eum,  et  videntibns 
»  cunctis  praecipitabitur.  »  Saepe  enim  spe  soa  dia- 
bolns  prflecipitabitur,  quoniam  multos  ex  his  subito 
amittit,  quos  secum  ad  tormenta  Irahere   sperabat. 
Quod  qoidem  in  beato  Job  ei  contigisse  probatur. 
Cunctis  .autem  videntibus  prflecipitabituri  quoniam 


D 


maiitiam  S96  resistere  valeant.  Quis  enim  vultui 
meo  resistere  vaieat?  Cur  igitur  timeat,  quem  ego 
defendo?  Ego  in   eis  sum,  ego  in  eis  pugno,  ego 
snm  qui  civitatem  custodio.  Et  ille :  Si  tu,  inqoit, 
Domine,  eos  custodis,  quid  est  [quod  hujus  dece- 
ptione  tot   homines   puniri    videmus?  Et  Dominns 
ad  eum:  «  Et  quis  anle  dedit  mihi,  ut  reddam  ei? 
«   Omnia  quae  sub  coelo   sunt,  mea  sunt.  »  Ac  si 
dicat:   Quos  defendo,  misericordia  est;   quos   non 
defendo  justitia  est.  Cum  enim  omnia  mea  sini|, 
non  ,mihi  quasi  mea  omnia  serviunt,  quse  etiam  si 
servirent,   non  tamen    de    suo,  sed  de  meo  mihi 
servirent.  Nihil  igitur  mihi  quasi  ex  debito  requi- 
,  rere  debent,  qui  nihil  mihi  ante  dederunt.  De  hac 
'  profundissima  qusestione  Apostolus  aU  :  «   0  alti- 
tudo  divitiarum  sapientifle  et  scientiae  Dei,  quam 
incomprehensibilia  sunt  judicia  ejus,  et  investiga- 
biles  vifle  ejus!  Quis  enim  cognovit  sensum  Domini  ? 
Aut  quis  consiliarius  ejus  fuit?  Aut  quis  prior  de- 
dit  illi.  et  retribuetur  ei  ?  (Rom.  xi,  33.)  —  «   Non 
»  parcam  ei,  et  verbis  potentibus  ad  deprecandum 
»  compositis.  >  Hoc  autem  de  toto  corpore  leviathan 
intelligitur,  id  est  de  tota  iniquorum  multitudine,  qui 
quamvis  potentibus  verbis  et  ad  deprecandum  com- 
positis  Deum  exorent,  non  tamen  parcet  eis.  Non  enim 
verborum  compositionem,  sed  cordis  compunctio- 
nem,  respicit  Deus.  Multa  enim  membra  diaboli  intra 
Ecclesiam  sunt,  qu£e  satis  attente,  constanter  et  com- 
posite  Deum  orare  videntur.  Deus  iamen  non  verbis 
sed  opera,  non  preces  sed  corda  intuetur.  Unde  et  sub- 
ditur  :  «  Quis  reveiabit  faciem  indumenti  ejus,  et  in 
>  medium  oris  ejus  quis  intrabit?  >  Subaudi  :  nisi 
ego.    Nostri  enim    oculi,   quia   infirmi    sunt,  non 
ea  quse  interius  latent,  sed  soium   indumenti   fa- 
ciem  vident;  Deusr  autem  indomenti  faciem  pene- 
trans,    ipsius    cordis   cogitationes   considerat,    se- 
cundum  illud  :  «  Humo  videt  in  facie,  Deus  autem 
9  in  corde.  •  Intrat  autem  Dominus  et  in  medio  oris 
ejus,  quia  quidquid  homo  dicat,  quidquid  cugitet, 
Deus  et  in  ore  et  in  corde  est,  qnia  omnia  perscru- 
tatur.  Non  valet  igitur  homini  composita  depreca- 
tio,  quia  «  Spiritus  sanctos  disciplinse  effogit  fictom 
{Sap,  I,  5).  »  —  «  Portas  vultus  ejus  quis  aperiet?  » 
Qnando  enim  inferni  portas  Ghristus  confregit,  et 


EXPOSITIO  IN  JOB. 


690 


sanctonim  animas  secum  tulU,  tunc  quidem  A  quoniam   suaviter   peccatoribns    redolent,    eosque 


as  aperuit  quibus  leviatban  vultum  suuro,  ne 
retur,  absconderat.  Portsc  quoque  vultus  ejus, 
stici  dici  possunt,  quoniam  per  eos  quasi  portas 
itur  ante  faciem  et  pra^sentiam  ejus.  Has  autem 
as  Gbristus  aperit,  quando  eorum  beereses 
ifestat.  «  Per  gjrum  dentiom  ejus  formido.  » 
solum  enim  portae,  sed  et  dentes  diaboli  dicun- 
baeretici,  quia  quos  capiendo  devorant,  diabolo 
aesentant.  Isti  autem  dentes  per  gyrum  formidi- 
babent,  quoniam  ab  eis  capiuntur,  a  dia- 
devorantur.  Possumus  autem  et  per  formidi- 
,  tjrannorum  gladios  intelligere,  quibus  bsere- 
scepissime  muniuntar.  Quod  quidem  si  ad  Anti- 


delectant,  tsedffi  dicuntur.  Sed  quoniam  prava  con- 
cupiscentia  eos  inflammat,  igne  dicuntur  esse  suc- 
censse.  «  De  naribus  ejus  procedit  fumus,  sicut 
»  ollse  succensfie  atque  ferventes.  »  Quia  enim  per 
nares  spiritus  emittitur,  per  nares  spiritus  signi- 
iicatur.  Procedit  igitur  fumus  de  naribus  ejus, 
quoniam  qui  ejus  iniqnitatis  spiritum  suspiciant, 
tenebraram  et  caliginis  fumo  adambrati  veritatem 
reddere  con  possant.  Bene  autem  ollse  succens» 
atque  ferventi  diabolus  similatur,  quoniam  invi- 
dia,  atque  odio,  et  %9S  mala  voluntate  semper 
ardet.  «  Halitus  prunas  ardere  facit,  et  llamma 
»  de  ore  ejus  egreditur.  »  Quid  enim  per  pmnas, 


iti    tempora    referatur,  perspicuum    est ;   tunc  »  nisi  bomines  odio    et  ira  succensos  inteiligamus? 


I  verbis  et  gladiis  haeretici  pugnabunt.  «  Cor- 
.s  illius  quasi  scuta  fusilia,  et  compactum  squa- 
is  se  prementibus.  »  Membra  namqae  diaboli 
i  scuta  fusilia  sunt,  quoniam  dura  valde  et 
tia  obstinata,  verbi  Dei  jacula  a  se  repellunt. 
unguntur  autem  quasi  squamis  se  prementi- 
qaoniam  iniquitate  sibi  concordi  sese  vicissim 
nalitiam  impellunt  et  premunt.  Saepe  enim 
nus  iniquos  bomines  sic  se  ad  facinus  iuvitan- 
it  alter  alterum  trahat,  et  ire  nolentem  violen- 
mpellat.  «  Una  uni  conjungitur,  nec  spiraculum 
idem  incedit  per  eas,  una  alteri  adhserebit,  et 
lentes  se  nequaquam  separabuntnr.  >  Squamae, 
it,  leviatban,  idem  homines  impii,  ex  qnibns 


Hos  enim  diabolus  ardere  facit,  quoniam  sufflando 
Sffipe  ez  minimis  rebus  magnas  lites  concitat. 
Sic  igitur  et  flamma  ez  ejus  ore  egreditur,  quia 
magna  discordia  ex  ejus  verbis  generatur,  c  In 
»  collo  ejus  morabitur  fortitudo,  et  faciem  ejus 
f  prfficedet  egestas.  »  Fortitudo  enim  in  ejus  coilo 
moratur,  quoniam  ex  quo  superbire  coepit,  nun- 
quam  se  postea  ad  poenitentiam  bumiliavit.  Faciem 
autem  ejus  prsecedet  egestas  quia,  priusquam  Anti- 
cbristus  buic  mondo  appareat,  magna  divini  eloquii 
egestas  fiet;  ut  et  per  propbetam  dicitur :  «  Ecce  ego 
immittam  in  vos  non  famem  panis,  neqoe  sitim 
aqna),  sed  audiendi  verbum  Dei.  Membra  camium 
ejus  cobaerentia  sibi.  {Ezech,  v,   i7). »  Hoc  in  ejus 


3li  corpus  conficitur,  intantum   sibi  conjuncti  ^  squamis  supra  ezposuimus;  membra  namque  car- 


,  et  in  nequitia  concordes,  ut  ad  invicem  sepa- 
uequeant,  et  sanctce  prsedicationis  spiraculum 
»os  transire  non  valeat;  invident  enim  alter- 
n,  et  in  luxuria,  furto,  rapina,  honiicidiis  et 
imilibos  alter  altero  non  vult  inforior  esse. 
!rnutatio  ejus  splendor  ignis,  et  oculi  ejus  ut 
pebrae  dilaculi.  »  In  sternutatione  namque 
impetu  moventur  spiritus,  ut  et  si  velit  homo, 
retinere  non  possit.  Sternutatio  igitur  diaboli 
:hristus  erit,  quem  tanto  inflationis  et  super- 
impetu  conira  Ecclesiam  concitabit,  quanto 
)  unquam  in  hunc  mnndum  venit.  Hunc  autem 
itur  splendor  ignis,  id  est  ira,  et  indignatio,  et 


nium  ejus,  omninm  iniquoram  multitodo  est.  Haec 
aatem  membra  sibi  cohflerent,  quia  perfidia  et 
iniquitate  junguntor.  «  Mittet  contra  eum  fiilmina 
»  et  ad  locom  alium  non  ferentur. »  Omninm  tormen- 
torum  impetus,  et  fulmina  contra  eum  et  membra 
ejns  Dominus  mittet;  neqne  ad  locum  alium 
ferentur,  quoniam  isti  soli,  et  non  alii,  affiigentur. 
c  Cor  ejus  indnrabitur  qnasi  lapis,  et  stricgetur 
»  quasi  malleatoris  incos.  »  Semper  enim  diabolus 
induratur  et  nunquam  ad  poenitentiam  humiliatur. 
Ideoqoe  constrictus  et  ligatus  quasi  malleatoris 
incos,  SBternis  tormentomm  ictibus  contundetur. 
«  Cum  sublatus  fuerit  timebunt  angeli,  et  territi 


r  miraculorum  :  dabit  enim  signa  et  prodigia  d  i>  purgabuntur  (379).  •    Angeli   Ecclesise,  doctores 


i.  Oculi  vero  ejos  illi  erunt,  per  quos  tonc  suee 
itatis  vias  peccatoribus  revelabit.  Qui  quoniam 
ntia,  et  miraculis  fulgebunt,  palpebree  dilu- 
iicuntur.  Qoid  est  enim  palpebra  diluculi,  nisi 
festatio  Incis  et  diei?  At  vero  miraculorom 
itio  qusedam  diei  et  lucis  manifestatio  est. 
ore  ejos  lampades  procedunt,  sicut  tmdffi  igni 
tcensae.  >'  De  ore  nnnique  diaboli  procedont 
ades,  quoniam  ejus  deceptionis  verba  ad  vitio- 
delectationeni  homines  succeudunt.  Quce  verba, 

f9)  «  Cura  sublatus  fucrit  virtuto  divina  de 
suo,  timebunt  angbli  admirando  divinam  vir- 
ti,  in  qua  admiratione  molti  effectns  divinse 
tis  eis  innotescunt,  et  ideo  subdit  :  et  territi 
iburUitr :  LJt  enim  Dionysius  dizit,  cap.   5.  De 


intelliguntur,  qui  pluribus  in  locis  angeli  vocantur 
Lege  Apocalypsim,  et  invenies.  Isti  autem  qoando 
leviathan  damnatum  et  ad  praecipitandum  subla- 
tum  viderint  timebunt,  ipsoque  timore  purgabun- 
tur,  si  quid  proeteritfle  corruptionis  in  eis  fuerit 
(380).  «  Com  apprehenderit  eum  gladias  snbsistere 
»  non  poterit,  neqne  hasta,  neque  thoraz.  »  Ac 
81  dicat.  Quamvis  semper  superbos,  impins,  et 
crudelis  diabolus  fuerit;  tamen  ssTissimas  erit, 
quando    gladius    eum   apprehenderit   Gladius  iste 

divinis  nominibos.  Angeli  purgari  dicuntur  non 
ab  immunditia,  sed  a  nescientia,  «  etc.  D.  Thom. 
(380)  Sienim  Deus,  ut  ait  S.  Petrus,  II,  ii,  i^angelis 
peccantibus  wm  pepereUf  neque  tumUnHnu  non  pani- 
tentibus  parcit. 


69f 


S.  BRUNONFS  EPISCOPl  SIGNIENSIS. 


692 


B 


Antichristas  erit,  qui  multa  millia  hominum  inter-  A 
ficiet  et  a  Deo  separabit.  Hic  autem  postquam  dia- 
bolum  apprehenderit,  et  in  sui  pectoris  habitaculo 
plenissime  susceperit,  jam  non  poterit  subsistere, 
neque  hasta,  neque  thorax,  quoniam  nemo  erit 
qui  vel  contra  eum  pugnare,  vel  se  regendo  defen- 
dere  possit.  Scripturarum  namque  scientia,  et  hasta 
nobis  est^  cum  alios  impugnamus,  et  thorax  cum  ab 
aliis  impugnamur.  «  Reputabit  enim  qnasi  paleas, 
1  ferrum,  et  quasi  lignum  putridum,  aes.  •  Et  ferrum, 
inquit,  id  est  gladium  spiritus,  quod  est  verbum 
Dei.  Et  8B8,  id  est  clarissimum  sonum  sanctse  pr®- 
dicationis,  quasi  paleas,  et  lignum  putridum  repu- 
tabit;  quoniam  nulla  ei  sapienlia  et  cloquentia 
resistere  valebit.  Possunt  autem  per  ferrum  et  ses 
Enoch  et  Ehas  significari.  c  Non  fugabit  eum  vir 
»  sagittarinSy  in  stipulam  ei  versi  sunt  lapides 
»  fundsB.  »  Omnis  enim  Evangelii  prsedicator,  vir 
sagitlarius  et  fundibularins  est.  Ipsa  vero  prsedica- 
tio  et  arcus  et  funda  est  :  inde  enim  quasi  sagittse 
et  lapides  sententiae  prodeunt  ad  feriendos  inimicos. 
Sed  his  non  fugabitur  leviathan,  quoniam  per  ilium 
hominem  invasum,  perditionisque  fiiium,  cunctos 
sibi  adversantes  despiciet,  et  pro  nihilo  ducet. 
a  Quasi  stipulam  sestimabit  malleum,  et  deridebit 
»  vibrantem  hastam.  >  Quasi  stipulam,  inquit, 
aestimabit  malleum,  quia  poenam  fiituri  judicii 
parvipendet,  cigus  gravi  pondere  in  aeternum  con- 
tundetur.  Insuper  et  ipsum  Deum  deridebit,  qnem 
jam  hastam  vibrantem  et  pcenam  preparantem  G 
intuetur;  desperavit  enim,  et  misericordiam  quse- 
rere  dedignatur;  cuncta  potins  tormenta  ferre 
paratos.  «  Sub  ipso  erunt  radii  solis,  stemet  sibi 
»  anrum  quasi  lutum.  »  Solis  namque  radii  qui- 
bns  mandus  illuminatur,  sapientes  significant^  ex 
qaibas  multi,  vel  minis,  vel  bianditiis,  vei  promis- 
sionibus  ab  Antichristo  snbversi,  diaboli  se  jugo 
subjicient.  Hoc  autem  exponit,  dicens  :  c  sternit 
»  sibi  aurum  quasi  lutum;  »  id  est  eos,  qni  sapien- 
tia  et  rirtutibus  fulgere  videbantur,  non  minus 
sibi  subjiciet  et  prostemet,  quam  luteos  terrenos 
et  peccatores. 

«  Fervescere  faciet,  quasi  ollam,  profundum 
»  mare,  et  ponet  quasi  cum  urguenta  bulliunt.  > 
Quid  enim  profundum  mare,  nisi  hujus  saeculi  ma-  D 
jores  et  potentiores  ?  Hos  autem  diabolus  quasi  ol- 
lam  fervescere  faciet,  quia  eos  ad  tantam  insaniam 
concitabit,  ut  quicunque  sanctorum  diabolo  parere 
et  imaginem  bestiae,  ut  alibi  legitur,  adorare  nolue- 
rit,  confestim  ab  eis  gladio  feriatur.  Et  ponet  hoc, 
quasi  cum  unguenta  buUiunt,  qnia  horum  insaniam 
in  Dei  zelum  et  fervorem  convertet,  et  in  sanguine, 
quem  fundebunt,  quasi  in  suavissimo  odore  un- 
genti  Deum  delectari  docebit.  •  Post  eum  lucebit 
»  semita,  sestimabit  abyssnm,  quasi  seoescentem.  » 
Semita  namque  lucebit  post  eum,  quia  miraculo- 
ram  fulgor  et  fama  eum  sequetnr.  Sive  quia  post 
mortem  filii  ejus,  id  est  Antichristi,  omnis  error 
et  caligo  auferetur.  iEstimat  autem  abyssum  quasi 


scaescentem,  quoniam  infernum  ejusque  poena 
1t99  quasi  jam  finitas  et  innocuas,  et  sine  viribus 
reputat;  quod  enim  veterascit  et  senescit,  prope 
interitum  est.  Nescit  enim  saperbus  iste  timere, 
unde  et  subditur  :  c  Non  est  snper  terram  potestas, 
%  qufle  comparatnr  ei,  qni  factus  est  ut  nullum 
»  timeret.  »  Non  enimangelicaB  naturae  aliquis  homo 
comparari  potest.  Quamvis  secundum  ejus  opinio- 
nem  hoc  intelligi  valeat.  Qui  enim  Deo  similis  esse 
voluit,  cuilibet  creaturse  par  esse  dedignatur.  Fa- 
ctus  est  autem  ut  neminem  timeret,  non  a  Deo,  sed 
a  se ;  talem  namque  eum  superbia  fecit,  ut  nihil  sit 
quod  timere  dignetur;  cunctis  enim  se  prsefert,  et 
in  superbia  elevatus,  sub  se  quasi  inferiora  omnia 
conspicit.  Unde  nec  ipsi  suo  Creatori  ut  se  adora- 
ret  dicere  timuit;  et  hoc  est  quod  ait  :  «  Omne 
»  sublime  videt,  ipse  est  rex  super  omnes  iilios 
»  superbiae.  »  Omne  enim  subiime  videt  qui  nihil 
in  se  humile  sentit;  ideoque  ipse  est  rex,  qui  omnes 
superbise  filios  regit.  Merito  autem  in  radice  et  in 
fine  sixm  locutionis  superbiam  posuit,  quia  ipsa 
radix  est  omnium  malorum. 

CAPUT  XLII. 
«  Respondens  autem  Job  Domino  dixit  :  Scio 
»  quia  omnia  potes,  et  nuUa  te  latet  cogitatio.  > 
Scio,  inquit,  quia  omnia  potes,  et,  sicut  dixisti,  non 
est  qni  possit  resistere  vultui  tuo.  Et  nulla  te  iatct 
cogitatio,  qui  ipsius  leviathan  occultas  calliditates 
tam  diiigenter  exposuisti.  «  Sed  quis  est  iste,  qui 
»  ceiat  consilium  absque-scientia?  »  Quis,  inquit,  est 
iste,  qui  tam  stuitus  est  ut  cailiditates  suas  scienti 
omnia  celare  conetur?  «  ideo  insipienter  locutus 
>  sum,  et  quffi  ultra  modum  excederent  scientiam 
»  meam.  »  In  hoc  etiam  insipienter  iocutus  sum  qui 
in  judicio  tecum  contendere  voiui.  Si  enim,  quod 
verum  est,  nemo  tibi  resistere  valet,  frustra  supe- 
rius  dixi,  «  et  perveniat  ad  victoriam  judicium 
meum.  »  In  hoc  etiam  insipienter  iocutus  sum,  quia 
contra  eam  sapientiam  sum  iocutus,  qu®  ultra  mo- 
dum  excedit  scientiam  meam.  Insipiens  enim  est  qui 
cum  eo  contendit  a  quo  et  potentiaetsapientia  supe- 
ratur.  c  Audi,  et  ego  loquar,  iuterrogabo,  etresponde 
mihi.  »  Ouid  est  enim  :  «  audi,  et  ego  ioquar,  »  nisi 
exaudi  orationem  et  locutionem  meam?  Quid  vero 
est :  interrogabo,  etresponde  mihi :  nisifac  meintei- 
ligere  desiderium  meum,  et  ea  quse  multum  scire  de- 
sidero  manifesta.  Sicut  enim  nos  optando  et  depre- 
cando  Deum  interrogamus,  ita  ipse  nos  exaudiendo  et 
donando  respcndet.  Unde  eliam  quasi  jam  exauditus 
beatus  Job  subinferens  ait  :  <v  Audilu  auris  audivi 
»  te,  nunc  autem  oculus  meus  videt  te,  idcirco  ipse 
»  me  reprehendo,  et  ago  poenitentiam  in  faviiia  et 
»  cinere.  »  Prius,  inquit,  et  audivi,  nunc  autem 
video,  quia  tantum  interest  inter  eam,  quam  prius 
habui,  et  eam,  quam  nunc  de  te  habeo,  cognitionem, 
qnantnm  interest  inter  auditum  et  visum.  Idcirco 
ipse  me  reprebendo,  qui  contra  flagella  tna  vel  cogi 
tare,  vel  murmurare  praesumpsi.  «  Et  agb  poeniten- 
»  tiam  in  favilia  et  cinere.  »  Quid  est  in  favilla  et 


EXPOSITIO  IN  JOB. 


694 


B 


e  poeniteutiam  agere,  nisi  favillam  et  cinerem  A 

se  cogQoscere?  Quienim  hoc  agit,  in  sua  justitia 

confidit. 

Postquam  autem   locutus   est   Dominus  verba 

c  ad  Job,   dixit  ad  Eliphaz  Themaniten  :  Iratus 

furor  meus  in  te,  et  in  duos  amicos  tuos; 
oniam  non  estis  locuti  coram  me  rectum  sicut 
vus  meus  Job.  »  In  eo  quod  dicit  coram  me, 
eodem  animo,  quo  Job  loquebatur,  eos  locutos 
3,  ostendit.  Non  enim  quid  dicatur  considerat 
.  Unde  et  Job  superius  contra  eos  queritur, 
is  :  c  Ad  increpandum  tantum  eloquia  concin- 
tis,  et  in  ventum  verba  profertisysuper  pupillum 
uitis,  et  subvertere  nitimini  amicum  vestrum. 
inite  igitur  vobis  septem  tauros  et  septem  aric- 
,  et  ite  ad  servum  meum  Job,  et  ofTeret  holo- 
istum  pro  vobis.  »  Bona  ira  Dei,  qua  remedii 
lia  dantur,  quibus  et  peccata  solvantur,  et  pec- 
es  [convertantur.  Beatus  enim  Job,  ut  supra 
lus,  Ecclesiam  signiiicat;  amici  vero  illias 
ticorum  speciem  tenent.  Orat  igitur  Job  pro 
is  suis,  et  offert  holocausta  pro  eis;  quoniam 
tici,  nisi  ad  Ecclesiam  redierent,  eique  recon- 
i  fuerint,  et  nisi  ipsa  pro  eis  preces  et  sacriQ- 

obtulerit,  Dei  indignationis  furorem  evadere 
poterunt.  Offerunt  autem  hseretici  tauros  et 
3s,  quando  superbiam  ignorantiam  in  se 
ificant.  Taurus  enim  superbidm,  aries  autem 
'antiam  ct  ducatum  pravse  inteHigentiae  desi- 
t.  Sed  quoniam  septenarius  numerus  perfectus  C 
ut  perfecte  in  se  hsec  vitia  destruant,  septem 
is,  totidemque  arietes  offerre  prjccepit.  Sequi- 
«  Job  autem  servus  meus  orabit  pro  vobis; 
icm  ejus  suscipiam,  ut  non  vobis  iniputetur 
Ititia;  neque  enim  locuti  estis  ad  me  recta; 
ut  servus   meus  Job.    »    Repetitio   est  eorum 

dicta  sunt,  qua;,  quotiescunque  fit,  sermonis 
tatem  stabilitatemque  osiendit. 
Ibicrunt  ergo  Eliphaz  Themanites,  et  Baldad 
liites  et  Sophar  Naamahites,  et  fecerunt  sicut 
utus  eis  fuerat  Dominus,  et  suscepit  Dominus 
iem  Job.  Dominus  quoque  conversus  est  ad 
nitentiam  Job,  cum  iile  oraretpro  amicis  suis.  > 
im  igitur  profecit  Job,  qui  pro  amicis  suls  p. 
io,  non  solum  illis,  sed  sibi  quoque  veniam 
leruit :  in  quo  magnum  aliquid  esse  ostenditur, 
I  pro  aliis.  «  Et  addidit  Dominus  qusecunque 
nt  Job  WH  duplicia.  >  Hoc  et  propheta  dicit  : 
)Iicia  in  terra  sua  possidebunt  {Isai,  lxi,  7).  > 
is  tamen  his  tanlis  miseriis,  juxta  sseculi  iinem, 
a  qusecunque  habuit,  vel  habere  debuit  Eccle- 
iuplicabuntur,  quoniam  utrumque  populum  ct 
orum  et  gcntium  in  se  tunc  pleuissime  colligct; 
idum  illud  :  c  Cum  plenitudo  gentium  introierit, 
omnis  Israel  salvus  liet  (Rom.  xi,  25).  » 
^enerunt  autem  ad  eum  omnes  fratres  sui,  et 
iversse  sorores  suse,  et  cnncti  qui  noverant 
01  prlus,  et  comederunt  cum  eo  panem  in  domo 
is,  et  moverunt  super  eum  caput,  et  consolati 


»  sunt  eum  snper  omni  malo  quid  intulerat  Domi- 
»  nus  super  eum.  >  Venient  enim  ad  Ecclesiam 
omnes  qui,  vel  merito  lidei  fratres,  vel  carnis  fra- 
gilitate  sorores  dicuntur;  insuper  et  omnes  qni 
eam  noverunt  ejusque  famam  audierant.  Et  come- 
dent  cum  ea  panem,  panem  utique  vivum,  qni  de 
ccelo  descendit,  sive  etiam  scientiam '  sanctarum 
Scripturarum.  Movebuut  autem  et  caput  super  eam, 
ei  congaudentes,  ejusque  constantiam,  lidem  et 
patientiam  admirantes.  Hoc  enim  loco  capitis  com- 
motio  meutis  est  exhilaratio.  Et  consolabuntnr  eam 
superomni  malo  quoDominus  eam  afOigi  permisit; 
quoniam  tunc  perfecte  Ecclesia  consolabitur,  om- 
niomque  suaruni  afflictionum  obliviscetur  quando 
tantam  omnium  gentium  ad  se  ctique  confloentium 
viderit  conversionem.   t   Et  dederunt  ei  unusquis- 

>  que  ovem  unam,  et  ioaurem  auream  unam.  »  Quid 
enim  per  ovom,  nisi  innocentiam?  Qoid  vero  per 
inaurem,  nisi  utriusque  aaditus  obedientiam?  Unde 
etiam,  et  inauris  aurea  dicitur,  ut  auditus  castus 
sit  et  purus.  Sine  his  igitur  nemo  ad  Ecclesiam 
veniat,  qui  vult  eam  consolari,  hsec  munera  ferat. 
GfTerat  ovem  ot  sit  innocens,  ofTerat  inaurem  nt 
sit  obediens,  et  quia  aurea  est,  sapienter  intelligat. 

«  Dominns  autem  benedixit  novissimis  Job,  magis 
f  quam  principio  ejus.  »  Benedicere  hoc  in  loco, 
multiplicare  significat.  In  fine  enim  Ecclesia  muUi- 
plicabitur,  quoniam  omnium  gentium  plenitudine 
implebitur.  Unde  et  subditur : 

c  Et  facta  sunt  ei  quatuordecim  millia  ovium,  sez 
»  miliia  camelornm,  et  mille  juga  boum  et  mille 
»  asinae,  et  fuerunt  ei  septem  filii  et  tres  filise.  » 
Quid  per  oves  et  camelos,  boves  et  asinas,  filios  et 
fiiias  significetur,  in  libri  hujus  prinripio  ]  diclum 
est.  Qnid  vero  nnmerus  duplicatns  significet,  modo 
exposoimus.  Filiorum  autem  et  filiarum  nnmerus 
non  est  duplicatus,  quoniam  quantumlibet  cresceret, 
nihil  tamen  amplins  significaret.  Septem  enim  fiiii, 
septem  Ecclesise  sont,  tres  vero  filifle,  tres  mundi 
partcs,  in  his  autem  tota  fidelium  multitudo  contine- 
tur.  Et  hoc  quidem  in  priucipio  expositum  est. 

c  Et  vocavit  nomen  unius  Diem,  et  nomen  secunds 
»  Cassiam,  et  nomen  tertise  Cornustibii.  »  Sancta 
enim  Ecclesia,  quae  tota  ex  his  tribus  mulieribus 
constat.  Etenim  dies  est,  qnoniam  soli  justitiae 
subdita  est,  secundum  illud  :  •  Et  fecit  Deus  lumi- 
nare  majus,  ut  prseesset  diei  {Gen.  i,  16).  >*  Et  Gassia 
est,  quoniam  bonnm  circumquaque  spargit  odorem ; 
unde  Apostolus  :  «  Christi  bonus  odor  sumns  Deo  in 
omnl  loco  [11  Cor,  ii»  45).  »  Et  Comustibii  est,  quia 
clara,  et  sublimi  voce  praedicationis  ubique  resonat, 
secondum  illud.  «  Buccinate  in  Neomenia  tuba 
{Psal  Lxxx,  5).  »  Et  :  «  Laudate  enm  in  sono  tubse 
{Ibid.)  »  Componitur  autem  Cornustibii  ex  cornu,'et 
tibia,  quod  utrumque  prsedicatorum  voces  designat. 
«  Non  sunt  autem  inventae  mulieres  speciosfle,  sicut 

>  filifle  Job  in  universa  terra ;  deditqnc  eis  hseredi- 
»  tatem  pater  snus  inter  fratres  earum.  »  Nam  neqoe 
Synagoga^  neque   idololatria,  neque   alia   queelibet 


m 


S.  BRUNONIS  £PISGOPI  SIGNKNSIS. 


696 


secta  pulchritadinij  Ecclesifle  comparari   potest.  Ipsa  A  fectis  minus  perfecti  in  beatitndine  sociantar.  «  Vixit 


enim  est  quae  non  habet  macalam,  neque  nigam. 
Et  ipsa  qaidem  inter  fratres.  saos,  id  est  inter  ange- 
lomm  choroSy  (qui  ejasdem  cujus  et  ipsa  filii  sunt) 
haBreditatem  suscipit.  Sive  etiam  cum  fratribas 
sorores  ad  hsereditatem  admittuntur,  quoniam  per- 


y>  aatem  post  hsec  Job  centum  quadraginta  annis,  et 
>  vidit  filios  suos  et  lilios  filiorum  suorum,  usque  ad 
»  quarlam  generationem,  et  mortuus  est  senex  et 
»  plenus  dierum.  »  Finis. 


INCIPIT»»» 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


Ule  bene  et  sapienter  indicare  potest  qui  prius  A  esse  videtur.  Non  curavi  anius  rei  multas  ponere 


diligenter  causam  examinat.  Unde  et  Propheta  iste 
nobilissimns  cum  dizisset :  «  Judica  me,   Deus,  > 
confestim  subdidit,    dicens,   c   et  discerne  causam 
meam  (Psal,  xui,  1).    >    Hoc  autem  tale  est  ac  si 
diceret :  Non  fugio  judicium,  si  prius  causa  mea 
diligenter   examinata  faerit.  Qui   vero    aliter   hoc 
agere  prsesumit,  multoties  ea  laudat  quse  jure  lau- 
danda  non  snnt,  et  ea  reprehendit  |qu8e  jure  repre- 
hendenda  non   sunt.   Hoc  autem  peccatum  quam 
magnum  sit,  propheta  ostendit,  ubi  ait :  «  Vfle,  qui 
dicunt  bonum  malum,  et  malum  bonum,  ponentes 
Incem  tenebras,  et  tenebras  lucem,  qui  dicunt  dulce 
amarnm,  et  amarum  dulce  {Isai.  v,  20).  »   Cum 
adhuc    adolescentulus    essem,  exposni    Psalterium 
secundum  aliam  translationem,  quse  videlicet  trans- 
latio  plnribus  in  locis  tantum  differt  ab  hac  transla- 
tione,  qua  Romana  Ecclesia  ntitar,  ut  nullo  modo 
secundum  iilius  expositionem  hsec  translatio  inteiiigi 
possit  (381).  Etilla  quidem  multos.habet  expositores  : 
hanc  autem^  si  aliquis  exposuerit,  nescio.  Rogatus 
igitur  ab  amicis  meis,  et  praecipue  a  Peregrino  vene- 
rabili  abbate,  dedi  operam  ut  haec  quoque«  sicut  et 
illa,  propriam    haberet    expositionem.   Quam    qul 
totam  ex  ordine  diligenter  legerit,  scio  qnia  non 
judicabit  esse  snperfluam,  facileque  intelligere  po- 
terit  quanta  distantia   sit  inter  primam   et  hanc 
secundam  expositionem.  Non  enim  dicere  erubesco 
qaod  B.  Paulas  apostolus  et  magister  gentium  dicere 


B 


sententias;  sed  illa  mihi  saflicere  visa  est,  qus 
superioribus  et  inferioribus  convenienter  continuari 
possit.  Habent  enim  hoc  prophetarum  dicta,  at 
multis  modis  separatim  intelligi  possint.  Unde  multa 
exempla  dare  potuissem,  si  hoc  necessarium  esse 
cognoscerem.  Nallum  titulum  dereliqui,  omnes  posui 
et  exposui,  qui  quidem  ad  psalmos  intelligendos 
valde  mihi  necessarii  esse  videntur.  Illud  super 
omnia  memoriae  commendandum  esse  confirmo, 
quoties  nobis  Propheta  dicit,  et  quasi  obliviosis  et 
non  obedientibns,  toties  prsecipit  canticum  novum 
semper  cantare,  semper  [psallere,  firmiterque  spe- 
rare.  Canticum  vero  novum  cantare,  est  legis  et 
prophetarum  verba  non  secundam  litterse  vetustatem 
annuntiare,  sed  secundum  spiiitualem  inteliigentiam 
exponere  et  prsedicare.  Unde  Apostolus  ait :  «  Lit- 
tera  occidit,  spiritus  autem  vivificat  {11  Cor.  iii, 
6).  »  Hinc  quoque  in  Apocalypsi  Joannis  dicitur  : 
«  Ecce  nova  facio  omnia  {Apoc.  xxv,  5) ;  >  quoniam 
spiritaaliter  intellecta  nova  sunt  omnia. 

PSALMUS  PRIMUS. 
«  Beatus  vir  qui  non  abiit  in  consilio  impiorum.  » 
Psalmus  iste  non  habet  titulum,  >ed  ipse  non  soium 
psalmorum,  sed  omnium  sanctarum  Scripturarum 
titulus  quodammodo  esse  videtur.  Titulus  enim  ad 
hoc  ponitnr,  ut  breviter  nobis  insinuet  qaid  in 
sequenti  Scriptura  querero  et  intelligere  debeamus 
(382).  Et  hoc  quidem  agit  iste  psalmus,  qui  statim 


non  erubuit :   «  Cum  essem  parvulus  loqnebar  ut      in  ipso  suo  principio  docet  nos  beatitudinem  qnserere, 

parvulas,  sapiebam  ut  parvulus,  cogitabam  ut  par- 

vulas;  qnando  antem  factus  sum  vir,  evacuavi  quce 

erantparvuli  {I  Cor.  xiii,  1).  »  Nulli  injuriam  facit, 

qui  sibi  ipse  se  ipsnm  praefert.  'Et  illa  quidem  expo- 

sitio  valde  compendiosa  est :  sed  hsec  meiior  mihi 


(381)  Idem  ait  in  expositione  psal.  xcix. 

(382)  De  titulis  sive  incriptionibus  singulis  psal- 
mis  appositis  egregie  disseruit  S.  Hilarius.  «  Mihi 
quidem,  inquit,  temeritas  'videtur  invertere  inscri- 
ptiones  qnse  a  prima  origine  usque  ad  Ptolemsei 
tempora  delats  sunt,  qui  post  Alexandrum  in  iEgypto 
regnayit  :  quas  inscri^tiones  LXX  interprets  omnes 
seniores  in  Grcecam  iinguam  traastulere,  sicut  om- 
nes  alias  sacras  Scripturas.  Supra  150  annos  ante 
interpretationem  Ptoiemaicam,  mirabilis  ille  Esdras 


ac  per  hoc  declinare  a  malo  et  facere  bonum.  Hoc 
est  enim  ad  quod  tendit  omnis  homo,  et  ad  quod 
pervenire  desiderat,  neque  est  aiiquis  qui  beatus 
esse  non  cupiat,  Perversi  tamen  homines  dum  in 
hac  vila  beatitudinem  qusernnt,  neque  in  hao  neque 

edidit  in  lucem  libros  coeiestis  gratise  plenos,  qui 
quidem  propter  Jadffiorum  incuriam,  tunc  vero 
propter  impietatem  Babyloniorum  diutius  depravati 
permansere.  Si  igitur  Esdras'divino  namine  afflatus 
horum  voluminum  memoriam  illis  hominibus  reno- 
vavit,  etiam  hi  septaaginla  viri  non  sine  Spiritu 
sancto  haec  opera  in  Greecum  sermonem  converte- 
runt.  Inter  cffitera  vero  sacra  volumina  etiam  in- 
scriptiones  interpretali  sunt.  > 


697 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


698 


in  alia  eam  habebunt.  Qaam  uticpie  habuissent,  si  A.  «  secus  decursns  aquarum.  *  Quid  esl  majus  quam 


huijus  psalmi  consilio  credidissent,  et  declinare  a 
malo  et  bona  facere  voluissent.  Qui  igitur  beatus 
^^esse  desiderat,  non  abeat  in  consilio  impiorum,  non 
stet  in  via  peccatoram,  neque  in  cathedra  pestilen- 
tise  sedeat.  Siconsiliumimpiorum  audisti,  fuge  illad, 
et  noli  ire  in  eo.  Quid  est  enim  ire  in  eo,  nisi  illad 

—  facere,  et  manere  in  eo?Si  viam  peccatorumjurasti, 
noli  ibi  stare,  sed  recede  ab  ea.  Si  cathedram  pesti- 
lentiffi  ascendisti,  descende  cito,  et  nihil  ibi  jndices, 
300  nihil  doceas  in  ea.  Non  peccare  enim  im- 
possibile   est;  in  peccato    vero    perseverare   (383) 

^iniquissimum  est.  c  Si  enim  dixerimus  quia  pecca- 

tum  non  habemus,  ipsi  nos  seducimas,  et  veritas  in 

nobis  non  est  (I  Joan.  i,  8).  t   Peccatores  igitur 

sunt  qui  in  hoc  psalmo  ad  beatitudinem  invitantur. 

^    Ad  quam  illi  soli  poterunt  pervenire  qui,  quamvis 

"    peccabunt,  in  peccatis  tamen  non  perseverabunt.  Et 

*    hoc  quidem  significat  non  ire,  non  stare  et  non 

sedere.  Sola  igitur  perseveraniia  in  malo  facit  impe- 

-  dimentum  ad  beatitudinem,  et  hoc  solum  peccatum 
'  est  qaod  non  dimittitur  hominibus,  neque  in  hoc 
'  sseculo,  neque  in  futuro.  Ecce  docuit  nos  Propheta 
'     quod  vir  justus  et  ad  beatitudinem  festinans  fugere 

debeat.  Nunc  autem  audiamus  quid  eum  agere 
oporieat;  non  enim  suflicit  nobis  declinare  a  malo, 
nisi  et  bona  faciamus.  Sed  prius  mala  pellenda  sunt, 
quia  terra  prius  purganda  est,  quam  plantanda  vel 
seminanda. 


Hhristo  Domino  comparari?  «  Scimus,  inquit  Joannes 
apostolus  et  evangeiista,  quoniam  similes  ei  erimus, 
quoniam  videbimus  eum  sicuti  est  (I  Joan.  iii,  2).  » 
c  Fulgebunt  enim  sancti  sicut  sol  in  regno  Dei 
(Matth.  XIII,  42).  »  Hoc  enim  lignum  seipsum  esse 
^pse  Dominus  ostendit,  dicens  :  «  Si  in  viridi  ligno 
hoc  faciunt,  in  arido  quid  fiet?  (Luc.  xxiir,  31).  »  Et 
Salomon  de  sapientia,  quoe  Ghristus  est,  loquens, 
sic  ait :  c  Lignum  vite  est  his  qui  apprehenderint 
eam,  et  qui  tenuerit  eam  beatns  (Prov.  iii,  18).  »  Et 
illud  in  Apocalypsi  :  «  Vincenti,  inquit,  dabo  edere 
de  ligno  vitse,  quod  est  in  paradiso  Dei  mei  (Apoc. 
II,  7).  »  Hoc  igitur  lignum  plantatum  est  secus 
decursus  aquarum.  Quatuor  sunt  flumina  paradisi, 
quatuor  sunt  Evangeliorum  volumina,  quse  illis 
fluminibus  significantur.  Yis  videre  lignum  vit%? 
Secus  decursus  aquarum  invenies.  Sic  autem  et 
Christum  in  quatuor  Evangeliorum  fluminibus  repe- 
ries.  Ibi  enim  et  quis,  et  qualis,  et  quantus  sit, 
facile  dignoscitur.  Ad  hoc  proiterea  lignum  iit  secus 
decursus  aquarum,  quia  t  ad  ipsum,  ut  scriptum 
est  fluent  omnes  gentes  (Isa.  ii,  2).  »  —  a  Aquse 
enim  multse,  dicit  Scriptura,  populi  multi  (384).  » 
«  Quod  fructum  suum  dabit  in  tempore  suo.  »  Ez 
qup  mundus  iste  factus  est,  fructum  suum  lignum 
hoc  dare  non  destitit  :  «  Omnia  enim  per  ipsum 
facta  sunt,  et  sine  ipso  factum  est  nihil  (Joan.  i,  3).  » 
Dedit  tamen  maxime  et  abundantius  fructum  suum 


«  Sed  in  lege  Domini  voluntas  ejns.  »  Quidquid  c  ^^  tcmpore  suo,in  tempore  incarnationis  ot  adventus 


utrumque  testamentum  facere,  vel  non  facere  jubet, 
lex  Domini  est.  Non  potest  itaque  vir  justus  manere 
in  consilio  impiorum,  neque  stare  in  via  peccato- 
rum,  neque  in  cathedra  pestilentise  sedere,  cujus 
voluntas  et  desiderium  est  legem  Domini  adimplere. 
Quod  antem  ait  «  fuit,  »  non  sic  accipias,  quasi  jam 
cessaverit  :  audi  quod  sequitur  : 

«  Et  in  lege  ejus  meditabtur  die  ac  nocte.  »  Quid 
est  die  ac  nocte?  Omni  tempore  in  prosperis  et  ad- 
versis;  et  prospera  enim,  et  adversa  a  lege  Domini 
et  a  custodia  mandatorum  ejus  maxime  miseros 
homines  separare  solent.  Venit  quidam  adolescens 
ad  Dominum,  qui  in  prosperis  erat  multasque  pecu- 
nias  possidebat.  Qui  cum  eum  interrogaret  quomodo 
ad  vitam  «eternam  pervenire  posset  :  cumque  ei 
Dominus  diceret  ut  omnia  venderet  et  pauperibus 
erogaret,  sieut  scriptum  est  :  «  Tristis  abiit,  qnia 
mnltas  habebat  possessiones  (Matih.  xix,  22).  »  Sic 
igitur  prospera  separaut  homines  a  Deo  et  a  lege 
Dei.  De  adversis  autem  faciie  intelligitur,  cam  Do- 
minus  dicat,  etiam  eJectos  in  errorem  inducendos 
esse  propter  multas  tribulationes,  si  fieri  possit 
(Matth.  XXIV,  24).  Magna  igitur  laus  jasti  est  in  lege 
Domini  meditari  die  ac  nocte.  Unde  magna  retri- 
butio  in  sequenti  versiculo  ei  promittitnr. 

Et  erit  tanquam    lignum    quod    plantatam   est 

f383|  Cod.  Valliceilanus,  nequUsimum  est. 
[384]  Aqux  populi  interpretantur  in  Apocalyp:>I 
cap.  XVII,  14,  ita  etiam  Augustinns  enar.  in  psalmum 


I 


sui.  Quis  autem  eos  fructus,  ea  dona,  illas  divitias 
et  delicias  ennmerare  valeat,  quas  ex  tunc  fidelibus 
suis  Dominus  tribuit?  Unde  et  dicitur  :  «  Ascendit 
in  altum,  captivam  duxit  captivitatem,  dedit  dona 
hominibus  (Psal.  lxvii,  19).  » 

«  Et  folium  ejus  non  decidet.  »  Hsec  folia  verba 
8unt;  verba  autem  Christi  non  cadent.  Sic  enim  ipse 
ait  :  «  Ccelum  et  terra  transibunt,  verba  autem 
mea  non  praeteribunt  (Luc.  xxi,  33).  » 

«  Et  omnia  quascunque  faciet  prosperabuntur.  » 
Prosperantur  autem  omnia  quaeicunque  Christus 
facit,  sed  non  omnibus  prosperantur.  Unde  Apo- 
stolus  ait  :  «  Scimus  quoniam  diligentibus  Deum 
omni  cooperantur  in  bonum  (Hom.  viii).  » 
^  «  Non  sic  impii,  non  sic.  »  Non  erunt,  inquit, 
impii  beati  :  non  enim  meditabuntur  in  lege  Domini 
die  ac  nocte,  et  non  erunt  tanquam  lignum  quod 
plantatum  est  secus  decursus  aqoarum  :  quid  igitur 
erunt?  Audi  quod  sequitur  : 

«  Tanqnam  pulvis,  quem  projicis  (385)  a  facie 
»  terrsB.  »  Beati  ligno  vitse  assimilantur ;  impii  vero 
pulveri  comparantnr,  praesertim  illi  pulveri  qui 
vento  superbise  circumfertur,  et  a  terrse,  id  est  san- 
ctoe  Ecclesioe,  stabilitute  elovatus  nusquam  comparet. 
Et  ideo  quia  tales  sunt. 

<c  Non  resurgent  impii  in  judicio.  »  Quid  est  igitar 

primam. 
(385)  Vulgata  legit,  quem  projicit  ventus. 


699 


S.  BRUXONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


7O0 


quod  Apostolas  ait  :  301  «  Omnes  quidem  resurge-  A 
mns,  sed  non  omnes  immatabimur  (I  Cor,  xv,  51).  » 
Qui  sunt  enim  illi  qai  resurgent  et  non  immutabun- 
tur,nisi  impii  et  peccatores  ?  Resargent  igitur  impii  et 
peccatores,  sed  non  in  judicio,  jam  enim  jadicati 
sunt.  Resurgent  ergo,  non  ut  iterum  judicentur,  sed 
tantum  ut  damnentur.  Damnabontur  autem  non 
solam  impii,  veram  etiam  peccatores  in  peccatis 
perseveraQte?.  Et  tunc  «  iter  impiorum  peribit,  » 
hoc  est,  in  itinere  et  opere  suo  impii  penbunt,  via 
vero  justorum  laudabilis  apparebit. 

«  Quoniam  nb>it  Dominus  viam  justorum.  »  Qaas 
eos  perducit  ad  regna  coelorum. 

PSALMUS  II. 

PSALMUS    DAVID.  B 

Huic  psalmo,  qui  secundas  est,  primas  titulus 
imponitur,  quem  ideo  suum  esse  dicit ;  ut  major  ei 
auctoritas  et  iides  adhibeatur.  Quis  enim  ea  non 
credat  quae  tanti  regis  et  Prophets  auctoritate  ro- 
borantur?  Si  aatem  ad  illum  David  respiciamus,  qai 
in  isto  loquitur,  et  de  quo  iste  alibi  ait :  «  Audiam 
quid  ioquatur  in  me  Dorainus  Deos  (PsaL  lxzxiv, 
8),  »  jam  nolius  erit  qai  in  aliquo  contradicere 
audeat.  Hcpc  autem  brevis  expositio  nobis  sufficiat 
in  omnibus  psalmis  qui  hoc  titolo  prsnotantur; 
egregie  autem  ab  ipsa  passione  Christi  incipit,  qoam 
semper  in  memoria  habere  debemus,  per  quam 
liberati,  et  salyati  sumus.  £t  merito  qoidem  contra 
eos  com  qoadam  indignatione  loquitur,  quiin  Ghri-  G 
stum  Dominum  manas  mittere  non  timuerunt. 

«  Qoare  fremueront  gentes,  et  populi  meditati 
«  sunt  inania?  »  Audivimus  modo  superius  de  Ghri- 
sto,  quod  ipse  sit  lignum  vitae,  cujos  folia  non 
cadent,  cujus  verba  non  prseteribunt,  cujus  omnia 
opera,  et  quscunque  faciet^  prosperabuntur.  Qoare 
ergo  fremuerunt  gentes,  et  populi  meditati  sont 
inania?  Quare  «  astiterunt  reges  terrae,  »  Herodes 
videlicet,  et  Pilatus  et  principes  sacerdotum  c  con- 
veneront  in  unum  adversus  Dominum  »  Patrem, 
«  et  adversns  Ghristum  »  Filium  «  ejus?  »  Quare  vel 
hoc  non  attendebant  quod  tantum  talemque  fru« 
ctum  hsp.c  arbor  nobilissima  tunc  temporis  dabat : 
mortoos  suscitando^  csecos  iiiuminando,  leprosos 
mundando,  omnes  ianguoros  omnesque  infirmitates  ^ 
sanando?  Gentes  et  popuii  hoc  in  ioco  idem  signifi- 
cant,  quamvis  per  gentes  Romanos,  et  populos 
Judseos  intelligere  possumu»,  qui  adversus  Ghristum 
Dominum  pariter  in  unum  convenerunt.  Fremere 
autem  non  est  hominum,  sed  feraram,  ut  eorum 
saevitiam  et  crudelitatem  in  hoc  verbo  intelligamus. 
Gonvenerunt  igitur  omnes  isti  iniquitatis  filii,  atque 
dixerunt  : 

«  Dirumpamus  vincola  eorum,  et  projiciamus  a 
>  nobis  jogum  ipsorum.  »  Ligatos  se  esse  et  sub 
jugo  esse  conqueruntur,  quoniam  assueta  peccata  a 

(386)  God.  Ghisianus,  eumdem  ipsum. 

(387)  Ira  Dei  quomodo  sit  inteiiigenda.  «  Iram,  et 
urorem  Domini  Dei,  non  perturbationem  mentis 


Ghristo  Domino  et  a  discipulis  ejus  facere  prohi- 
bentur.  Redarguebat  enim  eos  Dominus  non  solam 
de  his  quffi  male  agebant,  verum  etiam  de  iniquit 
cogitationibus,  sicut  in  Evangelio  invenimus.  Quaie 
est  illud  :  «  Ut  quid  cogitatis  mala  in  cordibas 
vestris?  {Matth.  ix,  4).  »  Bliseri  qui  eumdem  (386) 
non  violenter  trahentem,  sed  clementer  ad  se  vo- 
cantem  non  aodiebant,  quando  eis  paterna  pietate 
dicebat :  m  Venite  ad  me,  omnes  qui  iaboratis,  et 
onerati  estis,  et  ego  reficiam  vos  :  jugum  enim 
meom  soave  est,  et  onus  menm  leve  [Matth.  xi,  28). » 
Merito  fiet  eis  quod  sequitur. 

«  Qoi  habitat  in  coelis  irridebit  eos,  et  Dominas 
snbsannabit  eos.  »  Quia  hoc«  inquit,  et  illa  fece- 
runt,  et  Ghristo  Domino  credere  noloerunt,  stoltos 
et  fatoos  subsannatione,  et  irrisione  dignos  eos 
Dominus  ostendet.  Tales  enim  affectiones  in  eo  non 
sont.  sed  ejas  voluntatem  et  operationem  aliter  nisi 
assaetis  nostris  locutionibus  ostendere  non  possu- 
mus,  Gom  enim  ea  facit  qu»  irati  et  furentes 
homines  facere  solent,  qaamvis  iratus  non  sit,  in  ira 
tamen  et  furore  ea  facere  narrator  (587),  unde  et 
sobditur 

«  Tunc  [loquetur  ad  eos  in  ira  sua,  et  in  forore 
>  suo  conturbabit  eos.  »  Hoc  autem  erit  in  jodicio, 
quando  impiis  et  peccatoribus  dicet :  «  Ite,  male- 
dicti,  in  ignem  fieternom,  qui  paratus  est  diabolo 
et  angelis  ejus  [Matth.  xxv,  41).  »  Quia  enim  hoc 
dicendo  irati  et  ssevientis  consuetudinem  imitabitnr, 
ideo  in  ira  et  furore  hsec  dicturus,  et  facturus  esse 
narratur. 

«  Ego  aotem  constitutus  sum  rex  ab  eo  super  Sion 
montem  sanctum  ejus.  »  Iste  versus  ibi  continetur, 
obi  dicitur :  «  Quia  conveneront  in  onum  adversus 
Dominum,  et  adversum  Ghristum  ejus,  >  snbaaditur^ 
dicentem  ;  «  Ego  autem  constitutus  sum  rex  ab  eo.  » 
Quem  Judaei  Ghristum,  nos  regem  vocamus.  Ghri- 
stus  Dominus  noster  et  Deus  est,  et  homo,  qui 
secundnm  homanitatem  quidem  non  soiom  a  901t 
Patre,  verum  etiam  a  se  ipso,  et  a  Spiritu  sancto  et 
rex  et  Dominus  constitutus  est.  Ipse  enim  qui 
secundam  divinitatem  neque  factus,  neque  creatus 
est,  secundomhumanitatemseipsum  creavit,  et  fecit. 
Hanc  igitur  distinctionem  in  memoria  habeamus, 
quae  pene  in  omnibus  psalmis  nobis  necessaria  erit. 
Omnia  enim  ad  humanitatem  referenda  sunt,  si 
quando  contristatur,  si  quando  aliquid  patitur,  si 
quando  aliquid  postulat,  ct  simiiia.  c  Ego  autem, 
inquit  constitutus  som  rex  ab  eo,  »  ubi?  «  super 
montem  sanctom  ejus.  »  Ad  quid?  «  prsedicans  prse- 
»  ceptum  Domini.  »  Sion  specula  interpretatur ;  a  qua 
videiicet  specula  omnes  episcopi  superintendentes  et 
speculatores  vocantur.  Unde  et  EzechieU  dicitnr: 
«  Fili  hominis,  speculatorem  posui  te  domus  Israel 
(Ezech,  iiT,  17).  V  Quamvis  Rex  regum,  et  Dominus 
dominantium  sit  Salvator  noster,  ipse  tamen  soiius 

oportet  inteiligi,  sed  vim  qua  justissime  vindicator.  » 
Augost.,  enar.  in  psal.  i. 


70  < 


i  EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


702 


montis  Sion  regem  se  dicere  dignatar.  Sed  andiant  A     «  Et  nunc^  reges,  intelligiie.  »  Ecce   rex  magnus 


episcopi  qaare  ordinati  suat,  quare  et  a  quo  super 
Sion  consiituti  sunt.  Non  utique  ad  tyrannicam  et 
sfficularem  potestatem  ezercendam,  sed  ad  specalan- 
dum  et  praedicandum,  et  conira  hcereticos  et  malignos 
spiritas  pugnandum. 

Dominus  dixit  ad  me  :  «  Filius  meas  es  ta.  »  Hoc 
autem  ad  divinilatem  spectat.  Ego,  inquit,  qai 
secandum  humanitaiem  rex  a  Deo  constitatus  sum, 
secundum  divinitatem  non  adoptive,  sed  suhstantia- 
liter  ejus  filius  sum  ;  hoc  enim  ipse  Pater  tesiatus 
est,  dicens  :  «  Tu  es  Filius  raeus  dilectus,  in  te  mihi 
complacui.  Ego  hodie  genui  te  (Lac.  iii,  23).  >  Non 
hahet  Deus  nisi  hodie,  cum  nihil  praeieritam,  nihil 


justus  et  potens  Deus  consiitutus  est,  cui  et  nos,  et 
omnes  gentes  obedire  oporlei.  Intelligite  ergo,  et 
regnandi  doctritLam  et  disciplinam  ab  eo  suscipite. 
Et  hoc  est  quod  ait  : 

«  Erudimini  qui  judicatis  terram  :  servite  Domino 
»  in  timore.  »  In  timore  servire,  et  servitiam  dili- 
genter  agere  et  in  Dei  servitio  negligentiam  non 
habere.  Reges  igitar,  qui  ad  populam  juste  regen- 
dum  et  ad  jusiitiam  eiercendam  constituii  sunt,  sic 
jastitiam  exerceant,  ut  misericordiae  non  obliviscan- 
tur,  non  autem  cordis  impetu,  sed  divinae  legis  mo- 
deramina  sequantur. 

«  Et  exsaliate  ei  cum  tremore.  »  Non  vobis,  in- 


aliud  dicere  potuit.  nisi  hodie  T  Nihil  enim  aliud  est ; 
«  ego  hodie  genui  te  :  »  tale  est  ac  si  simpliciter 
dixisset,  ante  tempora  et  sine  initio  genui  te  (388). 
iEtemus  est  enim  Pater,  sternas  est  et  Filius.  Sed 
ante  stemum  nihii  est.  [Hodie  igitur  seiernitas  est. 
Qaod  itaque  aii :  «  Ego  hodie  genui  te,  »  tale  est 
ac  si  dixisset :  ante  tempora,  sine  initio  genui  ie. 
Potest  autem  et  secundum  humanitatem  sic  inielligi, 
nt  a  Patre  ei  dicatur  :  Ego  qai  ante  tempora  genui 
te,  hoiie,  id  est  temporaliter  ex  Virgine  genui  te. 
Ipse  est  enim  Paier  omnium,  ipse  non  solum  huraa- 
nitatem  Filii  sui»  vemm  etiam  nos  omnes  et  genuit 
ct  creavit  (389). 
«  Postula  a  me,  et  dabo  tibi  gentes  hereditaiem 


faiurum,  sed  omnia  sibi  praeseniia  sint.  Quid  igitur  ^  quit,  sed  Deo  exsultate,  non  in  honoribus  et  divitiis, 

"   "  "* *  "     ..V    ,...,.,..      . ,     .        ^^^  .^  Domino   gaudeie.    Hinc  est  enim  quod  Apo- 

stolus  aii  :  *  Gaudeie  in  Domino  semper,  iterum 
dico  gaudete  (Philip.  iv,  4).  »  Bene  additur,  cum 
tremore,  ne  timor  Domini  et  aeterafle  felicitaiis  desi- 
derium  mundi  hujus  laetitia  et  prosperitate  pcllatur. 
Per  reges  non  solam  reges  genlium,  verum  eiiam 
cpiscopi  omnesque  Ecclesi®  prcelati  intelligi  debent. 
Denique  omnis  homo  rex  dici  potest,  qui  se  ipsum 
bene  regit,  et  domum  suam  bene  disponit. 

«  Apprehendite  disciplinam,  nequando  irascatur 
»  Dominus,  et  pereatis  de  viajasla.  »  Omnis  doctri- 
na  et  institatio  religionis  disciplina  dici  potest.  Hanc 
autem  qui  non  recipit,  et  tenet,  non  immerito  Dei 
303  iram  et  indignationem  incurrit.  Tales  autem 
»  tuam,  et  possessionem  tuam  terminos  terrae.  >  C  pereunt  de  via  justa,  quia  in  viam  peccatorum  de- 
Diximas  superius  quia  si  Filiusaliquid  postulat,  non      clinanles  per  justorum  viam  ad    beaiitudinem  non 

pervenient.  Haec  autem  discipUna  eam  omnibus 
hominibus  necessaria  sit,  illis  tamen  maxime  neces- 
saria  est,  qai  alios  regere,  et  docere  debent.  Beati 
illi,  qui  hanc  disciplinam  suscipiuni,  et  qui  non  in 
vanitatibus  mundi,  sed  in  Domino  contidunt. 

f  Quoniam  cum  exarserit  in  brevi  ira  ejus,  beati 
»  omnes  ei  soli  qui  confidunt  in  eo. »  In  brevi  autem 
dixit,  quia  cito  et  post  modicum  ad  judicium  Do- 
minus  veniet.  Unde  et  Joannes  apostolus  ait :  •  Fi- 
lioli,  novissima  hora  est  {Joan.  ii,  \S).  »  Et  Aposto- 
las  :  «  Nos  sumus  in  quos  fines  saeculorum  dovene- 
runt  (ICor.  x,  H).  »  Jam  superius  diximus  quo- 
modo  Dei  iram  intelligere  debeamus. 

PSALMUS  ni 

PSALMUS  DAVID  CUM   FUGBRET   A    FACIR    FILII  SUI 

ABSALON 

Quid  significct  psalmus  David  superius  dictum  est. 
Et  David  quidem  fugam  legimus,  Christi  autem 
fugam  non  legimus,  quia  contra  de  se  ipso  alibi 

significat,  atque  in  aBteroitate  nec  praeteritunoi  quid- 
quam  est,  quasi  esse  desierit,  nec  futurum*,  quasi 
nondum  sit,  sed  praesens  iantum,  quia  quidquid 
aeiernum  esl,  semper  cst :  divinitus  accipiiur  secun- 
dum  id  dictum,  ego  hodie  genuitey  quo  sempiternam 
generationem  vlrtutis,  et  sapientiae  Dei,  qai  esiUni- 
genitus  Filius,  fides  sincerissima  et  catholica  pne- 
dicat.  »  August.  loc.  cit. 
(3^)  Cod.  Ghis.  hunc  regemregnare. 


secundnm  divinitatem,  sed  secundum  humaniiatem 
postulat.  Postuiat  ergo  non  solum  a  Patre,  sed  a 
seipso,  et  a  divinitate  quae  in  ipso  est.  c  Et  dabo  tibi 
gentes  haereditatem  tuam.  *>  Judaei,  inquit,  spreve- 
runt  te,  dicentes :  c  Non  habemus  regem  nisi  Caesa- 
rem,  et  nolumus  hunc  regnare  (390)  super  nos  (Joan, 
XIX,  12)  :  »  suscipe  igitur  omnes  genies  in  haerediia- 
tem.  Inde  est  enim  quod  alibi  dicitar :  «  Omnes 
gentes  servient  ei ;  et  quia  dominabitur  a  mari  usque 
ad  mare,  et  a  flumine  usque  ad  terminos  orbis  terrse 
(Psal.  Lxxi,  8).  »  Hoc  est  enim  usque  ad  ierminos 
orbis  terrse  quod  et  possessionem  tuam  terminos 
terrae. 

c  Beges  eos  in  virga  ferrea.  «   Quid  est  in  virga  j) 
ferrea?  Imperio   forii  et   insuperabili,  et  cui  nemo 
resistere  poterit.  Omnia  meialla  ferro  domantur; 
omnia  regna  mundi  Christi  imperio  subjugantur. 

«  Et  tanquam  vas  figuli  confringet  eos.  »  Vasa 
figuli  semel  fracta  redintegrari  non  possunt.  Impii 
et  peccatores  semel  in  jadicio  damnati  misericor- 
diam  ulterias  non  invenient. 

(388)  Idem  brevius  dixer^  S.  Maximus  Taarin., 
serm.  36  de  Paschat.,  edit.  Rom.  n84,  pag.  491. 
0  Una  plane  dies  est  Christus,  quia  in  eo  ana  est 
divinitatis  seternitas.  Hodie  autem  vocatur,  quod 
eum  nec  vetustaantiquitatesubterfugiuut,  nec  futura 
ignoratione  praetereunt.  » 

(389)  «  Quanquam  etiam  possit  ille  dies  in  pro- 
phetia  dictus  videri,  quo  Jesus  Christus  secunduui 
hominem  natus  est,  tamen  hodie  qui  praesentiam 


703 


S.  BRUNONIS  EPISCOPl  SIGNIENSIS 


704 


dicit :  tt  Periit  fuga  a  me  (391)  {Psal,  cxli,  6).  » 
Quem  cum  Jadaei  simul  cum  Juda  traditore  capere 
yenissent,  non  fugit,  sed  obviam  ivit.  Et  ut  suae 
divinitatis  potentiam  ostenderet,  ono  verbo  prostra- 
vit.  Ipse  tamen  est,  in  cujus  Caoticis  canticorum 
Ecclesia  dicit :  «  Fuge,  dilecte  mi  (Cant.  viii,  14).  » 
Et  de  discipulis  quidem  ejus  dicitur,  qaia  «  relicto 
eo  omnes  fugerant  {Maith,  zxiii,  36).  »  Non  igitur 
in  se  ipso,  sed  tamen  in  discipulis  suis  fugit  Jesas  : 
sic  autem  dicitur  (392)  quia  non  ipse  baptizabat, 
sed  discipuli  ejus.  Uterque  autem  et  Judas,  et  Absa- 
lon  simili  morte,  id  est  sospendio  (393)  interieront. 
Interpretatur  autem  David  manu  fortis  (394),  Absa- 
lon  vero,  patris  pax  interpretatur.  Et  videtur  per 
contrarium  esse  dictum,  sicat  et  Judse  a  Domino 
dicitur  :  «  Amice,  ad  quid  venisti?  »  (Matth,  xxvi, 
50)  cam  amicus  utique  non  esset. 

«  Domioe,  qaid  multiplicati  suntqui  tribnlant  me? 
Secandum  humanitatem  Dominos  loquitur,  et  con- 
qoeritur  Patri  de  Judasorum  conjuratione  contra  se 
facta  quo^,  non  solum  ex  Romanis  qui  ibi  erant, 
verom  etiam  ex  numero  discipulorum  multiplicata 
crat.  Unde  et  dicit  quia  «  Multi  insurgnnt  adversam 
»  eum,  et  malti  dicunt  animae  ejus :  quia  non  est 
«  salos  illi  in  Deo  ejns.  »  (395)  Videbat  enim  jam 
tunc  non  solum  Judeeos,  verum  etiam  per  totum 
mondom  reges  et  principes,  omnesqoe  homines 
iniquos,totumque  malignantiam  spirituum  exercitum 
contra  fideles  suos,  contra  membra  soa,  contra 
corpus  suum,  quod  est  Ecclesia,  cradeliter  insur- 
gere.  Qoia,  ut  dicitur,  in  unoquoque  suorum  ipse 
affligitur,  tribulatur,  et  persecotionem  patitur,  non 
immerito  qaod  illis  accidit  sibi  imputat,  et  illorum 
pcenas  quasi  proprias  conqoeritar. 

<c  To  autem,  Domine,  susceptor  meus  es,  gloria 
V  mea,  et  exaltans  caput  meum.  »Mentiuntur,  inquit, 
qui  dicont,  c  Non  est  salus  illi  in  Deo  ejos;  »  quia 
ad  salutem  pertinent  ea  qos  hic  enamerantur. 
Suscepit  enim  Pater  Filium  ad  s«,  incarnatum  et 
hominem  factum  revertentem  (396)  glorificavit,  et 
in  suae  majestatis  sedem  exaltavit.  Secondum  illud  : 
c  Dixit  Dominus  Domino  meo,  Sede  a  dextris  meis 
{Psal.  cix,  1).  »  Videtur  aatem  mihi  quod,  si  Ecclesia 
in  hoc  psalmo  loquatur,  convenientias  accipi  possit. 
Dicat  igitur  Ecclesia,    dicat    populus    Christianos, 

(391)  Non  legitar  Christus  fo^isse  com  ab  Jodseis 
ad  necem,  quemadmodum  Davd  a  Saulo,  qucere- 
retur.  Fugit  tamen  in  montem,  ut  habetor  Joan.  vi, 
15,  cum  vellent  turbae  eum  regem  facere,  Non  dissonat 
ergo  prophetia  Evangelio  habita  diversa  ratione  fu- 
gee  Christi. 

(392)  Cod.  Ghis.  quia  baptizabat  Jems  ei  statim 
dicitur. 

f393J  Idem  cod.  perierunt. 

(394)  Hanc  interpretationem  sumpsisse  videtur 
S.  Bruno  ex  Yen.  Beda,  qui  in  expositione  tituli 
secundi  psalmi  heec  habet  :  c  David  interpretatur 
manu  fortis,  sive  desiderabilis,  quod  nihil  aptius 
couvenire  'potestj  quam  omnipotenti  Christo,  qoi 
est  veraciter  fortissimus,  et  summo  desiderio  requi- 
rendas,  de  cujus  passione  loquitur  Propheta,  et  ipse 


A  quem  prius  soli  Judsei,  postea  vero  totns  mundns 
gravissimis  poenis  afQigere  et  perdere  coepit.  <x  Do- 
mine,  quid  multiplicati  sont,  qui  tribulant  me? 
Multi  insurgunt  adversus  me.  »  Multi  ex  omnibas 
mundi  kujos  nationibus  «  dicunt  anima;  mese,  Non 
est  saius  illi  in  Deo  ejus.  »  Hoc  est  quod  infideles 
contra  sanctos  dicere  soleblmt,  quod  Deus  illomm 
eos  liberare  non  posset.  c  Tu  autem,  Domine,  sus- 
ceptor  meus  et  gloria  mea,  et  exaltans  capnt 
meum.  »  Hsec  est  sanctorum  non  modica  consolatio; 
qoia  statim  post  martjriom  coronabuntur,  glorifi- 
cabuntnr  et  in  aeternam  beatitndinem  a  Deo  snsci- 
pientur.  Hoc  enim  Salvator  noster  illis  promiserat, 
ut,  nbi  ipse  esset,  ibi  esset  304  et  minister  ejus 
(Joan.  XII,  26).  Etnbi  esset  corpus^  illic  congrega- 

B  rentur  et  aquilfle  {Matth.  xxvi,  28),  et  cum  exaltatus 
esset,  omnia  traheret  ad  se  ipsum.  Unde  et  modo 
Ecclesia  dicit:  «  Et  exaltans  caput  meom. »  Capot 
nostram  Christas  est^  qiii  post  resurrectionem  suam 
die  qaadragesimo  coelos  ascendit. 

c  Voee  mea  ad  Dominum  clamavi,  et  exaudivit 
»  me  de  monte  sancto  sno.  »  Cum,  inquit,  |triba- 
larer,  et  poenis  gravissimis  ab  impiis  et  infidelibas 
cruciarer,  tunc  ego  voce  mea,  voce  cordis  mei,  illa 
voce,  qnse  in  silentio  clamat,  et  ccbU  secreta  pene- 
trat,  clamavi  ad  Dominum,  et  ipse  exaudivit  me 
de  monte  sancto  suo,  id  est  de  illo  altissimo  et  cla- 
rissimo  secretario  glorifle  suse.  Cum  enim  Deos  ubi- 
que  sit,  est  tamen   aliquis    locus,  ubi  gloriam  suam 

p  clarius,  et  manifestius  revelare  dignator.  Possumos 
autem  per  hunc  montem  Christum  Dominum  intel- 
ligere,  de  quo  et  a  quo  sanctorum  voces  exaudian- 
tur.  Et  quid  mirum  si  illos  exaudit,  pro  quibus 
etiam  mortuus  est :  unde  et  Apostolus  dicit :  c  Qoi 
tradidit  semetipsum  pro  nobis  oblationem  et  hostiam 
Deo  in  odorem  saavitatis  (Ephes.  v,  2).  »  Cajos 
vox  loquentiscongrue  satis  modo  introducitur. 

c  Ego  dormivi,  et  somnum  cepi,  et  resurrexi, 
»  quoniam  Dominus  suscepit  me.  »  Brevissime  satis 
in  his  verbis  passionem  suam,  resurrectionem  et 
ascensionem  ostendit.  Qaomodo,  inquit,  eorum 
voces  ad  me  clamantes  non  exaudirem,  pro  quibus 
mori  quoqoe  non  dubitavi  ?  Hoc  est  enim,  qaod  ait : 
u  ego  dormivi.  »  Mors  Chnsti   dormitio  fuit  :  unde 

^  et  bene  sobdidit :  c  Et  somnom  cepi.  »  Cepit  qni- 
dem  ;  sed  non  diu   dormivit.  £t  idcirco  subdidit, 

Dominus  sua  verba  dicturus  est.  »  Hcec  prenotavi- 
mus,  quia  in  progressu  psalmorum  auctor  noster 
persffipe  in  persona  Davidis  Christi  fortitudinem 
commendat.  E^mdem  interpretationem  habetCassio- 
doras  in  expositione  secundi  Psalmi. 

(395)  DifTert  haec  lectio  a  Vulgata,  quce  in  prima 
parte  eadem  est  in  Aogostino  ;  scilicet :  Multi  insur- 
gunt  adversum  me :  non  in  secanda :  Multi  dicunt 
animsB  mex,  Noti  esi  salus  ipsi  in  Deo  ejus ;  ita  vul- 
gata.  Augustinus  autem  quemadmodum  Brano  :  Non 
eii  salus  ilti  in  Deo  ejus.  ita  etiam  legit.  Cassio- 

DORUS. 

(396)  Susceptor  secundum  formam  dicitur  servi  : 
hominis  enim  susceptio  est  Verbum  caro  factum. 
Cassiodorus. 


705 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


700 


icens :  c  Et  resurrexi.  »  In  eo  vero  quod  addidit :  \  bus  et  laudibns   Ecclesiee  cantentor,  ad  quam  pro- 
r\       :-^,  lA      ;- -.:.  x  j:  pric  Bt  specialiter  portinere  vidcntur  (399) 

u  Cum  invocarem  te,  exaudisti  me,  Deus  (400) 
»  justitiae  meae.  »  Psalmus  iste  valde  disjunctus  est 
et  multa  indiget  continuatione.  Ecclesia  est  quae  lo- 
quitur,  quae  inde  Deo  gratias  agit,  quia  in  magnis 
suis  tribulationibus  eam  exaudivit.  Magnas  autem 
tribulationes  in  lempore  apostolorum  et  martyrum 
sustinuit,  et  in  saeculi  consummatione  passura  est, 
«  Erit  enim  tuuc  tribulatio  talis,  qualis  non  fuit, 
neque  liot  (MaUh.  xxiv,  21).  »  Exaudisti,  inquit,  me 
modo,  non  meis  meritis,  neqne  mea  justitia,  quia  si 
qua  justitia  est  in  me,  non  mea,  sed  tua  est.  Tu  au- 


c  Quoniam  Dominus  suscepit,  me,  »  post  dies  non 
'muitos,  coeios  se  ascendisse  ostendit.  Nunc  autem 
Ecciesiam,  quse  loqui  coeperat,  audiamus. 

«  Non  timebo,  inquit,  millia  popuii  circumdantis 
»  me.  »  Multi  quidem  insurgunt  adversum  me,  et 
valde  multiplicati  sunt  inimici  mei,  sed  ego  jam 
uiterius  non  timebo,  etiam  si  multa  millia  post  istos 
me  circumdantes  insurgant  adversum  me.  Sed 
dicam,  sicut  semper  in  omnibus  tribulationibus 
meis  dicere  soieo  (397). 

«  Exsurge,  Domine,  saivnm  me  fac,  Deus  meus.  » 
Talibus  armis  viri  sancti  et  religiosi  se  defendunt, 
non  gladiis,  sed  orationibus  pugnant. 


«  Quoniam  tu  percussisti  omnes  adversantes(398),  »  tem  es  Deus,   et  Dominus,  creator  et  dator  justitia; 
>  mihi  sine  causa.  »  Non  timebo,  inquit,  quia    non      mese. 


est  conveniens  ut  timere  debeam.  Unde  hoc?  Quo- 
niam  tu  percussisti,  et  quotidie  percutis,  et  tandem 
in  judicio  virga  ferrea  percuties  omnes  adversantes 
mihi.  £t  hoc  merito,  quia  sine  cansa  mihi  adver- 
santur. 

«  Dentes  peccatorum  contrivisti.  »  Dentes  pecca- 
torum  inteliigimus  eornm  potentiam,  eorum  scien- 
tiam,  eorum  fortitudinem,  eorum  argnmentationes, 
et  omnia  alia  quibus  se  defendere  vel  alios  impu- 
gnare  possunt.  Haec  autecn  contrivit  Dominus,  quia 
dedit  iidelibus  suis  os  et  sapientiam,  cui  omnes 
adversarii  sui  non  resistere  potuerunt. 

<  Domini  est  salus,  et  super  populum  tuum  bene- 


«  In  tribulatione  dilatasti  me.  »  Plus  enim  in  tri- 
bulationibus  et  adversitatibus  quam  in  prosperita- 
tibus  sancta  Ecclesia  dilatata  est  (401).  Cujus  qui- 
dem-termini  sunt  a  solis  ortu  et  occasu,  ab  aquilone 
et  mari.  Modo  tamen  et  in  Africa,  et  in  mnltis  aliis 
mundi  partibus  defecisse  videtur,  in  quibus  quon- 
dam  satis  gloriosa  erat. 

«  Miserere  mihi,  Domine,  et  exaudi  orationem 
»  meam.  »  Ecce  docet  nos  mater  nostra  sancta  Eccle- 
sia^  quomodo  ipsa  Deom  invocavit,  et  quomodo  nos 
invocare  debeamus.  Sufiicit  nobis  ista  oratio  in  om- 
nibus  petitionibus  nostris.  Si  infirmitas,  si  terrse 
sterilitas,  sisaeviens  adversarius,  si[persecutioaIiena 


»  dictio  lua.  >  Insnitatio  est.  Erobescant,  inquit,  ini-  G  supervenerit,  dicamus :  «  Miserere  mihi,  Domine,  et 


mici  tui,  qui  mihi  quondam  dicere  soiebant :  «  Non 
est  salus  illi  in  Deo  ejus;  >  sicut  modo  videre  et 
cognoscere  certissime  possunt.  «  Domini  est  salus.  j» 
Hinc  vero  Ecclesia  de  inimicorum  contritione  et 
sua  salute  laetabunda  ad  Dominum  convertitur, 
dicens  :  «  Sit  salns  super  populum  tuum,  »  o  Do- 
mine,  quem  sic  honorasti,  cui  hanc  salutem  et 
victoriam  dedisti.  «  Et  benedictio  tua  »  et  nunc,  et 
sempcr  pcr  infinita  saecula  saeculornm.  Amen. 

30&  PSALMUS  IV. 

PSALMUS  DAVID   IN  FINEM  IN  CARMINIBUS. 

Quid  signiHcet  psaimos  David,  in  secundo  psalmo 
diclum  est.  Poterat  aliquis  intelligere  bnnc  psalmum 


exaudi  orationem  meam,  »  et  sufQcit  nobis,  coi 
etiam  Dominus  miseretur,  etquiin  suis  petitionibus 
a  Domino  exaoditur,  quid  amplius  quaerit. 

«  Filii  hominum,  usquequo  gravi  corde?  »  Non 
8uam  solnmmodo,  sed  aliorum  qooque  salutem  qoae- 
rit  Ecclesia.  Ecce  enim  in  suis  tribulationibns  exau- 
dita  ad  ipsos  suos  convertitur  inimicos,  ad  fidem,  et 
ad  beatitudinem  eos  invitans.  Filii  hominum  illi 
sunt,  qui  unam  solummodo  generationem  habent,  et 
qui  nondum  ex  aqua  et  Spiritu  sancto  regenerati 
Deum  Patrem  habere  meroerunt.  Tales  autem  sunt 
graves  corde,  dura  et  lapidea  corda  habentes,  in 
quibus  verae  Gdei   et  coelestis   disciplinae  scribi  et 


ad  tempora  David,  et  ad  Synagogam  pertinere,  nisi  _.  contineri  verba  non  possunt.  Sicut  autem  levia  sur- 


Apostolos  dixisset :  «  Finis  enim  iegis  Christus  est 
(fiom.  X,  4).  9  Qui  de  se  ipso  loqnitnr,  dicens  :  «  Ego 
sum  alpha,  et  omega,  primus  et  novissimus,  initium, 
et  finis  (Apoc.  i,  8).  »  In  finem  igitur,  id  est  ad  tem- 
pora  Salvatoris  nostri  ista  referantur,  et  in  carmini- 

(397)  Etiam  S.  Aug.  postqnam  |Prophetam  hoc  in 
psaimo  de  Christo  locutnm  fnisse  exposuerit,  de 
Ecciesiae  simui,  cujus  Christus  capot  est,  hostibus, 
et  futuris  persecutoribus  vaticinium  protolisse  asse- 
rit,  a  quibus  liberanda  et  salvanda  erat. 

(398)  Adversantes  autem,  non  solam  ad  mortem 
pertinet,  sed  etiam  ad  haereticas  qneestiones,  qai 
sine  veritatis  studio  catholicas  regnias  pravis  dog- 
matibus  insequantur.  Et  merito  tales  caecitate  men- 
tis  percutiuntur,  qui  se  perversis  desideriis  miscue- 
rant.  Cassiodoros, 


sum,  ita  et  gravia  deorsum  trahunt.  Timeant  ergo 
graves  corde,  ne  sua  duritia  et  gravitate  ad  inferna 
trahantnr. 

«  Ut  quid  diligitis  vanitatem,  (402)  qni  quaeritis 
»  mendacium?  »   Illi  enim  vanitatem  diligunt   et 

(399)  Hajusce  tituli  interpretatio  ex  Ven.  Beda 
est,  sicuti  psaimi  expositio,  in  quo  alloquens  Deo  Ec- 
clesia  inducitur.  Idem  sensit  Cassiodorus,  tam  in 
expositione  tituli  quam  psalmi. 

(400)  Eadem  lectio  est  apud  Cassiodorum. 

(401)  «  Tribulatio  est  enim,  quae  dilatat  semper 
Ecclesiam,  quando  eodem  tempore  confessores  liunt, 
martyres  coronantur,  totaque  torba  justorum,  con- 
tritionibus  semper  augetur.  »  Cassiod. 

(402)  Cod.  Ghis.  etquxriiis. 


707 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGWENSIS. 


708 


mendacium  quserunt,  qui    vel  falsos  deos  adoraot,  A  tis  confidenter.  «  Sperate  iu   Domino.   »  Quid?  ea 


vel  in  mundi  hujus  divitiis  spem  suam  ponunt.  Unde 
et  Apostolus  divites  admonet  (I  Tim.  vi,  17).  non 
superbe  sapere,  nec  sperare  in  incerto  divitiarum. 

V  Scitote  quoniam  magniGcavit  Dominus  Sanctum 
»  suum.  »  Hoc  autem  tale  est  ac  si  diceret  :  Filii 
hominum,  relinquite  deos  falsos,  relinquite  idola  et 
vanitates,  credite  in  Christum  Filium  Dei,  et  salvi 
eritis.  Et  hoc  scitote,  et  nullatenus  dubiteLis  quia 
magnificavit  Dominus  sanctum  suom,  Christum  vi- 
delicet,  Filium  suum,  qui  ideo  quidem  sua  spoute 
mortuus  est,  ut  a  morte  perpelua  nos  liberaret.  Quo- 
modo  autem  secundum  humanitatem  Christum  Do- 
minus  magnificatus  sit,  ipsemet  ostendit  cum  dicit, 


bona  suscipere,  cc  qus  nec  oculus  vidit,  nec  auris 
audivit,  nec  in  cor  hominis  ascendit,  quae  praepara- 
yit  Deus  »  el  vobis,  et  omnibus  «  diligentibns  se  (1 
Cur.  11 ;  Isa.  lxiv,  4).  i  Sacrificiom  justitiae  facit, 
qui  seipsum  pro  peccatis  suis  judicat  et  aftligit. 
Iliuc  est  enim  qood  Apostolus  ait :  «  Si  nos  ipsos 
judicaremus,  non  utiqae  judicaremur  (I  Cor,  xi, 
21).  »  Quod  autem  carnis  afflictio  sacrificium  sit, 
audi  eumdem  Apostolum  dicentem :  «  Obsecro  vos 
per  misericordiam  Dei,  ut  exhibeatis  corpora  ye- 
stra  hostiam  viventem,  sanctam,  Deo  piacentem,  ra- 
tionabile  obsequium  vestrum  {Rom.  iii,  l).  > 

c  Multi  dicunt :  Qois  ostendit  nobis  bona?  »  Ego, 


(c  Data  est  mihi  omnis   potestas  in  coelo  et  in  terra  .,  inquit,  dixi  vobis,  sperate  in  Domino,  et  quid  spe- 


(Matth.  xxviu,  18).  »  Et  quasi  illi  jam  creduli  dicc- 
rent  :  Peccatores  sumus,  idola  coluimos,  sanctorum 
sanguinem  fudimus,  et  multa  millia  peccata  coui- 
misimus,  non  suscipiet  nos ;  confortat  eos  piissima 
mater  nostra  sancta  Ecclesia.  Nolite,  inquit,  timere, 
ego  clamabo,  et  orabo  pro  vobis. 

«  Et  Dominus  exaudiet  me  cum  clamavero  ad 
t  eum.  Irascimini  ergo,  et  nolite  peccare  (403).  » 
Hoc  autem  non  diceretor  nisi  irasci  aliquando  bo- 
nom  esset.  Si  enim  odiom  aliqoando  bonum  est, 
quare  etira  ahquando  bona  non  sil?  Audi  ergo  quod 
Dominus  ait  :  «  Qui  non  odit  patrem  et  matrem,  et 
oxorem,  et  iilios,  adhuc  autem  etanimam  suam,  non 
potest  meus  esse  discipulus  (MaUh.  xiv,   26).  »  Et 


rare  debeatis  ostendi;  sed  sunt  molti  qoi  spem  non 
habent,  et  in  sois  cogitationibus  dicunt,  Quis  osten- 
dit  nobis  iila  bona?  Quis  inde  certos  nontios  venit? 
(405)  Quomodo  sperare,  vel  credere  possumus?  Mi- 
seri,  qui  ista  dicunt;  quoniam  hsec  verba  despera- 
tione  plena  sunt.  Sed  tamen  qui  sunt  isti,  qoi  tam 
iinpie  loquuntur?  nisi  illi,  qui  a  a  fructo  frumenti, 
>  vini  et  olei  sui  multiplicatisunt.  »  Per  hanc  autem 
tria  quibus  humana  necessitas  maxime  sustentatur, 
omnia  bona  hojus  mondi  cadoca  et  transitoria  si- 
gnificantur.  Qui  vero  in  talibus  spem  soam  posue- 
runt,  ceterna  bona  sperare  non  possunt.  Talis  erat 
ille  de  quo  in  Evangelio  dicitur,  qui  cellaria  sua 
destruere  et  majora  construere   cogitabat,  qui  laeta- 


certe  omnia  hsec,  quse  utique  amanda  sunt,  si  ad  C  bundus  animse  sose  dicebat :  u  Habes  molta  bona  tibi 


peccata  nos  trahere  et  a  Deo  separare  voloerint, 
odienda  suut.  Talibus  igitur  et  taliter  irasci  non  est 
poccatum,  ideoque  3M  subdit  :  «  Et  nolite  pec- 
care.  »  Irascimini,  inquit,  praeteritfie  vestrae  conver- 
sationi,  irascimini  vitiis  et  peccatis,  Taliter  illi 
irati  erant,  quibus  Apostolus  dicebat  :  «  Quem  ergo 
fructus  habuistis  tunc  in  illis  in  quibus  nunc  eru- 
bescitis  (Rom,  vi,  22).  »  Et  nolite  amplius  peccare, 
sicut  prios  peccare  soliti  foistis.  (404)  Sed  sont  qoae- 
dam  peccata,  et  ipsa  quidem  maxima,  a  quibos  facile 
abstinere  possumus.  Quare  est  illud  de  qoo  Dominos 
ait :  «  Israel,  si  me  audieris,  non  eritintedeus  recens, 
neque  adorabis  deum  alienom  (PsuL  lxxx,  10).  » 


proiparata  in  annos  multos,  gaude  igitur  et  epulare 
(Luc,  XII,  19) ;  »  coi  a  Dominoresponsom  est. «  Stolte, 
hac  nocte  anima  tua  rapietur  a  te;  qoae  aotem  pa- 
rasti,  cujos  eront?  >  (Ibid.^  20.)  Et  onde  est,  quod 
Apostolus  prsecipit  non  sperare  in  incerto  divitiarum 
(/  Tim.  VI,  17).  Inde  est  etiam  quod  dicit  divites 
non  posse  intrare  in  regnom  Dei.  Nonc  aodiamus 
qoid  boni  quoqoe  dicant  et  sentiant. 

«  Signatum  inqoiunt,  super  nos  lumen  vultus 
»  tui,  Domine.  »  Hoc  autem  tale  est  ac  si  dieeret  : 
Signo  Christi  signati  sumus,  .in  ejus  militia  connu- 
merati,  ejus  doctrina  illuminati,  in  ipso  speramus, 
et  quaecunque  nobis  promisit  ilrmissime  exspecta- 


«  Quae  dicitis  in  cordibus  vestris,  et  in  cubilibos  ^  mus.    Hoc  signo  legimus  in   Apocalypsi   (c.  vii)  de 


» 


vestris  compungimini.  •  Cubilia  cogitationum  cor- 
da  nostra  sunt,  ibi  oriuntur,  ibi  quiescont,  ibi  fru- 
ctificant  fructom,  si  bonae  sont,  et  malum  si  malae 
sunt.  Hinc  est  enim  quod  Dominus  ait :  «  Ex  corde 
exeunt  cogitationes  malae,  forta,  homicidia,  perju- 
ria  et  falsa  testimonia,  et  similia,  quae  coinquinant 
hominem  (Matth.  xv,  18).  >  De  his  compongimini, 
de  hifl  pcenitentiam  agant,  has  in  ipso  initlo  socci- 
dite,  et  eas  ad  effectum  perdocere  nolite.  Postea 
vero  facite  quod  sequitur : 

«  Sacrificate  sacrificium  juslitiae.  »  Qood  si  feceri- 

(403)  Mazochius  in  Spicil.  Bibl.  I,  ii,  p.  277,  cen- 
set  locum  posse  ita  interpungi.  c  Irascimini?  at  no- 
lite  peccare.  Si  quando  vos  iratos  senseritis,  non 
ad  injuriam  sive  re,  sive  verbis  prorumpatis.  » 


omni  turba  filiorum  Israel  duodecim  millia  esse  si- 
gnatos,  per  quos  videlicet  tota  Ecclesia  omnisque 
fideliom  moltitudo  significatur  :  est  illud  signum, 
quod  Propheta  vocavit  thau  (Ezech.  ix,  4),  quo  qui- 
cunque  signatus  non  foerit  in  judicio  peribit.  Bene 
aotem  hoc  signum  lumen  vocatur,  qooniam  qui  hoc 
signum  non  habet,  caecus  est,  et  in  tenebris  ambulat; 
voluntas  autem  in  yultu  cognoscitur,  unde  et  a  vultu 
Toluntas  dicitor.  Qoid  est  igitur  lomen  vultos  tni, 
nisi  lomen  volontatis  tuae?  Hoc  enim  lumen  et  hoc 
signum  secundnm  voluntatem  tuam,  et  tibi  factum 

(404)  Cod.  Ghisianus :  Non  peccare  enim  tmposst- 
bile  est;  sed. 

(405)  Cod.  Ghis. :  Quomodo  hsBC  sperare. 


709 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


710 


.^est  patibolum  mortis  et  nobis  factum  est  causa  sa-  A 
^lutis ;  sequitar : 

p^     «  Dedisti  Iffititiam  in  corJe  meo.  »  Vox  Ecclesie 
^  est  quse  de  hac  sarctorum  responsione  lcetitiam  se 

.  habere  significat. 
^      «  In  pace  in  idipsum  dormiam,  et  requiescam, 

:  »  quoniam  tu,  Dominc,  singulariler  in  spe  consti- 
:^  »  tuisti  me.  >  Ilii,  inquit,  qui  desperantes  dicunt : 
a  «  Quis  ostendit  nobis  bona  ?  •  neque  pacem,  neque 
si  quietem  habebunt  :  ego  vero  in  idipsum,  id  est  pa- 
3  riter,  et  simul  cum  omnibus  liliis  meis  dormiam,  et 
L  requiescam  in  seterna  pace  (406).  Et  hoc  dico,  quia 
tu,  Domine,  singulariter  in  spe  constituisti  me,  id  est 
j  me  solum,  et  singularem  hanc  tam  immensam  tuse 
^  beatitudinis  spem  habere  donasti.  n 

^  PSALMUS  V. 

dOt    IN    PINEM    PRO    EA    QUM    HiEREDrrATEll    CONSBQUI- 
^  TUR  PSALMUS  DAVID. 

J       Quid  signilicet  in  finem,  modo  superius  dizimns  : 

~    similiter  autem  quomodo  inteiiigatur  psalmus  David, 

'    iu  secundo  psalmo  ezposuimus.  Ea  vero,  quee  hsere- 

ditatem  consequitur  sancta  Ecclesia  est ;  unde  Apo- 

1*    stolus :    Hseredes  quidem    Dei,    cohseredes    autem 

Christi  (Rom,  zvi,  17)  nos  esse  dicit.  Hanc  haeredita- 

tem  perdidit  Synagoga,  qu£e  de  Salvalore  nostro  ad 

se  veniente,  ait :  «   Hic  est  haeres,   venite,  occida- 

mus  eum,  et  nostra  erit  hsereditas^  (Marc.   xu,  7).  > 

Hujus  autem  hsereditatis  testamentum  in  illo  psalmo 

ei  datum  est,  in  quo  dicitur  :  «  Disposui  testamen-  C 

tum  electis  meis  (407).  » 

«  Vcrba  mea  auribus  percipe,  Domine ;  intellige 
»  clamorem  meum.  Intende  voci  orationis  mese,  rez 
>  meos  et  deus  meus.  »  Ecclesia  loquitur,  quae 
pro  Synagoga  in  hsereditatem  snccessit.  Docet  au- 
tem  nos,  quam  instanter,  perseveranter,  quam  vio- 
lenter  orare  debeamus,  in  eo  quod  ipsum  toties  re- 
petit.  ^Unde  in  Evangelio  dicitur»  quia  «  Regnum 
coilorum  vim  patitur,  et  violenti  diripiunt  illud 
{MaUh.  zi,  12).  »  Hanc  autem  violentiam  ipse  Domi- 
nus  nos  facere  jabet,  dum  ait :  «  Petite,  et  acci- 
pietis,  quffirite,  et  invenietis,  pulsate,  et  aperietur 
vobis  (Maith,  vii,  6).  »  Dicit  autem  [et  similitudinem 
de  illo,  qui  petebat  ab  amico  suo  tres  panes,  cum  d 
ille  dare  noluisset,  et  ipse  per  totam  nociem  petitio- 
nibus  instaret,  propter  violentiam  tandem  illius  et 
importunitatem  surrezit,  et  dedit  illi  quotquot  habe- 
bat  necessarios.  Bonas  autem  petitiones,  non  tan- 
tom  voce  quantnm  affectu,  et  desiderio  finnt ;  se- 
cundum  illud :  c  Desiderium  pauperum  ezaudiet 
Dominus  (Psa/.  z,  i6).  » 

«  Qnoniam  ad  te  orabo,  Domine,  mane  ezaudles 
»  vocem  meam.  >  Mane  igitur  oret  qui  ezaudiri  de- 
siderat.  Quid  est  igitur  quod  hic  idem  propheta  alibi 

(409)  Dormiam^  «  finem  vitae  vult  intelligi  ile^uie- 
scam.  futuram  beatitudinem  indicare  monstratur, 
quando  jam  requies  dabitur  sanctis  et  gloriosa  pan- 
satio.  >  Cassiod. 

(407)  Eamdem  interpretationem  habet  D.  Augnsti- 


ait :  c  Media  nocte  surgebam  ad  confitendnm  tibi 
{PsaL  czviii,  62) ;  »  et  illud  :  c  la  noctibus  eztollite 
manus  vestras  in  sancta  (Psal.  czzziii,  3)..  »  E 
certe  nullo  tempore  attentius  et  quieiius,  quam  in 
nocte  viri  religiosi  orare  possont.  Mane  igitur  orare 
tale  est  ac  sidiceret :  Si  vis  a  Domino  ezaudiri,  mane 
ora,  fuge  noctem,  fuge  operatenebrarum,  pelle  vilia 
et  peccdta.  Audi  Apostolum  dicentem :  «  Filii  lucis 
et  diei  sumus,  non  noctis  et  tenebrarom  (T/iess. 
z,  5).  »  Et  alibi  :  c  Fuistis  aliquando  tenebrae,  nunc 
autem  luz  in  Domino  (Ephes.  v,  10).  »  Talis  igitur 
noz,  talesque  tenebrae  prius  relinquendse  sunt,  et 
tuiic  orandum.  De  his  aotem  tenebris  ezit  homo,  et 
ad  mane  venit,  statim  ut  poenitentiam  agere  inci- 
pit.  Sicut  enim  mane  finis  est  noctis,  et  inilium  diei; 
iia  et  poenitentia  finis  est  peccati^et  initium  sanctita- 
tis  et  religionis. 

«  Mane  astabo  tibi.  »  Quia,  inquit,  nos  ezaudire 
non  vis,  nisi  mane,  quam  citius  potero  noctis  tene- 
bras  relinquam,  et  ad  mane  festinabo.  Et  tunc  astafbo 
tibi,  quasi  famulus  ad  serviendum  paratus.  «  Et  vi- 
debo,  qooniam  non  voiens  Deus  iniquitatem  tu  es. » 
Hsec  igitur  erat  causa  quare  in  nocte  non  ezaudie- 
bas,  quoniam  qui  in  uocte  sant,  in  iniquitate  sunt. 

«  Non  habitabit  juzta  te  malignus,  neque  perma- 
»  nebunt  injusti  ante  oculos  tuos.  »  Tales  enim  in 
judicio  audituri  sunt ;  toUantur  impii,  ne  videant 
gloriam  Dei  (Isa,  zzvi,  19).  Quotiescunque  ista  di- 
cimus,  de  illis  solummodo  peccatoribus  intelligimus 
qui  in  peccatis  perseverantes  ad  poenitentiam  redire 
nolunt.  De  quibus  et  Apostolus  ait :  c  Secundum 
duritiam  tuam  et  cor  impoenitens  thesaurizas  tibi 
iram  in  die  irae  et  revelationis  justi  judicii  Dei,  qui 
reddet  unicuique  secundum  opera  sua  {Rom,  ii,  5;.» 
Unde  et  subditur : 

«  Odisti,Domine,omnes  qnioperanturiniquitatem, 
»  perdes  omnes  qui  loquuntur  mendacium.  »  Non 
dizit,  qui  operati  sunt,  vel  qui  locuti  sunt,  sed  prse- 
sens  tempus  posuit,  nt  perseverantiam  significaret : 
Qui  enim  in  talibus  perseverant,  odio  digni  sunt  et 
perditione.  Et  qoamvis  omne  mendacium  peccatum 
sit,  de  hoireticis  tamen  hoc  mazime  inielligere  debe- 
mus,  et  de  omnibus  aliis  qui,  causa  decipiendi  alios, 
mentiuntur  (408).  Hoc  etiam  et  sequentia  significare 
Tidentur. 

c  Virum  sanguinum  et  dolosum  abominabitur 
»  Dominus.  >  Yir  sangainarius  omnis  homicida  dici 
potest.  Sed  quia  subdidit,  et  dolosum,  de  hoereticis 
hoc  intelligendum  est,  qui  per  dolos  et  deceptionem 
animas  hominum  interficiunt.  Et  certe  multo  peri- 
culosior  est  mors  animse  quam  hseretici  interficiunt, 
quam  sit  mors  corporis,  .quam  caeteris  homicidae  fa- 
cinnt,  quoniam  illa  seterna  est,  haec  autem  tempo- 
ralis ;  illa  separat  animam  a  Deo,  ista  solummodo  a 

nas,  qui  Ecclesise  promissam  Dei  hsereditatem  probat. 
Eanidem  etiam  Cassiod. 

(408)  Hanc,  et  seqaentem  interpretationem  agit 
Gassiodorus  ;  qui  gravius  ait  peccare  haereticos  alios 
fallentes,  quam  a  mandatis  solummodo  deficienies. 


7il 


S.  BRUiNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


corpore  dividit.  Merito  igitur  talis  homo  abominatur  A 
a  Deo,  qui  omni  fera  crudelior  est. 

«  Ego  aulem  in  multitudine  misericordiae  tuae  in- 
»  troibo,  Domine,  in  domum  tuam.  »>  Ecce  modo  con- 
sequitur  Ecclesia  haereditatem,  sicut  in  titulo  hujus 
psalmi  de  ea  scriptum  30S  est.  Domum  namque 
Dei,  qnam  se  introire  confidit,  coelestem  patriam, 
et  terram  viventium  intelligimus  ;  in  quam  videlicet 
domum  non  ex  suis  meritis,  sed  in  multa  Dei  mise- 
ricordia  se  introire  dicit :  «  Qui  proprio  Filio  non 
pepercit,  sed  pronobis  omnibus  tradidit  illum  (Rom. 
viii,  32).  » 

«  Adorabo  ad  templum  sanctum  tnum  in  timore 
»  tuo.  t  Templum  Dei  Christi  humanitas  est,  in  qua 
habitat    omnis    plenitudo    divinitatis   'corporaliler 


I  decidant  a  cogitationibussuis,  »  quibusfideles  tiioil 
se  subverterc  posse  confidunt.  «  Et  secundam  inil- 
»  titudinem  impietatnm  eoruu  ezpelle  eos.  »  Undi|{ 
et  quo  ?  Ab  Ecclesia  tua  in  ignem  fieternnm  : 
cnim  sequitur  post  judicium.  £t  hoc  merito,  «  qoo-l 
»  niam  exacerbaverunt  te,  Domine.  »  Nalli  enim  itij 
Dominum  ezacerbant,  et  ad  iracundiam  provocaiit, 
sicut  heeretici,  quia  nuUi  tantum  Ecclesias  nocent 
Tyranni  enim  in  coipora,  hseretici  vero  in  animii 
saevinnt. 

«  Et  Isetentur  omnes  qui  sperant  in  te.  »  Lseii  lcti- 
tia  spirituaii,  et  seterna ;  et  hoc  est  illud  quod  ae- 
quitur.  «  In  aiternum  exsultabunt,  et  habitabis  in 
»  eis.  »  Quffi  enim  laetitia  tam  magna  qaam  deside- 
rium,  et  amorem  suum  ante  oculos  semper  habereT 


nc 
te 

di 


(CoL  n,  9).  Hanc   autem  adorare  debemus,  sicut  in  "  t  Et  gloriabuntur  in  te  omnes  qui  diligunt  nomen 


alio  psalmo  nobis  praecipilur :  a  Exaltate  Dominum 
Deum  nostrum,  et  adorate  scabellum  (i09)  pedum 
ejus,  qnoniam  sanctum  esl  [PsaL  iciii,  5).  >  —  «  Coe- 
lum  mihi  sedes  est,  dicit  Dominus,  terra  autem 
scabellum  pedum  meorum  [Isa,  lxvi,  i).  »  Si  enim 
terra  scabellum  Dei  est,  et  scabellum  Dei  adorare 
debemus,  ergo  et  terram  adorare  debemus.  Nulla 
autem  alia  terra  est,  quai  adoranda  sit,  nisi  haec 
sola,  quam  Verbum  Dei  sibi  conjonxit,  id  est  Christi 
humanitas,  quce  hoc  in  loco  templum  Dei  vocatur. 
Hanc  adorant  sancti  quanto  tempore  in  hac  vita 
sunt,  et  hanc  adorant,  quando  ibi  sunt.  Et  quidem 
in  timore  Dei,  quia  sic  eam  timent,  et  adorant,  sic- 
nt  ipsum  Patrem  et  Deum 


»  tuum.  » —  c  Qui  gloriatur,  »  inquitApostoIas,  «in 
Domino  glorietur  (/7  Cor,  z,  17).  »  Aliam  gloriam 
nesciunt  sancti,  quia  nihil  se,nisia  Deo  habere  sciunt, 
in  qua  debeant  gloriari.  Unde  et  alibi  dicunt:  c  In 
Domino  faciemus  virtutem  (PsaL  liz,  14).  »  Nam  et 
ipse  Dominus  de  se  ipso  ait :  «  Si  ego  'glorifico  me 
ipsum,  gloria  mea  nihil  est  (Joan.  viii,  54).  »  Hoc 
videlicet  significans,  quia  ipsa  suse  hnmanitatis  gloria 
ad  divinitatem  referenda  erat. 

u  Quoniam  tu,  Domine^  benedices  justo,  et  scato 
»  bonffi  voluntatis  coronasti  nos. »  Merito,  inquit,  Do- 
mine,  sancti  tni  in  te  laetantur,  qui  tantam  a  te  retri- 
butionem  exspectant.  Sciunt  enim,  quoniam  benedi- 
ces  eos   illa  desiderabili  et  diu   exspectata    benedi- 


«  Deduc  me,  Domine,  in  tuajustitia.  »  Ego,  inquit  C  ctione,  qua  eos  benedicturus  es  in  judicio,    dicens: 


Ecclesia,  ad  suscipiendam  haereditatem  festino,  sed 
dum  in  hac  vita  sum,  tua  maxime  protectione  indi- 
geo.  Unde  multum  te  rogo  ut  in  tua  justitia  me  de- 
ducas,  et  ab  ea  justitia  me  declinare  non  permittas. 
Ecce  enim  inimici  mei  maligni  spiritus,  Judsei,  hse- 
retici,  et  tyranni  omnibus  modis  iter  meum  impedire 
nituntur.  «  Tu  vero  propter  inimicos  meos,  »  ne  a 
recto  itinere  me  separare  valeant,  «  dirige  in  con- 
spectu  tuo  viam  meam.  » 

a  Quoniam  non  est  in  ore  eorum  veritas,  cor  eo- 
>  rum  vanum  est.  »  Ideo^  inquit,  timendi  sunt,  quia 
cum  mendacio  et  deceptione  omnia  faciunt,  utpote 
in  quibus  veritas  non  est,  et  quorum  cor  omni  bo- 
nitate  vacuum  est. 

c  Sepulcrum  patens  est  guttur  eorum.  »  Sepul- 
crum  quando  clausum  est  non  fetet,  apertum  vero 
sui  fetoris  plenitudinem  manifestat.  Tales  enim  sunt 
hseretici,  qui  utinam  semper  tacuissent,  et  nunquam 
fetoribus  suse  ha;resis  alios  violassent.  Sed  sicut  se- 
quitur  semper  «  linguis  suis  dolose  agunt,  »  et  sim- 
plicium  animas  accidnnt,  et  glutiunt.  «  Judica  iilos, 
»  Deus.  9  Jamquasi  stomachata  ioquitur,  etquia  eos 
sustinere  non  valet,  judicium,  et  damnationem  eis 
imprecatur. 

(I  Decidant  a  cogitationibus  suis.  >  Ecce  iterum 
compatiendo  loquitur,  et  magis  iliorum  vitam  quam 
mortem  alFectat.  «  Judica^»  inquit, « illos  Deus,  >  nisi 

(409)  God.  Ghisian.  pedum  memim. 


«  Venite,  benedicti  Patris  mei,  percipite  regnum 
quod  vobis  paratum  est  ab  origine  mundi  (Maith.  xxv, 
34).  »  —  «  Domine,  utscuto  bonffi  voluntatistuie  coro- 
»  nasti  nos.  »  In  te,  inquiunt  saucti,  totaque  Eccle- 
sia  Isetari,  Domine,  et  gioriari  debemus,  quoniam 
eccc  sumus  quod  sumus,  in  te  inimicos  superamus, 
et  a  te  modo  coronati  sumus.  Tuse  bonse  voluntatis 
protectione,  et  defensione,  quasi  scuto  forti,  et  iusu 
perabili  muniti  semper,  atque  defensi. 

309  PSALMUS  VI. 

IN     FINEM    IN  CARMINIfiUS    PRO  OCTAVA,   PSALMUS   DAVIB. 

Quid  significet  «  in  finem,»  et«  in  carminibus,»  e1 
«  Psalmus  David,»  jam  superius  exposuimus.Quia  igi- 
Q  tur  in  multis  psalmis  hic  unus  titulus  est,  una  nobis 
expositio  sufiiciat.  Quod  autem  ait  «  pro  octava  » 
ad  diem  ultimse  resurrectionis  refertur.  Ilia  enim 
dies,  quai  prima  est,  ipsa  est  et  octava,  quse  dies 
Dominicus  vocatur,  in  qua  Christus  Dominus  a  mor- 
tuis  resurrexit.  De  qua  die  alibi  dicitur  :  «  Haec  est 
dies,  quam  fecit  Dominus ;  exsultemus  et  laetemur 
in  ea  (PsaL  cxvii,  14).  »  Hac  enim  die  creavit  Deas 
coelum,  et  terram,  et  lucem  a  tenebris  separavit ; 
hac  die,  ut  modo  diximus,  resnrrezit ;  hac  die  Spiri- 
tum  sanctum  discipulis  dedit ;  hac  die  mundnm  in 
justitia  et  eequitate  |judicans,  unicuique  dabit  secun- 
dum  opera  sua. 

<v  Domine,  ne  in  ira  tua  corripias  me,   neqae  in 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


714 


re  tao  corripias  me.  »  Istse  affectiones  in  Deo  A 
mt,  in  eo  tamen  esse  videntar,  quando  ea  facit, 
11  facere  solent,  in  quibas  sunt.  Semper  au- 
.ncta  Ecclesia  memor  cst  illias  octavffi,  sem- 
3  hanc  psalmum  cantat  in  memoriam  iiiius 
Aogat  igitar  Dominum,  ut  paterna  pietate,  et 
cordia  eam  corripiat,  et  non  ira,  et  furore, 
llos,  quos  in  illa  die  octava  tam  dura,  terribi- 
>ententia  judicatarus,  et  damnaturus  est  (410). 
serere  mihi  Domine  qnoniam  infirmus  sum.  » 
mee  infirmitate  loqaitur,  quro  majorest,  quam 
itas  corporis.  Hoc  enim  seqaentia  manifestant, 
dicit  :  c  Et  anima  mea  tarbata  est  valde.  » 
s  e^im  homo  peccat,  toties  anima  infirmatur. 
ities  ad  poenitentiam  redit,  toties  ab  infirmi- 
invalescit.  «  Sana  me  Domine,  quoniam  con-  '^ 
ata  sunt  omnia  ossa  mea.  »  Snis  ossibns  su- 
lur  corpus,  qase  si  defecerint,  stare  non  potest. 
ter  autem  et  anima  sais  ossibus  sustentatnry 
tatar,  que  si  conturbata  fuerint,  miserabiliter 
Sed  quee  sunt  o^sa  animffi?  Primam  qaidem 
spes,  et  charitas,  deinde  ratio,  sapientia,  me- 
,  et  intellectus,  postea  vero  cffitere  virtutes. 
ero  infirmantur  in  anima,  qaando  aliquod  ma- 
peccatum  homo  committit.  Pro  his  enim,  qui 
i  peccata  commiserant,  modo  quidem  sancta 
ia  orare  videtur,  dum  non  unnm,  vel  dao,  sed 

ossa,   et  totam  animam  valde  conturbatam 
icit.  Quamvis  enim  pro  omnibas  orandum  sit, 
s  tamen  maxime  hocfaciendum  est,  qui  majori  ^ 
ntur  iniirmitate. 

tu  Domine  usquequo  ?  »  Usquequo,  inquit, 
line,  differs  medicinam,  et  non  subvenis  ani- 
anta,  et  tam  gravi  infirmitate  laboranti?  c  Con- 
ere,  et  eripe  animam  meam.  »  Quandin  in 
is  homo  perseverat,  iratas  et  adversas  est  ei 
Si  autem  ad  poenitentiam  convertatur,  statim 
iir,  et  poenitentiam  rescipere  dignatur.  c  Sai- 

me  fac,  »  non  meis  meritis,  qaia  merita  nalla 
ied  «  propter  misericordiam  tuam.  »  Salva  me, 
,  et  sana  animam  meam,  ne  inlirmitas  ista  me 
)rtem,  et  ad  inferos  trahat,  et  mergat.  Hoc 
illis  contingit,  qui  usque  ad  mortem  in  pecca- 
rseverant,  et  poenitentiam  recipere  negligunt.  D 
mim  nnlla  venia  digni  snnt,  et  nihil  est,  quod 
erius  subvenire  possit.  Unde  et  subditur  : 
loniam  non  est  in  morte  qui  memor  sit  tui ; 
iferno  antem  quis  confitebitar  tibi?  »  Apparet 
eos  per  omnia  esse  damnatoSy  qai  neque  Dei 
riam  habenty  neque  suomm  peccatoram  ve- 
qaterunt;  et  ne  mihi  qnoque  dicit  Ecclesia, 
i  contingerent,  feci  quod  seqaitur  : 
iboravi  in  gemitu  meo,  lavabo  per  singulas 
es  lectum  meum,  lacrymis  meis  stratum  meum 

)  c  Petit  ergo,  nt  ante  judicium,  non  in  iadi- 
rripiatur ;  quia  qai  ibi  argaitar,  sine  dubita- 
damnatur.  Et  mente  condendumest,  quod  dies 
.  pro  timore  magnitodinis  siin  irtLf  et  zoror  vo- 
»  Gassiod. 

Patrol.  CLXIV, 


»  rigabo.  »  His  aotem  verbis  apertissime  docet, 
quid  illis  agendum  sit,  qai  magna  peccata  commi- 
serunt.  Laboravi,  inqait,  et  in  omnibus  modis  ope- 
ram  dedi,  nt  ea  qu»  commiseram  peccata  deleren- 
tur ;  neque  vero  adhuc  cessabo ;  sed  per  singulas 
noctes  lectum  meam  lavabo,  et  lacrymis  stratum 
meum  rigabo.  Per  lectum,  et  stratum  corda  nostra 
intelligere  debemus,  in  quibus  peccata  et  oriuntnr, 
et  continentur.  Unde  et  Dominus  in  Evangelio  ait : 
«  Ex.  corde  exeunt  cogitationes  male,  furta,  homi- 
cidia,  perjaria,  falsa  testimonia,  et  similia,  quee  co- 
inquinant  hominem  [Matth,  zv,  19).  >  (4il)  Lavandus 
est  igitur  ille  lectns,  qai  his  sordibus  coinquinatar. 
Quod  nimiram  faciebat  ille,  qui  dicebat :  «  Cor  mun- 
dum  crea  in  me,  Deus  {Psah  l,  11).  >  Unde  et  Sa- 
lomon  ait :  c  Omni  custodia  serva  cor  taum  (Prov* 
IV,  23).  »  Hoc  autem  et  publicauus  ille  intelligens 
pectus  8uum  percutiebat,  quoniam  in  illo  loco  sui 
pectoris  peccata,  quse  commiserat,  esse  sciebat.  Sed 
quid  est  per  singulas  noctes  lectom  snum  lavare, 
SIO  nisi  pro  unoquoqne  peccato  jejuniis,  et  ora- 
tionibus,  prfficipuaque  lacrymarum  inundatione  sa- 
tisfactioni,  et  poenitentiffi  operam  dare?  Noctes  an- 
tem  dicuntur  peccata,  qnm  et  in  tenebris  fiunt|  et 
ad  tenebras  omnia  trahont.  Unde  et  Dominos  ait : 
«  Omni^  qui  male  agit  lucem  fagit  {Joan.  iii,  9).  » 
Et  Joannes  apostolus.  «  Qui  andit  fratrem  suum  in 
tenebris  manet,  et  nescit  quo  vadat,  qoia  tenebrse 
esctecaverunt  oculos  ejas  (JJoan.  n,  11).»  Per  te- 
nebras  videlicet  peccata  significans. 

«  Tarbatus  est  pr»  ira  oculus  meus.  »  Iste  est 
ille  oculus,  de  quo  in  Evangelio  Dominos  ait :  «  Si 
oculus  taus  fuerit  simplez,  totom  corpus  tuum  loci- 
dum  erit;  quod  si  nequam  fuerit,  etiam  corpus 
tuam  tenebrosnm  erit  (£uc.  zi,  34).  »  Quid  est  igi- 
tur  iste  ocnlus,  nisi  catholicus  intellectas?  Hnnc 
igitar  oculum  sancta  mater  Ecclesia  sibi  propter 
iram  turbatum  esse  dicit.  Bona  ira,  qua  talis  oculus 
conturbatur,  bona  conturbatio,  de  qua  sancta  Eccle- 
sia  gloriatur.  De  hac  ira  in  alio  psalmo  dicitur  : 
fc  Irascimini  et  nolite  peccare  {PsaL  iv,  5).  » Irascitur 
igitur,  et  turbatur  Ecclesice  oculos,  id  est  catholicus 
intellectos  contra  inimicos  suos,  per  qnos  Judaeos, 
hflereticos,  tyrannos,  et  malignos  spiritos  intelligi- 
mns,  qoi  eam  a  veritate  separare,  et  ad  sus  pravi- 
tatis  errorem  trahere  conantur.  £t  non  mirum  si 
irascantur;  qnoniam  non  paucis  diebus,  sed  longo 
jam  tempore  scandalum  deceptionis,  et  hanc  malee 
persuasionis  persecutionem  ab  eis  passa  est.  Unde 
et  subditur : « Inveteravi  inter  omnes  inimieos  meos. » 
Jam  qoasi  dicat,  eos  me  audire  tadei,  at  eorom  er- 
rores  audire  fastidio.  Unde  et  valda  convenienter 
subdidit,  dicens  : 

cc  Discedite  a  me  omnes,  qni  opanmini  iniqoita- 

(411)  «  Lectus  est  hoc  loco  appeUatns  ubi  requies- 
cit  animus  »ger,  et  infirmus,  id  est  in  voluptate  cor- 
poris,  et  in  omni  delectatione  seculari ;  aoam  dele- 
ctationem  lacrymis  lavat,  qoi  seae  ab  iUa  conatur 
extraliere*  »  Acgust.  Bnar*  isi  P$. 


7<5 


S.  BRUNONIS  EPISCOPl  SIGNIENSIS. 


>  tem.  »  Quoniatn  nihil  jam  yobiscam  habeo. «  Nulla  A  ejusdem  perfectionis  sunt.   Isti  autem  in  soh 


conventio  Ghristi  ad  Bellial,  nalla  pars  fideli,  »  di- 
cit  Apostolus,  c  cum  iniideli  (IlCor.  vi,  15).  »  «  Quo- 
»  niam  exaudivit  Dominus  vocem  fletus  meL  »  Hoc 
est  enim  quod  superias  ait :  «  Lacrymis  meis  stratum 
meum  rigabo.  »  Sed  nondum  qaod  ait :  «  vocem 
fletus  mei.  »  Altias  enim  sonat,  et  clarius  a  Domino 
auditur  vox  lacrymarum,  quam  linguse  et  oris.  Et  in- 
de  est  quod  alibi  dicitur.  c  Non  taceat  pupala  oculi 
tui  (Thren,  ii,  48).  » 

«  Exaudivit  Dominus  deprecationem  meam,  Do- 
»  minus  orationem  meam  suscepit.  »  Quando  unum 
idem  toties  repetitur,  ideo  fit  ut  constantiuSy  lir- 
miusque  credatur. 

«  Erubescant,  et  conturbentur  omnes  inimici  mei. 


spem  habentes  omnes  saos  persecutores  ut  ini 
vicerunt,  et  contempserant.  Qaamvis  enim  aliqi 
occiderentur,  victores  tamen  erant,  quoniam 
iidei  stabilitate  nulio  tormentorum  genere  ( 
poterant.  Et  hanc  quidem  fortitudinem  non  su 
ribus  imputabanty  sed  soii  Deo,  qui  nunquam  d 
sperantes  in  se. 

c  Nequando  rapiat  ut  leo  animam  meam,  dun 
•  est  qui  redimat,  neque  qui  salvum  faciat.  »  I 
cus  noster  diabolus,  sicut  scriptum  est,  « tanqua 
rugiensy  circuit  qusreub  qnem  devoret  (I  Petr 
8) ;  cujus  dentes,  et  insidias  iili  soii  elfugere  p 
runt,  qui  in  Domino  sperantes,  ab  ipso  et  liben 
salvati  sunt.   Unde  iste  prius  dixit  :  c  Domine 


»  avertantur  retrorsum,  et  erubescant  valde  veloci-      meus,  intesperavi.  »  Deinde  vero  snse  speiretril: 


9  ter.  *  Hsec  verba  et  in  bonam,  et  in  malam  partem 
accipi  possunt.  Et  sicut  in  superiori,  ita  et  in  hoc 
versu  idem  ssepius  repetitur.  Videtur  mihi  tamen 
quod  sancta  Ecclesia  magis  conversionem  inimico- 
rum,  quam  eomnl  mortem  desideret.  Potest  igitur 
ad  bonam  partem  sic  intelligi  :  «  Erubescant,  »  quia 
contra  veritatem  pugnaverunt ;  «  et  contnrbentor,  » 
contra  seipsos,  erroresque  suos.  «  Avertantur  re- 
trorsum  •  a  falsitate  quam  sequuntury  et  ad  verita- 
tem  redeant  qnam  destroere  nitnntur.  «  Et  eru]>e- 
scant  valde  velociter.  »  Tempus  enim  breve  est,  judi- 
cium  instat ;  qui  dedit  hodiernam  diem,  non  promisit 
dubium  cras,  «  novissima  hora  est  (i  Joan,  ii,  i8).  » 


nemquserenssubdiditydicens:  c  Liberame,eterip 
Sll  >  Domine  Deus  meus,  si  feci  istud?  » 
iste  Ghusi  niger,  et  iEthiops,  et  veritatis  inii 
mihi  improperat,  hoc  est  «  Si  est  hoec  iniquit 
»  manibus  meis,  >  quam  ipse  dicit,  et  «  si  ego 
»  didi  retribuentibus  mihi  mala,  »  sicat  ipse  m 
tur,  «  deciam  merito,  »  id  est  sicut  dignum  c 
stum  est,  ab  inimicis  meis  inanis.  »  Hsec  a 
sant  verba  Semei,  quem  ipse  David  mutato  no 
non  immerito  vocat  Ghusi.  c  E^rcdere,  egre 
vir  sanguinum,  et  vir  Belial ;  reddidit  tibi  Don 
universum  sanguinem  domas  Saul,  quoniam  in 
sti  regnum  pro  eo  (11.  Reg,  xvi,   7).  (4i3)  Hoc  ai 


«  Nos  snmus  in  quos  flnes  sseculorum  devenerunt  q  falsum  esse  omnes  cognoscunt  qaicunque  Regnui 


(I  Cor.  X,  1  i).  »  —  «  Yigilate  itaque,  qnia  nescitis  diem 
neque  horam  {Matth.  iv,  42).  » 

PSALMUS  VII. 

PSALMDS  DAVID  QUBM  CANTAVIT  DOMINO  PRO  VERBI8  CUDSl 

FIUI  JBMINI. 

Semei,  fidins  Jera,  David  regi  maledixisse  iegitur 
(//  Reg.  XVI,  6),  cum  fugeret  afacie  iiiii  sui  Absaion, 
pro  cujus  verbis  iste  psalmus  factus  esse  putatur. 
Mutato  itaque  nomine  vocatur  Ghasi,  ideo  fortasse 
quia  Semei  i>onam,  Ghusi  vero  malam  habet  inter- 
pretationem.  Interpretatur  autem  Ghusi  JEthiops  : 
Semei  autem  audiens  Dominum ;  Jemini  aatem  dex- 
tera  interpretatur.  Et  merito  quidem  Ghusi  vocatnr, 
ut  mente  et  corpore  fedus  fuisse  credatur,  qui  tanto 


storias  legunt,  et  intelligunt.  Inanis  autem  int 
potest,  qui  virtute  et  fortitudine,  omniqae  vi 
vacuus  est.  Unde  hsec  talis  imprecatio  dura  i 
esse  videtur,  quam  utique  David  non  fecisset, 
veritatem  dicere  certissime  sciret  :  seqaitur  a 
de  ipsa  eadem  imprecatione  : 

•  Perseqnatur  ioimicus  animam  meam,  et  ' 
» prehendat  eam,  et  concuicet  in  terram  v 
»  meam,  et  gloriam  meam  in  pulverem  deduc 
lu  iilum  videiicet  pulverem,  de  quo  in  Psalmo  d 
«  Quem  projicit  ventus  a  facie  terroi  (Psal.  i, 
Per  quem  impii,  et  peccatores  iuteliiguntur,  qu 
quicunque  associatus  fuerit,  nullam  omnino  gloj 
habebit.  Vita  vero  iliius  in  terra  a  diabolo  coi 


regi,  et  prophetae  maiedicere  non  dubitavit.  Dicitur  |.  catur,  qui,  ejus  iniquis  persuasionibus  superatus, 
autem  fuisse  iiiius  Jemini,  ut  hoc  ei  oppositum  fiat,      "  ''        "     '  "   " 

quod  tam  neqnam  de  bono  patre  genitus  sit  (412). 


«  Domine,  Deus  meus  iu  te  spravi,  libera  me  ab 
»  omnibus  persequeutibus  me,  et  libera  me.  »  Hsc 
vox  ipsius  Prophetse  est,  et  aiiorum  omnium,  qui 

(4f2)  Aliter  interpretatar  hunc  titulum;  Isid.  cla- 
rius. 

(413)  Supponit  S.  Bruno  satis  notam  histonam 
Semei  filii  Gera  de  cognatione  domus  Saul,  qui  par- 
tes  Absaloais  secutus,  rebellis  et  hostis  factas  est 
David.  Hic  autem  improperavit  ipsi  regi  David,  qnod 
Absalonis  sangninem  effuderit,  regnamque,  eo  in- 
terfecto,  invaserit.  Falsum  hoc  ait  commentator 
noster  ex  eadem  sacra  Scriptura  //.  Reg.  xvi,  ex  qua 


terrena  et  transitoria  qusrit.  Sequitur  : 

«  Exsurge,  Domine,  in  ira  tua,  et  exaltare  ii 
»  nibus  inimicorum  tuorum. »  Ostende,  inquit,  ii 
et  indignationem  tuam,  ostende  patientiam,  et 
titudinem  tuam  in  terra  iuimicorom  tuorom. . 
tunc  videbat  propheta,  et  per  Spiritum  sanctum 

hujusmodi  Semei  vel  Ghusi  improperium,  aut  e: 
cratio  habetur.  Gum  autem  propheta  Deum  dej 
cans  in  sui  adjutorium,  de  se  ioquatur,  ait  inina 
sibi  infestis,  et  ad  mortem  persequentibus  mala 
retribuisse ;  ac  proinde  sperabat  nunquam  sibi  & 
turum  divinum  auxilium.  S.  Augustinus  hoc  in  1 
docet,  hsc  a  quacunque  anima  perfecta,  qu»  i 
inimicis  benefaciat,  usurpan  posse. 


EKPOSmO  IN  PSALMOS. 


718 


gebat,  quando  ista  scribebat,  qaid  illa  maledictio 

ificabat,  quam    contra    ipsum    Ghusi   faciebat. 

est  enim  iila  maledictio,  de  qua  ipse  Dominus 

«  Maledicent  illiy  et  tu  benedices  (Psal.  cviii, 

D  Grgo  Semei    maiedicendo  David  Judffiorum 

iilum  significabat,  qui  hanc  maledictionem  con- 

3ominum,  et  Salvatorem  nostrum  facturus  erat, 

>i  qui  regnum  Patris  invasisset,  et  se  falso  Dei 

im  esse  diiisset,  contra  quos  Apostolus  loquitur, 

ns  :  c<  Non  rapinam  arbitratus  est  esse  se  eequa- 

Deo  (Phil.  u,  6).  »  Isti  sunt  igitur  illi  inimici, 

[uibus  modo  Propheta  ait :  c  Exsurge,  Domine, 

ra  tua,  et  exaltare  in  finibas  inimicoram  tao- 


•  » 


Exsurge,  Domine  Deus,  in  prsecepto  qaod  man- 
sti.  »  Proicepit  Dominus  iiliis  Israel,  at  inimicos 

interficerent,  et  usqae  ad  intemecionem  omnes 
rent.  Rogat  igitur,  secundum  hoc  prseceptum, 

quoque  inimicis  suis  faciat,  et  populum  illum 
atum,  impium,  et  proditorem  occidat,  et  disper- 
et  gentium  populum  qui  melior  est  in  heeredi- 
n  sibi  associet.  Hoc  est  enim  quod  seqaitur : 

synagoga  popalorum  circumdabit  te.  »  Syna- 
i  populorum  gentium  populus  est,  qui  prius  qui- 

in  tenebris  sedebat :  nunc  vero  Ghristi  lumine 
trata  eum  sicnt  regem  et  Dominum  circnmdat, 
;,  et  veneratur. 

Et  propter  hoc  in  altum  regredere.  »  Propter 
\  enim  Dominus,  et  Salvator  noster  et  passus 
resarrexit,  et  coelos  ascendit :  quia  nihil  horum 
set,  nisi  Ecclesiam  dilexisset.  Ascendit  igitur, 
im  traheret  ad  seipsum,  sicut  ipse  alibi  ait  : 
im  exaltatas  fuero  a  terra,  omnia  traham  ad  me 
m  (Joan.  xii,32).  »  —  «  Domine  judicapopulos.  » 
uiterius  habeant,  inquit,  iliam  judicem,  et  regem, 
n  habere  solebant;  sed  tu  prorsus  judica,  qui  es 
is  judex,  qui  omnia  judicas  in  sequitate.  >  Ju- 
!a  me  Domine.  »  Tu,  inquit,  me  judica,  qni  mei 
is  secreta  cognoscis,  et  fac  aiios  inteiligere,  qaia 
sum  talis,  qualem  Ghusi  me  esse  dicebat.  tHoc 
m  iiet  in  judicio,  quando  hujus  viri  beatissimi 
tas,  et  innocentia,  et  ipsi  Sauli,  et  cunctis  aiiis 
labitur.  Jadica  igitur,  sed  quomodo? 
Secundum  justitiam  meam  et  secundam  inno- 
atiam  manuum  mearum  super  me.  »  Felix  con- 
itia,  quse  tale  sibi  de  seipso  testimoninm  reddit. 
quare  dixit  :  «  super  me.  *  Si  enim  manas  no- 
,  per  quas  videlicet  ossa  manuum  nostrarum 
Uigimus  innocentes  sunt,  super  nos  utique  snnt. 
)r  est  igitur  innocentia  nostra,  quam  nos  ipsi, 
i  sine  innocentia  miseri  sumus;  feiices  veroi  si 

habeamus. 

Gonsnmetur  nequitia  peccatorum,  et  dirige  ju- 
im,  scrutans  corda  et  renes  Deus.  »  Hoc  autem 
potest  intelligi,  ut  ipse  David  specialiter  de  se 

loquatur,  ut  nequitia  peccatorum,  qui  simnl 
i  illio  suo  Absalon  eum  tunc  temporis  perseque- 
tnr,  consametur,  et  cito  finiatur.  Et  ipse  qui  ju- 

• 

14}  Eadem  lectio  apud  Gassiodomm. 


A  stus  est,  et  innocens  est,  ad  regni  sui  gubemacula 
dirigatur.  Qnod  autem  ait :  «  scrutans  corda,  et  re- 
nes  Deus.  »  Tale  est  ac  si  diceret  :  tu  omnia  vides, 
te  nihil  latet,  te  ea  quse  dico  vera  essecognoscis;  et 
renes,  et  corda  scratatur  Deus,  quia  quid  in  corde 
habeamus,  et  quid  in  renibus,  nbi  luxuria  domina- 
tur,  ipse  intelligit. 

«  Jastum  adjutorium  a  Domino,  qui  salvos  facit 
•  rectos  corde.  »  Hfiec  autem  dicit  319  gratias 
agendo,  quasi  jam  exauditus,  et  iu  regnnm  a  Do- 
mino  restitutus.  Recti  corde  illi  snnt,  qai  neque  ad 
dexteram,  neqne  ad  sinistram  declinantes,  iirmi  sta- 
bilesqne  in  veritate  persistnnt :  quibns  illi  contrarii 
esse  videntur,  de  quibus  dicitur  :  «  In  corde,  et  cor- 

g  de  locuti  snnt  mala.  » 

<K  Deus  justus  fortis,  et  longanimis,  namquid  ira- 
y>  scitur  per  singalos  dies?  Nisi  convertamini,  (414) 
»  arcum  suum  vibrabit.  »  In  se  ipso  probavit  hoc 
propheta,  quia  Deus  est  justus  judex,  et  ideo 
dixit  :  «  Justum  adjutorinm  meum  a  Domino.  » 
Unde  et  alibi  ait :  quia  «  reddet  nniboique  secun- 
dum  opera  saa  (Psal.  Lxf,  13).  »  Quod  utique  non 
fecisset,  si  justus  judex  non  fuisset.  Bene  autem 
subditur,  «  et  fortis,  »  ut  data  sententia,  volentes 
nolentesque  id  quod  judicatum  est,  teneant,  et  cu- 
stodiant.  Sed  ne  districtns  nimium,  et  severus  puta- 
retur,  addidit,  «  et  longanimis;  »  non  enim  statim 
pnnit,  sed  in  multa  patientia  peccatores  exspectat 
quia  «  non  vult  mortem  peccatoris ; »  sicat  Propheta 
ait,  «  sed  magis  ut  convertatur  et  vivat  (Eueh. 
xxxiii,  11).  »  Unde  et  sequitur  :  «  Namquid  irasci- 
»  tur  per  singnlos  dies?  »  Si  enim  longanimis,  et 
patiens  non  fnisset  per  singnlos  dies,  imo  per  singu- 
las  horas  atque  momenta  irasceretur,  dum  tanta  in 
nobis  est  freqaentia  peccandi.  Yerumtamen  qnamvis 
tam  benignus  et  patiens  sit,  nisi  convertamini, 
nuUa  (subauditur)  ulterius  excusatio  erit.  Quoniam 
sicut  ipse  ait :  «  Nisi  venissem,  et  locutus  eis  fuis- 
sem,  peccatum  non  haberent;  nnnc  autem  excnsa- 
iionem  non  habent  de  peccatis  snis  (Joan,  xv,  22).  » 
Unde  et  subditur  : 

«  Gladium  suum  vibrabit.  •  Iste  gladius  sermo 
divinus,  et  Evangelica  prsedicatio  intelligitar,  de 
quo  videlicet  ait  ;  «  Yivus   est  enim   Dei  sermo,  et 

jj  penetrabilior  omni  gladio  ancipiti  (Hebr,  iv,  12);  » 
de  quo  et  alibi  dicit  :  c  Et  giadinm  spiritas,  quod 
est  verbnm  Dei  (Eph,  yi,  17).  »  Tali  autem  gladio 
sancti  prsedicatores  armati  sunt,  de  quibus  dicitur  : 
c  Et  gladii  ancipites  in  manibus  eorum  (Psal.  cxlix, 
6).  »  Unnc  igitnr  gladinm  vibrabit  Dominns,  quan- 
do  suis  discipulis  ait  :  c  Ite,  docete  omnes  gentes, 
baptizantes  eos  in  nomine  Patris,  et  Filii,  et  Spiritus 
sancti  (Matth.  xxviii,  19).  »  Quse  igitur  excusatio  esse 
poiest?  «  In  omnem  terram  exivit  sonus  eorum,  et 
in  finem  orbis  terrse  verba  eorum  (Psal,  xviii,  5).  » 
«  Arcum  suum  tetendit,  et  paravit  illum,  et  in 
»  ipso  paravit  vasa  mortis,  sagittas  suas  ardentibus 
»  effecit.  »  Idem  autem  et  per  gladiom,  et  per  ar- 


719 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


cum  sigDificatar.  Hudc  aatem  arcum,  id  est  atrias-  A  iDebriatl,  terrenorum  omnium  obliTiscuntor. 


in  alio  psa]mo  dicitur  :  «  Inebriabuntur  ab  ul 
domus  tuae,  et  torrente  voluptatis  tuee  polabis 
(Psal,  zxzv,  9).  »  Hoc  vino  ebrii  erant  illi,  qai 
linguis  omnium  loquerentar,  insani  esse  pot 
tar  (4t6). 


«  Domine  Dominus  noster,  quam  admirabile 
»  nomen  tuum  in  aniversa  terra.  t  Sic  loqaonl 
ebrii,  sic  loquantur  iili,  qui  sanguinem  Christi 
bere  meruerunt.  Lfletantur  quod  nomen  summi 
etemi  Dei  jam  non  solum  in  Jadfiea,  ut  quoni 
sed  ubique  gentium  laudatar  et  prffidicatur ;  et 
prius  multa  nomina  falsoram  deorum  venerabaat 


que  Testamenti  doctrinam,  tunc  temporis  Salvator 

noster  tetendit,  et  paravit,  quando  librum  septem 

sigillis  signatum  aperuit,  et  sois  discipulis  sensum 

dedit,  ut  Scripturas  intelligerent  (415).  Vasa  vero 

mortis,  qua:  hunc  arcnm  ferant,  apostoli,  et  docto- 

res  sant,  de  qnibus  ipse  vas  electionis  beatus  Paa- 

lus  apostolus  ait :  c  Aliis  sumus  odor  vitse  ad  vitam, 

aliis  odor  mortis  ad  mortem  (II  Cor,  ii,   t6).  »  Isti 

autem  sagittarii  vitia,  et  malignos  spiritus  interfi- 

ciebant,  et  de  his  habitaculis  igne  sancti  Spiritus 

sagittis  inflammati  pellebant.  Et  hoc  est  quod  ait ; 

«  sagittas  suas  ardentibus  elTecit.  >  istn  ssgitts,  illae 

sententiffi  sunt,  quas  sancti  apostoli,  et  doctores  in 

suis  sermonibus  proferebant.  Bene  antem  his,  qui  ^  nunc  unias  solius,  et  veri  Dei  nomen  landant 

ardentes  sunt  has  sagittas  Dominns  et  fecit,  et  de-     prsedicant. 

dit,  ut  tali  igne  snccensi  alios  inflammarent,  et  quos- 

cunque  tangerent^  ad  Dei  amorem   succenderent. 

Sequitur : 

»  Ecce  partnriit  iiyustitiam,  concepit  dolorem, 
i>  et  peperit  iniquitatem*  »  Hic  antem  versns  ibi 
continuatur,  nbi  dicitnr  :  «  Ne  qaando  rapiat  ut  leo 
animam  meam.  »  Quem  enim  alium  frnctum  diabo- 
lus  concipere,  vel  parere  potuit,  nisi  injustitiam,  do- 
lorem,  et  iniquitatem?  Ipse  enim  hoc  in  hominibus 
operatar,  ut  injusti,  et  iniqui  sint,  ac  per  hoc  ad 
dolorem,  et  omnium  poenarom  miserias  simal  se-, 
cum  eos  perducat.  Talis  enim  est  operatio  illius,  ta- 
lis  doctrina,  taiis  et  fructus  doctrinse.  Unde  et  sub- 
ditur : 

c  Lacum  operuit,  et  effodit  eum,  et  incidit  in 
»  foveam  quam  fecit.  »  Lacus  iste  infernus  est, 
quem  ipse  diabolus  et  fecit,  et  aperuit.  Taiis  est 
enim  oratio  illius,  malus  artifez,  qui  in  solis  tor- 
mentis,  et  tormentorum  locis  construendis  delecta- 
tur.  Nec  cessat  quotidie  effodere  aliis  majorem,  aliis 
minorem,  pro  ut  digni  sunt,  foveam  parat.  Sed  ipse 
quoque  cadet  in  foveam,  qnam  fecit  :  quia  ignis 
seternus  et  sibi  paratus  est,  et  angelis  ejus.  Et  tunc 
fiet  ei  quod  eequitur  : 

«  Convertetur  dolor  ejus  in  caput  ejus,  et  in  ver- 
>  ticem  ejusiniquitasejus  descendet.  »  Quanto  enim 
omni  creatura  iniquior  est,  tanto  ei  majdr  poena 
parata  est.  «  Ego  vero,  »  inquit  Propheta,  •  confite- 


ti 

;l05. 

ai 
1 

;cr3 
iicui 

l 

letJ 

lic 

a 

iort 

\U 

leis 

U 

rc 

inc 

hesl 
«  Quoniam  elevata  est  magnificentia  tua  sopiLc 

»  coeios :  ex  ore  infantium,  et  lactentium  perfed^L[ 

»  laudem.  •  Ex  eo  namque  tempore  coepit  hoc  no^^^ 

men  admirabile  esse  in  nniversa  terra,  ex  quo  mt'* 

gnificentia  Dei  super  coelos  eievata  est.  Magnificeih 

tia  Dei  Christas  est,  vel  quia  Pater  per  Filium  mt 

gnificatus  est,  vel  quia  ipse  Filias  tam  magnasi 

Patre  factus  est,  ut  omnis  creatura,  et  quae  in  calvk 

et  quse  in  terra  est^  ei  subjiciatur  :  unde  et  in  se- 

quentibns  dicitar  : 

c  Omnia  subjecisti  sub  pedibus  ejus.   >  Hsec  ao- 

tem  ad  hamanitatem  subjicienda  sunt,  et  quod  supcr 

coelos  elevatas,  et  qaod  magnas  dicitur  esse  factas. 

C  Divinitas  enim  quce  ubique  est,  quomodo  vel  asces- 

dere,  vel  descendere  potest?    Infantes    autem  d 

lactentes  illi  sunt,  de  quibos  beatas  Petrus  Aposto- 

lus  ait :  •  Quasi  modo  geniti  infantes  sine  dolo,  n* 

tionabiles,  lac  concapiscite,  ut  in   eo  crescatis  iD 

salutem  (I  Petr,  ii,  2).  »  Per  quos  videlicet  omnb 

Christiana  multitudo  inteliigi  debet.  De  talibus  enim 

Dominus  ait :  «  Nisi  conversi  faeritis,  et  efGciamioi 

sicut  parvuli,  non  intrabitis   in^  regnum   coelorum 

{Matth,  XVIII,  3).  »  Et  Apostolus  :  «   Nolite    pueri 

efiici  sensibus,  sed  malitia  parvuli  estote  (I  Cw.  xiv, 

20).  n 

«  Propter  inimicos  tuos,  ut  destruas  inimicum  et 

»  defensorem.  »  A  talibas,  inquit,  tam  puris,  tam 

innocentibas  et  religiosis  laudes  luas  pradicare  vo 


e 


1 


»  bor  Domioo,  et  iaudabo  Dominum  secundumjusti-  D  luisti,  nt  quiolim  per  vilissima  animalia  Pharaonem 

superasti,  nunc  per  simplices  et  infantes  omnes  tuos 
inimicos  superares.  Inimici  autem  et  defensores  illi 
snnt,  qui  errorem  et  falsitatem  quibuscunque  argn- 
mentationibns  defendunt.  Quod  qaidem,  quamvis  et 
aliis  conveniat,  de  hsereticis  tamen  specialiter  in- 
telligi  debet. 

«  Quoniam  videbo  coelos  tnos  opera  digitorum 
>  tuorum,  lunam,  et  stellas,  quse  tu  fundasti.  Quia 
»  elevata  est,  »  inquit,  u  magnificentia  tua  snper  coe- 


»  tiam  ejas ;  »  quia  tam  justus  est,  ut  nanquam  a 
justitia  separetur.  c  Et  psallam  nomini  Domini  al- 
»  tissimi. » 

313  PSALMUS  YIII. 

IN   FINBM   PRO  TORCULARIBDS  PSALXQS  DAVID 

Qnid  significet  in  finem,  et  quod  Psalmus  David 
dictum  est.  Torcularia  vero  tot  sunt,  quot  sunt  Ec- 
ciesiffi,  ubicunque  sunt.  In  his  torcularibus  illud 
vinum  conQcitur,  et  propinatur,  quo  sancti  omnes 

(4f5)  Tota  est  ex  Augustino  hujusmodi  interpre- 
tatio.  Ait  enim  :  «  Arcnm  ergo  illum,  Scriptaras 
sanctas  libenter  acceperim,  abi  fortitudine  Novi  Te- 
etamenti,  quasi  nervo  quodam,  duritia  Veteris  flexa 
et  edomita  est.  Hinc  tanquam  sagittse  emittuntur 


apostoli,  vel  divina  prseconia  jacnlantar.  »  Ita  enim- 
commentatus  est  Cassiod. 

(416)  Idem  sentit  D.  August.  de  tituli  hujus  signi- 
ficatione. 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


722 


lestat  nunc  ut  et  nos  illoc  ascendamus,  et  A 

operadigitorum,  tuorum,  lunam  et  stellas, 
undasti.  Hoc  enim  ipse  quoque  Dominus 

«  Pater  7olo,  ut  ubi  ego  sum,  et  ipsi  sint 
Joan.  ivii,  24).  t  Per  lunam  autem  et  stel- 
n  universaliter  Ecclesiam,  et  unumqnem- 
um  singulariter  intelligimos.  Hae  sunt  illse 
I  quibns  Apostolus  ait  :  c  Stella  enim  dif- 
la  in  claritate  ;  sic  erit  et  resurrectio  mor- 
quia  alia  erit  claritas  lunse,  et  alia  claritas 

(i  Cor.  XV,  42).  »  Opera  autem  digitorum 
i  dicuntur,  qui  Spiritus  sancti  gratia  in  hac 
litudine  formati  sunt,  ut  sicut  sol  fulgeant 
Dei.  Quod  autem  per  digitum  Dei  Spiritus 
ntelligi  debeat,  ipse  Dominus  ostendit,  di-  » 

Si  ego  in  digito  Dei  ejicio  dicmonia  ;  filii 
quo  ejiciunt?  (Luc,  zi,  28).  »  De  quo  digito 
oque  in  ^Egypto  dixisse  legimus.  «  Digitus 
ic.  >  Hos  autem  fundavit  Dominus,  et  sic 
3t  in  lide  sua,  et  in  Ecclesia  sua,  ut  inde 
io  diveili  possint. 

est  homo,  quia  memor  es  ejos,  aot  filius 
s  (417),  quoniam  visitas  eum  ?  Minuisti 
mlo  minus  ab  angelis,  gloria  et  honore  co- 

eum,  et  constituisti  eum  soper  opera  ma- 
;uarum.  »  De  quo  autem  homine  hic  intelli- 
)eamus,  docet  nos  in  epistola  ad  Hebrseos 
},  ubi  ait :  «  Eum  qui  paulo  minus  ab  ange- 
atos  est,  videmus  Jesum  propter  toleran- 
ionis  {Hebr,  ii,  9).  »  Admirando  igitor  di-  ^ 
id  est  homo,  aut  filius  hominis?  »  qoi  (4i8) 
usque  est,  ut  homana  lingoa  explicari  non 
oronatum  autem  eom  esse  ostendit,  quia 
;,  et  legitime  certavit.  «  Et  constituisti  eum 
)pera  manuum  toarum ;  »  hoc  autem  ezpo- 

dicit : 

Omnia  subjecisti  sub  pedibus  ejus,  oveSy 
s  universas,  insuper  et  pecora  campi.  Yo- 
coeli,  et  pisces  maris,  qui  perambulant  se- 
Qiaris.  »  Et  de  ovibus  quidem  in  Evangelio 
ait :  (  Oves  mese  vocem  meam  audiont  (419) 

27).  »  Boves  autem  episcopi  sunt  et  docto- 
ibus  ager  Dei,  qui  est  Ecclesia,  colitur  et 
^ecora  autem  campi  omnes  illi,  qui  extra  j> 
1  sunt,  intelligi  possunt,  de  quibus  histo- 
iis  ait  :  c  Qui  sunt  veluti  pecora,  quos  prona 
420),  et  obedientia  yentri  ?  p  Unde  et  egre- 

:  «  Insuper  et  pjcora  campi.  »  Quia  non 
leles,  verum  etiam  infideles,  quamvis  nolen- 
sto  Domino  subjecti  sunt.  Sed  quid  per  vo- 

^on  idem  exprimi  illis  terbis  :  homOf  aui 

ninis  docet  Augustinus ;  sed  in  primo  homi- 

terem   et  terrenum;  in  secondo  hominem 

t  coelestem  designari.  De  hoc  secundo  tan- 

uitur  commentator  noster,  supponens  alte- 

jlligi. 

id.  cod.  Ghisianus  quia, 

d.  cod.  Ghis.  «  Per  quos  videlicet  tota  fide- 

Ititndo  inteliigitur.  » 

[d.  cod.  Ghis.  Quo$natura  prcna  finxii. 


locres  cobH,  nisi  omnes  angelos  et  bonos  et  malos 
intelligamus.  Pisces  vero  maris  potentiores  hujus 
seeuli  mihi  esse  yidentur,  qoi  ad  prsedam  semper 
parati  hoc  mare  magnum  et  spatiosum  perambu- 
lant,  circumdant,  affligunt  et  possident.  Omnia  in 
his  paucis  verbis  enumerata  sunt,  quse  memoriae  di- 
gna  foerunt.  Constat  igitur  sibi  omnia  esse 
snbjecta  (421).  Iste  psalmns  non  finitur,  qnia  tunc 
incipit,  cum  finiri  videtur;  et  ideo  fortasse,  quia 
laudes  Dei  semper  cantari,  et  nunquam  flniri  de- 
bent  (422). 

PSALMUS  IX. 

IN    FI5EM    PRO   OCCULTIS   FILII  PSALMUS    DAYID. 

Occulta  Filii  Dei  illa  sunt,  quse  nec  ipsis  suis  disci- 
pnlis  in  hac  vita  manifestare  voluit.  Cum  enim 
apostoli  eum  quondam  interrogarent,  et  dicerent : 
»  Domine,  si  in  tempore  hoc  restitues  regnum  Israel 
(Act.  1,6):»  respondit  eis  :  «  Non  est  vestrum  nosse 
tempora,  vel  momenta,  quee  PatSr  posuit  in  sua  po- 
testate  (ibid.),  »  Unde  et  alibi  ait  :  c  De  die  autem 
illa,  et  hora  nemo  scit,  nisi  Pater  solos  (Matth.  xxiv, 
36).  »  Bene  autem  in  finem  hic  psalmus  titulatnr, 
quoniam  ad  sa?culi  consummationem,  et  ad  tem- 
pora  Antichristi  ea  quse  hic  dicontor ,  referenda 
sunt. 

«  Confitebor  tibi,  Domine,  in  toto  corde  meo, 
»  narrabo  omnia  mirabilia  tua.  »  Ecclesia  loquitur, 
et  non  labiis  tantum,  sed  toto  corde,  totaque  mentis 
affectione  Deum  se  laudare,  et  omnia  mirabilia  nar- 
rare  promittit,  ot  et  nos  dicamos  qualiter  Deum 
laodare  debeamos.  Quod  autem  ait  :  «  Narrabo 
»  omnia  mirabilia  tua.  »  sic  est  determinandnm, 
qufficonque  ad  meam  notiliam  pervenire  pote- 
ront. 

«  Lffitabor,  et  exsoltabo  in  te,  et  psallara  nomini 
»  tuo,  Altissime.  »  Alii,  inquit,  in  seeculi  honoribus 
et  dignitatibus  letentur  et  exsultent ;  mihi  vero  suf- 
ficit  ut  tibi  soli  piacere,  quem  et  tuum  nomen  lau- 
dare,  et  prsdicare  yaleam. 

«  In  convertendo  inimicum  meum  retrorsum.  » 
Quod  enim  ait,  c  in  convertendo,  »  tale  est  ac  si 
diceret :  Dum  convertam  inimicummeomretrorsnm, 
in  te  Istabor  et  exsultabo.  Neque  enim  humana  vir- 
tute  retrorsum  couTerti,  vel  fugari  diabolus  potuis- 
set,  nisi  divinnm  anxilium  prsesentialiter  adesset. 
Unde  et  subditnr  :  <  Infirmabuntur,  et  pereant  a 
»  facie  tua  (425).  »  Non  enim  humana  fortitudo,  sed 
facies  Dei,  quam  sustinere  non  potest,  enm  terret, 
ut  retrorsom  convertator.  Prios  singulariter  inimi'^ 
com  dixit ;  sed  ut  multa  miUia  in  ejns  exercito  esse 

(421)  Perfecte  consonat  interpretatio  Brunonis 
cum  Aoffust. 

(422)  In  Psalterio  tamen  Basilicee  Yaticanae  repe- 
titor  primus  versos  :  Domtn^  Domintis  nosler  , 
quam  admirabile  est  nomen  iuum  in  universa 
terral 

(423)  Tam  vnlgata,  quam  textos  apud  S.  Angust. 
haoent  :  Inlirmahuntur  ^  ei  peribunt  a  facie  tua. 
Eodem  modo  legitur  apud  Gassiodorum,  at  in  Bni- 
none. 


723 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


ostenderety  plaralem  numerum  subdidity  dicens  : 
1»  Infirmabuntur,  et  pereant.  » 

«  Qaoniam  fecisti  judicium  meum  ,  et  caasam 
»  meam,  sedes  super  thronam  qui  judicas  aeqoita- 
»  tem.  »  Ideo,  inquit,  inimicas  meas  vincitur;  ideo 
fugatar,  infirmatur  et  perit,  quia  justam  causam 
habeo,  et  justam  judicium  mihi  judicasti.  Hoc  est 
enim,  quod  dicit  :  «  Jadicium  meum,  et  causam 
»  meam  jastam  fecisti ;  »  id  est,  justam  esse  jadi- 
casti.  In  his  verbis  manifeste  ostenditar,  quia  Domi- 
nus  noster  justus  judex  est,  qui  non  personam  sed 
caasam  attendit,  qui  nec  ipsam  diabolam  a  sua 
actione,  yel  accusatione,  nisi  jnsto  judicio  repellit  > 
et  hoc  est,  quod  sequitar  :  «  Sedes  super  thronum, 
1»  qui  judicas  sequitatem.  i  Indignum  ergo  est,  ut  in 
sedejudiciaria  sedeat,  qui  aequitatem  neque  judicat, 
neque  intelligit. 

«  Increpasti  gentes,  et  periit  impius.  »  Sic  enim 
in  Eyangelio  Dominus  ait  :  Quia  Teniens  Spiritus 
sanctus,  «  arguet  mundum  de  peccato  {Joan.jyifi),  * 
Increpavit  igitur  Dominus  gentes  apostolica  prsdi- 
catione,  in  qua  non  ipsi,  sed  Spiritas  sanctus  io- 
quebatur,  sicut  dixerat  ipse  Dominus  :  c  Non  enim 
Yos  estis,  qui  loqaimini,  sed  Spiritus  sanctus,  qai  lo- 
quiturinvobis(ilfa/<A.  z,  20).» —  u  Et  periitimpias;  » 
quia  tunc  prius  et  reg^um  et  potestatem  diabolas 
amisit,  qui  usqae  ad  id  temporis  omnes  gentes  in 
saa  potestate  tenebat  et  possidebat.  «  Nomen  eorum 
»  delesti  in  aetemam,  et  in  seecalum  saBculi.  »  Om- 
nia  31S  nomina  falsorum  deorum,  qufie  in  hoc  uno 
nomine  continentur;  fiquidem  omnes  dii  gentium 
daemonia,  jam  deleti  snnt,  quia  nnlla  gens  est,  quie 
modo  eos  veneretur,  et  colat. 

•  Inimici  defecerunt  frameae  in  finem.  »  In  finem, 
inquity  et  ex  toto  defecerant  frameffi  hujus  nostri 
inimici,  per  qaas  tyrannos  et  hsereticos  intelligere 
possumus.  Et  ideo  quidem  jam  defecisse  dicit,  quia 
sine  dubio  eos  defecturos  esse  cognoscit.  Usitata  lo. 
cutio  est,  ut  quod  certissime  futurum  esse  speramus, 
jam  factum  esse  dicamus. 

c  Et  civitates  eorum  destruxisti.  *  Fuit  aliquando 
ipsa  Roma,  quse  aliarum  civitatum  caput  est,civitas 
deorum ;  sed  illa  quidem,  quse  illorum  erat,  jam  de- 
structa  est;  jam  simul  cum  illis  in  tormentis  est. 
Hsec  vero,  quseuunc est,  non  iliorum,  sed  sanctorum 
apostolorum,  et  ipsius  Dei  civitas  est. 

«  Periit  memoria  eorum  cum  sonitu.  »  Sic  enim 
periit  Jericho,  quorum  muros  non  machinis,  non 
arietibus,  nec  aliquo  impetu,  sed  soio  tubarum  clan- 
gore  cecidisse  iegimus.  Cum  sonitu  igitur  falsorum 
deorum  inemoria  periit,  quia  prsedicantibus  aposto- 
lis  idola  confracta  et  templa  destructa  sunt.  «  Et 
>  Dominas  in  aeternum  permanet,  cujus  regni  non 
»  erit  finis. )» 

(424)  Memoratus  est  antem,  «  nemo  ita  positum 

fmtet,  quasi  oblivio  cadat  in  Deum ;  sed  qnia  post 
ongum  tempas  futurum  est   judicinm.  •  S.  Aug. 
enarr.  in  psai.  ix. 

(425)  Eamdem  lectionem  secutus  est  Gassiodo- 


A  «  Paravit  in  judicio  sedem  suam.  »  Sedes  '. 
stoii  sunt,  sedes  Dei  episcopi  sunt  et  sacer 
quibus  Deus  sedet  et  judicat;  non  enim  ips< 
judicium,  sed  Dei,  quia  non  illorum  est  J 
judicant,  sed  Dei.  «  Et  ipse  jadicabit  orb( 
in  oequitate.  Et  modo  quidem  per  istos,  poi 
.in  iiio  jadicio  universali,  et  per  seipsum. 
istos.  «  Judicabit  populos  cum  justitia.  » 

«  Et  factus  est  Dominus  refagium  pau] 
lilorum  videlicet  paaperum,  de  quibus  Apost 
«  Tanquam  nihii  habentes,  et  omnia  possid 
Cor.  VI,  iO). » 

«  Adjutor  in  opportunitatibus,  in  tribulj 
Qnod  enim  dixit  in  opportunitatibus,  hoc  si 

-.  exposuit  c  in  tribulatione ;  >  quia  tunc  max 
adjutorio  indigemus,  qaando  in  aliqua  tril 
sumus. 

«  Et  sperent  in  te  omnes,  qui  noverunt 
»  tuum,  1»  qaia,  inquit,  adjutor  es,  et  in  ti 
nibus  sanctos  tuos  non  deseris;  c  Sperei 
omnes,  qui  qnserunt  nomen  tuum ;  »  —  « 

>  non  derelinquis  quserentes  te,  Domine.  » 

c  Psallite  Domino,  qui  habitat  in  Sion 
specula  interpretatur,  per  quam  Ecclesia  int 
cujus  specolatores  sunt  episcopi  et  doctor 
et  Ezechieli  dicitur  :  c  Fili  hominis,  spec 
posui  te  domas  Israel  (Ezech.  iii,  13)    > 

c  Annuntiate  inter  gentes  mirabilia  ejus 
quidem  jam  dictum  est,  c  quia  in  omnei 
G  exivit  sonus  »  apostolorum,  c  et  in  fines  or] 
verba  eorum  (Ptal.  xviii,  5). » 

«  Quoniam  requirens  sanguinem  eorum  i 
»  tus  est,  et  non  est  oblitus  (424)  orationei] 
»  rum  (425).  »  Annuntiate,  inquit,  et  nolite 
quia  corpus  quidem  occidere  possant,  anima 
occidere  non  possunt.  Neque  illorum  obl 
Dominus,  qai  pro  ejus  nomine  moriuntar,  < 
iliorum  sanguinem  requirens,  ipsorum  qui 
versarios  punit,  eos  vero  in  aeternam  beati 
inducit. 

«  Miserere  mihi,   Domine,   et  vide   hun 

>  meam  de  inimicis  meis.  >  Non  est^  inqui 
nus  oblitus  orationes  pauperum;  clamantii 
auditur,  atque  dicentium  :  «  Miserere  mihi,  i 

^  et  vide  humilitatem  meam  de  inimicis  mc 
quibus,  te  jubente,  tot  et  tanta  sustineo. 

«  Qui  exaltas  me  de  portis  mortis,  at  an 
1»  laudes  tuas  in  portis  fiiise  Sion.  >  Ports 
hseretici  sunt,  et  quicunque  ad  mortem  et  ] 
nem  aaimas  hominum  trahuDt  (4*26).  Talis  p 
Simon  Magus,  talis  Arius  et  Sabeiiius,  tales 
alii,  quorum  doctrina  et  persuasione  muItsE 
perierant.  Tjraani  quoque  portse  mortis 
qni  terrore  tormentorum  multos  negare   f 

rus. 

(426)  «  Porta  mortis  es^  diabolus,  vel  om 
cebra  ssecularis  ;  quoniam  per  hacc  ad  ojteri 
itium  infeliciter  introitur.  »  Gassiod. 


725 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


72« 


B 


De  his  autem  portis  sancti  liberati  et  exaltati  laades  A 
Dei  annantiare  non  cessant  «  in  portis  filise  Sion,  » 
id  est  in  audita  et  auribus  animarum  fldelium.  Nam 
et  aures  portse  sunt,  per  quas  sanctflp  praxlicatioais 
verba  ad  corda  fidelium  (427)  ingrediuntar. 

«  Et  exsaltabo  in  salutari  tuo.  »  Exsultabo,  inquit, 
tantum  de  salute  mea,  quse  temporalis  est,  quantum 
de  salate  tua,  quae  aeterna  est.  Hoc  antem  dicit  de 
salute  animfie,  quse  (428)  de  portis  mortis  liberata, 
jam  secura  est,  et  uUerius  mi»ri  non  timet. 

«  Infixas  sunt  gentes  in  interitii^  qaem  fecerunt. 
>  In  laqueo  isto,  quem  occaltaverunt  mihi,  compre- 
»  hensas  est  pes  eorum.  »  Hoc  est  enim,  quod  alibi 
dicitur :  «  Qai  fratri  suo  foveam  parat,  ipse  prius 
cadet  in  eam  {Eccle,  x,  8).  »  Qui  (429)  alios  decipere 
nituntur,  ipse  absqae  dubio  decipiuntur. 

«  Cognoscetur  Dominus  judiciafaciens;  in  operibus 
}>  manuum  suarum  comprehensus  est  peccator*  » 
Modo,  inquit,  ab  impiis  et  peccatoribus  non  cogno- 
scitur  Dominas,  neque  adhuc  su»)  fortitudinis  po- 
tentiam,  et  severitatem  eis  ostendit;  sed  potius  sa- 
per  SIG  eos  solem  suum  oriri  facit,  et  in  multa 
patientia  eos  exspectat.  Gognoscetur  tamen,  cam  ad 
judicium  venerit,  et  suae  majestatis  gloriam  ostende- 
rit.  Et  tuncquidemlfletabiturjustus,  cum  videritvin- 
dictam,  «  quia  in  operibus  manaum  suaram  com- 
prehensus  est  peceator.  »  Tunc  quoque  saper  eos 
hcec  sententia  dabitur  quee  in  sequenti  versicuio 
declaratur  : 

«  Gonvertantur  peccatores  in  infemum,  omnes 
»  gentes,  quse  obliviscuntur  Dominnm.  »  Si  pecca-  ^ 
tores  in  inferno  modo  non  essent,  utique  diceretur 
«  convertantur  peccatores  in  infernum.  »  Sed  modo 
quidem  ibi  sunt,  nbi,  audita  sententia,  simul  cum 
corporibus  praicipitabuntur. 

«  Quoniam  non  in  finem  oblivio  erit  paaperum, 
t  patientia  pauperum  non  peribit  in  finem.  •  Nan- 
quam  enim  fit,  quod  usque  in  finem  non  fit.  Nnn- 
quam  igitur  patientia  justi  peribit,  siquidem  usqae 
in  finem  non  peribit.  Unde  manifestum  est,  ideo  pec- 
catores  preecipue  esse  damnatos,  quia  paaperes 
Christi  afflixere  (430),  quorum  oblivio  nunqnam  erit. 
Cum  autem  hsec  Propheta  diceret,  et  martjrum  af- 
flictiones,  et  tyrannorum  atque  hffireticorum  perse- 
cutiones  describeret,  datum  sibi  divinitns  est,  ut  j) 
majora  conspiceret,  et  ipsum  4ntichristum,  perdi- 
tionis  filium,  videret,  de  quo  scriptum  est.  «  Quia 
extoUet  se,  et  elevabitur  super  omne  qaod  dicitur 
Deus,  aat  quod  colitur  {Thess.  ii,  4).  Erit  autem  tunc 
tribulatio  talis,  qnalis,  sicut  ipse  Dominus  ait, 
c  nunquam  fuit,  neque  erit  (Matth,  xxiv,  20).  »  Hoc 
igitur  in  spiritu  Propheta  conspiciens  de  tanta  san- 
ctorum  qui  tunc  temporis  erunt  afOictione  perter- 
ritns,  exclamat,  dicens  : 

(427)  Id.  cod.  audientiwn, 

(428)  Id.  cod.  quia. 
(429|  Id.  cod.  qui  enim. 
(430)  Ex  eod.  cod.  Ghiisiano. 

(43 i)  Id.  cod.  tantusque  eum  iniquorum  mnium 


«  Exsurge,  Domine,  non  prsevaleat  homo,  judicen- 
»  tnr  gentes  in  conspectu  tno.  »  Exnrge,  inqnit,  Do- 
mine,  sanctis  tuis  in  adjutoriom,  quia  tam  iniquas 
est  homo  iste  (431),  nt  nemo  eiresisterepo8sit(432). 
De  hoc  enim  perditionis  filio  scriptum  est,  qnia  post 
se  multos  homines  trahet,  et  anto  so  innumerabiles. 
Quod  igitur  ait,  «  judicentur  gentes  in  conspectu 
tuo;  tale  est  ac  si  diceret :  Veni  cito  ad  jodicinm 
et  brevientur  dies  ejus,  qaoniam  si  iste  iniqnus  dia 
regnaverit,  omnes  sancti  tui  peribunt.  Hoc  est  enim» 
quod  Dominus  ait :  «  Nisi  abreviati  fnissent  dies  iili» 
non  esset  salva  omnis  caro  {Matth.  xxiv,  22).  >  Re- 
gnabit  enim,  sicat  scriptum  est,  «  per  tempus,  et 
tempora,  et  dimidium  temporis  {Dan.  vii,  26);  »  id 
est  non  amplius  quam  tribus  annis  cum  dimidio. 

«  Gonstitue  Domine  legislatorem  super  eos  ut 
1  sciant  gentes,  quoniam  homines  sunt.  »  Exsurge, 
inqait,  quasi  dicat,  in  adjutorium  fidelibus  tuis,  ne 
forte  eis  prffivalere  valeat.  Super  gentes  autem,  qo8S 
eum  sequuntar,  et  eum  coiunt,  et  adorant,  legislato- 
rem  illum  constitue,  ut  tandem  sciant  et  inteiligant, 
quoniam  homines  sunt,  qui  te  relinquentes,  hoc 
monstrum  venerantur.  Erit  enim  et  ipse  legislator, 
quia  sicnt  fecit  Moyses  et  Salvator  noster,  ipse  quo- 
que  suam  legem  dabit.  Qaod  autem  ait,  «  qoia  ho- 
mines  sunt.  »  Tale  fuit  ac  si  dixisset,  quia  stolti  et 
fatui  sunt.  Secundum  quam  significationem  et  Apo- 
stolus  ait : «  Gum  alius  dicat :  ego  sum  Pauli,  ego 
Apollo,  ego  Gephfle,  nonne  homines  estis?  (I  Cor. 
h  i2l.)  » 

«  Ut  quia,  Domine,  recessisti  longe,  despicis  in 
»  opportunitatibus,  in  tribulatione  ?  >  Exsurge,  ait» 
quid  moraris?  Cur  a  servis  tuis  longe  recessibii. 
Quare  in  opportunitatibus,  hoc  est  in  tanUs  tribular 
tionibus  eis  non  subvenis?  Neque  enim  (433)  oppor- 
tunius  erit  illis  adjutorium  tuam,  quam  modO|  cam 
tanti  hostis  persecutionem  patiuntur. 

«  Dum  superbit  impius,  incenditur  pauper.  »  lUe, 
inquit,  superbit  et  seevit;  pauper  vero,  id  est  S. 
Ecciesia,  omni  hamano  aaxilio  destituta,  incenditur 
etcruciatur.  Potest  autem  et  sic  intelligi,  quia  qaanto 
amplius  iile  saperbit  et  ssvit,  tanto  amplius  et  iila 
in  Dei  amore  succenditur  et  inflammatur. 

«  Comprehenduntur  in  cogitationibus  suis,  quas 
»  cogitant.  »  Non  diu,  inquit,  ceiabitur,  non  diu 
cordisillius  malitia  occultabitur;  sed  cito  et  ipse, 
omnesque  discipuli  ejns,  qui  cum  eo  sunt,  ejasdem 
iniquitatis  et  malitiffi  conscii  comprehendentar  et 
confandentur;  de  quibus  in  Evangelio  Dominus  ait : 
(c  Quia  sargent  multi  pseudochristi  et  spseodopro- 
phetce,  et  dabunt  signa  et  prodigia  multa ;  ita  ot  in 
errorem  judicantur,  si  fieri  possit,  etiam  electi 
{Matth,  zxiv,  '24).  »  Hinc  antem  nsqne  in  finem 
psalmi  ipsius  Antichristi  vitam  et  historiam  scrihit. 

exereitus  sequitur,  ut, 

(432)  Yaticiniam  de  adveniu  Antichriati,  et  de 
magna,  quara  inferet  in  Ecclesiam  vastatione.  Idem 
sensit  Auffustinus,  et  cnm  eo  Gassiodoms. 

(433)  Id.  cod.  Ghis.  dUquando. 


727  S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS.  7t8  | 

<  Quoniam  landatur  peccator  in  desideriis  animee  A  iaborem,  et  dolorem,  et  ad  summam  infelicitatem  < 


»  sne^,  et  qai  iniqna  gerit,  benedicitur.  »  Nihil  est, 
quod  homines  impios  et  iniquos  magis  ad  iniquitatem 
exercendam  moyeat  et  incitet,  quam  adulatores,  qui 
eoram  opera  (434)  laudant  et  eztolluut  (435).  Et 
inde  iit  ut  nnnquam  ad  poenitentiam  redeant,  et  a 
sua  prayitate  quiescant. 

c  Irritavit  Dominum  peccator.  »  Quid  est  enim 
irritavit,  nisi  qni  ad  immensam  iram  et  indigoatio- 
nem  contra  se  eum  commovit  et  incitavit?  ut  ipsum 
dura  morte  perderet,  et  sanctorum  saDguinem,  quem 
crudeliter  eifuderat,  requireret  et  vindicaret.  Unde 
subditur  •  <  Secundum  multitudinem  ir»  suse  non 
»  inquiret?  »  Uoc  autem  S19  snb  interrogatione  le- 


ejus  auditorom  animas  perducet.  Sedere  autem  eum 
dicit  in  insidiis  simul  cum  divitibos  hujus  ssecuii, 
qui  sola  terrena  et  transitoria  diiigunt,  qoos  snis 
muneribus  decepit,  et  ditavit,  «  ut  interiiciat  inno- 
centemy  »  id  est  animam  religiosam  et  sanctam  suis 
iniquis  persuasionibus  sopplantet  et  perdat  (436J. 
Bene  autem  addit  in  occultis,  quia  super  omnes  ho- 
mines  dolosus  et  callidus  erit. 

<  Oculi  ejus  in  pauperem  rescipiunt,  utique  ad 
miserendum,  sed  ad  perdeudum,  et  decipiendum.    | 
Unde  et  sobditor  :  <  Insidiaturin  occulto,sicutleo  in 
»  cubilisuo.  »Sedquidinsidiatur?((  Insidiatur,  inquit, 
»  utrapiat  pauperem.  »  Et  rapere  paoperem  quidest? 


gendum  est,  et  tale  ac  si  diceret  :  Ergo  ne  Dominus  ^  Rapere  paaperem  est,  dum  attrahit  eum,  dom  susb 


sie  irritatus,  et  ad  tantam  iracundiam  provocatus 
secundum  multitudinem  iree  suie  non  inquiret?  Illius 
videlicet,  ut  modo  diximus,  perditionem  et  paupe- 
rum  suorum  uitionem.  Unde  et  in  sequentibus  dicit : 
«  Propter  quod  irritavit  impius  Deum?  Dixit  enim 
»  in  corde  sno,  non  est  Deus.  • 
«  Non  est  Deus  in  conspectu  ejus,  pollunntur  vise 

>  ejus  in  omni  tempore.  Auferuntur  judicia  tua  a 
»  facie  ejus.  »  Omnia  judicia  Dei  vera  et  justa  sont; 
qnse  ideo  a  facie  ejos  auferri  dicuntur,  qnia  neqoe 
juste  judicabit,  neque  ejus  justa  judicia  timebit.  Si 
enim  timuisset,  in  hanc  tantam  crudelitatem  et  su- 
perbiam  non  se  elevasset. 

«c  Omnium  inimicorum  suorum  dominabitur.  » 
Quos  enim  alios  inimicos  ejos  nisi  sanctos  inteiligere  C 
debemns?  Horum  autem  secundum  quemdam  mo- 
dom  dominabitur  Antichristus,  et  secundum  quem- 
dam  modom  non  dominabitur.  Dominabitur  quidem, 
qoia  sic  in  soa  potestate  eos  habebit,  ut  secundum 
Yolnntatem  suam  eos  cruciet  et  afQigat.  Non  domi- 
nabitnr  autem,  quia  ad  consensum  suee  pravse  vo- 
luntatis  eos  trahere  non  valebit. 

«  Dixit  enim  in  corde  suo  t  non  movebor  de  gene- 
9  ratione  in  generationem  sine  malo.  >  Quam  ini- 
quns  et  impins  sit  in  eo  facile  quis  cognoscere  po- 
test,  qnod  tanto  desiderio  semper  in  malo  delectator. 
Qoi  de  generatione  in  generationem,  de  loco  ad 
locom  sine  malo  et  sine  animarum  perditione  se 
non  transire  minatur.  ^ 

«  Cujus  os  maledictione,  et  amaritudine  plennm 
»  est.  et  dolo.  »  Merito  Antichristus  iste  vocatnrf 
qoi  Christo  per  omnia  contrarius  est.  De  Christo 
enim  hic  ipse  Propheta  alibi  ait :  «  Quam  dulcia 
faucibns  meis  eloquia  tua  Domine  super  mel  et  fa- 
▼um  (Psal.  cxviTi,  i03).  »  De  hoc  vero  contrario 
dicit :  <c  Quia  ejus  fetidum  os  maledictione  et  blasphe- 
miis,  amaritudine  et  dolo  plenum  est. 

<  Snb  lingud  ejus  labor  et  dolor  :  sedet  in  insidiis 
»  cum  divitibus  in  occultis,  ut  interficiat  innocen  - 

>  tem.  »  Yerba,  inquit,  queesub  ejnslingua  sunt,  ad 

(434)  Id.  cod.  iniqua. 

(435)  Malus  dum  prsedicatur,  extollitur,  nec  de 
correctione  cogitat  coi  laudator  blandiens  inveni- 
tur.  Cassiodoms. 


pravitatis  errori  eum  associat.  Hoc  autem  postquam 
faciety  <  inlaqueosuohnmiliabiteum;  »  quia  sic  ca- 
ptum  et  subjugatum  quasi  proprium  servum  eum  habe- 
bit.  Miser,  et  per  omniainfelix,  qui  ea  mala  non  videt, 
quse  post  modicum  snper  eum  ventura  sunt,de  qui- 
bus  modo  subditur  :  «  Inclinabit  se,  et  cadet,  cnm 
>  dominabitur  pauperis.  »  Ipse  est  enim,  quem  sic- 
nt  Apostolus  ait :  <  Dominus  Jesns  iDteriieiet  spi- 
ritu  oris  sui,  et  auferet  illustratione  adventus  sui 
(II  Thess,  ii),  8). »  Et  quia  supra  modum  exaltavit,  in- 
ferius  cseteris  humiliabiiur,  et  in  poenas  praecipita- 
bitur.  <  Omnis  enim  qui  se  exaltat,  dicit  Dominos, 
humiliabitur,  et  qui  se  humiliat  exaltabitur  (Luc. 
XIV,  li).  » 

<  Dixit  enim  in  corde  suo,  oblitus  est  Deus,  aver- 
»  tit  faciem  suam,  ne  videat  usqae  in  finem.  »  Cum, 
inquit,  homo  iste  iniquns,  et  perditionis  fUius  cru- 
delissimns,  et  exquisitis  tormentis  sanctos  Dei  in- 
terficeret,  hoc  in  corde  sno  stnltissime  cogitabat, 
quod  ex  toto,  et  usque  in  finem  eorum  Dominus 
oblitus  fuisset;  quoniam  non  statim  eos  vindicabat. 

v  Exsorge,  Domine  Dens  mens,  et  exaltetnr  ma- 
»  nus  toa,  ne  obliviscaris  pauperem  in  finem.  »  Ex- 
surge,  inquit,  sanctis  toisin  adjutorium,  et  exaitetur 
manus  tua,  exaltetur  virtus  et  potentia  tna  super 
eos,  et  ne  obliviscaris  pauperem,  sicut  ipsi  malitiose 
arbitrantur,  nsque  in  finem.  Nunquam  enim  fit,  qnod 
nsque  in  iinem  non  fit ;  siquidem  sanctomm  finis 
nunquam  erit. 

«  Propter  qnid  irritavit  impius  Deum.  »  Insultatio 
est  adversus  eum,  quem  jam  pcr  Spiritum  sanctum 
ut  illam  altissimam  tormentorum  foveam  tuam  mise- 
rabiliter  corruisse  Propheta  intuetur.  Et  qnare  hocsibi 
contigerit,  snbdidit  dicens  :  «  Dixit  enim  in  corde  suo 
»  non  reqniret  Deus.  vMagnam  igitor  peccatum  est, 
de  justitia  Dei  perversum  aliquod  non  solnm  dicere, 
verom  etiam  cogitare. 

<  Vides  quoniam  tu  laborem,  et  dolorem  consi*- 
»  deras,  ut  tradas  eos  in  manibus  tuis.  >  Non  obli- 
visceris,  inquit,   aliquando,   sed  semprr  videS|    et 

f436)  Interficere  innocentem,  est  de  religioso  sa- 
criiegum  facere,  ejusque  animam  perpetua  morte 
damnare.  Cassiodor.»  cujns  interpretationi  Brnno 
plerumqne  se  conformavit. 


729 


EXPOSmO  IN  PSALMOS. 


730 


I  paterna  pietaie  consideras  laborem  et  dolorem,  qaem 
pro  tao  nomine  sancti  tui  patiuntur»  ut  ipsis  tuis 
manibus  Patri  eos  tradas,  et  reprffisentes.  De  hac 
enim  traditione  Apostolus  ait,  quia  tunc  ei  omnia 
subjecta  erunt,  cum  tradiderit  regnum  Deo  et  Patri 
([  Cor.  XV,  24). 

«  Tibi  derelictus  est  pauper,  pupillo  tu  eris  adju- 
»  tor.  »  Ex  quo,  inquit,  pauper  antiquum  patrem 
diabolum  dereliquit,  et  per  aqa&m  et  Spiritum  san- 
ctum  regeneratus  319,  filius  tuus  factus  est,  tibi  soli 
semper  adhaesit,  tibique  soli  derelictus,  nuUum  alium 
tutorem  et  defensorem  habuit.  Quod  autem*diabolus 
pater  sit  iniquorura  omnium,  et  nondum  baptiza- 
torum,  ipse  Dominus  ostendit,  ubi  ait  :  «  Vos  ex 
patre  diabolo  estis,  et  opera  patris  vestri  facitis 
(Joan.  VIII,  4i).  »  Talibus  igitur  Apostolus  ait  : 
«  Fuistis  aliquando  tenebrae,  nunc  antem  lux  in  Do- 
mino,  ut  fiiii  iucis  ambulate  (Ephes.  v,  10).  t  Et 
Joannes  Apostolus  :  t  Qaotquot  autem  receperunt 
eum,  dedit  eis  potestalem  filios  Dei  fieri,  his  qui 
credunt  iu  nomiue  ej us  (Joan.  i,  i2).  »  Sunt  ergo 
modo  filii  Dei,  qui  prius  erant  filii  diaboli.  Pupiili 
autem,  id  est  orphani  (sicut  alia  translatio  habet) 
ideo  dicuntor,  vel  quia  primus  eorum  pater  eis  mor- 
tuas  est,  vel  quia  adhuc  in  hac  vita  peregrinantes, 
nondum  in  illa  beatitudine  Deo  Patri  conjuncti  sunt. 
Unde  et  suis  discipulis  Dominos  dicebat  :  «  Non  vos 
reiinquam  orphanos,  veniam  ad  vos  (Joan.  xiv,18).  » 
Qui  utique  ex  sola  ipsius  absentia  orphani  essent, 
si  ad  eos  Dominns  uon  venisset. 

«  Conteres  braohium  peccatoris,  et  maligni.  •  Sic- 
Dt  brachium  Patris  Filias  vocatur,  de  quo  per  pro- 
phetam  dicitur  :  c  Et  brachium  Domini  cui  revela- 
tum  est  (/$a.  Liii,  i);  »  iU  et  brachium  diaboli 
Antichristos  dicitur,  quia  in  eo,  et  per  eum  opera- 
tur,  et  praeliatur;  de  cujas  contritione  et  perditione 
satis  jam  saperius  dictum  est : 

«  Requiretur  delictum  ejus,  et  non  invenietar.  » 
Delictum  diaboli  soperbia  est,  qui  in  corde  suo  di> 
xisse  legitur  :  Super  coelam  ascendam,  et  ero  similis 
«  altissimo  (Isa.  xiv,  13).  »  Qaia  ridelicet  saperbia 
Antichristus  quoqne  supra  omne  quod  dicitar  Deas, 
aut  quod  colitur,  elevatur  et  exaltatur.  Hoc  aatem  si 
post  mortem  Antichristi,  in  regno  Christi,  quod  est 
Ecciesia,  requiratur,  inveniri  non  polerit.  Per  quod 
datur  intelligi,  quiailli  qui  tunc  temporiserunt,inti- 
more  et  tremore,  et  maxime  qui  in  hamilitate  Domino 
servient.  Unde  etiam  scriptum  est,  quia  «  in  diebas 
illias  saivabitur  Juda  (Jer.  xxxiii,  i6);  »  et  «  eumple- 
nitudogentium  introierit,  tanc  Israel  sahas  fiat  (Aom. 
XI,  25).  »  Quis  enim  tunc  saperbire  audeat,  cum 
et  Antichristum  pro  sua  superbia  damnatnm,  et  jo- 
dicii  diem  instare  cog^oscat  ? 

«  Regnavit  Dominus  in  eetemum,  et  in  sccnlam 

(437)  «  Finis  semper  ad  Christum  tendit  :  sed 
modo  passionem  illiusy  modo  resarrectionem  desi- 
gnat.  Nunc  autem  sanctam  fidem  declarat,  in  qua 
hfleretici  di^ladiantur  contra  fidelissimos  Christianos. 
Sciendam  igitur  hnnc  psalmum  ad  destruendos  h«- 
reticos  esse  prolatum.  »  Beda. 


B 


A  saeculi ;  ctigus  regni,  sicut  scriptum  est,  fnon  erit 
finis  (Luc.  I,  34).  »  Yos  autem  gentes,  que  simul 
cum  Autichristo  damnatsB  estis,  peribitis  de  terra 
ejus;  id  est  de  terra  viventium,  quia  in  eam  non 
intrabitis.  c  Desiderium  pauperum  exaudivit  Domi- 
>  nus,  desideria  cordis  eorum  exaudivit  auris  tua.  » 
Prophetarum  est  pro  futuris  prseterita  ponere,  quo- 
niam  ea,  quse  futura  sunt,  jam  quasi  preeterita  con- 
spiciunt.  D^siderium  autem  pauperum,  id  est  ssn- 
ctorum,  qui  tempore  Antichristi  futuri  sunt,hoc  erit, 
ut  ipse  sicut  dignus  est  damnetur  et  judicetur,  et 
sancti  Dei,  de  ejus  insidiis  liberati,  in  neternam  beati- 
tudinem  introducantur.  Sciendum  autem  quod  de- 
siderium  non  in  ore,  sed  in  corde  est.  Ad  cor 
igitur  respicit  Deus,  et  magis  cordis  desideria,  quam 
oris  orationes  exaudit.  Quando  autem  hoc  sanctorum 
desiderium  ezauditur,  sequentia  manifestant : 

c  Judicare  pupillo,  et  humili.  >  Cum  venerit,  in- 
quit,  judicare  pupiilo  et  humili,  tunc  secundum  sua 
desideria  sancti  suscipient.  Pupilio  autem  judicare, 
est  pupilli  causam  justam  ostendere  et  prsedicare. 
Bcec  autem,  quse  de  Antichristi  jnstissima  damna- 
tione  et  perditione  dicta  sunt,  ideo  et  dicta  et  scri- 
pta  sunt,  «  ut  non  apponat  uitra  magnificare  se  homo 
t  super  terram;  )>  ne  sibi  quoque  similia  contin- 
gant,  quse  ilii,  quem  imltari  non  timuit  contigisse 
audivit. 

PSALMUS  X. 

Q  IN    FINBH    PSALMUS   DAVID  (437). 

[ste  titulus  jam  satis  supra  expositus  est,  qni  ideo 
toties  ponitur,  ut  omnes  psalmi  ejusdem  auctoris 
esse  credantur. 

c  In  Domino  confido,  quomodo  dicitis  animffi  meae 
t  transmigra  in  montem  sicut  passer  (438)?  »  Con- 
tra  hoereticos  Ecclesia  loquitur,  jam  illorum  persua- 
sionibus  et  argumentationibus  fatigata  :  in  Domino, 
inquit,  confido,  et  ideo  vestra  consilia  parvipendo, 
quae  utiqne  illi  soli  lecipiunt,  qui  in  Domino  non 
confidont.  t  Quomodo  ergo  dicitis  animse  me»  , 
transmigra  in  montem  sicut  passer?  »  Neqne  vos 
montes,  neque  nos  secondum  vestram  inteliigentiam 
passeres  sumus  :  qui  ezaltando  vos,  montes ;  nos 
humiliando,  passeres  vocatis.  Estis  tamen  et  vos 
D  montes  infiatione  superbiae  infiati  (439),  montes  vi- 
delicet  Gelboe,  quibus  quondam  maledixit  David. 
Nos  quoque  passeres  snmus,  de  laqueo  venantium 
liberati,  per  quem  videiicet  SIH  laqueum,  vestro) 
insidiae  significantur.  Unde  et  alibi  dicitur  :  «  Passer 
invenit  sibi  domum  (PsaL  xiii,  4).  »  Hseretiei  igitar 
ad  sai  comparationem  viros  catholicos  passeres  de- 
putant  :  quos  ipse  quoque  Salvator  noster  exigai 
pretii  esse  ostendit,  dum  dicit :  «  Nonne  duo  passe- 
res  asse  veneunt?  (Matth,  x,  29). 

(438) «  Ad  persuasores  quippe  heereticos  hic  sermo 
diri^itur,  qoi  volunt  loqui  quod  impium  est,  nt  con- 
tentionibus  pravis  sedacant  animas  innocentes.  > 
Cassiod. 

(439)  Id.  cod.  tumidi. 


731 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


73^ 


c  Qaoniam  ecce  peccatores  tetenderunt  arcnm  ,  A  »  suam.  »  Hsec  est  definitio  impii.  Ille,  quasi  dicat, 


V  paraverunt  sagittas  soas  in  pharetra  :  ot  sagit- 
n  tent  in  obscuro  rectoscorde.  »  Ad  ipsum  Dominam 
S.  Ecclesia  suse  locutionis  verba  convertit,  et  de  hse- 
reticornra  non  modica  persecutione  conqaeritar,  di* 
cens  :  Yides,  Domine,  et  cognoscis  quoniam  isti, 
contra  quos  loquimur,  hseretici  et  peccatores  teten- 
derunt  arcum.  Omnis  hfiereticorum  falsa  et  heeretica 
compositio,  sive  in  scripto,  sive  sine  scripto  sit, 
arcus  eis  est,  qao  sanctoram  animas  interficiant. 
Pharetram  vero  ipsoram  corda  intelligimas,  in  qui- 
bus  suse  deceptionis  sententias,  veluti  sagittas  col- 
lectas  et  paratas  habent,  quibas,  cum  opportanam 
fuerit,  rectos  corde  sabdole,  et  in  obscuro  sagittent 
et  vulnerent. 


B 


impius  est  qui  diligit  iniquitatem,  et  odit  animaDi 
suam.  Utrumque  enim  valde  impiam  esse  videtur,  el 
iniqaitatem  diligere,  et  odio  habere  animam  suam. 
Et  pejus  quidem  est  iniquitatem  diligere,  quam  ini- 
quitatem  agere ;  sicut  minus  malum  est  aliqaando 
peccare,  quam  in  peccato  perseverare. 

€  Pluit  super  peccptores  laqueos.  »  Hic  versus 
sicut  superius  diximus,  ibi  continuatur  ,  ubi  di- 
citur  : 

«  Jnstas  autem  quid  fecit?  »  In  eo  enim,  quod 
pulchre  dicit ,  magnam  laqueorum  superabundan- 
tiam  ostendit.  Quot  sunt  peccata,  tot  sunt  et  laquei, 
quibns  peccatores  capiuntur  et  illaqueantur.  Funibus 
enim  peccatorum  suorum  tenebitur  impius.  Pluribus 


t  Quoniam   quem   perfecisti,   destruxerunt.   »  Et      igitur  tenebitur  et  ligabitur  laqueis  qni  plura  et  ma- 


hoc,  inquit,  te  non  latet ;  sed  satis  tibi  manifestum 
est,  quoniam  sanctus  et  catholicus  inteHectas,  quem 
tu  nos  docuisti,  et  in  nobis  perfecisti,  jam  pene 
destructus  est.  Unde  et  multos  valde  eorum  prava 
doctrina  significat  esse  deceptos  (440).  Quod  quidem 
tempore  Arii  factum  esse  cognovimus,  qui  totum 
fere  mundum  subvertit,  et  in  suum  errorera  trans- 
ire  coeg^t.  c  Justus  antem  quid  fecit?  »  Sequi- 
tur  : 

«  PJuit  super  peccatores  laqueos.  »  Sic  enim  se 
habetordo.  Sed  prius  ea,  quse  interposita  sunt  expo- 
namus  ;  postea  vero  et  heec,  et  ceetera  quse  sequun- 
tnr,  videamus  : 


jora  peccata  commiserit.  «  Ignis,  sulphnr,  et  spiri- 
tus  procellarum  pars  calicis  eorum  (P$al.  x,  6).  > 
Hic  est  calix  irae  et  furoris  Dei,  quo  peccatores  ine- 
briabuntur,  et  per  quem  ipsa  mors  et  poendrum  om- 
niam  tormenta  significantur.  Sed  si  ea,  quee  hic 
enumerantur  non  totus  calix,  sed  pars  calicis  erit, 
multa  alia,  et  fortasse  graviora  adhuc  eos  tormenta 
exspectant.  De  igne  autem  in  Evangelio  scriptum 
est,  qui  etiam  eeternus  et  inexstinguibilis  vocatur. 
Eos  vero  in  sulphure  puniendos  intelligere  possn- 
mus,  qni  in  luxuriis  et  carnis  voluptatibus  defece- 
runt  In  spiritu  vero  procellarum  illi  peribunt,  qni 
sanctam  Ecclesiam  pertorbantes.  nunquam  quiesce- 


«  Dominus  in  templo  sancto  suo,  Dominus  in  coelo  C  re,  et  pacem  habere  voluerunt.  Et  quia  ipsi  in  hrc 


»  sedes  ejns.  »  Quando,  inquit,  sancti  ista  dice- 
bant :  c  Dominus  in  templo  sancto  sno,  »  per  quod 
videlicet  eosdem  ipsos  intelligimns  :  c  Dominus  in 
coelo,  ubi  est  sedes  ejus.  »  Quod  quidem  hoc  ipsum 
significat,  hsec  eadem  in  cordibus  illorum  tractabat 
et  considerabat.  Unde  Apostolus  ait  :  «  Nos  enim 
quid  oremus,  nescimns ;  sed  Spiritus  sanctus  orat 
pro  nobis  gemitibus  inenarrabilibus  (ilom.  viu,26).  » 
Quod  autem  et  templum  Dei,  et  sedes  Dei  sancti 
dicantur,  certissimum  est. 

c  Ocnli  ejus  in  panperem  respiciunt.  »  Non  enim 
respiceret,  si  non  diligeret.  Sic  enim  scriptum  est  : 
«  Qaia  respexit  Dominus  Petrum  {Lue,  xxii,  61).  » 


vita  quasi  procellse  tempestatis  fuerunt,  dignnm  csl 
ut  ipsi  quoque  spiritu  procellarum  semper  cogantiir 
et  submergantur. 

«  Quoniam  justus  Dominus  justitiam  dilexit,  «equi- 
»  tatem  vidit  vultus  ejus.  »  Et  justum,  et  impiutii 
interrogavit  Dominus,  et  quia  justns  est,  et  justitiani 
diligit,  secundum  hoc,  qnod  eequitas  postulat,  juxta 
opera  sna  unicnique  tribuit. 

a*0  PSALMUS  XI. 

IN    FINEM    PRO  OCTATA    PSALMUS    DAVID. 

Totus  hic  titulus  jam  superius  expositus  est,  nequc 
ut  iterum  exponatur  necesse  est. 
c    Salvnm    me    fac,    Domine  ,  quoniam  defecit 


Ocnli  igitur  ejus  in   panperem  respiciont,    at  ejus  rv  »  sanctus;  quoniam   diminutap  sunt  veritates  a  filii 


semper  misereatur,  semper  eum  custodiat,  ejusque 
omnes  cogitationes  et  actus  dirigat  et  dispo- 
nat. 

(c  Palpebree  ejus  interrogant  filios  hominum.  » 
Solo  igitur  intuitu  cuncta  cognoscit,  et  aperiens  ocu- 
los  omnia  videt,  et  nihil  est,  quod  ejus  interroga- 
tioni,  id  est  perspicaci  inqoisitioni  occultari  va- 
leat. 

«  Dominus  interrogat  justum,  et  impium.  »  Et 
justum,  inquit,  et  impium  interrogat  Dominns,  et 
cognoscitnr,  quia  utriusque  conscientia  sibi  respon- 
det,  et  quacunque  intus  latent  ei  interroganti  et 
perscratanti  se  manifestant. 

«  Qui  autem  diligit  iniqnitatem  ,  odit  animam 


»  hominum.  »  Yox  justorura  et  ante  Christi  incar- 
nationem  ipsius  adventum  desiderantium.  Fuit  ali- 
quando,  at  non  solum  gentiles,  verum  etiam  Judsei, 
qui  populus  Dei  vocabantor,  idola  colerent,  dsemo- 
nia  adorarent,  vanitatem  qnsererent,  simulque  om- 
nes  a  veritate  recederent.  Sic  igitur  sanctitate,  et 
veritate  ubique  deficiente,  cum  nusquam  sit,  unde 
auxilium  a  Deo  sperare  possit,  vir  justus  non  im- 
merito  exclamat,  dicens  :  c  Salvom  me  fac,  Domine, 
quoniam  defecit  sanctns. » 

«  Yana  locnti  sunt  unusquisque  ad  proximnm 
»  sunm.  »  Yana,  inquit,  locoti  sunt  unusquisque, 
sive  Judseus  ,  sive  gentilis  ad  proximum  suum. 
Proximum    autem    non  tantum    consanguinitate  , 


^440)  Hflec  hyperbolice  dicta  sunt  ad  significandam  multorom  sobversionem. 


733 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


734 


quantum  malitia  intelligere  debemus.  Qai  enim  hoc  A 
modo  proximi  sunt,  se  semper  ad  vanitatem  et 
stultitiam  vicissim  horlantur,  habentes  «  labia  do- 
»  losa  in  corde,  et  corde  locuti  sunt  mala.  >  Et  de 
saucLis  quid  dicitur?  «  In  omnibos  erat  cor  anum, 
et  anima  una  [Act,  iv,  32).  >  Isti  vero  non  unum, 
sed  duplicia  corda  omnes  habere  dicnntur.  Duplicia 
quidem,  quia  mutabilia,  et  nalia  veritatis  constantia 
stabilita. 

«  Disperdet  Dominus  universa  labia  dolosa,  et 
»  linguam  magniloquam ;  »  eorum  videlicet  qui 
dixerunt  :  t  Linguam  nostram  magnificabimus,  la- 
»  bia  nostra  a  nobis  sunt,  quis  noster  cat  Domi- 
»  nus?  »  Tales  omni  tempore  fuerunt,  qui  linguam 
et  scientiam  suam  magnilicantes,  errores  scminare 
non  timncrunt.  Hoc  enim  fecerunt  gentiles  philoso-  B 
phi,  qui  sapientiores  in  populo  habebantar,  qui 
quoniam  in  omnibus  ad  cultum  Dei  pertinentibus 
errabanty  non  omnes  anum  idemque,  sed  singuli 
singulas  atque  dlversas  sui  erroris  sententias  da- 
hant.  Isti  igitur  dicere  poterant  :  «  Linguam  »  et 
scientiam  c  nostram  magnificabimus  :  »  sententiae 
nostrse  a  nobis  sunt,  et  non  aliunde  eas  suscepimus. 
Quis  enim  noster  magister  est  et  dominus,  cui  ea 
quse  loqiiimur  et  scimus  ascribere  debeamus?  Me- 
rito  igitur  Apostolus  ait  :  quia  k  stuitam  fecit  Domi- 
nus  sapientiam  hujus  mundi  (I  Cor.  i,  20).  »  Nam 
et  inter  Judceos  haereticos  multos  fuisse  legimus,  si- 
cut  Saducseos,  qui  negabant  resurrectionem,  qaorum 
impiam  hseresim  ipse  SaWator  noster  certissimis  - 
rationibus  destruere  dignatus  est.  Quam  videlicet 
hseresim  a  philosophis  descendisse  non  dubium 
est. 

«  Propter  miseriam  inopum,  et  gemitam  paupe- 
»  rum,  nunc  exsurgam,  dicit  Dominus.  »  Responsio 
Domini  est  ad  illos,  qui  in  hujus  psalmi  initio  di- 
cunt  :  •  Saivum  me  fac  Domine.  »  Nunc,  inquit,  in 
adjutorium  exsurgam,  inopes,  et  pauperes  de  po- 
testate  diaboli,  et  a  tantis  erroribus  liberabo.  Quomo- 
do,  et  per  quem  hoc  sase  beuignitatis  adjulorium  fa- 
ciat,  subdendo  manifestat : 

a  Ponam  super  saiutare  meum,  fiducialiter  agam 
»  in  eo  (44  i).  »  Salutare  Dei  Christus  est,  per  quem 
hanc  tantam  salutem  Dominus  operatus  est.  De  quo 
nimirum  salutari  in  alio  psalmo  dicitur  :  c  Notum  D 
fecitDominus  salutare  suum  [Psal.  xcvu,  2).  »  De 
quo  et  patriarcha  Jacob  sic  ait  :  «  Salutare  tuum, 
exspectabo,  Domine  (Gcn,  xlix,  18).  »  Bene  autem 
ait  :  «  Piducialiter  agam  in  eo,  »  quia  tanto  talique 
duce  prseliante,  nihil  pericali  est,  cum  de  ipso  scri- 
ptum  sit :  «  Doininus  fortis  et  potens,  Dominus  po- 
tens  in  preelio  (Psal.  zxiii,  8).  » 

Eioquia  Domini,  eloquia  casta.  »  Ecce  aodistis 
eloquia,  et  promissionem  Dei,  dicit  Propheta  :  fir- 
missime  itaqoe  credite,  et  nollatenus  dubitetis,  quia 

(441)  «,SaIutare  suum  dicit  Pater  Yerbum  soam; 
qood  est  caro  factum,  per  qfuod  vita  mortaiibus  ve- 
nit,  dum  omnis  credens  copioM  largitate  consequi- 
tor.  »  CiLssioD. 


quod  promisit,  sine  dobio  adimplebit.  Uude  hoc? 
Quia  eloquia  ejus  casta,  et  vera  sunt,  et  ipse  nuUo 
modo  mentiri  potest. 

»  Argentum  igne  examinatum,  terrse  purgatum 
»  septulum.  »  Tdlia,  inquit,  sunt  eloquia  Domini, 
tam  pura,  tam  casta,  tam  vera,  et  nuiia  falsitate 
corrupla  quasi  argentum  iugne  examinatum  :  terrae 
purgatum  septulum  iutelligitur,  quod  tantum  exco- 
quitur,  donec  omni  terrena  corruptione  purgetur. 
Unde  et  numerus  ponitur  perfectionis,  in  quo  omnes 
numeri  continentur.  Quod  igitur  septies  porgatur,. 
nulla  indiget  purgatione. 

«  Tu,  Domine,  servabis  nos,  et  custodies  nos  a 
»  generatione  hac  in  aiternum.  »  Vox  iliorum  est, 
qui  Christum  in  carne  videre  meruerunt.  Et  tale  est, 
ac  si  diceret :  Ecce  venisti,  completa  est  promissio 
Patris,  et  sermones  prophetarum;  jam  nihil  time- 
mus,qaia  tu  servabis  et  custodies  nos  ab  hoc  prsesenti 
tempore  usque  in  osternum.  Impiis  autem  quid  fiet? 
Sequitur  : 

u  In  circnitn  impii  ambulant.  »  Non  recto,  inquity 
itinere  incedunt,  sed  in  circuitu  oberrantes,  verita- 
tis  finem  et  terminum  invenire  non  possunt. 

Secundum  altitudinem  tuam  multiplicasti  filios 
»  hominum. »  Ac  si  dicat :  Si  isti  in  circuitu  semper  am- 
buiant,et  veritatis3»l  viam  ignorant,quaresic  multi- 
plicati  sunt?quareomnibusbonisvitfle  hujusabundant? 
Ad  quod  ipse  :  altum  est,  inquit,  hoc  secretum,  et 
investigabile,  et  majoris  inqoisitionis.  Heec  autem 
qusestio  de  bonorum  infortunio,  et  de  iniquorum 
prosperitate  multis  in  locis  sanctarum  Scripturarum 
invenitur  (i42).  Potest  autem  et  sic  intelligi,  ut 
sanctorum  numerus  multiplicandus  sit,  secundum 
numerum  illorum  qui  cceli  altitudinem  inhabitant. 
Unde  scriptum  est,  quia  «  Statuit  terminos  gentiom 
secuudum  numerum  Angelorum    {Deut.  xxxii,    8) 

(443).  » 

PSALMUS  XII. 

IN   FINBM  PSALMUS  DAVID. 

Iste  titulus  jam  superius  expositus  est. 

«c  Usqaequo,  Domine,  oblivisceris  me  in  finem? 
»  Usquequo  avertis  faciem  tuam  a  me  ?  »  Vox  Pro- 
phetffi  est,  et  aliorum  Christi  nativitatem  suaeque 
redemptionis  dieni  cum  magno  desiderio  exspectan- 
tium.  De  quibus  ipse  Dominus  ait  :  c  Multi  reges  et 
prophetse  voluerunt  videre  quae  vos  videtis,  et  non 
viderunt,  et  audire  qu(e  vos  aoditis,  et  non  audie- 
runt  {Luc.  x,  24).  »  Isti  igitur  conqueruntur,  quod 
tanto  tempore  eorum*Dominas  oblitus,  eisque  iratus 
fuerit,  et  faciem  suam  ab  eis  averterit,  et  per  Filii 
sui  incarnationem  eos  jam  tandom  non  visita- 
verit. 

»  Quandia  ponam  consilia  in  anima  mea,  dolorem 
»  in  corde  meo  per  diem?  »  Non  sufficit  mihi,  in- 
qnit,  consilium  meum,  non  sufficit  mihi  consilium 

(342)  De  hoc  agit  D.  Aog.,  de  civit.  Dei^  lib.  v, 
c.  15  et  16. 

(443)  Yalgata  ait  t  «  Constituit  terminos  popu- 
lorum,  jozta  nomeram  filioramlsrael.» 


735 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


736 


animaB  meffi.  Veniat  jam  nnnc  ille  angelus  magni  A  et  insipiens,  et  divinas  Scripturas  non  intelligens, 


consilii,  veniat,  quseso  « ille  admirabilis  consiliarius, 
pater  futuri  saeculi,  princeps  pacis  (ha.  ix,  7),  »  et 
auferat  hunc  dolorem  de  corde  meo,  quem  habeo 
per  diem,  id  est  per  singulos  dies,  sive  potius  illius 
diei,  lucisque  desiderio,  cujus  adventus  iliustratione 
me  iiluminari  coniido. 

c  Usquequo  exaltabitur  inimicus  meus  super  me? 
»  respice  et  exaudi  me,  Domine  Deus  meus.  >  Ne 
avertas,  inquit,  ulterius  faciem  tuam  a  me ;  sed  jam 
nunc  respice  et  exaudi  me  ut  amplius  non  exaltetur 
inimicus  meus  super  me. 

lUumina  oculos  meos  ne  unquam  obdormiam  in 
»  morte  »  IUumina,  inquit,  oculos  meos,  illumina 
oculos  mentis  mece  :  mitte  nobis  illam  tuam  clarissi- 
mam  locem,  quae  illuminatomnem  hominem  venien- 
tem  in  huncmundum  ;  mitte  nobisFilium  tuum,cujus 
sanguine  mors  ipsa  moriatur,  et  peccatum  originale 
deleator.  Hoc  est  enim  quod  sancti  maxime  time- 
bant,  ne  illius  peccati  morte  deficerent. 

•  Ne  quando  dicat  inimicus  meus,  prsevalui  adver- 

>  sus  eum.  >  IUi  sunt,  quibus  prsevalet  inimicus,  et 
de  quorum  interitu  gloriatur,  qui  vel  a  peccato 
originaii  nondum  liberati  sunt,  vel  qui  in  gravioribus 

-peccatis  sine  poenitentia  moriuntur. 

c  Qui  tribulant  me  exsultabunt,  si  motus  fuero.  • 
Hoc  est  enim  gaudium  et  exsultatio  malignorum 
spirituum,  utviri  justi  moveantur ;  ut  a  Deo,  a  fidei 
a  veritate,  a  justitia  et  ab  omni  bonitate  separen- 
tur. 

«  Ego  autem  in  tua  misericordia  sperabo.  »  Nihil 
enim  aliud  est,  nisi  sola  Dei  misericordia,  qoee  ab 
eorum  insidiis  nos  liberare  valeat. 

c  Exsultabit  cor  meum  in  salutari  tuo.  >  Ecce,  in- 
quit,  habeo  quod  desideravi,  quod  quaesivi  et  tanto 
tempore  exspectavi;  videlicet  salutare  tuum,  Jesom 
Ghristum  Filium.  tnum.  Amodo  igitur  gaudebit, 
exsultabit  et  Isetabitor  cor  meum  in  salutari  tuo. 

«  Gantabo  Domino,  qui  bona  tribuit  mihi,  et  psal* 
»  lam  nomini  Domini  altissimi.  »  Qoem  per  altissi- 
mnm,  nisi  Deum  Patrem  intelligamus?  cui  non  im- 
HQierito  cantare  et  psallere  iste  promittit ;  quoniam 
in  adventu  Filii  sui  omnia  bona  quoe  desiderari  vel 
sperari  possunt,  largitus  est. 

PSALMUS  XIII. 

IN  FINEX   PSALMUS    DAVID. 

Ssepe  jam  diximus  quid  signihcet  in  linem,  et 
quid  signiiicet  Psalmus  David  (444). 

«  Dixit  insipiens  in  corde  suo,  non  est  Deus,  cor- 
»  rnpti  sunt  et  abominabiles  facti  sunt  in  voluntati- 

>  bus  suis.  »  Ecclesia  Ioquitur,et  Judffiorom  populum 
increpat,  qui  de  Domino  et  Salvatore  nostro,  qno- 
niam  humilis  et  in  forma  Dei  apparuit,  sicut  stultos, 

(444)  Ecclesia  Ghristi  vesaniam  condemnat  Ju- 
d£eorum ;  facies  illa  Domini,  quae  in  vii  Psalmo  qose- 
rebator,  hic  jam  advenisse  narratur.  Et  ideo  primo 
modo  increpat  Ecclesia  Judaeos,  qoi  viso  Gnristo 
minime  crediderunt.  c  Dixit  insipiens.  »  Secundo 
modo  dicit  inani  eos  trepidatione  confundi,  qui  frn- 
ctuosum  timorem  Domini  cognoscere  nolperant  : 


B 


«  dixit  :  non  9%%  est  Deus.  »  Unde  et  corrapti 
sunt  patriarcharum  et  prophetarum  fidem  et  verita- 
tem  non  tenentes;  et  abominabiies  facti  sunt  Deo,  et 
hominibus  in  pravis  suis  voluntatibus. 

«  Non  est  qui  faciat  bonom,  non  est  nsqae  ad 
»  unum.  •  Non  est,  inquit,  in  illo  populo;  at  yero 
nec  in  alio  populo,  nec  in  omnibus  aliis  qui  faciit 
bonnm.  Quia  enim  fidem  non  habent,  nullum  eorum 
opus  inbonumillis  imputatur  (445),  quoniam  •  sinefide 
impossibile  est  placere  Deo  (Hebr.  xi,  6).'  »  Quod  au* 
tem  ait,  usque  ad  unum,  de  illis  intelligrtnr,  quibus 
est  unus  Deus,  una  iides,  unom  baptisma,  et  sicut 
Apostolos  ait,  cor  unum  et  anima  una. 

«  Dominus  de  coelo  prospexit  super  fiUos  homi- 
»  num,  ut  videat  si  est  intelligens  aut  requirens 
f  Deum.  •  Et  quales  eos  invenit?  Seqoitur  :  «  Om- 

•  nes  declinaverunt,  simul  inutiles  facti  sunt.  »  Pro- 
batum  est  igitur  a  divina  auctoritate,  quia  non  est 
qoi  faciat  bonum,  non  est  usque  ad  unum.  Simul 
autem  declinaverunt,  quia  a  veritate  recedentes, 
omnes  pariter  ad  errorem  transierunt.  Inutiles  igitor 
facti  sunt,  quoniam  neque  Deo  neque  sibi  ipsis  utilia 
agunt. 

«  Sepulcrum    patens  est  gutlur  eorum,   linguis 

>  suis  dolose  agebant,  venenum  aspidum  sub  labiis 
»  eorum.  v  Non  sufGcit,  inquit,  illis  quod  bona  non 
faciunt,  sed  ad  suse  damnationis  cumulum  quibus- 
cunque  modis  possunt  mala  operantnr.  Est  autam 

^>  os  eorum  sepulcrum  patens ;  quia  sic  sunt  istis  suis 
auditoribus  fetor  mortis  ad  mortem,  sicut  Apostoli 
odor  vit®  ad  vitam.  Unde  et  bene  subditur  :  «  Lin- 

•  guis  suis  dolose  agebant,  venenum  aspidum  sub 
»  labiis  eorum.  »  Venenum  aspidum  insanabile  est. 
Qui  igitur  eorum  doctrinam  credunt  et  tenent,  sic 
vulnerantnr  ut  sanari  non  possiut. 

c  Quorum  os  maledictione  et  amaritudine  plenum 
■  est,  veloces  pedes  eorum  ad  effundendum  sangui- 

>  nem.  Gontritio  et  infelicitas  in  viis  eorum,  et  viam 
A  pacis  non  cognoverunt.  >  In  eo  quod  ait :  «  et  viam 
pacis  non  cognoverunt,  non  de  solis  Judseis,  sed 
de  omnibus  qui  extra  Ecclesiam  sunt  et  fidem  Ghristi 
non  habent,  omnia  hsec  intelligenda  esse  demonr 
strat.  Qu8e  enim  est  via  pacis,  nisi  Salvator  noster, 

T^  qui  et  pax  et  via  vocatur?  •  Ipse  enim  pax  nostra, 
qui  fecit  utraque  unum  (Eph.  ii,  14);  »  ipse  est:  c  et 
via,  et  veritas,  et  vita  (Joan,  xiv,  6).  » 

«  Non  est  timor  Domini  ante  oculos  eorum.  » 
Quia,  inquit,  omnes  isti,  de  quibus  modo  superius 
locuti  sumus,  viam  pacis  non  cognoverunt,  ideo 
non  est  timor  Dei  ante  oculos  eorum,  ac  per  hoc 
mala  facere  non  erubescunt,  et  bona  facere  non 
curant.  Sequitur  :  c  Nonne  cognoscent  omnes  qui 

ff  Non  coguoscent  omnes  qui  operantur  iniquitatem.  > 
Ad  postremum  eorom  in  fine  prsedicitur  evenire  con- 
versio  :  «cum  averterit  Dominus.  »  Bbda. 

(445)  Observandum  S.  Brunonem  non  docere, 
nihil  boni  fieri  ab  infidelibus,  sed  nihil  eis  imputari 
ad  meritum,  cum  fide  careant,  quee  est  principinm 
menti. 


737 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


738 


»  operantar  iniqoitatem   et  qni  devorant  plebem  A 
»  meam,  sicut  escam  panis  :  i»   et  illi  qui  «  Deum 
»  non  inyocaverant,  illic  trepidaverunt  tlmore,  ubi 
>  non  erat  timor.  » 

«  Quoniam  Deus  in  generatione  justa  cst ;  »  quam 
tantopeie  affligere  et  perdere  conantur.  Per  eob  qui 
operantur  iniquitatem,  omnes  iniquos  homines  in- 
telligere  possnmus,  sive  Judaeos,  sive  gentiles.  Per 
eos  vero  qui  devorant  plebem  Dei,  sicut  escam  panis, 
tyranni  et  hseretici  specialiter  signiiicantur.  De  qua- 
libus  scriptum  est:  t  Quia  comederunt  Jacob,  et  locum 
ejus  desolaverunt  (Ps.  lxxviii,  7).  »  Quanta  autem  avi- 
dilate  sanctosDei  et  anima,  et  corpore  perdant,  in  eo 
manifeste  ostendit,  quod  qoasi  escam  panis  plebem 
Dei  eos  devorare  dicit.  At  vero  per  illos  qui  «  illic 
»  trepidaverunt  timore,  ubi  non  erat  timor ;  »  Jn- 
dfleos  proprie  intelligimus,  qui  contra  Salvatorem 
nostrum  conspirantes  dieebant :  «  Si  dimittimus  eum 
sic,  venient  Romani,  et  tollent  nobis  locum  et  gen- 
tem  {Joan,  xi,  48).  *  De  quibus  bene  subditur: 
c  Gonsilium  inopis  confudistis;  quoniam  Dens  spes 
»  ejus  est.  »  Hic  autem  est  ille  inops,  de  quo  dicit 
Apostolus : «  Qoi  cnm  omnium  dives  esset,  pro  nobis 
pauper  factus  est  (UCor.  viii,  9).  »  Hujos  antem  con- 
silium  miseri  Judaei  spreverunt,  damnarunt,  et  reci- 
perenoluerunt :  sed  potiusinsultando]dicebant: «  Con- 
fidit  in  Deo,  liberet  nunc  eum  si  vult  (McUth.  xxvii, 
43).>Et  hoc  estquod  dicitar:c  Quoniam  Dominus  spes 
ejus  est.  » 

«  Quis  dabit  ex  Sion  salutare  Israel,  dum  avertet  G 
»  Dominus  captivitatem  plebis  suse.  »  Quis,  inquit, 
infelices  Judsei,  cujus  vester  adjutor  et  defensor  ve- 
niens  ex  Sion,  dabit  salotem  Israel,  sicut  vestri 
prophetse  testantur?  Sicenim  in  prophetarnm  libris 
scriptum  est,  quia,  c  £x  Sion  veniet  qui  auferct 
captivitatem  Jacob  (Rom.  xi,  26,  »  per  quem  nullom 
alium  nisi  Ghristum  intelligimus.  Decepti  sunt  igitur 
Judcei  Antichri^tum  exspectantes,  quem  ipsi  Messiam 
appellant. 

«  Lcetetur  Jacob,  et  exsultet  Israel.  i»  Hoc  autem 
si  ad  litteram  intelligatur,  ironice  dictum  esse  vide- 
tor,  quoniam  non  laetitia  et  exsultatio,  sed  magna 
calamitas  et  tristitia  eos  exspectat.  Si  autem  illa 
parspopoliy  quce  in  Ghristum  credidit,  vel  si  Jacob 
et  Israel  specialiteraccipiator,  manifestaintelligentia  ^ 
est  ^446). 

PSALMUS  XIV 

398    PSALHUS  DAVID. 

Quia  in  hoc  titulo  non  ponitur,  in  iinem,  ad  ipsum 
David,  qoi  hsc  scribit,  hsc  verba  referuntur.  Et 

(446)  «  Laetabitur  Jacob,  qui  non  separatam  acce- 
pit  medicinam.  Exsultabit  Israel,  id  est  inenarrabili 
gaudio  consolabitur,  quando  viderit  re  quod  arden- 
tissime  desiderabat  in  spe.  >  Gassiod. 

(447)  Gassiodorus  tahernaculi  etymologiam  do- 
cens,  ait,  veteres  domos  pauperum  tabernas  appel- 
lasse,  quod  trabibns  tantum,  non  tegulis  tegebantur, 
ideoque  tabemas  dici.  Et  qnia  ibi  habitabant,  et  coe 


ipse  in  hoc  psalmo  Deum  interrogat,  atque  ipsius 
responsionem^  accipere  meretur. 
«  Domine  quis  habitabit  in  tabemaculo  tno  ?  (447) 

>  aut  quis  requiescet  in  monte  sancto  tuo  ?  »  Pro- 
pheta  estqui  loquitur,  imo  ipse  Dominusloquiturin 
Propheta,  sicut  ipse  alibi  dicit  :  «  Audiam  quid  lo- 
quator  in  me  Domin^^  Deas  (PsaL  lxxxiv,  9).  > 
Hsecaatem  loquitur  ad  instructionem  nostram,  ut 
Domino  respondeute,  intelligamus  quid  agere  et  te- 
nere,  et  quid  fugere  et  respicere  debeamus. 

«  Qui  ingreditur  sine  macula,  et  operatur  justi- 
»  tiam.  »  Quis  enim  sine  macnla,  nisi  ille  solus 
«  Qui  peccatum  non  fecit,  nec  dolus  inventus  est 
in  ore  ejos  (/  Peir,  ii,  22).  »  Quomodo  autem  et 
illud  intelligemns,  quia  a  Peccator  quacunque  hora 
conversns  fnerit,  omnium  iniquitatum  ejus  non  re- 
cordabor  (Eiech.  xxxiii,  i6).  »  Tales  igitur  sine 
macula  ingredi,  intelligere  debemos,  quoniam  qna- 
lescunque  fuerint,  tamen  ad  poenitentiam  conversi 
nequaquam  in  peccatis  perseverant.  Bene  autem 
subditur :  «  Et  operatur  justitiam ;  »  quia  non  suffi- 
cit  abstinere  a  malo,  nisi  bona  faciamns.  Unde  est 
illud  :  «  Declina  a  malo,  et  fac  bonum  (Psal,  xxxvi, 
27).  » 

«  Qni  loquitur  veritatem  in  corde  sno,  et  non 
»  egit  dolum  in  lingua  6ua.  >  Quod  est  intelligere, 
ut  non  aliud  in  eorde,  et  aliud  lingoa  loquamur, 
sed  qnod  lingua  sonat  in  corde  habeamus. 

c  Non  fecit  proximo  suo  malum.  »  Hoc  est  enim 
quod  in  Evangelio  Dominus  ait :  «  Quod  tibi  non  vis, 
alterine  faceris  (MaUA.  VII,  li).  »  Quid  si  fecit,  et 
postea  satisfecit,  poenitentiam  egit?  Semper  autem 
illud  Apostoli  in  mente  habeamus,  quod  in  malo 
perseverantibus  ait :  «  Secnndnm  dnritiam  tuam,  et 
cor  impoenitens  thesaurizas  tibi  iram  in  die  revela- 
tionis  justi  judicii  Dei  (Rom,  ii,  5).  »  Hac  enim  sen- 
tentia  multa  determinari  possunt,  quae  valde  diffici- 
lia  esse  videntur. 

«  Et  opprobriom  non  accepit  adversns  proximum 

>  sunm.  >  Quid  est  non  accepit  ?  Non  sibi  placuit, 
non  gratum,  non  acceptabile  habuit ;  sed  si  fecit 
fecisse  pcenituit.  Sont  enim  quidam,  sicut  scriptnm 
est,  «  qui  Isetantnr  cum  male  fecennt,  et  exsultant 
in  rebos  pessimis  (Prov,  ii,  14).  » 

«  Ad  nihilnm  deductus  est  in  conspectn  ejns  mali- 

>  gnns.  »  Prffiteritnm  secundum  consuetudinem  pro 
futuro  posuit.  Ad  nihilnm,  inquit,  ad  mortem,  et  per- 
ditionem,  Deo  jobente,  et  contemplante,  in  diejudi- 
cii  ducetnr  iniquus,  diabolus  videlicet,  iniqnoram 
omnium  caput,  cum  omni  exercitu  sno.  £t  tunc  fiet, 
quod  sequitur  :  «  Timentes  autem  Dominus  magni- 

nabant,  sicut  antiquis  mos  erat  cibum  semel  su- 
mere,  ex  duobus  nominibos  unnm  traditur  factnm 
esse  vocabulum.  Hinc  jam  tabernacula  consonanter 
dicta  sentimns  expeditionales,  et  subitas  habitatio- 
nes.  Sibi  ergo  Dominos  fieri  jussit  tabemaculom, 
quasi  domus  divina,  quse  esset  in  castris  Hebrseo- 
romi  etcnm  ipsis  moveretur. 


739 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS 


740 


»  ficat.  >  Tunc  enim  Doniinus  sanctos  suos  magnifica-  A  Nihilo  indiget  Pater,  nihilo  indiget  Filius,  et  Spiri- 


bit,  et  glorificabit,  et  super  ccelos  exaltabit.  Hoc 
versiculo  interposito,  ad  illud  redit,  de  quo  loqui 
coeperat. 

«  Qui  jurat  proximo  suo,.  et  non  decipit  eura.  ^» 
Omnis  sanctorum  promissio,  si  bona  est,  quasi  jura- 
mentum  firma  et  stabilis  esse  debet ;  et  cura  omne 
judicium  malum  sit,  illud  tamenpessimum  est,  quod 
declpiendi  causa  fit. 

(c  Qui  pecuniam  suam  non  dedit  ad  usuram. »  Hoc 
enim  et  juxta  litteram  magnnm  peccatum  est,  quia 
in  tali  facto  charitas  perit,  et  paaperes  suis  faculta- 
tibus  exspoUantur.  Potest  tamen,  et  de  illis  hoc  in- 
telligi,  qni  gratis  non  tribuunt,  quod  gratis  accepe- 
runt,  et  qui  omnia  opera  sua  facinnt,  ut  ab  homini- 
bus  yideantur.  c  Et  mtinera  super  innocentem  non 
»  accepit.  »  Hoc  audiant  judices,  hoc  audiant  saeculi 
potentes,  qui  maltoties,  susceptis  mnneribus,  inno- 
centes  affiigunt. 

«  Qni  facit  hsec,  non  commovebitur  inaetemum.  » 
Qui,  inqait,  facit  hapc,  quae  modo  superias  enume- 
rata  sunt,  isie  in  taberpaculo  Dei  habitabit,  et  in 
monte  sancto  ejas  reqniescens  in  seternum  non  com- 
movebitur. 

PSALMUS  XV. 

TITULI  INSCRIPTIO   IPSI  DAVID. 

De  illa  tituli  inscriptione  loquitor,  quse  Hebrai- 
cis,  grsecis,  et  latinis  litteris  facta  est,  et  super  ca- 
put  Salvatoris  nostri,  in  cruce  pendentis  posita  est. 


tus  sanctus  Deus  est,  et  unus  Deus,  quia  ipse  solus 
est,  qui  suis  bonis  contentus  est,  et  de  alienis  bonis 
nihil  habet. 

«  Sanctls,  qui  in  terra  sunt  ejus.  mirificavi  (448) 
■  voluntates  meas  inter  illos.  *  Mirificavit  enim  Do- 
minus,  multumque  mirabiles  fecit  voluntates  suas 
in  omnibas  sanctis,  qui  in  terra  ejas  sunt.  Quidquid 
enim  in  hoc  mundo  est,  in  terra  illius  est,  qui  cnm 
omniam  dives  esset,  f  genus  et  pauper  fieri,  et  tot  et 
tanta  pro  nobis  sustinere  voluit.  Gaeteri  vero  prster 
sanctos,  et  eos,  qui  inter  illos  sunt,  de  his  Salvato- 
ris  nostri  volantatibus  non  admirantur,  quia  nihil 
horam  verum*esse  credunt. 

(c  Maltiplicatffi  sunt  infirmitates  eornm,  postea 
»  acceleraverunt.  i  Istee  aatem  infirmitates,  quas 
sancti,  et  ceteri,  qui  inter  illos  erant,  qui  eorum 
doctrina,  et  proedicatione  ad  fidem  Christi  conversi 
sunt,  prius  quidem  multiplicatfie  erant ;  sed  postea 
cum  Ghristus  Dominus  prsedicaret,  et  ad  fidem  eos 
Tocaret,  acceleraverunt,  cucarrerunt,  crediderunt, 
et  sanati  sont.  Et  multos  quidem  secundum  camem, 
plures  vero  secundum  animam  sanavit.  Unde  et  has 
infirmitates,  quas  multiplicatas  faisse  dicit,  non 
corporum,  sedanimarum  inte]ligere  debemus. 

<c  Non  congregabo  conventicula  eorom  de  sangni- 
»  nibus  (449).  »  Hoc  in  loco  in  bona  significatione 
conventicnla  accipiuntur.  Hoec  sunt  illa  conventicula, 
de  quibas  Dominas  ait  :  u  In  domo  Patris  mei  man- 


In  qua  videlicet  inscriptione?  continebatnr :  «  Jesus  C  siones  multae  sunt  (Joan.  ziv,  2).  •   In  h£ec   igitur 


Nazarenus  Rex  Judseorum.  »  Quod  antem  ait,  ipsi 
David,  ad  ipsum  Ghristnm  Dominum,  revfera  manu 
fortem,  haec  omnia,  quse  in  hoc  psalmo  dicnntur  re- 
ferenda  esse  ostendit. 

«  3M  Conserva  me  Domine,  qnoniam  in  te  spe- 
»  ravi.  »  »  «  Sicut  anima  rationalis,  et  caro  unus  est 
homo,  ita  Dens  et  homo  unus  est  Christus  (Symb. 
Athan.),  >  Quoties  igitur  Salvator  noster  aliquid  pe- 
tit,  quoties  se  conservari,  se  adjuvari,  et  liberari 
postulat,  quoties  se  in  Deo  sperare,  vel  confidere, 
vel  aliquid  tale  dicit,  nihil  ad  divinitatem,  sed  omnia 
ad  humanitatem  referenda  sunt.  Divinitas  enim 
Christi,  qua  Patri  per  omnia  sequalis  et  similis  est, 
nihilo  indiget.  Dicat  igitur  Christns  Dominus,  uon 


conventicula,  et  in  has  domos  congregabuntur  san- 
cti,  qui  qnamvis  infirmi,  et  peccatores  prius  fuissent 
(quod  in  sanguinihus  ^significatur)  omnes  tamen, 
qai  in  illud  convenient,  puri  et  sancti  ab  omni  vi- 
tiorum  sorde  mundati  erunt.  «  Nec  memor  ero  no- 
»  Qiinum  illorum  per  labia  mea.  »  Qnales  ipsi  erant, 
taiia  prius  nomina  habebant.  Vocabuntur  enim  for- 
nicatores,  adulteri,  homicidse,  sacrilegi,  et  aliis  no- 
minibus,  quibus  mali  homines  vocari  solent.  Nunc 
autem  et  dii  et  fiiii  Dei  nominantur.  a  Ego,  inquit, 
dixi :  dii  estis,  et  filii  Excelsi  onmes  [Psal,  lxxxi, 
6).  * 

€  Dominus  pars  hsereditatis  meffi,et  calicis  mei.  » 
Isti,  inquit,    sunt  hsereditas  roea,   quam   videlicet 


secnndum  divinitatem,  sed  secundumhumanitatem  :  r^  hsereditatem  calicem    passionis  bibendo  acquisivi. 


c  Conserva  me,  Domine,  quoniam  in  te  speravi.  ■ 
Prope  habebat,  cui  loquebatur,  ibi  erat,  in  quem 
spcrabat,  humanitas  divinitatem  rogat,  non  timore 
perterrita,  quse  tanto  adjutorio  fulciebatur,  sed  ut 
Terum  hominem  se  ipsum  ostenderet,  talia  loqueba- 
tur  :  c(  Dixi  Dominus  meus  es  tu. »  Unde  hoc  probas? 
«  Quoniam  bonorum  meorum  non  indiges.  »  Quse 
sunt  igitur  bona  tua?  «  Omnia  quoehabet  Pater  mea 
sunt  (Joan.  xv,  16).  »  Et  Pater,  quid  habet?  Omnia 
quoecunqae  sunt  sibi  bona,  sunt  et  iliius  et  mea  sont. 

S448)  Notant  Maurini  in  aliquibus  editis  psalteriis 
)eri  miri/icaviy  sed  ipsi  lectionem  Augastini  se- 
quuntur,  quam  etiam  nonnnlli  codices  ms.  prsefe- 
runt.  Vulgata  legit  mirt(leavit ;  quam  lectionem  se- 


De  qnibus  Apostolus  ait :  «  Empti  enim  estis  pre- 
tio  magno,  glorificate,  et  portate  Deumin  corde 
vestro  (I  Qor.  vi,  20).  i  Fuit  autem  Dominus  pars 
calicis  Christi,  quia  ejus  passioni  compassus  est. 
Ostensum  est  igitnr  quse  sit  hsereditas  Christi,  et 
quoB  sit  heereditas  sanctorum.  Solnm  enim  Dominas 
hsereditas  sanctornm  est ;  quia,  spretis  omnibus  quffi 
in  mundo  sunt,  solum  Dominum  in  partem  sibi  ele- 
gerunt.  Bona  commutatio,  ut  et  ipsi  sint  hsereditas 
Domini,  et  in  hsereditatem  habeant  Dominum. 

(449)  Hoc  autem  nomen  d^  zanQuinihuSy  contra  ar- 
tem  positum  constat  esse  grammaticam,  apud  quam 
pluriuis  hujtts  verbi  numerns  non  habetur  :  et  ideo 
inter  idiomata,  id  est  propria  Scriptur»  divinas 
nnmerandom  est,  GiissiOD. 


744 


EXPOSITIO  IN  PSALMGS. 


^742 


«  Ta  es,  qui  restituisti  hflereditatem  meam  mihi.  » 
HumaQitas  loqaitur,  et  divinitati  gratias  agit,  cum 
is  fortitadinem  diaboli  vicit,  cajus  munere  ^haeredi- 
tatem  suscepit. 

«  Funes  cecideiunt  mihi  in  praeclaris.  »  Funibas, 
et  perticis  bsereditates  suas  bomines  dividunt,  qaos 
videlicet  f unes  aiiqaando  in  bonam  lerram,  aliquando 
in  sterilem  et  iapidosara,  aliqaando  etiam  in  vepres, 
et  spinas  cadere  necesse  est.  Sed  Dominas  commen- 
dans  baereditatem  suam,  totam  pr8eclaram«  et  fe- 
cundam  esse  ostendit,  dum  sibi  funes  in  prseclaris 
cecidisse  dicit  (450)  £t  si  fortasse,  quod  saepe  con- 
tingit,  aliis  prseclara  esse  videatur,  sibi  tamen  per 
omnia  prseclara  esse  videtur.  Unde  et  subditur  : 
«  Etenim  beereditas  mea  prseclara  est  mibi.  » 

a  Benedicam  Dominum,  qui  tribuit  mihi  intelle- 
»  ctum.  Insoper  est  hoc  quoqae  :  benedicam  Domi- 
»  num,  quod  usque  ad  noctem  increpaverunt  me 
»  renes  mei.  »  Lffitas  Dominus  395  et  Salvator 
noster  de  tam  prseciara  bffireditate  suo  labore  con- 
quisita,  de  omnibas  quffi  fecit,  et  qus  a  Judffiis 
])assus  est,  Deo  patri  benedicit,  et  gratias  agit. 
Bonus  inteilectus,  bona  doctrina,  et  prffidicatio  Gbri- 
sti,  per  qaam  diabolus  victus  est,  et  mandus  a 
morte  liberatas.  Hic  est  iUe  intellectus,  et  illa  do- 
ctrina,  de  qaa  ipse  alibi  ait ;  c  Mea  doctrina  non  est 
mea  (Joan.  vu,  i6).  »  Erat  enim  sua  secundam  di- 
vinitatem,  sed  non  erat  sua  secandum  humanitatem. 
Unde  intellectam  saam  non  saum  esse,  sed  sibi  a 
Deo  tributum  esse  dicit.  Renes  aatem  ejusJudffii 
sunt,  de  quibus  secundum  camem  originem  duxit. 
Isti  autem  eum  increpare,  blasphemare,  maledicere, 
et  crudeliter  persequi  usque  ad  mortem,  quam  per 
noctem  intelligimus,  non  destiterunt.  Ipse  tamen 
eorum  persecationes  non  curabat,  tanto  talique 
ipsius  divinitatis,  quffi  in  ipso  erat,  munitus  prffisi- 
dio,  et  boc  est  qaod  dicit. 

«  Providebam  Domino  in  conspectu  meo  semper ; 
•  quoniaoQ  a  dextris  est  mihi  ne  commovear.  i»  Non 
est  commotus,  id  est  iratus,  ut  in  aliis  lieri  solet, 
Salvator  noster  in  iila  sua  tam  dora  passioue ;  sed 
e  contrario  pietate  et  misericordia  fessas,  pro  ipsis 
suis  crucifixoribas  orabat,  dicens  :  c  Pater  ignosce 
iilis,  quia  nesciunt  quid  faciunt  (Luc.  xxui,  34).  » 
Sic  igitur  divinitas  a  dextris  ejus  erat,  qua  non  ad 
iram,  et  vindictam,  sed  adpietatem  etmisericordiam 
eum  provocabat. 

«  Propter  hoc  delectatum  est  cor  meum.  »  Pro- 

pter  hoc,  inquit,  delectatum  est  cor  menm,  quia  di- 

vinitas  semper  mihi  a  dextris  est,  quffi  me  in  omni- 

bus  dirigit,  et  custodit.  «  Et  exsultavit  lingua  mea.  » 
Lingaa,  videiicet  interioris  hominis,  per  quam  in- 

teilectus,  de  qao  modo  diximus,  significatur.  «  In- 

(450)  (  Hffireditas  atitem  Christi  est  prffidestinata 
multitudo  sanctoram.  Ubi  ideo  additum  est  mihi| 
quia  non  in  se  secundum  humanitatem,  sed  in  Pa- 
tre  gionatur.  »  Cassiod. 

(&{)  Opportune  hic  monet  Gassiodorus.  c  Ubi 
sunt  Apollmarista  fallaciter  opiiuntes,  qui  diennt 


A  »  super  et  caro  mea  requiescet  in  spe. »  In  spe  utiqae 
velocis  et  cito  occurrentis;  unde  et  subditar  : 

«  Quonlam  non  derelinques  animam  meam  in  in- 
»  ferno,  nec  dabis  sanctum  tuum  videre  corruptio- 
•  nem  (451).  »  Divinitas  enim  simul  cum  anima  in  in- 
ferno  descendit,  uec  tamen  corpus  in  sepulcro  dereli- 
quit.  Anima  a  corpore  separari  potuit,  di viuitas  autem 
noa  potuit,  quia  Deus  ubique  est,  etomnia  continet 
Indignum  valde  esse,  ut  iiia  caro  sanctissima  cor- 
ruptionem  aliquam  videret,  quffi  sine  omni  corru- 
ptione  de  Yirgine  nata,  sine  omni  peccato  inhoc 
mundo  est  conversata. 

t  Notas  mihi  fecisti  vias  vitffii  •  —  Exivi,  inquit, 

a  Patre,  et  veni  in  mandum ;  iterum  reiinquo  mun- 

g  dum,  et  vado  ad  Patrem  (Joan.  xvi,  28).  »  Oomes 

viffi  milii  notffi  sunt,  et  eundi,  et  redeundi  itinera 

cognovi. 

«  Adimplebis  me  Iffititia  cum  vultu  tuo.  »  Deum 
semper  videre,  et  cum  iiio  semper  esse  summa  i»- 
titia  est.  «  Delectationes,  >  gaudium  et  exsultatio 
erunt  milii  sedenti«  in  dextera  tna  usque  in  finem.  » 

PSALMUS  XVI 

ORATIO  DAVID. 

Ipsius  David,  qui  eam  dictavit,  hanc  orationem 
esse  iuteiiigamus  :  qui  si  Salvatoris  nostri  eam  esse 
voiuisset,  sicut  solitus  est,  in  finem  addidisset. 

«  Exaudi,  Domine,  justitiam  meam.  »  Vox  pro- 
p  phetffi  est  et  totias  Ecclesis,  omniumque  fidelium 
utriusqueTestamenti. «  Eiaudi,  iuquit,  Domine,  ora- 
>  tionem  meam.  »  Qui  se  justitiam  babere  cogno- 
scit,  coniidenter  eum  orare  potest.  «  Intende  de- 
»  precationi  me».  »  Ejusdem  deprecationis  repeti- 
tio  est,  sicut  et  id,  quod  sequenti  scribitur  versu  : 

«  Auribus  percipe  orationem  meam,  non  in  labiis 
»  dolosis.  •  Non  habent  sancti  labia  dolosa,  et  ideo 
mandds,  et  puras  faciunt  orationes, 

«  De  vultu  tao  judicinm  meum  prodeat,  oculi  toi 
»  videant  ffiquitatem.  »  Facile  in  vultu,  et  in  oculis 
voluntas  deprehenditur.  Undeetmultoties  antequam 
sententia  contra  reos  a  jadice  proferatur,  in  facie, 
et  ocuiis  ipsius  cognoscitur.  Tale  est  igitur  ac  si  di- 
ceret :  ostende  te  iratum,  averte  faciem  tuam  ab 
^  inimicis  meis,  et  in  facie  tua  cognoscant  justum 
esse  judiciam  tuiim,  et  causam  meam. 

c  Probasti  cor  meum,  et  visitasti  nocte,  igne  me 
»  examinasti,  et  non  est  inventa  in  me  iniqaitas.  » 
Probavit  Deas  Abrahan,  probavit  Job  et  Tobiam, 
probavit  et  multos  alios,  et  visitavit  in  nocte  angustia- 
rum  et  tribulationis.  Unde  et  subditur  :  «  Igne  me 
»  examinasti,  et  non  est  inventa  in  me  iniquitas.  »  £t 
certe  quammulti  probantar  adhuc,  qui  tamen,  utmm 
probentur,  ignorant,  et  mala  quffi  patiuntur  non  ad 

Dominum  Cliristum  animam  rationalem  non  ha- 
buisse  ?  •  Ecce  «  ipse  ciamat,  ipse  Patri  gratias 
agit ;  quia  ejus  anima  non  sit  more  commani  in  in- 
ferno  derelicta;  sed  celeri  resurrectione  clarifleatai 
ad  coelorum  regna  perrenerit.  » 


743 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS 


744 


probationem  sibi  es3e  intelligunt.  Recordentnr  igitar  A  nisi  omniam  iniqniUtam  et  deceptionnm  crassitn- 


istorum  sanctorum,  et  in  ipsis  sais  tribulationibus 
gratias  agant,  ut  in  ipsis  qaoque  iniqaitas  non  in- 
veniatur. 

c  Ut  non  loquatur  os  meam  opera  hominnm  : 
>  propter  verba  labiorum  tuorum  ego  custodivi  vias 
»  duras.  »  Qase,  inquit,  dico,  non  ad  inanem  lau- 
dem  et  commendationem  SM  dico;  quia  si  boc 
facerem,  tunc  loqneretur  os  meum  opera  hominum. 
Verba  labiorum  Dei  utriusqae  Testamenti  prsecepta 
intelligimus.  Quae  quicunque  tenere,  et  observare  de- 
siderant,  duras,  et  asperas  vias  eos  incedere,  et  cu- 
stodire  necesse  est. 

«  Perfice  gressus  meos  in  semitis  tuis;  ut  non 
»  moveantur    vestigia  mea.  »   Nemo   suis    viribus, 


sine  Dei  adjutorio  ad  perfectionem  pervenire  potest.  B  ^erare  potuit. 


dinem,  et  superabnndantiam  intelligamns?  De  hoc 
quoque  adipe  alibi  dicitur  :  «  Prodiit  quasi  ex  adipe 
iniquitas  eorum  (Psal.  lxxii,  7).  »  Unde  et  tauri 
piiigues  vocantur,  qui  tali  adipe  impinguati  sunt. 
Nunc  autem  adipem  impii  et  peccatores,  tyranni  vi- 
delicet,  Jndaei,  et  hseretici  mente  conceperunt,  in 
corde  concluserunt  memoriee  commendaverunt,  nt 
sno  tempore  contra  sanctos  Dei  dolose,  et  violenter 
eifunderent.  Unde  et  subditur  :  «  Os  eoruni  locutam 
»  est  snperbiam.  »  Hoc  autem  faciebant,  quando 
Christum  blasphemabant,  et  sanctos  deridebant,  eis- 
que  imprecando,  dicebant,  qaod  hominem  mortuum 
adorarent;  qui  de  manibus  illorum  liberare  non  pos- 
set,  sicut  neque  se  ipsum  de  manibus  Judaeorum  li- 


Unde  semper  Dei  misericordia  quierenda  est,  qai 
in  via  mandatorum  suorum  pedes  nostros  conOrmet, 
ut  ab  his,  quae  sibi  placita  sunt,  nulla  diabolica  per- 
snnsione  moveantur  vestigia  nostra. 

«  Ego  clamavi,  quoniam  exaudisti  me  Deus,  in- 
»  clina  aarem  tuam  mihi,  et  exaudi  verba  mea.  » 
Multoties,  inquit,  clamavi,  et  adhuc  clamo,  et  tu 
multoties  me  exaudisti,  et  adhuc  exaudis.  Tu  enim, 
quasi  dicat,  me  semper  exaudiendo  hanc  clamandi 
fiduciam  mihi  dedisti,  ut  ad  te  clamare  et  orare 
nunquam  desistam. 

(c  Mirifica  misericordias  tnas,  qui  salvos  facis  spe- 
)»  rantes  in  te.  •  Quotidie  misericordias  suas  mirifi- 


f  Projicientes  me  nnnc  circumdederunt*me.  » 
Unde  projicientes?  vis  audire?  de  domibus  nostris, 
de  honoribus  nostris,  de  possessionibas  nostris,  de 
habitationibus  nostris,  de  dignitatibus  nostris.  Sed 
qnare  circumdederunt?  Ut  eos  caperent,  tenerent, 
ligarent,  flagellarent,  et  post  multos  cruciatus  morti 
condemnarent.  Hoc  autem  faciebant^  quia  Deum  ne- 
sciebant,  neque  post  hanc  vitam  aliam  esse  crede- 
bant.  Unde  et  subditur:  «  Oculos  suos  statuerunt 
»  declinare  in  terram.  »  Qnia  enim  aliam  vitam 
ignorabant,  sola  terrena,  et  transitoria  cogitabant. 

<c  Susceperunt  me  sicut  leo  paratas  ad  prsedam, 
»  etsicut  catulusleonishabitansinabditis. »  Quanta 


cat  Deus,  qnia  et  peccatores  ad  se  convertit,  et  in  q  crudelitate  sanctos  Dei  interficerent,  his  paucis  ver- 
se  sperantes  salvos  faciens  ab  iniqnorum  hominum      bis  demonstratur. 


et  insidiis  spiritunm  malignorum  liberat.  Isti  enim 
snnt,  qui  resistunt  dexterae  Dei;  isti  sunt,  qui  pu- 
gnare  non  cessant  contra  Ecclesiam  Dei. 

«  A  resistentibus  dexterse  tuee  custodi  me,  Domine, 
9  nt  pupiliam  oculi,  sub  umbra  alaram  tuarum  pro- 
M  tege  me  a  facie  impiorum,  qui  me  afflixerunt.  » 
Nihii  est,  quod  majori  cuatodia  indigeat,  quam  pu- 
pilla  oculi,  quee  si  violata  fuerit,  lumen  amittitur. 
Huic  igitur  vir  justus  se  ipsum  comparat,  ut  sine 
Dei  cnstodia  fragilem*  se,  et  facile  peritnrnm  se  esse 
ostendat.  Per  alas  vero  Dei  quid  aliud,  qnam  virtu- 
tes  inteliigamus,  sine  quibas  ad  coelestia  volare  non 
possumus  ?  Qaas  si  habuerimus,  impiorum  impetus, 


c  Exsarge,  Domincprsvenieos.  »  Exsurge,  inquit, 
Domine,  sanclis  tnis  in  adjutorium,  prseveni  eos,  qai 
illos  praevenire  et  decipere  conantar,  ut  cito  pereant 
et  eas  quas  diligunt  divitias  amittant.  Hoc  antem 
contra  Jadaeos  specialiter  dicere  videtur,  quiprimam 
persecutionem  coutra  Ecclesiam  moverunt,  et  in  Je- 
sum  Christum  Dominum  nostrum  impias  manus 
mittere  non  timuerunt.  Qui  cum  sanctos  apostolos 
interficere»  et  Christi  nomen  et  memoriam  penitus 
de  terra  aaferre  conarentur  a  Romanis  pneventi, 
capti,  subversi,  et  in  servitatem  deducti  sunt. 

(c  Eripe  animam  meam  ab  impio. »  Eripe,  inquit, 
animam  meam  ab  impio   Jadaeorum  populo,    qui 


et  insidias  non  timebimus ;  cum  de  fide  Apostolus  D  legem  et  prophetas  male  interpretando,  multos  de- 


dicat :  «  Sancti  per  fidem  vicerunt  regna,  operati 
sunt  justitiam,  adepti  sunt  repromissiones,  obtura- 
verunt  ora  lepnum,  exstinxerunt  impetum  ignis, 
eifagerant  aciem  gladii,  convaluernnt  de  infirmitate, 
fortes  facti  sunt  in  bello,  etc.  {Hebr,  xi,  33.)  •  Fides 
igitur,  et  alise  virtntes  nos  protegunt,  et  defendunt, 
sine  qnorum  munitione  inimicorum  insidias  evadere 
non  valemns. 

c  Inimici  mei  animam  meam  circumdederunt.  • 
Ad  quid?  Ut  eam  caperent,  et  deciperent,  et  snis  er- 
roribus  implicarent.  Sed  sicut  aiibi  dicitur  : «  Anima 
nostra  sicnt  passer  erepta  est  de  laqueo  yenantium 
(Psal.  cxxiu,  7).  n 

«r  AdJpem  saam  conclaserant,  »  Qoid  per  adipem? 


cepit,  et  in  errorem  cadere  fecit.  «  Frameam  ini- 
micorum  de  manu  tua.  »  Frameam  inimicoram  in- 
telligere  debemus  omnia  instrumenta,  et  materialia, 
et  spiritualia,  quibus  et  se  defendere,  et  Christianos 
impugnare  possunt.  Plures  enim  suis  rationibus,  snis 
syllogismis  et  argumentationibus,  qnam  materialibas 
armis  Judsei,  et  hseretici  de  Christianis  interfece- 
runt.  Rogant  igitar  Dominum  sancti,  quatenushane 
frameam  eis  auferat,  ue  simplicem  popnlum  in  ea 
interficere,  et  decipere  valeat.  Quod  autem  ait :  a  de 
»  manns  tua,  » tale  est  ac  si  diceret,  virtnte,  et  for- 
titudine  tua.  Neqne  %%%  enim  tantum  ad  verba 
qnantam  ad  loqaentis   Tolontatem  attendere  de- 

bemas. 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


746 


line,  a  paucis  de  terra  dispertire  eos.  >   Per  k  fiQem  igitar  hsec  transferantur,   et   puero  Domino 


nim  illos  iuteliigimus,  de  quibus  in  Eran- 
minus  ait :  «  Multi  enim  sunt  yocati,  paaci 
2ti  [Matth,  XXI,  \t.)  »  Ab  his  autem  in  judi- 
irabuatur  mali,  quando  agni  ponentur  a 
hacdi  aotem  a  siuistris.  «  Et  sapplanta  eos 
L  ipsorum.  s  Prias  enim  quam  de  hac  yita 
ranseaut,  se  sapplantatos  fuisse  intelligent. 
em  erit  post  mortem  Antichristi,  quando 
veritate,  illi  qui  tnnc  erunt,  ad  fidem  conyer- 
de  quibus  etiam  scriptnm  est  :  c  Conyerten- 
esperam  (Psal.  lviii,  7) ;  »  et  alibi :  «  In  die- 
abitur  Juda  (Jer.  xxxiii,  16).  »  Potest  et  sic 
i  quod  ait :  «  Et  supplanta  eos,  »  ac  si  dixis- 


Dayid,  id  est  Salvatori  nostro  adscribantur.  David 
enim  manu  fortis  interpretatur.  Sed  quis  tam  fortis 
ut  ille  de  quo  dicitur  :  «  Dominns  fortis  et  potens, 
Dominus  fortis  in  preelio  {Psal.  xxiii,  8).  »  Haec  igi- 
tur  Pilius  locntus  est  ad  Patrem  in  die  passionis 
suae,  quando  ab  omnibus  inimicorum  saorum  insi- 
diis  liberatus  est,  et  diabolus  superatus,  qni  per 
Saul  significatur,  eum  jam  ulterius  persequi  cessa- 
vit. 

«  Diligam  te  Domine,  virtus  mea,  Domine  firma- 
»  mentum  meura,  et  refugium  meum.  »  Loquitur 
Fillns  ad  Patrem,  loquitur  humanitas  ad  divinita- 
tem,sn8eque  dilectionis,  et  aiTectum  simul,   et  cau- 


pplantari  eos  permitte  quod  non  tantum  im-  ^  sam  ostendit  ;  dum  suam  virtutem,  sunmfirmamen- 


0,  quantum  prophetando  dixit ;  quoniam  sic 
i  esse  prsevidit. 

absconditis  tuis  adimpletus  est  yenter  eo- 
D  Venter,  inquit,  illorum,  id  est  paucorum,  a 
isti  separati  sunt.  De  absconditis  tnis,  id  est 

tuis  adimpletus  est.  Per  quem  sapientice  et 
3  thesauros  intelligimus,  quos  nulli  alii  ha- 
isi  illi  qui  Ch:isti  ildem  et  evangelicse  prfie- 
lis  doctrinam  snscipere  meruernnt.  «  Isti 
)ntra  (452)  saturati  snnt  porcina.  »  Quaecun- 
lege,  et  prophetis,  et  Evangeliorum  libris  a 
)  prohibita  sunt,  per  carnem  porcinam  signi- 
*.  Quod  igitur  ait  :  a  Saturati  snnt  porcina,  » 

ac  si    diceret  :    Vitiis   omnibns  et  peccatis 


tnm,  snum  refugium,  suum  liberatorem,  suum  ad- 
jutorem  et  peccatorem  suum  esse  dicit.  Hsec  au- 
tem  eum  dixisse  puto,  cum  ad  crucem  duceretur, 
in  qua  fe  inimicos  omnes  superare,  et  de  ipso  hu- 
mani  generis  hoste  trinmphare  non  dubitabat.  Me- 
rito,  inqnit,  diligo,  te,  semperque  diligam,  quod 
quidem  ipso  tants  obedientise  experimento  facile 
probari  potest.  «  Domine  virtns  mea,  Dumine  firma- 
»  mentum  meum,  et  refugium  meuro,  et  liberator 
)>  meus,  Deus  meus,  adjutormeus,  speraboin  eum.  » 
Prophetarum  est  snbito  mutare  personas. 

«  Protector  meus,  et  cornu  salutis  meae.  >»  Comu 
in  divina  pagina  pro  fortitudineponitur,sicat  in  hoc 
loco,  ubi  dicitur  :  «  Vinea  facta  est  dilecto  in  comu 


mt.  Et   qu<ccunque  in  Scripturis  sanctis  Do-  C  (453)  olei  (Isa.  v;  \).  »  Sequitur 


facere  interdixit,  ista  facere  non  timnerunt. 
liquerunt  quse  superfuerunt  parvulis  suis.  » 
11  enim  docirinam  atque  errorem,  quem  post 
passionem  Judoci  qui  tunc  erant,  docnerunt 
erunt,  tenent  isti  qui  modo  sunt  :  tenebunt  et 
post  eos  fntnri  sunt,  usque  ad  eos  qui  in  iine 
salvandi  sunt. 

}  autem  cnm  jnstitia  apparebo  in  conspectu 
satiabor,  dum  manifestabitnr  gloria  tua.  » 
iquit,  propheta,  et  Ecclesia,  et  sanctorum 
n  multitudo  com  justitia,  quam  te  jubente 
vi  et  tenni,  apparebo  in  conspectu  tuo,  et  sa- 
non  porcina,  ut  isti,  sed  iilis  tnis  deliciis 
ilibus,  quibus  (angeli  utuntnr  et  reficiuntur, 
lanifestabitnr  gloria  tua.  | 

PSALMUS  XVII. 

2M  PUERO  DOMINO  DAVID,    QTJI  LOCUTUS   EST  AD 
INUM  VERBA  CANTICI  HUJUS,  IN  DIB  QUA  KRIPUIT 
DE  MANIT    OMNIUM  INIMICORUM  EJUS,   KT  DE  MANU 
.  ;  ET  DIXIT  : 

finem,  »  inquit,  haec  referenda  snnt  ad  illum 
et  finem,  de  quo  Apostolus  ait  :  «  Finis  legis 
as  est  (Rom.  x,  4).  »  qui  etiam  de  se  ipso  lo- 
,  dicens  :  «  Ego  sum  Alpha  et  Omega,  primus 
dssimus,   initium  et  finis  (Apoc.  i.  17).  »  In 

;)  Ibi  notant  Maurini  in  qnibusdam  codicibns 
iwv  latine  filiis,  in  aliis  uwv,  p(yrciSy  aat  Sctwv 
iSy  sive  porcina ;  quae  dictiones  inter  se  affines 
n  praebuerunt,  cur  in  Vul^ata  transiatum  fue- 
Satnrati  sunt  filiis,  »  et  in  Tetustisslma  itala 

Patrol.  CLXJV^^ 


c  Adjutor  meus,  landans  invocabo  Dominum,  et 
»  ab  iiiimicis  meis  salvns  ero.  »  Hoc  autem  fecit  in 
illa  hora  qna  dixit  :  c  Pater,  in  manus  tuas  com- 
mendo  spiritnm  meum  (Luc.  xxiii,  46).  »  Stt%  Nunc 
autem  ipsam  suse  passionis  breviter  historiam  narrat. 

c  Gircumdederunt  me  gemitus  mortis.  »  Hoc  aatem 
factum  est,  qnando  tnrba  (ut  in  Evangelio   legitur) 
et  qui  vocabatur  Judas,  venit  cum  gladiis  et  fastibns 
comprehendere  enm ;  quando  injecerunt  manus  ^in 
Jesum,  et  tenuerunt  eum,  et  yinctum  duxerunt  ad 
principes  sacerdotum.  In  eo  vero  quod  genitus  mor- 
tis,   et  humanflB  passionis  affeclus  sibi    accessisse 
dicit,  yerum  se  hominem  esse  ostendit,  et  non  phan- 
tasticum,  ut  quidam  heeretici  priedicayerunt,  sed  in 
'  yeritate  idem  ipse  et  captus,  et  ligatas,  et  crucifixus, 
et  mortuus  est.  «  Et  torrentes  iniquitatis  conturba- 
»  verunt  me.  9  Torrentes  iniquitatis  Judceos  vocat, 
quia  quasi  torrens  inundans  eum,  magno  impetn  et 
fnrore  super  eum  in  illa   nocte  yenerunt,  unde   et 
discipuU  perterriti,  eo  relicto,  fngerant. 

<c  Dolores  inferni  circumdederunt  me.  »  Per  quod 
datur  intelligi  magnos  et  intolerabiles  dolores  eum 
in  illa  nocte  et  in  illo  die  sustinuisse.  Quamvis  enim 
in  potestate  illius  erat,  secundum  voluntatem  suam 

ut  legitur  in  Psalterio  Eccl.  Vaticanse :  «   Saturati 
sunt  porcina;    »   qnam    translationem  secutus  est 
S.  Bruno,  eamdemque  habent  interpretationem,  et 
iectionem  S.  Augastinns  et  Gassiodorua. 
(453)  God-  Gto-  fiiKft  \  \N».  ^\.\sk^^^^e^3^^ 


747 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


7« 


illos  dolores  snstinere  et  mitigare,  dignum  tamen  A  Fondamenta  vero  montium  Romani  principes   milu 


est  qnod  eos  tales  fuisse  dicit,  qoales  cscteri  homi- 
nes  su&tinere  solent.  Quare  fideles  ojus  cognoscant 
et  intelligant,  quantnm  nos  dilezerit,  qui  talia  tan- 
taqne  pro  nobis  sua  sponte  sustinere  yoluit. 

«  Prsevenerunt  me  laquei  mortis.  >  Laquei  mortis 
illi  8unt,  qui  ea  qnai  capiunt  et  tenent,  et  ad  mortem 
trahunt.  Tales  laquei  fuerunt  Judaei,  qui  eom  prce- 
venientes,  et  simui  cum  Joda  proditore  super 
eum  irruentes,  usque  ad  mortem  eum  non  dimise- 

runt. 

c  Et  in  tribulatione  mea  invocavi  Dominnm,  et  ad 
i>  Deum  meum  clamavi.  »  Et  ipse  quid  fecit?  Sequi- 
tur:  «  Et  exaudivit  de   templo  sancto  suo   vocem 


esse  videntur,  qui  tunc  temporis  totum  mundna 
portabant,  regebant  et  sustinebant.  Omnes  aotem 
isti  contra  sanctos  Dei,  et  fidem  Christianam  com- 
moti  et  contorbati  sunt.  Quare  ?  a  Qoia  iratus  estfi 
»  Deus.  »  Nisi  enim  eis  iratos  fuisset,  sicut  alios  ad 
se  trahebat,  ita  quoque  istos  ad  se  traxisset.  «  Neme 
^nim  venit  ad  me,  »  dicit  Dominus,  c  nisi  Pater,  qni 
misit  me,  traxerit  eum  (Joan.  vi,  44).  »  Unde  ip» 
ait  :  <c  Ego  scio  qaos  elegerim  (Joan.  xiii,  18).  »  G 
Apostoius :  «  Videte  vocationem  vestram,  fratres, 
quianon  multi  nobiles  inter  vos,  non  multi  poten- 
tes,  sed  ignobilia  mundi  elegit  Dens  (I  Cor.  i,  26).  i 
Sciant  igitur  omnes  homines  iniqui,  et  qui  verilateni 


>  meam  et  clamor  meus  in  conspectu  ejus,  et  in-  ^  impugnare  et  Ecclesiam  affligere  non  cessant,  qno- 

>  troivit  in  aures  ejos.  »   Audivimus   in   Evangelio      niam  iratus  est  eis  Deus. 


quid  clamaverit  et  quomodo  Deum  invocaverit.  Au- 
divimus,  et  nunc  ipso  dicente,  quod  exauditus  fnerit, 
quod  quidem  firmissime  credimus,  et  nullatenus 
dubitamus.  Qnod  autem  ait :  <c  De  templo  sancto 
sno.  •  Quid  convenientius  quam  de  se  ipso  intelligi 
potest?  Templum  namqueDei  ipse  est,  in  quo,  sicut 
Apostolus  ait,  inhabitat  omnis  plenitudo  divinitatis 
corporaliter  {Coloss,  ii|  9).  Unde  et  ipse  dicebat : 
«  Solvite  templum  hoc,  et  ego  in  triduo  resoscitabo 
illnd  {Joan,  ii,  19).  »  Quod  statim  exponens  Evange- 
lista,  ait,  hoc  autem  dicebat  «  de  templo  corporis 
sui.  >  In  se  ipso  igitur  erat,  et  ille  qui  orabat,  et 
ille  qni  exaudiebat,  neque   indigebant  collocutione. 


o  Ascendit  fumus  in  ira  ejus,  et  ignis  a  facie  ejas 
»  exardescit.  >  Hoc  est  enim  quod  alibi  dicit :  «  Do- 
minus  in  ira  sua  conturbavit  eos,  et  devorabit  eos 
ignis  {Psal,  xx,  iO).  x»  Et  illad :  «  Ignis  succensus  est 
in  furore  meo,  etardebit  usque  ad  inferni  novissima 
{Deut.  xxxii,  22).  •  Hic  igitur  ille  ignis,  de  quo  Do- 
minus  in  judicio  dicturas  est :  «  Ite,  maledicti,  in 
ignem  seternum,  qui  paratus  est  diabolo  et  angelis 
ejus  {Matth,  xxv,  4i).  >  Si  igitur  ignis  aeternns  est, 
ntique  et  fumus  (Hternus  est.  Uterque  autem  et  ignis 
et  fnmus  magnum  tormentum  est. 

c  Carbones  soccensi  sunt  ab  eo.  >  Et  qui  sunt  isti 
carbones,  nisi  homines  iniqui,  quales  sunt  illi  quos 


quorum  una  voluntas  et    conscientia  erat.  Unde  et  G  modo  montes  et  montium  fandamenta  vocavit?  Isti 


dicit  :  «  Et  clamor  meus  in  conspectu  ejus  ;  >  quia 
neque  divinitas  ab  humanitate,  neque  humanitas  a 
divinitate  aliquando  separatur.  Huc  usque  Dominus 
sooe  passionis  historiam  texit,  csetera  quse  sequun- 
tur  Ecclesid  loquitur  de  his  qucc  post  Christi  passio- 
nem  in  ea  facta  sunt. 

c  Et  commota  est,  et  contremuitterra. »  Postquam, 
inquit,  Dominus  coelos  ascendit,  et  ubique  gentium 
ad  prsedicandnm  discipulos  misit,  tota  terra  com- 
mota  est,  aliis  defendentibns,aliisimpugnantibus  ve- 
ritatem,  et  tunc  quidem  completum  est,  quod  Domi- 
nus  ait :  «  Nolite  potare  quia  veni  mittere  pacem  in 
terram ;  non  veni  mittere  pac&m,  sed  gladium.  Ex 


aatem  semel  snccensi  nunquam  amplins  exstinguen- 
tur,  sed  semper  et  sine  fine  ardebunt. 

SM  «  Et  inclinavit  coelos,  et  descendit,  et  caligo 
»  sub  pedibus  ejus.  »  Isti  sunt  illi  coeli,  de  quibos 
dicitur :  «  Coeli  enarrant  gloriam  Dei  (PscU,  xviii,  i), » 
per  quos  apostolos  intelligimns,  quos  tunc  Dominus 
inclinavit,  quando  eos  in  mundum  nniversum  ad 
pra*dicandum  mittens,  ait :  «  Ite,  docete  omnes  gen- 
tes,  baptizantes  eos  in  nomine  Patris,  et  Filii,  et 
Spiritus  sancti  {Malth,  xxviii,  19).  »  Et  magna 
quidem  inclinatio  est,  qnando  coeli  ad  terram,  juati 
ad  paccatores,  filii  Dei  ad  idololatras  et  daemoniomm 
servos  mittuntur.  Tales  erant  illi,  ad  quos  vocandos, 


hoc,  inquit,  erunt  qninque  in  domo   una,  et  duo  in  ^  sanandos,  iavandos,    illuminandos  et  resuscitandos 


tres,  et  tres  dividentur  in  duos.  Filius  pugnabit 
contra  patrem,  et  filia  contra  matrem,  et  nurus  con- 
tra  socrum  snam  (Matth.  x,  34).  »  Sic  igitnr  terra 
commota  est,  et  sic  contremnit.  Timebat  enim 
nnusqnisque  snse  parti,  ne  in  tanto  confiictu  vince- 

retar. 

«  Et  fundamenta  montinm  contnrbata  sunt,  et 
>  commota  sunt,  quoniam  iratus  est  eis  Deus.  > 
Non  solum,  inquit,  terra  commota  est,  verum  etiam 
ipsi  montes,  et  ipsorum  montium  fandamenta  con- 
tnrbata  et  commota  sunt.  Quid  enim  per  montes, 
nisi  potentiores  hujus  mundi,  prudentiores  et  sapien- 
tiores  intelligimus  ?  Hoc  enim  sunt  iili  ad  homines 
inferiores,   qnod    montes  sunt  ad   loca    planiora 


apostoli  missi  sunt.  Et  non  solum  eos  inclinavit,  et 
misit,  Terum  etiam  cum  illis  abiit  et  descendit.  Sic 
enim  eis  promiserat,  dicens :  c  Ecce  ego  vobiscum 
8um  omnibas  diebus  usque  ad  consummationem 
sfficuli  (Matlh,  xxviii,  20).  »  Sed  quid  est,  quod 
ait : «  Et  caligo  sub  pedibus  ejus  ?  »  De  peccatoribus 
namque  Apostolus  ait  :  «  Fuistis  enim  aliqnando 
tenebrse,  nunc  autem  iux  in  Domino  {Ephes.  v,  10).  » 
Si  tenebrse,  et  caligo.  Talis  igitur  caligo,  talesqne 
tenebrse  doctrina  apostolorum  iiluminatse  sub  Chiisti 
pedibns  se  humiliare  et  jacere  gaudent. 

«  Et  ascendit  super  Gherubim,  et  volavit  super 
»  pennas  ventorum.  t  Qnos  modo   superins  ccelos 


dixeraty  nunc  ventos    appeilat  (454).  Interpretatur 
(454)  Id.  cod.  Ghis. :  «  None  Gherubim  Tocat,  et  eos  quos  montes  vocaTerat  nnnc  ventos, »  etc. 


EXPOSITIO  LN  PSALMOS. 


750 


Gherubim  scientix  plcnitudo.  Et  ubi  tanta  A 
iffi  plenitado,  quanta  in  sanctis  apostolis,  quos 
Dei  Filius,  deinde  Spiritus  sanctus  instruzit  et 
t?  Et  vide  elegantiam  locutionis  in  coelis  de- 
ere,  in  Clierubim  ascendere  dicitur.  Neque 
aliter  coeli  terrce  jnngi  possunt,  nisi  se  inclina* 
it  descenderent.  Super  Gherubim  vero  ascendit 
s  volantibus,  pennas  ventorum  supergrediatur. 
siP.  quidem  sunt  rationes,  ut  sancti  apostoli 
coeli,  nunc  Gherubim,  nunc  nubes,  nunc  bo- 
lunc  equi  vocentur,  et  aliis  nominibus,  diver- 
:    causis  illis   convenientibus.    Ascendit  igitnr 

Gherubim,  id  est  super  apostolos  saos,  qui- 
iicut  ipse  ait,  dederat  os  et  sapientiam,  cui  non 
nt  resistere  omnes  ejos  adversarii.  «  Ascendit.  d  ^ 
t,  c  etyolavit. »  Ubi?  «  Supra  pennas  vcntorum. » 
autem  Apostolus  volasse  dixit,  ut  eorum  cele- 
m  ostenderet,  qui  brevissimo  tempore  totum 
lum  sua  pr<ed)catione  repleverunt.  Sicut  enim 
dicitur  :  «In  omnem  terram  exiyit  sonuseorum, 
iines  orbis  terr»  verba  eorum  {Psal.  xviii,  4) 
.  Per  ventos  enim,  sicut  diximus,  reges  et  prin- 
,  cffiterique  hujus  sseculi  potentes  significantur, 
oc  mare  magnum  et  spatiosum,  id  est  mundum 
L  ventilant  et  perturbant,  et  vix  aliquando 
ceresinunt.  Soli  enim  venti  mari  dominantur, 
e  maxime  suam  potestatem  ostendunt.  Super 
igitur  Dominus  volasse  dicitur,  quia  ejusvirtus 
)  potestas  omnes  mundi  hujus  potestates  snper- 
tur,  et  nihil  estquodejusimperio  non  subjicia-  G 
>ivo  etiam  super  eos  volavit,  quia  habitationis 
D  in  eis  non  accipit,  sed  desuper  volans  ad  alios 
lavit. 

i!t  posuit  tenebras  iatibulum  suum  (456).  » 
i  aliquis  diceret :  Sic  ita  volavit,  et  super  pen- 
entorum  volavit,  ubi  eum  quasremus?  Ubi  re- 
mus?  Cui  respondetur,  c  et  posuit  tenebras 
ilum  suum.  t>  Dico  ergo  :  «  Si  Deus  lux  est,  et 
)r8e  in  eo  non  sunt  ullo^  (Joan.  i,  5),  »  quomodo 
nebris  lucet?  An  fortasse,  quia  sicut  scriptum 
Deum  nemo  viditunquam?  (I&td.,  i8.]  >  Satis  in 
)ris  est  id,  quod  videri  non  potest.  Aliter  tamen 
nebris  latet  Dominus,  ubi  ab  his,  qui  pio  desi- 
»  eum  qucerunt,  facile  reperitur.  Tenebrse  enim 
itur  utriusque  Testamenti  scriptura?,  quia 
irse  sunt,  et  non  ab  aliis  quam  a  lidelibus  pene- 
possunt.  Qui  igitur  Deum  quaerit,  et  eum  co- 
cere  et  videre  desiderat,  has  tenebras  ingre- 
ir,  et  ibi  inveniet  illam  lucem  qnse  illuminat 
em  hominem  venientem  in  hunc  mnndum.  Hoc 
1  significavit  Moyses,  qui  in  monte  Sinai,  ut 
Domino  loqueretur,  nebulam  et  caliginem  in- 
e  dicitur.  Sequitur  : 

[n  circnitu  ejus  tabernacolum  ejns,  tenebrosa 
aa  in   nubibus    aeris.   >    In   circnitn,    inquit, 

55)  Id.  cod.  :  c  Sed  qnid  est  quodait,  super  pen- 
yeniorumf  » 

56)  Brevior  Augnstinua :  «  Et  posuit  obscurita- 
sacramentorum  et  oceiiltam  spem  in  corde  cre- 


D 


hujus  latibuii,  tabemacnlum  Dei,  id  est  viri  reli- 
giosi,  majorisqne  scieutia)  qnotidie  morantar,  ubi 
suum  ingenium  exercent,  ibi  Dei  yoluntatem  et 
notitiam  queerant,  et  quserendo  inveniunt.  Gum  enim 
Evangelium,  vel  alia  qualibet  divina  Scriptura  in 
Ecclesia  legitar,  et  totus  popalus,  qui  Dei  tabernacu- 
lum  vocatur,  intentis  auribus  circnm  assistit,  tunc 
quidem  incircuitu  prsedicti  latibulitabernacolumDei 
stare  videmus.  De  quo  latibulo  adhuc  subditur  : 

c  Tenebrosa  aqua  in  nubibus  aeris.  >»  Tenebrosus 
enim  et  tenebrosa  a  tenebris  denominantor.  Quia 
igitur  latibulum  in  tenebris  est,  aqua  quoqne  qam  in 
iatibulo  est,  non  immerito  tenebrosa  yocatur  (457). 
De  quibus  videlicet  nubibus,  quod  in  sequentibus 
dicitur,  audiamns  : 

c  Prfiefulgore  in  conspectuejusnubes  transierunt.  b 
Pree  fulgore  hoc  in  loco  una  pars  est;  tale  est,  ac  si 
diceret :  Prse  fulgore,  id  est  praeclaree  et  splendidse 
SSO  nubes,  per  quas  apostolos  significari  diximus, 
transierunt.  In  quorum  transitu  grando,  et  carbones 
ignis  facti  sunt,  undecunque  transiernnt.  In  eo  vero, 
qnod  eos  transisse  dicit,  qnantam  in  prsedicatione 
sollicitudinem  habnerint,  apertissime  manifestat. 
Non  diutius  morabantur  in  uno  loco,  sed  semper  de 
loco  transibant  ad  alium  locunK  Quid  vero  per  gran- 
dinem  et  carbones  ignis,  nisi  eorum  verba  et  ser- 
mones  intelligimus,  quibus  peccatoribus,  nisi  con- 
verterentur  et  poenitentiam  agerent,  omnium  tor- 
mentorum  grandinem,  eetemi  ignis  flammas  et 
incendiam  minabantur?  Hanc  enim  grandinem  et 
hos  carbones  ignis  beatus  Joannes  Baptista  spar- 
gebat,  cum  diceret :  «  Poenitentiam  agite  :  appropin- 
qnavit  enim  regnum  coelorum.  Jam  securis  ad  radi- 
cem  arboris  posita  est.  Omnis  arbor,  qum  non  facit 
fmctum  bonum,  excidetur,  et  in  ignem  mittetur 
{Luc.  X,  9.)  »  Bene  autem  dixit  «  in  conspectu 
ejus,  >  quia  sempor  eos  respicit  Deas,  et  nunqnam 
eomm  obliviscitur. 

c  Et  intonuit  de  coelo  Dominus,  et  Altissimns 
»  dedit  vocem  suam.  »  Hic  versus  superioris  versus 
expositio  esse  videtnr.  Sive  enim  coeli,  sive  nubes, 
sive  Gherubim  apostoli  dicantur,  eadem  signilicatio 
est.  «  Intonuit  igitur  decoelo  Dominus,  et  Altissimus 
dedit  yocem  snam,  t  quando  per  ora  apostolorum, 
quos  modo  superius  nnbes  yocavit,  quisignis,  quse 
grandOy  qualis  cruciatns  et  quanta  tormenta  pecca- 
tores  exspectant,  manifestayit.  Unde  adhuc  subdi- 
tor  : 

«  Misit  sagittas  snas,  et  dissipavit  eos,  fulgnra 
»  multiplicayit,  et  conturbayit  eos.  >  Ecce  iterum, 
quse  grandinem  et  carbones  ignis  dixerat,  modo 
sagittas  et  fulgura  vocat.  Tales  sagittas  et  talia  ful- 
gura  illi  duo  fratres  mittere  et  jaculari  solebant,  qui 
Boanerges,  id  est  fllii  tonitrui  in  Evangelio  vocan- 

dentium,  ubi  lateret  ipse,  non  eos  deserens.  » 

(457)  Id.  cod.  :  «  Istse  nubes,  apostoli  et  prophetae, 
eorum  Scripturae  intelliguntor,  ques  eum  onscura 
sint,  tenebrosse  esse  dicnntur.  > 


751 


S.  BRUNONIS  EPISCOPl  SIGNIENSIS 


m  7 


tar,  Jacobns  (458)  et  Joannes.  «  DissipaTit  autem 
eos,  et  contorbavit,  »  contra  qnos  has  sagittas  et  ful- 
gura  mittebat,  non  secandum  substantiam ,  sed  se- 
cundum  malitiam.  Sic  enim  dissipare  et  conturbare 
8U08  Dominns  Tolebat,  quibos  dicebat  :  c  Qui  vult 
venire  post  me,  abneget  semetipsum  {Luc.  iz,  45).  » 
Sic  Apostolus  se  ipsum  dissipatam  et  conturbatum 
esse  oslendit,  nbi  ait :  c  ViTO  ego,  jam  non  ego, 
Yiyit  yero  in  me  Christas  {GaUU,  u,  20).  •  0  utinam 
et  Dos  ita  dissipari  et  contarbari  mereamurl  £t 
prius  quidem  pauci  sagittarii  et  fulguratores  fue- 
runty  sed  boni ;  postea  yero  crescente  numero  ele- 
ctorum  multiplicati  sunt  super  numerum.  £t  tunc 
qnidem  factum  est  quod  sequitur  : 

c  Et  apparuerunt  fontes  aquarum,  [et  reyelata  sunt 
»  fandamenta  (459)  terre.  Ab  increpatione  tua,  Do- 
»  mine,  ab  inspiratione  spiritus  ir»  tu®.  »  Tot  sunt 
fontes  aquarnm,  quot  sunt  propheta  et  apostoli, 
omnesque  sancti  predicatores,  eorumqne  librorum 
volumina.  Illi  quoque  digne  satis  fandamenta  orbis 
terrsB  dicuntur^  quia  super  eos  tota  Ecclesia  fundata 
est.  Unde  Apostolus  ait  :  «  Sapersedificati  saper 
fundamentum  apostolorum  et  prophetarum  {Ephes^ 
ly  20).  »  Isti  autem  fontes,  ut  hsec  fundamenta  tunc 
apparaerunt  et  reyelata  sunt,  quando  Ecclesise  docto- 
res  jam  super  maliipUcati,  ubiqae  gentium  prsBdi- 
care,  peccatores  increpare,  Scripturas  ezponere,  et 
in  ipsis  Scripturis  ostendere  iram  Dei,  et  indigna- 
tionem,  et  tormentorum  omnium  inundationem,  eos 
ezspectare,  qui  in  peccatis  suis  perseyerant,  et  poe- 
nitentiam  agere  recasant.  Huc  usque  S.  Ecclesia 
de  apostolorum  prsedicatione  et  gentium  conyersione 
locula  est.  Hinc  vero  tyrannorum  persecutiones 
quas  passa  est,  et  magnas  Dei  misericordias,  quas 
in  ipsb  persecutionibus  et  inter  ipsa  tbrmenta  ez- 
perta  est»  narrare  incipit. 

«  Misit  de  summo,  et  accepit  me  et  assumpsit 
»  me  de  mulUtudine  aquarum  :  eripuit  me  de  ini- 
»  micis  meis  fortissimis,  et  'ab  his,  qui  oderant  me, 
»  qnoniam  confortati  sunt  super  me.  »  Dicit  quia 
de  summo  ad  se  liberandam  :  sed  quid  miserity 
bic  quidem  non  dicit;  alibi  vero  dicit,  ubi  ait : 
«  Misit  Deus  misericordiam  suam  et  veritatem 
8uam,  animam  meam  eripuit  de  medio  catulorum 
leonum  {Psal,  lvi,  5).  »  Quos  igitur  ibi  catulos 
leonnm  dicit,  hoc  in  loco  aquas  multas,  et  fortissi- 
mos  inimicos  vocat.  De  talibus  autem  sancta  £cclesia 
sfippe  liberata  est,  sola  Dei  misericordia  et  veritate 
quam  predicabat  opitulante.  Misit  autem  de  summo, 
de  se  ipso,  qaem  snmmum  bonum  de  suep  divinitatis 
altissimo  secreto;  nnde  veniunt  omnia  bona,  sicut 
acriptum  est :  «  Omne  datum  optimum,  et  omne 
donum  perfectum  desursum  est,  descendeas  a  Patre 
luminum  (/aeo6.  i,  17).  »  Sic  legitur  de  talibus;  a 
Deo  liberata  est,  ac  si  de  aquarum  multa  profundi- 
tate  vel  de  ieonum  faucibus  attraheretur. 


(458)  Id.  cod.,  videlieet. 

(459)  Id  cod.,  orlne. 


A  «  Prffiveneruntme  in  die  afflictionis  mese.  «  Preve- 
nerunt  me,  inquit,  et  quasi  incaute  prffioccupaveroot 
cum  magna  ira,  et  farore  super  me  irruentes,  ad 
reges  et  proesides  attrahentes,  flagellaDtes,  multisque 
modis  insultaotes.  Sed  quid  fecit  Dominus  ?  £t  <c  factus 
>  est,  inquit,  Dominus  protector  meas,  et  eduzit 
1  me  in  latitadinem,  salyam  me  fecit  quoaiam 
»  voluit.  »  Quia,  inqait,  me  dilezit,  et  voluit,  et 
amittere  nolait,  de  magnis  tribulationibas,  et  angu- 
stiis  me  trazit,  et  in  latitudinem  adduzit.  Per  lati- 
tudinem  autem,  gaudium,  et  ezsultationem,  et  seca- 
ritatem  sigaificat. 

c  Et  retribuet  mihi  Dominus  secundum  justitiam 
»  meam,  etsecundum  innocentiam  manuum  mearam 

n  »  retribuet  SSl  mihi. »  Et  de  tribalationibus,  inqait, 
me  liberayit,  et  adhuc  de  servitio  retribulionem 
et  mercedem  ezspecto  :  quia  justus  est,  et  reddet 
nnicuique  secundam  opera  sua.  Unde  et  subditar : 
«  Quia  custodiyi  vias  Domioi,  nec  impie  gessi  a 
9  Deo  meo.  »  Hoc  est  itaque,  unde  adhuc  retribntio- 
nem  ezspectat.  Quid  est  autem  vias  Domini  custo- 
dire,  nisi  ejus  mandata  observare?  impie  autema 
Deo  agit,  qui  aliquo  casu  ab  eo  separatur. 

c  Quoniam  omnia  judicia  ejus  in  conspectu  meo 
»  sunt  semper,  et  justitiam  ejus  non  repali  a  me.  » 
Magnae  namque  (460)  cause  sunt  istse  ezspectand» 
retributionis.  Qui  enim  vias  Domini  castodit,  et  nullo 
casu  ab  eo  recidit,  judicia  ejus  obseryat,  et  tenet» 
et  nunquamjustitiamejasaserepellit,  quidamplias 

C  facere  potest?  Et  quasi  aliquis  diceret :  Ecce  beoe 
hodie  (461)  hsec  omnia  fecisti;sed  te  facturum  esse 
nondum  promisti.  Ad  quod  ipsa. 

«  Et  ero  immaculatus  coram  eo,  et  observabo  me 
»  ab  iniquitate  mea.  »  Et  feci,  inquit,  et  faciam,  et 
ad  antiquse  conversationis  pravitatem  et  iniquitatem 
nanquam  reyertar.  Unde  certa  sum  (dicit  Ecclesia, 
vel  qufiecunque  fldelis  anima)  c  quia  retribuet  mibi 
»  Dominus  secundum  justitiam  meam,  et  secnndum 
»  ianocentiam  manuum  mearum  in  conspectu  ocu- 
t  lorum  ejus.  t  Qnia  manibus  opera  fiant,  omnia 
opera  quocunque  modo  fiant  per  manas  significari 
possunt,  et  est  causa  pro  effectu.  Quod  autem  dicit : 
c  in  conspectu  oculorum  ejus ;  talia  saa  opera  osten- 

l>  dit,  quae  Deo  placeant,  et  ejus  visionem  merean- 
tur.  Nunc  autem  mutat  personam,  et  ad  ipsum  Do- 
minam  suse  locntionis  sermonem  dirigit. 

c  Gam  sancto  sanctus  eris,  et  cum  yjro  innocente 
1  ianocens  eris,  et  cum  electo  electus  eris,  et  cum 
1  perverso  subverteris.  »  Hoc  autem  his  verbis  di- 
cere  videtar ;  quia  Dominus  sanctus  est,  sanctos  nan 
deseret,  et  qaia  innocens  est,  innocens  non  nocebit, 
et  quia  populo  suo  electas  est,  et  electum  suum  non 
derelinquet.  Quod  antem  seqnitnr :  «  £t  cum  perverso 
subverteris,  »  sic  est  accipiendum,  sicut  et  mnlta  alia, 
qus  quamyis  ipse  non  faciat,  facere  tamen  dicitur, 
qnia  facientes  quodammodo  imitari  videtur.  Cum 

(460)  Id.  cod.,  et  digrm. 

(461)  Id.  cod.^  «fgice  hMe. 


753 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


75« 


K^anim  nanquam  posniteat  vel  irascatar,  et  poenitere  A  »  Deas  proter  Deom  nostrum?  »   Unde  99%  et 


L^tamen  etirasci,  dicitar,  cum  poenitentis  et  irascentis 
^«^ajQfectam  ostendit.  Sic  igitur  cum  idem  semper,  et 
^iimmatabilis  sit,  subverti  tamen,  et  a  propria  voiun- 

&  tate  mutari  videtur,  cum  eam  qaem  prius  dilexerat, 
flc  postea  propter  suam  perversitatem  a  se  repelUt. 
«  Unde  et  sequitur  : 

£  «  Quoniam  tu  populum  bamilem  salvam  facies,  et 
a  »  oculos  superborum  humiliabis.  »  In  populonam- 

i  que  humili,  quem  Dominus  salvum  faciety  omnes 

5   quos  modo  superius  dizit,  et  sancti,  et  innocentes, 

et  electi  continentur.  Per  superbos  vero,  qni  humi- 

c   liandi  snnt,  soli  perversi  significantur. 

c        «  Quoniam  tu  iiluminas  iucernam  meam  Domine 


alibi  dicitur  :  t  Omnes  dii  gentinm  dflemonia,  Do- 
minos  antem  coelos  fecit(Psa<.  zgv,3).  » 

<c  Deus  qoi  prcecinxit  me  virtute,  et  posuit  imma- 
»  culatam  viam  meam.  »  Tanta  virtute  prscinctt 
est  Ecclesia,  ut  tunc  quoque  vincat,  quando  vineta 
esse  putatur.  Nulla  sibi  major  victoria  est,  nnllus 
triumphus  major,  quam  tormentis  non  succumbere* 
et  (462)  patiendo  patientiam  non  amittere.  Unde  e^ 
viam  suam  immacuiatam  esse  dicit,  quia  inter  ipsa 
tormenla  fidem  custodivit,  et  recto  et  inviolato  iti- 
nere  ad  Denm  ivit. 

«  Qui  perfecit  pedes  meos  tanquam  cervi,  et  sn- 
»  per  excelsa  statuit  me.   »    Pedes   anima  bona 


9  Deus,  illumina  tenebras  meas.  »  Lucema  Ecclesifle  »  opera  sunt,  virtutes  et  mores  honesti,  quibas  in  via 


episcopi  sunt,  et  sacerdotes,  omnesque  alii  quorum 
verbis  et  ezemplis  cstera  multitudo  illnminatur.  De 
tenebris  autem  Apostolus  dicit  :  «  Fuistis  aliquando 
tenebre,  nunc  autem  lux  in  Domino  (Ephes.  v,  iO). » 
In  corpore  autem  ecclesiastico,  et  boni,  et  mali,  et 
justi,  et  peccatores,  et  perfecti,  et  imperfecti,  et  sa- 
pientes,  et  insipientes  continentur.  Inter  hos  autem 
multi  sunt,  qui  tenebrse  vocantur.  Si  enim  boni  ideo 
iacema  dicuntur,  quia  alios  illuminant ;  quare  et 
mali  tenebrae  non  dicantur,  qui  verbis  et  ezemplis 
alios  excsecant?  Pro  talibus  igitur  orat  Ecclesia,  ut 
illuminentur,  ne  tenebrarum  principem  sequentes 
in  majores  tenebras  demergantur.  Nam  et  ipse  inde 
tenebrarum  princeps  dicitur,  qui  iniquomm  homi- 
num  princeps  est,  qui  tenebrfie  dicuntur. 

«  Qnoniam  a  te  eripiar  a  tentatiooe,  et  in  Deo 
»  meo  transgrediar  murum.  »  Ideo,  inqnit,  rogavi 
te,  ut  illumines  tenebras  meas,  qui  magnam  in  illis 
patior  tentationem,  a  qua  videlicet,  nisi  a  te  et  per 
ie  liberari  non  possum.  Tu  igitar  et  meis  precibus, 
et  tua  benignitate  eos  illuminabis,  et  a  suis  tenta- 
tionibus  liberabis ;  et  ego  in  te  Deo  meo  et  protectore 
meo  transgrediar  muram.  Magnusinternos,  etDeum 
muras  positus  est ,  quem  nisi  divino  adjutorio 
transire  non  possumus.  Per  hunc  autem  murum 
malignoram  spirituum  incitamenta,  et  vitioram 
omnium  impedimenta  intellig^mus.  Nunc  iteram 
mutat  personam,  et  laudes  Domini,  cui  ioquebatur, 
quasi  exandita  praedicat  et  extoliit. 

«  Deus,  meus,  impolluta  via  ejus.  »  Qualis,  inqnity 
est  hic  Deus  meus,  quam  clemens,  quam  benignus, 
quam  verax  ;  qui  nulli  mentitur,  et  nunquam  dese- 
rit  sperantes  in  se.  «  Impoiluta  via  ejus.  •  Omnia 
opera  ejus  pura  et  sancta,  et  omnes  viie  ejus  miseri- 
cordia  et  veritas  :  «  Eloquia  Domini  igne  examinata 
protector  est  omnium  sperantium  in  se  (Ptal,  xvii, 
31).  »  Eloquia,  inquit,  Domini  igne  sunt  examinatat 
et  in  tribuiationibus,  et  angustiis,  omnium  tormen- 
torum  incendiis  a  lidelibus  probata,  quia  qusecnnqne 
illis  promisit,  iideliter  adimplevit.  Et  hoc  est,  quod 
dicit  :  «  Protector  est  omnium  sperantium  in  se.  » 

«  Quoniaro  quis  Deus  praeter  Dominum?  ant  quis 

(462)  Id.  cod.,  morieriio. 


mandatorum  currit,  qnibus  snstinetnr  atque  por« 
tatur,  et  super  excelsa  coeloram  statuitur  et  exalta- 
tur.  Ipsi  autem  pedes  cervorum  pedibus  comparan- 
tur,  quia  cito  facilique  cursu  ad  statutum  locum  eam 
perducunt. 

t  Qui  docet  manns  meas  ad  prselium,  et  posuit  nt 
»  arcum  aereum  brachia  mea.  »  Per  manns  et  bra- 
chia  bonus  intellectus  et  bona  intentio  signilican- 
tur,  qui  sapienter  a  Domino  edocti  contra  omnes 
iniquorum  insidias  viriliter  prsliantur. 

«  Et  dedisti  (463)   protectionem  salntis  tnfle,   et 

>  dextera  tua  suscepit  me,  et  disciplina  tua  ipse  me 

»  docebit.  »  Securus  ad  prselium  vadit,  qui  tali  pro- 

tectione  salvatnr,  tali   dextera  suscipitur,  et  tali 

^  disciplina  docetnr. 

«  Dilatasti  gressus  meos  subtus  me,  et  non  snnt 
»  infirmata  vestigia  mea.  »  Sive,  inquit,  fugere,  sive 
hostes  persequi  volui,  validos  et  veloces  gressusi  et 
vestigia  habui.  Utramque  enim  utile  est  et  fugere  et 
pugnare,  ubi  necesse  est.  Fugiunt  illi,  qui  peccandi 
timore  ubicunque  se  abscondunt,  vel  qni  peccandi 
instramenta  aserepellant.  Illi  vero  persequuntur,qui 
dura  poenitentia  vitia  superant,  et  qui  orationibas 
et  jejuniis  ipsos  malignos  spiritus  a  se  repeilunt. 
Sed  qui  hoc  non  intelligit,  martyrum  agones  et 
beatoram  Benedicti,  Antonii  et  Hilarionis  historias 
legat. 

«i  Persequar  inimicosmeos,et  comprehendam  illos, 
])  »  et  non  convertar,  donec  deticiact.  AfUigam  illoSy 
»  nec  poterunt  stare.  •  Qni  sic  loquitur  non  timet 
inimicos,  nec  fugere,  sed  pugnare  desiderat.  Beati 
illi,  qui  sic  pugnant,  qui  omniavitia,  omnesque  vo- 
Inpiates,  carnisque  concupiscentias  in  se  interliciunt. 
Hoc  enim  signiticavit  Dominus  per  Moysen ,  ubi 
omnes  gentes,  quie  terram  promissionis  posside* 
bant,  usque  ad  internecionem  interficere  jussit. 

c  Gadent  sobtus  pedes  meos.  »  Quod  per  pedes 
virtntes  et  bona  opera  significentur,  modo  superios 
diximusy  quibns  videlicet  omnis  vitiorum  ezercitus 
vincituret  conculcatur.  Ecee  iterum  Ecclesia  ma- 
tatpersonam,  et  ad  ipsam  Dominum  sue  k>cationis 
verba  convertii 

(463)  Id.  eod.,  mihi. 


755 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


f56 


«  Et  preeeioxisii  me  yirtate  ad  bellam  (464).  »  In 
hoc  prselio,  de  quo  Ecclesia  modo  loqui  incipit,  non 
solum  contra  vitia  et  maiignos  spiritus,  verum  eliam 
contra  tjrannos,  Judseos  et  hcereticos  se  pugnasse 
ostendit.  ff  £t  prsecinxisti  me  virtute  ad  hellam.  » 
Tanta  enim  virtute  prsecinxit  Dominus  sanctos  suos 
atque  munivit,  ut  nuUo  tormentorum  genere,  nulla 
philosophorum  disputatione  vinci  potuissent. 

c  Supplantasti  omnes  insurgentcs  in  me  subtus 
me.  »  Quid  est  sapplantasti,  nisi  cadere  fecisti  ? 
Unde  et  modo  dixit :  «  Gadent  subtus  pedes  meos.  * 
Hoc  autem  de  Judseis  specialiter  dicere  videtur,  qui 
ubique  Gliristianis  subjecti  sunt,  et  neque  armis, 
neque  rationibus  eis  resistere  possunt.  Unde  et 
subditur.  c  Et  inimicorum  meorum  dedisti  mihi 
«  dorsum  (465).  »  Nam  et  ubique  gentium  dispersi 
et  perditi  sunt  (466),  et  non  faciem  ad  resistendum 
habenty  sed  et  solum  dorsum  ad  llagella  paratum. 
De  quibus  adhuc  subditar. 

a  Glamaverunt,  nec  erat  qui  salvos  faceret,  ad 
1»  Dominum,  nec  exandivit  eos.  »  Magnum  argu- 
mentom  est,  eos  a  Deo,  reprobatos  esse,  qoia  tem- 
pore  soae  obsidionis,  quando  a  Romanis  capti  sunt, 
jam  per  mille  annos  (467),  et  amplius  ad  Dominum 
clamare  non  cessant,  nec  tamen  exauditi  sant,  cum 
prius  qaidem  in  omnibus  sais  afflictionibas  parvo 
tempore  castigati  semper  a  Deo  exauditi  et  liberati 
fuerint. 

«  £t  comminuam  illos,  ut  pulverem  ante  faciem 
»  venti,  ut  lutum  platearum  delebo  eos.  »  Hoc  au- 
tem  loco  digne  satis  Domini  persona  introducitur 
ad  verba  £cclesi«e  respondentis.  Dixerat  enim  modo 
Ecclesia,  quia  damaverunt  Judsei  ad  Dominum,  nec 
exaudivit  eos.  Gui  ipse,  nec  exaudivi,  inquit,  nec 
exaudiam,  sed  «  comminuam  illos  ut  pulverem  ante 
faciem  venti,  et  ut  ]utum  platearum  deiebo  eos.  » 
£t  hoc  quidem  ex  maxima  parte  jam  factum  est,  et 
adhuc  in  judicio  futurum  est.  Sed,  quia  de  Judaeis 
loqui  coeperat,  ad  Patrem  conversus  de  iliorum 
conqueritur  iniidelitate.  Et  hoc  est,  quod  dicit : 

tt  Eripies  me  de  contradictionibas  populi,  consti- 
»  tues  me  in  caput  gentium.  Populus,  quem  non 
r>  cognovi,  servivit  mihi,  ab  auditu  auris  obedivit 
»  mihi.  Filii  alieni  mentiti  sunt  mihi,  filii  aiieni 
»  inveteraverunt,  et  claudicaverunt  a  semitis  tuis.  » 
Eripies  me,  inquit,  o  Pater,  de  contradictionibus 
hujus  populiy  qui  semper  mihi  et  contradixit  333 
et  contradicity  et  meam  doctrinam  suscipere  noiuit. 
«  Et  constitues  me  in  caput  gentium,  »  quas  ego 
pro  Judseis  in  haereditatem  suscepi.  Quia  quasi  di- 
cat;  populus  gentium,  quem  ego  prius  non  cognovi, 
et  meae  gratise,  et  benevoientifle  alienum ,  et  extra- 
neum  feci,  audito  meo  nomine,  protinus  mihi  et  sei^ 

(464J  Ex  cod.  Vallicellano,  quo  suppletur  editio. 

(465)  Id  cod.,  et  odiente$  me  disferdidisti Miomodo 
interpretator  Augnstinus  :  a  £t  inimicos  meos  con- 
vertisti,  et  dorsum  mihi  eos  esse  fecisti,  id  est  ut 
sequerentur  me.  » 

(466)  Ejusdem  codicis  Vallicell.  supplementum. 

(467)  Designatur  aetas  S.  Branonis,  qua  hsec  com- 


A  vivit,  et  obedivit.  Econtra  vero  (468)  «  filii  alieni 
mentiti  sant  mihi,  »  quos  ego  semper  usque  ad  me« 
passionis  tempora,  ut  proprios  et  charissimos  lilios  .  ^ 
custodivi.  c(  Filii  alieni  inveterati  sunt  »  in  peccato 
inobedientloe  suse,  sive  etiam  quia  solius  litterse  ve- 
tustatem  sequentes  novam  doctrinam  suscipere  no- 
luerunt.  Quod  autem  ait  :  c  £t  claudicaverunt  a 
semitis  tuis,  »  ab  inteiligentia  legis  et  propheta- 
rum,  per  quam  incedere  debebant,  eos  declinasse  et 
aberrasse  signiiicat.  -  Huc  usque  Dominus.  Hinc 
vero  Ecciesia,  sicut  coeperat,  suam  continuat  ora- 
tionem. 

c  Vivit  Dominus,  et  benedictus  Deus  meus,  et 
»  exalteturDeussalutis  mese.  »  Vivit,  inquit,  Dominus 

n  cujus  resurrectioni  Judeei  contradicunt,  et  ipse  sit 
per  omnia  benedictus^  ipse  exaltetur  super  omnes 
inimicos  suos,  qui  sua  morte  me  salvavit,  et  de 
cunctis  pericnlis  liberavit.  Sequitur : 

«  Deus,  qui  das  vindictam  mihi,  et  subdidisti  po- 
»  pulos  sub  me.  Liberator  meus,  Domine,  de  genti- 
»  bus  iracundis,  et  ab  insurgentibus  in  me  exaita- 
»  bis  me  ;  a  viro  iniquo  eripies  me.  »  Deus,  inquit, 
qui  das  viudictam  mihi,  et  in  hoc  sceculo  ex  parte, 
et  ex  futuro  ex  toto,  et  subdidisti  populos  sub  me, 
quosdam  videlicet  sua  sponte  ad  obedicndum,  cse- 
teros  Voro  resistere  non  valentes ;  tu,  inquam,  qoi 
liberator  es  meus  de  gentibus  iracundis,  per  quai 
Judffiosy  haereticos,  et  tyranuos  inteliigimus,  spero, 
et  coniidOy  dicit  Ecclesia,    et  certa  sum,   quia  sicut 

G  semper  fecisti,  sic  sempermihi  faciesl  Quid? 

c  £t  ab  insurgentibus  in  me  exaltabis  me,  et  a 
»  viro  iniquo  eripies  me.  »  Vir  iste  iniquus,  et  isu 
iusurgentes,  Antichristus  cum  omni  suo  exercita 
convenienter  inteiligi  potest.  Dicit  igitur,  quia  sicut 
a  primis  suis  persecutoribus  liberata  est,  ita  et  ab 
uitimis  cum  Dei  adjutorio  iiberabitur. 

i(  Propterea  contitebor  tibi  in  populis,  Domine, 
»  et  nomini  tuo  psalmum  dicam.  »  Promittit  se  onmi 
tempore  in  popuiis,  qui  ubique  gentium  dispersi 
8unt,  Deum  laudare,  ejusque  nomini  jubiiare,  qui 
sic  semper  et  ubique  ad  eam  exaudiendam,  et  libe- 
randam  prsesto  est. 

«  Magniticans  salutare  regis  ipsius,  et  faciens  mi- 
»  sericordiam   Ghristo   suo    David,  et  semini   ejus 

D  >  usque  in  sseculum.  »  Tibi,  inquit,  conlitebor,  qui 
magnificans  magniticasti  salutare  regis  ipsius.  Gur 
ipsius?  Ipsius  videlicet  populi,  de  quo  modo  Domi- 
nus  superius  ait  :  «  Populus,  quem  non  cognovi, 
servivit  mihi.  »  Hujus  enim  regis  salutem  ita  magni- 
iicavit  Deus,  ut  non  solum  ipsum,  verum  etiam 
omnes  iiios  salvaret,  qui  credunt  in  ipso.  Unde  et 
subditur  :  «  Et  faciens  fecisti  misericordiam  Ghrista 
»  suo  David,  etseminiejus  usque  in  ssecuiom.  »  Hic 

mentaria  scripsit. 

(468)  «  Israeiitffi,  sea  fllii  exteri,  et  sporii,  men- 
titi  sunt  mihi,  promissam  fidem  mihi  negantes :  qui 
filii  exteri,  et  spurii  inveterati  remanseruntin  veteri 
statu  legis  antiquse,  et  claudicantes  deviaverunt  a 
semitis  sibi  praescriptis  a  lege  et  prophetis,  per  quas 
veuiendum  erat  ad  me.  »  Gard.  Thoii. 


EXPOSITfO  IN  PSALMOS 


758 


i  modus  locutionis  in  diyina  pagina  ssepe  re- 
ir  :  ut  expeclans  expectavi :  et  eunles  ibant ;  et 
tes  venientj  et  gaudens  gaudebOj  et  faciens  fa- 
}t  similia. 

PSALMUS  XVIIL 

IN   FINEM   PSALMUS    DAYID. 

psalmus  David  ad  iinem,  ad  Christum,  ad 
iam,  et  ad  illos  referatur,  qai  dicunt  :  <c  Nos 
i  ad  quos  fines  deveneront  (I  Cw.  x,  H)  .  » 
eli  enarrant  gloriam  Dei,  et  operamanuumejus 
luntiat  firmamentum.  i  Multis  ex  cansis  SS. 
>li  coeli  dici  possunt,  sive  quia  in  tota  Ecclesia 
entiores  et  majores  sunt,  Mve  quia  in  ambitu 
rincipatus  universa  concludunt ;  sive  qaia  di- 
lecreta  celant  et  continent ;  siye  quia  templum 
unt,  et  Spiritus  Dei  yisibiiiter  eis  datus  ple- 
le  habitat  in  ipsis;  sive  quia  ad  coeli  simiiitu. 
I  cnnctis  virtatibus,  quasi  quibnsdam  clarissi- 
(tellis  cselati  et  variati  sunt.  Isti  enarrant 
m  Dei,  isti  annuntiant  operamanuumejus.Qui 
nmerito  firmamentum  yocantur,  quoniam  in 
m  fidem  tota  Ecclesia  et  firmata,  et  fundata  est. 
et  Apostolus  dicit :  «  Superffidificati  super  fun- 
Qtum  apostolorum  et  prophetarm  [Ephes.  i, 
Tales  igitar  digni  fuerunt,  qui  ad  gloriam 
ra^dicsndam  in  totum  mundum  mitterentur. 
3  digniori  nomine,  propheta,  qui  in  hoc  psalmo 
ur,  eos  yocare  potuit,  qaam  cu^lum  et  firma- 
im. 

\  diei  eructat  yerbum,  et  nox  nocti  indicat 
itiam.  t  Hoc  ipsum  significat  dies  diei  eructat 
m,  qaod  significat :   «  Gceli   enarrant  gloriam 

Qaos   enim  modo  coelos   dixerat  nunc   dies 

quos  ipse  Filius  Dei  in  Evangelio  lucem  no- 
,  dicens :  «  Yos  estis  lux  mundi  [Matth.  v,  14).  » 
it  hoc  nomen  honoris  est,  et  dignitatis  S34. 
it  igiturdies  verbum  diei,  quando  sanctiapostoli 
3  Ghristiano,  qui  et  ipse  dies  est,  vero  lumine 
natis  evangelicffi  praedicationis  verbum  annun- 
Sed  oscelus,  et  malum  intoIerabiIe?quiasicut 
t  dies  verbum  Dei,  ita  et  nox  nocti  scientiam 
t.  Si  enim  apostoli  et  omnes  fideies  dies  vo- 
* :  qaare  hsretici  omnesque  infideles  nox  non 
ur  ?  Quando  igitur  isti  suum  errorem,  suam- 
ecitatem  suis  auditoribus  preedicant,  tam  pro- 
bio  et  nox  nocti  ,'suam  scientiam  indicat. 
)Q  sunt  loqueiee,  neque  sermones,  quorum  non 
iantur  voces  eornm.  »  Hoc  est  enim,  quod 
icitur:  •  Loquebantar  variis  linguis  apostoli 
ilia  Dei  [Act,  ii,  ii).  *  Omnibus  linguls  loque- 
',  et  pleni  Spiritu  sancto  totius  sapientiaeet 
se  sermones  resonare  faciebant.  Ubi  ? 

omnem  terram  exivit  sonus  eoram,  et  in 

)  In  prseterito  nsurpavit  S.  Brnno  illa  verba : 
bibit,  prapterea  exaUavit  caputj  quse  in  futuro 
antur  in  Vulgata :  bibet,  exaltabit ;  ex  iectione 
issimorum  codicum,  ubi  t,  pro  e,  et  y,  pro  d, 
im  est.  Sed  fortasse  ita  intellexit,  quia 
ique  prophetae   prceterito   yerbo,  pro  futnro 


A  »  fines  orbis  terree  yerba  eorum.  t  Et  quid  dicebant? 
Seqnitur : 

&  lu  sole  posuit  tabemacnlum  suum,  et  ipse  tan- 
»  qnam  sponsus  procedens  de  thalamo  suo.  Ex- 
)»  saltavit{ut  gigas  ad  currendam  yiam  :  a  summo 
1  coelo  egressio  ejus.  Et  occursus  ejus  usque  ad 
•  summum  ejus,  nec  est  qui  se  abscondat  a  calore 
»  ejus.  sHcec  est  prima  praedicatio  apostoloruro,  in 
qua  Ghristi  nativitas,  ascensio,  et  ultimum  judicium 
brevissime  continentnr.  Tabernaculum  Ghristi  ipsa 
ejus  humanitas  est,  in  qna,  ut  Apostolus  ait,  inhabitat 
omnis  plenitudo  divinitatis  corporaliter  (Col.  ii,  9). 
Hoc  autem  posuit  Dominus  in  sole,  quia  cunctis 
gentibus  revelayit.    Quod]  enim  in  sole  non  est,  in 

3  tenebris  cst  et  yideri  non  potest.  Sola  igitur  illa  in 
sole  sunty  quae  yideri  possunt,  et  in  tenebris  non 
sunt.  Unde  et  alibi  dicit :  c  Notnm  fecit  Dominus 
salutare  suum,  ante  conspectum  gentinm  revelavit 
justitiam  suam  {P$al.  xcvii,  2).  >  Secnndum  'hnma- 
nitatem  igitur  Salvator  noster  in  sole  est,  secundum 
divinitatem  saper  solem  ;  quia  secundnm  hnmanita- 
tem  videri  potuit^  secundum  divinitatem  yideri  non 
potuit.  Procedens  autem  tanquam  pponsus  de  tha- 
lamo  suo,  id  est  de  utero  virginali,  ubi  illnd  conju- 
gium  ineffabile  factum  est,  ubi  divinitas  humanitati 
ineffabiliter  conjancta  est.  c  Exnltavit  ut  gigas  ad 
currendam  viam.  i»  Hoc  est  autem  iUa  via  de  qua 
alibi  dicit :  «  De  torrente  in  via  bibit,  propterea 
exaltavit  caput  (469)  (PsaL  cix,  8).  »  In  qno  mani* 

^  feste  ostenditur,  quia  omnes,  quae  de  eo  scribnntnr, 
sua  sponte  sustinuit  passiones.j  Yia  igitur  illius  fuit 
de  yirgine  nasci,  miracula  facere,  mori,  resnrgere 
et  tandem  post  omnia  ccelos  ascendere.  Sed  quare 
dicitur,  a  ut  gigas  ?  >  Ut  gigas  enira  factus  est  Domi- 
nos,  quia  fortis  et  insnperabilis.  Insnper  autem  et  gi- 
gantes  geminfie  naturse  esse  putabantur.  Sic  enim 
in  Genesi  scriptnm  est,  quia  «  videntes  tilii  Dei 
fiiias  hominum,  quod  essent  pulchrse,  acceperunt 
sibi  uxores,  ex  omnibns  quaselegerant  (Gen.  vi,  2) ; » 
de  quibns  postea  gigantes  nati  esse  narrantnr.  £t 
hoc  dictum  sit  secundum  opinionem  hominum  (470). 
Fuit  autem  «  a  summo  coelo  egressio  ejus,  et  occur- 
)»  sus  ejus  usque  ad  summum  ejus,  *  quia  sicut  ipse 

D  ait :  c  Ezivi  a  Patre,  et  yeni  in  mundum,  iterum  re- 
linquo  mundum,  et  vado  ad  Patrem  (Joan.  xvi,  28).  > 
Per  summumitaque  coelnm  Deum  Patrem  intelliga- 
mus,  qni  super  omnia  est,  et  supra  quem  nihii  est. 
A  summo  ergo  usque  ad  summum  dicere  nihii  aliud 
est,  quam  dicere,  per  omniaPatri  seqnalis  est.  Qnod 
autem  dicit :  c  Non  est  qui  se  abscondat  a  calore 
ejus,  »  dupliciter  intelUgi  potest,  ut  vel  de  calore 
Spiritus  sancti,  vel  de  calore  sBterni  incendii  inteili- 
gatnr.  Neque   enim  fieri  potest,  ut  unum  istorum 

ntuntur. 

(470)  Fnit  illa  nonnnllorum  auctonim  opinio  ab 
nsque  remo^iori  anti<{uitate,  ernta  ex  libro  Henoch 
apocrypho»  existimantium  perperam  sane,  anj^elos 
prsevaricatores  conjagium  c*un  filiabus  honunum 
miisse,  et  gigantes  ninc  genitos.  Gen.  c.  vi. 


759 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  Sff.NIENSlS 


5f60    7< 


homo  non  sentiat.  Qui  igitur  iu  hac  vita  Spiritns  A     <c  Nam  et  servns  tnns  cnstodit  ea,  in  cnstodiendo 


sancti  calore  inflammatur  illias  caloris  incendiom 
non  snstinebit.  Finita  autem  hac  prima  apostolorum 
praedicatione,  secundam  videamus  in  qoa  de  lege 
Domini  et  justitia,  de  timore  etjudiciis  ejas  pienis- 
sime  disputat. 

t  Lez  Domini  irreprehensibilis,  convertens  ani- 
»  mas,  testimoniun:  Domine  fidele,  sapientiam  prse- 
»  stans  parvulis.  >  Audite,  inquiunt  apostoli,  intelli- 
gite,  percipite  legem  Domini  quia  iex  Domini  sancta 
et  irreprehensibilis  est,  non  subyertens,  non  deci- 
piensy  neque  interficiens  animas,  sed  potius  con- 
TertenSy  et  salvans,  et  ad  beatitudinem  perducens. 
Unde  subditur :  « testimonium  Domini  fidele.  »  Fi- 


»  illa  retributio  multa. »  Ideo,  inquit,  servus  tnus 
legem  tuam  et  judicia  tua  diligit  et  custodit,  ideo 
super  omnia  qufficunque  sunt,  dulciora  et  desidera- 
biliora  habet,  quia  in  custodiendo  illa  multam  se 
retributionem  habere  non  dubitat. 

«  Delicta  quis  intelligit  ?  Ab  occuUis  meis  munda 
»  me,  Domine,  et  ab  alienis  parce  servo  tuo.  •  Qui- 
cunque,  inquit,  intelligit  delicta  sua,  quicunque  co« 
gnoscit  peccata  sua,  dicat  mecum  :  «  Ab  occaltis 
meis  mnnda  me,  Domine. »  Hoc  enim  ipse  fecit,  quan- 
docum  Bersabea  peccavit,  et  Uriam  interfeciU  Mol- 
tum  enim  valet,  sicut  scriptum  est,  deprecatio  justi 
assidua»  De  alienis  autem  peccatis  Apostolus  ait : 


u 

D 
l 
t 


dele  quidem,  qnia  neminem  decipit,  nulii  mentitur,  g  «  Nemini  cito  manum  imposueris,  neque  commn- 


sed  omnibus  veritatem  dicit,  et  ipsis  c  parvuiis  sa- 
pientiam  preestat.  9  Per  iegem  autem,  et  per  testi- 
monium  unum  atqne  idem  significatur.  Possumus 
antem  per  parvulos  iiios  intelligere,  de  quibus  Do- 
Hiinus  ait :  c  Nisi  conversi  fueritis,  et  efQciamini  si- 
cut  parvuli,  non  intrabitis  in  regnum  coelorum 
{Matth.  XVI 11. 3).  »  Sed  qualiter  parvuli  esse'debea- 
mus,  Apostolus  docet :  «  Nolite,  inquit,  parvuli  efiici 
sensibus,  sed  malitia  parvuli  estote.  (I  Cor,  xiv,  20).  » 
«  Justitiffi  Domini  rectse,  Isetificanles  corda ;  prse- 

>  ceptum  Domini  lucidum,  illuminans  oculos.  »  Ecce 
iterumaliisnominibus  eamdem  legem  Domini  vocat 
Omnis  enim  scriptura  quse  malum  interdicit,  et  bo- 
num  SS&  agere  prsecipit,  lex  Domini  est.  Gui  vide- 
licet  legi  quicunque  obedit,  et  credit,  secundum 
interiorem  hominem,  et  laetificatur,  e*^  hilaratur. 
Sicnt  e  contra  qui  aliter  agit,  csecus  est,  et  in  te- 
nebris  ambulat,  et  magnus  moeror,  et  tristitia  eum 
exspectat. 

c  Timor   Domini  sanctus  permanens  in  s«eculum 

>  sfieculi.  V  De  hoc  timore  alibi  dicitur :  «  Initium 
sapientiee  timor  Domioi  {Eccli,  i,  16).  »  Nemo  igitur 
ad  hujus  legis  notitiam  pervenire,  et  eam,  quee  in 
ipsa  continetur,  sapientiam  haberepotest,  nisi  prius 
in  Deum  credat,  ipsum  timeat  et  adoret.  Est  aotem 
timorDomini  sanctus  et^aeternus,  quia  eos,  inquibus 
est,  sanctos  et  seternos  facit.  «  Judicia  Dei  vera  justi- 
»  ficata  in  semeiipsa;  >  sive  legem,  sive  prseceptum, 


« 


nices  peccatis  alienis  (I  Tim.  v,  22) ;  »  et  stultum  est 
aliena  fovere  peccata,  cui  non  sufficit  plangere  sna. 
«  Si  mei  non  fuerint  dominati,  tunc  immaculatos 
j»  ero,et  emundabora  delicto  maxkno. «  Hoc  est  autem 
quod  Apostoiusdicit :  c  Non  regnet  peccatum  investro 
mortali  corpore  (Aom.  vi,  12).  »  In  illis  enim  regnat 
peccatum  et  dominatur,  qui  non  solum   cogitant  et 
faciunt;   verum  etiam  in  ipso   perseverant.  Quisi 
convertantur  et  ad  poenitentiam  redeant,  tunc  imma- 
culati  erunt,  sicut  scriptnm  est  :    c  Qaacunque  hora 
peccator  conversus  fuerit,  et  ingemuerit,  vita  vivet, 
et  non  mbrietur  (£z6c^.  xxx  11 1,    H).   Et  tunc  qui- 
dem  emundabitur  a  delicto  maxiroo,   per  quod  nnl- 
lum  aliud  convenientius  intelligitur,  quam  perseve- 
rantia  in  peccato.  Hoc  est  enim  illud  peccatum  quod 
non  dimitteturjhominibns  neque  inhoc  sseculo,  neque 
in  futuro:  de  quo  et  Apostolus  ait :  «  Secundum 
duritiam  tuam,   et   cor  impoenitens   thesaurizas  tibi 
iram  in  die  irse,   et  revelationis  justi  judicii  Dei 
{Rom.  II.  5).  »  Merito  igitor  hoc  peccatum  maximum 
dicitur,  si  quidem   nunquam  a  Domino  dimittitur, 
Si  autem  legatur  (ut  quidam  codices  habent)  si  mei 
non  fuerint  dominati,  de  malignis  spiritibus  intelli- 
getnr,  qui  tanto  tempore  hominibus  dominantor,  et 
non  amplius,  quanto  tempore  in  peccato  perseverant 
Sequitur : 

c  Et  erunt,  nt  complaceant  eloquia  oris  mei,  et 
»  meditatio  cordis  mei  in  conspectu  tuo  semper.  » 


sive  testimonium,  sive  justitias,  sive  judicia  dicas,  j^  Si  autem  ab  hoc  maximo   peccato   mundatus  fnero, 


nalla  differentia  est.  Sunt  autem  judicia  Dei  vera  et 
naturaliter  vera,  non  aliunde^  nisi  in  semetipsa 
jnstilicata,  neqne  indigent  probatione,  quia  naturali 
veritate  muniuntur. 

«  Desiderabilia  super  aurum,  et  lapidem  pretiosum 
>  multnm,  et  dnlciora  super  mel  et  favnm.  >  Quid 
enim  tam  desiderabile»  nt  sapientia,  ut  justitia,  ut 
veritas,  ut  ipsa  sui  Greatoris  agnitio.  Omnia  enim 
hec,  et  qnsecunque  alia  viri  justi  et  timentis  Deom 
desiderare  possunt  qose  in  lege  Domini  continentnr. 
Unde  et  primo  psalmo  de  viro  justo  dicitur  :  qnia 
«  medit«d)itur  in  lege  Domini  die  ac  nocte.  »  Et  inde 
apparet  qnia  dulcior  sibi  est  super  mel  et  favnm. 


tunc  et  verba  mea  et  cogitationes  meee  tibi  place- 
bnnt,  et  tua  visione  digna  in  conspectu  tuo  semper 
erunt.  Tanta  est  misericordia  Creatoris  nostri,  ut 
nna  eademque  hora  fiat  et  poenitentia,  et  remissio. 
cf  Domine  adjutor  meus,  et  redemptor  meus.  » 
Ipse  qui  redemit,  ipse  adjuvat,  ne  in  servitntem 
iterum  redeamus.  Quod  nisi  fecisset  illa  tanti  pretii 
redemptio  nihil  profuisset. 

PSALMUS  XIX. 

IN   FINEM  PSALMUS  DAVID. 

In  finem  quidem  haec  referuntur,  id  est  ad  Chri- 
stum,  et  ad  tempora  Christi.  Ipsius  tamen  Prophetse 
vox  est,  qui  ista  scripsit.  Unde  et  bene  dicitur  psal- 
mus  David  (471). 


qai  ejus  captus  amore  nuilo  tempore  ab  ea  separatnr. 
(471)  c  Istum  psalmum  Propheta  in  personaEccIeiuicanit  de  Chrislo.  »  S.  Hieron. 


761  EXPOSITIO 

^      «  Ezandiat  te  Dominus  in  die  tribulationis,  pro- 

^    »  tegat  te  nomen  Dei  Jacob.  «>  Christo.Domino  nostro 

;>'  Propheta  ioquitur,  et  ipsafh  illius  divinitatem  pro 

^  ejusdem    ipsius  humanitate  interpellat.   Exaudiat, 

'    inquity  Dominus,  qui  in  te  est,  qui  secundum  hu- 

manitatem  tuam  tibi  Dominus  est.  Quando  ?  «  In  die 

tribulationis,  »  hocest  in  tempore  passionis  »  protegat 

te  nomenDeiJacob.  »  Qui  modo  indigne  satis  tantam 

persecutionem  pateris  a  filiis  Jacob.  Non  cognoscunt 

nomen  tuura,  3SII  non  creduiit  te  illum  esse,  qui 

quondam  Moysi  interroganti,  quod  tibi  nomen  esset, 

respondit :  «  Ego  sum  Deus  Abraham,  Deus  Isaac, 

et  Deus  Jacob,  hoc  est  nomen  meum  (Exod.  iii,  6).  » 

lile  igitur  te  protegat,  cujus  nomen  hoc  est.  Quod 

nihil  aliod  est  dicere,  nisi  tu  ipse  protege  te  ipsuni, 

quoniam  tu  ipse,  qui  secundum  divinitatem  es  Deus 

Jacoby  modo  secundum  humanitatem  interflceris  a 

filiis  Jacob. 

«  Mittat  tibi  aoxilium  de  sancto.  »  De  quo  sancto? 
De  te  ipso;  tu  enim  es  Sanctus  sanctorum,in  cujus 
adventu  cessavit  unctio.  Unde  non  aliunde  qiiceras 
auxilium,  qnia  in  te  est,  qui  et  tibi,  et  omnibus  nobis 
auxilium  pr^stat» 

«  Et  de  Sion  tueatur  te.  »  Potest  autem  per  Sion 
ipse  Salvator  noster  intelligi.  Nam  et  ipse  mons  cst, 
et  uon  qualiscunque,  sed  omnibus  aliis  sublimior  : 
«  Mons  Uei  mons  coagulatus-,  mons  pingais,  in  quo 
beneplacitum  est  Deo  habitare  {Psal.  lxvii,  16).  > 
Jdem  signiiicat  :  «  de  Sion  tueatur  te,  »  quod  signili- 
cat  :  «  mittat  tibi  auxilium  de  sancto.  •>  Si  autem  et 
sic  dicatur  :  «  de  Sion  tueatur  te,  *  id  est  ab  his  qui 
habitant  in  hac  destruenda  Sion,  te  protegat  et  de* 
feudat ;  non  erit  inconveniens,  quia  ipsi  sunt  qui 
eum  occiderunt.  ' 

«  Memor  sit  Dominos  omnis  sacriflcii  tui,  et  holo- 
»  caustum  tuum  pingue  fiat.  »  Ipse  est  enim  sacer- 
dos  magnus  secundum  ordinem  Meichisedech,  qui 
admirabili  potentia  panem  et  vinum  in  sui  corporis 
et  sangoinis  substantiam  vertit,  suisque  discipulis 
dedit,  dicens  eis  :  «  Accipite,  et  comedite  :  hoc  est 
corpus  meum  :  et  hic  est  calix  novi  testamenti  in 
meo  sanguine  {Matth,  xxvi,  26).  »  Altera  vero  die 
postquam  hoc  fecit»  se  ipsum  in  ara  crucis  pro 
nobis  immolavit ;  et  tunc  quidem  fecit  illud  pingue 
et  suaye,  et  Deo  acceptabile  holocaustum,  quo  pri- 
mum,  et  originale  peccatum  deietnm  est,  et  huma- 
num  genus  gratiae  Dei  reconciliatum  est.  IIujus 
autem  holocausti  odore  suavissimo  et  coelum,  et 
terra  repleta  est,  ut  merito  de  ipso  dicat^r  :  t  Odo- 
ratus  est  Dominus  odorem  suayitatis  (6en.  viii,  2i).  » 
Et  hoc  quidem  hoiocaustum  omnia  illa  holocausta 
signiiicabant,  qu»  a  patriarchis  et  prophetis  ab  ipso 
mundi  rnitio  immolata  sunt. 

«  Tribuat  tibi  Dominus  secundum  cor  toum,  et 
»  omne  consiIinmtuumconfirmet.»Desideriumnam- 
que  cordis  ejos,  et  consiliom  hoc  fuit,  ut  pro  salote 
nostra  moreretur,  et  resurgeret,  coilos  ascenderet, 
et  Spiritum  Paracletum  suis  discipulis  mitteret,  quo 
mundum  iliuminaret,  et  ad  se  converteret.  Hoc  antem 


IN  PSALMOS. 


762 


B 


A  consilium  et  desiderinm,  sicut  ante  multum  terapus 
Propheta  oraverat,  ipso  Domino  volente  et  dispo- 
nente  jam  completum  est. 

«  Lsetabimur  in  salutari  tuo,  et  in  nomine  Dei  nostri 
»  magniticabitur.  »  Ideo,  inquit,  haec  oramus  et  pre- 
camur,  quia  de  salute  tua  Isetabimur,  sive  tibi  a  Do- 
mino  data,  sive  nobis  a  te  coucessa.  Et  in  nomine 
Domini  Dei  nostri,  id  est  in  noniiue  sancto  tuo,  quo 
Christiani  vocabimur,  erit  magnificatio,  exaltatio,  et 
gloriatio  nostra.  Unde  adhuc  id  ipsum  orantes,  et 
deprecantes  universaliter  dicimus. 

«  Impleat  Dominus  omces  petitiones  tuas.  >  IIoc 
autem  cum  Propheta  dixlsset,  suasque  orationes  per 
Spiritum  sanctum  exauditas  esse  cognosceret,  cogi- 
tabundus  ait :  «  Nunc  cognovi  quoniam  salvum  faciet 
»  Dominus  Christum  suum.  •  Quid  apertius?  Quid 
manifestius  ?  Miseri  Juduei  vel  nunc  cognoscite  de 
Chrislo  hiRG  pronuntiata  fuisse.  «  Et  exaudiet  illum 
»  de  CQilo  sancto  suo.  »  Quod  sicut  superius  expo* 
suimus,  de  se  ipso  intelligamus  :  «  In  potentatibus 
salus  dexterffi  ejus;  »  vere  in  potentatibus,  quia 
nullus  alius  unquam  cum  tanta  gloria,  tanto  honore, 
talique  triumpho  inimicos  superavit. 

•  Hi  in  curribusethi  in  equis,  nos  autem  in  nomine 
>  Domini  Deinostri  magnificabimur. »C8etcri,inquit, 
in  curribus  et  equis  glorientur,  proplientur  et  magni- 
iicentur,  nobis  autem  hoc  solum  sufiicit,  ot  in  nostris 
neccssitatibus  nomen  Domini  invocemus ;  qooniam 
«  omnis  qui  invocaverit  nomen  Domini  salvus  erit 
C  {U  Tim,  II,  19).  » 

«  Ipsi  obligati  sunt  et  ceciderunt,  nos  yero  sur- 
»  reximus  et  erecti  sumus.  »  Docet  nos  Propheta, 
quid  illi,  qoi  derelicto  divino  adjutorio,  in  sfficu- 
iaribus  adjutoriis  spem  suam  ponunt,  inde  obligati  et 
impediti  citius  cadunt,  unde  victoriam  exspectant. 
Saucti  vero  in  Deo  solo  spem  habentes,  nunquam 
ejus  auxilio  et  consolatione  destituentur. 

c  Domine,  salvum  fac  regem,  et  exaudi  nos  in  die 
»  qua  invocaverimus  te.  •  Quantum  rex  et  propheta 
David  hunc  nepotem,  seu  potius  iilium  suum  (sic 
in  pluribus  locis  vocatur  Dominus)  semper  dilexerit, 
in  eo  manifestissime  ostendit,  quod  pro  eo  etiam 
exauditus  orare  non  cessat.  «  Et  exaudi  nos,  inquit, 
in  die  qua  invocaverimus  te  »  in  nomine  ipsius, 
quatenus  adimpleatur  id  quod  suis  discipnlis  pro. 
misit,  dicens :  «  Si  quid  petieritis  Patrem  in  nomine 
meo,  dabit  vobis  {Joan,  xvi,  23).  » 

339  PSALMUS  XX. 

liN    FINEM    PSALMUS    DAVID. 

Hic  titulus,  et  superior  eamdem.  habent  expositicf 
nem,  et  sicut  in  illo,  ita  et  in  isto  Propheta  loquitur 
de  Christo. 

«  Domine,  in  virtute  tua  laBtabitor  rex,  et  super  sa- 
»  iutare  taum  exsultabit  vehementer.  »  Ecce  iterum 
amorem  sunm  et  soUicitudinem  l^ropheta  ostendit, 
quam  de  Salvatoris  nostri  humanitate  corde  gesta- 
bat.  Atque  a  iine  superioris  psalnii  incipere  videtur. 
Dizerat  enim  :  «  Domine  saivom  fac  regem ;  »  nunc 
aotem  de  eodem  rege  dicit :  «  Domine,  in  virtute  tua 


763 


S.  BRUNONIS  EPISCOPl  SIGNIENSiS. 


764 


n  Isetabitur  rex,  et  de  salute  taa  exsaltabit  vehe-  A  ipsi  diyinitati  Propheta  commendat.   Hac  usque  de 


B 


»  menter.  »  In  quibus  verbis  et  suam  orationem 
exauditam  esse,  et  Christi  salvationem,  et  victoriam 
apertissime  ostendit.  Neque  enim  aliter  Isetari  et 
exaltari  potuisset,  nisi  ejus  voluntas  et  desiderium 
adimpletum  fuisset.  Unde  et  sabditur : 

«  Desiderium  animse  ejus  tribuisti  ei,  et  volantate 
»  labiorum  ejus  non  fraudasti  eum.  »  Quamvis  enim 
voluntas  non  in  labiis,  sed  in  corde  sit,  labiorum 
tamen  voluntas  esse  dicitur,  quia  quoe  voluntas  in 
corde  sit,  in  labiis  ostenditur. 

c  Quoniam  prsevenisti  enm  in  benedictione  dulce- 
»  dinis.  »  Prias  enim  quam  Salvator  noster  de  vir- 
giue  nasceretur,  omnes  patriarchse  et  prophetffi 
eum  benedictione  dulcedinis  benedixerunt. 

«  Posuisti  in  capite  ejab  coronam  de  lapide  pretio- 
D  so.» — «  Nemo  coronabitar  (dicitApostolus)nisiqui 
legitime  certaverit  [H  Tim,  ii,  5).  »  Dignum  ergo 
fuit,  ut  Salvator  noster  coronaretur,  cujusprselium 
et  victoria  tam  famosissima  narratar.  Corona  Ghristi 
Ecclesia  est,  qase  tota  de  lapidibus  pretiosis  con- 
structa  et  fabricata  est.  Sic  enim  et  Apostolus  illis, 
quos  ad  lidem  converterat,  ait  :  «  Fratres  mei,  gau- 
dium  meum  et  corona  mea,  sic  state  in  Domino 
charissimi  {Phil.  iv,  1).  »  Hoc  igitur  modo  locu- 
tionis  illi,  qui  sunt  causa  coronse,  accipiuntur  pro 
ipsa  corona.  Possumus  autem  per  coronam  ipsam 
victoriam  inteliigere,  quae  videlicet  ipsius  coronse, 
causa  est,  quse,  si  jasta  et  rationabilis  fuerit,  tunc 
de  lapide  pretioso  facta  est.  Unde  e  contrario  dici-  C 
tur  :  c  Vce  coronee  superbice  ebriis  Ephraim  (Isa. 
xxviii,  i).  » 

<  Yitam  petiit  a  te.  »  Petiit  quidem  ,  qaando 
diiit :  «  Pater,  si  possibile  est,  transeat  a  me  calix 
iste  (Matth.  xxvi,  39).  .  Ettu  quid  fecisti?  ,«  Et 
>  tribuisti  ei  longitadinem  dierum  in  saeculum  sse- 
»  culi.  »  Plus,  inquit,  fecisti,  quam  ipse  rogabat, 
quoniam  ipse  paucorum  dierum  vitam  postalabat ; 
tu  vero  a  tribuisti  ei  longitudinem  dierum  in  saeca- 
lum  seeculi.  » 

«  Magna  est  gloria  ejus  in  salutari  tuo,  gloriam  et 

»  magnum  decorem  impones  super  eam. » Quomodo? 

«  Quoniam  dabis  eum  in  benedictionem  in  scecu- 


Christi  hamanitatis  commendatione ;  nunc  autem 
contra  illos  invehitar  ,  qui  Salvatorem  nostram 
usqae  ad  mortem  persecuti  sunt. 

«  Inveniatar  manus  tua  omnibus  inimicis  tuis.  » 
Hoc  autem  exponit  :  <  Et  dextera  tua  inveniat  om~ 
nes  qui  te  oderunt.  »  Sive  enim  inveniant,  sive 
inveniantur,  vse  illis  erit,  quia  hanc  tantse  fortitudi- 
nis  dexteram  nec  effugere  nec  sustinere  valebunt, 
quia  semei  contracti,  velut  vasa  iigali,  jam  uiterius 
reintegrari  non  poterunt. 

«  Pone  eos  ut  clibanum  ignis.  »  Quando?  «  In 
»  tempore  vultus  tui,  »  Et  Dominus  quid  faciet? 
<  Dominus  in  ira  sua  contarbabit  eos.  »  Et  ignis 
quid?  «  Et  devorabit  eos  ignis.  »  0  dura  compara- 
tio  I  si  clibanus  erunt,  interius  succensi  in  se  ipsis 
semper  ardebunt  ,  et  exstingui  non  poterunt.  Et 
hsec  quidem  tanta  mala  tunc  temporis  super  eos  ve- 
nient,  qaando  ante  conspectum  Domini  sui  venien- 
tes  bona  sperare  debuerant. 

«  Fructum  eornm  de  terra  perdes  et  semen  eo- 
»  rum  a  filiis  hominum.  »  In  hoc  enim,  et  ipsos,  et 
booa  ipsorum,  et  opera,  et  filios  eorum,  per  quos 
eorum  imitatores  intelligimus,  simul  omnia  perire 
significat.  Et  hoc  merito. 

c  Quoniam  declinaverunt  in  te  mala,  cogitavernnt 
»  consiiium ,  quod  non  potuerunt  stabilire.  »  De- 
structum  est  consiliom  Judseorum ,  quo  Christi  no- 
men  omnino  delere  conati  sunt. 

<  Quoniam  pones  eos  dorsum.  »  Hoc  in  divina  pa- 
gina  multoties  Dominus  facere  dicitnr,  quod  prohi- 
bere  potest  et  fieri  permittit ;  sicut  illud  :  «  Quia 
induravit  Dominus  cor  Pharaonis  (Exod,  ix,  11).  » 
Similiter  autem  et  hic  :  «  Quoniam  pones  eos  dor- 
»  sum. »  Dorsum  99H  et  nonfaciemJudsei  ostendantt 
quia  usque  hodie  semper  Christum  fugiunt,  et  ejus 
misericordiam  non  requirunt.  Et  quoniam  tales  snnt, 
non  isti,  sed  illi  salvandi  sunt,  qui  in  fine  saeculi  fu- 
turi  sunt,  quos  digne  satis  reliquias  Domiai  vocat. 
De  quibus  scriptum  est  :  «  Si  fuerit  numerus  fiiio- 
rum  Israel  sicut  arena  maris,  reliquise  converten- 
tur  (Rom,  ix,  27).  »  Hh  igitur  sunt,  quorum  vultum 
Deus  prseparavit,   quorum   faciem   illustravit  et  ad 


»  lum  sseculi.  »  Et  super  hsec  omnia,    <  Isetificabis  D  ^^  videndum  illuminavit. 


»  eum  in  gaudio  cum  vultu  tuo.  »  Hsec  omnia  valde 
potiora  sunt,  quam  hsec  vita  praesens ;  quoniam  hsec 
omnia  seterna  sunt ;  praesens  vero  vita  cum  omni- 
bus  bonis  suis  caduca  est  et  cito  transiens. 

<  Quoniam  rex  speravit  in  Domino,  et  in  miseri- 
»  cordia  Altissimi  non  commovebitur.  »  Merito,  in- 
quit,  Domine,  omnia  haec  sibi  fecisti,  et  si  necesse 
fuerit  majora  facies ;  quoniam  in  te  semper  speravit 
et  non  in  se,  sed  in  tua  misericordia  confidit.  Unde 
et  multum  tibi  sit  commendatus,  quia  nihil  est,  vel 
erit,  quod  eum  a  te  commovere  et  separare  valeat 
in  seternum.  Ssepe  jam  diximus,  quia  quoties  de 
Christo  talia  scribuntur,  omnia  ad  humanitatem  re- 
ferenda  sant,  quam  modo  tam  diligenter  et  curiose 

(472)  Id.  cod.,  coronatusoBlos, 


«  Exaltare,  Domine,  in  virtute  tua,  cantabimus, 
»  et  piallemus  virtutes  tuas.  »  Exaltare,  inquit,  Do- 
mine ;  satis  inter  impios  conversatus  es,  victi  sunt 
inimici  ,  coronatus  es  corona  de  iapide  pretioso  , 
exaltare  igitur ,  et  sic  (472)  coelos  ascende.  Nos 
autem  cantabimus  ,  et  ubique  gentiam  praedica- 
bimus  virtutes  tuas.  Hinc  est  enim,  quod  in  Canticis 
canticorum  dicitur  :  «  Fage,  diiecte  mi,  assimilare 
capreae,  hinnuloquo  cervorum  super  montes  aro- 
matum  (Cant.  viii,  14).  » 

PSALMUS  XXI. 

IN    FINEM    PRO     SUSCEPTIONB    MATUNINA    PSALMUS 

IPSI   DAVID. 

Quid  significet  in  finem,  satis  dictum  ost.  Susce- 


765 


EXPOSmO  IN  PSALMOS. 


766 


ptio  matutina  Ghristi  resorrectio  est,  qai  die  tertia 
primo  mane  a  mortalitate  ad  aeternam  immortalita- 
tem  susceptus  est.  Bene  autem  in  hoc  psalmo  resur- 
reetionem  praemisit,  qui  dc  sola  passione  locuturus 
erat,  ut  illi,  qui  per  totum  psalmum  de  Ghristi  pas* 
sione  contristantur,  ipsa  tituli  inscriptione  conso- 
lentur,  neque  duhitent  resurrecturum,  cum  mortuum 
esse  cognoverint. 

«  Deus  Deus  meus,  respice  in  me,  quare  rae  de- 
»  reliquisti  ionge  a  salute  mea  ?  »  Ssepe  jam  dixi- 
mus  quiaSalvator  noster  Deus  ethomo  est,  et  al- 
tera  pars  in  eo  clamat,  altera  vero  clamantem 
ezaudit.  Humani^as  quoque  quando  clamat  non  tan- 
tum  pro  se,  quantum  pro  nobis  clamat,  quia  divi- 
nitati  ineffabiiiter  conjnncta,  nihii  est  quandopro  se 
timere  deheat  (473).  Sic  autem  et  iingua  loquitur 
pro  omnibus  membris,  et  cum  in  se  nihil  patiatur, 
in  unoquoque  tamen  membro  se  pati  ostendit.  Per- 
cutilur  ocuiusy  manus,  vel  pes,  et  dicit  lingua, 
cur  me  percutis  ?  non  pro.se,  videlicet,  sed  pro  aliis 
loquens  et  aliorum  passiones  suas  esse  ostendens. 
Uoc  igitur  modo  locutionis  Salvator  noster  secun- 
dum  humanitatem  sic  loquitur,  dicens  :  c  Deus 
»  Deus  meus,  respice  in  me,  quare  me  dereliquisti  ?  » 
Et  quasi  ipsa  divinitas  causam  ciamoris  qucereret, 
qua  praesente,  neque  cUmare  neque  timere  debuis- 
set,  snbdidit,  dicens  :  «  Longe  a  salute  mea.  »  Non, 
inquit,  pro  me  clamo,  caput  sum,  lingua  sum,  pro 
membris  meis  cIamo>  qu»  jam  per  totum  mundum 
pro  meo  nomine  tam  dura  tormenta  pati  conspicio  ; 
Mea  namque  passio  causa  illis  erit,  ut  iila  omnia 
patiantur.  Insuper  autem>  pro  illis  clamo,  qui 
tanto  mei  sanguinis  pretio  rederopti  peccare  non 
cessant,  et  in  suis  iniquitatibus  perseverant,  pro 
quibus  nimirum  et  nunc,  et  semper  me  ad  te  cla- 
mare  necesse  erit.  Et  hoc  est,  quod  ait ; 

«  Verba  delictorum  meorum.  a  Haec  verba  non 
sunt  mea,  non  ad  me  pertinent,  verba  sont  deiicto- 
rum,  iufirmitatum  et  passionum  ftdelium  meorum. 
a  Deus  meus,  clamabo  per  diem,  nec  ezaudies,  et 
»  nocte,  et  non  ad  insipientiam  mihi.  •  Per  diem, 
et  noctem  omne  tempus  intelligamus,  quia  sicut 
Apostolus  ait  :  c  Quotidie  interpeliat  pro  nobis 
(Rom.  VIII,  34).  »  Possnmus  tamen  per  diem,  et 
noctem,  et  |prospera,  et  adversa  intelligere.  Dicat 
igitur  Salvator  noster,  dicat  humanitas  divinitati, 
omni  tempore  clamabo,  nunqnam  te  orare  desi- 
stam,  et  non  mihi  imputetur  ad  insipientiam,  quia 
etsi  mihi  clamor  iste  necessarius  non  est,  illis  ta- 
men,  pro  quibus  ciamo,  semper  necessarius  est. 

c  Tu  autem  in  sancto  habitas,  laus  in  Israel.  > 
Pro  me,  inquit,  clamare  ideo  necesse  non  habeo, 
quia  tu  in  me  habitas  et  mecum   es,  sine  clamore 

(473)  S.  Mazimnm  Taurin.  hac  in  ezpositione  se- 
cutus  videtur  S.  Bruno ;  ille  enim  homil.  45,  edit. 
Rom.  1784,  p.  138,  ait  :  «  Haec  autem  dicit,  ut  ma- 
nifestaret  propter  nos  esse  derelictom,  qnoram  pec- 
cata  portabat,  ac  videntes  disceremus  et  nos  pro 
ipso  sancto,  et  justo  mori,  cum  pro  peccatoribus  et 
ille  moreretor. 


B 


A  me  exaudis,  quem  laadai  et  praedicat  Israel.  Glamat 
tamen  Dominus  aliquando  etiam  pro  se,  non  ut  ei 
clamare  necessarium  sit,  sed  ut  nos  ipsius  consilium 
et  voluntatem  in  ejus  clamore  cognoscamus.  Hoc 
autem  sequentia  manifestabuut. 

«  In  te  speraverunt  patres  nostri,  speraverunt,  et 
»  liberasti  eos.  Ad  te  clamaverunt,  et  salvi  facti 
»  sunt,  in  te  speraverunt,  et  non  sunt  confusi.  » 
Seinper,  inquit,  clamanduin  est  et  nunqnam  a  cia- 
more  cessandum  esc,  et  si  non  illico  ezaudiamur,  a 
clamore  tamen  cessare  non  debemus.  Glamor  iste 
non  oris,  sed  cordis  est,  quamvis  et  oris  ciamor 
valde  ntilis  est,  si  et  corda,  [et  ora  simul  conve- 
niant.  Hoc  autem  fecerunt  patres  nostri,  hoc  pa- 
triarchse  et  prophetffi  fecerunt.  Hoc  fecit  et  iste,  qni 
hunc  psalmum  scribit.  £t  qnia  iirmiter  credide- 
derunt,  SSO  et  speraverunt,  ideo  exauditi  sunt, 
et  non  suut  confusi.  Hinc  autem  totam  suam  passio- 
neni  ez  ordine  narrat,  et  ea  quoe  post  tantum  tem- 
poris  futura  erant,  quasi  jam  facta  fuissent  cunctis 
gentibus  manifestat,  ut  qui  apostolis  credero  nolunt, 
vel  hunc  psalmum  legentes,  et  audientes  credant, 
et  vera  esse  cognoscant.  t  Ego  autem  som  vermis, 
»  et  non  homo,  opprobrium  hominum,  et  abjectio 
»  plebis  (474).  Omnes,  qui  videbant   me,    asperna- 

>  bantur  me,  locuti  sunt  labiis,  et  moverunt  caput. 

>  Speravit    in  Domino,  eripiat  eum,  salvom  faciat 
•  eum,  quoniam   vult  eum.   Patres,  inquit,  nostri 

>  speraverunt  in  te,  et  liberati  sunt.  Speravemnt,  et 
G  >  non  sunt  confnsi.  »  Mihi  autcm  hoc  ipsnm  impro- 

peratur^  quod  in  te  spcro,  et  quasi  spes  mea  vana 
sit,  et  nihil  mihi  profutura  sit.  Sic  enim  et  hic,  et  in 
Evangelio  scriptura  habemns,  et  quidem  dicitur: 
«  Speravit  in  Domino,  eripiat  eum,  salvum  faciat 
eum,  quoniam  vult  eum.  >  Ibi  vero  :  «  Filius  Dei  est, 
descendat  nnnc  de  cruce,  et  credimus  ei,  confidit  in 
Domino,  liberet  eum,  si  vult  (Matth.  zzvii,  42).  » 
Qiiod  hic  dicitur:  «  Speravit  in  Domino;  c  ibi; 
»  confidit  in  Deo.  »  Et  quod  hic  dicitur  :  «  Salvnm 
faciat  eum,  qnoniam  vult  eum  :  >  ibi  dicitur  :  c  libe- 
ret  eum  si  vult.  »  Vide  igitur  quam  bene  sibi  conve- 
niant  verba  Prophetce  et  verba  Erangelii.  Nunc  au- 
tem  significationem  videamus.  t  Ego,  inquit,  sum 
vermis,  et  nun  homo ;  «  ac  si  dicat :  Sicut  inter 
D  animalia  vermis  vilissimos  est,  sic  me  inter  homines 
abjectum  et  peccatorem  deputant.  Unde  et  pro- 
pheta  in  persona  illorum  loquitnr,  dicens  :  »  Nos  au- 
tem  reputavimus  eum  quasi  leprosum,  et  abjectum 
a  Deo,  et  hnmiliatum  (Isa.  li,  i).  «  Est  autem  Sal- 
vator  noster  aliqno  modo  vermis,  quia  de  sola  vir- 
gine  sine  aliqua  virili  commistione  natus  est.  Sic 
enim  nascuntur  vermes,  aut  de  solo  ligno,  aut  de  soia 
terra,  nulia  diversornm  sexuum  commistioae(475). 

(474)  «  Ego  antem  jam  non  ez  persona  Adam  lo- 
quens,  sed  ego  proprie  Jesus  Christus,  sine  semine 
in  carne  natus  sum,  at  essem  in  homine  nitra  homi- 
nes;  nt  vel  sic  dignaretar  imitari  humana  snperbia 
humilitatem  meam.  »  S.  AtG.  in  hunc  locom  enarr. 

(475)  Ha*c  dicta  sunt  juzta  obsoletam  Peripatetico- 
rumopinionem,  admittentiumgenerationem  ez  patri» 


767 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS 


768 


Ego,  inquit,  quem  ipsi  iuter  impios  et  peccatores 
deputant,  non  sum  genitus^  neque  natus  ut  caeteri 
liomines  qui  in  iniquitatibus  concepti  et  in  peccatis 
nati  sont.  Factus  sum  tamen  opprobriom,  et  abje- 
ctio  plebis,  qui  me  spernentes,  latronem  elegerunt, 
dicentes  :  «  Nolumus  hunc,  sed  Barabbam  (Joan. 
XX,  40).  » 

>  Quoniam  tu  es,  qui  abstrazisti  me  de  ventre, 
»  spes  mea  ab  uberibus  matris  meee,  in  te  jactatus 
»  sum  ez  utero,  de  ventre  matris  meae  Deus  meus 
»  es  to.  >  Quod  enim  ait:  «  Abstraxisti  me  de  yentre,  » 
ad  id  res  pondere  videtor,  quod  modo  dixerat :  «Ego 
sum  vermis,  et  non  homo ;  >  ut  per  hoc  contra 
iegem  naturse  (476) ,  et  non  sicat  alios  homines 
eum  natum  esse  intelligamos.  Quod  vero  sequitur : 
«  Spes  mea  ab  uberibus  matris  meae,  in  te  jactatus 
sum  ez  utero,  et  de  ventre  matris  mese  Deus  meus 
es  tu ;  »  sic  est  intelligendum,  ut  antequam  car- 
nem  susciperet,  et  de^Yirgine  nasceretur,  quoniam 
Patri  per  omnia  ffiqualis  erat,  nec  eum  in  aliquem 
sperasse,  nec  Deum,  vel  Dominum  majorem  ha- 
bu'sse  firmissime  credamus.  Omnia  igitur  hsec,  ut 
jam  saepe  dizimus,  et  csetera  quae  sequuntur,  ad 
bumanitatem  referenda  sunt. 

1»  Ne  discesseris  a  me,  quoniam  tribulatio  prozima 

>  est,  et  non  est,  qui  adjuvet.  »  Sic  enim  Ghristi  di- 
vinitas  humanitati  conjuncta  est  ut  nunquam  ab  ea 
discedere  possit,  et  sic  eam  in  omnibus  adjuvare 
valeat  ut  nullius  alterius  adjutorio  egeat ;  sed  pro- 
pter  nos  talia  loquitur,  nt  nostram  naturam  in  Ghri- 
sto  esse  sciamus,  etverum  hominem  esse  credamus, 
et  qualiter  omnia  facta  fuerint,  cognoscamus. 

«  Gircumdederunt  me  vitoli  multi :  tauri  pingues 
»  obsederunt  me.  »  Tauri  pingues,  principes  sacer- 
dotum,  Scribse  et  Pharissei  omni  malitia  et  nequitia 
incrassati  et  pleni  intelliguntur.  Vituli  vero  reliqua 
populi  multitudo,  quae  qoasi  ductores,  et  magistros 
eos  sequebatur. 

«  Aperuerunt  super  me  os  suum,  sicut  leo  rapiens 

>  ct  rugiens.  »   Aperuerunt,    inquit,   super  me  os. 
suum,  simul  omnes  una  voce  clamantes:  «  Gruci- 
flge :  et,  Secundum  legem  debet  mori,  quia  Filium 
Dei  se  fecit  (Joan.  xiz,  7).  »  Quorum  voces  propter 
nimiam  credulitatem  leoni  rugienti  comparantur. 

ic  Sicut  aqua  eifusus  sum,  et  dispersa  snnt  omnia 
M  ossa  mea.  •  Sicut  aqua  eifusus  est  Dominus,  aliis 
qoidem  ad  salutem,  et  emundationem,  aliis  vero  ad 
ruinam,  et  perditionem.  Sic  enim  de  se  ipso  scri- 
ptom  est :  «  Ecce  positus  est  hic  in  ruinam,  et  in 
resurrectionem  multorum  in  Israel  (Luc.  ii,  34).  » 
Ubi  enim  funditur  aqua,  facile  homines  ruere  solent 
Quod  autem  ait:  «  Et  dispersa  sunt  omnia  ossa  mea,» 
discipulorum  fugam  significare  videtur.  Qui  non  im- 
merito  ossa  vocantor,   quoniam  inter  omnia  mem- 

^476)  Sumit  S.  Bruno  contra  pro  prseter,  Qoid- 
quid  enim  estpreeter  naturam,  id  nobis  videtur  esse 
contra  ipsius  leges,  cum  Deus  recte  loquendo  nihil 
agaty  nec  agere  contra  naturfie  leges  possit,  sibi  con- 


A  bra  ecclesiastici  corporis  firmiores  et  fortiores  ftie- 
runt.  De  quibus  adhuc  subditur : 

«  Et  factnm  est  cor  meum  tanquam  cera  lique- 
scens,  in  medio  ventris  mei.  »  Gor  Ghristi,  apostoli 
sunt,  in  quibus  voluntas,  S4IO  consilia  et  majora 
secreta  Domini  continentor.  Per  ventrem  vero  illos 
intelligere  possumus,  qui  molliores  et  imperfectiores 
in  Ecclesia  sunt,  quales  illi  erant,  qui  tunc  tempo- 
ris  nondum  perfecte  credebant.  Erat  enim  tnrba 
multa,  quse  convenerat  ad  diem  festum,  credula  qui- 
dem,  sed  non  perfecte.  Gujus  etiam  timore  principes 
sacerdotum  dicebant :  c  Non  in  die  festo,  ne  forte 
tumultus  iieret  in  populo  {Matth.  xzvi,  3).  »  In  me- 
dio  igitur  talium  sancti  apostoli  facti  sunt,  tanquam 

n  cera  liquescens,  quia  nimio  terrore  perterriti,neque 
sibi  ipsis,  neque  illis  aliquam  consolationem  dede- 
rnnt. 

«  Exaruit  velut  testa  virtus  mea.  »  Scimus  quia 
testa  fragilis  est,  et  exiguae  firmitatis.  Huic  igitur 
virtutem  suam  Salvator  noster  comparat,  quia  tem- 
pore  passionis  suse  fragilem  se  et  sine  fortitndine 
ostendere  voluit.  Undeet  Petro  pugnare  volenti,  sic 
ait :  c  An  putas,  quia  non  possum  rogare  Patrem 
meum,  et  exhibebit  mihi  modo  plusquam  duodecim 
legiones  angeloram  ?  Qoomodo  implebontur  Scri- 
pturae,  quia  sic  oportet  fieri  (Matth.  xxvi,  53)  ?  » 
Hsec  est  itaque  causa,  quare  sicut  testa  virtus  ejos 
exaruit.  «  Et  lingua  mea  adhsesit  faucibus  meis.  t 
Hoc  est  autem  quod  propheta  ait  :  «  Sicut  agnus  ad 
victimam  ductus  est,  et  non   apernit  os  snum  [Isa. 

^  Liii,  7). »  —  «  Et  in  pulverem  mortis  deduxeruntme.  > 
Affectu  videlicet,  et  desiderio  suo,  non  quod  caro 
ejus,  ut  ^in  alio  psalmo  dicitur,  videret  corruptio. 

nem. 

•  Quoniam  circnmdederunt  me  canes  multi,  con- 
»  cilium  malignantium  obsedit  me.  »  Ganes  et  con- 
cilinm  malignantium  Judseos  vocat,  contra  eum  sine 
caosa  etratione  latrantes. 

c  Foderunt  manus  meas,  et  pedes  meos. »  Hoc 
autem  tam  plannm  est  nt  expositione  non  egeat. 
Quod  quidem  exemplum  ad  Judeeos  refellendos  vali- 
dissimom  est,  quia  de  nullo  alio,  nisi  de  Ghristo  hoc 
intelligere  possunt,  cujus  manus,  et  pedes  crudelis- 
simis  ciavis  confixerunt. 

«  Dinumeraverunt  omnia  ossa  mea.  •  Nnllus  est, 
D  cujus  ossa  sic  numerari  ei  separatim  videri  valeant, 
sicnt  illios,  qui  in  cruce  extenditur.  Quod  igitor  ait, 
c  dinumeraverunt,  »  tale  est  ac  si  dixisset  :  dinu- 
merabilia  fecerunt.  Possumus  antem  per  ossa,  sicut 
jam  supra  diximus,  ipsos  apostolos  intelligere ;  qai 
ideo  fortasse  nunierati  sunt,  ne  aliquis  eorom  eva- 
dere  potuisset. 

«  Ipsi  vero  consideraverunt,  et  conspexerunt  me  ; 
»  diviserunt  sibi  vestimenta  mea,  et  snper  vestem 
»  meam  miserunt  sortem.  >  Hoc  autem  propheta  in 

tradiceret;  quidquid  enim  ipse  agit,  debet  esse  na- 
tursB  consentaneum,  ne  auctori  supremo  repugnet ; 
licet  utpote  extraordinarium  nobis  videatur  naturae 
legibas  contrarium. 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


770 


B 


t  et  eyangelistic  suis  oculis  inspicientes,  uno  A 
[iie  modo  dizerunt.  Credat  igitur  prophetis  qui 
ilt  credere  evangelisti^.  Una  autem  iila  vestis, 
ivisa  non  est,  illa  est,  de  qua  milites  dizerunt : 
scindamas  eam,  sed  mittamus  sortem  cujas 
an.  XIX,  24),  »  ut  hsec  Scriptura  adimpleretur, 
oannes  apostolus  ait. 

1  autem,  Oomine,  ne  longe  facias  auxilium 
a  a  me,  ad  defensionem  meam  aspice.  Erne  a 
lea  animam  meam,  de  manu  canis  unicam 
m.  »  Quid  enim  per  frameam,  nisi  diaholicam 
ionem  intelligimus,  qua  omnes  pereuntium  et 
itorum  animse  decoliautur?  Canis  autem  idem 
iaholus  est,  qui  cum  omni  exerci^u  sno  contra 
s  latrare,  et  irrationahiliter  loqui  non  cessat. 
0  suhditur  : 

hera  me  de  ore  leonis,  et  a  cornihus  nnicor- 
a  humilitatem  meam.  »  Leo  iste  diaholus  est, 
)  alihi  dicitur  :  c  Quia  inimicus  noster  diaho- 
inquam  leo  rugiens,  circuit  quoerens  qaem  de- 
7  Petr,  V,  8),  »  At  vero  per  unicornes  Judseos 
cat,  qai  soli  inter  omnes  gentiles  uno  cornu 
ihantar,  perquod  videlicetcornu  legem  intelli- 
per  Moysen  divinitus  sihi  datam,  in  qua  sin- 
ter  gloriahantur.  Finita  liistoria  suce  passionis, 
de  Ecclesia  incipit  loqui. 

arraho  nomen  tuum  fratrihus  meis,  in  medio 
esise  laudaho  te.  »  Fratres  suos  apostolos  dicit, 
s  et  per  se  ipsum  post  passionem  suam,  et  Spi-  p 

sanctum,  quem  eis  misit,  nomei^  et  gloriam 
ise  majestatis  ostendit,  quorum  oflicio  Eccle- 
regeret,  et  doceret,  et  uhique  gentium  Dei  ma- 
L  prsedicaret.  «  Qui  timetis  Dominum  laadate 
i,  uaiversum  semen  Jacoh  magnificate  eum. 
eateum  omne  semen  Israel,  qucniam  non  spre- 
neque  despexit  preces  pauperum,  neque  avcr- 
iciem  suam  a  me,  et  dum  clamarem  ad  eum 
iidivit  me.  »  Quotidie  in  Ecclesia  Dominns  proe- 

quia  ejus  verha  quotidie  in  Ecclesia  pr»- 
Lur;  ipsius  enim  verha  sunt  quflecunque  in 
ae  Testamento  scripta  sunt.  Ipse  est  igitur  qui 
f  ipse  est  qui  prsedicat.  Unde  et  discipuiis  ait : 
L  enim  vos  estis,  qui  loquimini,  sed  Spiritns 

vestri,  qui  ioquitar  in  vohis  (Matth.  z,  20).  » 
Q  vero  Jacoh  et  Israel  nos  sumus,  qui  Domi-  D 
et  Saivatorem  nostrum  Patrem  hahemus,  qni 
icoh  et  Israei  signiiicatur.  Et  ipse  quidem  est 
,  quia  diaholum  vicit  et  supplantavit.  Ipse  est 
,  cui  tota  paterne  majestatis  gloria  revelatur ; 
et  scriptum  est :  «  Deum  nemo  vidit  unquam; 
snitus  Filius,  qui  est  in  sinu  Patris  ipse  narra- 
oan,  I,  18).  » 

pud  teest  laus  mihi  in  Ecclesia  magna.  »  Qaod 
Q  ait,  «  apud  te ;  »  tale  est  ac  si  diceret  de  se, 
omnis  laus  Filii  ad  Patrem  refertur.  Ecclesia 
magna,  Ecclesia  cathoiica,  et  universalis  est, 
n  una  mundi  parte,  sed  in  loto  mundo  diflosa. 
»  mea  DomiAO  reddam  coram  timentiboa  eom. » 


Vota  sua,  sui  corporis  et  sanguinis  sacramenta  dicere 
videtar,  propter  id,  quod  sequitur  : 

c  Edent  pauperes,  et  saturahuntur.  )»  Et  heec 
quidem  vota  jure  dicuntnr,  quia  ante  ssecula  pro 
salute  nostra  Deo  Patri  otferre  341  disposuit. 
Ipsum  namque  disponere,  vovere  fuit.  Haec  autem 
vota  quotidie  redduntur,  et  oiTeruntur  coram  fldeii- 
hus  suis,  et  timentihus  eum.  «  Edeat  pauperes,  et 
»  saturahuatur,  laudahunt  Dominum  qui  requirunt 
»  eum.  »  llli,  inquit,  pauperes,  qui  non  mundi  ho- 
nores,  divitias  et  dignitates,  sed  Dominum  requi- 
runt,  quihus  ipsa  paupertas  pro  Domino  placet, 
edent  cihum  illum  ineffahilem»  et  saturahuntur  se- 
cundum  interiorem  hominem,  et  laudahunt  Domi- 
num  de  tanto  heneflcio  sihi  attrihuto.  •  Qui  eoim 
manducat  hunc  panem,  dicit  Dominus,  vivet  in 
seternum  (Joan.  vi,  57). »  Unde  et  suhditur  : 

<c  Vivet  cor  eorum  in  s«eculum  sseculi,  reminiscen- 
» tur,  et  convertentur  ad  Dominum  nniversi  fines 
»  terrse.  »  In  eo  enim,  quoddicit,  «i  reminiscentur,  » 
ohlitos  eos  fuisse  ostendit.  Et  revera  antequam  apo- 
stoli  praedicarent,  in  tantam  et  Dei,  et  sui  ohiivio- 
nem  venerant  homines,  ut  perpauci  invenirentur, 
qui  veritatem  cognoscerent.  Prsedicantihus  igitur 
apostolis,  recordati  sunt  illius  heatitudinis,  quam 
in  primo  homine  amiserunt,  et  conversi  sunt  ad  Do- 
minum  universi  fines  terree.  Et  hoc  est,  quod  suh- 
ditur : 

«  Et  adorahunt  in  conspectu  ejus  omnes  patriee 
»  gentium.  »  Et  hoc  merito  :  «  Quoniam  Domini  est 
»  regnum,  et  ipse  dominahitur  gentium.  »  Prius  dia- 
holus  reg^ahat,  et  uhique  gentium  dominahatur; 
sed  in  Ciiristi  passione  et  regnnm,  et  potestatem 
amisit. 

c  Manducaverunt,  et  adoravernnt  omnes  divites 
»  terrs.  »  Egregie  modo  divites  dicit,  quos  paulo 
ante  pauperes  vocaverat;  quoniam  et  si  caducis,  et 
transitoriis  divitiis  pauperes  sint,  aeternis  tamen  et 
spiritualihus  honis  divites  sunt.  c  In  conspectu  ejus 
»  procident  universi,  qui  descendunt  in  terram.  » 
Sic  videtur  mihi  esse  dictum,  cc  qui  descendunt  in 
terram,  »  sicut  illud  in  Evangelio  :  <c  Qui  illuminat 
omnem  hominem  venientem  in  hunc  mandum  (Joan. 
I,  8),  »  at  in  terram  descendere,  et  in  mundum  ve- 
nire  idem  significet.  Omnes  igitur,  qui  in  mundum 
veniunt,  omnes,  qui  in  terram  descendant,  procident 
ante  Deum,  sicut  scriptum  est :  «  Vivo  ego,  dicit 
Dominus,  quia  mihi  curvahitur  omne  genu,  et  confi- 
tehitur  omnis  lingua  {Isa.  zliii,  23).  » 

«  Et  anima  mea  ipsi  vivet,  et  semen  meum  ser* 
»  viet  iili.  »  Non  est  itaque  Christi  illa  anima,  quse 
Deo  non  vivit,  neqne  iiiud  semen,  quod  Deo  non 
servit. 

«  Annnntiabitur  Deo  generatio  ventura,  et  annun- 
»  tiahunt  coeli  justitiam  ejos  populo,  qui  nascetur, 
»  quem  fecit  Dominns. »  Generatio  ventara,  et  popu- 
lus  qui  nascetur,  unum  mihi  significare  videntur. 
Hffic  autem  generatio  popalus  gentiam  est,  qui,  re* 
polsa  Sjnagoga,  illis  diebus  prsedicandus  et  Tocan* 


771 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


171 


das  erat.  Unde  et  Apostolus  Judfieis  verbum  Dei  au-  A  Et  contra  eos  quidem,  qai  minas  delinqount,  baca- 


dire  nolenlibus  ait  :  «  Vobis  primum  oportuit  praedi- 
cari  verbum  Dei,  sed  quia  repulistis  illud,  et  indigoos 
vos  fecistis  ficternae  vitae,  ecce  convertimur  ad  gentes 
(Act,]  xiii,  46).  »  Bene  igiturbic  dicilur  :  «  Popalus 
qui  nascetur,  quem  fecit  Dominus,  »  qaoniam  ille 
populus  tunc  a  Domino  factus  est,  quando  per  aquam 
baptismatis  regeneratus  est. 

PSALMUS  XXII. 

PSALMUS   DAVID. 

Quffire  saperius. 

u  Dominus  regit  me,  et  nibil  mibi  deerit,  in  loco 
»  pascuse  ibi  me  collocavit.  »  Populus  gentium  no- 
viter  regeneratus,  et  ad  fidem  vocatus  loquitur  in 
hoc  psalmo.  Hic  est  ille  populus,  de  quo  modo  in 
fine  superioris  psalmi  dicitur  :  t  Populus  qui  na- 
Bcetur,  quem  fecit  Dominus.  »  Qui  ideo  a  Domino 
factus  esse  perbibetur,  quoniam  ab  antiqua  vetu- 
state  in  novam  creaturam  per  aquam  baptismatis 
reformatus  est.  Dicat  igitur  popuius  iste  :  Dominus 
regit  me,  jam  nibii  timeo,  bonum  rectorem  et  pa- 
storem  babeo,  qui  me  in  loco  pascuee  collocavit,  et 
sanclorum  soorum  Ecclesiffi  associavit.  Ubicunque 
sunt  Novi  et  Veteris  Testamenti  volumina,  ibi  est  et 
pascuse  locui,  ibi  sunt  illi  cibi,  quibus  anima  refici- 
tur  et  sanatur.  De  quibus  subditur  : 

a  Super  aquam  refectionis  educavit  me»  animam 
n  meam  convertit.  »  Omnis  divina  Scriptura,  et 
evangelica  praedicatio  aqua  refectionis  est.  Haec  est 
illa  aqua,  de  qua  dicitur  :  «  Sitientes,  venite  ad 
aquas  [Isa,  lv,  1).  »  Dicitur  autem  aqua  refectionis, 
quoniam  qui  ex  ea  saturatus  fuerit,  sicut  dicit  Domi- 
nus  :  «  Non  sitiet  ultra  (Joan.  vi,  15).  »  Hsec  est 
aqua  totius  sapientise,  qua  fidelium  animse  educan- 
tur,  lavantur  et  sanantur. 

«  Deduxit  me  super  semitam  justitiae  propter  no- 
»  men  suum.  »  Quam  pulcber  ordo  locutionis  I  pri- 
mum  ad  pascuse  locum,  deinde  ad  aquas  refectionis, 
demum  ad  semitam  justitiae  narrat  se  esse  deductum. 
Per  semitam  justitise  incedit,  qui  ad  errorem  non 
declinat,  et  a  veritate  non  recedit.  Hanc  semitam 
nesciunt  Judsei,  bseretici  et  pagani.  Hsec  solummodo 
Gbristianorum  est;  quia  soli  veritatem  sequun- 
tur  et  tenent,  ipsi   soli  nomen  Domini  suscipere 


B 


lum  portas.  Sive  etiam,  quia  in  bac  vita  virga  per- 
cutis,  in  futura  vero  non  virga,  sed  baculo.  Usec  est 
igitur  consolatio  mea,  quia  te  ultorem  esse  cognosco, 
qui  inimicos  meos  sine  poena  non  patieris. 

c  Parasti  in  conspectu  meo  mensam  adversus  eos, 
»  qui  tribulant  me.  »  Ecce  iterum  alia  consolatio,  ut 
tuos  inimicos  timere  non  debeas.  Mensam  ante  se 
paratam  esse  dicit,  cujus  cibi  et  potus  immortales 
faciunt,  et  ab  omni  baeretica  pravitate  se  ea  utentes 
defendunt.  Haec  mensa  divina  Scriptura,  et  utrius- 
que  Testamenti  scientia  intelligitur,  qua  viri  eccle- 
siastici  refecti  baereticorum  non  timent  vcrsutias. 

«  Impinguasti  in  oleo  caput  meum.  >  Quasi  ei 
aliquis  diceret  :  Qnid  tibi  baec  mensa  faciet,  si  in- 
telligentia  desit?  Ad  quod  ipse  et  mensam,  et  intel- 
ligentiam  se  babere  ostendit,  dum  caput  suum  in 
oleo  impinguatum  esse  dicit.  Qui  enim  per  caput 
nisi  mentem?  Quid  per  oleum  nisi  sancti  Spiritas 
gratias  intelligimus?  Tali  oleo  Salvator  noster  inun- 
ctus  dicebat :  «  Spiritus  Domini  super  me,  propter 
quod  unzit  me  {Isa,  lxi,  i).  »  Unde  et  alibi  dicitur : 
c  Unzit  te  Deus  Deus  tuus  oleo  lastitise  pro  partici- 
pibus  tuis  {PsaL  zliv,  8).  > 

«  Et  poculnm  tuum  inebrians  quam  praeclarum 
»  est!  »  Hoc  poculum  de  hac  mensa  suscipitur,  quo 
sancti  inebriati  terrenorum  obliviscuntur,  et  ipsas 
suas  injnrias  non  cognoscunt.  Praeclarum  est  autem 
hoc  poculum,  quia  nihil  in  se  continet  nebulosum, 
nihil  nisi  dulce,  et  snave,  et  veritatis  fulgore  illumi- 
natum. 

«r  Et  misericordia  tua  subsequetur  me  omnibus 
»  diebus  vitae  meae.  »  Hoc  autem  tale  est  ac  si  di- 
ceret :  Ecce  mnlta  bona  mihi  fecisti ;  in  loco  pascuap 
me  collocasti ;  super  aqua  refectionis  me  educasti ; 
in  semitam  justitiee  me  deduzisti,  in  conspectu  meo 
mensam  posuisti;  poculo  tuo  me  inebriasti  :  nnum 
solum  mihi  restat,  quod  si  habuero  sufOcit  mihi,  si 
non  habuero,  nihil  sum.  Hoc  est  igitur,  quod  peto, 
ut  misericordia  tua  quasi  pedagogus  et  magister 
subsequatur  me,  quae  a  recto  itinere  me  deviare  non 
patiatur  omnibus  diebus  vitae  meae,  uthac  vita  finita 
habitem  in  domo  Domini,  in  illa  videlicet  coelesti 
Jerusalem  in  longitudinem  dierum.  Nemo  igitur  ez 


meruerunt,  et  tanto  patronymico  digni  a  Ghristo  D  operibus  suis  sine    Dei    misericordia  salvi   posse 
Gbristiani  vocantnr.  confidat. 

«  Nam,  si  ambulavero  in  medio  umbree  mortis. 


»  non  timebo  mala,  quoniam  tu  mecum  es.  »  Gur 
enim  timeat,  quem  Dominus  deducit,  et  per  talem 
semitam  incedit?  Umbra  mortis  haeretici  sunt,  om- 
nesque  iWi  seductores.  In  umbra  enim  illius  figura 
S4tt  et  similitudo  naturaliter  ezprimitur,  cujus  est 
ipsa  umbra.  Sunt  igitur  isti  tales  umbra  mortis ;  quia^ 
sicut  mors  occidit  corpora^  ita  et  isti  animas  inter- 
iiciunt.  Per  medium  autem  istorum  viri  sancti  am- 
Jjulare  nontiment,quoniamipsom  Deum  protectorem 
habent,  qui  eos  superari  et  decipi  non  permittit. 

«  Virga  tua,  et  baculus  tuns  ipsa  me  consolata 
»  sunt.  »  SciO|  inquit,  te  virgamhabere  et  baculum. 


PSALMUS  XXIII. 

PSALMUS  DAV1D  PRIMA   SABBATI. 

Prima  Sabbati  dies  Dominicus  inteiligitnr.  in  ipso 
die  fecit  Deus  coelom  et  terram ;  in  ipso  die  a  mor- 
tuis  resurrezit ;  in  ipso  die  Spiritum  sanctnm  apo- 
stolis  dedit;  et  in  ipso  die  ultima  resurrectio  fiet, 
quando  ad  Judicandum  vivos  et  mortuos  Dominus 
veniet. 

c  Domini  est  terra,  et  plenitudo  ejus,  orbis  ter- 
»  rarum,  et  universi,  qui  habitant  in  eo.  »  Videns 
Propheta  per  Spiritum  sanctum  in  illa  uitima,  et 
prima  die,  una  enim  est  prima,  ct  ultima.  Omnes 
et  bonos  et  malosi  quicanque  foerunt,  et  sunt,  et 


ns 


EXPOSmO  IN  PSALMOS. 


774 


erunt  pariter  astare  ante  tribunal  Ghristi,  nallo  jam  A  verans,  ad  eamdem,  qaam  prias  habuerat,  deformi- 


litigante,  nallo  jam  sibi  aliqaid  yindicante,  sed  Imo- 
quoque  judicium  exspectante  dicit  :  «  Domini  est 
terra  et  plenitudo  ejus.  »  Ubi  tunc  reges?  Ubi  prin- 
cipes?  Ubi  sfficuli  potentes?  Ubi  illi,  qui  nunc  terram 
fraudulenter  dividunt,  et  ipsis  suis  fratribus  partes 
suas  auferunt?  Unusquisque  se  abscondet,  nemo  ta- 
men  se  abscondere  poterit  :  «  Tunc  dicent  monti- 
bus  :  Cadite  super  nos;  et  collibus  :  Abscondite  nos 
{Luc,  zxni,  30).  >  £t  tanc  quidem  manifestum  erit, 
quia  Domini,  et  solius  Domini  est  terra,  et  plenitudo 
ejus,  orbis  terrarum  et  nniversi  qui  habitant  in  ea. 
Cujus  enim  esse  debet,  nisi  illius,  qai  eam  fedt?  Et 
quando  eam  fecit?  prima  Sabbati.  Et  quando  eam 
recuperabit  ?  prima  Sabbati. 

c  Ipse  super  maria  fundavit  eam,  et  saper  flumina 
)>  prffiparavit  illam.  »  Disputent  philosophi,  et  qus- 
rant  iqter  se  quomodo  super  liquidum  elementum 
terra  stare  possit.  Mihi  tamen  non  videtur  mirabi- 
lius  ab  aquis,  quam  ab  aere  sustineri ;  si  tamen  vel 
ab  aquis,  vel  ab  aere  sustineatnr.  Ego  autem  ad 
faciliorem  me  transfero  intelligentiam,  quia  snper, 
pro  juxta,  frequenter  dicere  solemus.  Veluti  cum 
dicimus  illa  talis  civitas  saper  mare,  vel  super  Tibe- 
rim  sita  est  :  quod  utique  non  sapra  aquam,  sed 
juxta  intelligimus.  Sic  igitur  omnis  terra,  vel  supra 
maria  vel  saper  flumina  posita  est,  ut  ejus  termiui 
nusquam  alibi,  nisi  super  maria  vel  super  flamina 
esse  possint. 


tatem  redire  compellit.  «  Nec  jaravit  in  dolo  proxi- 
mo  suo.  »  Non  prohibet  Propheta  jurare,  sed  in  doio 
jurare  prohibet.  In  dolo  igitur  jurat,  qui  id,  quod 
jurat  sua  sponte,  non  observat.  Sequitur  : 

«  Hic  accipiet  benedictionem  a  Domino,  et  mise- 
»  ricordiam  a  Deo  salutari  suo.  »  Uic  inquit,  qui 
talis  est,  hic  vocabitur,  hic  ascendet,  hic  modo  be- 
nedictionem  suscipiet;  illam  utique  benedictionemy 
quam  snis  fldelibus  se  daturum  Dominus  esse  pro- 
mittit :  Venite,  inquit,  benedicti  Patris  mei,  per- 
cipite  regnum,  quod  vobis  paratum  est  ab  origine 
mundi  {Matth.  xv,  34).  yt  Et  hoc  quidem  habebunt  san- 
cti  non  ex  suis  meritis,sed  misericordia  Salvatoris  sui. 
3  «  Hsec  generatio  quaerentium  Dominum,  quse- 
»  rentium  faciem  Dei  Jacob.  >  Omnes,  inqait,  isti, 
qui  coelos  ascenddnt,  qui  benedicuntur  et  salvantur, 
collecti  sunt  de  illa,  universorum  hominum  genera- 
tione,  quffi  Deum  quserit,  et  ejus  faciem  videre  desi* 
derat. 

«  Tollite  portas,  principes  vestras ;  et  elevaminiy 
»  portse  oiternales,  et  introibit  rex  gloriae.  i  Habent 
maligni  spiritus  suas  portas,  per  quas  Judseos«  hse- 
reticos  et  tyrannos,  omnesque  seductores,  insuper 
vitia  et  peccata,  omnemque  illorum  doctrinam  et 
seductionem  intelligere  possumus.  Prsecipit  igitar 
Propheta  malignis  spiritibus,  qaos  principes  vocat, 
has  suas  portas  tollere,  et  ipsis  suis  tormentis  secam 
habere.  Hoc  est  enim,  quod  in  judicio  dicturus  est 


a  Quis    ascendet  in   montem  Domini,  aut  quis  G  Dominus  :  <*  Ite,  maledicti,  in  ignem  eeternum,  qui 


j»  stabit  in  loco  sancto  ejus?  »  Video,  inquit,  ante 
Judicem  astare  omnes;  video  ibi  divites  et  paape- 
res.  Quis  horum  vocabitur?  Quis  horum  ascen- 
det  in  montem  Domini?  Nunquid  soli  divites?  Nun- 
quid  soli  potentes?  Isti  enim  sunt  qui  vocari, 
343  et  honorari  soliti  erant  Per  montem  Domini, 
et  per  locum  sanctum  ejus,  hoc  in  loco  terra  viven- 
tium  significatur.  Vis  audire  quis  ascendet,  et  quis 
ibi  stabit? 

«  Innocens  manibus,  et  mundo  corde,  qni  non  ac- 
»  cepit  in  vano  animam  suam,  nec  juravit  in  doio 
»  prozimo  suo.  »  His  paucis  verbis  docet  Propheta, 
quis  ibi  ascendet,  et  quis  ibi  stabit.  Perfectus  mihi 
esse  videtar,  qui  et  manibus  et  mundo  corde  inno-  , 
cens  est.  Per  quem  videlicet  illi  significantur,  qui ' 
neque  facto,  neque  consilio  aliis  nocent,  et  tales 
qoidem  raro  inveniuntur.  Ego  semper  in  his  anga- 
stiis  et  diflicultatibus  ad  illa  verba  Prophets  recurro, 
quibus  ipse  dicit  :  •  Peccator,  quacunqae  hora  con- 
versus  fuerit,  et  ingemuerit,  vita  vivety  et  non  mo- 
rietur  {Ezech.  xxxiii,  11).  »  Etpost  hanc  talem  con- 
versionem  inter  innocentes  peccatorem,  jam  non 
esse  peccatorem  confido.  «  Qui  non  accepit  in  vano 
animam  suam.  »  Ule  enim  animam  suam  ab  aqais 
baptismi  puriflcatam  et  renovatam  in  vano  accipit, 
qni  postea  peccare  non  timens,  et  in  peccatis  perse- 

(477)  «  Ideo  ergo  potens,  quia  fortis.  Et  ita  re- 
▼era  est  prsedicanda  potentia,  quce  non  alienit  falta 
virtutibus  :  sed  sua  sibi  per  omnia  potesiate  snbsi- 


paratus  est  diabolo,  et  angelis  ejus.  {Matth.  xxv, 
41).  )i  Portffi  vero  seternales  aspostoli  sunt  et  do- 
ctores,  per  quos,  quasi  per  quasdam  portas  intrabitur 
in  coelestem  Jerusalem.  Dicit  ergo  Propheta,  ut  facto 
judicio  eleventnr,  et  aperientur,  et  per  eos  omnes 
fideles  in  patriam  introducantur.  Quod  autem  ait  : 
«  Et  introibit  rex  gloriffi.  yt  Salvatoris  nostri  hama- 
nitatem  ad  judicium  venisse  ostendit.  Ipse  enim  jn- 
dicabit,  quia  «  Pater  non  judicat  quemquam,  sed 
omne  judicium  dedit  Filio  {Joan.  v,  22).  »  Dignum 
enim  est,  ut  ille  judicet,  qui  judicatus  est.  Unde 
in  alio  psalmo  dicitur  :  «  Deus,  judicium  tuum  regi 
da  {Psat.  Lxxi,  1).  »  Quia  igitur  humanitas  Salva- 
toris  localis  est,  peracto  judido  illuc  revertetur, 
ubi  nunc  est,  ideo  modo  dicitur  :  «  Et  introibit  rez 
glorise.  « 

«  Quis  est  iste  rez  glorijB?  »  Tu  ipse  dic,  de  cu- 
jus  progenie  natus  est,  et  ta  qui  melius  eum  cogno- 
scis.  «  Dominus  fortis,  et  potens  Dominus  potens  in 
»  proelio  (477).  »  De  hoc  prselio  ipse  Dominus  ait  : 
«  Gum  fortis  armatus  custodit  atrium  suum,  iu  pace 
sunt  omnia,  quse  possidet.  Si  autem  fortior  eo  su- 
pervenerit,  universa  arma  ejus  auferet,  in  quibus 
confldebaty  et  spolia  ejus  distribuet  {Luc.  xi,  21).  » 

«  ToUite  portas,  principes  vestras,  et  elevamini, 
portse  ffiternales,  et  introibit  rez  glorifie.  Quis  est 

stit.  »  ^S.  BIaxim.  Taurin.,  serm.  46,  ed.  Rom.  1781, 
p.  518.^ 


770 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


776 


iste  rez  glorise?  Dominus  virtutum  ipse  est  rex  glo-  A  perditionem.  Rogat  itaqne  Ecclesia  Dominnm  ut  suas 


riffi.  »  Non  fuit  ei  sufficiens,  semel  dicere,  ad  qaod 
muUum  videre  desiderabat,  et  in  quo  plurimum 
delectabatur.  Videbat  enim  jam  tanc  sanctorum 
omnium  gloriam,  inter  quos  se  ipsum  quoque  stare 
videbat.  Yidebat  et  iniquorum  omniam  damnationem 
et  perditionem.  Videbat  portas  «ternales  apertas  et 
elefatas  et  ad  suscipiendum  tantam  fidelium  multi- 
tudinem  prflBparatas.  Videbat  et  portas  infernales 
clausas^  et  ceternis  incendiis  destinatas.  Et  bonas 
quidem  portas  hortatur,ut  sursam  ad  coelestia  ascen- 
dant;  malis  autem  principibus  dicit,  ut  suas  portas 
toUant,  et  claudant,  et  in  infernum  descendant,  et 
tunc  quidem  clauscB  erant  portae  mortis,  quia  nemo 
per  illas  transibit  ad  mortem.  g 

344  PSALMUS  XXIV. 

IN   FINEH    PSALHU3   DA.VID. 

In  hoc  psalmo  loquitur  Ecclesia,  et  ideo  in  flnem 
titulatur;  quonianj  ipsa  est,  sicat  ait  Apostolus,  in 
quam  fines  saecnlorum    devenerunt  (J  Cor,  x,  H)- 

c  Ad  te,  Domine,  levavi  animam  meam  :  Deus 
»  meus  in  te  confido,  non  erubeseam.  »  Ad  te,  in- 
quit,  Domine,  levavi  animam  meam,  qoffi  sub  magno 
vitiorum  pondere  prius  oppressa  jacebat.  De  hoc 
autem  pondere  alibi  dicitur  :  «  Quoniam  iniquitates 
meae  superposuerunt  caput  meum,  et  sicut  onus, 
grave  gravatae  sunt  super  me  (Psal.  xxxvir,  5).  • 
Tali  pondere  oneratis  Dominus  ait  :  «  Venite  ad  me 
omnes  qui  laboratis,  et  onerati  estis  et  ego  reficiam 
vos  {Matth,  XI,  8).  »  —  t  Deus  meus  in  te  confido,  non  ^ 
erubescam.  »  Quod  tale  est  ac  si  diceret.  Quia  in  te 
confido,  non  sit  vana  et  inutilis  fidncia  mea  :  non 
prsevaleant  inimici  mei,  et  «  nequando  dicat  inimi- 
»  cus  meus  :  Praevalui  adversus  eum.  ■  Et  hoc  est, 
quod  ait : 

•  Neque  irrideant  me  inimici  mei : »  per  quos  hae- 
relicos,  et  tyrannos,  et  ipsos  malignos  spiritus  intel- 
ligimus. 

t  Etenim  universi,  qui  te  exspectant,  non  conflm- 
»  dentur.»  Divinumutique^et  non  humannm  auxiliam 
in  magnis  nostris  necessitatibus  sperare  et  exspectare 
debemus.  Et  si  fortasse  non,  sicut  volumus,  tam 


vias  et  semitas  eam  edoceat,  ne  forte  in  illam  am- 
plam  viam  declinet,  qu®  inde  ampla  dicitar,  quia 
maxima  et  infinita  multitudopereamingreditur.Lnde 
et  subditur  : 

«  Dirige  me  in  veritate  tua,  et  doce  me,  quia  to 
>  es  Deas  salutaris  meas,  et  te  sustinui  tota  die.  » 
—  *<  Ego,  inquit  Dominus,  sum  via,  veritas,  et  vita 
{Joan,  XIV,  6) ;  »  —  «  Nemo  venit  ad  Patrem  nisi  per 
me  {Ibid.).  >  Haec  est  igitur  illa  via  ad  quam  orat  nt 
dirigatur,  quia  per  nuUam  aliam  ad  beatitadinem, 
quo  festinat,  pervenire  potest.  Errai  itaque,  et  pravo 
itinere  ad  mortem  tenditquicunque  pcr  viam  verita- 
tis  non  incedit. 

«  Reminiscere  miserationum  tuarum,  Domine, 
»  et  misericordiae  tus,  quse  a  sseculo  sunt.  >  Non  est, 
inquit,  novum  tibi,  et  inasitatum  misericordias  fa- 
cere,  et  fideles  tuos  exaudire.  Hoc  enim  jam  ab  illo 
saeculo  facere  coepisti,  quando  illam  maximam  et 
ine£Pabilem  misericordiam  facere  voluisti.  Nam  et 
si  prius  multas  misericordias  Dominus  fecerit;  ta- 
men  a  tempore  suae  passionis,  nostrseque  redemptio- 
nis  majorem  suae  misericordiae  copiam  ostendit  : 
qaia  non  unum  populum,  sed  omnes  gentes  suosan- 
guine  redemit.  Unde  est  illud  :  «  Laudate  Dominum, 
omnes  gentes,  laudate  eum,  omnes  populi.  »  Quare? 
«  Quoniam  confirmata  est  super  nos  misericordia 
ejus  {PsaL  cxvi,  i),  »  De  qua  videlicet  misericordia 
sequitur  : 

«  Delicta  juventutis  meae,  et  ignorantiae  meae  (479), 
»  ne  memineris,  secundum  magnam  misericordiam 
»  tuam  memor  esto  mei,  Deus.  »  Rogat  igitor  Eccle- 
sia  Dominum,  ut  tam  magnae  misericordiae  suae  me- 
mor  sit,  quae  tam  valido  argumento  super  nos  con- 
firmata  est.  Delicta  vero  juventutis  et  ignorantiae  illa 
intelligere  possumus,  quae  ante  conversionem  fece- 
rat,  cum  adhnc  ignorantiae  tenebris  teneretur. 

«  Propter  bonitatem  tuam ..  Domine.  »  Hoc  inquit, 
quod  postulo,  ideo  postulo,  quod  tanto  tuo  beneficio 
digna  sim;  sed  propter  bonitatem  tuam,  Domine, 
quam  facere  solitus  es  sperantibus  in  te.  «  Dulcis, 
>  et  rectus  Dominas,  propter  ;hoc  legem  statuit  de- 
»  linquentibus  in  via.  »  Haec  est  via  mandatorum 


cito  veniat,  exspectandum  est,  et  uullatenus  despe- 

randum.  l.  Dei,  de  qna  dicitar  :  «  Beati  immaculati  in  via  qui 

i,  ^  »  ambulant  in  lege  Domini  {PsaL  cxviii,  I).   »  Et 


«  Confundantur  iniqui  facientes  (478)  mala.  >  Illi 
inquit,  qui  te  exspectant  non  sunt  digni  confusione, 
sed  potias  iniqui  confundantur,  qui  vana  faciunt  et 
operantur.  Quamvis  enim  comine  vanitatis  omne 
malum,  omnisque  stultitia  intelligi  possit;illi  tamen 
tali  uomine  vocari  videntur,  qui  idola  faciebant  et 
colebant. 

«  Vias  tuas,  Domine,  notas  fac  mihi,  et  semitas 
i>  tuas  edoce  me.  »  Hoc  interest  inter  vias  et  semi- 
tas,  quod  interest  inter  amplas  et  angustas  vias ;  et 
angusta  quidem  via  ducit  ad  vitam,  ampla  vero  ad 

(478)  Cod.  Gis.,  Vana  :  ita  etiam  apiid  Aagust. 
enarr.  in  hunc  Psalmum  xxiv.  Lectio  autem  basilicae 
Vatic.  est ;  Confundantur  iniqua  facientes  vane,  Apud 
Cassiodorum  legitur  :  Confundantur  iniqui  ^acientes 


illud  :  «  Viam  mandatorum  tuorum  cucurri  {Ibid. 
zvni).  »  In  hac  autem  via  mnlti  delinquunt,  et  non 
ea  puritate  et  diligentia,  qua  debent,  per  eam  ince- 
dunt.  Sed  quia  dulcis  est  Dominus,  et  facilis  ad  mi- 
serendum,  «  qui  non  vult  mortem  peccatoris,  sed 
potiusut  convertatur,  et  vivat  {Ezech,  xxxiii,  il);  » 
propter  hoc  «  legem  statuit  delinquentibus  in  via.  » 
Et  quam  legem?  Et  quia  legitur :  «  Peccasti,  quiesce, 
declina  a  malo,  et  fac  bonum  {Isa,  i,  16)  :  »  quacun- 
que  hora  conversus  fueris,  omnium  iniquitatum  tua- 

vana,  In  Vulgata  autem,  confundantur  omnes  iniqua 
agentes  VLsquequaque, 

(479)  Eadem  lectio  est  apud  Augustinam  et  apod 
Gassiodoram. 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


77g 


n  recordabor.  Nasquam  locas  est  desperationi, 
lcissimus  Dominus  dnicissimam  nobis  statuit 
Et  certe  pauci  vel  nulli  salvari  potaissent,  nisi 
anc  dalcissimam  legem  Dominus  statuisset. 
liem  subditur  :  «  Et  rectus ;  •  quia  qaamvis 
sit,  nunquam  tamen  a   rectitudine  recedit. 

scriptnm  est :  quia  «  reddet  unicuique  se- 
1  opera  sua  {Matth,  xvr,  27).  »  Dulcis  igitur 

poenitentibus;  rectus  vero  in  malitia  perse- 
bus. 

iget  mites  in  judicio,  docebit  mansuetos  vias 
»  Mites  et  mansneti  idem  significant.  Graves 
:  maturi  homines  mites  vocantur.  De  quibus 
:  «  In  populo  gravi  landabo  te  {PsaL  xxziv, 
llansueli  vero  quasi  manu  assueti  dicuntur. 
b  contrario  illa  animalia  prava  vocamus,  quse 
refugiant,  et  tangi  non  patiuntur.  Dirigit  igi- 
QS  in  judicio,  et  docet  mansuetos  vias  snas, 
)s  tales  komines  a  via  justitiffi,  ^t  SBquitatis 
lon  permittit.  Soli  enim  illi  boni  judices  sunt 
judicant,  qui  mala  repellnnt  et  bonaeligunt. 
ae  sunt  viae  Domini?  «  Universae  vice  Domini 
•icordia,  et  veritas.  »  Et  quibus  hae  vioB  praj- 
sunt?  •  Requirentibus  testamentnm  ejus,  et 
nonia  ejus.  •  Per  has  ipse  incedit,  per  has  et 
edamus,  ut  et  ipse  ad  nos,  et  nos  ad  ipsum 
ire  valeamus.  Per  has  autem  illi  incedunt, 
iusque  Testamenti  testimonia  diligunt,  requi* 

custodiant. 

opter  nomen  tuum,  Domine,  propitiaberis 
ito  meo,  copiosum  est  enim.  >  Sed  quod  est 
Domini?  Nomen  Domini  est  Jesus.  Jesus  au- 
Ivator  interpretatur.  Sic  enim  ad  B.  Mariam 
i  ait :  <c  Ecce  concipies,  et  paries  iilium,  et 

nomen  ejus  Jesum  (Lue,  i,  3i).  »  Quare? 
ipse  salvum  faciet  populum  suum  a  peccatis 
{Matth.  I,  2i).  »  Salvat  igitur  Dominus,  pro- 
*  ct  miseretur  iidelibus  suis  propter  nomen 
id  est  secnndum  signiiicationem  nominis  sui, 
m  ideo  Salvator  vocatus  est,  ut  salvaret,  et  se 
itibus  misericordiam  prastaret.  Gopiosum 
peccatum  snum  esse  improprie  dixit,  ut  valde 
m  esse  ostenderet. 

is  est  homo,  qni  timet  Dominum?  Legem 
it  ei  in  via,  quam  elegit.  »  Qnis  est,  inquit, 
qui  timeat  Dominum?  Nihil  timeat,  si  pec- 
poeniteat,  Istetnr  et  gaudeat  qnia  legem 
tuit  Dominus  in  via,  quam  elegit.  Per  viam, 

veritatis  incedere  elegit;  si  fortasse  ab  ea 
vit,  recordetur  qnia  lex  sibi  posita  est,  agat 
modo  poenitentiam,  et  dimittetnr  sibi. 
ima  ejus  in  bonis  demorabitur;  et  semen 
possidebit  terram.  »  Tantum  potestlex,  qucea 
)  peccatoribus  constituta  est,  ut  quicunque 
istodierint  et  de  peccatis  suis  poenitentiam 
,  bonis  sctemis  non  priventur,  sed  ipsi,  et 
eorum,  per  quod  eorum  imitatoret  intelligi- 
srram  viventium  in  hsreditatem  possidebiint. 

Id.  cod.  Ghis.  cordis  mei* 

Patrol.  CLXIV. 


Magna  qmnipotentis  Dei  misericordia  in  hoc  veru- 
culo  prasdicatnr,  et  magna  spes  poenitentibus  dator. 

'  Firmamentum  est  Dominus  timentibus  enm,  et 
»  testamentum  ipsius,  ut  manifestetur  illis.  »  £t 
Dominns,  inquit,  et  testamentum  Domini  flrmamen- 
tum  est  omnibus  timentibus  eum.  Hoc  autem  testa- 
mentnm  ad  hoc  nobis  datum  est,  ut  per  ipsum,  et 
in  ipso  ille  nobis  manifestetur,  qui  ipsius  testa- 
menti  aiictor  est  Magnum  habemna  firmamentum 
et  consolationem,  ut  spes  nostra  firma  sit,  cum  Dei 
notitiam  habeamus.  Firma  enim  et  stabilis  est  illa 
domus,  quae  super  talem  petram  fundata  est. 

c  Oculi  mei  semper  ad  Dominum.  »  Et  quasi  ali- 
A  qnis  diceret:  Dnm  semper  oculis  ad  eum  intendis» 
cavendum  tibi  est,  ne  quasi  incaute  in  Jaqueum  pe- 
dem  mittas;  ad  quod  ipse  :  a  Quoniam  ipse  eveUet 
»  de  laqueo  pedes  meos.  »  Hoc  autem  sanctis  mar- 
tyribus  multoties  accidisse  legimus,  qui  dum  solam 
Deum  qusererent,  et  videre  et  habere  desiderarent, 
in  ipsis  snis  verbis  et  actionibns  cogniti,  quod  Chri- 
stiani  essent,  mox  capti,  ligati  et  illequeati  ad 
snpplicia  trahebantur.  Sed  Dominus,  qui  nunquam 
deserit  sperantes  in  sc,  tantam  illis  constantiam  da- 
bat,  ut  moriendo  ipsos  suos  vincerent  inimicos  et 
nullis  tormentis  vinci  potnissent. 

u  Respice  in  me,  et  miserere  mei,  quia  unicus  et 
»  pauper  sum  ego.  »  Unicam  et  pauperem  Ecclesia 
se  esse  dicit,  quia  ipsa  sola  est  ex  omnibus  mnndi 
^  hujus  nationibus,  quse  nnum  et  vernm  Deum  vene- 
ratur  et  colit.  Est  autem  et  pauper,  iliis  videlicet 
divitiis  quibus  alii  homines  divites  liunt.  Quando 
S.  Ecclesia  loquitnr,  aliquando  perfectorum,  ali- 
quando  vero  imperfectorum  personam  in  loqnendo 
suscipit,  sicut  in  hoc  loco,  ubi  ejus  verba  solis  per- 
fectoribus  convenire  videntur. 

c(  Tribulationes  (480)  me«  diiatatse  sunt ;  de  ne- 
»  cessitatibus  meis  eripe  me.  •  Tempora  quoqne 
distingnenda  sunt,  quia  non  omnia,  qu2e  dicit,  om- 
nibus  temporibus  aptari  possunt,  quoniam  aliter 
loqnitur  in  prosperis,  et  aliter  in  adversis.  Ecce 
enim  modo  tribulationes  cordis  sui  dilatatas  esse 
dicit,  cum  a  tyrannis  et  hsereticis  persecutionem 
Q  patiatnr.  Unde  et  subditur  : 

«  Vide  humilitatem  meam  et  laborem  meum,  et 
»  dimitte  omnia  peccata  mea.  Respice  inimicos 
V  meos,  quoniam  multiplicati  sunt,  et  odio  iniquo 
»  oderunt  me.  >  Multum  se  ab  a  inimicis  humiliatam 
et  laboribus  fatigatam  esse  ostendit,  suosque  inimi- 
cos  multiplicatos  et  iniquo  odio  succensos  [esse  con- 
qneritur.  Unde  jam  non  praesentem  vitam,  sed  solam 
suorum  peccatorum  remissionem  et  veniam  postu- 
lat.  Sic  enim  et  Apostolns  ait :  c  Nolo  vos  ignorare, 
340  fratres,  de  tribulatione  nostra,  quae  facta  est 
nobis  in  Asia,  qnoniam  snpra  modum  gravati  sumns 
supra  virtutem,  ita  ut  tffideret  nos  etiam  vivere 
(I  Cor.  1,  8).  » 

c  Custodi  animam  meam,  et  eripe  me,  Domine, 
»  non  confnndary  quoniam  ii^vocavi  te.  »  Hoc  autem 


^ 


779 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SI6NIGNSIS 


780 


taie  est  ac  si  diceret :  Non  pro  corpore  rogo,  neqae  A  enim  esti  qa«  solo  intuita  probat  et  teotat,  inter- 


hancvitam,  qaee  non  est  mihi  nisilabori,  (480  ^^^' 
gam  habere  desidero;  animam  solam  custodi  et 
eripe;  et  sufficit  mihi.  «  Domine,  non  confundar, 
quoniam  invocavi  te.  »  Sed  intelligant  isti  tandem 
aliquando,  quia  te  invocare  non  est  confusio.  Sic 
enim  scriptum  est,  quia  «  Stabunt  justi  in  magna 
constantia  adversus  eos  qui  se  angastiaverant  (Sap. 
Ty  i).  1»  Et  tunc  qnidem  sanctos  Dei  sapientes  esse 
cognoscont,  qoos  stultos  et  fatuos  esse  putabant. 
«  Jnnocentes,  et  recti  adhaeserunt  mihi,  quoniam 

>  sustinui  te,  Domine.  »  Ecce  quales  sunt  pro  qai- 
bus  nanc  rogo,  innocentes  sunt,  recti  sunt,  tales 
8unt,  qui  tua  gratia  et  misericordia  digni  sunt.  Qui 
mihi  adhffiserunt,  non  carnali  amore  neque  carnali 
affectione;  non  adhffiserunt  mihi  propter  me,  sed 
quoniam  sustinui  te. 

«  Redime,   Deus   Israel,    ex    omnibus   angustiis 

>  meis.  »  Tanc  enim  S.  Ecclesia  ez  omnibus  an- 
gustiis  suis  redimetur  et  liberabitur,  quando  tota 
piena  et  integra  cum  omnibus  suis  membris  super 
ccelos  exaltabitur. 

PSALMUS  XXV. 

PSALMUS  DAVID. 

In  hoc  psalmo  loquitur  ipse  David,  et  simul  cum 
eo  omnes  alii,  qui  ejusdem  perfectionis  sunt. 

c  Judica  me,  Domine,  quouiam  ego  in  innocentia 
»  mea  ingressus  sum,   et  in  Domino  sperans  non 


B 


rogat  et  cognoscit  quid  in  renibus  et  quid  in  cord« 
habeamus,  et  intentionem  nostram  bonam  esse  vir 
det  et  poenitentiam  Jructuosam ;  si  vero  quid  ra- 
biginiSy  et  reiiquiarum  adhuc  ibi  est,  arit  et  sanat 
Uode  ipse  ait :  •  Si  oculus  tuus  fuerit  simplex,  totum 
corpus  tuum  lucidum  erit  {Luc,  xi,  36).  » 

«  Quoniam  misericordia  tua  ante  ocaios  meos  est 
»  et  complacui  in  veritate  tua.  >  Hoc  autem  tale 
est  ac  si  diceret :  Si  misericordiam  tuam  ante  ocu- 
los  non  habuissem  et  me  poenitentem  per  tuam  mi- 
sericordiam  a  peccatis  absolutum  esse  non  cogno- 
vissem,  nunqnam  ut  me  jndicares  et  probares,  te 
rogassem.  Bene  antem  ait :  «  Et  complacai  in  veri- 
tale  tua.  »  quia  in  hac  qaoque  vita  magnificatur, 
quia  poenitentibus  misericordiam  facit,  sicut  se 
facturum  esse  promiserat. 

€  Non  sedi  in  concilio  vaoitatis,  et  cum  iniqut 
»  gerentibas  non  introibo.  Odivi  congregationes 
»  malignorum,  et  cum  impiis  non  sedebo.  »  Isti  doo 
versos  unum  atque  idem  dicere  videntur.  Perfecti 
autem  ;>ant  quicunque  sive  ante  poenitentiam  sive 
post  pcenitentiara  hae^  veraciter  dicere  possunt. 
Quid  enim  perfectius  quam  vaoitati  non  acquie- 
visse  et  hoc  ipsum  in  posterum  se  facturum  esse 
promittere?  De  talibns  enim  Apostolus  ait  quia 
c  ubi  abundavit  delictum,  superabundavit  et  gratia 
iRom.  V,  20).  >  Unde  et  in  alio  psalmo  dicitur  : 
«  Beati  quorum  remissse  sunt  iniqaitates,.et  quorum 
»  infirmabor.  »  Jadicari  se  rogat  propheta,  quoniam  q  tecta  sunt  peccata.  Beatns  vir,  cui  non  imputavit 


justam  causam  se  habere  cognoscit,  quod  utique 
non  fecisset,  si  injustam  causam  se  habere  cogno- 
yisset.  Innocentem  autem  se  dicit  esse  ingressum, 
quoniam  et  si  peccavit,  non  tamen  in  malitia  per- 
severavit.  Scimus  enim,  quia  neque  innocenter  ad 
Bersabeam  ingressus  est,  neque  innocenter  Uriam 
interfecit.  Sed  quoniam  digne  pcBnituit,  et  per  pro- 
phetam  a.Domino  andire  meruit:  •  Dimissum  est 
tibi  peccatum  tuum  (If  Reg,  xii,  44),  »  ac  si  non 
peccasset,  innocentem  et  justum  se  esse  ostendit. 
Quia  in  re  magna  peccatoribus  consolatio  datur,  ut 
post  poeuitentiam  ita  se  intelligant  a  peccatis  esse 
salvatos,  ac  si  ea  nunquam  commisissent.  Et  mihi 
videtur  ideo  prophetam  ista  dixisse  et  scripsisse,  ut 


Dominns  peccatum  {Psal.  xxxi,  i,  2).  » 

u  Lavabo  inter  innocentes  manus  meas,  et  cir- 
»  cumdabo  altare  tuum,  Domine.  »  Non  possumas 
hoc  ad  litteram  inteliigere,  at  rex  et  propbeta  Da- 
vid  cum  solis  justis  et  innocentibus  conversari  po 
tuisset;  nisi  forte  sic  intelligamus,  quia  mente  et 
voluntate  cnm  talibus  conversabatur,  cum  349  c«e- 
teris  aatem  solo  corpore  habitabat.  Sic  enim  et  absen- 
tes  et  preesentes  simul  esse  possumus.  Absentes 
videlicet  ab  his  cum  quibus  sumus,  et  prsesentes  cum 
his  cum  quibus  non  sumus.  Si  enim  non  placet  mihi 
consilium  illius,  qui  mecum  est,  absens  ab  eo  sum; 
si  vero  placet  consilinra  illius,  qui  mecum  uon  est, 
nbicnnque  est,  proesens  ilii  sum.  Sic  enim  et  Apo- 


exempio  sno  ad  hanc  tantam  spem  cseteros  provo-  D  stolus :  «  Nostra  conversatio  in  coelis  est  (Philip,  in, 


caret. 

(c  Et  in  Domino  sperans  non  iniirmabor.  •  Quid 
est  non  infirmabor,  nisi  hanc,  quam  nunc  habeo 
innocentiam,  et  anime  sanitatem  non  amittam  ?  Hoc 
tamen  non  suis  viribus,  sed  sola  Dei  misericordia 
se  complere  posse  confidit.  Dat  autem  etiam  in  hoc 
dicto  cseteris  exemplum,  ut  post  poenitentiam  ad 
peccata  non  revertantnr. 

«  Proba  me,  Domine,  et  te Jta  me,  ure  renes  meos, 
>  et  cor  meum.  •  Nam  et  si  Propheta  hoc  non  di- 
xisset,  Dei  tamen  est,  et  ad  ipsum  soium  pertinet 
scrutari  renes  et  corda.  Unde  non  tantum  rogando, 
quantom    annnntiando    hiec    dixisse  videtur.  Ipse 

(481)  Id.  cod.  etdolori. 


20).  i  Sic  et  Corinthiis,  et  ab^entem,  et  preesentem 
se  esse  dicebat.  Lavat  igitur  manus  suas  inter  inno- 
centes,  quia  ad  similitudinem  illorum,  cum  quibas 
et  inter  quos  mente  et  animo  conversatur,  omnia 
opera  sua,  quse  per  manus  significantur,  purificat 
et  sanctificat.  «  Et  circumdabo  altare  tunm»  Do- 
mine.  »  Quare? 

«  Ut  audiam  vocem  laudis  tuee,  et  enarrem 
»  universa  mirabilia  tua.  >  Nondum  templum  fa- 
bricatum  erat,  sed  tabernaculum,  quod  fecerat 
Moyses,  et  area  testamenti,  et  altare  aareum  ibi 
erat.  Hoc  igitur  aitare  se  circuire,  et  ea  quse  iege- 
bantnr,  ae  audire  promittit  Solum  enim  Heptati- 


81 


EXPOSmO  IN  PSALHOS. 


782 


tum  (482)  tunc  ibi  legebatiiry  quoniam  prophetarum  A     «  Domiiius  illominatio  mea,  et  salus  mea.Quem^ 


^ibri  nondum  compositi  erant.  Audiebat  itaqne  ibi 

'laudes  Domini,  et  omnia  mirabilia  ejos,  quffi  in  illis 

Ubris  plenissime  continentur;  qua  sicut  modo  se 

^acere   promittit,  postea    in   omnibus  istis  psalmis 

^narravit  et  praedicayit.  » 

<c  Domine,  dilexi  decorem  domus  tuae.  »  Hoc  au- 
iem  exponit :  c  Et  locnm  tabemaculi  glorias  tus.  » 
His  autem  verbis  domun  illam,  et  locum  illum  mul- 
tum  se  frequentasse  ostendit,  in  qno  supradictnm 
tabernacnlum,  et  ea  qase  in  ipso  erant,  contine- 
bantur.  Et  boc  quidem  faciebat,  sicnt  modo  dixit,  ut 
audiret  yocem  landis  Domini  et  enarraret  universa 
mirabilia  ejus.  Quantnm  autem  decorem  domus  Do- 


»  timebo?  »  Videtnr  mihi  qnando  Propheta  haec 
scribebat,  quia  et  Saulis  mortem,  et  se  in  proximo 
regem  constituendum  per  Spiritum  sanctum  pr®- 
videbat.  Unde  et  bene  in  titulo  'dicitur  :  «  Psalnms 
David,  priusquam  liniretor.  »  Dominus,  inquit,  il- 
luminatio  mea  est,  qui  sic  me  illuminare,  et  sua 
secreta,  et  futura  mysteria  revelare  dignatury  qui 
mihi  per  Spiritum  suum  in  me  loquentem,  et  salu- 
tem  et  defensionem  se  daturum  esse  promittit;  et 
ego  «  quem  timebo?  »  Neminem,  quasi  dicat,  timebo» 
tanto  adjatore  et  defensore  protectus ;  unde  et  sub- 
ditnr  : 
«  Dominus  defensor  vitse  mee  :  a  quo  trepidabo. 


mini,  et  locum  tabernacali  ejus  dilexerit,  ez  eo  sa-  ^  n  Dum  appropiant   super   me   nocentes,  ut    edant 


tis  intelligere  possumus  quia  templum  ejus  magno 
desiderio  facere  volnit;  omnesque  expensas  ibi  ne- 
cessarias  pra^iparavit  quibus  poftea  Salomon  filius 
ejus,  vice  illins  templam  Domini  construxit. 

«  Ne  perdas  cum  impiis  animam  meam,  el  cam 
•  viris  sanguinum  vitam  meam,  in  quorum  manibus 
>  iniquitates  sunt.  »  Ne  'perdas,  inqait,  cum  impiis 
animam  meam,  neque  me  in  poenis  illis  associes, 
quorum  conoilia  et  congregationes  iniquas  ego 
semper  odio  habui,  sed  potius  pone  me  cum  indo- 
centibus,  inter  quos  mente  et  animo  conversatus 
8um. 

c  Dextera  eoram  replela  est  moneribus.  »  Hoc 
est  enim,  qnod  modo  dixit :  «  In  quoram  manibus 


>  carnes  meas?  »  A  quo,  inqnit,  trepidabo,  dom  ap< 
propiant  nocentes,  et  super  [me  irruere  meditantur, 
ut  edant  cames  meas?  In  hoc  enim,  qnod  dicit : 
c  ut  edant  carnes  meas,  quanto  >  odio  eum  perse- 
querentur,  manifeste  ostendit. 

«  Qui  tribulant  me  inimici  mei,  ipsi  infirmati  sunt 

>  et  ceciderunt.  »  His  verbis  Saulis  mortem,  et 
aliorum,  qni  in  prselio  S48  cecidemnt,  significasse 
videtur. 

«  Si  consistant  adversum  me  castra,  non  timebit 
»  cor  meum,  si  insurgat  in  me  prselium,  in  hoc  ego 
»  sperabo.  »  Talem,  inquit,  adjutorem  et  defenso- 
rem  habeo  ut  nuila  adversantium  castra,  nullos 
inimicorum  exercitus,  et  nulla  insnrgentium  prselia 


iniquitates  sunt.  yt  Illorum  namque  manus  muneri-  p  timeam 


bus,  et  iniquitatibus  plenas  esse  dicit,  quia  ad  hoc 
munera  dant,  vel  susdpiunt,  ut  innocentes  [et  sim- 
plices  bomines  perdant  et  affligant. 

«  Ego  antem  in  innocentia  mea  ingressus  sum; 
n  redime  me,  et  miserere  mei.  »  Ego,  inquit,  in 
innocentia  mea  ingressus  sum,  et  idcirco  in  illa  tua 
beatitudine  simal  cnm  innocentibus  me  esse  con- 
fido.  Quantse  puritatis  et  perfectionis  vir  iste  fuerit, 
ipsa  ejus  verba  apertissime  manifestant.  Nam  et  ipse 
Dominus  boc  ipsum  ostendit,  qui  pluribus  in  locis 
valde  eum  commendat. 

«  Pes  enim  meus  stetit  in  via  recta,  in  ecclesiis 
3  benedicam  Dominum.  »  Hoc  autem  videtur  esse 
expositio  eorum,  quss  modo  dixit :  «  Ego  antem  in 


«  Unam  petii  a  Domino,  hanc  requiram.  »  Unam, 
inquit,  rem  petii  a  Domino,  hanc  semper  requiram, 
hanc  omnibus  aliis  prseferam,  quam  si  mihi  dederit, 
dives  sum ;  si  vero  non  dederit,  omnia  alia  pro  ni- 
hilo  duco.  Et  quffi  est  illa?  «  Ut  inhabitem  in 
9  domo  Domini  omnibus  diebns  vitse  mese.  »  Hoc 
non  dicunt  hujus  sseculi  potentes,  qui  si  honores. 
dignitates  et  divitias  habeant,  et  eorum  ipimici  eis 
resistere  non  valeant  (totum  enim  hoc  habebat  Da- 
vid),  hanc  talem  petitionem  facere  non  curant, 
quia  non  fletema,  sed  transitoria  diligunt.  Domum 
Domini  ccelestemdicitJernsalem,  cujus  habitatior:em 
omnibus  divitiis  prseferebat.  Et  quasi  aiiquis  dice- 
ret  :  Quare  in  illa  domo  tantopere  habitare  deside- 


y»  innocentia  mea  ingressus  sum. »  Neque  enim  dubi-  D  ras?  Ait : 


tandum  est,  eomm  pedes  stare  in  via  recta,  qui  inno- 
center  ingrediuntur.  Quod  antem  ait :  «  in  ecciesiis 
benedicam  Dominum ;  »  istoram  omnium  psalmo- 
rum  commendatio  est,  in  quibus  per  omnes  Ecciesias 
ubique  diffosas  quotidie  Deus  laudatur  et  benedi- 
citur. 

PSALMUS  XXVI. 

PSALMUS  DAVID  PHIUSQUAM  LmiHBTUa. 

De  illa  unctione  dicit,  quse  facta  est  sibi  in  Hebron 
post  mortem  Saul,  quando  rex  constitutus  est  Unde 
apparet  illis  diebus  hunc  psalmum  factum  fuisse, 
quibus  Saul  interfectus  est,  qui  eum  iniqno  odio 
persequebatur. 


«  Ut  videam  voluntatem  Domini,  et  protegar  a 
»  templo  sancto  ejus.  •  Nemo  in  hac  vita  Dei  vo- 
luntates  et  consilia  plene  cognoscere  valet;  unde 
et  multoties  nobis  displicet,  cam  iniquis  prospera, 
et  bonis  adversa  contingere  videmus.  Desiderat  ita- 
que  Propheta  ibi  esse,  ubi  omnem  veritatem  cogno- 
scat  et  nullaa  inimicornm  insidias  timeat. 

«  Quoniam  abscondit  me  in  taberaaculo  suo,  in 
»  die  malorum  protexit  me  in  abscondito  taberaa- 
»  culi  sui,  in  petra  exaltavit  me.  Nnnc  autem  exal- 
»  tavit  caput  meum  super  inimicos  meos,  circuibo, 
»  et  immolabo  in  taberaaculo  ejns  hostiam  jnbila- 
» tionis,   cantabo,  et  psalmnm  dicam  Domino.  » 


(432)  Volnmen  icilicet  piimos  septem  Veteiis  Tefltamenti  libros  complectens. 


783 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENS1S. 


781 


Ideo,  inquity  circuibo,  et  immolabo,  et  psalmum 
dieam  Ikunino,  quoniam  abscondit  me  in  taberna- 
culo  8U0,  et  cfletera  qus9  sequnntur.  Nunc  significa- 
tionem  Tideamus.  Pctuerant,  quasi  dicat  Saul  et 
omnesalii  inimici  mei,  ejicere  me,  et  meos  de  domo 
mea  et  de  tabernaculo  meo;  sed  de  amplissimo  ta- 
bernaculo  Dei  me  fugare  et  ejicere  non  potoerant. 
Tabernaculum  Dei  mundum  istum  intelligit,  qui  ad 
tabernaculi  similitudinem  coeli  velamine  tectus  est. 
In  boc  autem  tabernaculo  ita  Dominas  eum  abs- 
condit  et  custodivit,  nt  omnes  ejus  inimici  ne- 
que  capere,  neque  inyenire  eum  potuissent.  Dies 
autem  malornm  illi  sunt,  in  qoibus  mali  dominan- 
tor  ct  suas  faciunt  voluntates.  Quod  autem  ait  : 
«  Nunc  autem  exaltavit  caput  meum  super  inimicos 
meos ;  » tale  fuit^  ac  si  dixisset :  Nunc  antem  quando 
Saul  et  csteri  inimici  mortui  snnt,  et  super  popu- 
lum  8uum  regem  me  Dominus  constituere  Toluit; 
nunc,  inquam,  exaltaTit  Dominns  caput  meum,  id  est 
virtutcm  et  fortitudinem  meam  super  omnes  inimi- 
cos  meos.  Sicut  enim  in  libris  Regum  legitur,  nnlli 
tunc  temporis  in  illis  partibus  fuerunt,  qui  ejus  Tir- 
toti  et  fortitudini  resistere  potuissent.  Et  pro  tanto 
a  Deo  sibi  collato  beneficio  nunc  quidem  non  im- 
merito  dicit  :  «  Gircuibo,  et  immolabo  in  tabarna- 
culo  ejus  hostiam  jubilationis.  >  De  koc  autem  taber- 
naculo  in  superiori  psalmo  satis  locutus  est.  Hoc 
est  enim  illud  tabernaculum,  quod  fecerat  Mojses, 
de  quo  et  Apostolus  dicit :  «Tabernaeulum  factum  est 
primum,  in  quo  erat  candelabrum,  et  arca  testa- 
menti,  et  mensa  propositionis,  quod  dicitur  sancta 
(Hebr.  IX,  2).  »  Et  hoc  qaidem  illis  diebus  in  ilia 
terra  erat,  ad  qaod  videlicet  David  toto  tempore 
su(c  persecutionis  accedere  non  potuit.  Nunc  au- 
tem,  pace  sibi  concessa,  se  illuc  ire  promittit,  vota 
sua  reddere,  et  laudis  et  jubilationis  hostias  immo- 
lare  et  in  psalmis.  Deo  cantare.  Sequitur  : 

ff  Exaudi,  Domine,  vocem  meam,  qoa  clamavi  ad 
9>  te ;  miserere  mei  et  exaudi  me. 

}>Tibi  dixit  cor  meum  :  Quffisivi  vultnm  tuum, 
»  vultum  tuum,  Pomine,  requiram. 

>  Ne  avertas  faciem  tuam  a  me,  et  ne  declines 
»  in  ira  a  servo  tuo.  » 

Sic  loquitar  Propheta,  ac  si  jam  ad  tabemaculum 
Domini  vcnisset,  ubi  se  cantare  et  jabilationis 
hostias  immolare  promiserat.  Et  tale  est  ac  si  dice- 
ret :  Ecce,  Domine,  qnod  semper  desideravi,  ad  ta- 
hernaculum  tuum  veni  et  ante  conspectum  tuum 
assisto.  Nunc  igitnr  exaudi  orationem  meam,  qua 
damavi  ad  te ;  nunc  miserere  mei  et  exaudi  me  ? 
Unde?  De  hoc  videlicet,  quod  superius  dixit :  «  Unam 
petii  a  Domino,  hanc  requiram,  ut  inhabitem  in  domo 
Domini  omnibus  diebus  vitas  (PsaL  xxii,  6).  »  Hoc 
est  enim,  quod  ait':  c  Tibi  dixit  cor  meum  :  Queesivi 

(483)  Addatur  ex  S.  Maximo  Taurin.  Neque  enim 
tota  humanitatis  Christi  sanctissima  dispensatio  aliud 
intendit,  aliud  exigit,  nisi  ad  supema  nos  dirigat, 
quatenus  expleto  mortalitatis  nostrm  tempore  ad  sui 
manifestam  perducat  visionem,  atque  setema  vul- 
tus   sui  gloria  nos  satiet.   Serm.   48,  edit.   Rom. 


D 


A  vultum  tunm,  vultum  tuum,  Domine,requiram.»  Quid 
est  enim  vultum  tuum,  Domine,  requiram,  nisi  unani 
pctii  a  Domino,  hanc  requiram?  Et  quis  potestvi- 
dero  vnltum  Domini,  nisi  ille  qui  habitat  in  domo 
Domini?  (483)  0  rez  sapientissimus  et  aliorum  om- 
nium  religiosissimus,  qui  regnum,  quod  illis  diebus 
acceperat,  reiinquere,  et  coslestia  gaudia  toto  corde 
desiderabat?  c  Ne  avertas  faciem  tuam  a  me,  ne 
»  declines  in  ira  a  servo  tno.  Adjutor  meus  esto,  ne 
>  derelinquas  me,  neqne  despicias  rae,  Deus  saluta- 
»  ris  meus.  »  Sic  loquitur  Propheta,  ac  si  faciem 
saam  ab  eo  Dominus  avertisset,  eique  se  iratum 
ostendisset,  atque  dixisset  :  Impossibile  petis ;  et 
qoffi  postulas,  modo  impetrare  non  potes :  dabuntar 

^  tibi  in  tempore  suo,  et  noli  timere  qoia  te  non  de- 
seram  9  49,  neque  derelinquam.  Hoc  autem  se- 
quentia  aignificare  videntur. 

t  Quoniam  pater  meus,  et  mater  raea  derelique- 
»  rant  me,  Dominus  autem  assumpsit  me.    »   Qais 
est  iste  pater,  nisi  mundus  de  quo  Dominus  ait : 
«  Filii  hujus  mundi  prudentiores   filiis    locis  sunt 
in  generatione  sua  (Luc.  xvr,  8)  :  »  de  qua  et  Jerc- 
mias  :  «  Maledictus  vir,  inquit,  qui  nuntiavit  patri    j 
meo,   dicens  :  Naius  est   libi   filius  raasculus  (Jer.    | 
XX,  45);  »mater  vero  iniqaitas  est,  sicut  idem  Pro-    . 
pheta  testatur,  ubi  ait :  «  Quoniam  in  iniqniiatibas 
conceptus  sum  (PsaL  l,  7).  »  Diciiur  autem  et  de  dia- 
bolo,  quia  omne  sublime   videt,  et  quia   ipse  est 
rex  super  omnes  filios  superbiff'.  Qua  in  re  omninm 

C  iniquorum  superbia  mater  esse  ostenditur.  IUi  igitur 
soli  a  Domino  suscipiuntur,  quos  isle  pater,  et  h«c 
mater  derelinqnit. 

ff  Legem  mibi  constitue,  Domine,  in  via  tua,  et 
»  dirige  me  in  semitam  rectam  (484)  propter  inimi- 
»  cos  meos. »  Qaia,  inquit,  petitio  mea  modo  exau- 
diri  non  potest,  et  rae  adhuc  in  hoc  raundo  inter 
inimicorum  raeorum  insidias  babitare  jubes,  eam- 
dem  raihi  legem  constitue  in  via  tua,  quam  et  aiiis 
constituisti.  De  hac  autem  lege  in  alio  psalmo  dicitur : 
(c  Quis  est  homo,  qui  timet  Dominnm  (485)?  legem 
statuit  ei  in  via  quam  elegit  (PsaL  xxvi,  12).  »  Et 
quare  illam  legem  sibi  constitui  dicit,  quam  omnibas 
hominibus  constitutam  esse  cognoscit,  nisi  quia  plus 
cceteris  se  peccare  timet,  si  forte  a  via  justitiffi 
aliqua  occasione  declinaverit?  Unde  et  Domions  ait: 
»  Servus  sciens  voluntatem  Doraini  sui,  et  non  fa- 
ciens,  dlgna  vapnlabit  raultis  ;  qui  vero  nescit,  et 
non  fecit,  vapulabit  paucis  (Luc,  xa,  47).  » 

<c  Ne  tradideris  me  in  animas  persequentiom 
<  me.  •  (486)  Per  hos  aut$m  malignos  spiritns  in- 
telligimus,  quorum  desiderium  est  maxime,  ut  viros 
justos  a  recto  itinere  declinare  et  in  peccata 
ruere  faciant.  Sunt  enim,  sicut  scriptnm  est,  escae 
ejus  electse,  dequibus  subditur : «  Quoniam  insurrexe- 

p.  520. 

(484)  Cod.  Vallicel.  propter  nomen  tuum.  Cod. 
Ghis.  propter  inimicos  meos. 

(485)  Id.  Cc»d.  Vallicel.  timens  Dominum.  Cod. 
Ghis.  timet  Deum. 

(486)  Secundam    historiam    potest    inteliigi   de 


•785  EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 

"»  raat  in  me  testes  iniqai,  et  mentita  est  iniquitas  k 
»  sibi. » Isti  enim  sunt,  qoi  beatam  Job  accasaverunt, 
et  falsum  testimonium  contra  eum  reddiderant,  et 
ante  conspectum  Dei  sanctos  ejus  accusare  non  ces- 
sant  die  ac  nocte.  Sed  mentita  est  iniqaitas  sibi. 
Unde  et  in  alio  psalmo  legitur  :  «  Gonyertetur  dolor 
ejus  in  caput  ejus,  et  iniquitas  ejus  in  verticem  ejus 
descendet  {PsaL  vn,  i7].  » 

«  Credo  videre  bona  Domini  in  terra  viventium. » 
Qnamvis,  inquity  falsi  testes  insurgant  contra  me ; 
ego  tamen  credo  et  nullatenus  dubito,  quia  petitio 
mea  exaudita  est  et  video  bona  Domini  in  terra 
▼iventium.  Aadio  enim  ipsum  Dominum  in  me  lo- 
quentem  ;  aadio  Spiritum  sanctum  me  consoiantem, 
et  dicenlem  :  «  Ezspecta  Dominum,  et  viriliter  age, 
«  et  confortetur  cor  taum,  et  sastine  Dominum.  » 
Hinc  est  enim,  qaod  alibi  ait  :  «  Audiam  qaid  in  me 
loquatur  Dominus  Deus  (Psal,  lxzxiv,  9).  • 

PSALMUS  XXVII. 

PSALMUS  IPSI  DAVID. 

Iste  tilalus  hoc  dicere  videtur,  qaod  ipse  David 
loquatar  ea,  quie  in  hoc  psalmo  continentun  Ipsi 
David,  id  est  Christo  Domino  Salvatori  nostro, 

«  Ad  te,  Domine,  clamavi ;  Deus  meus,  ne  sileas 
>•  a  me,  et  ero  similis  descendentibus  in  lacum.  » 
Heec  voz  non  est  solummodo  David,  sed  omnium 
aliorum,  qui  eamdem  fidem  habent,  quam  habet  Da- 
vid. «  Ad  te,  inquit,  Domine,  clamavi;  ne  sileas  a  me.  > 
Qaid  est  «  ne  sileas  a  me,  •  nisi   responde  mihi  ? 


786 


«  Da  illis,  Domine^  secondnm  opera  eorum,  et 
»  secundum  nequitiam  studiorum  ipsoram  retribue 
•  illis.  Redde  retributionem  eorum  350  ipsis.  » 
lllam  videlicet  retributionem,  qua  dignisunt. 

c  Qaoniam  non  intellezerunt  opera  Domini,  et 
i>  in  opera  manum  ejus  non  consideravenmt.  i 
Omnia  opera  Domini  bona ;  quia  «c  vidit  Deus  cnncta 
quee  fecerat,  et  erant  valde  bona  {Gen,  i,  31).  » 
Ad  tanti  igitar  operatoris  ezemplum,  cmnia  opera 
nostra  dirigere  debemus,  ut  in  nostris  qaoqne  ope- 
ribus  noa  nisi  bonum  inveniatur.  Isti  autem  econtra 
fecerunt,  et  nil  nisi  malum  In  suis  operibus  esse 
voluerunt.  Et  ideo  fiat  illis  quod  sequitur  : 

«  Destrue  illos,  nec  cedificabis  eos.  »  Utilis  de- 
structio  est,  quam  bona  flediflcatio  sequitur.  Tali- 
ter  Apostolus  destructus  et  reeediiicatus  dicebat  : 
cc  Vivo  ego,  jam  non  ego,  vivit  vero  in  me  Ghristns 
{Gal.  II,  20).  »  Isti  autem  sic  destruentar,  sicut  illi» 
de  quibus  dicitur  :  «  Et  tanquam  vas  tiguli  confrin- 
ges  eos.  Benedictus  Dominus,  quoniam  exaudivit 
vocem  deprecationis  mese  {PsaL  ii,  9).  »  Gratias 
agit  Deo,  quia  videt  completum  totam  id,  quod  su* 
per  iniquos  et  proditores  Imprecatas  fuerat.  Spiritas 
enim,  qui  in  eo  loquebatar  subito,  et  in  momento 
quod  futurum  erat,  quasi  jam  factum  esset,  sibi 
ostendebat. 

€  Dominus  adjutor  meus,  et  protector  meus,  et  in 
9  ipso  speravit  cor  meum,  et  adjutus  sam.  »  Despi- 
cit  jam  contra  eos  amplius  loqui,  qaos  tam  mise- 
Et  quid  est  responde  mihi,  nisi  exaudi  orationem  C  rabiliter  destructos  videt,  atque  damnatos.  Sed  lee- 


B 


meam  ?  Si  enim  hoc  non  feceris,  i  ero  similis  de- 
scendentibus  in  lacum.  »  De  quo  alibi  dicit  :  «  La- 
cam  aperait,  et  effodit  eum,  incidit  in  foveam  quam 
fecit  {PsaL  vii,  6).  » 

«  Exaudi  vocem  deprecationis  mese,  dum  oro  ad 
»  te,  et  dum  extollo  manus  meas  ad  templum  san- 
»  ctum  tuum.  »  Hinc  est,  quod  alibi  ait  :  «  In  nocti- 
bus  extollite  manus  vestras  in  sancta  {Psal,  cxxziii, 
i).  •  Idem  enim  significat  c  in  sancta,  •  quod  ad 
templum  sanctum  taum.  Qaotiescunque  igitar  in 
orationibus  nostris  manns  eztollimus,  ad  templum 
sanctum  Dei  eas  extollimus,  quoniam  etsi  idem 
templum  non  videamos,  cordis  tamen  intentione 
diriguntur. 

«  Ne  simul  trahas  me  cum  peccatoribus,  et  cum 
9  operantibus  iniqnitatem  ne  perdas  me.  »  Pura 
oratio  est,  nec  indiget  expositione,  quoniam  facilis 
et  ad  intelligendum. 

«  Cum  his,  qui  loquuntur  pacem  cum  proximo 
»  suo ;  mala  autem  sunt  in  cordibus  eorum.  »  Hoc 
fecit  Judas  proditor,  qui  Salvatorem  nostram  ver- 
bis  paciiicis,  et  dolo  (486)  tradidit;  cum  quo  se  par- 
tem  habere  non  dubitent,  quicunque  ^um  in  tali  facto 
imitati  fuerint.  Hoc  est  enim  quod  eis  Propheta  in 
sequentibus  imprecatur. 


tatur,  et  sicut  coeperat  in  agendo  gratias  perseve- 
rat,  de  adjutorio  et  protectiono  sibi  divinitus  con- 
cessa. 

«  Et  reilorait  caro  mea,  et  ex  volantate  mea  con- 
»  fitcbor  iili.  »  Hoc  autem  et  de  poenitentia,  et  do 
baptismo  intelligi  potest,  qaibus  totus  homojove- 
nescit  et  renovatur.  Quod  autem  ait  :  c  £t  ez  vo- 
lontate  mea  coniitebor  illi;  »  illam  confessionera 
laudabilem  esse  ostendit,  qose  non  coacta,  sed  spon- 
tanea  est,  quam  charitas,  et  amor,  et  dilectio  facit. 

c  Dominus  fortitudo  plebis  suee.  »  Hoc  est  enim, 
quod  alibi  ait  :  «  Hi  in  curribus,  et  hi  in  equis,  nos 
autem  in  nomine  Domini  Dei  nostri  magnilicabimur 
D  {PsaL  ziz,  8).  »  Ipse  est  fortitudo  nostra,  qoi  snis 
discipalis  ait  :  «  Sine  me  nihil  potestis  facere  {Joan, 
zv,  5).  Et :  «  Protector  salvationom  Christi  sui  est.  » 
Hoc  autem  tale  est  ac  si  diceret  :  Quos  Filius 
salvavit  et  sao  saoguine  redemit,  eos  Pater  prote- 
git  et  defendit,  ut  per  salotaria  eos  ,  qui  salvati 
sunt,  intelligamus.  Nonc  Propheta  ad  Deom  con- 
vertitur  ,  ut  popolam  et  hsreditatem  suam  sal- 
vet,  benedicat,  regat  et  eztollat,  et  orat,  dieens  : 
•  Salvum  fac  populom  toum,  Domine»  et  benedic 
»  haereditatem  tuam,  et  eztolle  ilios  usqae  in  Me- 
j»  culum.  » 


Saule,  qui  eum  acerrimo  odio  persequebatur.  Sed      bebat,  apte  uomerus  ploralis  hic  positus  est. 
qaoniam  rezerat,  nec  solus  poterat  agere  quodju-         (487)  God.  Ghis.  etosculo. 


787 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


PSALMUS  XXVIll.  -A 

PSALMUS     DAYID     llf  C0N8UMMATI0NB     TABERNACULl. 

Hoc  tabemaculam  sancta  Ecclesia  est.  Quod  qui- 
dem  tanc  et  perfectum,  et  consummatam  est,  quando 
Salvator  noster  in  cruce  positus  spiritum  emisit. 
Gum  autem  dedissent  ei  acetum  cum  felle  mistam, 
et  ille  gustasset,  et  bibere  noluisset,  ait :  a  Gonsum- 
matum  est,  et  inclinato  capite  tradidit  spiritum  (Joan. 
XIX,  30).  •  Consummatum,  inquit,  et  perfectum  est 
tabernaculum,  in  quo  tempore  meffi  incarnationis 
usque  ad  hanc  horam  laborare  non  destiti. 

<c  Afferte  Domino,  filii  Dei,  alferte  Domino  iilios 

•  arietum.  >  Fiiii  Dei  ilii  sunt,  de  quibus  Evange- 
lista  ait  :  «  Quotquot  autem  receperunt  eum,  dedit 
eis  potestatem  fiiios  Dei  fieri,  his  qui  credunt  in 
nomine  ejas  {Joan,  i,  12).  •  Et  in  alio  loco.  «  Gha- 
rissimi  filii  Dei  sumus,  et  nondum  apparuit  quod 
erimus  (I  Joan.  iii,  2).  »  Arietes  vero  apostoli,  et 
doctores,  qui  ki  toto  grege  ecclesiaslico  ma^jores 
sunt ,  et  principatum  tenent ,  et  aqaa  et  Spiritu 
sancto  non  hffidos,  sed  agnos  Domino  generant.  Di- 
cat  igitur  Propheta,  et  simul  cum  eo  quilibet  fide- 
]is  ;  Ecce  tabemaculum  consnmmatum  est,  et  valde 
dignum,  ut  in  ejus  consummatione  Deo  nostro  mu. 
nera  offeramus.  Sed  quse  munera?  <c  Filios  arie- 
tam.  •  Quid  vero  per  filios  arietum,  nisi  agnos, 
id  est  innocentes ,  simplices  et  mansuetos  in- 
telligamus?  Taiia  igitur  munera  fiiii  Dei,  id  est 
episcopi  et  sacerdotes  quotidie  offerunt  Deo.  Hinc 
est  enim,  quod  Dominus  ait :  <c  Reddite  qusB  suut  q 
Gfiesahs  Gaesari,  et  qu«  sunt  Dei  Deo  (Luc.  xx, 
25).  » 

<c  Afferte  Domino  gloriam,  et  honorem  :  afferte 
>  Domino  gloriam  nomini  ejus.  •  Gioriam  et  hono- 
rem  ilii  offerunt,  qui  verbis  et  operatione  illum  prse- 
dicant  et  laudant.  Offerant  autem  et  illi  gloriam 
nominis  ejus,  qui  de  salute,  quam  in  nobis  operatus 
est  ei  gratias  agunt,  eum  magnificant  et  benedicunt : 
Nomen  namque  illius  est  Jesus,  quod  Salvator  inter- 
pretatur. 

«  Adorate  Dominum  in  aala  sancta  ejus.  »  Ecce, 
inquit,  tabemaculnm  constructum  est,  et  aula  Dei, 
per  quam  Ecclesia  intelligitur,  consummata  est ;  ibi 
eum  adorate,  ibi  eom  prsedicate  ei  magnificate.  Gum 
autem  hcec  diceret  Propheta,  vidit  in  spiritu  apo- 
stolos  et  prsedicatores  ubique  gentium  Deum  lau- 
dare  et  prsedicare,  et  infinitam  muititudinem  ad 
fidem  Ghristi  et  ad  Ecclesiam  festinare.  Unde  nimia 
leetitiacommotusait : «  VozDominisuperaquas^Deus 
»  majestatis  »  (subauditur  intonuit)  c  super  aquas,  et 

•  Dominus  intonoit  super  aquas  maltas.  »  Aqace  mul- 
teeSSlsicot  scriptum  est,  populi  muiti.  (488)  Saper 
aqnas  igitar  voz  Domini  sonat  et  intonat,  quando 
sancti  pr^dicatores  verbnm  Dei  in  Ecclesia  prsedi- 
cant.  Et  quia  non  ipsi  sunt,  qai  loquuntur,  sed  Spi- 
ritus  sanctus  loquitur  in  eis,  bene  hic  dicitur,  quia 
«  Deus  majestatis  intonuit  super  aquas  maltas.  » 
Possumus  autem  per  aquas  multas  baptismatis  qoo- 

(488)  God.  Ghis.  Super  ha$  igitur  aquas. 


D 


que  aquas  intelligere,  super  quas  voz  Dei 
centis  per  ora  sacerdotum  quotidie  auditur. 
si  aliquis  diceret  :  Unde  hoc  probas,  qood 
Domini  sit,  quse  intonuit  super  aqoas   mult 
didit,  dicens  : 

«  Voz  Domini  in  virtute  :  vot  Domini  in 
•  centia.  »  Nisi,  inquit,  vox  Domini  ess< 
tantam  virtutem  et  efficaciam  non  habez 
enim  mirabilius,  quid  gloriosius,  quam  ca 
minare,  leprosos  mundare,  mortaos  suse 
impios  et  peccatores  tam  subito  aquis  ba{] 
sanctificare?  Hcec  vox  destruxit  templa  d 
confregit  idola,  iagavit  daemones,  et  major 
mandi  potestates  ab  altitudine  suae  superbi^ 
liavit,  et  ad  Ghrbti  fidem  convertit  Unde  c 
qnentibus  dicitur ;  quia  confregit  cedros, 
divisit,  solitudines  concussit,  cervos  prsepi 
condensa  revelavit.  Probatum  est  igitnr,  q 
vox  Domini  est,  quse  tanta  virtute,  tantaque 
ficentia  declaratur.  Sed  cujus  Domiui? 

«  Vox  Domini  confringentis  cedros,  et  co 
»  Dominus  cedros  Libani,  et  comminuet 
9  quam  vitulum  Libani,  et  dilectus  sicat  li] 
»  cornium.  »  Per  cedros  autem  divites  et  ] 
hujus  sscnli  intelligere  debemus,  quarum 
alise  sua  sponte  coofringuntur  et  sub  Ghrist 
humiliantur,  sed  talis  coofractio  bona  est ;  a 
in  nimiam  altitudinem  superbiee  eievatae  < 
tur,  confringentur  et  in  ignem  mittentut 
scriptum  est  :  c  Omnis  arbor,  quse  non  f« 
ctom  bonum,  excidetur,  et  in  ignem  mitt 
confringet  Dominos  cedros  Libani  (Matth.  ii 
Per  Libanum  et  cedros  Libani  Hierusalem  i 
tatores  ejus  significantur,  quoniam  illa  civi 
alias  civitates  aliquando  nobilissima  fuit, 
habitatores,  et  divites,  et  potentes ,  et  s 
faerunt.  Hos  autem  jam  ex  maxima  parte 
ctos,  et  comminutos  esse  videmus  ,  quos 
adhuc  majorem  in  judicio  poenam  habituros  i 
tamus;  unde  et  in  Zacharia  propheta  lo 
«  Aperi,  Libane,  portas  tuas,  et  devoret  i 
dros  tuas  (Zach.  xi,  i).  •  £t  hoc  quidem  1 
Titi  et  Vespasiani  completum  est  ,  quand 
urbe,  et  simul  cum  ilio  templo  nobilissimo  ' 
censa,  ejus  habitatores  igne  et  fame,  et  ali 
miserabiliter  perierunt ,  prseter  iilos,  qui  in 
tatem  et  in  servitutem  ab  hostibus  ducti 
De  quibus  adhuc  subditur  : 

c  Et  comminuet  eos  tanquam  vitulum  L 
De  illo  vitulo  dicit,  de  quo  in  Exodo  et  in 
scriptum  est ;  qui  immolandus  prius  totas  : 
concidebatur  et  super  struem  lignorum  cc 
batur.  Et  tunc  demum,  igne  supposito,  totu! 
debatur.  Ad  cujus  videlicet  similitudinem 
dros  superbissimas  comminuendas  esse  minai 

«  Et  dilectus  sicut  filius  unicorniom.    m 
dilecto  Dominus  ait :  «  Hic  est  Filius  meus  c 
in  quo  mihi  bene  complacui  (Matth.  xii,  it 


789 


EXPOSmO  IN  PSALMOS. 


790 


qoo  in  Ganticis  cantlcorum  Ecclesia  dicit :  <c  Diie-  A  a  Et  revelavit  condensa.  »  Per  lios  enim  Dominus 


ctus  meas  caadidus  et  rubicundus,  et  electus  ex 
millibus  (Cant,  v,  iO).  »  Itemqae :  «  Fuge,  dilecte 
mi,  assimilare  capreae,  hinnuloque  cervorum  super 
montes  aromatum  {Ibid.^  viii,  i4).  »  Hic  igitar  di- 
lectas  comminuet,  confringet  et  dissipabit  illnm 
populum  impium  et  ingratam,  sicut  filius  unicor- 
niumy  qai  omnia  sibi  irato  occurrentia  prosternit 
atque  comminuit.  Hoc  autem  animal  rhinoceros 
grsece  vocatur,  cui  super  nasum  unam  solummodo 
corna  est  tantse  valetudinis,  ut  nallum  sibi  animal 
resistere  possit.  Egregie  igitur  rhinoceroti  Salvator 
noster  comparatur,  de  quo  scriptum  est :  «  Dominus 
judicabit  fines  terrse,  et  dabit  imperinm  regi  sao,  et 
sublimabit  cornu  Christi  sui  (I  Reg.  u,  iO).  » 

«  Vox  Domini  intercidentis  ilammam  ignis  :  vox 
»  Domini  concotientis  solitudinem,  et  commovebit 
»  Dominus  desertum  Gades.  t  Magna  flamma  erat 
inter  Judaeos  et  gentiles,  quia  uterque  popnlus  suffi 
legis  et  religionis  igne  succensus,  nullam  ad  invicem 
communionem  habere  volebant.  Unde  et  beatus  Pe- 
trus  a  Judseis  redarguitur,  quod  ad  hominem  pree- 
putium  habentem  intraverit.  Qui  nimirum  reddita 
ratione  omnem  illam  ilammam,  et  indignationem, 
qufle  in  illonim  cordibus  versabatur,  exstinxit.  In  quo 
videlicet  exemplo  manifeste  apparet,  quomodo  vox 
Domini  ilammam  ignis  intercidit.  Unde  et  subditur : 
qaia  c  vox  Domini  concussit  solitudinem  >  (id  est 
gentiles),  «  et  commovebit  desertum  Gades,  »  id  est 


revelabit  condensa,  multnmque  obscura  utriusque 
Testamenti  sacramenta.  Unde  et  Joannes  apostolus 
cum  haec  condensa  videret,  et  librum  septem  si- 
giilis  signatum  conspiceret;  multumqae  Heret,  qnod 
nullus  ad  iibrum  aperiendam  idoneus  inveniretnr, 
dictum  sibi  est,  ut  non  ileret,  quia  «  vicit  leo  de 
triba  Juda,  radix  David,  aperire  illam,  et  solvere 
septem  signacula  ejus  (Apoc.  v,  5).  »  Sic  igitur  Do- 
minus  prius  apostoiis,  et  per  apostolos  nobis  hnc 
condensa  revelare  dignatus  est.  «  Et  in  templo  ejos 
omnes  dicent  gloriam;  »  quod  utique  non  fecis- 
sent,  nisi  liber  apertus,  et  condensa  revelata  fois- 
sent. 
g  (489)  (c  Dominus  diluvium  inhabitabit,  et  sedebit 
»  Dominus  rex  in  seternam.  »  Et  superius  quidem 
aquas  multas  posuit,  nunc  autem  non  multas  aquas, 
sed  ipsum  diluvium  ponit,  in  quo  nulla  defuit  aqua : 
ut  per  hoc  intelUgamus  universum  mundum  ante 
sfleculi  consummationem  ad  fidem  Christi  conver- 
tendum  esse;  unde  et  subditur  :  quia  c  sedebit  Do- 
minus  rex  in  fietemum.  »  Cum  enim  omnia  ei  sub- 
jecta  fuerint,  omnesque  mundi  hujus  nationes  ejus 
fidem  susceperint;  tunc  omnibus  manifestum  erit, 
quia  solus  rex,  et  Dominus  regnat  in  «eternum. 

c(  Dominus  virtutem  popnlo  suo  dabit.  »  Dedit 
enim  jam,  sed  majorem  adhuc  daturus  est,  quia  to- 
tus  mundus  per  ipsum,  et  ab  ipso  judicabitur.  Unde 
et  Apostolns  dicit :  c  An  nescitis  quia  mundnm  judi- 


ladseos.  Nam  isti  et  illi,  audito  verbo  prsedicationis,  C  cabitis?  Si  ergoper  vos  mundus  judicabitury  indigni 


timore  futuri  judicii  concussi  et  commoii  ad  fidem 
Christi  conversi  sunt  et  poenitentiam  agere  coepe- 
runt.  Quibus  interrogantibas  beatus  Joannes  pree- 
cursor  Domini  respondisse  legitur :  Ego  sum  vox 
clamantis  in  deserto,  parate  viam  Domino  (Ltic.  ni, 
4).  «  Itemque  :  •  Poenitentiam  agite,  appropinquavit 
enim  regnum  ccelorum  (ibid.).  »  Et  Judaeis  quidem 
dicebat :  «  Qui  habet  duas  tunicas.  det  non  habenti 
(ibid,^  11),  »  miiitibus  vero,  qai  ex  gentibus  erant : 
<  Neminem  concutiatis,  nemini  calumniam  faciatis, 
Estote  contenti  stipendiis  vestris  (i6id.,  14.)  •  Sic 
itaque  vox  Domini  et  solitudinem  concutiebat  et 
desertum  commovebat.  Sed  quod  desertum?  Deser- 


estis,  qui  de  minimis  judicetis  {I  Cor,  vi,  1).  >  Et 
tunc  quidem  «  benedicet  populo  suo  in  pace.  i  Qoid, 
est  in  pace?  In  seipso.  «  Ipse  enim  est  pax  vestra 
qui  fecit  utraque  unum  (Ephes,  ii,  14).  »  Qui  igitur 
illam  benedictionem  suscipient,  simul  cum  eo  susci- 
pient  vitam  aetemam. 

PSALMUS  XXIX. 

PSALMUS  CANTia  IN  DEDICATIONE  DOMUS  DAVID. 

Domus  David  Ecclesia  est,  qnse  qnotidie  sedillca- 
tur  et  sanctificatur.  Quotidie  igitur  iste  psalmus 
cantandus  est;  si  quidem  in  dedicatione  domus 
David  cantari  jubetur.  Et  consummatio  qnidem 
brevi  tempore  fuit ;  dedicatio  vero  longo  tempore 


tum  Cades.  MSIt  Gades  enim  interpretatur  sancta,  ^  perseverat :  quoniam  et  si  brevi  tempore  baptizatnr 


per  quod  satis  convenienter  ille  populus  figuratur, 
qui  ex  cunctis  gentibus  a  Deo  electus  et  sanctifi- 
catus  fuerat. 

c  Yox  Domini  prseparantis  cervos,  et  revelabit 
Y  condensa*  et  in  templo  ejus  omnes  dicent  gloriam.  » 
Quid  per  cervos  nisi  apostolos  intelligamus,  ad  cur- 
rendum  agiles,  ad  preedicandum  veloces,  serpentes 
interficientes,  venenum  non  timentes  et  ad  fontes 
aquarum  desiderantes?  Hos  autem  prseparavit  Do- 
minus  ad  Evangelium  priedicandum,  et  ad  Scriptu- 
ras  reveiandas  et  exponendas.  Uode  et  subditur. 

(489ji  Vulgata  legit :  Ikminus  dilwoivm  xnhahitare 
faeit,  Quod  egregie  a  S.  Maximo  Taurin.  exponitur  : 
Ccnsideremus  tottm  orbem^  respicia$mu  barbaras 
natUmei ,   Rmanum   quogue    kitremui   in^periumf 


homo,  et  Christianus  efficitur,  quanto  tamen  tem- 
pore  vivit  dedicandus,  (490)  purificandus  et  sancti- 
ficandus  est.  Unde  et  de  sacerdotibus  per  Moysen  a 
Deo  prsecipitur,  ut  post  consecrationem  suam  adhuc 
septem  diebus  manus  ejus  ungantur.  Omni  namqne 
tempore  fit,  quod  septem  diebns  fit,  qnia  non  snnt 
dies  nisi  septem. 

(c  Exaltabo  te,  Domine,  quoniam  suscepisti  me, 
>  nec  delectasti  inimicos  meos  snper  me.  >  Ipsa 
Ecclesia  loquitnr  haec  verba  in  dedicatione  sua  et 
in  dedicatione  filipmm  snornm.  Exaltabo  te,  inquit» 

ubique  in  nostrum  Dominum  bapUzanturf  et  iia  fU 
ut  wm  ma  aqua^  sed  guodammodo  /l<  dHuiiim  bapU'- 
satorum.  Serm.  10.  edit.  Rom.  p.  403. 
(490)  Id.  God.  Ghis.  laioandus. 


791 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


o  Domine,  laudabo,  et  magoificabo  nomen  taam.  Et  A 
certe  Deus  exaltari  non  potest,  quia  super  omnia 
ezcelsus  est.  «  et  magnitodinis  ejus  non  est  iinis 
(Psoi.  czuv,  3).  »  Exaltari  tamen  dicitur  a  nobis, 
qaando  ejus  magnitudinem,  potentiam  et  gloriam 
prsdicamus,  et  his,  qui  eum  ignorant,  annuntiamus. 
Quod  autem  ait :  «  Quoniam  suscepisti  me ;  >  tale 
est  ac  si  diceret  :  Muitum  te  offendi,  longe  a  te  re« 
cessi  :  «  longe  »  est  enim  u  a  peccatoribus  salus 
(Psal.  cxviii,  155).  >  Abii,  quod  non  debui,  in  r^.- 
gionem  longinquam,  porcos  pavi,  egere  cGepi,  et  in 
me  tandem  reversa,  tne<[ue  dulcedinis  recordata,  ad 
te  per  poenitentiam  redii.  Tu  vero  quid  fecisti? 
Suscepisti  me,  ornasti,  decorasti,  ad  convivium 
tuum  me  vocasti,  et  tui  corporis,  et  saoguinis  deliciis 
satiasti,  et  idcirco  tantis  tuis  beneiiciis  memor 
exaitabo  te.  c<  Nec  deiectasti  inimicos  meos  super 
me.  »  Lsetantur  inimici  nostri  maligni  spiritus, 
qaando  peccamus,  deiectaiitur  vero  et  jucundantur, 
quando  in  peccatis  perseveramus.  Hoc  igitur  dicere 
et  cantare  potest  ilia  anima,  quam  cito  poenitet  et 
nou  diu  in  peccato  perseverat.  Unde  et  subditor : 
c  Domine  Deas  meus,  ciamavi  ad  te,  et  sanasti 

•  me;  Domine,  abstraxisti  ab  inferis  animam 
»  meam»  sanasti  me  a  descendentibus  in  lacum.  » 
Multum,  inqnit  anima  mea  3U  jam  inlirmabatur, 
et  jam  inter  mortuos  coroputalMttur,  et  cum  descen- 
dentibus  in  lacum  a  maiignis  spiritibus  ad  inferos 
trahebatur;  quando  ego  et  mei,  et  tui  recordata  cla- 
mavi  ad  te,  et  quod  ego  digna  non  eram,  exaudisti  q 
me,  sanasti,  et  ab  inferis  abstraxisti,  et  a  descen- 
dentibus  in  lacum  me  tua  sola  pietate  et  misericor- 
dia  salvasti.  Nonne  vides  quam  bene  omnia  bxc 
Ecclesi»  dedicationi  conveniant? 

c  Psaliite  Domino,  sancti  ejus,  et  conlitemini  me- 

•  moriae  sanctitatis  ejus.  »  Psaliite,  inquit  Ecclesia, 
Domino,  omnes.sancti  ejnsi^laadate,  praedicate  et 
magnificate  eum  in  bac  mea  et  vestra  dedicatiooc, 
qui  sic  nos  diiigit,  sic  nos  mundat^  sic  sanat,  sic  U- 
vat,  sic  ab  omni  peccatorum  nostrorum  sorde  puri- 
ficat  et  sanctificat :  «  Et  confitemini  memorisB  san> 
ctitatis  ejus; »  sicut  et  ipse  nostri  semper  memo- 
riam  habet,  et  fideliam  suorum  nunquam  oblivisci- 
tur.  Et  saper  hffic  omnia  ila  facere  valde  necesse 
est.  Undehoc?  D 

«  Quoniam  ira  in  indignatione  ejus^  et  vita  in 
»  voiuntate  ipsius.  i  Gontendite,  inquit,  ut  eam 
placare,  et  ejus  bonam  voiuntatem  habere  valeatis, 
et  nolite  eum  ad  indignationem  et  iracundiam  pro- 
vocare,  quoniam  ira  intoierabilis  est  in  indignatione 
ejus,  et  vita  ffitema  est  in  illius  bona  voluntate. 
Et  quasi  aiiquis  diceret :  Tu  nos  psallere  et  proedi- 
care  jubes,  et  inimicorum  insidias  non  consideras, 
qui  ad  rapiendum,  et  tenendum,  et  interficiendum 
parati  sunt.  Ad  quod  ipsa  : 

c  Ad  vespernm  demorabitur  fletus,  et  ad  matu- 
>  tinum  Isetitia.  »  Hec,  inqnit,  persecutio  cito 
transiet,  cito  haec  tristitia  vertetor  in  gaadium ;  qui 
usque  ad  vesperum  habebit  trtstitiam,  in  matutino 


habebit  Isetitiam.  «  Nolite  itaque  timere  eo 
occidunt  corpas,  quoniam  animam  non  possi 
cidere  (Matth.  x,  8).  »  Per  vesperum  ergo, 
dioi  finis  est,  mortem  hanc  temporalem  in 
mas,  quse  et  ipsa  vitse  nostrse  terminus  est,  c 
delicet  termino  omnis  fietns  sanctorum,  et  t 
cessat,  et  confestim  ad  matutinum,  id  est  ad 
diei  initium  veniunt,  de  quo  scriptam  est : 
melior  est  dies  una  in  atriis  tuis  super  millii 
Lxxxui,  1  i).  M  Possumus  autem  per  vesperuii 
mundi  finem,  per  matutinum  vero  alteriu 
initium  inteliigere,  quando  sancti  de  hujus  v 
nebris  exeuntes  in  ceternoi  iucis  beatitudinem 
bunt.  Quam  egregie  sancta  mater  Ecclesia  n 
sua,  et  filios  suos  consolatur  in  tempore  ded 
nis  suce! 

c  Ego  autem  dixi  in  mea  abundantia,  no 
»  vebor  in  seternum.  n  Dives,  inquit,  sum,  oi 
bonis  abondo  :  i»  Dominus  regit  me,  et  nihi 
deest  (Psal,  xxii,  ij.  •  lu  hac  autem  mea  abur 
et  dixi,  et  dico,  non  movebor  in  seternum  :  c 
mors,  neque  vita,  neque  subiimitas,  neque  p 
dum,  neque  prsesentia,  neque  futura,  neque 
creatnra  poterit  me  separare  a  charitate  De 
est  in  Ghristo  Jesu  (Rom,  viu,  39).  >  Saeviai 
mici  quantum  veiint,  minentur  flammas,  et  • 
et  omnia  tormentorum  genera,  supra  lirmi 
tram  firmata  sum,  non  movebor  in  aiternum. 

«  Domine,  in  bona  volnutate  prsestitisti 
»  meo  virtutem.  »  £t  decorem,  inquit»  mihi 
sti,  et  super  decorem,  hanc  quam  habeo  vi 
addidisti.  Hoc  autem  nuUis  prsecedentibus  i 
sed  ex  bona  voluntate  tua.  Hinc  est  enim 
Apostolus  ait :  c  Non  est  volentis,  neque  cuj 
sed  miserentis  est  Dei.  Quid  enim  habes,  qu< 
accepisti?  »  (Rom.  iz,  16.)  Omnis  igitur  virtu 
stantia  et  fortitudo  sanctoram  non  ipsoru. 
Dei  est.  Unde  et  subditur  : 

u  Avertisti  fuciem  tuam  a  me,  et  factus  su 
»  turbatns.  »  Et  Dominus  quidem  a  sanctis  i 
ciem  suam  non  avertit,  sed  ut  probentur  et  r 
sti  fiant,  eos  aliquando  afUigi  permittit,  et  tu 
dem  faciem  suam  averlisse  videlur.  Sed  si  < 
bautur,  et  ipsa  tormeuta  sustinere  uon  valent, 
ad  protegendum  et  consoiandum  prsesto  est, 
cile  intelligant  se  suis  viribus  pugnare  non 
unde  et  alibi  dicunt :  c  In  Deo  faciemus  vii 
et  ipse  ad  nihiium  deducet  inimicos  nostro: 
Lix,  14).  »  Sed  quid  debent  facere  sancti»  < 
se  inter  ipsa  tormenta  conturbatos  esse  cognc 
Sequitur. 

«(  At  te,  Domine,  clamabo,  et  ad  Denm 
>  deprecabor.  »  Ecce  quomodo,  et  qnibus  arr 
mater  ad  pugnandum  instruit  filios  suos.  ^ 
Salvatorem  nostrum  discipulos  suos  tempor 
sionis  suse  admonuisse  iegimus :  c  Orate,  inq< 
intretis  in  tentationem  :  spiritus  enim  prc 
est,  caro  autem  infirma  (Matth.  xxvi,  39).  » 
igitor  sancti  ut  non  mortem  evadant,  sed  ne  i 


793  LEXPOSITIO 

mentis  contra  Deum  aliqaid  agant.  Unde  et  subdi- 
tur  :  a  Quo}  utilitas  in  saoguine  meo,  dum  descendo 
»  in  corruptiooem?  »  Hoc  autem  tale  est  ac  si  dice- 
ret :  Quid  prodest  mihi  sanguinem  fudisse,  et  tot  et 
tanta  tormenta  sustinuisse,  si  modo  me  inimici  mei 
me  corrumpere  et  decipere  poterunt?  Possumus 
autem  et  de  Ghristi  sanguine  hoc  intelligere,  quem 
ideo  Ecclesia  suum  esse  dicit,  quoniam  pro  ipsa 
solummodo  effusus  est. 

•  Nunquid  contitebitur  tibi  pulyis,  aut  annaatiabit 
•  veritatem  tuam?  »  Uic  est  ille  pulvis,  de  quo 
alibi  dicitur  :  «  Quem  projicit  veutus  a  faeie  terras 
{PsaL  I,  4).  «  Si  igitur  sancti  peribunt^  et  iormento- 
rum  timere,  etsuae  fidei  sinceritate  corrupti  fueriut, 
quis  confitebitur  Domino?  Quis  veritatem  ejus  am- 
piius  priedicabit  et  annuntiabit?  Seqoitur  : 

«  Audivit  Dominus,  et  misertus  est  mihi  :  Domi- 
»  nus  factus  est  mihi  adjutor.  »  Heec  autem  verba, 
qo6B  Eccieisa,  vei  SS.  i  martyres  tempore  suee  affli- 
ctionis  dicebant,  sive  potius  mente  tractabant,  au- 
divit  Dominus354  afflictorum  omnium  consolator, 
et  dignam  eis,  atque  necessariam  tribuit  consolatio- 
uem.  Unde  et  subditur  : 

<  Convertisti  pianctum  meum  in  gaudinm  milii. » 
Hoc  autem  faciebat  Dominus,  quando  vel  a  tormen- 
tis  liberabat  sanctos  suos,  vei  toieraudi  fortitudinem 
et  constantiam  dabat. 

i<  Conscidisti  saccum  meum,  et  prtecinxisti  me 
n  iaetitia.  »  Quid  per  saccum,  nisi  corpus  mortuie 
et  corruptibile,  in  quo  quasi  in  viiissimo  sacco 
anima  ciauditur  et  continetur,  intelligamus?  Hoc 
autem  nisi  conscissum  fuerit,  et  anima  libera^inde 
evolaverit,  plenam  Isetitiam  sancti  Dei  hal>ere  non 
possunt.  c  Ut  cantet  tibi  gloria  mea,  et  non  com- 
»  puDgar.  »  Hsec,  inquit,  Domiue,  qni  gioria  mea 
es,  mihi  preestitisti,  planctum  meum  in  gaudium 
convertisti,  saccum  meum  conscidisti,  iffititia  me 
pnecinxisti,  ut  amodo  secura  et  sine  omni  sollici- 
tudine  tibi  cantem  canticom  ieetitioe  et  exsultationis, 
et  non  compungar.  Ibi  compunctio  nuUa  est,  ubi 
neqne  peccatum,  neqne  peccati  timor  ullus  est. 
«  Domine  Deus,  coniitebor  tibi.  »  Confessio  ista, 
sicut  pluribus  in  locis  pro  iaode  ponitur,  qua  simul 
cum  angelis  in  ccelesti  Jerusaiem  sancti  omnes  in- 
eflabili  gaudio  et  Isetitia  Domino  jubilant. 

PSALMUS  XXX. 

IN  FINEM  PSALMUS  DAVID. 

Ssepe  jam  diximus  quid  significet  in  flnem,  et 
quid  signiiiet  psaimus  David.  c  Nos  enim  sumus, 
dicit  Apostolus,  iu  quos  flnes  soecoiorum  devene- 
runt  (/  Cor.  x,  li).  »  Ecciesia  itaque  loquitur  iu 
hoc  psalmo,  in  qua  quia  omnes  continentur,  omnium 
suscipit  personas.  Nunc  pro  ipsis  apostolis,  ceete- 
risque  EcclesisB  doctoribus,  nunc  pro  martyribus, 
nunc  pro  confessoribus,  nunc  pro  perfectis,  nunc 
pro  imperfectis,  nnnc  pro  quibusdam,  nunc  pro 
omnibus;  quee  si  etiam  pro  ipso  capite  aliquando 


INPSALMOS. 


794 


B 


A  ioquatur,  non  erit  inconveniens,  quia  et  caput  pars 
corporis  est,  et  ipsa  maxima  et  principaiis.  Unde 
et  in  superiori  psalmo  dicit  :  c  Quse  utilitas  in  san- 
guine  meo?  »  id  est  in  sanguine,  quem  pro  me  fu- 
disti. 

«  In  te  Domine,  speravi,  non  ccnfundar  in  seter- 
»  num,  in  tua  justitia  libera  me,  et  eripe  me.  In- 
»  ciiua  ad  me  aurem  tuam,  accelera,  ut  eripias  me. 
»  Esto  mihi  in  Deum  protectorem,  et  in  iocum  re- 
»  fugii,  ut  salvum  me  facias.  »  Docet  nos  mater 
nostra  S.  Ecclesia,  quaota  instantia  orationi  incum- 
bere  et  insistere  debeamus,  ex  co  quod  id  ipsnm 
tam  ssepe  repetit.  Nam  et  Apostolus  hoc  dicit : 
u  Sine  intermissione  orate  (I  Tkess,  v,  17).  »  Et 
Dominus  in  Evangeiio  :  «  Petite,  inquit,  et  accipie- 
tis,  quaerite,  et  invenietis,  puisate,  et  aperietur 
(Matth,  Yii,  7).  »  Dat  etiam  simiiitudinem  de  illo, 
qui  ab  amico  suo  tres  panes  petebat  (Luc.  xiy  5); 
cumque  ille  per  totam  noctem  surgere  noiuisset» 
et  ipse  econtra  tota  nocte  petitioni  instaret ;  tan- 
dem  illius  improbitate  fatigatus,  surrexit,  et  dedit 
iili  quotquot  habebat  necessarios.  «  In  te,  inquit, 
Domine,  speravi,  »  etc,  quia  in  te  speravi,  non 
confundar  in  eeternum.  Unde  et  Apostolus  :  «  Spes, 
inquit,  nou  confundit  {Rom»  v,  5).  »  Confunderet 
enim  si  somper  speraret,  et  sperata  nunquam  reci- 
peret.  Sicut  desperatione  nihil  esi  deterius,  ita  firma 
spe  nihii  est  melius.  Quod  autem  ait  :  c  in  tua  justi- 
tia  libera  me,  et  eripe  me;  »  tale  est  ac  si  diceret : 

C  (491)  lU  fac,  ut  justitia  tua  dictat.  Ceetera  vero, 
quae  sequuntur,  idem  significant. 

c  Quoniam  iirmameutum  meum,  et  refugium 
»  meum  es  tu.  » Ideo,  inquit,  dixi  :  «  Esto  mihi  in 
»  Deum  protectorem,  et  in  locnm  refugii,  »  quo- 
niam  alium  protectorem,  aiiud  firmamentum  et 
aliud  refuginm  prjeter  te  ego  [non  habeo.  Scio  enim, 
quia  maiedictus  est  omnis,  qoi  sperat  in  homine, 
et  ponit  spem  snam  in  brachium  suum,  et  a  Deo 
recedit  cor  ejus.  «  Et  propter  nomen  tuum  dux  miiii 
»  eris,  et  enutries  me.  »  Nomen  Domini  est  Jesos  : 
Jesus  autem  Satvator  interpretatur.  Magna  igitur 
ratio  est,  ut  propter  nomen  suum  salvet,  protegat, 
ducat  et  nutriat  iideles  suos,  qui  ideo  sic  vocatus 
Oit  ut  ista  faceret,  et  nisi  hfiec  facturus  esset,  sic 

I^  vocatus  non  foisset. 

«  Eb  educes  me  de  iaqueo  isto,  quem  occoltave- 
»  runt  (492)  miiii;  quoniam  tu  es  protector  meus, 
»  Domine.  »  Quis  enumerare  valeat  omnes  iaqneos, 
quos  tyranni,  hseretici  et  maligni  spiritus  occolta- 
verunt  sauctis  et  fidelibus  Christi  ?  Quid  est  igitur 
quod  singulariter  hic  dicitur,  de  laqueo  isto,  nisi 
quia,  cum  deceptio  in  genere  una  sit,  multse  tameu 
sunt  species  deceptionis?  Unde  et  alibi  dicitur  : 
c  Anima  mea  sicut  passer  erepta  est  de  laqueo  ve- 
nantium  {PsaL  cxxni,  7).  »  Et  illud  :  «  Quoniam 
ipse  iiberavit  me  de  iaqueo  venantium,  et  a  verbo 
aspero  {Psat»  xc,  3).  »  ~  c  Quoniam  ta  es  protector 


(49i]  Id.  cod.  Ghis.,  guiaju$(u8  e$.  condmmt,  etc  Cod.  Ghis.  Eduees  mede  laqwo  isto, 

(492)  Cod.  Yaliic.  Eauees  me  de  laqueo  quem  abs^     quem  occuUaverunt. 


795 


S.  BBUNONIS  EPISGOPl  SIGNIENSIS. 


796 


»  meos,  Domine,  in  manas  taas  commendo  spiri-  A 
»  tam  meum.  »  Timeo,  inqnit,  inimicorom  iaqneam, 
timeo  eoram  occultas  et  callidas  deceptiones;  fa- 
ciant  de  corpore  meo  qnidquid  Telint,  spiritum 
▼ero  tibi  commendo.  Hoc  enim  et  de  beato  Job 
3M  legitur,  qaia  Dominus  cum  dedbset  potestatem 
Satan  super  eum,  animam  autem  conservare  prsece- 
pit  {Job  II,  6).  Nam  et  ipse  Salvator  noster  in  cruce 
positus  spiritam  suum  Domino  commendavit  (493) ; 
quatenus  nos  doceret,  quid  in  tali  eventu  facere 
debeamus. 

«  Redemisti  me,  Domino  Deus  yeritatis.  »  Tibi, 
inqnit,  spiritam  meum  commendo,  qui  supra  mo- 
dam  me  direxisti,  dum  tai  sangainis  pretio  me  re- 
demisti:  et  boc  quidem  ne  spiritus  meus  periret,  n 
fecisti.  In  eo  vero  quod  Deum  veritatis  eum  vocat, 
majorem  se  secnritatem  inde  babere  ostendit,  quia 
non  potest  non  facere,  quod  promisit.  Dixerat  enim : 
«  Non  vos  deseram,  neque  derelinquam  (Joan»  xiv, 
18}.  )i  Et :  «  Ecce  ego  vobiscum  sam  omnibus  diebus 
usque  ad  consummationem  sseculi  {Matth.  xxviii, 
20].  >  Itemque :  «  Nolite  timere  eos  qai  occidunt 
corpus,  animam  autem  non  possant  occidere  {Matth, 
X,  8)  T»  —  «  Odisti  observantes  vanitatem  super- 
»  vacue.  »  De  vanitate  dicil  Salomon  :  «  Vanitas 
vanitatum,  et  omnia  vanitas  {Eeele,  i,  1).  »  Et  Apo- 
stolus  :  c  Vanitati  enim  creatura  subjecta  est  non 
volens  (Rom.  viii,  20).  »  Et  bic  idem  Propbeta  : 
>  Vernmtamen  universa  vanitas  omnis  bomo  vivens 
(Psal  xxxyiii,  6).  »  Gum  igitur  nemo  sit  sine  vani-  ^ 
tate,  bene  bic  additnm  est,  «  supervacue,  »  ut  illos 
solos  odio  babere  iptelligamus,  qui  supervacue  va- 
nitatem  faciunt,  et  observant,  non  autem  eos,  qui 
etiam  nolentes,  ut  Apostolus  docet,  vanitati  subjecti 
sunt  (Rom.  viii,  20);  Ilii  itaque  supervacue  sabjecti 
sunt  vanitati,  quibus  ipsa  vanitas  ita  placet,  ut  nun- 
qaam  cessent  a  vanitate.  Per  quos  videlicet  illos  in- 
telligimus,  qui  usque  in  finem  in  sua  malitia  perse- 
verant. 

«  Ego  aatem  in  Domino  sperabo,  et  exsultabo,  et 
»  laetabor  in  tua  misericordia.  »  Qui  ita  loquitur 
aperte  ostendit,  se  non  esse  de  iliis,  qui  supervacue 
vanitatem  observant. 

«  Quia  respexisti  bumilitatem  meam,  salvam  fe-  j) 
»  cisti  de  necessitatibas  animam  meam  nec  conclu*' 
»  sisti  mein  manus  inimici.  Statuisti  in  locospatioso 
»  pedes  meos.  >  Ideo,  inquit,  exsultabo  et  Isetabor 
de  tua  misericordia,  qaia  maximam  et  ineestimabilem 
misericordiam  tuam  super  me  esse  cognosco.  De 
boc  videlicet,  quod  in  tempore  persecutionis  respe- 
xisti  bumilitatem  meam,  et  salvam  fecisti  de  multis 
necessitatibus  animam  meam,  et  cnm  inimicus  meus 
captam,  et  deceptam,  et  penitus  superatam  esse  pu- 
taret,  liberasti  me  et  non  conciusisti  in*  manns  ini- 
mici,  sed  statuisti  in  loco  spatioso  pedes  meos,  quia 

(493) «  Gonsideremus  car  bic  sermones  ipsi  sint 
positi,  quos  Evangelii  textus  eioauitnr  ?  Nam  et  ibi 
sic  ait :  /n  manu»  tua$  eommenao  spiritwn  mewn  : 
et  ineUnato  eapite  reddidit  spiritum ;  sciiicet  ut  et 


inde  amplius  dilatata  snm,  ande  me  aegastatam,  et 
ad  nibilnm  redactam  esse  credebant.  Nollo  namqae 
tempore  tantum  *crevit  Ecclesia,  tantumque  dilatata 
est,  quantum  tempore  persecntionis.  Occidebatur 
unns,  et  ejus  fide  et  constantia  multi  alii  ad  fidem 
convertebantur. 

«  Miserere  mibi,  Domine,  qnoniam  tribulor.  » 
Unde  ?  «  Gonturbatus  est  in  ira  oculas  meus,  anima 
»  mea,  et  venter  meas.  »  Qaod  Ecclesia  modo  se 
Isetam  et  exaaditam,  et  de  omnibus  suis  angustiis,  et 
necessitatibus  iiberatam  esse  dicit,  modo  vere  con- 
turbatam,  affiictaro,  contristatam  et  multis  injuriis 
circnmventam,  conquerltur;  ad  diversa  tempora 
referend*im  est.  Qnoniam  (494)  de  pace  sibi  divini- 
tus  concessa  gaudebant  sancti,  aliquando  vero  tantis 
angustiis  afficiebantur  at  taederet  eos  etiam  vivere 
{II  Cor,  I,  8),  sicut  Apostolus  ait.  Unde  et  modo 
dicit :  «  Miserere  mihi,  Domine,  qooniam  tribuior.  > 
Et  mox  ipsius  tribulationis  cansam  ostendens,  sub- 
jungit,  dicens  :  «  Gonturbatus  est  in  ira  oculus  meus 
anima  mea,  et  venter  meus.  »  Sed  quid  per  oculum 
Ecclesiffi,  nisi  apostolos  et  doctores  intelligamus  ? 
Isti  sant  enim,  qui  cxeteros  illuminant,  et  viam  ve- 
ritatis  ostendunt,  et  in  viam  mandatorum  Dei  diri- 
gunt,  et  errare  non  permittunt.  Per  animam  autem 
iidem  ipsi  significantur,  qui  et  aliisvitamprsestant. 
Et  sic  sunt  in  Ecclesia,  ut  anima  in  corpore.  Venter 
aatem  illi  sunt,  qui  omnibus  aliis  molliores  et  im- 
perfectiores  sunt.  In  bis  autem  tota  Ecclesia  con- 
sistit.  In  ira  autem  et  furore  iniqaorum  bominum 
totam  se  Ecclesia  conturbatam  esse  oste>idit,  dum 
et  oculum,  et  animam,  et  ventrem  conturbatum  sibi 
esse  dicit. 

«  Quoniam  defecit  in  dolore  vita  mea,  et  anni  mei 
»  in  gemitibus.  •  Hffic  est  igitur  cansa  quare  sic 
Ecclesia  contarbata||  est,  quoniam  omnes  dies^vitae 
illius  in  dolore,  et  gemitibus  fiunt,  et  finiunt. « Infir- 
i  mata  est  in  paupertate  virtus  mea,  et  ossa  mea 
»  conturbata  sunt.  »  Major  est  paupertas  bominum 
quam  divitiarum.  Unde  et  pauperem  se  Ecclesia  di- 
cit,  quando  aliqua  occasione  filios  amittit.  Tali  igi- 
tur  paupertate  infirmatur,  quia  is  deficientibus,  non 
est,  qui  veritatem  defendere  valeat.  Unde  ipsa  qno- 
que  ossa  sua  conturbata  esse  dicit,  per  quse  fortioYes 
quosque  intelligimus,  qui  csetera  membra  portare  et 
sustinere  solebant. 

«  Soper  omnes  inimicos  meos  factus  sum  oppro- 
»  brium  vicinis  meis  nimium,  et  timor  notis  meis.  » 
Fnit  enim  aliquando  ut  ipsi  vicini,  et  propinqui  plus 
sanctos  affiigerent  et  irriderent,  quam  cseteri  eornm 
inimid.  Quod  quidem  et  beato  Job  amicos  olim  fe- 
cisse  cognovimns.  Erant  autem  et  timor  notis  sois, 
illis  videlieet,  qni  ejusdem  erant  religionis,  sed  non 
ejusdem  SS0  perfectionis,  quia  ad  ipsos  multoties 
accedere  timebant,  ne  forte  cum  iiiis  caperentur  et 

bic  cognosceres  fuisse  iocutum,  qui  post  tot  ssecula 
eadem  erat  in  cruce  positus  verDaaictaras.GA86iOD. 
(494)  Id.  God.  aUquando. 


797 


Exposrno  in  psalmos. 


708 


tenerentar.  Hic  enim  faciebat  et  Nicodemns,   qni  A  »  qaam  ahscondisti  timentibns  te,  et.perfecisti  eam 


non  in  die,  sed  in  nocte  yeniebat  ad  Jesum  (Joan, 
iii,  1).  Unde  et  seqaitur  : 

«  Qui  videbant  me  foras  fugiebant  a  me,  excidi 
»  tanquam  mortuus  a  corde  (495).  yt  Qui,  inqnit, 
videbant  me,  id  est  qai  me  videre  desiderabant, 
iliico  ut  me  videbant,  propter  cansam  meam,  modo 
superius  dictam,  fogiebant.  Unde  factum  est  ut  mei 
penitus  obliviscerentor.  £t  boc  est^  quod  dicit : 
«  Excidi  tanqaam  mortuas  a  corde,  et  a  memoria 
eorum.  Et  factus  sam  sicat  vas  perditum;  »  quo- 
niam  sic  me  babuerunt  quasi  impium,  et  perditioni 
obnoxium.  Unde  in  Eyangelio  Dominusait :  «Veniet 
bora,  ut  omnis,  qui  interficiet  \os,  arbitretur  ob- 


»  sperantibus  in  te  in  conspeetn  filiorum  hominam.  » 
Eodem,  inquit,  tempore,  quo  impii  erubescent,  etin 
iDfernum  deducentur,  cognoscent  sancti,  et  ipso  ez« 
perimento  intelligent  quanta  slt  multitudo  doicedi- 
nis  Dei,  quae  adhuc  eis  abscondita  est.  Qaod  autem 
ait :  c  £t  perfecisti  eam  speraotibus  io  te  in  con- 
spectu  filiorumhominum;  »  hoc  est,  qood  in  Evan- 
gelio  Dominus  ait : «  Qui  me  confessus  fuerit  coram 
hominibus,  contitebor  et  ego  eum  coram  Patre  meo, 
qui  in  coeiis  esi,(Matth.  x,  32).  »  Postquam  aatem 
hanc  suse  dulcedinis  multitudinem  sanctis  suis  Do- 
minus  revelaverit,  quid  deinde  iilis  faciat,  audiamus. 
«  Abscondes  eos,  inquit,  in  abdito  vultos  tui  a 


sequium  se  prffistare  Deo  (Joan.  xvi,  2).  >  Usita-  d  »  conturbatione  hominom;  proteges  eos  in  tabema- 


tissimum  est  in  divino  elognio  per  vasa  hominem 
significari ;  unde  et  vas  electionis  Paulus  apostolus 
vocatur.  Hoc  autem  et  io  persona  Salvatoris  nostri 
mater  Ecclesie  dicere  potest,  qui  sicut  vas  perditom 
factus  est;  quoniam  c  inter  iniqaos  deputatus  est 
(Luc.  XXII,  37).  »  Qui  et  ipse  audivit  vitoperationem 
multorum  circum  habitantium,  quando  genufiexo 
illudebant  ei,  dicentes  :  «  Yah!  qui  destruis  tempium 
Dei,  et  in  triduo  resedificas  illud  (Matth,  xzvii,  40),  » 
et  multa  alia. 

«  In  eo  dum  congregarentor  omnes  simui  adver- 
»  som  me,  nt  acciperent  animam  meam  consiliati 
»  snnt.  »  Hoc  enim  erat  iniqnorum  consilium,  et 
hac  de  causa  congregabantur,  ut  mala  morte  sanctos 


»  culo  tuo  a  contradictione  lingoarum.  »  Tabemaco- 
ium  Dei,  et  iilud  abditum,  in  quo  videri  potest  vultus 
et  facies  Dei,  idem  significat.  Per  qaod  videlicet, 
quid  aliud  quam  coelestis  regni  paiatium  intelliga- 
mos?  Ibi  autem  sancti  Dei,  qui  sic  in  hoc  s«ecuIo 
conturbantur  etfatigantur,sine  aliqua  contarbatione 
et  contradictione  simul  cum  Deo  creatore  suo  sine 
fine  gaudebunt.  Unde  et  Ecclesia  Dominum  bene- 
dicit,  qui  in  illa  civitate  munitissima  misericordiam 
suam  sauctis  suis  tam  magnifice  mirificavit.  Et  hoc 
est,  quod  dicit : 

«  Uenedictus  Dominus,  qui  mirificavit  misericor- 
>  diam  soam  io  civitate  circumstantiee.  »  Quod  an- 
tem  hic  dicitur   in  civitate  circumstantise,  in  alia 


perderent,  et  occiderent,  et  duris  tormentis  eorum  G  transitione  dicitur  in  civitate  mnnita.  Et  bene  qui- 


animas  extorquerent.    Uli    autem    quid  faciebant? 
Dicat  Ecclesia  : 

«  Ego  vero,  inquit,  in  te  speravi,  Domine,  dixi,  tu 
»  6s  Deus  meus  in  manibus  tois  tempora  mea.  Libera 
>  me,  et  eripe  me  de  manibus  inimicorum  meorum, 
»  et  a  persequentibos  me.  Uiamina  faciem  tuam  su- 
»  per  servum  toum,  et  salvum  me  fac  in  tua  miseri- 
»  cordia.  Domine,  non  confundar,  quoniam  invo- 
»  cavi.  »  Hsec  suntarmasanctornm,  sic  se  defendant, 
non  gladiis,  sed  orationibus  pugnent.  Sont  autem  iu 
manibus  Dei  tempora  nostra,  quia  secundom  ejus 
arbitrium  et  vivere,  et  mori  necesse  habemns.  Ulu- 
minat  vero  faciem  suam  soper  nos,  quando  se  nobis 
placabilem  ostendit,  nostrasque  orationes  exaudii. 


dem  civitas  circnmstantise  dicitur,  quce  tantis  san- 
ctis  et  defensoribus  munitor, 

«  Ego  antem  dixi  in  pavore  meo  (496).  Projectus 
»  sum  a  vultu  ocoiorum  tuorum.  »  Ego,  inquit  Ec- 
clesia,  in  pavore  meo,  in  tempore  doloris  et  into- 
lerabiiid  afilictionis  mese  dixi,  quod  dicere  debui. 
Quid?  «  Projectus  sum  a  valtu  ocuiorom  taorum.  » 

€  Ideo  exaudiiti  vocem  deprecationis  mem^  dum 
»  clamarem  ad  te.  »  Ideo,  inquit,  ut  ostenderes,  et 
me  certissime  intelligere  faceres,  quia  non  eram 
projecta  a  vultu  oculorum  tuorum,  iliico  dum  cla- 
marem  ad  te,  exaudisti  vocem  deprecationis  meas, 
Hinc  autem  Ecciesia  hortatur  suos,  ut  Deum  dili- 
gant,  viriiiter  agant,  et   in  Domino  confortentur. 


«  Enibescant  impii,  et  dedacantur  in  infemum,  D  Hoc  est  eoim  quod  ait  : 


»  muta  efticiantur  labia  dolosa,  qo»  loqnuntur  ad- 
»  versus  justum  iniquitatem  in  superbia,  et  con- 
»  temptn.  »  Hoc  autem  erit  in  judicio,  quaodo  impii 
et  peceatores  se  errasse  cognoscent,  et  cognoscendo 
embescent,  et  ita  confusi  in  infernum  demergentur. 
Et  tunc  demum  muta  efficientnr  iabia  doiosa,  quse 
modo  loquuntur  adversus  jastum  et  catholicom  vi- 
rum  io  superbia  et  contempta. 

«  Quam  magna  muUitado  duicedinis  tuce,  Domine, 

(495)  Yulgata  habet  oblivioni  datus  svm^  twfiquam 
mortuus  a  corde. 

(496)  Vulgata  lectio  est :  Ego  autem  dixi  in  ex- 
cessu  mentis  mex ,  etCy  qnam  ita  ezponit  card.  Tho- 
masius.  «  Gseterum,  cum  olim  ego  maximis  maiis 


«  Diiigite  Dominum,  omnes  sancti  ejus,  quoniam 
»  veritatem  reqoiret  Dominus,  et  SS9  retribuet 
»  his,  qui  abundanter  faciont  soperbiam.  Viriliter 
9  agite,  et  confortetur  cor  vestram  omnes,  qui  spe- 
>'  ratis  in  Domino.  • 

PSALMUS  XXXL 

BUIC  DAVID   INTBLLECrrS. 

De  seipso  loquitur  Propheta,  et  intellectnm  istins 
psaimi  divinitus  sibi  datum  esse  dicit.  Est  enim  de 

perculsus,  in  pavore,  ac  stupore  magno  essem,  et 
pene  jam  excessissem  ez  mente,  dizi  ita  :  Plane  de 
favente  ocolorun*  tooram  conspecta  projectas  sum, 
0  Domine.  » 


799 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


m 


B 


laude  pcBiiitentias  et  confeasionis  peccatorum.  Pob-  A 
nitentia  igitur,  et  confessione  Deo  se  recouciliatuoi 
intelligit,  qui  peccato  in  Uriam,  et  Bersabee  a  Deo 
receasit. 

«  Beati  quoram  remiss»  sunt  iniqaitates,  et  quo- 
»  rum  tecta  sunt  peccata. »  Voz  Proplietfle  est  et 
aliorum,  qui  se  peccasso  intelligunt,  et  per  confes- 
sionem  et  poenitentiam  peccatorum  veniam  se  ha- 
bere  coniidunt  et  gaudent.  Quid  enim  prodest  poeni- 
tentiam  agere,  nisi  post  pOBoitentiam  peccatum  sibi 
dimissum  esse  coniidat  ?  Quis  non  credat  vel  pro- 
phete  dicenti :  «  Peccator  quacunque  hora  conver- 
sus  fuerit,  et  ingemuerit,  vita  vivet,  et  non  morie- 
tur?  »  (Ezech.  xxxiii,  il).  Ilios  igitur  Propheta 
beatos  dsse  dicit,  quorum  iniquitates  et  peccata 
per  confessionem  et  poenitentiam  dimissa  et  tecta 
sant.  «  Charitas  enim,  sicut  scriptum  est,  operit 
muititudinem  peccatorum  (I  Petr,  iv,  8).  > 

«  Beatus  vir,  cui  non  imputavit  Dominus  pecca- 
»  tum,  nec  est  in  spiritu  ejus  dolus.  Hoc  est  enim 
quod  per  prophetam  Dominns  ait : «  Quacunque  hora 
peccator  poenitentiam  egerit,  omnium  iniquitatum  ejus 
non  recordabor  {Eiech,  ivn\,  22).  »  Constat  enim, 
quia  non  imputabit,  si  non  recordabitur.  Quod  autem 
ait :  a  Non  est  in  ore  ^ejus  dolus,  »  ad  puram  poeni- 
tentiam  et  nudam  confessionem  spectare  videtur; 
unde  et  alibi  dicitur  :  «  Effundite  coram  illo  corda 
vestra  (Psal,  lxi,  9) ;  »  et  iliud  :  «  Convertimini  ad 
me  in  toto  corde  vestro  (Joel  ii,  i2);  >  itemqae  : 
•  Scindite  corda  vestra,  et  non  vestimenta  vestra  q 
(ibid,)  p 

«  Quoniam  tacui  inveteraverunt  omnia  ossa  mea 
»  dum  clamarem  tota  die.  »  Hoc  silentium  ma- 
gis  in  corde  quam  in  ore  est ;  nam  si  cor  taceat  et 
os  loquatur,  nihil  prodest.  Non  ad  os,  sed  ad  cor 
respicit  Deus.  In  coide  igitur  est  poenitentiay  in 
corde  est  vera  confessio,  secundum  illud  :  «  Cor 
contritum,  et  humiliatum  Dens  non  spernit  (PsaL 
L,  19).  p  Corde  igitur  clamat,  qui  de  peccati  per- 
petratioue  intus  afiiigitur,  et  ex  toto  corde  pecca- 
tum,  in  quo  prius  delectabatur,  a  se  repeilit.  Quo- 
>  niam,  iaquit,  tacui  inveteraverunt  omnia  ossa 
»  mea. »  Quod  autem  inveterascit  et  senescit,  dicit 
Apostolus,  prope  interitum  est.  Omnis  igitur  virtus, 
omnisque  aQimse  vigor  et  fortitudo,  quse  per  ossa  ^ 
significantar,  deiiciunt  et  pereunt,  quando  homo  in 
peccatis  deiectatur,  et  cor  silentium  tenet,  neque 
clamat,  neque  poenitet,  neque  se  peccasse  conhtetur. 
Sed  quid  est,  quod  ait :  «  Dum  clamarem  tota  die?  » 
Si  enim  tacebat,  quomodo  clamabat?  Hoc  est  igitur, 
quod  modo  diximus,  quia  si  cor  taceat,  clamor  oris 
nihil  valet.  Clamet  ore,  clamet  corde,  et  pius  corde 
quam  ore  qui  exaudiri  desiderat. 

«  Quoniam  die  ac  nocte  gravata  est  super  me 
»  manus  tua,  conversus  sum  in  eerumna  mea,  dum 
»  coniigitur  spina.  »  Beatus  ille,  snper  quem  manus 


Domini  gravatar,  et  quem  Dominus  pro  paccatis  sais 
affligere,  et  visitare  dignatur  (497).  >  Flageilat  enim, 
sicut  scriptum  est,  omnem  fiiium  quem  recipit 
{Hebr.  XII,  6).  »  Econtra  vero  peccanti  populo  di- 
cit  :  «  Non  irascar  tibi  amplius.  Conversus  sum  in 
«rumna  mea  dum  configitur  spina  (Isa,  liv,  9).  > 
Esse  quantum  sibi  profuit  quod  super  enm  manas 
Domini  gravata  est,  et  quod  spina  correctionis 
compunctus,  et  vulneratus  est,  quia  in  hac  aerumna, 
et  affiictione  ad  poenitentiam  conversus  est.  Unde 
et  subditur  : 

«  Delictum  meum  cognitnm  tibi  feci,  et  injustitias 
»  meas  non  operui.  »  Nihil  absconditur  Deo,  omnia 
videt,  ipse  est,  qui  scrutatur  renes  et  corda.  Ipsi 
tamen  tunc  delicta  et  injustitias  nostras  manifesta- 
mus,  quando  dura  poenitentia,  lacrymis  et  cordis 
contritione  peccasse  ostendimus. 

•  Dixi  pronuntiabo  adversum  me  omnes  iojustitias 
»  meas  Domino,  et  tu  remisisti  impietatem  cordis 
»  mei.  »  Hoc  omnis  homo  debet  dicere  et  statuere 
in  corde  suo  quod  peccata  sua  non  abscondat,  neque 
foveat;  sed  contra  seipsum  pronuutiet  et  mani- 
festet;  et  hoc  Domino  (498).  >  £t  tu  remisisti  im- 
pietatem  cordis  mei.  >  Hoc  est  enim  qood  aiibi 
dicitur  :  «  Dic  tu  prius  peccata  tua,  ut  justiliceris.  » 
Et :  a  Justus.in  principio  accosator  est  sui  (Prov, 
xviii,  17).  >  Et  Apostolus  :  «  Si,  iuqnit,  nosmetipsos 
judicaremus,  non  utique  judicaremur  (/  Cor,  xi,  31).  > 
Qui  enim  seipsum  judicat,  ille  injustitias  suas  ad- 
versus  seipsum  pronuntiat. 

«  Pro  hac  orabit  ad  te  omnis  sanctus  in  tempore 
9  opportnno.  »  Pro  hac  causa  videlicet,  ut  remittas 
ei  impietatem  cordb  sui,  orabit  ad  te  omnis  san- 
ctus.  Nemo  enim  sanctorum  est,  qai  quotidie  Do- 
mino  non  dicat  :  «  Dimitte  nobis  debita  nostra,  sicut 
et  nos dimittimus  debitoribus  nostris  (Ma(<A.  vi,  12).  > 
Quod  autem  ait,  «  in  tempore  opportano,  »  hanc 
praesentem  vitam  signiUcat,  quae  quidem  S5S  poe- 
nitentise,  et  orationi,  et  satisfdctioni  opportuna  e:»t, 
sicut  Apostolus  ait  :  «  Ecce  nunc  tempus  accepta- 
bile,  ecce  nunc  dies  salutis  (II  Cor.  vi,  2).  »  Ua^c 
autem  post  hanc  vitam  iocum  non  habebunt. 

«  Verumtamen  in  diluvio  aquarum  multarum  ad 
>  eum  non  approximabunt.  »  Orat  quotidie  vir  ^an- 
ctus  pro  peccatis  suis,  quamvis  ad  eum  peccata  ap- 
propinquare  non  valeant,  utpote  in  diluvio  aquarum 
multarum  posilum  et  constitutum.  Uude  enim  quasi 
dicat,  peccatorum  sordes  transire  (499)  valeant,  qui 
tantarum  aquarum  dilnvio  andiqne  muniuntur?  Hinc 
Novum,  hinc  vetus  Testamen^um,  hinc  prophetarum 
libri,  hinc  apostoiorum  omniumque  doctorum  scri- 
ptarse,  hinc  lacrymaram  afQuentia,  hinc  confessio 
et  poenitentia.  Denique  quidquid  est,  quo  peccata 
abloantur  et  extergantur  inter  aquas  computari 
potest. 

«  Tu  es  mihi  refngium  a  pressnra,  quse  circum- 


(497)  «  Divinitas  non  manibus  aliquid  agit,  sed         ( 
^luntatis  suse  virtute  omnia  disponit  et  perficit.  »         ) 


vo 

ASSIOD. 


498)  Id.  cod.,  tpse  autem  quid  facieff  sequitur, 

499)  Id.  cod.  transire. 


801  EXPOSITIO  IN  PSALMOS.  g02 

*  i>  dedit  xne,  exsoltatio  mea,  redime  me  a  circnm-  A  habet  auctoiitatem  qai  tanti  viri  testimonio  confir- 
^ )»  dantibus  mc.  »  Orat,  inqnit,  sanctus,  ut  superius      matur. 
^  dicium  est.  Sed  quid  orat?  Hoc,  quod  modo  dixi- 
niDS  :  Tu  es  mihi  refuginm,  tu  es  mihi  exsoltatio,  tu 


~  redime  me  a  circumdAOtibus  me.  Quam  egregie  di- 
ctum  cst,  a  circonidautibus  me.  »  Stat  vir  sanctus 
in  mcdio  aqoarum  supradictarum,  videt  vitia  et 
peccata,  omnesque  inimicos  circumstantes,  et  ad 
eum  (500)  venire  desiderantes,  et  orat,  atque  orando 
a  se  repellit.  Si  ergo  vir  sanctos  orat,  ne  invadatur 
et  capiatur,  quanto  magis  ille  qui  jam  captivus  ^de- 
tirietur,  orare  debet  ut  liberetor? 

«  Inteilectum  tibi  dabo  et  instruam  te  in  via  hac, 
p  qua  ingredieris,  lirmabo  super  te  oculos  meos.  » 
Hic  est  ilie  intellectus,  qui,  sicut  in  titulo  dicitur, 
datos  est  David.  £t  hic  quidem  modo  promittitor 
viro  sancto,  solummodo  priBvideat  et  custodiat  se, 
ne  datum  sibi  intellectuni  amittat,  et  fiat  sicut 
equus  et  muios,  in  quibos  non  est  intellectus.  Quid 
per  equnm  et  mulum,  nisi  superbos  homines,  po- 
lentes  ct  iuxuriosos  intelligamus?  Hi  autem  si  hunc 
intellectum,  quo  hic  psalmos  titulatur,  et  poenitenti- 
bus  datur,  haboissent,  non  se  tam  facili  cursu  in 
tauta  Hagitia  pra?cipltassent.  Qoid  autem  vir  sanctus 
et  religiosus  contra  tales  facere  debeat,  audiamus. 

«  In  camo,  inquit,  et  freno  maxillas  eorum  con- 
»  fringes,  qui  non  approximant  ad  te.  »  Si,  inqnit, 
isti  eqoi,  et  muli  a  te  fugerint,  et  tibi  approximare, 
et  ad  poenitentiam  redire  noluerunt,  in  frcno  et  camo 


B 


«  Gaudete  justi  in  Domino,  rectos  decet  collauda- 
» tio.  9  Gaudeant,  inqoit,  alii  in  mundi  hujus  hono- 
ribus  et  dignitatibus,  in  fallacibus  divitiis  et  suavi- 
tatibus,  qoorum  quidem  gaudium  cito  finem  habebit ; 
vos  autcm  josti  gaudete  in  Domino,  qoia  ffiternus 
est  Dominus,  et  vestrum  gaodiom  fietemnm  erit. 
Unde  in  Evangelio  Dominus  discipulis  ait  :  «  Ite- 
rum  videbo  vos,  etgaudebitcorvestrnm,et  gaudium 
vestrum  nemo  tollet  a  vobis  (Joan.  xvi,  22).  »  — 
«  Rectos  autem  decet  collaudatio,  »  quia  non  est 
pretiosa  lans  in  ore  peccatoris.  «  Peccatori  enim 
dixit  Deus  :  Quare  tn  enarras  justitias  meas  ?  >  {PsaL 
xLix,  16).  Illi  igitur  laudent,  qui  eom  diligunt,  et 
qoi  recti  sont,  qui  sursom  cor  et  oculos  habent.  Sed 
quomodo  landabunt  ?  In  cithara,  inqnit,  et  in  psal- 
tcrio.  Et  hoc  est,  quod  ait :       ' 

«  Confitemini  Domioo  in  cithara,  in  psalterio  de- 
»  cem  cordarum  psallite  ei.  i»  In  cithara  cantabat 
David,  et  Saulis  furorem  placabat,  3&0  et  dffimo« 
ninm  quo  vexabatur,  ab  eo  pellebat.  Talis  cithare- 
dos  erat  Apostolos  in  cojus  verbis  ipsi  philosophi 
delectabantur.  At  vero  in  psalterio  decem  cordarnm 
illi  cantant,  qui  deccm  iegis  mandata  custodiant. 
Sed  hoc  ad  Vetus  Testamentum  pertinet,  nunc  autem 
de  Novo  audiamus. 

V  Cantate,  inqoit,  et  canticum  novum,  bene  psal- 
»  lite  ei  in  jnbilatione.  »  Novum  Testamentum  non 


maxiilas  eorum  confringes.  Per  frenum  et  camum  q  indiget    ligneis    instrumentis ;    vocem    hnmanam 


nihil  conveoientius  inteliigere  possumus,  quam  ma- 
ledictiones,  interdictiones  et  excommunicationes,  et 
quascunque  a  iidelibus  separationes.  Hsec  sunt  enim 
illa  retinacula,  quibus  refrenati,  et  quamvls  nolen- 
tes,  et  recalcitrantes  ad  inteilectum,  et  poenitentiam 
tales  equi  et  muli  reduci  solent. 

«  Multa  flagella  peccatorum,  sperantes  autem  in 
»  Domino  misericordia  circumdabit.  »  Sciant  pecca- 
tores,  dicit  Dominus,  cujos  verbahfficsunt,  quia  nisi 
resipuerint  et  poenitentiam  egerint,  multa  flagella, 
multa  tormenta,  multi  magnique  cruciatus  eos  ex- 
spectant.  Si  vero  conversi  fuerint,  et  in  Dei  miseri- 
cordia  speraverint,  credant,  et  nullatenns  dobitent, 
quia  sperantes  in  Domino  misericordia  circumdabit. 


qua>!rit,  et  lingnam  rationabilem.  Novum  antem  can- 
ticum  est  canticom  Ghristi  nativitatis,  passionis,  re- 
surrectionis,  et  ascensionis.  Illi  autem  bene  psal- 
lunt,  et  in  jubilatione  psallunt,  qoi  corde  et  ore 
Deum  laudant,'  et  bona,  quae  dicunt,  opere  com- 
plent.  Unde  et  subditur  : 

«  Quoniam  rectos  est  sermo  Domini,  et  omnia 
»  opera  ejus  in  fide.  ^»  Rectos  sermo,  rectum  quffirit 
prsedicatorem,  etquia  omniaoperaejus  fldelia  sunt, 
bene  et  lideliter  nuntiari  debent. 

<t  Diligit  misericordiam,  et  judicium;  misericordia 
»  Domini  plena  est  terra.  »  Hoc  est  igitur  quod 
cantare  debemus,  hoc  omnibus  nuntiandum  est,  et 
qood  Dominus  diligit,  hoc  diligamus,  et  misericor- 


Eccc  qoantum  valet  poenitentia,  et  vera  confessio  j>  diam  et  justitiam  faciamus,  et  prcecipuap  misericor- 
peccatorum  (50i).  Nunc  autem  ad  eos  convertitur      diae  intendamus,  quia  et  ipse  exaltat  misericordiam 


Dominus,  qui  confessione  et  poenitentia  justiiicati 
sunt,  et  hortatur  eos  ut  Iffitentur,  et  exsultent,  et 
glorientur.  Hoc  autem  in  Domino,  in  qoo,  et  per 
quem  omnes  soos  vicerunt  inimicos.  Et  hoc  est,  quod 
dicit :  «  Lffitamini  in  Domino,  et  exsultate,  justi,  et 
»  gloriamini  omnes  recti  corde.  y> 

PSALMUS  XXXII. 

PSALMUS  DAVID. 

Ipse  David,  qui  hnnc  psalmnm  edidit,  ipse  in  eo 
loquitur,  et  ejos  esse  dicitur.  Non  modicam  igitur 

[500)  Id.  cod.  Ghis.  ad  eum. 

[504)  «  0  pcenitentia,  inqnit  Gaiuodonu,  inttsti 


ii 


judicio;  siquidem  misericordia  Domini  plena  est 
terra.  Misericordia  utique  est,  et  bonis,  et  malis 
miseretur  Deus.  Et  quasi  diceret :  Gonsidera  si  po- 
tes,  qualis  et  qoantos  est  iste  Dominus,  cojus  mise- 
ricordia  plena  est  terra,  snbdit,  dicens  : 

«  Verbo  Domini  coeli  lirmati  sunt,  et  spiritu  oris 
•  ejos  omnis  virtns  eorum.  i  Unde,  et  statim  in  se- 
quentibos  ait : 

«  Qnoniam  ipse  dixit,  et  facta  sunt,  ipse  manda- 
»  vit,  et  creata  sunt.  »  Si  enim  dixit,  Verbo  dixit. 
Dicere  «utemi  voluisse  fnit.  Verbum  antem  Dei,  et 

mabilis  medicina,  qu»  non  folom  a  peceatis  abioU 
vit,  sed  etiam  Mnotomm  pnuiiia  beata  coneadit.  » 


803 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


804 


Toluntas  Dei  ipse  Filius  est.  Breviter  in  hoc  yersi-  A 
culo  Trinitatis  mysterium  declaratar.  Qaid  est  enim 
Dominas  et  Yerbnm  ejus,  et  Spiritas  ejus,  nisi  Pa- 
ter,  et  Filius,  et  Spiritus  sanctus?  Unus  igitur  est 
Deus,  cajas  voluntate  coeli  facti  sunt  (502),  Unde 
et  alibi^  didtur  :  •  In  voiuntate  tua  universa  sunt 
»  posita,  et  non  est,  qui  possit  resistere  volunlati 
»  tuae;  tn  enim  fecisti  omnia,  coelum,  et  terram, 
i>  et  universa,  quse  cceli  ambitu  continentur.  >  Si 
autem  per  coelos  apostolos  intelligamus,  manifestnm 
est,  quia  verbo  Domini,  per  qaod  Salvatorem  no- 
strum  intelligimas,  et  facti  et  firmati,  et  redempti 
sunt,  et  Spiritus  sancti ,  secundum  ejnsdem  promis- 
sionem,  virtatem  et  fortitudinem  susceperunt. 

c  Gong^egans  sicut  in  utre  aquas  maris,  ponens 
>  in  thesauris  abyssos.  »  De  hoc  modo  locutionis  " 
jam  in  alio  psalmo  locuti  sumus,  ubi  dicitur  :  «  Ma- 
gnificans  saiutem  regis  ejus  (PsaL  xvii,  51).  »  Sicut 
enim  ibi  dicitor  :  «  Magnificans  magniiicat,  sic  in 
hoc  ioco  :  «  Congregans  congregat,  et  ponens  ponit, 
inquit,  Dominus  congregans  sicut  in  utre  aquas 
maris.  »  Quid  per  aquas  maris  nisi  omnes  mundi 
hujus  nationes  intelligarous?  Has  autem  quasi  in 
utrem,  sic  in  unam  catholicam,  et  universalem  Ec- 
desiam  congregavit  Deus.  Magnus  est  hic  uter,  et 
mnltas  in  se  continet  aquas.  Hunc  SS.  apostoli  im- 
pleverunt  et  in  thesauros  Dei  delati  sunt.  Unde  et 
subditur  :  c  Ponens  in  thesanris  abyssos.  »  Id  ipsnm 
enim  et  per  mare,  et  per  abyssos  significatur.  Unde 
enim  nisi  de  abysso  tanta  aquarum  abundantia  q 
fnnditur?  De  thesauris  autem  in  Evangelio  Dominus 
ait :  «  Thesaurizate  vobis  thesauros  in  coelis  (Matth. 
VI,  20).  >  Et :  «  Ubi  est  thesanrus  tuns,  ibi  est  et 
cortuum  (ibid.y  21).  »  Et  :  c  Simile  est  regnum 
coelorom  thesauro  abscondito  in  agro  (Matth,  xiii, 
44).  v  Et :  c  Vende  omnia,  quse  habes,  et  da  paupe- 
ribus,  et  habebis  thesaurum  in  coelo  [Matth,  xix, 
21).  v  Inter  hos  igitur  thesauros  ponit  Dominus  et 
abjssos,  et  aqnas  maris.  De  quibus  etiam  beato  Job 
a  Domino  dicitur  :  «  Nunquid  ingressus  es  thesauros 
nivis,  aut  thesauros  grandinis  aspexisti?  >  (Job 
XXXVIII,  24.) 

c  Timeat  Dominum  omnis  terra ;  ab  ipso  autem 
>)  commoveantur  universi,  et  omnes  qui  habitant 

(502)  Id.  cod.  Ghis.  «  et  cujus  inspiratione  con-  D 
firmati  snnt.  »  —  Eadem  expositio  est  apud  Gassiodo- 
rum.  «  Si  diligenter  perscrutemur,  et  sanctam  hic 
significat  Trinitatem.  Dicendo  enim  Fer6o,  Filium 
declarat :  adjongendo  Domtnt,  Patrem  dicit  :  Spiriiu 
oris  ejuSy  utique  et  Spiritum  sanctum  vult  inteliigi, 
qni  an^e  tempora  de  Patre  processit.  Et  ut  in  tribus 
personis  manifestam  inteiligeres  unitatem,  ejtis  dici- 
tur,  non  eornm.  » 

(503)  Quod  hic  S.  Brnno  dicat,  quod  Deus  co- 
gnoscens  omnes  filios  hominum,  alios  quidem  pne- 
destinavit  ad  gloriam,  alios  vero  ad  suppiicium,  » 
non  est  inteiligendum  nisi  de  volnntate  salvandi  me- 
rentes,  et  damnandi  immerentes.  Gum  enim,  nt  ait 
Psalmista  psal.  cxvui,  c  justus  sit  Dominus,  et  rectum 
judicium  ejns  »,  non  decrevit  praemium,  et  gloriam 
nisi  merentibus ;  quemadmodum  non  statuit  damna- 
tionem,  et  suppiidam  niai  pro  iis,  qui  sois  cnlpis 
b)b3  lniUigiiationem  sibi  provocaverint.  Divina  ergo 


»  orbem.  »  Non  esV  enim,  ut  ait  Apostolus,  perso- 
narum  acceptor  Deus  (Act.  x,  34) ;  sed  in  omnibos 
gentibns,  qui  tenet  eum,  et  operatur  justitiam,  ac- 
ceptus  est  illi,  et  mare,  et  'abyssos,  et  fgraudines, 
et  nives  in  thesanris  suis  reponit.  Timeat  igitur  eum 
omnis  terra,  nullum  alium  timeat,  qnia  nullus  alins 
timendus  et  colendus  est  :  ab  ipso  commoveantur, 
et  ad  ipsum  fogiant  omnes  habitatores  terrse,  qnis 
enim  timendns  est,  nisi  ille  qni  omnia  fecit?  Uoe 
est  enim  qnod  ait : 

«c  Quoniam  ipse  dixit,  et  facta  sunt,  ipse  manda- 
»  vit,  et  creata  snnt.  Dominus  dissipat  consilia 
»  gentinm,  reprobat  autem  cogitationes  populornm, 
9  et  reprobat  consilia  principum.  >  Nullnm,  inquit 
Propheta,  timeatis,  qoia  Dominus  vobiscum  est,  qni 
omninm  consilia  et  cogitationes  contra  vos  insur- 
gentinm  reprobat  et  dissipat.  Gonsilinm  vero  Domini 
manet  in*8eternum,  cogitationes  cordis  ejus  in  se- 
culum  sseculi.  Sicut  ipse  disposuit,  et  ante  iempora 
preefinivit,  sic  et  non  aliter  fieri  oportet.  Et  malo- 
rnm  popna,  et  vestra  gloria  sic  disposita  300  est, 
nt  omnino  immutari  non  possit.  Beati  igitur  illi, 
qui  in  illum  credunt,  et  qui  ab  ipso  prseelecti,  et 
preedestinati  sunt,  quia  nuUo  modo  prsedestinata 
sibi  beatitudine  carebunt.  Et  hoc  est,  quod  ait  : 

fl  Beata  gens,  cujus  est  Dominus  Dens  eorum  : 
»  populus,  quem  elegit  Dominns  in  haereditatem 
«  sibi.  v  Hic  autem  subdit,  et  ponit  ordinem  ipsius 
electionis. 

«  De  coelo  prospexit  Dominus,  et  vidit  omnes 
>  filios  hominum.  »  De  coelo,  inqnit,  de  illo  suffi 
roajestatis  profundissimo  secreto  prospexit,  et  vidit, 
et  cognovit  omnes  filios  hominum,  et  alios  quidem 
prsedestinavit  ad  gloriam ;  alios  vero  ad  snppiicium. 
Unde  Apostolns  ait  :  fl  Nnnquid  non  habet  potesta- 
tem  fignlus  luti,  facere  aliud  vas  in  honorem,  et 
aliud  in  contumeHam?  »  (Rom.  xix,  21.)  Unde  et 
Dominus  in  judicio  dicturns  est  bonis  quidem,  nt 
snscipiant  regnum,  quod  sibi  paratnm  est  ab  origine 
mundi;  malis  vero,  ut  eant  in  ignem  fletemnm,  qni 
paratus  est  diabolo  et  angelis  ejus.  Nota  qnod  ait : 
Et  illis  paratnm  esse  regnnm,  et  illis  paratnm  esse 
supplicium  (503).  Unde  manifestum  est,  qoia  nemo 
ad  malum,  vel  ad  peccatum  agendum  prsedestinatur, 

providentia  sicut  ab  eeterno  bonos  destinavit  h£ere- 
des,  et  consortes  facere  re^ni  sni;  ita  ab  aetemo 
constituit  malos  perpetno  mferai  igne  afficiendos. 
Eadem  est  S.  Fnlgentii  doctrina,  qui  lib.  i  ad  Moni- 
mum,  circa  finem,  inquit  :  «  Tales  ad  interitum 
prsedestinavit,  quia  talinus  justse  punitionis  suppli- 
ciom  prseparavit.  Qnod  utique  manifesto  Dominus 
ipse  sermone  perdocnit,  in  eo  qnod  a  se  ostendit  pa- 
ratum  non  solnm  regnum,  nbi  isetentur  boni,  seaet 
ignem  eeternum,  nbi  crucientur  mdli.  Bonis  etenim 
dicturus  est  :  Venite,  benedicti  Patri$  mei,  percipite 
regnum  vobis  paratum  a  constitutione  mundi.  Malis 
autem  dicturus  est  :  Ite,  maledicti,  in  ignem  Kter- 
num^  qui  paratus  est  diabolo,  et  angeUs  ejus.  Ecce  ad 
qnid  Dominus  inii^uos  et  impios  prcedestinavit,  id 
est  ad  sopplicium  justnm,  non  ad  aiiqnod  opus  in- 
jnstum,  aa  poenam,  non  ad  culpam.  »  In  salvandis 
igitur  relocet  prsedestinatioy  nt  in  4«F"n^"<^if  appa- 
ret  reprobatio;  sad  ntraqne  relative  se  habet  ad  me- 


805 


EXPOSmO  IN  PSALMOS. 


806 


^  fted  yel  ad  gloriam,  yel  ad  sappliciam  prsdestiQati 
^  sunt  omnes.  Seqaitur  : 

c  De  prseparato  habitaculo  sao  respexit  super 
^  >  omnes  qtii  habitaut  orbem.  »  Repetitio  yidetnr 
eorum,  qufle  dicta  sunt. 

«  Qui  iinxit  sigiilatim  corda  eoram,  qui  intelligit 
»  in  omnia  opera  eorum.  »  Sigillatim  omnium 
corda  fecit  Deus,  quia  neque  omnibus  omnem,  ne- 
que  aequalem  omnibus  sapientiam  et  intelligentiam 
dedit.  «  Qui  intelligit  in  omnia  opera  eoram,  »  et 
quia  omnium  opera  intelligit,  unicaique  secundam 
8ua  merita  retribuit.  Ab  eo  ioco,  ubi  dicitar  :  de 
coeio  prospexit  Dominus,  usque  ad  hunc  locam  te- 
nor  sententise  pendet ;  et  hic  tandem  sabaudiendum 
est  id  quod  saperius  diximus. 

«  Non  salvabitur  rex  per  multam  yirtutem  suam, 
>  neque  gigas  saiyus  erit  in  muititudine  fortitudinis 
»  SQBPi.  »  Soli,  inquit,  illi  salvabantar,  qui  Deum 
timent,  ejusque  mandata  custodiunt,  et  ad  yitam 
fieternam  prffidestinati  sunt.  Cseteri  yero  non  coafi- 
dant  in  multitudine  fortitudinis  suae,  quia  neque 
rex  poterit  salvari  per  yirtutem  suam,  neque  gigas 
per  fortitudinem  suam. 

c  Falsus  equus  ad  salutem,  in  abundantia  autem 
»  yirtutis  suee  non  erit  salvus.  »  His  autem  verbis 
nihil  aliud  signilicare  videtur,  ni<(i  quia  sola  Dei 
misericordia  est,  qufle  hominem  salvare  et  poenis 
eripere  potest.  Nemo  confidat  in  equi  velocitate, 
quia  saepe  mentitur,  et  subito  csdens,  neque  se- 
ipsum,  neque  sessorem  saivare  yalet.  Quod  autem 
de  rege,  de  gigante  et  equo  dicitur,  de  omnibus 
quoque  aliis  rebus  intelligatur. 

a  Ecce  oculi  Domini  super  timentes  eum,  spe- 
9  rantes  autem  in  misericordia  ejus ,  nt  eripiat 
»  a  morte  animas  eorum,  et  aiat  eos  in  fame.  • 
Hoc  autem  tale  est  ac  si  diceret:  Illi,  qui  in  se- 
ipsis,  et  in  sua  fortitudine,  et  virtute  confidunt, 
non  salvabuntur;  illi  vero,  qui  Deum  timent,  et  in 
sola  ejus  misericordia  sperant  et  confidunt,  securi 


B 


A  sunt,  quia  semper  eos  Dominus  respicit,  et  eos 
errare,  et  perire  non  permittit;  alit  enim  eos  cibis 
spiritualibus  in  fame,  quam  iniqui  homines  in  hoc 
seeculo  patiuntur ;  de  qua  videlicet  per  prophetam 
dicitur  :  «  Immittam  in  eos  non  famem  panis,  neque 
sitim  aquflB,  sed  audiendi  verbum  Dei  (Amos  yiii, 
11).  »  Potest  tamen  de  iila  fame  hoc  intelligi,  qua 
in  infemo  mali  cruciantur.  Unde  et  dives  ille  dice- 
batAbrahse:  «  Pater  Abraham,  mitte  Lazarum,  ut 
intingat  extremum  digiti  sui  in  aquam,  et  refrige- 
ret  linguam  meam,  quia  crucior  in  hac  flamma 
(Ltic.  xvi,  24).  » 

«  Anima  antem  nostra  sustinet  Dominum,  quia 
»  adjutor,  et  protector  noster  est.  Et  in  ipso  Ifleta- 
»  bitur  cor  nostrum,  et  in  nomine  sancto  ejus  spe- 
»  ravimus.  >  Hortatur  seipsum  et  animam  suam, 
et  in  seipso  omnes  alios,  ut  securi  sint  et  patienter 
exspectent,  quia  et  bonum  habent  prseceptorem,  et 
ea,  qufle  speraat  et  eispectant  sine  ulla  dubitatione 
suscipient.  Et  hoc  est,  quod  dicit : 

«  Fiat,  Domine,  misericordia  taa  super  nos,  sicut 
»  speravimus  in  te.  >  Magna  est  virtus  spei,  qufle 
per  omnes  psalmos  tantum  commendatur.  Hanc 
autem  maligni  spiritus  amiserunt,  et  summo  studio 
laborant,  ut  eos  quos  decipiunt  ad  desperatiopem 
perducant.  Hoc  est  illud  peccatum,  quod  non  di- 
mittetur  hominibus  neque  in  hoc  sfleculo,  neque  in 
futuro.  Bene  autem  pluraliter  posuit,  «c  anima  no- 
stra,  »  quia  sicut  in  Actibus  apostolorum  legitur  : 
G  >  Omnibus  est  cor  unum,  et  anima  una  (Ac(.  ly, 
32);  »  unde,  et  alibi  dicitur  :  «c  Anima  nostra  sicut 
»  passer  erepta  est  de  laqueo  yenantium.  » 

aei  PSALMUS  XXXIII. 

PSALMUS  DAyiD   COM  IMMUTARKT    CORAM  ABIMELBCH  yUL- 
TUM   SUUM,   BT  OIMISIT   BUM,    ET  ABIIT   (504). 

Non  legitur  quod  David  immutasset  yultum  suum 
coram  Abimelech,  sed  potius  coram  Achis  rege 
Geth,  qaando  se  furiosum  esse  simulavit;  timens  ne 
ab  eo  occideretur,  de  cujus  regno  multos  interfece- 


rita  et  demerita,  ut  prior  scilicet  praedestinatio 
effectivam  conneclat  bonitatem,  altera  vero,  id  est 
reprobatio,  supponat  opere  compietam  prayitatem. 
Ita  docet  S.  Th.  q.  23.  art,  3  :  c  Sicut  praedestinatio, 
ait,  est  pars  providentifle  respectu  eoram  qui  divini- 
tas  ordinantur  in  fleternam  salutem,  ita  reprobatio 
est  pars  providentifle  respectu  iiiorum  qui  ab  hoc  fine  D 
decidunt.  Unde  reprobatio  non  nominat  prflescien- 
tiam  tantum,  sed  aliquid  addit  secuodum  rationem, 
sicut  et  providentia,  ut  supra  dictum  est.  Sicut  enim 
praedestinatio  includit  voluntatem  conferpudi  gra- 
tiam,  et  gloriam,  ita  reprobatio  includit  yoluntatem 

Sermittendi  aliquem  cadere  in  culpam,  et  inferendi 
amnationis  poenam  pro  culpa.  •  Quod  heec  fuerit 
S.  Brunonis  mens,  et  non  alia,  ez  sequentibus  etiam 
luculentius  patet. 

(504)  Titulus  Psalmo  huie  a  Brunone  prsefixus 
idem  est  apud  S.  Angostinum.  In  Vulgata  auteni  di- 
citur,  Davidem  vultum  imoCiUtasse  coram  Aehime- 
lech.  Sed  in  iibro  I  Reg.,  cap.  xxi,  y.  13  iegima» 
hoc  factum  esse  coram  Adiis  regem  Geth  et  servis 
ejus.  Hanc  tantam  diyersitatem  longa  dissertatione 
conciliat  S.  Augustinus.  Sed  breyiorem  Beda  prefe- 
rimas,  qaam  etiam  affert  Gard.  Thom.  :  «  Cwm  8aul 
penequeretur  Dwid,  Umc  pigii  ad  AehU  regem;  uH 


dum  euet  invidia  faciente  suspectuSf  industrioie  mu' 
tavit  vuUum  stium,  ita  ut  salivis  ora  compleret; 
quatenus  «nergumenus  xstimatuSf  miseratione  fa- 
ciente  dimitteretur  UIsbsus.  David  ergo  Christus  est, 
Achis  populus  Judmorum  :  in  quo  ille  incamatus^  sed 
invidentibus  non  agnoscendus  apparuit;  unde  et  Achis 
interpretari  dtctiur,  quomodo  est  I  Quod  est  verbum 
mirantiSf  et  non  agnoscentis  :  quia  Judssi  virtutes 
Christi  admiranteSf  ipsum  Deum  minime  esse  agnove- 
runt,  Et  bene  David  yultu  mutatus  salivas  dimisit  in 
barbam;  sdliva  quippe  infirmitatemf  barba  autem 
virtutem  designat;  quia  Christus,  cum  in  forma  Dei 
essetf  seipsum  exinanivit,^^  formam  servi  accipiens 
{PhiUpp.  ii).  Nec  m  nomine  regis  error  est ;  cum  ex 
patre  rege  natus  potuerit  eiiam  Abimelech  dtci,  qui 
interpretatur  pater  meus  rex,  sive  patris  mei  regnum: 
sed  et  mysterii  sensus  arridet;  quia  Judmi  patrem 
regem  habuerunt,  de  quibus  dieitur :  filii  autem  regni 
ejicientur  in  tenebras  exteriores.  Dimisit  autem  eum, 
et  abiit :  dimisit  Judmos,  et  abiit  credendus  a  gen' 
tUibus.  Potest  et  ita  dtet,  quia  coram  Abimeleeh  sa- 
cerdote  mutaverit  vuttum,  quandOf  ut  armaf  panesque 
iibif  et  soeiis  pereiperet^  a  Saule  se  misium  simulan 
vit.  »  lisdem  pene  yerbis  oadam  interpretatio  legittir 
in  Ctsfiodoro. 


S07 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


808 


rat.  Vocat  igitar  Achis  Abimelecb,  ^ia  in  salva- 
tione  sna  qualis  fait  Acbis,  talis  fait  et  Abimelech, 
quoniam  uterque  illsesum  eum  abire  permisit.  Et  sic- 
ut  Acbis,  ita  et  Abimelecb  vultum,  id  est  animum 
et  voluntatem,  David  eo  tempore  non  cognovit.  Inde 
enim  Abimelech  postea  cum  omnibus  suis  a  Saule 
interfectas  est,  quia  non  tenuit  David,  et  eam  abiro 
permisit.  Sic  igitur  verum  est,  quia  David  immuta- 
vit  vultum  suum,  et  coram  Acbis  et  coram  Abime- 
lech.  Et  coram  Acbis  quidem,  qui  se  furiosum  esse 
slmulavit;  coram  Abimelech  vero,  quia  cum  ab  eo 
interrogaretur  cur  solus  venisset,  respondit  :  Rex 
prsecepit  mibi  sermonem,  et  non  vult  ut  aliqais 
sciat.  In  qua  re  manifeste  signiflcat  se  in  domo  Abi- 
melech  securum  non  fuisse.  Unde  in  hoc  psalmo 
Deum  laudat,  et  benedicit,  qui  et  in  domo  Abime- 
lech,  et  in  domo  Achis  eum  custodivit. 

ff  Benedicam  Dominum  in  omni  tempore,  semper 
»  laus  ejus  in  ore  mf^o.  »  Docet  nos  Propbeta  quali- 
ter  nos  Deum  beuediccre  etlaudare  debeamus;  non 
ad  boram  sed  omni  tcmpore,  et  in  prosperis,  et  in 
adversis. 

c  In  Dominolaudabitur  anima  mea,  audiant  man- 
»  sueti,  et  IsBtentar.  •  Ideo,  inquit,  omni  tempore 
laudabo  Dominum,  quia  quidqnid  sum  ab  eo  sum^ 
nibil  in  me  laudabile  invenitur,  quod  mccum  sit.  Ad 
ipsum  igitur  referatur  virtus,  et  fortitudo  mea,  bu- 
militas,  sapientia  et  patientia  mea,  et  quidquid  boni 
inveniri  potest  in  anima  mea.  lioc  audiant  bumiles 
et  mansueti,  ct  laetentnr  mecum,  neque  poeniteat  eos 
humiles  semper  fuisse,  et  mansuetos.  Sic  et  alibi 
dicit :  <c  Memento,  Domine,  David,  et  omnis  man- 
suetidinis  ejus  (PsaL  cxxxi,  i).  i> 

«  Magnificate  Dominum  mecum,  et  exaltemusno- 
>»  men  ejus  in  invicem.  n  Bcnevolus  est  Propheta, 
socios  quserit,  hortatur  alios  ad  laodem  Dei,  et  qui- 
cunque  secum  fuerint  in  laudibns  et  in  magni- 
ficatione,  sint  quoque  participes  in  remunera- 
tione. 

c<  Inquisivi  Dominum,  et  exaudivit  me,  et  ex 
»  omnibus  tribulationibus  meis  eripuit  me.  »  In  hbc 
quoque  snse  beneyolentiee  aifectum  satis  nobis  mani- 
feste  ostendit,  dum  ad  exemplum  sui  nos  docet,  quid 
in  nostris  tribulationibus  nos  agere  dcbeamus;  ideo 
in  suis  tribulationibus  se  Dominum  inquisivisse  et 
exauditum  esse  dicit,  ut  et  nos  similiter  faciamus 
et  similiter  exaudiamur.  Hoc  est  enim  quod 
dicit. 

•  Accedite  ad  eum,  et  illuminamini,  et  vultus 
»  vestri  non  erubescent.  »  Unde  hoc?  «  Quia  iste 
»  panper  clamavit,  et  Dominus  exaudivit  eum,  et 
»  ex  omnibus  tribnlationibus  liberavit  eum.  »  Se- 
ipsum  pauperem  dicit,  quia  quamvis  divea  esset,  in 
divitiis  tamen  spem  non  habebat,  et  mundi  hujus  di- 
vitias  pro  nihilo  ducebat.  «  Accedite,  »  inquit,  per 
poenitentiam,  qui  ab  eo  recessistis  per  inobedientiam, 
«  et  illnminamini.  »  S09  Ipse  enim  «  est  lux  vera, 
qnee  iliuminat  omnem  hominem  venientem  in  bunc 
mundom  (Joan,  c,  9).»  De  qno  et  Moyses  didt :  0  Qui 


B 


A  appropinquant  pedibus  cjus,  accipieut  de  doctrina 
illius  {Deut,  xxxiii,  3).  »  Et  certe  doctrina  illius  inle-   ' 
rioris  hominis  illastratio  cst.  Qui  autem  sic  iliumi- 
nati  fuerint,  in  judicio  non  confundcntur ;  unde  et   ' 
bic  dicilur  :  «  Et  vultus  vestri  non  erubescent.  »  ! 

«  Immiltet  angelum  Dominum  in  [circuitu  timen- 
»  tium  eum,  et  eripiet  eos.  »  Unde  et  Apostolus  ait: 
quia  «  Angeli  sunt  administratores  spiritus,  ia  mi- 
nisterium  missi  propter  eos,  qui  haereditatem  ca- 
piunt  salutis  (Hebr.  i,  14).  » 

«  Gustate,  et  vidate  quoniam  suavis  est  Dominus; 
»  beatus  vir,  qui  sperat  in  eo.  »  Iste  qai  hoc  dicit^ 
jam  ejus  degustaverat  suavitatem.  Et  fortasse  in  eo 
ioco,  ubi  ait :  c  Quam  dulcia  faucibus  meis  eloquia 
tua,  Domine,  soper  meletfavum  ori  meo  (PsaL  cxvui, 
i03).  »  Sed  quae  sunt  illa  eloquia,  qna^  tantam 
sanctis  dulcedinem  preestant?  Lege  in  Evangelio,  et 
invenies  :  «  Cum  exaltatas  [fuero  a  tcrris,  omnia 
traham  ad  meipsum  (Joan.  xii,  32).  >  — «  Qui  credit 
in  me  habet  vitam  ffiternam  (ibid.  vi,  47).  >  —  «  Ubi 
ego  sum,  ibi  et  minister  meus  erit  (ibid.  xii,  26).  » 
—  c  Qui  crediderit,  et  baptizatus  fuerit,  salvus  erit. 
Qui  venitad  me,nonejiciam  foras  (3Iarc.  xvi,  i6). » — 
«  Gaudete,  quia  nomina  vestra  scripta  sunt  in  coslis 
(Matth.  T,  i2).  »  Ilaec  sunt  et  similia,  quae  nos 
gustare  persuadet;  quatenus  in  bis  videamus,  et 
cognoscamus  quam  dulcis  est  Dominus,  et  quam 
suavis.  a  Beatus  vir,  qui  sperat  in  eo.  >  Unde  et 
alibi  dicit  :  c  Sperate  in  eo,  omnis  convcntus  plebis, 

Q  ct  effundite  coram  illo  corda  vestra ;  quia  Deas 
adjutor  est  in  seternum  (PsaL  lxi,  9).  »  Beatus 
enini  ille  est  ,  cujus  Deus  in  seternum  adjutor 
est. 

c  Timete  Dominum,  omnes  sancti  ejus,  qooniam 
»  nihil  deest  timentibus  eum.  )>  Hinc  est  quod  Salo- 
mon  ait :  «  Time  Deum,  et  mandata  ejus  custodi 
{Eccle.  xii,  13).  »  Propter  hoc  factusest  omnis  homo, 
ut  Deum  timeat  et  mandata  ejus  custodiat.  Qui 
Deum  timet,  nihil  negligit.  Hoc  est  enim  quod  dicit : 
«  Timete  Dominum,  omnes  sancti  ejus.  >  Universa 
legis  et  prophetarum  mandata  comprehendit,  et 
nihil  fuit  quod  amplius  dicere  potuisset.  Qui  enim 
ex  amore  Dei  timet,  omnia  facere  desiderat  quae 
ipsi  prsecipit,  et  omnia  fugere,  quse  interdicit; 
nibilque  illi  deest  ad  perfectionem,  qui  ad  hanc 
pervenire  potuit  dilectionem.  Unde  et  subditur  : 
c  Qaoniam  nibildeest  timentibus  enm.  »  —  «Initium 
sapientifle  timor  Domini  (Ecclif  i,  46).  » 

«  Divites  eguerunt,  et  esuriernnt;  inquirentes 
>  autem  Dominum  non  minuentnr  omni  bono  » 
Quanta  sunt,  quibns  divites  egent,  et  quam  multa 
unde  penuriam  patiuntur?  Sancti  vero  omnia  ha- 
bent,  qusecunque  habere  concupiscunt.  Nam  et  si 
nondum  habeant  in  re,  omnia  tamen  habent  in  spe. 
Neque  [enim  beati  esse  potuissent,  si  eis  aliquid  de- 
fuisset.  Unde  et  Apostolus  dicit :  c  Tanquam  nihil 
habentes,  et  omnia  possidentes  {II  Cor.  vi,  iO).  » 
Quomodo  aliquid  minus  poterunt  habere^  qui  simul 
in  Deo  omnia  possidebant? 


D 


EXPOSITIO  W  PSALMOS. 


:8I0 


ite»  filii,  aBdite  me,  timorem  Domini  docebo 
Dizit  superias  ut  Deum  timeant,  nanc 
[uomodo  timere  debeant  ostendit.  Venite, 
3t  redite  ad  me,  qaia  peccando  recessistis  a 
ac  autem  coiiectis  et  in  unnm  congregatis 

I  est  homo  qui  vult  vitam,  et  cupit  videre 
)onos?  Et  quasi   aliquis  respondeat :  Ego ; 

dicens  :  •  Cohibe  linguam  tuam  a  malo,  et 
taa  ne  loquantnr  dolum.  Diverte  a  malo,  et 
num ;  inquire  pacem,  et  persequere  eam.  » 
aucis  yerbis  plena  instructio  est  timoris  Do- 

perfecta  doctrina  GhristianaB  religionis  (505). 
hic  dicitur,  et  quid  efFugere,  et  quid  agere 


iis.  «c 


dicitur  (PseU.  czz,  7) : «  Dominus  cnstodit  te  ab  omni 
malo ; »  et  statim  qnomodo  iutelligi  debeat  osten- 
dit,  dicens  : «  Gustodiet  animam  tuam  Dominus,- »  sic 
et  in  hoc  loco  non  ossa  corporis,  sed  ossa  animee 
intelligere  debemas.  Ossa  animse  fides,  spes,  charitas, 
humilitas  et  misericordia,  cffitersque  virtates  in- 
telliguntur,  sine  qaibus  debilis  est,  et  in  via  manda- 
torum  Dei  cnrrere  non  potest.  HaBC  sunt  illa  ossa, 
qu8B  Dominus  custodit,  et  ez  quibus  nec  nnum  frangi 
permittit :  «  Qai  enim  offendit  in  nno,  factus  est 
omnium  reus  (Joc.  u.  10).  > 

c  Mors  peccatornm  pessima,  et  qai  oderunt  ja- 
))  stum  delinquent.  »  Pessima  quidem  est  illa  mors, 

,  ,.   ^_  ^  .         „  qu»  et  corpus  et  animam  perdit.   <  £t  qui  odenmt 

Qui  •  enim  k  in  yerbo  non  offendit,  hic  ^  justum  deiinquent.  »   Si  in  alio  non  delinquerent 


s  est  ?ir  (Jac.  iii,  i);  »  et  :  c  Qui  custodit 
i  suam,  cnstodit  animam  suam  {Prov,  ziu, 
cem  vero  quserit  et  sequitur  qui  oiniies  di- 
neminem  odit.  Unde  et  Apostolus  dicit : 
i  potest,  quod  ex  7obis  est,  cum  omnibus 
)us  pacem  habentes  (Rom.  zii,  18). »  Et  alibi : 
lis  qui  oderunt  pacem  eram  pacificus;  cum 
r  iliis,  impugnabant  me  gratis  (PsoZ.  cziz. 


ili  Domini  super  justos,   et  aures    ejus  ad 

i  eorum.  Yultus  autem  Domini  super  facien- 

ala,  ut  perdat  de  terra  memoriam  eorum.  » 

aid  facere,  et  quid  non  facere  debeamus; 

icit    inspectorem  Deum  desuper  esse,   qui  ^  pretio  redemit. 

jusque  facta  considerat;  et  jnstos  qnidem 

respicit,  ut  ezaudiat;  injustos  vero,  ut  de 
ventium  perdat.  Unde  et  sequitur  : 
maverunt  justi,  et  Dominus  ezaudivit  eos,  et 
anibus  tribulationibus  eorum  liberavit  eos.  » 
id  mirum,  si  eos  audivit,  et  de  tribulationi- 
iravit,  qui  semper  cum  illis  est,  et  nunquam 
eparatur?  Et  hoc  est  quod  dizit : 
ta  est  Dominus  qni  tribulato  sunt  corde,  et  hu- 

spiritu  salvabit.  »  Cor  contritum  et  humiiia- 
us  non  spernit  (PsaL  l)  :  humiles  autem  spiritu 
inctionem  illum  mihi  dicere  videtur,  qui 
I  humiies  sunt,  id  est,  qui  hnmiiitatem  foris 
int,  quam  interins  non  habent.  Et  tales  qui- 
icit   hypocrisis  :  humiles  vero  spiritn   soia 


mali,  nisi  in  eo  quod  jastos  sine  causa  odio  habent, 
suf&ceret  iliis  ad  perditionem.  Possamus  autem  per 
justnm  Salvatorem  nostrum  intelligere,  qui  de  [se- 
ipsoy  suisque  adversariis  in  Evangelio  dicit :  «  Quia 
odio  habnerunt  me  gratis  (Joan,  zv,  25).  »  De  qui- 
bus  bene  dicitur,  quia  delinquent,  quia  usque  hodie 
contra  Ghristum  peccare  non  cessant  neqne  cessa- 
bunt  usque  ad  consnmmationem  ssdculi. 

«  Redimet  Dominus  animas  servonim  suorum,  et 
»  non  derelinqnet  omnes  qni  sperant  in  eo.  »  De 
illa  redemptione  satis  convenienter  intelUgere  pos- 
sumus,  quam  sui  sanguinis  effusione  Dominus  fecit, 
neque  credibile  est  ut  eos  dereiinqaat,  quos  tanto 


PSALMUS  XXXIV. 

IPSI  DAVIO. 

Dicit  rez  et  propheta  David  ut  iste  psalmns  ad- 
scribatur  ipsi  David,  id  est  Salvatori  nostro,  qui  re- 
vera  manu  fortis  vocatur.  Loquitur  autem  in  hoc 
psalmo  Salvator  noster,  sed,  sicut  saepe  dizimus,  se- 
cnndum  humanitatem  (506). 

«  Judica,  Domine,  nocentes  me,  ezpngna  impu- 
»  gnantes  me.  »  Jndica,  inqnit,  Domine,  nocentes 
me,  et  redde  illis,  sicnt  digni  sunt;  et  ezpugna  im- 
pugnantes  me,  nt  suis  non  valeant  resistere  inimicis. 
Hoc  autem  contra  illos  dictum  esse  intelligere  debe- 
mus,  qui  inconvertibiles  fuerint,  et  usque  in  finem 
in  sna  malitia  perstiternnt.  Namque  pro  aUis  in 
cruce  positus  oravit  Dominus,  et  dizit :  c  Pater,  igno- 


spiritus  gratia    facit.  Tales  antem  humiies  ^  sce  ilUs,  quia    nescinnt  quid  faciunt   (Luc,  zzui. 


Dominus ;  de  aUis  vero  dicit :  c  Longe  a 
ribus  salus  (Psal,  czviii,  155).  » 
Itse  tribulationnes  jnstorum,  et  de  his 
bus  Uberavit  eos  Dominus.  »  Jam  Uberatos  eos 
icit,    quos    certissime    liberandos  esse    co- 

• 

minns  custodit  omnia  ossa  eorum  ;  unum  ez 
on  conteretur.  »  Ossa  sanctorum  multoties 
ta  fuisse  legimus,  et  non  solum  confracta,  sed 
)ta,  et  in  pulverem  redacta.  Sed  sicnt  aUbi 

Yid.  S.  Mazimum  Taurin.  hom.  106,  edit. 
).  351,  quanta  de  custodia  linguffi  copiose 
anter  doceat. 

Persaepe,  ut  auctor  nosteri  S.  Aogastinas 

Patrol.  GLXIV« 


14).  »  Non  est  igitur  inconveniens  si  nunc  pro  eis, 
nune  contra  eos  orare  videatnr;  quia  aUi  sunt  pro 
qnibns  orat,  et  alii  contra  quos  orat. 

«  Apprehende  arma,  et  scutnm,  et  ezsnrge  in  ad- 
» jntorium  mihi.  »  His  armatnris  non  eget  Dominus, 
qui  solo  nutu  omnes  snos  potest  destruere  inimicos. 
Rogat  tamen  ut  ihnis  gens  illa  disperdatur,  quo- 
niam  ita  dispositum  erat.  Et  hoc  suum  adjutorium 
esse  dicit,  quia  ad  Judseos  ezpugnandos  his  armis 
uti  voluit.  Unde  et  subditur  : 

ait :  David,scilicet  Ghristus,  interpretatur/brtts  manUf 
vei  desiderabilis ;  ^od  hic  ezpUcat :  «  in  hoc  enim, 
inqoit,  manu  fortiSf  qni  mortem  nostram  vicit  \  in 
hoc  deiiderabiUif  qaed  vitam  ntAniiusL'^^'a&K&»«^ 


811 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SlfflOENSfS 


«  Effande  frameam,  et  eondade  adreraas  eos  qai  A  enim  angelis  alibi  dicitnr  :  c  Immisit  in  e< 


>  me  peraeqauntar :  dic  anims  mes  :  Salas  tua  ego 
»  sum.  >  Per  frameam  Titamy  et  Vespasiannm,  et 
Romanum  exercitum  intelligimus,  a  quibus  Judao- 
rum  populus  multis  modis  interemptns  et  perditus 
est.  c  Eifunde,  inqait,  frameam  ad?enus  eos  qui  me 
persequuntar,  et  conclude  »  eos  in  ciWtate  JerusaJem 
(oOT).  Sic  enim  legitur,  quod  in  Paschali  festiyitate, 
cnm  secundum  consuetudinem  totus  populus  in 
unum  convenisset,  repente  exercitus  supenreniens 
eos  conclusit,  ut  nullus  eyadere  potuisset ;  et  jasto 
judicio  Dei  factum  est  ut  iliis  diebus  obsiuerentur, 
in  quibus  in  Christum  Dominum  nostrum  manus 
mittere  non  timueront.  Sed  mira  Dei  potentia,  qui 


indignationis  suse,  indignationem  et  iram, 
sionem  per  angelos  malos  (Psal.  lxxvii,  49).  i 
«  Fiant  vie  eorum  tenebrs,  et  lubricum, 
»  gelus  Domini  perseqoens  eos.  •  Tales  vias 
cabat  eis  Dominas,  cum  diceret  :  «  Yidete  i 
vestra  fiat  in  hieme,  vel  Sabbato  (Matth,  xxn 
Si  autem  allegorice  interrogamus,  «^uid  alii 
Juda!i,  nisi  pul^is,  qui  omniam  pedibus  conci 
et  quem  projicit  ventus  a  facie  terrae?  Omnei 
iiiorum  vi«»  tenebrosc  et  labrics  snnt,  qo 
malitia  exciecati  semper  in  errore  sunt,  et  a 
bras  et  perditionem  festinant,  seirperque  ea 
et  in  omnibus  delinquentes,  ad  bonum  aliqno 


per  quadraginta    duos  annos  exp ectaverat,  nt  eis  ^  dum  surgere  non  valent  Sed  qaid  mirom  ci 


parceret,  si  pcenitere  voluissent  (508).  Quia  vero  in 
sua  malitia  pentitemnt,  plurimis  fame  et  sibi,  gladiis 
et  incendiis  interemptis,  csteri  in  opprobriumei  ser- 
vitutem  cunctis  gentibus  traditi  sunt.  c  Dic  animse 
meae  :  Salas  tua  ego  sum ;  >  de  qua  ipsi  mentientes 
dicebant  :  c  Non  est  salus  illi  in  Deo  ejus  (Psal. 
III,  3).  > 

<'  Confundantur,  et  revereantur  inimici  M4  mei, 
»  qui  quaerunt  animam  meam.  Avertantur  retror- 
»  sum  et  erubescant,  qui  cogitant  mihi  mala.  >  Hsec 
si  ad  iitteram  intelligantur,  plana  sunt ;  tamen  ut 
ad  iitteram  inteliigantur  ipsa  ratio  cogit,  quoniam 
secundum  litteram  completa  esse  videntur.  Si  enim 
in  tempore  passionis  Christi  Judsei  poeniluissent,  et 


geius  Domini  malus  eos  persequatur,  qni  na 
nisi  ad  malum  eos  hortatur  1 

«  Qaoniam  gratis  absconderunt  mihi  interi 
»  quei  sui,  vaae  exprobraverunt  animam  n 
Gratis,  inquit,  et  sine  causa  absconderunt  n 
teritum  laquei  et  deceptionis  suae,  per  quem  i 
laqueum  Judam  proditorem  intelligere  poi 
qui  simuiatae  pacis  oscalo  eam  illaqueavit  et 
Vane  autem  ezprobraverunt  illam  sanctissimj 
mam  (509),  inter  impios  et  peccatores  eam  n 
tes  ;  sicut  de  eo  scriptum  est  :  «  Inter  iniquo 
tatus  est  (luc.  xxit,  37) ;  ■  unde  et  ei  exprc 
dicebant  :  a  Reus  est  mortis,  et  nisi  malefactc 


de  hoc  quod  facere  volebant  erubaissent,  et  ab  illa  t;  '^«^  ^^'  tradidissemas  eum  :  et  secundum 


sua  prava  intentione  retro  conversi  fuis&ent,  et  Sal- 
vatorem  nostram  non  crucifixissent,  isti  duo  versus 
in  bonam  partem  exponi  potuisseat.  Eorum  aulem, 
quce  in  hoc  Psalmo  dicuntur,  quaedam  ante  passio- 
nem,  qusedam  in  ipsa  passione,  qusedam  vero  post 
passionem  dicta  esse  videntur.  Qaod  quidem  nulli 
inconveniens  videri  debet;  quia  ille,  qui  loqueba- 
tur,  et  ilie  cui  loquebantur,  prseterita  et  futura  prse- 
sentia  habet,  neque  aliter  videns  eaquse  sunt,  quam 
ea  quoe  futura  snnt. 

«  Fiant  tanquam  pulvis  ante  faciem  venti ;  et  an- 
»  gelus  Domini  affligens  eos.  >  Sicut  enim  pulvis 
vento  resistere   non  potest,    sed  ubique  spargitnr. 


debet  mori,  quia  Filium  Dei  se  fecit  (Joai 
30).  » 

(c  Veniat  illis  laqueus,  quem  ignorant :  et 
»  quam  occnltaverunt,  apprehendat  eos,  e1 
»  queum  suam  incidant  in  idipsum.  »  Sicut  s< 
est :  «  Qui  fratri  suo  foveam  parat,  ipse  priu 
in  eam  (Eccli.  xxvii,  20);  i  et :  «  Eadem  m 
qua  mensi  fueritis^emetietur  vobis  (McUih.  i\ 
Sic  enim  Judaeis  facium  est,  et  laqueus,  quec 
rabant,  venit  super  eos.  Sic  enim  in  Evangeli 
tur  :  c  Quia  cum  appropinquaret  Dominus 
lem,  videns  civitatem,  flevit  super  iliam.  < 
Quia  si  cognovisses  (subauditur,  fleres) ;  nunc 
abscondita  sunt  ab  oculis  tuis  (LuCf  xxi,  i). 


raptatur  et  ventilatur ;  sic  et  populus  iile  inimicorum 
impetum  sustinere  non  valens,  ubique  gentium  di-  D  condita  quidem,  quia,  sicut  hic  dicitur  :  «e  Li 
spersus  est.  Possumus  autem  per  angelum  Domini,  quem  ignorabant,  venit  soper  eos,  et  captio 
qui  eos  afUigit,  vei  omnes  eorum  inimicos  intelligere,  occuliaverunt,  apprehendit  eos.  £t  in  la 
qni  in  hoc  Domino  serviunt,  vel  aliquem  angeium  suum  inciderunt  in  idipsum.  »  Id  est  simul,  c 
ad  eorum  afflictionem  esse  constitutum.  De  taiibus      muniier  omnes.  His  verbis  salis  manifeste  osti 


(507)  Jemsalem  per  Titum  et  Vespasianum  fundi- 
tus  evena,  totusque  Hebraeomm  i>opuins  ab  ensibus 
Romanis  aut  csesus,  aut  in  captivitatem  ductus  est ; 

3uemadmodum  etiam  enarrat  Josephus  De  bello  Ju- 
aico  i.  VI  et  vii. 

(508)  Cum  constet  Jerosoi^mam  captam,  atque 
eversam  anno  vui^.  eer.  70,  hinc  retrocedendo  per 
annos  42,  praeveniemus  ad  annum  28,  qui  ex  ma- 
xime  recepta  Chronoiogorum  sententia  praecessit 
annom  Christi  moriis^  qnando  Dominun  hsec  pro- 
nuntiasse,  constituere  facile  possamus,  ut  mira  sit 


anctoris  nostri  in  annoriim  computatione  acc 
Idem  sentit  clar.  Lazzeri  in  not.  ad  Comm 
Brunonis  in  Matth.  pag.  386,  et  in  Comment.  i 
p.  265.  Ejusdem  sententiae  fuit  sanctus  Pb 
Nolanus,  ut  adnotat  celebris  Muratorius  in  d 
ad  Carmina  ejosdem  S.  Patrls,  aliiqne  plnrim 
(509)  Vane  exprobraverunt  animam  meam, 
gDificat  false  accusaveruntf  quando  Judaicus  p 
I)omino  Saivatori  dicta  veracia  quasi  crimen  a 
imputabant.  Clamabant  enim  vesani  mendacitc 
est  qui  dicebat :  Destruam  templum  Dei,  »  etc.  C 


sxposrrio  in  psalmos. 


81« 


passio  Ghristi  causa  faii  rninfle  et  perditiO'  A  cator  et  cilicio  dignus  sestimabatur.   Solum  igitar 


Q. 


la  aatem  mea  exsultabit  in  Domino,  et  de- 
r  super  salutare  ejus.  >  Sase  resurrectio- 
am  praenuntiat,  quse  statim  die  tertia  facta 
rno  ab  ipsa  Salyatoris  anima  ezspoliato,  et 
le  sepulcro  resuscitato. 
ia  ossa  mea  dicent :  Domine,  qnis  similis 
ripies  inopem  de  manu  fortioris  ejas,  ege- 
t  pauperem  a  rapientibas  eum.  »  Per  ossa 
ipostolos  inteiligimus,  omnesque  alios  qai 
lia  fortiores  sant,  et  a  quibus  totam  corpus 
ticum  portatar  et  sastinetur.  Isti  autem 
ludant  et  magnificant  Deum,  qui  SaWatorem 


cilicium  in  tempore  su«  passionis  ostendere  voluit, 

quia  dirinitatis  potentiam,  quie  sab  illo  cilido  la- 

tebat,  non  manifestarit.  Hamiliavit  autem  in  jejanio 

animam  saam,  quia,  quamyis  pro  illis  orasset,  suo- 

que  corpori  ingerere  yoluisset,  paucos  tamen  illis 

dlebus  sibi    conjunzit   et  incorporayit  (5i2).  Tale 

autem  jejunium  patiebatur  beatus  Petrns,  qaando  ei 

a  Domino  dictum  est :   «  Macta,   et  manduca  (Act. 

z,  18).  »  Qaod  enim  manducamus,   sic  in  nostram 

substantiam  transfertur,  ut  unum  idemque  nobiscum 

sit.  Unde  et  Dominus  ait  :   <c  Qui  mandacat  meam 

camem,  et  bibit  meum  sanguinem,  in  me  manet, 

et  ego  in  ipso  (Joan.  vi,    56).  »  Oremus  igiturut 

cum  tanto  triumpho  de  manibus  inimico-  ^  ipse  nos  comedat,  et  in  sui   corporis  substantiam 

}  liberavit,   qui  fortiores  ilio  et  potentiores      convertat,  ut  nunqaam  ab  eo  separari  valeamas.  Quod 

aotem  ait :  «  Et  oratio  mea  in  sinu  meo  converteba- 
tar,  »  aperte  insinuat,  quia  pro  ipsis  suis  inimicis, 
ut  non  perirent,  In  corde  suo  orabat.  Et  certe  bsec 
oratio  omnes  illos  salvavit,  quicunque  de  illo  populo 
salvati  sunt.  Ego  autem  illam  orationem,  quse  in 
Ghristi  pectore  convertebatur,  sic  modificatam  faisse 
puto,  ut  illis  omnibus  ejus  mors  non  imputaretur, 
quicunqae  ex  illo  popnlo  converterentur ;  qui  vero 
in  saa  malitia  perseverarent,  et  in  hac  vita,  et  in 
alia  puhientur. 

c  Sicut  proximum,  et  sicnt  fratrem  nostmm  ita 
n  complacebam,  tanquam  lagens,  et  contristatus 
»  ita  humiliabar.  »  Sic,  inquit,  complacebam  mihi. 


ibantur.  Qui  ideo  inops,  egenus,  et  pauper 
quia  in  tempore  suae  passionis,  quando  amici 
)res  magis  necessarii  videbantur,  nemo  fuit 
adjuvaret. 

irgentes  testes  iniqni  quse  ignorabam  inter- 
mt  me,  et  retribuebant  mala  pro  bonis,  et 
tatem  animse  meae.  v  865  (510)  Yenerant 
cut  in  Evangelio  legitur,  mnlti  falsi  testes 
mm^  quorum  testimonia  convenientia  non 
t  novissime  venerunt  quidam,  qui  interro- 
!um,  dicebant :  Nonne  tu  dizisti,  quia  de- 
hoc  templum  mannfactum,  et  in  tribus  die- 
d   resedificares?  Hoc    enim  evangelista  in 


rsona  narrat,  quod  etiam  in  tertia  et  in  se-  G  et  delectabar  in  iilo  populo,   sicut  in  proximo,  et 


lictum  fuisse  dubitare  non  debemus.  Sed 
1  isti  mentiebantnr,  mendacium  autem  Deus 

beue  hoc  dicitor ;  «  Qua^  ignorabam  inter- 
t  me.  »  Retribuebant  autem  illi  mala  pro 
dcut  ipse  Dominus  ait  :  «  Multa  bona  opera 
9  som  vobis,  propter  quod  horum  vnltis  me 
!  [Joan.  X,  25).  »  Itemque  :  a  Si  male  iocutus 
stimoninm  perhibe  de  malo  ;  si  autem  bene, 
cfledis?  »  (Joan,  xviii,  23).  Reddebant  autem 
lUatem,  quia  sicut  arbores  malffi  et  infrn- 
lullum  bonum  fractum  reddidernnt.  Haec  est 
la  electa,  qu(e  pro  vino  dedit  acetum,  et  cum 
3t  facere  uvas,  fecit  labruscas  (Isa,  v). 

autem  dam  mihi  molesti  essent,  indnebam 


fratre  meo.  Ita  enim  grammatice  resolvi  potest, 
quse  aliter  non  procedit.  E  contra  vero  «  tanqnam 
Ingens,  et  contristatus  ab  eo  humiliabar.  »  Hoc  est 
enim  quod  alibi  dicitur :  «  Qui  retribuebant  mihi 
malapro  bonis,  detrahebant  mihi  (Psal,  xxzvii,  2i). « 

« Adversus  me  Isetati  sunt,  et  convenerunt,  con- 
>  gregaverunt  in  me  flagella,  et  ignoraverunt.  » 
Totum  hoc  ad  litteram  completum  est.  Quod  autem 
ait :  c  et  ignoraverunt ;  »  Apostolus  ezponens  ait : 
c  Si  enim  cognovissent,  nunquam  Dominum  glorise 
crucifizissent  (J  Cor.f  ii,  2) ;  »  ignoravemnt  prceter- 
ea  causam   et  rationem  cur  hoc  facere  debnissent. 

«  Dissoluti  sunt,  nec  compnncti  snnt ;  tantaverunt 


icio,  ethumiliabamin  jejunioanimammeam^  »  me,  et  derisernut  me,  striderunt  in  me  dentibus 


itio  mea  in  sinn  meo  convertebatur.  »  De  boc 
iicit  Apostolus,  quia  «  appamit  in  similitu- 
rnis  peccati,  nt  de  peccato  damnaret  pecca- 
carne  (fiom.  vui,  3).  »  Garnem  igitur  Ghristi 
i  intelligamus  (5 1 1) ;  qua  ipse  indutns,  pec- 

Vulgata  hflec  habet :  « Quserebant  falsnm 
nium  contra  Jesum,  ut  eum  morti  trade- 
t  non  invenemnt,  cum  multi  falsi  testes  ac- 
nt.  Novissime  autem  venemnt  duo  falsi  te- 
t  dizerunt :  Hic  dizit :  Possum  destmere 
m  Dei,  et  post  triduum  reaedificare  illud.  » 
zzvr,  60).  Ghristus  Dominus  noster  profecto 
pud  Joannem  cap.  ii,  v.  49  :  «  Solvite  tem- 
oc,  et  in  tribus  diebus  ezcitabo  illnd.  »  Hibc 
fetus  pronontiaTit  non  de  templo  matariali 


i>  suis.  »  Dissoiuti,  inquit,  sunt,  nallo  legis  vinculo 
tenentur;  quod  volunt,  hoc  facinnt,  et  sni  cordis 
desideria  sequuntnr;  nec  compuncti  sunt  de  hoc 
tanto  scelere,  qnod  in  mea  morte  commiserunt,  me 
tentantes,  me  irridentes,  super  me  dentibus  striden- 

Jerosolymitano,  sed  de  humano  corpore  suo,  ut  ipse 
S.  Joannes  in  eodem  secnndo  capite  v.  21  declarat: 
«  llle  autem  dicebat  de  templo  corporis  sui.  > 

(5H)  «  Dum  Judsei  per  contumelias  et  insidias 
essent  molesti,  ilie  divinitatem  suam  carnis  velamine 
tenebrosis  mentibus  occultabat,  quia  non  mereban- 
tnr  agnoscere   quem    tali   impietate  tractabant.  » 

Gassiod. 

(512)  c  Jejunavit  erffo  Domintts,quia8eei  incredula 
turba  si^i^irazerat.  n  uassiod. 


SI5 


S.  BRUNONIS  EPISGOPl  SIONIENSIS. 


tes.  Omnia  enim  haec,  et  alia  mala  Judesos  contra  A  »  viderunt  oculi  nostri :  »  tale  fait  ac  si  di 


Christum  fecisse  non  dubium  est. 

«  Domine,  quando  respicies?  restitues  animam 
>  meam  a  malefactis  eorum,  et  a  leonibus  unicam 
»  meam?  »  Domine,  inquit,  qaando  respicies?  Quan- 
do  me  yindicare  venies,  quando  a  malefactis  eorum 
restitaes  animam  meam,  et  ab  his  leonibas,  tam 
credoliter  saevientibus,  unicara  meam  ?  Adhac  me, 
quasidicat,  persequi  non  cessant ;  adhuc  me  bias- 
phemiis  et  injuriis  persequuntur,  adhuc  quantum 
in  ipsis  est  animam  meam  interficiunt,  quoniam  me 
resurrexisse  negant.  Nondum  enim  credunt  Judaei 
Ghristo  Domino  nostro  animam  suam  restitutam  esse. 

a  Gonfiltebor  tibi,  Domine,  in  Ecclesia  magna ;  in 


Tandem  vidiraus,  et  cognoviraos,  qualis  ili 
qui  sais  illasionibos  populnm  suum  decipie 
Dei  Filium  se  esse  dicebat  :  ecce  mortuas  est, 
ipsum  a  morte  liberare  non  potuit  (514).  E 
dixerunt.  To  vero,  Domine,  qui  hanc  illorum 
biam  audisti,  et  vidisti,  ne  sileas,  sed  re 
stultis  secundum  stuititiam  suam.  «  Domine,  i 
cedas  a  me ;  >  sed  esto  mihi  in  adjutorium, 
sperge  illos  in  virtote  tua,  et  destrue  eos,  pr 
meus  Domine. 

€  Exsurge,  Domine,  et  intende  jadicium  : 
»  Deus  meus,  et  Dominus  meus  in  causam  m 
Intende,  inquit,  jam  nanc,  et  intra  in  judicium 


»  populo  gravi  laudabo  te.   »  Ecce,  tinquit,  reliqui  ^  et  in  causam  meam,  et  incipe  judicare  (5i3), 


Synagogam,  reliqui  Judaeoram  stultitiam  et  levi- 
tatem ;  amodo  coniitebor  tibi,  et  laudabo  te  per  fi- 
deies  meos  in  Ecclesia  magaa,  in  Ecclesia  catholica, 
et  per  universum  mnndum  diffusa.  Et  in  populo 
gravi  laudabo  te,  quem  ventus  superbiee  et  vanita- 
tis  non  cxtollit. 

«  Ut  non  exsultent  in  me  qui  adversantur  mihi 
>  inique,  qui  oderunt  me  gratis,  et  anouebant  ocu- 
»  lis.  »  Quia  enim  jam  totus  muadus  credit  in  Chri- 
stum,ideo  Jadsi  neque  possunt,  nequeaudent  insul- 
tare  Christo.  Illi  autem  annuunt  oculis,  malitiam 
celant  in  corde,  et  in  vultu,  et  in  oculis  3M  bene- 
volentiam  ostendunt.  Hoc  enim  faciebant  Jod»i,  qui 
Saivatoris  nostri  doctrinam  multoties  laudabant,  et 


injuste  jndicatus,  et  condemnatus  sum,  et  pri 
a  populo  meo,  quem  ego  tantum  dilexi,  cui 
bona  prsstiti,  quem  de  iEgyptiaca  servitate  h\ 
cui  mare   Rubrum  aperui,    quera  per  quadi 
annos  raanna  pavi,  in  terram  promissionis  inti 
et  tandem  pro  eis  in  mundum  veni,  et  carn< 
sumpsi.  Sic  enim  ipse  dixit :  «  Non  sum  miss 
ad  oves  quse  perierunt  doraus  Israel  (Matth.  xv 
«    Judica   me  secundum  raagnam  miseric4 
»taam,  Domine  Deus  meus,  ut  non  insultent 
»  inimici  raei ;  nec  dicant  in  cordibus  suis  : 
»  euge,  aniraae  nostrae ;  nec   dicant  :    Absorl 
eom.  »  Judicarae,  inquit,  secundum  magnam 
cordiam  tuam,  quse  tantum  dilatata  est,  ut  m 


oculis,  et  tota  facies  ejus  verbis  annuebant,  et  quo-  C  universum  irapleret,  nalluraque  relinqaeret  i 


modo  in  sermonibus  ejas  caperent,  cogitabant.  Et 
subditur : 

«  Quoniam  mihi  quidem  pacifice  loquebantur,  et 
»  super  iram  dolose  cogitabant.  »  Iram,  quam  in 
corde  habebant,  sed  ostendere  timebant.  Nec  tamen 
ira  suf&ciebat  eis ;  sed  super  irara  dolos  quoque  co- 
gitabant,  qnibus  eum  interlicerent  (513). 

«  Dilataverunt  in  me  os  suum  ;  dixerunt :  Euge, 
»  euge,  viderunt  oculi  nostri.  Yidisti,  Domine,  ne 
»  sileas ;  Domine,  ne  discedas  a  me.  »  Dilataverunt 
enim  Judfiei  os  snum,  nimiumque  saperbe  coutra  Do- 
minum  locnti  sunt,  postquam  eum  spiritum  emisisse 
cogooverunt;  et  ad  Pilatum  accedentes  dixerant ; 
«  Domine,  scimus  quia  seductor  ille  dixit  adhuc  vi- 


cordia  dignum,  cui  de  adversario  suo  justiti 
ceret.  Judica  me,  inquit,  retractelur  judiciuDD 
ipsa  illorum  destrucUone  et  perditione  cogm 
eos  merito  esse  daraoatos.  Non  insultent  in  o 
que  dicant,  quod  dicere  soliti  sunt :  Euge 
beatse  animse  nostrae,  cum  gladios  tue  ultioi 
cervicibns  imrainere  prospexerint. 

«  Erubescant,  et  revereantur  simul  qai  gri 
»  tur  malis  meis,  induantur  pudore  et  reve 
>  qui  maligna  loquuntur  adversus  rae.  •»  Et  h< 
dera  jam  totum  completum  est,  totumque  in  j 
complendum  est. 

i<  Exsultent,  et  Isetentur  qui  volunt  justitiam  i 
»  et    dicant    semper :   Magniiicetur  Dominu 


vens  :  Post  tres  dies  resurgam.  Jube  ergo  custodiri  g  ^  volunt  pacem  servi  ejus.  n  Egregie  satis  pc 

sepulcrum,  ne  forte  veniant  discipuli  ejus,  et  furea- 

tur  eum,  et  dicant  plebi  quia  surrexi^,  et  erit  no- 

vissimus  error  pejor  priore  {Matth,  xxvii,  63).  »  Sic 

igitur  dilataverunt  Juda;i  os  suura,  seductorem  eum 

vocantes,  et  quod  nunquam  resurgeret  prsedicantes. 

Et  tunc  quidem  dixerunt :  «  Euge,  euge,  >  quod 

unaqua*que  gens,  secandum  soae  linguae  proprieta- 

tem,  post  victoriam  dicere  solet.  Quod  autem  ait : 


(513)  «  Praedicitur  Judaeorum  nefanda  dolositas, 
quee  non  nostris,  sed  verbis  evangelicis  indicitnr. 
Pacifice  loqui  videbantur,  quando  dicebant  :  Magi- 
ster^  scimus  quia  verax  eSy  et  viam  Dei  in  veritate  do- 
ces  licet  tributum  dare  Csesari,  an  non?  {Matth,  xxii, 
46.)  >  Gassiodor. 

(514)  (c  Nunquid  non  yaluit  ad  confundendos  yivus 


quorum  destructionem,  et  confusionem  eos 
tare,  et  laetari  praecipit,  quos  de  sua  justitia 
esse  cognoscit.  Et  illi  semper  magnificent  Don 
qui  Christi  pacem  habere,  et  tenere  desideran 
sine  pace  impossibile  est  placere  Deo. 

«  Sed  et  lingua  raea  »  (dicit  huraanitas  Sal 
nostri)  «  meditabitur  justitiam  tuam,  tota  di 
»  dem  tuam.   »   Meditari  autera  Dei  justiti« 

descendere  de  crucis  patibulo,  qiii  mortuus  d 
tia  resurgere  potuit  de  s^pulcro?  Sed  non  coii 
bat  divinse  virtuti  ad  verba  insultantium  comnc 
nt  araplius  erubescerent,  dum  omnia  prcedict 
starent.  »  Cassiod. 
(515)  God.  Ghis.,  et  eunctis  getUibus  revelare. 


Exposmo  m  psalmos. 


8f8 


)  dicit,  quia  samper  in  memoria  eas  habet, 
am  obliviscitur:  * 

PSALMUS  XXXV. 

IN   FINEU  PUERO  DOllINI 
PSALUUS    DAVID   (5t5*). 

ille  puer,  de  quo  scriptum  est  :  u  Puer  na- 
»bis,  fiiius  datns  est  nobis  »  (Isa,  ix,  6). 
ir  puero  Domini  David  dicit  in  hoc  psalmo 
ipheta  David:c  Homines  etjumentasalvabis, 
»  Quid  significet  « iniinem,  •  et  quid  signifi- 
Imus  David,  »  saepe  jam  diximus. 
:  Dixit  injustus,  ut  delinquat  in  semet- 
4on  est  timor  Dei  ante  oculos  ejns.  »  Hoc, 
ixit  injustus  in  semetipso,  hoc  cogitavit  in 
I,  hoc  disposoit  in  mente  sna,  ut  delinquat. 
«  ut  delinquat?  »  Ut  furetur,  ut  occidat,  et 
r,  ut  perjurium  et  perditionem  faciat;  nt 
uum  decipiat,  et  alia  opera  iniquitatis  exer- 
tioc  ideo,  quia  «  non  est  timor  Dei  ante 
is.  »  Si  enim  Deum  timuisset,  talia  facere 
leraret. 

liam  dolose  egit  in  conspectu  ejus,  ut  inve- 
liquitatem  suam  et  odium.  »  Inde,  inquit, 
tur,  quod  non  est  timor  Dei  ante  oculos 
niam  dolose  egit  in  conspectu  ejas,  et  non 
xit  in  corde,  veram  etiam  in  opere.  Et 
ignum  est  ut  inveniat  iniquitatem  suam  et 
adem  enim  mensura,  qua  mensus  est,  re- 
sibi. 

a  oris  ejus  iniquitas  et  dolus;  noluit  intel- 
ut  bene  ageret.  Iniquitatem  meditatus  est 
ili  suo,  aslitit  omni  vis  non  bonie,  malitiam 
non  odivit. »  Vero  nomine  injustus  vocatur, 
operatnr.  Plana  sunt  haec,  nec  indigent  ex- 

I 

line,  in  coelo  misericordia  tna,  et  veritas 
|ue  ad  nubes.  >  Miratur  propheta  de  tam 
diversis  voluntatibus  hominum;  cum  alii 
siderio  sequantur  vitia;  alii  vero  tanto  stu- 
intur  virtutes ;  et  neminem  nisi  per  super- 
'ire  ;  neminem,  nisi  per  misericordiam  sal- 
ndit.  Domine,  inquit,  non  in  terra  ad  ple- 
d  in  coelo  perfecte,  et  ex  toto  cognoscitur 
rdia  tua.  Omnes  enim,  qui  ibi  sunt,  sola 
rdia  Dei  salvati  sunt :  c  Gum  enim,  >  ut  Apo- 
t,  c  omnes  peccatores  essemos,  Christus  pro 
Drtuus  est  (Rom.  v,  iii).  <«  Et  hoc  quidem  sola 
rdia  fecit.  Unde  et  bene  dicitnr  :  «  Suavis 
i  universis,  et  miserationes  ejus  super  omnia 
us  (Psal,  cxiv,  9).  >  Si  enim  unusquisque 
im,  qui  jam  in  coelis  est,  vel  post  jndicium 
est,  singulariter  interrogetor,  Quomodo  huc 
vel  Quomodo  huc  intrasti  ?  quid  respondere 

De  hoc  titnlo  nihil  habet  S.  Augustinus.  In 
item  est :  In  linem  :  Servo  Domini,  ipsi  Da- 
d  Isidorinm  Clarium  legitur  tituhis  :  Vincenti 
mini  David.  Gur  puerum  pro  servo  dixerit, 
men  aliquando  pro  eodem  usurpatur,  S  Bruno 
dit  rationem.  Cassiodoms  juxta  Vnlgatam  ti- 


A  aliud  poterit,  nisi  Misericordia  me  adduxit.  Bene 
igitur  hic  dicitur  :  <c  Domine,  in  coelo  misericordia 
tua.  »  Sequitur,  c  et  veritas  tna  usque  ad  nubes.  > 
Si,  inquit,  misericordia  in  coelo  est,  in  ciielo  inveni- 
tur,  et  cognoscitur,  veritas  ubi  est?  Vis  audire  nbi? 
In  nubibus.  Per  nubes  enim  prophetae  et  apostoli, 
episcopi  et  sacerdotes,  omnesque  Eccleslffi  docto- 
res  significantnr.  Isti  enim  sunt,  qui  super  Eccle- 
siam  pluont,  et  pluviis  doctrinse  spiritoalis  totam 
terram  irrigant.  Usqne  ad  hoc  igitur  pervenit  veri- 
tas  Dei,  quia  isti  sunt^  qni  sanctarum  Scriptnramm 
intelligentiam  percipere  meruerunt. 

«  Justitia  tua  sicnt  montes  Dei  (5i($),  et  jodicia 
»  tua  abjssus  multa.  »  Si  dixisset  :  Justitia  tna  sic- 

^  ut  montes  tui,  planius  esset.  Sed  hic  modus  locu- 
tionis  in  divina  pagina  frequenter  invenitur.  In  aliis 
vero  scripturis  aut  raro,  aut  nunquam.  Tale  autem 
est  et  illud  :  »  Deus,  judicium  tuum  regi  da,  et  justi- 
tiam  tuam  filio  regis  {Psal.  lxxi,  2).  »  Debuerat 
enim  dixisse  :  Filio  too,  quia  ipse  erat  ille  rex,  cui  lo- 
quebatur.  Dixerat  superins  quia  c  veritas  Dei  usque 
ad  nubes,  >  nnnc  autem  reddit  causam  quare 
usque  ad  nubes,  et  non  amplius  venit.  Ideo  quasi 
dicat  :  Veritas  Dei  ad  inferiora  non  descendit,  quia 
justitia  Dei,  et  judicia  Dei,  qnse  veritate  muniunturi 
et  consistunt,  altissima  sunt  (516^),  ad  quse  accedere 
difficile  est;  et  altissima  quidem  sunt,  sicut  montes 
Dei,  profundissima  vero,  nt  abjssus  multa.  Idem 
autem  et  per  montes  Dei,  et  per  abyssum  significa- 

G  tur.  Isti  sunt  illi  montes,  de  quibus  dicitur :  «  Levavi 
oculos  meos  in  montes,  unde  veniet  auxilium  mihi 
(Psal.  cxx,  1).  » 

«  Abyssus  abyssum  invocat  in  voce  cataractarnm 
»  toarum.  »  Per  montes  igitur,  et  per  abyssum 
utrinsque  Testamenti  volumina  intelligimos.  Quse 
quidem  tam  alta  et  profunda  sunt,  ut  ad  eornm  no- 
titiam  valde  panci  valeant  pervenire.  1n  quibus  vide- 
licet  voluminibus,  quia  justitia  et  judicia  Dei  conti- 
nentur,  ejosdem  altitudinis  et  profunditatis  esse 
dicontur.  Apparet  igitur  quia  veritas  Dei,  et  justi- 
tia,  et  judicia  Dei,  et  utriusqne  Testamenti  Tolnmina 
inscrntabilia  sunt,  et  humano  ingenio  investigari 
non  possnnt.  Unde  Apostolus  ait :  «  0  altitudo  divi- 
tiarum  sapientis,  et  scientise  Dei,  quam  incompre- 
hensibilia  sunt  judicia  ejus,  et  investigabiles  vise 
ejusl  »  (Rom,  i,  33.)  Gaudeamus,  quod  yeritas  Dei 
nsque  ad  nobes  descendit,  quia  de  his,  qnse  in  nu- 
bibus  sunt,  ad  nos  quoque  aliquid  distillabit.  Miseri 
Jndsi  a  qoibus  nubes  istse,  ne  soper  eos  pluant, 
prohibitsB  snnt :  «  Mandabo,  inqoit  Dominns,  nnbi* 
bus  meis,  ne  plnant  soper  eos  imbrem  (fsa.  v,  6).  » 
«  Homines  et  Jnmenta  salvos  faeies,  Domine, 
»  quemadmodam   multiplicasti  misericordias  tuas 

tulum  inscripsit. 

(546)  «c  Quamvis  usas  habeat  :  JusHHa  tua  sicut 
montes  Dei;  multo  absoiutior  est  Hieronymi    fide 
translatio,  qa»  Domtm  magis  quam  Dei  posuit  > 
Cassiod. 

(516*)  Id.  Cod.  Ghis.|  et  TprofUndiuima. 


8i9 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SI6NIENS1S. 


» 


Deus.  »  Quid  enim  per  homines,  nisi  sapientes ,  A  >  torum  non  moTeat  me.  »  Misericordia,  in< 


rationabiles  et  yiros  justos  intelligamus?  Quid  yero 
per  jumenta,  nisi  stultos,  fatuos,  libidinosos,  et 
carnis  voluptatibus  deditos?  Qnantum  homines  a 
jumentis,  tantam  isti  inter  se  differre  videntur.  Ta- 
men  hos  et  illos  salvat  Dominus,  qni  non  venit 
868  vocare  justos,  sed  peccatores  ad  poBnitentiam 
{Luc,  \,  12).  Multos  enim  vidimus  sanctam  et  reli- 
giosam  vitam  in  monasteriis  ducere,  qui  prius  fuerunt 
sicut  equus,  et  mulus,  quibus  non  est  intellectus.  De 
hac  autem  tanta  Dei  misericordia  propheta  admira- 
tur,  et  dicit  :  Quemadmodum  ad  qaam  mensuram, 
ad  quantam  superabandantiam  multiplicasti  miseri- 
cordias  tuas,  Deas? 
«  Fiiii  autem  hominum  in  protectione  aiarnm 


et  justitia  tua  ipsa  me  ducat,  et  pes  snpc 
portety  neque  manus  peccatorum  me  tra 
superbia  sit  mihi  pes,  quia  in  hoc  pede  c< 
omnes  qui  operantor  iniquitatem.  Hoc  pe( 
batur  diaboius,  quando  dicebat :  <c  In  ccelu 
dam  super  astra  Dei,  et  sedificabo  soliun 
sedebo  in  moote  testamenti,  et  similis  ero  . 
{Isa,  XIV,  43).  •  Merito  igitur  de  illa  coelei 
tudine  expulsi  sunt,  nec  potuerunt  sti 
tam  iniquas  manus  habebdut,  et  tali  pei 
bantur. 

PSALMUS  XXXVI. 

PSALMUS  IPSI  DAVIO. 

Ipsi  David,  qui  eum  scripsit  hic  psalmus 


»  tuarum  sperabunt.  »  Alse  Del  misericordia  et  veri-  ^  lur,  et  ipse  in  eo  loquatur  (517). 


tas,  fides,  spes  et  charitas,  cceterffique  virtutes,  sine 

quibus  neque  ipse  venit  ad  nos,  neque  nos  ad  ipsum 

volare  possumus.  Quis  enim  eum  adduxit  ad  nos, 

nisi  charitas  et  misericordia?  Id  istarum  igitur  pro- 

tectione  sperent  Christiani,  quibas  nihil  aliud  est, 

qao  se  a  vitiis  et  maiignis  spiritibus  defendere  va- 

leant.  Hos  aatem  vocat  filios  hominum,  ad  iliorom 

fortasse  distinctionem,    quos    jumenta   vocaverat. 

«  Inebriabuntur  ab  obertate  domus  tu6e,  et  torrente 

»  voluptatis  tus  potabis  eos.  »  Et  hic  modo  in  Ec- 

clesia,  et  postmodum  in  illa  coelesti  Jerusalem  in- 

ebriabuntur  sancti  ab  obertatc  tantarum  deliciarum, 

quffi  et  hic  et  ibi  abundant.  Sic  enim  sancti  apostoli* 

ebrii  erant,  qui  qoia  linguis  omnibus  loquebantur,  C    aleant;  quia  non  erit  eis  post  hsc  p 

non  Spiritu  sancto,  sed  vino  potius  a  Judffiis  ebrii     locus. 


c  Noli  ffimulari  inter  maiignantes,  neqo 
•  tus  fueris  facientes  iniquitatem.  »  Non  i 
inquit,  non  imiteris,  non  tibi  placeat  habi 
madignantes,  neque  ffimnlatas  fueris  facic 
quitates,  ut  similia  doceas  (^il*),  et  simil 
piscas. 

«  Quoniam  tanquam  fenum  velociter  an 
»  sicut  olera  herbarum  cito  cadent.  » 
quasi  dicat,  isti  tales  ad  tempus  florere,  < 
iniquitatibus  prosperari.  Sed  tanquam  fen 
hodie  est,  et  cras  in  clibanum  mittitor, 
arescent,  et  sicut  olera,  et  \iriditas  herb< 
cadent,    et    ita    cadent,   ut    uUerius  jsor 


putabantur. 

«  Quoniam  apud  te  est  fons  vitffi,  et  in  lumine  tuo 
»  videbimus  lumen.  t  Non  solum,  inquit,  inebriabun- 
tur,  verum  etiam  illaminabuntar,  quia  apud  te  est 
fons  vitffi,  et  lumen  vit».  Lumen  namque  vitffi,  et 
fons  vitffi  Christus  est,  qui  fideles  suos  illominat,  et 
reficit.  De  hoc  fonte,  qui  biberit,  non  sitiet  oltra. 
Et  hoc  est  iliudlumen,  quod  illuminat  omnem  homi- 
nem  venientem  in  hunc  mundnm  {Joan,  i).  Est  au- 
tem  et  Pater  lumen,  non  duo  tamen,  sed  unom  lu- 
men.  Unde  et  hic  dicitur  :  «  Et  in  lumine  too  vide- 
bimus  lumen ;  »  quia  nisi  per  te  ad  illad  lumen 
venire  non  possumus.  Sic  enim  ipse  Dominos  ait  : 
«  Ego  sam  via,  veritas,  et  vita  :  nemo  venit  ad  Pa- 
trem  nisi  per  me  {Joan,  xiv,  6).  >  | 

»  Prffitende  misericordiam  tuap  scientibus  te,  et 
»  jostitiam  tuam  his  qui  recto  sunt  corde.  >  Hoc  au- 
tem  tale  est  ac  si  diceret :  Ut  ad  iliad  lamen  venire 
valehmus,  mitte  misericordiam  tuam  scientibas  te, 
quffi  nos  regat,  et  ducat,  et  ad  iUius  iuminis  clarita- 
tem  introducat.  Mitte  etiam  justitiam  taam  his  qui 
recto  sunt  corde,  qaia  justum  est  ut  a  justitia  ducan- 
tur,  qni  justitiffi  mandata  custodierunt. 

«  Non  veniat  mihi  pcs  superbiffi,  et  manus  pecca- 

(517)  «  Totus  Psalmns  ad  mores  pertinet  corri- 
gendos.  Instruit  qaippe  Ecclesia,  quffi  nunc  intro- 
ducitur  ad  loquendum ;  prfficeptis  salutaribus  genus 
humanumy  ne   mortifens    erroribos    misceatur   : 


c  Spera  in  Deo  et  fac  bonitateni,  et  inh 
»  ran»,  et  pasceris  in  divitiis  ejus. »  —  «  S 
quit,  «  in  Domino,  »  non  iu  viribus  tuis,  i 
certo  divitiarum,  et  c  fac  bonitatem,  »  fa 
synas,  fac  misericordiam  et  pietateni,  ut  i 
ricordiam  invenias,  c  et  inhabita  terram  : 
nare  carni  tuffi,  Ecclesiam  Dei  non  dereli 
mane,  ibi  disce,  ibi  mores  tuos  institue, 
vitam  tuam  ad  illius  exemplum  informa.  « 
ris  in  divitiis  ejus ;  »  per  quas  utrinsque  1 
legem,  sive  etiam  Christi  corpns  et  sang 
telligimus.  Et  ist»  quidem  divitiffi  omnik 
hujus  divitiis  prffiferendffi  sunt. 

«  Delectare  in  Domino,  et  dabit 
»  tiones  cordis  tui.  »  Non  deiecteri! 
in  mundo,  neqne  in  vanitatibus  et  conci 
mundi;  309  qnoniam  mundus  transit 
piscentia  ejus,  sed  potins  delectare  in 
ipse  sit  omne  bonum  tuum,  omnisque  dele 
et  dabittibi  quidquid  desiderat  anima  tua. 
in  Domino  delectatnr,  bemper  cum  Domin 
habitare  desiderat.  Hoc  autem  dabitur  sai 
simul  cum  eo  sine  filne  manebunt. 

«(  Reveia  Domino  viam  tnam,  et  spera 

malos  poena  deterrens  bonis  prsmia  compri 
Casbiod. 
(517^)  Cod.  Ghis.,  similia  facias^ 


EXPOSmO  IN  PSALMOS. 


m 


iciet.  «  Quomodo  reyelabo  quod  ipse  scit,  A     c  Pusillum  adhuc,  et  non  erit  peccator,  et  queeres 


.  mc  intelligit?  Ipse  enim  scit  cogitationes 
1,  et  scrutatnr  renes  et  corda.  Re?elamus 
vias  nostras,  si  non  abscondimus  peccata 
)t  tunc  quidem  non  abscondimus,  quando 
et  poenitentia  delemns.  Si?e  etiam  «  rerela 
riam  tuam  :  »  Si  est  aliquid  boni  desiderii  in 
)f  noli  tardare,  et  bonum  qnod  desideras 
lipe ;  sperare  tantummodo  in  eo,  et  ipse  fa- 
,  ipse  ad  bonum  effectum  perducet  quod 
re  times  et  dubitas. 

ducet  tanquam  lumen  justitiam  tuam,  et 
m  tuum  sicut  meridiem.  •  Spera,  inquit,  in 
re  eum ;  ipse  diriget  viam  taam,  et  suo  cla- 
imine  illuminabit,  neque  te  errare  permit-  g 
stitiam,  quem  agere  cupis,  judicium  tuum, 
am  jodicare  disponis,  et  angelis,  et  homi- 
^elabit,  et  tanquam  lumen,  et  sicut  meri- 
mdescere  faciet. 

itus  esto  Domino,  et  obsecra  eum.  »  Hoc 
uasi  dicat :  Tibi  est  necessarium  ut  soli 
itus  sisy  et  si  quid  adversi  tibi  aeciderit, 
e  non  obliviscaris.  Quam  egregie  et  per- 
3xhortatur  nos  ad  servitium  Dei,  et  meiio- 
onversationem.  «  Ne  aemulatus  fueris  eum 
speratur  in  via  sua :  »  hoc  autem  exponit 
line  faciente  iuiquitatem.  »  lilum,  inquit, 
aratur  in  via  Dei,  qui  sedulus  est  in  servi- 
on  autem  illum  qui  prosperatur  in  via  sua, 


>  locum  ejus,  et  non  invenies.  »  Brevis  est  vita  homi- 
nis,  et  cito  de  hac  vita  transeunt  ipsi  quoqoe  qui 
eam  diligunt,  et  transenndo  simul  cum  ea  cuncta 
amittunt.  Postea  vero  si  locus  eorum  queeratur,  quia 
in  hoc  ssculo  locum  kabent,  inveniri  non  poterit. 

<  Mansueti  autem  possidebunt  terram,  et  delecta- 
»  buntur  in  multitndine  pacis.  >  Hoc  enim  in  Evan- 
gelio  Dominns  ait :  c  Beati  mites,  quoniam  ipsi  pos- 
sidebunt  terram  (Matth,  V,  5).  a  Et  tunc  quidem 
deiectabuntor  in  muititudine  pacis,  quam  quidem  in 
hoc  mun Jo  plenam  et  perfectam  vix  aliquis  habere 
potest;  cum  spiritus  concupiscat  adversus  camem, 
et  caro  adversus  spiritum  [GaL  v). 

«  Observabit  peccator  justum,  et   fjremet    super 

>  eum  dentibus  suis  :  Dominus  autem  irridebit  eum, 
»  quoniam  prospicit  quod  veniet  dies  ejus.  »  Hoc 
autem  de  martyribus  intelligitur,  quos  iniqui  homi- 
nes  insidiando  observabant,  et  rapientes  ad  supplicia 
trahebant,  et  super  eos  dentibus  frementes,'  duris 
et  exquisitis  tormentis  eos  interficiebant.  Sed  Domi- 
nus  irridebat  eos,  id  est  irrisione  dignos  judicabat; 
qui  tempus,  et  diem  sanctorum,  et  illorum  perditio- 
nis  prffividebat. 

«  Gladium  evaginaverunt  peccatores,  tetendernnt 
»  arcum  sunm,  ut  decipiant  inopem,  et  trucident 
»  rectos  corde.  »  Et  hiec  qoidem  de  tjrannis  et  mar- 
tyribus  manifestissima  prophetia  est;  quamvis  hoc 
etiam  de  hffireticb  intelligi  possit.  Nam  et  illi  mate- 
quitate  sua.  Siquidem  iniquorum  via  ipsa  ^  rialibus  armis,    et  isti  suarum  deceptionum  gladiis 


est.  Et  certe  multos   tales  videmus  qui, 
ido  in  hac  vita,  ad  tempus  multum  crescunt» 
turos  esse  non  dubitamus. 
le  ab  ira,  et  derelinque  furorem,  ne  ffimu- 
t  neqoiter  facias.  »  Est  autem  ira  brevis 

animi,  furor  vero  ira  inveterata.  Utraque 
;ienda  sunt,  quid  frequenter  irasci  peccatnm 
sine  scandalo  fratrum  fieri  non  potest.  De 
ro  qnid  dicam,  cum  nihii  vel  parum  ab 
rat?  c  Ne  ffimnleris,  ut  neqoiter  facias.  » 

inquit,  alios  in  bonum,  in  malnm  autem 

ffimuleris. 

iam  qui  nequiter  agunt  exterminabuntur.  » 
iri  autem  quid  aliod  est,  quam   extra  ter- 


mnltos  sanctorum  interfecernnt.  Possumus  autem 
per  gladios  manifestam  persecutionem,  et  per  arcus 
occultam  deceptionem  intelligere.  Unde  adhuc  sub- 
ditur : 

«  Gladius  eorum  intret  in  cor  ipsornm,  et  arcus 
»  eorom  confringatur.  n  Intrant  enim  gladii  tyran- 
norum'  in  corda  eorum,  quia  ipsi  sui  gladii,  quibus 
sanctos  interfeceront,  sunt  eis  causa  morHs  et  per- 
ditionis.  Arcus  vero  hffireticorum  jam  390  contri- 
tus  est,  quia  omnis  eorum  hffiresis,  et  deceptio  in 
multis  conciliis  damnata  est. 

u  Melius  est  modicom  justo  super  divitias  peccato- 
»  rum  moltas.  »  Hoc  autem  tale  est  ac  si  diceret  : 
Pauperes  sunt  sancti,  et  snis  divitiis  et  honoribus 


<i  ?  Qoi  autem  extra  terminos  eront,  in  pro-  D  pro  Christi  nomine  exspoliati;  sed  melius  modicum, 


inctis  haereditatem  non  intrabunt.  De  qua 
e  subditur  : 

rero  exspectant  Dominnm,  ipsi  hffireditate 
t>unt  terram.  »  Illam  videlicet  terram,  de 

dicitur :  «  Credo  videre  bona  Domini  in 
entium  {Psal,  xxzvii,  20).  •  Qnomodo 
ominom    exspectare  debeamus,  ipse   nos 

Vigilate,  inquit,  quia  nescitis  qua  hora 
vester  venturus  est  {Matth,  xxv,  12).  »  Vi- 
ur  eum  oportet,  qui  Dominum  exspec^at; 
tem  qui  in  bonis  operibus  perseverat. 

im  quffi  supra  exposuit  S.  BrunO|  ampliori 

erit  Gassiodorus,  nffic  ab  eo  addipossunt: 

et  ip$$  faciei;  ipsa,  qui  omnipotens  est, 


quod  habent,  super  multas  divitias,  qnas  possident 
peccatores.  Isti  enim  parva  habent,  et  snfficit  eis. 
lili  vero  muita,  et  habendi  cupiditate,  et  avaritia  tor- 
quentur. 

«  Quoniam  brachia  peccatorom  conterentur ;  con- 
»  firmat  autem  justos  Dominus.  »  Per  brachia  pec- 
catorum  omninm  illorum  fortitudinem  intelligimu8« 
quam  quidem  in  divitiis  maxime  constare  yidemus, 
qnas  si  aliquo  casu  amiserint,  protinus  eos  omnem 
fortitudinem  simul  cum  eis  amisisse  videmus.  Gon- 
firmat  antem  jnstos  Dominus,  quoniam  temporalium 

i|)se  qni  manu  fortis  est :  ipse  revera  cqjus  jossio- 
nibus  onmia  snbsecnndant.  > 


827 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


psalmo  maltas  modo    andiyimus,  et  in  Evangeliis  A  c  Et  non  esf  sanitas  in  carae  mea,  »  yel  Jejanio- 


Cffit6risque  Scriptaris  diviois  maltas  reperimus. 
Qualis  est  illa  :  «  Jam  securis  ad  radicem  arborum 
posita  est.  Omnis  arbor,  qase  non  facit  fructum 
bonum,  excidetur,  et  in  ignem  mittetur  (Matth.  ui, 
iO).  »  Et  Apostolus  :  «  Secundum  duritiam  tuam, 
inquit,  et  impoenitens  cor  tuum,  thesaurizas  tibi 
iram  in  die  irse  et  reyelationis  justi  judicii  Dei, 
qui  reddet  unicuique  secundum  opera  sua.  (Rom. 
II,  5).  »  Has  autem  sagittas  sibi  iniixas  esse  dicit, 
quia  his  et  similibus  ejus  animus  vulneratus  nimio 
terrore  concutitur.  Hoc  est  enim  quod  ait  :  «  Et 
9  confirmasti  super  me  manum  tuam.  •  Beati  illi, 
qui  hanc  manum  sentiunt,  et  his  sagittis  se  vulneratos 
esse  cognoscunt.  Qui  enim  de  peccatis  non  dolent, 
manum  Dei  super  se  imminentem,  et  ad  ferieadum 
praeparatam  non  intelligunt.  Unde  adhuc  subditur  : 
«  Quoniam  iniquitates  mes  posueruut  se  super  caput 

>  meum,  sicut  onus  grave  gravatae  suot  super  me.  » 
Ecce  causa  totius  afflictionis  in  hoc  versu  reveiatur. 
Ideo,  inquit,  sic  iofirmatus  sum,  quoniam  iniquitates 
meffi  posuerunt  se  et  qnodammodo  sedem  sibi 
fdcerunt  super  caput  meum,  per  quod  mentem 
intelligimus,  quo  videiicet  capite  subjugato,  niliil 
erit  quod  eis  resistere  valeat.  c  £t  sicut  onus  grave 

>  gravata;  sunt  super  roe  :  »  et  jam  ulterius  earum 
pondus  sustinere  non  valeo.  Hoc  nalli  aiii  dicere 
possunt,  nisi  iili  soli  qai  dignam  poenitentiam  agunt, 
quoniam  ceeteris    omnibus    non  gravia,    sed  valde 


B 


rum,  vel  affiictionum  causa  infirmatam,  vel  luxariis, 
et  voluptatibas,  aliisque  corruptionibus  violatan 
esse  ostendit. 

393  c  Incurvatus  sum,  et  humiliatus  sum  asque- 
»  quaque. »  Multipoenitentes  incurvantur  ethumiiian- 
tur,  sed  non  usqaequaque  :  quia,  etsi  duram  pceni- 
tentiam  agant,  in  aliquibus  tamen  peccare  non 
cessant.  c  Rugiebam  a  gemitu  cordis  mei.  •  Nihil 
est  poenitenti  homini  fructuosins,  qnam  hic  talis 
compunctionis  gemitns  atque  ragitus.  Unde  et  aiibi 
dicitur  :  c  Cor  contritum  et  humiliatum,  Deus,  noa 
despicies  (Psal.  l,  50).  >  —  «  Et  ante  te  est  omne  desi- 
»  derium  meum,  et  gemitus  meus  a  te  non  est 
))  abscouditus.  «  Qaaliscanque,  quasi  dicat,  ali- 
quando  fuerim,  et  in  quibascunque  rebus  deside- 
rium  meum  occupatum  fuerit,  tu  tamen  vides  quale 
nunc  sit  desiderium  menm.  Et  heec  poenitentia  mea, 
istffi  iacrymse,  et  hic  gemitus  meus  a  te  abscondi 
non  potest. 

«  Gor  meum  contnrbatum  est  in  me,  et  deseruit 
»  me  fortitndo  mea.  »  Non  potest  dubitari  valde 
interius  esse  conturbatum,  qui  tam  dura  poenitentia 
exterius  satisfacit.  Talis  aatem  contarbatio  bona 
est,  quia  tali  conturbatione  omnes  mali  humores 
rejiciuntur,  et  anima  infirma  sanatur.  «  Et  deserait 
>  me  virtus  mea.  >  Si  autem  fortitudo,  quse  proprie 
et  natnraliter  hominis  est,  enm  non  descruisset, 
nequaquam  a  vitiis  superatus  fuisset.  Tandiu  igitur 


levia,  et  delectabilia  sua  peccata  videntur.  Ad  hoc  q  iacrymis    et   orationibus    insistendem    est,    donec 


enim  Propheta  hunc  unum  poenitentem  posuit,  ut 
in  ejus  verbis  omnes  alii  discant  qualiter  poeniten- 
tiam  agere  debeant. 

((  Compatruerunt,  et  deterioraverunt  (5i9)  omnes 
»  cicatrices  mese  a  facie  insipientise  meffi.  »  Ubi- 
conque  sunt  cicatrices,  ibi  vulnera,  vel  ulcera  fuisse 
non  dubium  est.  Quod  igitur  sua  incuria,  et  insi- 
pientia  cicatrices  suas  deteriorasse  et  computruisse 
dicit,  se  jampridem  ab  infirmitate  sanatum,  et  iterum 
infirmatum  se  esse  ostendit.  Hoc  autem  iilis  contigit 
qui,  peracta  poenitentia,  ad  peccata  iterum  redeunt. 
Sanantur  autem  misericordia  etiam  isti,  sed  taies 
cicatrices  difficilius  ad  salutem  perveniunt  (520). 


amissa  fortitudo  redeat,  et  mens  a  sui  fervoris  con- 
turbatione  quiescat.  «  £t  ]umen  oculorum  non  est 
>  mecnm.  »  Lumen  oculorum  suoram  Deum  ipsum 
esse  dicit,  quem  propter  peccata,  quoe  commiserat, 
digne  satis  a  se  recessisse  conqueritur  et  dolet.  Hac 
usqne  clamorem  poenitentis  audivimus;  hinc  autem 
Salvatorem  nostrum  de  sua  passione  loquentum  au- 
diamus.  Et  certe  Salvator  noster  pro  peccatoribus 
passus  est,  quid  idcirco  hoc  in  loco  passionem  snam 
narrare  videtur,  quatenus  huic  tam  digne  pcenitenti 
consolatio  detnr. 

<  Amici  mei,  et  proximi  mei  adversum  me  appro- 
»  pinqoaverunt,  et  steterunt.  »  Nihil  est,  inquit,  o 


«  Miseriis  affiictus  sum  usque  in  finem,  tota  die  ~.  homo,  quod  quereris ;  nihil  est  quod  de  tuis  miseriis 


»  constristatus  ingrediebar.  »  Pro  talibus,  inquit, 
tantisque  delictis  nsqae  in  finem,  id  est  penitus,  et 
ex  toto  afilictas,  turbatus  et  contristatus  sum. 

«  Quoniam  anima  mea  completa  est  illusionibus 
•  et  non  est  sanitas  in  carne  mea.  »  Multas  iUu- 
siones  patitur  anima  (52i],  cui  peccata  dominantnr 
qnoni&m  post  multes  et  iniquas  eogitationes  ad  de- 
sperationem  aliquando  perdocitur.  Quod  vero  ait : 

(519)  Est  idem  ac  deteriores  fact»  iunt.  Yulgata 
legit :  Futrueruatf  et  corruptsB  sunt  cicatrices  mese, 
Ex  Hebreeo  Mazochius  vertit :  Rubuerunt^  et  tabue- 
runt  livQres  mei,  Spicti.  in  psal.  xxxvii.  Eadem  lectio 
est  in  Augustino  enarr.  in  hunc  psal.  xxxvii. 

(520|  Vide  Ambros.  enarr.  psal.  xxxvii,  n.  30. 

(521)  Non  sunt  omittenda  quae  in  liunc  locum 
afiert  Augustieas  :  «  A  facie  ipsarum  iUnsionnm 


lamenteris;vide  me  afflictiim,  vide  me  erucifixam, 
vide  me  peccata  tua  portantem,  vide  me  mundi 
miserias  ferentem  et  auferentem.  Consolare  igitur, 
spem  habeto,  non  frangaris  adversis.  Non  tibi  notum 
est  quomodo  c  Amici  mei,  »  Judsei  (ironia  est)  sic 
enim  et  Judam  amicum  vocavit :  ^  Amice,  ad  quid 
yenisti?  >  (Matth.  xxvi,  50)  cum  utique  amicus 
non  esset),  «  et  proximi  mei  (secundum  camem) 

aliqnando  vix  orare  permittimur.  De  corporibus 
cogitare  non  novimus  nisi  imagines,  et  s«epe  irruunt 
quas  non  ^userimus,  et  volumus  ex  hac  in  hanc  ire, 
et  ab  illa  m  illam  transire,  et  aliqaando  vis  redire 
ad  id  quod  cogitabas,  et  dimittere  unde  cogitas,  et 
aiiud  ubi  occurrit,  vis  recordari,  quod  oblitus  eras, 
et  non  venit  in  mentem,  et  venit  potius  aliud  quod 
nolebas, » 


82S 


EIPOSITIO  IN  PSALMOS. 


4  convenientius  de  illa  terra  intelligitur,  qiue  nullo 
s  modo  auferri  potest,  qaam  et  in  setemum  possi- 
10  debunt. 

«      (€  Os  justi  meditabitur  sapientiam  et  lingua  'ejus 

K  »  loquetur  judicium.  •  Justum  enim  est  nt  fieternam 

c  possideat  heereditatem,  qui  in  hoc  sseculo  positas 

j  soli  sapientiae  operam  dedit,  et  non  recessit  a  ve- 

ritate.  Quid  est  enim  judiciam  loqui,  nisi  veritatem 

»   dicere  et  tenere?  Unde  et  subditur  : 

a       «c  Lex  Dei  ejas  in  corde  ipsius.  »  Quomodo  enim 

:,.    a  veritate  recedere  potest,  qui  secundum  legem  Dei 

i    judicat,  et  aliam  legem  ignorat?   «    Et   ideo   non 

c  supplantabuntur  gressus  ejus.  »  lili  supplantantur, 

1  qui  ad  errorem  trabantur,  et  a  voluntate  separantur. 

2  Uoc  autem  illi  non  timent,  qui  legem  Domini  in 
memoria  et  in  corde  habent,  et  in  ea  assidue  me* 
ditantur. 

f  «  Considerat  peccator  justum,  et  quaerit  perdere 
I  >  eum.  »  Gonsiderat,  inquit,  observat,  et  insidiatur 
ei,  et  quserit  quomodo  eum  perdere  et  decipere 
possit.  Dominus  autem,  qui  nunquam  deserit 
sperantes  in  se,  non  derelinquet  eum  in  manibus 
suis.  Iste  peccator  diabolus  est,  peccatorum  omnium 
maximus,  qui  semper  sanctis  insidiatur,  eosque 
accusare  non  cessat.  Sequitur  :  «  Nec  damnabit 
D  eum,  cum  judicabitur  iiii.  >  Non  dixit,  cnm  judi- 
cabit  illum  ;  sed  cum  judicabitur  illi,  quoniam  iilod 
districtum  judicium  ad  malorum  damnationem,  et 
ad  bonorum  vindictam  et  gloriam  feclt. 

c  Exspecta  Dominum,  et  custodi  vias  ejus,  et  exal- 
)»  tabit  te,  ut  inhabites  terram.  n  Exspecta,  inquit, 
Dominum,  securus  esto  et  nihil  timeas,  qui  non  te, 
sed  tibi  judicaturus  veniet,  et  custodi  vias  ejos,  de 
quibus  te  inimicus  trahere,  et  in  vias  suas  inducere 
conatur.  £t  exaltabit  te  ad  iilam  supernam  beatitu- 
dinem,  ut  inhabites  iilam  terram,  in  qua  nec  mor- 
tem  nec  inimicorum  insidias  timeas.  «  Cum  perie- 
»  rint  peccatores,  videbis.  »  Magna  consolatio  est 
inimicorum  poenas  et  perditionem  videre. 

«  Vidi  impium  superaxaltatum,  et  elevatum  supra 
»  cedros  Libani.  Transivi,  et  ecce  nonerat;  qusesivi 
»  eum,  et  non  est  inventus  locus  ejus. »  Libanas,  qui 
candidatio  interpretatur,  sanctam  Ecclesiam  signifi- 
cat,  quffi  baptismatis  aqua  mundata  et  lavata,  et  super 
nivem  deaibata  est.  Per  cedros  autem  illos  intelli- 
gimus,  qui  sapientia,  sanctitate  et  virtutibus  altiores 
et  fortiores  in  Ecclesia  sunt.  Super  hos  autem 
ezaltatos  et  elevatos  multoties  impios  videmns,  et 
quasi  humillima  fruteta  eos  conculcant  et  despi- 
ciunt.  Quod  autem  dicit  :  «  Transivi,  et  ecce  non 
»  erat ;  »  tale  est  ac  si  diceret :  Postqnam  vidi  impium 
sic  exaltatam  et  elevatum  ad  ea  quse  sibi  post  mo- 
dicum  tempus  futura  erant,  mente  et  cogitatione 
traneivi,  et  ecce  non  erat ;  ibi  videlicet,  ubi  pnus 
esse  solebat;  qusesivi  eum  inter  illa  suaram  domo- 
rum  saperstitiosa  fastigia,  et  non  est  inventus  locus 

(5i8*)  Quomodo  gunt  reliqui9  homini  pacifUo.  c  In- 
tendamus  quemadmodum  nanc  sermonem  intelligere 
debeamus;  ReHqiMB  homini  pacificOf   qnando  spes 


B 


A  ejus,   quoniam    omnia  occupaverunt,    qni   nnlla 
inde  sibi  gratias  agebant. 

«  Custodi  veritatem,  et  vide  eequitatem,  quonian 
»  sunt  reliquiee  homini  pacifico  (518*).  »  Vide  iocu 
tionis  elegantiam,  quomodo  alternatim  justorun 
praemia,  et  iniquorum  perditionem  describit,  qua- 
tenus  hinc  auditores  provocet  ad  bonum,  inde  ven 
retrahat  a  malo.  Custodi,  inquit,  veritatem,  et  vidi 
aequitatem,  et  noli  semulari  inter  malignantes;  nequi 
imiteris  illos,  qui  sic  exaltati  et  elevati  tam  cit< 
cadunt  et  deficiunt,  quoniam  sunt  reliquise  homin 
pacifico.  Illi,  quasi  dicat,  et  seipsos,  et  quaecanqnt 
habent  sabito  amittunt ;  sancti  vero  de  hoc  sflecub 
ezeuntes  ditiores  fiant;  nihilque  fuit,  quod  in  ha« 
vita  habuisse  visi  sunt,  ad  comparationem  reiiquia 
rum,  quee  illis  in  alia  vita  reservantur. 

c  Injusti  autem  disperibunt,  simul  reliquise  impio 
•  rum  peribunt.  >  Contrariis  suo  more  contrarii 
ponit,  qoi  ea,  quse  boni  habebunt,  mali  habere  noi 
poterunt. 

«  Saius  autem  justorum  a  Domino  est ;  »  qui< 
nihil  de  suis  viribus  praesumpserunt,  et  protecto: 
eorum  est  in  tempore  tribulationis ;  et  ideo  ab  ini 
mici?  superari  non  potuerunt. 

c  Et  adjuvabit  eos  Dominus,  et  liberabit  97f 
»  eos,  et  eripiet  eos  a  peccatoribus,  et  salvos  fa 
»  ciet  eos,  qooniam  speraverunt  in  eum.  •  Talis  autea 
ejusdem  rei  repetitio,  et  inculcatio  iirmiorem  facer< 
debet  promissionem ;  semperque  notandum  quanti 
C  sit  virtus  spei,  quoe  sic  ubique  commendatur. 

PSALMUS  XXXVII. 

?S4LUU9  DAVID  COMMEMORATIONB  DE  SABBATO. 

Sabbatum  requies  interpretatur,  per  quam  vide- 
licet  requiem,  fieternffi  beatitudinis  quietem  intelli 
gimus,  unde  Apostolus  dicit :  «  Quia  relinquit  Sabba 
tismum  popuio  Dei  (Hebr.  iv,  9).  >  Hujus  igitu 
quietis  Ecclesiae  filii  memores  duram  de  peccati 
suis  in  hoc  psalmo  poenitentiam  agunt. 

«c  Domine,  ne  in  furore  tao  arguas  me,  neqne  ii 
»  ira  taa  corripias  me.  »  Ists  affectiones,  sicu 
jam  in  alio  psalmo  diximus,  in  Deo  non  sunt.  In  e< 
tamen  esse  videntar,  quando  ea  facit  quse  iral 
homines  facere  solent.  Vox  poenitentis  est,  judiciaii 
Dei  timentis,  et  misericordiam  Dei  implorantis.  E 
D  tale  est  ac  si  dicat :  «  Multum  peccavi;  et  dum  judid 
diem  et  tormenta,  malis  pneparata  lego  et  considerc 
nimio  terrore  et  timore  conficior.  Sed  to,  Dominc 
in  illo  tremendi  judicii  die  fac  misericordiam  cui 
servo  tuo,  et  ne  in  furore  arguas  me,  neque  in  ir 
corripias  me  :  «  Si  »  enim  c  iniquitates  observaverh 
Doroine,  quis  sustinebit?  (Psa^  cxxix). »  —  Non«  erg 
»  intres  in  judicium  cum  servo  tuo  {P$aL  cxui,  2). 

«  Quoniam  sagittce  tuae  iniixse  sunt  mihi,  etconfir 
»  masti  saper  me  manum  tuam.  »  Sagittse  Dei  ilh 
sententise  sunt,  quie  in  utroque  Testamento  contr 
peccatores  mittantur.    Tales    autem    in    saperior 

ejus  Domini  remuneratione  peragitur.  Reliquum  es 
enim  ut,  post  hanc  vitam,  stemffi  beatitudinis  prsemi 
conseqoatar.  »  Camiod. 


831 


S.  BRUNONIS  EPISGOPl  ST6NIENSIS 


832 


estnecesse,  (pioniain  subsecntisunt  justitiam. 
«  Non  derelinqaas  |me,  Domine  Deus  meus,  ne 

>  discesseris  a  me,  intende  in  adjutoriam  meum, 
»  Domine  Deus  salutis  meae.  >  Docet  nos  Salvator 
noster,  quod  illi  qui  jastitiam  habent,  confidenter 
Dei  adjatorium  quaerere  possant,  in  eo  quod  se  ipsum 
in  exempium  ponit,  etquiajustitiam  sabsecutus  est, 
a  Domino  non  relinquatur. 

PSALMUS  XXXVIII. 

PRO  IDrrHUM  CANTICDII    DAVID. 

Idithum  (524)  transiliens  eos  interpretatar.  Hunc 
itaque  psalmum  cantat  David  in  laudibus  illorum 
qui  eos  transiliunt,  et  qaasi  non  aadientes  prseter- 
eunt,  qui  contra  eos  vanitates  loquuntur,  et  qualibet 
fatoitate  ad  indignatiDnem  provocare  nituntur.  Per 
hos  autem  perfectiores  quosque  intelligere  possumus, 
qui  silentium  elegerunt,  ne  vel  verbi  levitate  peccarent. 
De  talibus  enim  Jeremias  ait :  «  Bonnm  est  homini, 
cum  portaverit  jugum  ab  adolescentia  sua  :  sedebit 
solitarius,  et  tacebit  (Thren.  iii,  27).  » 

c  Dixi :  Custodiamviasmeas,  nt  non  delinquam  in 

>  lingua  mea.  »  Dixi,  inquit,  mente  proposui,  et 
corde  stabilivi,  firmiterque  firmavi  in  tantum  custo- 
dire  vias  meas  et  opera  mea,  ut  non  delinquam  in 
Hngua  mea.  Hoc  enim  valde  difficile  est  ut  lingoa 
homo  non  peccet.  Qui  enim  in  verbo  non  offendit, 
dicit  Scriptura,  hic  perfectns  est  vir  (Jae.  iii,  2).  » 
Et :  c  Qui  custodit  linguam  suam,  custodit  animam 
395  suam  (Prov,  xiii,  3).  »  Et :  t  Mors  et  vita  in  ma- 


A  non  possem.  Et  silui  a  bonis,  quia  ipsa  verba  sancta 
et  catholica  inter  porcos  seminare  et  spargere  ces- 
savi.  Hoc  enim  fecit  et  Apostolus,  cui,  cum  Judsei 
acquiescere  noluissent,  ait  :  «  Vobis  primum  opor-  j 
tuerat  preedicari  verhnm  Dei,sed  quiarepulistis  iilud, 
et  indignos  vos  fecistis  a^ternse  vitse,  sanguis  vester 
super  caput  vestrum,  ecce  convertimur  ad  gentes 
(Act.  xiii,  46).  »  —  «  Et  dolor  meus  renovatus  est. » 
Super  illorum  videlicet  perditione,  qui  tam  obstinati 
veritati  resistebant,  et  suas  salutis  medicinam  reci- 
pere  nolebant. 

«  Concaluit  cor  meum  intra  me,  et  in  meditatione 
»  mea  exardescet  ignis.  »  Concaluit,  inquit,  cor 
meum  intra  me,  sancti  Spiritus  inflammatione,  et 
in  ipsa  mea  meditatione  ignis  charitatis  et  amoris 
ardere  coepit,  et  adhnc  pro  illis  orarem,  quatenus 
eorum  corda  Deus  molliret,  et  ad  sui  notitiam  et 
veritatis  viam  eos  revocaret. 

«  Locutns  sum  in  lingna  mea;  notnm  fac  mihi, 
»  Domine,  finem  meum,  et  numerum  dierum  meo- 
»  rum,  qnis  est,  ut  sciam  quid  desit  mihi.  •  Non 
pro  se,  sed  pro  aliis  viri  sancti  et  perfecti,  qui  in 
hoc  psalmo  loqnuntur,  in  hac  vita  esse  cnpiunt.  Unde 
quia  aliis  proficere  non  possunt,  pro  seipsis  orant, 
ut  tandem  in  illam  beatitudinem  suscipiantur.  «  Lo- 
»  cutns  sum,  inquit,  in  lingua  mea  :  »  in  lingua  in- 
terioris  hominis  te  rogavi  ut  finem  meum  mihi 
notum  faceres.  Quanto  tempore  in  hac  vita  sumus, 
ad  quem  finem  perveniamus  certi  non  sumos.  Qui- 


B 


nus  lingnse  (Prov.  xvni,  2i).  »  —  «  Qui  enim  pulat  se  C  cunque  igitur,  ut  Apostolus,  ait :  «  Cupio  dissoivi. 


religiosum  esse,  non  refrenans  linguam  suam  sed 
seducens  corsnum,  hujus  vana  est  religio  (Jac,  i,  26). > 

«  Posui  ori  meo  custodiam,  cum  consisteret  pec- 
»  cator  adversum  me.  »  Hoc  est  enim  qnod  alibi 
dicitur  :  «  Sepi  aures  tuas  spinis  (525),  et  fac  ori 
tuo  ostium  et  spinas.  9  £t  hoo  quidem  debent  fa- 
cere  viri  sancti,  quando  eorum  verba  magis  gene- 
rant  scandalum  quam  utilitatem.  Unde  et  Dominus 
ait :  •  Nolite  sanctum  dare  canibus,  neque  spargere 
margaritas  ante  porcos  (Mattk.  vii,  6).  »  Fugiamus 
igitur  babere  sermonem  cum  illis,  qui  verbis  nostris 
non  odificantnr;  sed  potius  ad  blasphemias  et  op- 
probria  concitantor.  Unde  et  subditur : 

«  Obmutui,  et  humiliatus  sum,  et  silui  a  bonis,  et 


et  esse  cum  Christo  (Philip.  i,  23);  »  ille  procul 
dubio  suum  finem  videre  desiderat.  Cupit  prasterea 
videre  et  numerum  dierum  suorum,  illum  videlicet 
numernm,  qui  est,  et  semper  est,  et  finem  non  habet. 
Isti  enim  dies  non  habent  numerum,  quia  quando 
nnus  est,  alter  jam  transiit,  et  alter  nondum  est. 
Qnando  autem  non  est,  quomodo  numerari  potest? 
Potest  enim  dici,  quia  ftiit  vel  futurum  est;  sed  non 
potest  dici,  quoniam  est.  <  Ut  sciam  quid  desit  mihi.  » 
Qaicunque  ad  illam  beatitudinem  pervenerit,  pro 
certo  cognoscet  qnantum  in  hac  vita  sibi  defuerit. 
Erit  enim  Deus  omnia  in  omnibus,  et  nullus  aliquo 
indigebit. 
(c  Ecce  veteres  posuisti  dies  meos,  et  subtantia 


,  -    —         ,  _. ,  __  ^ ,   _-     _  _ 

>  dolor  meos  renovatus  est.  »  Quia,  inquit,  peccator      »  mea  tanquam  nihii  ante  te  est.  »  —  «  Quod  enim 


ad  resistendum,  et  veritatem  impugnandam  stabat 
contra  me,  et  ego  intelligebam  neque  sibi  tunc,  ne- 
que  aHis  verba  mea  proficere  posse,  obmotui,  et  sic 
humilitatos  sum,  ac  si  illius  insipientise  respondere 

(524)  Per  hujus  Hebraici  nominis,  nempte  Idithum, 
seu  Idithun  translatione  in  linguam  latinam  S. 
August.  psalmam  hunc  exponens,  ita  inqtiit:  «  Sicnt 
inouirentes  reperire  potnimns  in  eis  nominibus,  qucn 
nobis  a  studiosis  divinarum  litterarnm  ex  Hebrfleo 
eloquio  in  Latinum  interpretata  sunt,  Idithum  inter- 
pretatur  transiliens  eos.  Nunc  vero  hanc  vocem  alii 
aliter,  nempe  lex  ejus,  aut  laudem  dans  interpre- 
tantur.  »  Quod  videre  iicet  in  versione  litterali  nomi- 
nuoi  Hebraicorum.  etc.,  ad  calcem  dictionarii  Bibiici 
adoctissimo  Calmetio  concinnati.  Ceeterum  audiendus 
est  sanctus  Ambrosius  in  hunc  psalmam  ita  scribens : 


inveterascit,  dicit  Apostolus,  et  senescit,  prope  in- 
teritum  est  (He6r.  vni,  43).  »  Unde  et  dies  snos 
jam  ad  finem  venisse  ostendit,  dum  eos  inveteratos 
esse  dicit.  Substantia   vero  ista  nostra  temporalis, 

«  Qnem  psalmun  David  scripsit,  et  Idithum  viro 
disciplinis  leviticis  et  sacerdotalibus  erudito  ca- 
nendum  dedit,  qui  ante  arcam  Domini  psalmorum 
seriem  pangendi  solertissimus  preecinebat.  Ergo  quia 
non  Idithum  scripsit  hunc  psalmun,  sed  propheta 
David,  et  Idithom  viro  canenti  perito  psallendnm 
dedit;  ideo  sic  inscriptus  esttitulus.  »  Aubros.  enarr. 
in  psalm.  xxxviii.  Vid.  Calmet.  Dict.  v  Idithum. 

(525)  Volgata,  Eccli.  cap.  xxviii,  28,  ita  habet : 
Sepi  aures  tuas  spinis,  linguam  nequam  noli  audire, 
et  ori  tuo  fadto  ostia  et  seras. 


833 


EXPOSITIO  m  PS4L1I0S. 


834 


tanquam  nihil  est  ante  Deum,  quia  non  solum  hoc,  A  fecit,  quod  omnem  suam  diiigat  creaturam  credere 


verum  etiam  sicut  propheta  ait  :  «  Omnes  gentes, 
»  quasi  noo  sinti  sic  sunt  coram  eo  (Isa,  xl,  17).  » 
Quia  enim  Deus  eeternus  est,  et  omnia  ante  eum 
ffiterna  sunt,  temporalia  et  transitoria  ante  enm  pro 
nihiio  computantur. 

«  Verumtamen  universa  yanitas  omnis  homo  vi- 
»  vens.  Quanquam  in  imagine  Dei  amhulat  homo, 
X»  tamen  vane  conturhabitur.  >  Quamvis,  inquit^  hsec 
nostra  suhstantia  nihii  sit,  homo  tamen  fatuus  et 
vanus  in  ea  iaborat  et  conturhatur.  Universa  nam- 
que  vanitas  est  homo  quanto  tempore  vivit ;  quia 
nisi  prius  roundo,  carnisque  concupiscentiis  moria- 
tur.  a   vanitatibus  non   recedit.   Bonum  est  homini 


debemus  ?  Et  si  omnem  diligit,  praecipne  illam  diligit, 
qu8B  cseteris  melior  esse  videtur.  «  Amove  a  me,  in- 
quit,  plagas  tuas.  >  Istce,  quasi  dicat,  plag»  tusB 
sunt;  tu  mihi  eas  facis,  tu,  inquam,  qui  facis  immis- 
siones  per  angelos  malos  :  qui  Joh  ad  flagellandum 
SatansB  tradidisti,  et  malignos  spiritos  in  porcos 
misisti :  cui  non  immerito  quotidie  dicimus  :  c  Ne 
nos  inducas  in  tentationem,  sed  libera  nos  a  malo 
(Luc,  XI,  4).  »  A  fortitudine  manus  tuse,  qum  me 
tam  graviter  affligi  permittit,  ego  defeci  in  increpa- 
tionibus  et  castigationibus  tuis.  Scio  enim  quia  cor- 
rigis  et  castigas  omnem  tilium  quem  recipis,  et  quia 
sine  causa  nihil  facis.  El  hoc  est  quod  dicit  : 


sic  mori,  quoniam  qui  sic  moritur,  melius  vivit.  Et  g      «  Propter  iniquitatem  corripuisti  hominem,  et  ta 


vaide  quidem  inconveniens  est,  ut  homo  ad  imaginem 
Dei  factus,  circa  hsec  tam  vana  et  inutilia  occupe- 
tur  et  conturbetor.  Debet  (526-27)  enim  ad  illum  re- 
spicere,  ad  cujus  imaginem  factus  est;  quam  quidem 
imaginem  tenere  et-custodire  si  potuisset,  niiiil  un- 
quam  sibi  deesset. 

c  Thesaurizat,  et  ignorat  cui  congregahit  ea.  » 
Laborat,  inquit,  fatigatur  (528),  ut  has  cito  secum 
perituras  divitias  congregare  valeat,  et  ignorat  cui 
congregat  eas,  quia  quas  iiliis  et  nepotibus  se  re- 
linquere  sperat,  suis  potius  adversariis  et  inimicis 
derelinquit. 

«  Et  nunc  quse  est  exspectatio  roea?  Nonne  Do- 
>  niinus?et  sobstantia  mea  tanquam  niliiium  antete 


»  bescere  fecisti  sicut  araneam  animam  meam.  »  Sic 
est  humana  natura  in  primo  homine  violata,  nt  nul- 
los  hominum  sit,  qui  quantum  in  se  est,  flagellis 
dignus  non  sit.  Qui  igitur  non  flagellatur,  non  suis 
meritis,  sed  soli  Dei  misericordia;  impotare  debet. 
Aranea  vero  in  hoc  ioco  bonam  videtur  habere  signi- 
flcationem.  Illa  itaque  anima  sicut  aranea  tahescit, 
quse  in  instantia  operis  divinitns  sibi  injuncti  se  quo- 
tidie  affligere  non  cessat.  Hoc  autem  de  iliis  conve- 
nienter  inteliigere  possumns,  qui  vigiliis,  jejuniis  et 
orationihus  dediti  in  lege  Domini  meditantnr  die  ac 
nocte. 

«  Yerumtamen  universa  vanitas  omnis  homo  vi- 
))  vens.  •  Hoc  autem  inaliatranslationenonhahetor; 


»  est.  »  IUi,  inquit,  faciant  qnod  velint;  habeanthas  ^  et  tale  videtur  esse   ac  si   diceret  :  Quamvis  in  Dei 


divitias,  qu(e  sibi  placent :  mihi  vero  non  placent; 
quoniam  omnis  substautia  mea,  omnesdivitiseetex- 
spectatio  mea  Dominus  est;  quem  si  hahuero,  satis 
mihi  est,  omnemque  390  meam  suhstantiam  pro 
nihilo  duco,  quoniam  substaniia  mea,  ut  modo  dixi- 
mus,  tanquam  nihilum  ante  te  est.  Quod  autem  tan- 
quam  nihilum  ante  te  est,  ante  me  quoque  tanquam 
nihil  est. 

u  Ab  omnibus  iniquitatibus  eripe  me,  opprohrium 
>  insipienti  dedisti  me.  »  Aiiis,  inquit,  sicut  tihi  pla- 
cet,  has  tales  divitias  trihue ;  mihi  vero  boc  soium 
praesta  ut  ab  omnibus  meis  iniquitatibus  me  eripias, 
et  ad  fatnos  et  insipientes  me  oUerius  non  mittas. 
Et  hoc  est  quod  dicit :  «  Opprobrium  insipienti  de- 


servitio  boni  quotidie  laborantes  seipsos  macerent 
et  affligant ;  maii  autem  nullum  inde  honum  exem- 
pium  capientes  in  sua  nihilominus  vanitate  persi- 
stunt. 

c  Exaudi,  Deus,  orationem  meam,  et  deprecatio- 
>  nem  meam,  anribns  percipe  lacrymas  meas,  ne  si- 
»  leas  a  me.  »  Quatuor  orationes  in  hoc  uno  verbo 
continentur,  quibus  pene  unum  et  idem  significatur, 
iu  quihus  nimirum  docemur  quanta  instantia  Deum 
orare  debeamus. 

«  Quoniam  incola  ego  sum  in  terra,  et  peregrinus 
»  sicut  omnes  patres  mei.  »  Dignus  est  ut  exaudia- 
tur  qui  in  terra  incola  est,  et  mente  et  spiritu  apud 
Deum  est.  Incola  autem  dicitnr,  qui  non  propriam. 


disti  me.  »  Unde  et  ego  submutui,  et  non  aperoi  "  sed  alienam  terram  coiit.  Tales  erant  illi,  qui  dice- 

hant :  «  Non  habemus  hic  permanentem  civitatem, 
sed  foturam  inquirimus  [Hebr.  xiii,  i4).  >  Est  autem 
et  peregrinns,  quoniam  a  patria  longe  est,  et  ad  pa- 
triam  redire  festinat.  Hinc  autem  est  quod  patriar- 
chs  et  prophets  peregrinos  se  esse  dicebant,  quo- 
niam  ad  heereditatem  sibi  promissam  properahant, 
per  quam  nostram  quoque  hsereditatem  significa- 
bant. 

«  Remitte  mihi  ut  refrigerer  prinsquam  abeam,  et 
»  amplius  non  ero  (529).  »  In  illam  hsereditatem  sive 
civitatem,  sicot  scriptnm  est  {Apoc.  xxi),  non  intrahit 


os  meum.  Cur  enim  eis  loquerer,  qni  me  audire  no- 
lebant,  qui  te  hlasphemahant,   et  me  verherahant, 
mihi  illudebant,  et  te  maledicebant. 
fl  Obmotui,  et  non  aperui  os  meum  ;  quoniam  tu 

>  fecisti  me ;  amove  a  me  plagas  tuas ;  a  fortitudine 

>  enim  manus  tuse  ego  defeci  in  increpationihus.  » 
Pulchre  autem  dixit  :  «  Quoniam  tu  fecisti  me,  »  ut 
hoc  facilius  in  adjutorium  moveatur,  quod  factor  et 
Greator  memoratur.  Si  enim  homines  et  cuncta  ani- 
malia  inde  filios  scos  in  tantum  diligunt,  quia  eos 
genuerunt;  qnanto  magis  eum,  qui  omnia  creavit  et 

[526-27)  God.  Ghis.,  Deberet. 

528)  Id.  cod.,  et  contwbatur. 

[B29)  c  Merito  ergo  David  remitti  sibi  postalat. 


quod  sciehat  non  esse  iis,  qui  secnndnm  Aaron  erant, 
sacerdotibns  attributum;  sedEvangelio  reserratum.» 
D.  Ambios.  in  honc  locom» 


B35 


S.  BRUNONIS  EPI9G0PI  SIGNIENSIS 


S36 


aliquis  eoinqainatus  et  immundus.  Unde  priusquam  A  c  Fundamentum  antem  aliud  nemo  potest  ponen, 


illuc  eat,  omnia  vitia  et  peccata,  quibus  anima  uri 
tnr,  sibi  a  Domino  remitti  exorat.  lila  vero  anima 
refirigerium  sentit,  quee  se  a  vitiorum  aesto  carnisque 
concupiscentiis  liberatam  esse  cognoscit.  Quod  au- 
tem  ait :  c  Et  amplius  non  ero,  »  hoc  est  intelligere  : 
Nisi  priusquam  eam,  id  est  de  corpore  exeam,  pec- 
cata  mea  mihi  remiserit,  amplius  ibi  cum  electis 
tuis  esse  non  potero.  In  hac  igitur  vita  his  qui  sal- 
Tandi  sunt  omne  peccatum  remittitur ;  sed  non  om- 
nibos  remittitur  poena  peccati. 

PSALMUS  XXXIX. 

IN    FIXEM    PSALllUS   DAYID. 

Iste  titulus  superius  expositus  est 


praeter  id  quod  positum  est,  quod  est  Ghristus  Jesm 
(I  Cor.  III,  H).  »  Ecce  super  petram  pedes  tuos 
posuit,  et  qoid  postea  fecit?  c  Et  direxit  gressas 
meos;  i  fecit  tibi  aliud?  c  Et  immisit  in  os  meum 
canticnm  novum. »  Adquid  ?  c  Hjmnum  Deo  nostro. » 
Pulcher  ordo  loculionis  :  pedes  firmavit,  gressus 
direxit,  canticum  docuit,  et  soii  Deo  cantare  prse- 
cepit.  Ganticum  novnm,  canticom  prius  inauditum, 
evangelica  prsdicatio  est,  in  qua  Ghristi  nativitas, 
passio,  resorrectio,  ei  ascensio  declaratur.  De  quo 
et  alibi  dicitnr  :  «  Dominus  prsecepit  cantare  canti- 
cum  novum,  »  et  Judsei  infelices  nolnnt  cantare  nisi 
canticum  vetus.  Ganticnm  vetus  cantare  est  in  vetn- 


«i  Exspectans  exspectavi  Dominum,  et  respexit  me,  3  >tate  litterse,  et  oon  in  novitate  spiritus  ambnlare 


»  et  exaudivit  deprecationem  meam,  et  eduxit  me 
»  de  lacu  miserise  ,  et  de  Into  fsecis.  »  Ecclesia 
loqnitur  in  hoc  Psalmo,  cujus  membra  sunt  omnes 
qni  ad  vitam  preedestinati  sunt  ,  a  primo  homine 
977  usque  ad  finem  sseculi.  «  Exspectans,  inquit, 
exspectavi  Dominum.  >  Omnes  enim  patriarchse  et 
prophetse,  aliique  omnes,  quos  S.  Spiritus  illumi- 
navit,  Ghristi  adventum  cum  magno  desiderio  exspe- 
ctabant  Unde  et  ipse  Dominns  ait  :  c  Mnlti  pro- 
phetse  et  reges  voluernnt  videre  quse  vos  videtis,  et 
non  viderunt,  et  audire  quse  auditis,  et  non  audie- 
runt  {Matth.  xiii,  17).  »  Sciebant  enim  qnia,  nisi 
ipse  veniret,  a  peccato  primi  hominis  liberari  non 
poterant.  De  his  erat  vir  ille  jnstus  Simeon,  c  qui 


Vetus  igitur  canticum  cantant,  qui  juxta  litteram 
legem  intellignnt. 

c  Yidebunt  multi,  et  timebnnt,  et  sperabnnt  in 
<c  Domioo.  »  Mnlti  enim  caeci  erant,  et  in  erroris 
tenebris  sedebant,  qui,  andita  praedicatione,  et  in 
nomine  Domini  baptizati,  illuminati  sunt.  Et  Deom 
timere  et  in  ipso  solo  spem  habere  coeperont,  qui 
prius  falsos  deos  oifendere  timebant,  et  in  incerto 
divitiarum  spem  habebant.  De  talibus  ad  Timo- 
thenm  Apostolus  ait  :  «  Praecipe  divitibns  hujns 
saeculi,  non  superbe  sapere,  nec  sperare  in  incerto 
diviliarum  (I  Tim,  vi,  17).  » 

«  Beatus  vir,  ciyus  est  nomen  Domini  spes  ejus, 
»  et  non  respexit  in  vanitatem  et  insanias  falsas.  » 


responsum  acceperat  a  Spiritn  sancto,  non  visnrum      Sit  igitnr  nomen  Domini  spes  nostra,  et  in  cnnctis 


•e  mortem,  nisi  videret  Ghristum  Domini  {Luc.  11, 
26).  »  Hunc  autem  illi  exspectabant,  et  Dominus 
respexit  eos,  et  exaudivit  deprecationem  illorum  , 
mittens  eis  in  tempore  praefinito,  qoem  tanto  tem- 
pore  exspectaveront.  Unde  et  Apostolus  ait :  «  Gum 
autem  venit  plenitudo  temporis,  misit  Deus  Filium 
suum,  natum  de  moliere,  factum  sub  lege,  ut  eos 
qui  sob  lege  erant  redimeret  (Galat.  iv,  4).  »  Et 
edoxit  eos  de  lacu  miseriee ;  per  quem  infernum 
intelligimus,  in  qno  omnes  sanctorum  animae  usque 
ad  id  temporis  captivse  tenebantur.  Et  de  luto 
fjsecis  ;  per  qnod  pravam  et  erroneam  Judeeornm 
doctrinam  significat.  Quid  enim  est  Intum  fsecis, 
nisi  vini  purgamentum  ?  Non  est  igitur  vinum  hsec 


nostris  necessitatibos  ipsum  invocemns  (630) ;  quia, 
sicut  Apostolns  ait .:  n  Quicunque  invocaverit  nomen 
Domini,  salvus  erit  {Aci.  11,  21).  » Illi  autem  respi- 
ciebant  in  vanitatem  et  insanias  falsas,  qni  idola 
vana,  muta  et  snrda  colebant,  et  falsos  deos  adora- 
bant.  Possumus  autem  per  insanias  falsas  etiam 
arreptitias  intelligere  ^  a  qnibus  miseri  homines 
responsa  poscebant.  c  Multa  fecisti  tu,  Domine  Dens 
»  meus,  mirabilia  tna,  et  cogitationibus  tuis  non 
>  est  qui  similis  sit  tibi.  •  Quis  mirabilia  Dei  enu- 
merare  valebit  ?  Nihil  fecit  Deos  quod  mirabile  non 
sit.  Sed  illud  mirabilins,  quod  tantum  se  humiliavit, 
quod  carnem  nostram  snscepit,  quod  miserias  no- 
stras   sostinere  voluit.   Sed  et  illud  valde  mirabile 


doctrina,  quam  Jndsei  habent ;  sed  vini  potius  fsex  [)  est,  qnod  taliter  et  per  tales  mundnm  convertit,  et 


et  purgamentum  vini,  videlicet  legis  et  prophetarum, 
quod  quidem  illi  soli  bibunt,  qui  non  ad  litteram, 
sed  spiritualiter  Scripturas  intellignnt.  De  hoc  igi- 
tor  Into  edncti  sunt,  qui  illorum  intelligentiam  et 
errorem  non  sequuntnr. 

«  Et  statuit  sopra  petram  pedes  meos,  et  direxit 
>  gressos  meos,  et  immisit  in  os  meum  canticum 
»  novum,  hymnum  Deo  nostro.  »  Ecclesise  pedes, 
oculi,  manus,  et  lingna  SS.  apostoli  sunt,  eorumque 
successores.  Hos  autem  statnit  Dominus  super  illam 
petram,  de  qua  Apostolus  ait  :  c  Petra  autem  erat 
Christns   (Z  Cor.  x,  4).  »    Unde   et  alibi  dicitur  : 

(530)  «  Nomen  Domini  inter  caetera  Salvator 
•teraoi  est :  ^t  ille  spem  suam  ponit  in  ejus  nomine. 


ab  antiqua  sna  snperstitione  separavit.  Quis  talia 
unquam  cogitare  potuit?  Quistantam  misericordiam 
meute  concepit?  Quis,  non  dicam  pro  malis  servis, 
sed  pro  filiis  charissimis,  sic  se  humiliavit  ?  Dicat 
ergo  Ecclesia,  dicant  apostoli  :  c  Multa  fecisti,  ta 
Domine  Deus  meus,  mirabilia  tua,  »  qui  nobis  ad 
evangelizandom  tantam  eflicaciam  virtutemque  de- 
disti,  et  tam  fragili  ministerio  tibi  omnia  subju- 
gasti,  et  hoc  est  quod  dicit : 

c  Annuntiavi,  et  locutus  sum,  multiplicati  sunt 
»  snper  numemm.  »  Annuntiantibus  apostoiis  et 
fidem  Gliristi  praedicantibos,  multiplicati  sunt  fide- 

qoi  se  non  suis  meritiSi  sed  ab  eo  per  qns  gratiam 
tredit  esse  salTandnm.  Cassiob. 


837 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS, 


838 


I 


les,  tantaque  fait  credeatiam  multitudo  ut,  sicut  A  »  gna*  Ecce  labia  mea   non  prohibebo.   »  Dixerat 


steJIae,  numerari  non  possit.  Sunt  etiam  in  hoc 
maltiplicati  super  numerum,  quia  yalde  major  est 
numerusbaptizatorum,  quem  sit  numerus  eiectorum; 
unde  et  Dominus>  in  Evangelio  ait :  Quia  c  multi 
sunt  Yocati,  pauci  vero  electi  (McUth.  xz,  16).  » 
—  <  Sacrificium  et  obiationem  noluisti,  corpas  au- 
»  tem  perfecisti  mihi.  »  —  «  Finis  aatem  legis,  ut 
Apostoius  ait,  Christus  est,  ad  justitiam  omni  cre- 
denti  [Rom,  x,  4).  >  In  Evangelio  quoqoe  dicit  : 
311  «  Lex  et  prophetas  usque  ad  Joannem  (Ltic. 
XYi,  16).  »  Sacriiicia  itaque  et  oblationes  usqae  ad 
Christam  suumtempus  habuerunt,  qaia  Christi  pas- 
sionem  significabant.  Deinde  yero  necessaria  non 
fuerunt,  quia  debuit  cessare  umbra,  veniente  veri- 


modo  superius  Ecclesia  sive  apostolorum  coetus  : 
«  Annuntiavi,  et  locutus  sum,  muitiplicati  sant 
super  numerum ;  »  nunc  autem  non  soium  nantiasse, 
sed  bene  nuntiasse  dicit.  «  Bene,  inquit,  nuntiavi,  » 
quia  qase  verbo  dixi,  opere  complevi  :  «  bene  nun- 
tiavi,  »  quia  personam  hominis  non  accepi.  Hoc 
autem  in  Ecclesia  magna,  in  Ecclesia  cathoiica,  et 
per  totum  mundum  diffusa.  «  Ecce  labia  mea  non 
prohibebo.  »  Ego,  quasi  dicat,  in  prsdicatione  nihil 
habeo,  nisi  labia  soia,  csetera  tua  sunt;  ta  mihi 
dixisti  :  «  Aperi  os  tuum,  et  ego  adimplebo  iilud 
{Psal,  Lxxx,  11).  »  Tu  mibi  prsecepisti  ut  quod 
dicerem  non  cogitarem:  non  enim  nos  sumus,  qui 
loqaimur,  sed  Spiritus  tuus,  qui  loquitur  in  nobis 


tate.  Bene  igHur  hic  dicitur :  «  Sacrificium  et  obia-  g  [Maith,   x,    20),    Tu    igitur    loquere,  quia   ego  ad 

loquendum  labia  mea  non  prohibebo,  et  qufficunque 
mihi  inspiravoris,  dicere  non  timebo. 

«  Domine,  tu  cognovisti ;  justitiam  tuam  non  abs- 
n  condi  in  corde  meo  :  veritatem  tuam,  et  salutare 
» tnum  "^lixi.  Non  celavi  misericordiam  tuam,  et 
»  veritatem  tuam  a  Synagoga  mnlta.  »  Ecce  satis 
probatum  est,  quia  bene  nuntiavit  justitiam  Dei  in 
Ecclesia  magna;  et  inde  Deum  testem  invocat,  quia 
justitiam  non  abscondit,  veritatis  et  salutis  verba 
dixit,  misericordiam  et  veritatem  non  celavit.  Qui 
enim  sic  annuntiat,  bene  annuntiat,  et  meiius  annun- 
tiare  non  potest. 

«  Tu  autem,  Domine,  ne  longe  facias  misericor- 
»  dias  taas  a  me.  »  Sed,  sicut  solitus  es,  semper  in 


iionem  noluisti,  »  quia  quod  prius  in  significatione 
erat,  in  veritate  agere  coepit.  Et  hoc  est  quod  ait : 
«  Corpus  autem  perfecisti  mihi.  »  Quod  tale  est  ac 
si  diceret  :  Pro  illis  omnibas  sacrificiis,  quse  usque 
ad  id  temporis  fiebant,  corpus  tunm  et  sanguinem 
tuum  mihi  dedisti. 

«  Holocausta  etiam  pro  peccato  non  postulasti.  » 
Ut  quid  enim  postularet  holocausta  ulterius  pro 
peccato,  qui  suo  sanguine  omnia  peccata  deievit? 
Dicit  autem  holocaustum  totum  incensum,  quia  hsec 
talis  bostia  tota  Domino  incendebatur.  <  Tunc  dixi : 
»  Ecce  venio.  »  Huc  usque  Ecclesia  locuta  est,  nunc 
autem  loquitur  Salvator  noster,  et  ad  primum  hujus 
psalmi  versum  respondet ;  et  tale  est  ac  si  dicat  : 


Tu  exspectans  exspectasti  me,  et  meum  adventam  G  loquendo  adjuva  me,  et  ab  insurgentibns  adversariis 


desiderasti,  et  ego  tunc  dixi  :  Ecce  venio,  camem 
suscipio,  et  ad  te  liberandum  festino. 

«  In  capite  libri  scriptum  est  de  me,  ut  faciam 
»  voluntatem  tuam,  Deusmens,  volui,  etlegem  tuam 
»  in  medio  cordis  mei.  >  Dixit  modo  Salvator  noster 
secundum  divinitatem  :  Ecce  venio  (531) ;  nuuc 
autem  humanitas  divinitati  conjuncta  obsequium 
sibi,  et  obedieotiam  promittit  dicens  :  «  In  capite 
libri  hujus  scriptum  est  de  me,  ut  faciam  volun- 
tatem  tuam;  ego  autem  Deus  meus,  »  summo 
quasi  dicat  desiderio  :  «  Hoc  volui,  »  et  volo,  et  quod 
mihi  pr£eceperis  per  omnia  et  in  omnibus  facere 
parata  sum.  Quod  autem  in  capite  hujus  jlibri  dici- 


protege  me.  Prormiserat  enim  quod  labia  ad  loquen- 
dum  non  prohiberet,  et  quia  non  dubitat  post  verba, 
verbera  sibi  esse  parata,  rogat  ut  misericordia 
praesto  sit  et  non  longius  recedat.  Quod  autem  ait : 
«  Misericordia  tua  et  veritas  tua  semper  suscepe- 
»  runt  me  :  »  inde  se  hanc  loquendi  audaciam,  sive 
potius  fiduciam  habuisse  ostendit,  quod  Dei  miseri- 
cordia  et  veritas  nunqnam  eum  dereliquit.  Sic  enim 
ipse  Dominus  eis  promiserat :  «  Non  vos  deseram, 
neque  derelinquam  {Joan.  xiv,  18) :  *  —  «  Et  ecce 
vobiscum  sum  usque  ad  consummationem  sseculi 
(Matth.  XVIII,  20).  »  —  «  Quoniam  circumdederunt 
»  me  mala,   quorum  non  est  numerus.  »  Hoc  est 


tur  :  Sed  in  lege  Domioi  fuit  voluntas  ejus;  hoc  ^  enim  quod  Apostolus  ait :  «  Nolo  vos  ignorare,  fra- 


est  quod  hic  dicit,  «  ut  faciam  voluntatem  tuam.  » 
Et  hoc  quod  dicitur  :  In  lege  ejus  meditabitur 
die  ac  nocte;  hoc  est  quod  hic  dicit  :  «  legem 
taam  in  medio  cordis  mei.  »  Et  hsec  qaidem  satis 
convenientia  sunt.  Haec  pauca  verba  ad  nostram 
consolationem  Salvatoris  nostri  divinitas  et  huma- 
nitas  inter  se  dixerunt;  et  illa  veniendo  quod  pro- 
miserat  implevit ;  et  hsec  obediendo,  ejus  volanta- 
tatem  faciendo,  nos  moriendo  redemit.  Nunc  autem 
ad  verba  apostoiorum  redeamus,  et  quid  amodo 
velint  audiemus. 
«  Bene  nuntiavi  justitiam  taam  in  Ecdesia  ma- 

(531)  «  Scriptum  profecto  de  Christo  est  in  prin- 
cipio  Veteris  Testamenti,  qaod  venturus  esset,  ut 


tres,  de  tribulatione  nostra,  quse  facta  est  nobis  in 
Asia.  Quoniam  supra  modum  gravati  sumus,  su- 
pra  virtutem,  ita  ut  tsederet  nos  etiam  vivere 
(UCor.  I,  8).  » 

«  Comprehenderunt  me  iniquitates  mese.  »  Justus 
in  principio  accusator  est  sui.  Hoc  sanctorum  pro- 
prium  est,  ut  mala  quse  sibi  accidunt,  sibi,  et  non 
aliis  imputent,  et  pro  suis  peccatis  sibi  accidisse 
dicant.  «  Et  non  potui,  ut  viderem.  »  Non  potui, 
inquit,  circumspicere,  ut  viderem  aliquem  adesse, 
nisi  hostem  etinimicum.  Uode  adhuc  subditur: 

«  Multiplicati  sunt  saper  capillos  capitis  mei,  et 

in  redemptione  hominum  Dei  Patris  faceret  volan« 
tatem.  »  D.  Ambros.  in  hQnc  locam^ 


8^9 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  StGNIENSIS. 


840 


•  cor  meam  dereliquit  me.  i  Hic  modus  locntionis  A 
a  gprammaticis  hyperboie  dicitur,  et  non  solam  in 
paganorum  libris,  399  sed  in  diviaa  quoqae  pagina 
frequenter  inyenitur.  t  Et  cor  meum  dereliquit  me.  > 
Gor  nostrum  tunc  nos  dereliquisse  dicimus,  qaando 
timoris  immensitate  extra  nos  sumus,  et  soliti  vigoris 
diminutionem  patimur.  Possumus  tamen  per  cor 
nostram  amicos  et  propinquos  nostros  intelligere. 
De  talibus  enim  dicitur  :  Quia  «  in  omnibus  erat 
cor  unum,  et  anima  una  {Act.  iv,  32).  »  Quando  isti 
tales  ab  inyicem  separantur,  unusquisque  dicere 
potest :  c  Gor  meum  dereliqnit  me.  » 

«  Gomplaceat  tibi,  Domine,  ut  eripias  me  :  Do- 
mine,  in  auxilium  meum  respice.  »  Gomplaceat,  in- 
quit,  tibi,  quia  jam  et  mihi  placuit,  ut  eripias  me, 
quia  sine  tuo  adjutorio  iiberari  non  yaleo. 

«  Gonfundantur  et  revereantur  inimici  mei,  qui 
»  quserunt  animam  meam,  ut  auferant  eam.  >  Hec 
faciunt  maligni  spiritus,  hoc  faciunt  hseretici  et  ty- 
ranni,  qui  magis  animara  quam  corpus  occidere  et 
perimere  (532)  cupiunt.  Potest  autem  hoc  et  ad  bo- 
nam  partem  intelligi,  ut  de  peccatis  erubescant,  et 
ad  Dominum  convertantur.  Unde  et  subditur  : 

(c  Ayertantur  retrorsum,  et  erabescant,  qui  cogi- 
»  tant  mihi  mala.  >  Avertantur  a  praya  sua  inten- 
tione,  qua  ad  malum  currere  festinant;  sicat  Aposto- 
lus  ait  :  «  Quem  ergo  fructum  habuistis  in  his,  in 
quibus  modo  erubescitis?  »  {Rom.  yi,  21).  Sicenim 
erubescere,  laudabile  est.  «  Ferant  confestim  confu- 


B 


PSALMUS  XL. 

IN  FINEM  PSALMUS    DAyiD. 

In  finem  psalmus  iste  referendus  est,  qui  de  Ghri- 
sto  loquitur,  qui  initium  et  finis  est. 

«Beatusqaiintelligit  superegenum,  etpaaperem. » 
Ego,  inquit  Propheta,  psalmos  compono,  de  me  ta- 
men  intelligendi  non  sunt.  Beatas  antem  ille  est,  qoi 
super  egenum  et  pauperem,  et  psalmos,  et  alias 
Scripturas  intelligit.    Sic  enim  ipse  Dominus  ait : 
a  Oportet  impleri  omnia  qusecunque  scripta  sunt  in 
lege,  et  prophetis,  et  psalmis  de  me  (Luc,  xxiy,  44).  » 
Saltem  hoc  Judeei  attendere  debuissent,  quod  psal- 
mi  in  finem  titnlantur  (533).  Si  enim  de  se  Propheta 
inteiligere  voluisset,  in  finem  nequaquam  dixisset. 
Egenum  et  paaperem  Salvatorem  nostrum  dicit,  qui 
ideo  pauper  factus  est,  ut  fideles  suos  divites  face- 
ret.  Nam  et  discipulos  suos  ad  exemplum  sui  pau- 
peres  esse  voluit,  quibus  ipse  ait  :  «  Qai  non  reii- 
querit  omnia  quse  possidet,  non  potest  meus  esse 
discipulus  (Luc.  xii,  44).  »  Ideoque  «  relictis  omni- 
bus,  secuti   sunt  eum    (Matth.  iv,  24).  »  Sequitur  : 
«  In  die  mala  liberabit  eum  Dominas.  »  Dies  judicii 
dicitur  dies  malus,  quia  in  ipso  puniendi  sunt  mali. 
In  illa  die  iiii  securi  erunt,  qui  fidem  Ghristi  sus- 
ceperunt,  et  prophetis,  et  apostolis  crediderunt,  et 
de  Ghristo  (534)  Scripturas  sanctas  intellexerunt. 
De  quo  et  subditur  : 

«  Dominus  conservet  enm,  et  vivificet    eum,  et 
y»  beatum  faciat  eum,  et  emundet  in  terra  animam 


»  sionem  suam,  qui  dicunt  mihi  :  Euge,  euge.  »  H«c  ^  *  ejus,  et  non  tradat  eum  in  manus  inimici  ejus.  » 


vox  insultantium  est,  et  de  victoria  gloriantium.  Sed 
hoc  quoque,  sicut  et  superiora,  et  ad  bonam  et  ad 
malam  partem  accipi  potest. 

c  Exsultent  et  Isetentur,  qui  quserunt  te,  Domine, 
»  et  dicant  semper  :  Magnificetur  Dominus,  qui  dili- 
9  gunt  salutare  tuum.  *  Sicut  enim  moeror  et  tristi- 
tia  exspectat  malos,  ita  gaudium  et  seterna  laetitia 
exspectat  bonos,  qui  Ghristum  Dominum  nostrum 
diligunt,  et  quantum  possunt  extoUunt  et  magni- 
ficant. 

«  Ego  vero  egenus,  et  pauper,  sum,  Dominns  cu- 
»  ram  habet  mei.  »  Egeni  et  pauperes  erant  sancti. 


Videns  Propheta  per  Spiritum  sanctum  Salvatorem 
nostrum  passioni  appropinqaantem,  et  Judseos  ad- 
versus  eum  undique  confluentes,  istam,  quam  nunc 
audimus,  facit  pro  eo  orationem  :  «  Dominus,  ■ 
inquit,  «  conservet  eum  »  ab  omnibus  pericaiis, 
atque  insidiis  inimicoram  suorum,  «  et  vivificet 
eum  »  die  tertia.  Hoc  autem  non  dixisset,  nisi  eum 
prsevidisset  et  moriturum,  quia  nihii  vivificatur,  nisi 
prius  moriatur.  «  Et  beatum  faciat,  »  super  sedem 
8uam,  ad  dexteram  suam  coUocando,  sicut  Apostolus 
ait  :  c  Qui  cum  sit  splendor  glorise,  et  figura  substan- 
tiae  ejus,  sedet  ad  dexteram  majestatis  in  excelso 
{Eebr.  i,  3).  »  —  «  Et  emundet  in  terra  animam 


quia  non  solum  rebus  necessariis,  sed  omni  quoque      ejus.  »  Hoc  in  alia  translatione  non  habetur.  Sed 
humano  auxilio  et  fortitudine  destituti  sunt.  Et  hoc  ^  ^mde  emnndari  potest  anima  Ghristi,  nisi  forte  a  falsa 

suspicione  Jadseorum  qui  eum  3SO  seductorem  esse 


quidem  propter  Ghristum,  quia  cum  ipse  omnium 
«  dives  esset,  pro  nobis  pauper  factus  est  (//  Cor.  viii, 
9).  »  Sed  Dominus  eorum  curam  habet,  qui  «  dives 
»  est  in  omnibus,  qui  invocant  eum.  » 

«  Adjutor  meus,  et  liberator  meus  esto,  Domine, 
»  ne  tardaveris.  b  Orat  Dominum,  ne  tardet  venire, 
et  ne  moras  faciat,  sed  cito  ad  jndicium  veniat,  et 
sanctos  suos  adjuvet  et  iiberet,  ne  tantas  mundi 
hnjus  calamitates  alterius  paliantur. 

(532]  God.  Ghis.,  et  perdere, 

(533)  Totus  hic  psalmus  est  vaticinium  de  passio- 
ne  Gliristi,  at  relata  evangelistarum  testimonia  osten- 
dunt;  unde  Ambrosius  dixit  :  <  Aperi  aures  tuas, 


dicebant?«  Et non  tradat  enm  in  manusinimici  ejus.  > 
Iste  autem  inimicus  diaboius  intelligitnr,  de  quo  ipse 
Dominus  ait :  «  Venit  enim  princeps  mundi  hujus,  et 
in  me  non  habet  quidquam  {Matth.  xiv,  30).  »  In 
cujus  manus  si  Dominus  traditas  fuisset,  nequa- 
quam  eum  alligare  potuisset. 

«  Dominus   opem  ferat  illt  super  lectum  doloris 
»  ejus,  universum  stratum  ejus  versasti  in  infirmi- 

qui  incipis  sacramenta  Dominicse  cognoscere  pas- 
sionis.  Ideo  tibi  dicitur  :  Qui  habet  aures  audiendi^ 
audiat,  > 
(534)  Id.  cod.y  iuper  Christum. 


EXPOSmO  IN  PSALM OS. 


sa 


]U8. 1»  Iste  lectos,  et  hoc  stratum  SalTatoris  A  emn  occidere  volnissent,  et  qaid  inTenemntT  «  Vana 


carnem  significat,  in  qua  velut  in  lecto  nobi- 
ejus  sanctissima  anima  simul  cum  divinitate 
3at.  Hanc  igitur  modo  dicit  lectum  doloris, 
3  nobis  doiuit,  et  omnes  illas  in  sola  came 
it  passiones.  Quod  autem  universum  stratum 
infirmitate  yersatum  esse  dicit,  totum  corpus 
danta  pedis  usque  ad  verticem  afllictum  et 
atum  esse  ostendit.  Unde  et  crucis  passio 
ias  passiones  durissima  esse  monstratur. 
>  dixi  :  Domine,  miserere  mei,  sana  animam 
I,  quia  peccayi  tibi.  »  Tibi,  inquit,  sic  a£Qi- 

morte  turpissima  condemnato,  dixi  ego,  et 
)omine,  miserere  mei,  sana  animam  meam, 
illo  aiio  medicamine,  nisi  ista  quam  nunc 

passione  sanari  potuit.  Sana,  inquam  qnia 
tibi,  hoc  est  enim  quod  alibi  ait :  «  Tibi  soli 

{Psal.  L,  6).  >  Et  hoc  fuit  illud  peccatum 
)mmisit  in  Uria  et  Bersabee,  pro  quo  videli- 
psit  ilium  psalmnm,  cnjus  initium  esl  (535) : 
ere  mei,  Deus  (t6f(/.,  1),  »  unde  ethic  dicit: 
dixi  :  Domine,  miserere  mei.  »  Ego,  inquit, 
t  tunc  dixi  :  Domine,  miserere  mei.  Huc 
Propheta,  nnnc  autem  loquitur  Dominus. 
ici  mei  dixeront  mala  mihi :  Quando  morietur 
ihbit  nomen  ejus?  b  Simiiiter  dicitur  et  in 
almo,  nbi  Salyatoris  nostri  persona  introdu- 

«  Amici  mei,  et  proximi  mei  adversum  me 
inquavemnt    {Psal.  xxxvii,    12).    »    Qui  hic 


B 


locutum  est  cor  eorum ;  »  yana  quidem,  quia  et  ip- 
sum  occidere,  et  ejus  nomen  penitus  delere  cogita- 
bant.  Unde  «  congregayemnt  iniquitatem  sibi,  » 
quia  iniquitas  ilioram  in  capita  eorum  conversa  est. 
«  Et  egrediebantur  foras,  et  loquebantur.  »  Sic, 
inquit,  instmcti,  totoque  malomm  consilio  cognito, 
egrediebantur  foras,  et  cseteri,  qui  ejusdem  prodi- 
tionis  et  iniquitatis  participes  erant,  et  qusa  intus 
cognoyerant  ioquebantar.  Et  iili  quid  faciebant?  Si- 
mul  in  nnum  sosurrabant.  Satis  hic  manifeste  osten- 
dit,  quam  concordes  omnes  fuerint  in  nece  Salva- 
toris;  nnde  et  subdilor  :  «  Omnes  inimici  mei  adver- 
sum  me  cogitabant  mala  mihi.  »  Nulius  erat  qui 
contradiceret,  omnibns  placebat,  ona  yoluntas 
erat  omnium,  ut  saius  mundi  occideretur.  Hoc 
igitur  ordine  Salvator  noster  captus,  ligatus,  lla- 
gellatns,  judicatus,  damnatos,  spinis  coronatus,  ad 
cmcis  patibulum  ductus  est.  «Yerbum  iniquum  roan* 
»  davemnt  adversum  me. »  Yerbuminiqaum  illudfuit, 
quo  omnes  una  et  consonavoce  cmciiige  clamaverant. 
c  Sed  nunquid  qui  dormit,  non  adjiciet,  ut  resur- 
»  gat?  »  Hoc  est  enim  quod  aiibi  ait  (536)  :  «  Ego 
dormivi,  et  somnum  cepi,  et  resurrexi  {Psal.  iii,  6).  » 
Mors  Christi  dormitio  fuit :  dormivit  qaantum  yo- 
luit,  surrexit  quando  voluit;  qui  si  noluisset,  nun- 
quam  obdormisset  (537).  «  Etenim  homo  pacis  mee, 
»  in  quo  sperabam,  qni  edebat  panes  meos,  amplia- 
»  vit  adversum  me  supplantationem.  ■  Yffi  tibi,  Judas 
omine  vocantur  inimici,  ibi  dicuntur  amici,  G  conlra  quem  ista  dicuntur,  qui  Dominum  et  Magi- 


contrarium  :  inimici,  inquit,  mei  dixerunt 
lihi  inter  se  tractantes  quomodo  me  occide- 
»ic  enim  scriptum  est :  Quia  «  coliegernnt 
ces  et  Pharisffii  concilium,  quomodo  Jesnm 
merent  et  occiderent  {Joan,  xi,  47).  »  Unde 
is  illomm  Caiphas  nomine  dicebat : «  Yos 
s  qaidquam,  nec  cogitatis  qoia  expedit  vobis 
s  moriatur  homo  pro  populo,  et  non  tota  gens 

(i6td.,  50).  9  Et  hoc  est  quod  hic  dicitur  : 
ido  morietnr,  et  peribit  nomen  ejns?  •  — 
lia  namque  die,  dicit  evangelista,  cogitave- 
iteriicere  eum  (ibid,,  53).  »  Quod  enim  eum 
re  cogitabant,  hoc  erat  dicere  :  «  Quando  mo- 
et  peribit  nomen  ejus.  » 

ingrediebantur  ut  yiderent;  vana  locutum 
;or  eomm,  congregavemnt  iniqaitatem  sibi.  » 
bit  Salvator  noster  qualiter  facta  fuerit  pro- 
ua.  Neque  dubitandnm  est  eo  ordine  factam 
quo  liic  narratur.  Et  ingrediebantur,  inquit, 
yiderent  quid  principes  sacerdotum  et  csteri 
M  ordinassent,  et  constitnissent,  et  qua  morte 

)  Cod.  Ghis.,  quando  Ukan  pjsaimum  ediditf 
IniUum  eit  Miserere  mei. 
)  •  Adjectionem  accepit  caro,  qoasi  sumpta 
nine,  suscepta  de  Virgine :  sed  quasi  Dens  ad- 
lem  ipsam  operatus  est;  qui  yirtute  propria 
exit,  ut  esset  sue  resorrectionis  operator.  » 

8. 

)  S.  Angust.  antem  egregie  hanc  locom  il- 

PAiMh  GUIVs 


D 


stmm  pacis  osculo  tradidisti,  qui  de  te  bonam  spem 
prius  habebat,  et  te  sicut  alios  diiigebat,  snis  panibus 
et  spiritualibns  et  corporalibns  nntriebal,  et  per  te 
quoque  baptizabat  et  miracuia  faciebat.  Tu  miser 
ampiiasti  adversum  eom  supplantationem;  tu  sponte 
tua  te  obtulisti  ad  traditionem;  tu  dixisti  :  «  Quid 
yultis  mihi  dare,  et  ego  vobis  eum  tradam  {Matth. 
XXVI,  i5)?  »  cum  nemo  ad  tradendum  nisi  diabolus, 
et  avaritia  tua  te  soilicitaret. 

«  Tu  antem,  Domine,  miserere  mei,  et  resuscita 
»381  me,  et  retribuam  illis.  »  Hffic  oratio  Christi 
humanitatis  intas  fuit,  in  corde  foit,  in  sola  yolun- 
tate  fuit,  cui  ad  precandum  verba  necessaria  non 
erant,  qui  secundum  volontatem  suam  omnia  habe- 
bat.  Propter  nos  igitur  hsc  scripta  sunt;  qu»  si 
scripta  non  fuissent,  ad  nostram  notitiam  non  per- 
yenissent.  Yalde  aotem  necessarium  ftiit,  ut  hffiCi 
et  alia  multa,  et  iiis  similia  a  prophetis  prffidice- 
rentur,  ut  cum  facta  et  adimpleta  essent,  facilius 
crederentur,  et  Judffii,  et  hsretici  inde  yincerentur« 
Credant  Jndsi,  yel  ex  hoc  Christi  resurrectionemy 

lustrat:  «  Ut,  inqait,  quid  dormivit?  Quia  Adam 
forma  erat  futuri  :  et  Adam  dormivit,  quando  de 
latere  ejns  Eva  facta  est.  Adam  in  fignra  Christi, 
Eva  in  fiflnira  Ecclesin;  unde  est  appeilata  mater 
yivorum.  Quando  (abricata  est  Eya?  Dum  dormiret 
Adam.  Quando  de  iatere  Christi  sacramenta  Ecde- 
ain  profloxenmt?  Cum  dormiret  in  crace.  » 


i7 


•49 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SI6N1ENSIS 


qaod  Tident  se  jam  suscepisse  suam  retributionem.  A 

«  In  hoc  cognoTi  quoniam  Toluisti  me,  quia  non 
t  gaudebit  inimicns  meus  super  me.  »  Quid  est,  in 
hoc  cognovi,  nisi  io  hoc  eos  qai  haBc  lecturi  et  au- 
ditori  sunt,  cognoscere  feci?  Tale  est  aotem  et  il- 
lod  qood  dicitur  Abrahee :  c  Nanc  cognovi,  qaod 
timeas  Deam  (Genes.  zxii,  42).  ^»  Iste  autem  inimi- 
cus,  vel  diabolus,  vel  Judseorum  populus  intelligitur, 
qui  de  Christi  morte  gaudere  non  potaerant,  quia 
eam,  qaam  habebant,  vitrtutem  et  potestatem,  ambo 
amiserunt. 

c  Propter  innocentiam  autem  meam  suscepi- 
>i  sti  me,  et  confirmasti  me  in  conspecta  tuo  in 
»  eeternum.  »  Magna  est  virtus  innocentiae,  quam 
ipse  Dominus  tantam  commendat,  ut  ipsam  suam  d 
humanitatem  per  ionocentiam  Deo  placuisse  osten- 
dat.  Talis  enim  ilia  humanitas  facta  est,  in  qua 
nullum  iocam  habere  potuisset  macula  peccati.  Si 
enim  talis  non  fuisset,  cur  prse  caeteris  Deo  placuis- 
set?  His  igitar  verbis  nos  quoque  ad  innocentiam 
Dominus  provocat,  et  iilis  aliis,  quibas  in  Evange- 
lio  discipuhs  ait :  «  Nisi  conversi  fueritis,  et  efficia- 
mini  sicut  parvuli,  non  intrabitis  in  regnum  coelo- 
rum  [Matth.  zviii,  3).  > 

«  Benedictus  Dominus  Deus  Israel  a  ssecalo,  et 
»  usque  in  sseculum  :  fiat,  fiat.  >  Dignum  fuit  ut  Sal- 
yator  noster  Deus  benediceret  propter  suse  humani- 
tatis  resorrectionem,  et  in  coelis  susceptionem,  et 
ad  Patris  dexteram  confirmationem.  Israel  au- 
tem,  qui  vir  videns  interpretatur  (538),  non  Judseos  ^ 
sed  Christianos  significat,  quoniam  iili  ezcsecati, 
isti  vero  ad  videndum  et  cognoscendum  iliuminati 
sant.  Unde  et  Dominas  ait :  <  In  judicium  ego  veni 
in  hunc  mundum,  ut  qui  non  vident  videant,  et  qni 
vident  ceeci  fiant  (Joan.  iz,  39).  > 

PSALMUS  XLI. 

IN    FIlfEM    INTBLLECTUS     FILIIS   CORB   (539). 

Core  Calvarix  interpretatur.  In  Calvariae  autem 
loco  Dominus  noster  crucifizus  est  :  ibique  Eccie- 
siam  sibi  genuit  et  redemit.  Hujus  igitur  psalmi 
inteliigentia  filiis  Core  attribuatur  (540) ;  in  est  po- 
pulo  Christiano,  qui  in  hoc  psalmo  dicit  :  «  Quoniam 
ingprediar  in  locum  tabernaculi  admirabilis  usqae  ad 
domum  Dei.  »  D 

c  Sicut  cervas  desiderat  ad  fontes  aquarum  :  ita 
»  desiderat  anima  mea  ad  te,  Deus.  »  Desiderant 
cervi  ad  fontes  aquarum,  sed  non  semper.  Qaando 
enim  suo  more  serpentes  devorant,  et  crassantis  in 
se  veneni  cestuationem  nimiam  patiuntur,  tunc  ad 
fontes  aquarum  venire  desiderant;  at  aqaae  refrige- 

(538)  Vir  videns  Israel  juzta  Hebrseos,  et  littera- 
rum  fidem,  teste  S.  Hieronymo  in  cap.  zliv  Isaiee,  ez- 
ponitar  reetus  Dei :  qaam  interpretationem  ipse  S.  do- 
ctor  etiam  in  cap.  ii  Malach.  praefert  ei  juzta  quam, 
secundam  aliquos  Israet^  idem  valet  quod  vir  videns 
Deum»  Preterea  alii  interpretantur  dominanSy  vel 
praevalens  Deo,  id  est  angelo  luctanti  cum  patriarcha 
Jacob  :  ataue  hcec  sententia  facile  non  est  rejicien- 
da,  cum  aivine  Scripturse,  (Gen,  zzzii,  28),  inni- 


rio  sitim,  caloremque  ezstingnant.  Venenum  i 
animse  est  omne  vitinm  et  peccatum.  His  i 
carere  non  valemus,  nisi  ad  Deum  accedamus, 
ipsum  confugiamas,  et  ejus  aqaas  bibamus,  d< 
bus  Dorminus  ait :  «  Qui  biberit  ez  aqua  quai 
dabo  ei,  non  sitiet  unqnam  (Joan,  iz,  i4).  > 

fc  Sitivit  anima  mea  ad  Deum  vivum.  »  Ha 
tim  patiebatur  ille  qui  dicebat :  «  Cupio  dissso 
esse  cum  Christo  (Philip.  i,  23).  d  Similiter  i 
et  Isaias,  qui  ait  :  «  Utinam  disrumperes  coeh 
descenderes  (Isa,  lziv,  1).  »  Hanc  et  malti 
qaibus  hsec  vita  oneri  erat,  et  ad  iilam  totis  t 
anhelabant.  «  Sitivit  acima  mea  ad  Deum  vivi 
et  sitiendo  dizit :  «  Quando  veniam,  et  app 
»  ante  faciem  Dei?  >  Merito  Deus  vivens  d 
Dominas,  qaoniam  in  ipso  est  omnis  vita,  et  io 
vivunt  omnia,  et  sine  quo  nihil  vivere  potest. 

«  Faerunt  mihi  iacrymae  mese  panes  dies  ao  n 
»  dum  dicitur  mihi  quotidie  :  Ubi  est  Deus  ta 
Solebant  pagani  insultando  dicere  Christianis 
est  Deus  vester?  Exsurgat  nunc  si  potest,  et  a( 
Tos ;  et  si  Deus  est,  liberet  vos  de  manibas  n( 
Sic  et  Nabuchodonosor  tribus  illis  pueris  dic 
«  Et  quis  est  Deus  qui  eripiat  vos  demanibus  m 
(Dan,  III,  i5.)  Cui  illi  sapientissime  responc 
dizerunt :  «  Potens  est  Deus,  si  vult,  de  ma 
tuis  nos  liberare ;  quod  si  noluerit,  scias  (541) 
deos  tuos  non  colimus,  et  statuam  aaream 
erezisti  non  adoramus  (ibid.,  i8).  »  Sed  quid 
bant  sancti,  quando  eis  talia  dicebantur?  Fleb 
orabant,  et  ipsis  suis  lacrymis  pascebantur. 
Non  est  omnium  hujus  taiis  refectionis  decla 
perfectorum  esi  quibus  sola  Dei  contemplatio  f 

•  Hsec  recordatus  sum,  et  effudi  iu  me  an 
»  meam.  »   Cum   mihi,  inquit,  ab  infldelibaa 
dicerentur,  recordatus  sum  «  quoniam  ingred 
locum  tabernaculi  admirabilis,  et  perveniam 
ad   domum  Dei;  »   et  tunc  quidem  videbo 
meum  Salvatorem  menm,  de  quo  isti  mihi 
dicunt  :  •   Ubi  est  Deus  tuus?  *  Videbunt  na 
sancti,  cum  ad  illam  beatitudinem  perveneri 
corporeis  oculis  Christi  humanitatem,  et  spiri 
bus  oculis  ejus  divinitatem  ;  ut  uterque  visus 
sit,  et  non  inaneat  otiosus.  Unde  el  Joanaes  a| 
lus  de  Domino  ait :  •  Scimus  quoniam  cum 
ruerit,  similes  ei  erimus,  quia  videbimus  eai 
uti   est  (Joan.    iii,  2).    »   Hsec,   inquit,    recoi 
sum,  et  effudi  in  me  animam  meam,  et  qua 
gientem  retinui  et  ad  pristini  vigoris  fortitnd 
revocavi. 

tatur. 

(539)  PrflBcIare  disserit  S.   Ang.  de  tituH 
ezpositione,  in  qnam  convenit  S.  Bruno;  at  S 
ctore  multo  brevior. 

(540)  Nimirum  levitis  cantoribus  de  pro 
Core,  ae  quo  in  libro  I  Paralipomenon  plari< 
alibi  mentio  occurrit. 

(54  i)  Yulgata  legit  :  notum  sit  tibi,  rex. 


845  EXPOSmO  IN  PSALMOS. 

li 

'^  >  tis.  >  Ingrediar,  inquit,  in  locum  tabernaculi  admi- 

'-  rabilis,  Sed  quomodo  ingrediar?  c  In  yoce   exsul- 

'    tationis    et    confessionis.  >     Docet    nos     Propheta 

'    cnm  quanto  gaudio  et  Isetitia  sanctorum  animse  in 

illa  beatitudine  sascipiantnr.    Unde    et   subditur  : 

cc  sonus  epulantis  >    Illa,  inquit,  vox  exsultationis 

et  confessionis  sic  erit,  ut  sonus  epulantis,  nihiio 

indigentis,  plaudentis,  et  gaadentis,  et  deliciis  inef- 

fabilibus  se  reficientis.  Non  potuit  invenire  aptiorem 

similitudinem,  qua  suse  receptionis  dulcedinem  et 

jucunditatem  ostenderet. 

«  Quare  tristis  es,  anima  mea,  et  quare  conturbas 
»  me  ?  Spera  in  Deo,  quoniam  confitebor  illi.  »  In 


846 

«  In  Yoce  exsultationisetconfessionissonosepulan-  ▲  »  tuarum.  Omnia  excelsa  tua,  et  fluctus  tai  super 

9  me  transierunt.  »  Ecclesia  loquitur  in  persooa 
martyrum,  et  tale  est  ac  si  dicat  :  Omnia  excelsa 
sapientise  et  scientise  tuse  super  me  transierant 
quoniam  abyssus  invocat  abyssum  in  voce  catara- 
ctarum  tuaram.  Haec  est  igitur  causa,  quod  neque 
tormentis,  neque  ipsa  morte  ab  amore  Dei  separari 
potest,  quoniam  utriusque  Testamenti  doctrina,  quee 
sibi  per  apostolos  nuntiata  est,  et  eam  confirmat 
atqae  corroborat;  abyssum  enim  vocat  atrumque 
Testamentum  propter  sapientise  et  scientise  profun- 
ditatem.  Dei  vero  cataract»,  sive  fenestrse,  apostoli 
sunt,  a  quibus  tota  domns  totaque  Ecclesia  illumi- 
natur.  In  voce  itaque  cataractarum  Dei  abyssus  in- 


eo  quod  scipsum  hortatur  et  consolatur,  (magnnm  ^  yocat  abyssum,  qnia  voce  et  prsedicatione  apostolo- 


8uis  auditoribus  prsestat  exemplum,  qualiter  se  ha- 
bere  debeant,  qnando  magnis  iniquoram  opprobriis 
et  injnriis  fatigantur.  «  Qnare  tristis  es,  anima 
mea?  >  Sustine  patienter,  et  non  conturberis,  quo- 
niam  haec  omnia  cito  transibunt;  sed  potius  spera 
in  Deo,  qui  nunquam  deserit  sperantes  in  se :  sse- 
viant  adversarii  quantum  velint,  minentur  et  infe- 
rant  mortem,  et  snpplicia  quoe  velint,  qnoniam  ego 
confitebor  illi  et  nunquam  timore  mortis  negabo 
Deum  meum.  Dicnnt  ilii :  c  Ubiest  Deus  tuus?  »  Dico 
ego  qnia  prsesto  est,  et  statim  exeuntem  animam 
meam  (542)  ad  se  snscipiet.  Nunc  autem  ad  ipsum 
Dominum  convertitur,  sibique  loquitur,  et  eas,  quas 
in  se  ipso  flnctuationes  patitnr,  confitetur.  0  «  sa- 


1  lutare  vultns  mei,   et   Deus  meus,   ad   meipsnm  ^  bor  illi.  » 


rum  utrumque  sibi  respondet  et  concordat  Testa- 
mentum. 

«  In  die  mandavit  Dominus  misericordiam  snam, 
»  et  nocte  declarabit  (543).  »  Non  absconditur  quod 
in  die  iit,  neque  quod  in  nocte  sine  lumine  declara- 
tnr.  Mandavit  igilur  Dominus  in  die  misericordiam 
suam,  quia  cunctis  gentibns  eam  revelavit;  dum 
c  proprio  filio  non  pepercit,  sed  pro  nobis  omnibus 
tradidit  illum  {Rom.  viii,  32).  »  Declaravit  autem  et 
manifestam  fecit  eamdem  suam  misericordiam  in 
nocte,  et  quotidie  declarat  et  manifestat,  dum  de 
magnis  periculis  et  tribulationibus  fideles  suos  libe- 
rat  et  eripit.  Tanti  ergo  beneficii  memor  vir  sanctns 
dicit  animas  suse  :  •  Spera  in  Deo,  quoniam  confite- 


)»  anima  mea  conturbata  est;  propterea,  »  ut  eam 
consoleris,  «  memor  ero  tui,  Domine,  de  terra  Jor- 
»  danis  et  Hermonis  a  monte  modico.  >  Salvatorem 
vultus  sui  eum  esse  dicit,  quia  yultnm  et  imaginem 
Dei  ad  quam  facti  sumus,  nemo  est  qui  retinere  va- 
leat,  nisi  ipse  eam  custodiat  et  salvet.  Unde  et 
ipsam  animam  suam,  in  qua  preecipue  Dei  similitudo 
et  imago  exprimitur,  conturbatam  et  a  sua  pulchri- 
tndine  deformatam  esse  fatetur.  Perdit  enim  homo 
vultum  et  imaginem  Dei,  quando  aliquo  peccato 
separatur  a  Deo,  atque  ejns  vnltum  et  imaginem 
suscipit,  cui  se  peccando  conjungit.  Tale  est  igitur 
ac  si  dicat :  Conserva  in  me,  Domine,  imaginem 
tuam,  quam  mei  tnique  inimici  auferre  conantur. 


if  Apud  me  oratio  (544)  vitse  meae,  dicam  Deo 
»  Susceptor  meus  es.  »  Apud  me,  inquit,  et  in  corde 
meo  est  oratio,  quam  dicere  volo  2183  Deo  yitae  meai. 
Deus  vito;  meae  ille  est,  qui  nobis  vitam  dedit  et 
datam  custodit,  qui  inspiravit  iu  faciem  primi  ho- 
minis  et  dedit  ei  spiraculum  vitse.  Sed  qnae  est  illa 
oratio  ?  Sequitur :  «  Dicam  Deo  :  Susceptor  meus  es, 
■  quare  mei  oblitus  es,  et  quare  me  repuiisti,  et 

>  quare  tristis  incedo,  dum  affligit  me  inimicus?  Dum 

>  confringuntur  ossa  mea,  exprobraverunt  me  qui 
»  tribulant  me,  dum  dicitur  mihi  per  singulos  dies : 
»  Ubi  est  Deus  tuus?  »  Huc  usque  illa  oratio  exten- 
ditur,  quam  apud  se  habere,  et  Deo  se  dicere  pro- 
misit.   In  principio  orationis  hujus  benevolentiam 


Quid  significat  terra  Jordanis  et  Hermonis,  ipse  ex-  d  captat  et  susceptorem  suum  Deum  esse  dicit.  Sus- 


ponit  dum  dicit :  «  A  monte  modico.  »  Terra  enim 
Jordanis  plana  est.  Hermon  quoqae,  sicut  hic  dici- 
tur,  mons  modicus  est.  Per  terram  igitur  Jordanis  et 
Hermonis  humiles  et  mansuetos  intelligimns.  In 
tali  igitur  terra  et  in  tali  monte  est  qai  hic  loquitur 
sedens,  et  habitans  in  humilitate  et  mansuetudine 
Deo  se  servire  promittit.  Tales  enim  diligit  Deus, 
de  quo  scriptum  est  :  quia  deponit  potentes  de 
sede,  et  exaltat  hamiles  {Luc.  i,  52). 
«  Abyssum  abyssun:  invocat  in  voce  cataractarum 

(342)  God.  Ghis.,  de  corpore. 

(543)  lU  cod.  Yatic.  qaemadmodam  adnotavit 
card.  ThomassiuB,  et  apud  S.  Augost.  In  Yolgata 
habetor  :  Et  nocie  emticum  ejui. 


ceptor  noster  non  sine  causa  dicitur  Deus,  qui  nos 
suscipit  nascentes,  suscipit  ad  Ecclesiam  et  ad  [fidem 
venientes,  suscipit  ad  seper  poenitentiam  revertentes, 
suscipitde  hac  vita  exeuntes,  et  tandem  in  promissam 
patriam  redeuntes.  c  Qaare  mei  oblitus  es,  et  quare 
me  repulisti?  *  Gontraria  liis  quee  mododicta  sunt,  di- 
cere  videtur.  Si  enim  suscepit,  quomodo  oblitus  est 
vel  quomodo  repulit?lpsam  audiamus.Et«  qaare«»in- 
quit,  si  me  non  repulit, « tristisincedo,  dum  affiigitme 
inimicus?  c  Si  me, inquit,non  repuiisset,in  afflictioni- 

(544)  Id.  cod.,  Deo;  ita  cam  Yalgata  yersione  alii 
quoque  codices  Psalierium  juxta  italam  prfleferen- 
tes. 


847 


S.  BRUNONIS  KPiSCOPl  SIGNIENSIS. 


siU 


bns  meis  gavisa  fiiissem  et  patienter  cunc^a  susti-  A  es  Deus  et  fortitudo  mea,  qoia  alia  arma  mihi 


nuissem.  Multos  sanctorum  legimus,  qui  inter  ipsa 
sua  tormenta  gandebant  et  majpra  sibi  inferri  desi- 
derabant.  Dolet  igitur  mater  Ecdesia  pro  illis,  qui 
ad  hanc  tantam  perfectionem  pertingere  non  me- 
ruerunt.  Sequitur  de  eadem  oratione  :  «  Et  quare 
tristis  incedo,  dum  confringuntnr  omnia  ossa  mea?  > 
Non  dolet  de  ossibas,  quia  confracta  sunt,  sed  hoc 
potius  dolet,  qaia  Iristis  erat,  cum  frangerentur.  Per 
hanc  igitur  ossium  confractionem,  quse  oiique  gra- 
yissima  afQictio  est,  alias  omnes  sanctorum  passio- 
nes  inteUigamus,  qnas  quamvis  sancti  cum  dolore 
sustinebanty  se  tamen  pro  Christi  nomine  sustinuisse 
gaudebant.    Sequitur    adhuc :  •    Et    quare    tristis 


sunt,  et  alinm  adjutorem  nun  habeo,  et  ideo  si  i 
reiiqueris,  nemo  erit  qui  me  subveniat.  Sed  «  qaa 
me  repulisti?  »  Et  quasi  diceret  :  Non  te  repnl, 
subdidit,  dicens  :  «  Quare  ergo  tristis  iacedo  doa 
afQigit  me  inimicus  ?  »  In  hoc  enim  sancti  se  em 
repuisos  et  gratiam  Dei  amisisse  tioient,  qod 
pienam  patientiam  in  suis  iiguriis  non  habueruat, 
et  contristati  se  vindicari  optayerunt.  Unde  et  snb* 
ditur  : 

«  Emitle  lucem  tuam,  et  Teritatem  tuam  :  ipia  m 
»  deduxerunt  et  addnzerunt  in   montem    aanctmi  I 
>  tuum  et    in  tabernacola  tua.  »  Ut  tale  aiiquidf 
qnasi  dicat,  ulterius  non  contingat»  et  de  iniiuidi 


incedo,  qnia  ezprobraverant  me  qui  tribuiant  me,  B  meis  me  vindicare  non  cupiam ;  et  pro  injuiiis  mihi 


dum  ab  eis  dicitur  mihi  per  singulos  dies  :  Ubi  est 
Deus  tuus?  >  Docet  nos  ut  illatas  nobis  injurias  in 
corde  non  habeamus,  sed  quidquid  pro  Christi  fide 
sustinuimus,  nos  sustinnisse  gaudeamas.  Unde  et 
subditnr  : 

«  Quare  tristis  es,  anima  mea,  et  quare  conturbas 
»  me  ?  »  Cesset,  inquit,  omnis  tristitia  :  cuncta  cum 
gaudio  perferamus,  quia  «  non  sunt  condignse  pas- 
siones  hujus  vit®  ad  futuram  glariam,  qu»  revela- 
bitur  in  uobis  (Rom,  viii,  18).  »  —  c  Spera  in  Deo, 
qnoniam  confitebor  illi :  salutare  vultus  mei,  et  Deus 
meus.  »  Spera,  inquit,  in  Deo,  dicit  sibi  ipsi  et 
animse  susb,  et  qaia  ea  quse  egimus  minus  perfecte 


illatis  contristatus  non  incedam,  emitte  mihi  lucea 
tuam  (545).  Quia  enim  eam  quam  debuit  patientiaa 
non  habuit,  et  lucem  et  veritatem  se  amisisse  pe^ 
tlmescit,  Sic  sibi  ad  invicem  iez  et  veritas  cob- 
junctse  384  sunt,  ut  sine  se  esse  non  possint.  Nam 
et  qui  videt,  non  errat,  et  qui  errat,  non  videt 
«  Emitte  mihi,  inquit,  iucem  tuam,  et  ▼eritat«n 
tuam,  »  et  sic  mese  mentis  oculos  iliamina  et  m 
totum  in  tua  veritate  conlirma,  ut  nihii  qnod  tibi 
displiceat  agere  valeam.  «  Ipsa  me  deduxemntet 
adduzernnt  in  montem  sanctum  tuum  et  in  tabe^ 
nacula  tua.  »  Quid  per  montem  sanctum  Dei  st 
per  tabernacula  Dei,  nisi  Ecclesiam  Dei  intelliga- 


mors,  neque  vita  poterit  nos  separare  a  charitate 
Dei,  quse  est  in  Christo  iesu  (ibid,,  39),  >  qui  est 
Salutare  vultus  nostri  et  Deus  noster. 

PSALMUS  XUl. 

IM    FINBM   PSALMOS   DAVID. 

Quid  signiflcet  in  finem  et  psalmus  David,  ssepe 
jam  dizimus. 

«  Jadica  me,  Deus,  et  discerne  causam  meam.  » 
Yox  alicajus  fidelis  est,  Dei  adjutorium  implorantis. 
»  Judica,  inquit,  me,  Deus ;  »  hoc  autem  ezponit, 
«  et  discerne  causam  meam.  •  Non  videtur  hic  aliud 
judicium  quserere,  nisi  ut  inter  se  et  adversarios 
suos  causa  discernatur.  Scit  enim  quia  mhil  contra 


eos  fecit,  ut  sic  eum  aftligere  debuissent.  Unde  qui  ||  «  ad  Deum  qui  Isetiticat  jnventutem  meam,  »  qoia 

omnes  homines  in  hac  setate  resurgere  habent.  Unda 
et  Apostoius  ait :  Quia  «  omnes  occurremus  Deo  in 
virum  perfectum,  in  mensuram  setatis  pienitudinis 
Christi  (Ephes,  iv,  i3).  »  In  hac  enim  aetate  Ghnatus 
Dominus  a  mortuis  resurrezit. 

«  Confltebor  tibi  in  cithara,  Deus,  Deus  meus.  » 
Interim,  inquit,  et  priusqnam  ad  iilud  altare  perve- 
niam,  confitebor  tibi  et  laudabo  te  in  hac  Eccieaia 
tua  et  in  monte  sancto  tno.  Qnomodo?  In  cithara 
et  in  suavi  modnlalione,  in  evangelica  prsedicatione, 
qua  et  phrenetici  placantur  et  daemonia  fugantnr. 
Nani  citharsB  a  furiis  raentem  placarunt  Saulis. 
Hinc  autem  ad  seipsnm,  et  ad  aurem  suam  conver- 
titur,  multumque  animam  snam  reprehendit,  qaod 


justitiam  se  habere  confidit,  ut  causa  sua  diScer- 
natur  ezorat.  Hoc  aotem  etiam  nunc  multoties  tieri 
videmus,  ut  ab  ipsis  qui  Christiani  esse  putantur, 
viri  catholici  tantas  iiyurias  patiantur,  ut  contra  eos 
Dei  adjutorium  implorent,  et  cum  pro  eis  orare 
debuissent,  adversus  eos  orare  cogantur.  Sic  enim 
ipse  Dominus  ait  :  «  Orate  pro  persequentibus,  et 
caiumnianlibus  vos  (Matth,  iii,  44).  »  Sequitur  :  c  De 
»  gente  non  sancta,  ab  homine  iniquo  et  doloso  eripe 
•  me.  •  Et  iste  quidem  non  contra  nos,  sed  pro  se 
tantum  orare  videtur,  sibiqoe  hoc  solnm  sufficere 
ostendit,  si  ipse  solommodo  liberetur,  etiam  si  de 
illis  vindicta  non  capiatur.  <  Qnia  tu  es  Deus  meuS| 
>  et  fortitudo  mea.  »  Tu,  inquit,  eripe  me,  qui  solus 

(545)  Cod.  Ghis.»  etvefiiatm  tuam. 


egimus,  doieamus ;  spem  tamen  bonam  in  boc  ha-  q  mos,  unam  videlicet  per  fidem,  mnltas  vero  secan- 
beamus,  quia  semper  confitebimur  illi,  et  «  neque      dum  locorum  diversitates?  In  hanc  autem,  sive  io 

has  omnes  introducti  sumus  per  lucem  et  yeritatem, 
et  qui  nondum  in  sanclam  Ecclesiam  intraverunt, 
adhuc  in  tenebris,  et  in  errore  sunt  et  nondom  ad 
lucem  et  veritatem  pervenerunt. 

4  Introibo  ad  altare  Dei,  ad  Deum  qni  laetificat 
»  juventutem  meam.  »  Hac,  inquit,  luce  et  veritate, 
qua  in  Ecclesiam  introductus  sum,  eadem  ipsa  me 
regente  et  ducente,  introibo  ad  altare  Deiy  ad  Deum 
qui  Itetificat  juventutem  meam.  Hoc  altare  in  coeiii 
est,  hoc  altare  Salvatoris  nostri  humanitas  est. 
Altare  enim  ab  aititudine  dicitur;  Christi  vero  huma- 
nitas  omni  creatura  sublimior  et.  altior  est.  Unde  et 
non  immerito  altare  vccatur.  Bene  autem  dixit  : 


EXPOSmO  IN  PSALMOS. 


m 


B 


liqna  mnndi  hqjus  adfersitate  se  contristaTit,  A 
it  et  conturbayit.  Et  hoc  est  quod  dicit  : 
are  tristis  es,  anima  mea,  et  quare  conturbas 
»  Non  est  nnde  contnstari  debeat,  qui  tanta  in 
itibns  bona  exspectat.  «  Spera  in  Deo,  quoniam 
tebor  iiii,  »  qui  est  •  salutare  yaitus  mei,  et  Deus 

PSALMUS  XL1IL 

IN  FINBM   FILII   CORB  AD   INTELLBCTnil. 

re,  ut  jam  diximus^  CalvafUB  interpretatur. 
iriaB  autem  mons  panrnlas  est,  extra  portas 
ialem,  ubi  Jndffii  crucifixerant  Jesnm.  Et  csteri 
em  Judei  yocantur  fiiii  Sion  et  filii  Jenisalem, 
utem  GaWariffi  filii  yocari  elegerunt,  mflyorisque 
»ris  et  dignitatis  yisus  est  iliis  Galvariffi  monti- 
i,  qoam  tota  altitudo  et  fortitudo  montis  Sion  et 
salem.  Bene  autem  dictum  est  c  ad  intellectum,  » 
quantum  ad  usum  non  magnum  est,  ut  iilius 
tis  filias  aliquis  yocetar. 

Deas,  auribus  nostris  andiyimus,  et  patres  nostri 
nuntiayerunt  nobis  opus  qaod  operatus  es  in 
3bus  eorum,  et  in  diebus  antiquis.  >  In  hoc 
no  ioquuntnr  filii  Gore  per  quos  sanctos  mar- 
I  inteliigimus,  et  non  sua  nobis  narrant,  sed  ea 
a  patribns  suis  audierunt,  et  qus  Dominus 
atus  est  in  diebus  antiquis  (546).  Loquitar 
ies  in  libris  suis,  quomodo  Dominus  Pharaonem 
Igjptum  flagellayit,  quomodo  de  ejus  impia  ser- 
e  Hebrffios  liberayit,  qnomodo  mare  Rubrum 
pernit  ei  per  medium  ejus  siccis  pedibus  eos  p 
»re  fecit,  qnomodo  eos  quadraginta  annis  in 
rto  manna  payit,  et  quomodo  eis  in  monte  Sina 
n  dedit  et  tabernaculum  testimonii  fieri  prs- 
t.  Deinde  autem  Josue  et  cffiteri  post  ipsum  mira 
upenda  narraiit,  quffi  pro  illo  populo  Dominns 
atus  est.  «  Deus,  »  ioquinnt  fiiii  Gore,  «  auribus 
ris  audiyimns;  >  a  qnibus  «  patres  nostri  annun- 
runt  nobis.»  Quid  annuntiayerunt  nobis  ?  c  Opus, 
l  operatus  es  in  diebus  eornm,  et  in  diebus 
(uis.  »  Et  fuit  illud  ? 

lianus  tua  gentes  disperdidit,  et  plantasti  eos, 
lixisti  populos  et  expnlisti  eos.  »  Eyei  namqne, 
sffii,  Ethffii,  Jerezffii,  et  ali»  gentes,  quffi  fortis- 
B  memorantur,  illam  terram  tenebant  et  possi- 
int,  quando  filii  Israel  ex  precepto  Domiui  eam  ^ 
essi  sunt.  Sed  quia  manns  Domini  pugnabat  pro 
contra  eos,  non  potuemnt  illis  resistere,  sed 
ersi  et  deleti  sunt  omnes.  Iste.  antem  gentes 
.  sunt  et  maligni  spiritus,  quos  nostris  yiribus 
Dei  adjntorio  snperare  non  possumus.  Supe- 
autem  necesse  est,  si  terram  et  camem  nostram 
tam  habere  et  tenere  yolnmus.  Semper  igitur 
aandum  est,  et  nnnquam  paz  cnm  eis  habenda 
donec  yincantnr  et  expellantur. 
Non  enim  in  gladio  suo  possederunt  terram,  et 
*achiam  eomm  non  salyatit  eos.  •  Manns,  inqnit» 


et  fortitndo  tna  gentes  disperdidit,  et  plantasti,  et 
habitare  fecisti  S8S  patres  nostros  in  promissa 
sibi  hffireditate.  AfQixisti  populos  et  expulisti 
eos  »  qui  eam  prius  possidebant.  Tu  utique  hoc 
fecisti,  quia  iili  hoc  facere  non  potuissent;  non 
enim  in  gladio  sno  possedernnt  terram,  et  bra- 
chium,  et  fortitudo  illorum  non  salyayit  eos.  Quis 
igitnr? 

•  Sed  dextera  tua,  etbrachium  tunm,  et  illnmina- 
tio  yultus  tui,  quoniam  complacoit  tibi  in  illis.  »  De 
hac  dextera  scriptum  est  :  c  Dextera  Domini  fecit 
yirtutem  {Psal,  cxyiii,  16).  »  De  hoc  brachio  dicitur  : 
«  Et  brachium  Domini  cui  reyelatum  est  {Joan,  xii, 
38).  »  De  hac  Patris  illuminatione  Apostolns  dicit  : 
»  Qui  cum  sit  splendor  gloriffi,  et  figura  substantiffi 
ejus  {Hebr,  i,  i2).  •  Ghristus  ig^tur  Dominus  noster 
eos  saiyavit,  et  ab  hostibus  liberavit,  quem  si  ad- 
bnc  coluissent  et  in  eum  credidissent,  nec  terram 
nec  gentem  amisissent  Qnid  est  aotem  qaoniam 
complacuit  tibi  in  illis,  nisi  quia  illi  placaerant  tibi? 

«  Tu  es  ipse  rex  meus,  et  Dens  meus,  qui  mandas 
»  salu^em  Jacob.  »  Tu,  inquit,  qui  illos  salvasti,  ab 
hostibns  liberasti  et  omnes  eorum  inimicos  eis  sab- 
jugasti  :  c  Tu  ipse  es  rex  meus,  et  Deus  meus,  qui 
raandas  salutem  Jacob ;  •  per  quem  Christianum  po- 
pulum  intelligimus,  qui  de  peccatis  snis  poenitentiam 
agendo  malignos  spiritus  quotidie  supplantat ;  Jacob 
enim  supplantator  interpretatur. 

«  In  te  inimicos  nostros  yentilabimns  cornn  (547), 
»  et  in  nomine  ^no  spernemus  insurgentes  in  nos.  > 
Quia  te,  inquit,  coadjutorem  habemus,  cujus  forti- 
tudini  nemo  resistere  valet,  securi  sumus;  quia  in 
te  et  in  fortitudine  tua  yentilabimus,  et  quasi  magno 
yentoram  turbine  pellemus  et  fugabimus  inimicos  no- 
stros,  in  nomine  tuo  qnod  inyocabimns,  spernemns 
omnes  insurgentes  in  nos.  c  Omnis  enim  quicunque 
invocayerit  nomen  Domini,  salvus  erit  {Act,  u,  21).  » 

«  Non  enim  in  arcu  meo  sperabo,  et  gladins  meus 
>  non  saWabit  me.  »  Omnis,  inquit,  spes  mea  et  omnis 
fortitudo  mea  tn  es,  neqne  in  arcu,  neqne  in  gladio 
confido,  quia  neque  arcus,  neque  gladins  sine  tuo 
adjntorio  me  saWare  potest.  Per  arcum  et  gladium 
omnem  humanam  fortitudinem  et  defensionem  in- 
telligimus. 

•  Liberasti  enim  nos  ex  affigentibns  nos,  et  eos 
9  qui  nos  oderunt  confudisti.  »  Jam,  inquit,  experti 
sumus  adjutorinm  tnum,  niiiil  dubitamus  de  potentia 
tua,  qnia  jtm  sffipe  «  liberasti  nos  ex  afQigentibnt 
nos,  et  eos  qoi  nos  oderant  confudisti|  >  nt  te  au« 
xiliante  nobis  resistere  non  yalerent. 

«  In  Deo  landabimnr  tota  die,  et  in  nomine  tuo 
i>  confitebimur  in  sfficula.  »  Laus,  inqoit,  nostra  Dei 
est,  non  nostra,  qoia  quod  yincimos,  qnod  hostas 
snperamus,  Deus  hoc  facit,  qni  per  nos  et  in  nobis 
pognat  ct  yincit,  et  in  nomine  tuo  quo  Ghristiani 


46)    Gassiodoras  etiam  totnm   hnnc    psalmum         (547).  Vocabulum  eomu  legitnr  quidem  in  yer» 
lanctos  martyres,  qui  gloriosa  pro  fide  Ghristi     sione  Vulgata,  sed  al>est  ab  Itaias  exemplaribus. 
innerant  certamina,  tradneit. 


851 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


m 


Tocamur  et  snmuSy  confitebimor  (548)  et  laudabi-  A 
mus  per  omnia  saecula.Quse  enim  tanta  laus,  tanta- 
que  gloria  nobis  esse  potest,  quanta  ut  Gbristiani 
Tocemur  et  simus?  Huc  usque  illi  iilii  Ecclesise  lo- 
cuti  snnt,  qui  in  jprosperitate  fuerant;  unde  et  Deo 
gratias  egerunt,  quia  ad  similitudinem  antiquorum 
patrum,  semper  a  Deo  protecti,  nullas  inimicorum 
insidias  timuerunt.  Nunc  autem  sancti  martyres  lo- 
quuntur,  et  illi  prsecipue  qni  majora  tormenta,  ma- 
joresque  passiones  sustinuerunt^  quales  tempore 
Decii,  et  Diocletiani,  et  Maximiani  fuisse  legimus. 

c  Nunc  autem  repulisti  et  confudisti  nos,  et  non 
»  egredieris  Deus  in  yirtutibns  nostris.  »  Superioribus 
respondet,  ubi  dicitur.  <  Liberasti  enim  nos  ex  af- 
fligentibus  nos,  et  eos  qui  nos  oderunt  confudisti.  »  3 
Nunc  autem  «  repulisti  et  confudisti  nos.  »  Ecclesia 
ima  est,  qua"  pro  temporum  diversitate  nunc  loqui- 
tur  pro  illis  qui  fuerunt  in  prosperis,  et  nunc  loquitur 
pro  illis  qui  fuerunt  in  adversis.  c  Nunc,  >  inquit, 
boc  tempore  tanta;  persecutionis  «  repulisti  et  con- 
fudisti  nos.  »  Deus  nunquam  repellit  sauclos  suos, 
et  nunquam  eos  confundit :  repellere  tantum  et  con- 
fundere  videtur,  quando  eos  orantes  non  exaudivit, 
et  quando  in  magnis  afUictionibus  eis  non  subvenit. 
Sed  ne  aliquis  ex  impotentia  baec  contingere  arbi- 
tretur,  legat  snperiora,  et  Dei  omnipotentiam  cognq- 
scere  poterit.  Et  fortasse  ideo  illa  pra^missa  sunt,  ut 
aliquis  beec  audiens  non  conturbetur.  Quod  autem 
ait :  «  Et  non  egredieris,  Deus,  inyirtutibus  nostris,» 
non  afQrmativei  sed  suspensive  legendum  est.  Egre-  ^ 
ditur  autem  Deus  in  virtutibus  sanctorum  suorum, 
quando  eos  adjuvat  et  inimicos  vincere  facit.  Vin- 
cuntur  enim,  si  eorum  volnntatibus  etiam  moriendo 
non  acquiescnnt. 

«  Avertisti  nos  retrorsum  propter  inimicos  nostros, 
»  et  eos  qui  nos  oderunt  diripiebant  sibi.  v  Hoc  au- 
tem  in  alia  translatione  ita  legitur  :  a  Avertisti  nos 
retrorsnm  prffi  inimicis  nostris,  etqui  oderunt  nos 
diripiebant  sibi.  »  Et  boc  quidem  planum  est  ad  * 
inteliigendum ;  «  avertisti,  inquit,  nos  retrorsnm  prae 
inimicis  nostris ;  »  id  est  plus  quam  inimicos  nostros, 
in  quo  se  quidem  fugibse,  illos  vero  campnm  tenuisse 
ostendit.  Hos  autem  inimicos  malignos  spiritus  in- 
teliigamus,  propter  ea  qnse  sequuntur  :  «  Et  eos  qui  ^ 
nos  oderunt  diripiebant  sibi.  »  Isti  autem  sunt  Judaei, 
bfieretici  et  pagani.  Tale  est  igitur  ac  si  diceret :  Cum 
inimici  nostri  maligni  spiritus  nos  tenere,  et  sibi 
penitus  subjugare  non  potuissent,  eos  qui  nos  ode- 
runt,  Jndseos  videlicet,  bsereticos,  paganos  sibi  diri- 
pere  SM  cceperunt,  ut,  qnia  nos  babere  non  pote- 
rant,  saltem  illos  non  amitterent. 

«  Dedisti  nos  tanquam  oves  escarum,  et  in  genti- 
»  bu8  perdidisti  nos.  »  Sic  enim  erant  aliquando 
martyres,  ut  oves  escarum,  et  soli  morti  destinati, 
quia  non  ad  boc  in  carcere  servabantur  ut  dimitte- 

(548)  Cod.  Gbis.  v  Passive  autem  dictum  est  con- 
fitebimury  Quod  raro  quidem  invenitnr.  » 

(549)  «  Tunc  autem  quasi  sine  pretio  vendit  Deus, 
quando  alienigenis  affligendum  tradit  populum  Ghri- 


rentur,  sed  ut  majori  et  exqnisito  supplicio  puniren- 
tur.  In  gentibus  autem  dispergebantur,  qnia  longea 
patria  in  exsilium  mittebantur. 
«  Yendidisti  popnlum  tuum  sine  pretio,  et  non  fuil 

>  multitudoincommulationibuseorum.  >  Yendidisti, 
improprie  dictum  est,  quia  emptio  et  venditio  sine 
pretio  esse  non  potest.  Idem  igitur  est,  vendidisii, 
ac  si  diceret  tradidisti.  Multoties  sancti  siue  pretio 
dati  sont,  et  nulla  pretii  multitado  fuit  in  commuta- 
tionibus  eornm  (549).  Aliquando  autem  non  sine 
pretio  dabantur,  quia  multi  videntes  eorum  constan- 
tiam,  et  miracnla  quae  per  ipsos  fiebant,  ad  Gbristi 
fidem  convertebantur. 

«  Posuisti  nos  in  opprobrium  vicinis  nostris,  in  de- 
»  risum  et  contemptum  bis  qui  in  circuitu  nostro 
»  sunt.  >  Hoc  antem,  sicut  dicitur,  factum  fuisse 
nemo  dubitare  potest,  qui  sanctorum  passiones  et 
vitas  audit. 

«  Posuisti  nos  in  similitndinem  gentibus,  commo- 

>  tionem  capitis  in  plebibus.  »  Fuit  aliquando,  ut 
qoi  inimico  suo  maledicere  voluisset,  de  Christianis 
similitudinem  traheret  atque  diceret  :  Utinam  talem 
te  videam,  qualem  illum  vel  illum  Chrislianum  vidi. 
Erant  autem  et  in  commotionem  capitis  in  plebibus, 
quia  quando  nudi,  catenati,  undi(|ue  verberibus  cir- 
cumventi  ad  snpplicia  trahebantur,  quicunque  eos 
videbant,  capita  sua  super  eos  agitantes,  vanos  et 
fatnos  eos  esse  dicebant.  Idipsom  autem  legimus 
et  de  Jndseis,  quia  super  Salvatorem  nostrum  mo- 
ventes  capita  sua,  illudentes  dicebant  :  «  Yab  I  qui 
destruis  templum  Dei  (Matth.  xxvii,  40). 

c  Tota  die  verecundia  mea  contra  me  est,  et  con- 
»  fusio  vultus  mei  operuit  me.  »  Unde?  «  A.  voce 
»  exprobrantis  et  obloquentis,  a  facie  inimici  et  per- 
j»  sequentis.  •  Hsec  plana  sunt,  ut  expositione  non 
egeant,  et  facile  alienam  quoque  verecundiam  unus- 
quisque  in  seipso  perpendere  potest. 

«  Hffic  omnia  venerunt  super  nos,  nec  obliti 
»  snmus  te,  et  inique  non  egimus  in  Teslamento 
»  tno  ;  et  non  recessit  retro  cor  nostrum. »  Ha^c  talis 
sermocinatio,  non  ostentatio  est,  sed  magis  gratia- 
rum  actio  esse  videtur.  Quamvis,  inquit,  haec  omnia 
quae  superius  dicta  sunt  venissent  super  no«,  tamen 
nos  te  obliti  non  sumus,  sed  potius  ncsipsos  pro- 
pler  te  obliti  sumus.  c  Et  inique  non  egimus  in 
Testamento  tuo,  »  quia  omnia  prsecepta  tua  fideliter 
custodivimus.  «  Et  non  recessit  retro  cor  nostrum ;  > 
sed  semper  ad  ea  quse  sunt  ante  nos  extendimus,  ad 
promissum  bravium  festinantes. 

«  Et  declinasti  semitas  nostras  a  via  tua.  ^  Hoc 
autem  tale  est  ac  si  diceret  :  Quia  semitse  nostra". 
prius  bonae  non  erant,  a  via  tua  eas  separasti  et  nos 
per  viam  tuam  solummodo,  incedere  docuisti,  et 
ideo  errare  non  possumus,  quia  non  per  seraitas  uo- 
stras,  sed  per  viam  tuam  ambolavimus  et  ambola- 

stianum.  Quod  fit  frequenter  occulto  judicio,  aut  ad 
probationis  meritnm,  aut  ad  correctionis  effectum.  » 
Cassiod. 


853 


EXPOSmO 


mas.  «  Qnoniam  hamiliasti  nos  in  loco  afflictionis» 
>  et  operuit  nos  umbra  mortis. 

«  Si  obliti  sumus  nomen  Dei  nos^ri,  et  si  expan- 
9  dimas  manas  nostras  ad  deum  alienumy  nonne 
»  Deus  requiret  ista?  >  Non  sumas,  inquit,  obliti 
nomen  Dei  nostri,  neque  extendimus  manus  nostras 
ad  deum  alienum,  scientes  quod  Deus  ipae  requirit, 
neque  nobis  aliquiJ  prodesset,  qaod  bumiliati  fuimas 
in  loco  afilictionis,  et  operuit  nos  ambra  mortis ; 
«  Nemo  enim  mittens  manus  suas  ad  aratrum,  si 
respiciat  retro,  aptus  erit  regno  Dei  (Ltic.  ix,  62).  » 
Umbrse  mortis,  et  impii  bomines,  et  ipsa  tormenta 
intelligi  possant.  Sicut  enim  per  umbram  corpus 
adesse  cognovimas,  ita  abi  ista  sunty  mortem  adesse 
intelligimus.  Sequitur  :  «  Ipse  enim  novit  abscondita 
»  cordis.  >  Ideo,  inquit,  ista  requiret,  quia  nibil  eum 
latet  et  omnia  videt,  quidquid  in  corde  est,  quidquid 
ubicunque  est,  ejus  oculis  occuitari  non  potest. 

c  Quoniam  propter  te  morte  afQcimur  tota  die, 
»  ffistimati  sumus  sicut  oves  occisionis  (550).  »  Non- 
dum  mortuus  est,  qui  morte  afficitur ;  mortis  affe- 
ctio,  ipsa  passio  est,  et  tandia  afficitur  bomo,  quan- 
diu  tormentis  exagitator.  Oves  autem  occisionis  illse 
sunt  quffi  ad  nibii  aliud,  nisi  ad  mortem  reservantur. 
Similiter  autem  et  sancti  longo  tempore  in  carcere 
tenebantur,  non  ad  remissionem,  sed  potius  ad  in- 
ternecionem. 

<(  Exsarge,  quare  obdormis,  Domine  ?  Exsurge, 
•  et  non  repellas  in  finem.  Non  enim  dormitabit, 
»  neque  dormiet,  qui  custodit  Israei.  »  Dormire  aa  * 
tem  dicitur,  quando  sanctos  suos  quasi  non  sentiens 
affligi  permittit.  In  finem  ille  repellitur,  qui  ex  toto 
a  Deo  separatur. 

«  Qnare  faciem  tuam  avertis  ?  >  Qui  faciem  aver- 
tit ,  non  vult  videre  illum,  a  quo  faciem  aver- 
tit.  Faciem  igitur  Dominum  avertere  ,  est  fideles 
suos  in  afflictionibus  non  videre.  Unde  sabditur  : 
u  Oblivisceris  inopiam  nostram  et  tribulationem  no- 
»  stram  ?  >  Neque  dormitio,  neque  obliyio,  neque  ira, 
neque  indignatio,  neque  aliquid  tale  potest  esse  in 
Deo ;  in  eo  399  tamen  esse  dicuntur;  et  quare 
esse  dicuntur,  stepe  jam  diximus. 

«  Quoniam  bumiliata  est  in  pulvere  anima  no- 
»  stra  :  adbjcsit  in  terra  venter  noster.  Exsurge, 
V  Domine,  adjuva  nos,  et  libera  nos  propter  nomen 
»  tuum.  >  Exsnrge,  inquit,  Domine,  nobis  in  adju- 
torium,  et  libera  nos  ab  bis  tantis  tribnlationibns, 
propter  nomen  tnnm  ,  quod  invocamns  et  qno 
Cbristiani  vocamur,  quoniam  «  bumiliata  est  in 
pnlvere  anima  nostra.  »  Garo  enim  qniB  corrumpitur 
aggravat  animam,  et  deprimit  terrena  babitatio  sen- 
sum  multa  cogitantem  (Sap,  ix,  16).  »  Sive  etiam 
in  pulvere  bnmiliata  est,  qnia  iniqnoram  bominum 
conversatione  deterior  facta  est.  Iste  est  ille  paivis, 

(550)  Hoc  psalmi  loco  usas  est  D.  Paulus  ad 
Rom.  VII  ,  36,  ut  exprimeret  in  quantis  tribaia- 
tionibns  propter  Ghristum  versaretur. 

(55!)  c  Non  quia  forma  ejus  decore  lactei  ooloris 
^luxit,  aut  flavo  crine  lampavit,  ant  insigni  statara 


B 


m  PSALMOS.  9^ 

A  qaem  projicit  ventas  a  facie  terras.  Hamiliatur  qao* 
que  ia  pulvere  anima,  quando  venter  in  orationibus 
adhseret  terrae,  et  talis  humiliatio  bona  est.  Possa* 
mus  antem  per  ventrem  eos  intel|igere,  qni  in  Ec- 
clesia  molliores  et  imperfectiores  sunt,  et  qui  magis 
terrenis,  qu&m  coelestibus  adhaerent.  Pro  talibus 
autem  orandum  est ,  quia  persecutionis  tempore 
facile  decipinntur,  quia  terrena  et  transitoria  amit- 
tere  timent.  <c  Exsurge  igitur,  Domine,  in  anxilium 
nostram,  quoniam  humiliata  est  in  pulvere  anima 
nostra.  » 

PSALMUS  XLIV. 

Ilf  PINEM  :  PRO  HIS  QUI  COMMUTABUNTnR.  PILII8  CORB 
AD    INTELLECTUM    CANTICUM    PRO    DILECTO. 

Hic,  inquit,  psalmus  factus  est  pro  flliis  Gore,  non 
tamen  pro  omnibus,  sed  pro  his  tantnm  quicomma- 
tabantur  ad  intellectum.  Qaa  ia  re  maaifeste  ostendit 
etiam  inter  filios  Gore  fuisse  aliquos  qui  ad  spiri- 
tualem  intelligentiam  mutati  sunt  :  Gantant  hoc 
canticum  pro  dilecto,  pro  illo  videlicet  dilecto,  de 
quo  Dominus  ait :  «  Hic  est  Filins  mens  dilectus 
{Siatth.  111.  17);  »  cui  etiam  in  hoc  psalmo  dicitur  : 
«  Speciosus  forma  prae  flliis  hominum,  diffusa  est 
gratia  in  labiis  tuis,  propterea  benedixit  te  Deus 
in  aeternum.  • 

«  Eructavit  cor  menm  verbum  bonum  :  dico  ego 
»  opera  mea  regi.  »  Dicit  Propheta,  dicit  aliqois 
flliorum  Gore  :  «  Eroctavit  cor  meum  verbnm  bo- 
num.  »  Verbum  bonum,  hanc  per  psalmum  dieit, 
Q  quem  non  ore  cantasse,  sed  de  cordis  secretario 
se  eractasse  fatetur.  Ut  per  hoc  intelligamus  qaam 
flrmum  et  stabile,  et  qnantss  auctoritatis  sit  totum 
hoc  quod  in  hoc  psalmo  continetur.  «  Dico  ego 
opera  tnea  regi..  >  Iste  est  ille  rex  qui  aiibi  dicit  : 
c  Ego  autem  constitutas  sum  rex  ab  eo  {Psal.  ii, 
6).  •  Huic  autem  regi  dicit  Propheta  opera  sua,  quffi 
modo  eructavit  de  arcano  cordis  sui. 

«  Lingua  mea  calamus  scribee  velociter  scribentis. » 
Sic  est,  inquit,  lingna  mea,  sicut  calamns  scriptorins 
qui  velociter  scribit;  qua  in  re  subito   et  sub  bre- 
vissimo  tempore  multa  se  vidisse  et  propbetasse 
ostendit. 

«  Speciosus  forma  prae  flliis  hominum  ,  diffusa 
»  est  gratia  in  labiis  tuis.  »  Ecce  nunc  incipit  dicere 
opera  sua  regi,  quem  super  omnes  filios  hominum 
forma  speciosum  esse  dicit  (551)*  Qnis  enim  ita 
speciosus,  sicnt  ille,  «  qui  peccatum  non  fecit,  nec 
dolus  inventns  est  in  ore  ejus  ?  »  {Petr,  ii,  22.)  Ipse 
enim  solus  sine  peccato  natus  est ,  et  in  ipso  solo 
hnmana  natnra  formam  suam  et  pulchritudinem  non 
amisit.  Tanta  autem  gratia  erat  in  labiis  ejas,  ut 
facile  et  siae  uUo  impedimento  diceret,  quscunqae 
voluisset.  Unde  in  Evangelio  dicitnr  :  Qaia  c  roira- 
bantur  omnes  de  his  qum  procedebant  de  ore  ejns 

prffiminnit :  sed  veraeiter  humano  genere  palehrior 
fuit,  quia  peccata  non  habuit.  Illud  enim  reete  spe- 
ciosum  dicitur,  quod  gratia  mandissims  pnritatis 
ornatar:  qaamvis  Pater  Augastinns  speeiem  corporis 
^us  dicat  fuisse  laadabilem.  y>  Gassioi). 


m 


%.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


(Irtce.  IT|  22).  •  Et  alibi  dicitur  :  Quia  «  mirabantnr  A 
omnes  in  doctrina  ejas  (Matth,  xzii,  33). »  Heec  labia 
loqoentiaerudierantMoysen,  quando  se  impeditioris 
et  tardioris  linga»  esse  dizerat. 

n  Propterea  benedizit  te  Deas  in  stemum.  »  Pro- 
pterea,inquit,  quia  prse  cunctis  speciosior  et  eloquen- 
tior  es^  benedizit  te  Deus  in  ffitemum.  Omnes 
bomines  quando  baptizantur  benedicuntur  :  malti 
tamen  postea  peccando  benedictiones  amittant,  quo- 
ram  qnidem  benedictio  no»  manet  in  steraum. 

«  Accingere  gladio  tuo  saper  femur  tuum,  poten- 
»  tissime.  »  Tu,  inquit,  potentissime,  qui  taiis  es, 
accingere  circa  femur  gladio  tuo  et  praepara  te  ad 
pneliandum,  quia  muita  et  durissima  prslia  acturas 
es,  et  de  diabolo  omnique  ezercitu  ejus  triumpbatu- 
rus.  Nos  quoque  gladio  castitatis  semper  circa  femar  ^ 
accincti  esse  debemas,  quo  et  contra  bostes  pugna- 
re,  et  carnales  motus  qui  in  lumbis  et  femore  domi- 
nantnr  et  superare  yaieamus.  Unde  et  Dominus  ait : 
c(  Sint  lumbi  yestri  prsecincti  (Ltic.  zii,  35).  >  — 
c  Specie  tua,  et  puicbritudine  tua  intende,  et  pro- 
»  spere  procede,  et  regna.  >  Quia,  inquit,  fpeciosis- 
simus  es,  in  specie  tua  et  pulcbritudine  tuaintende 
et  ad  boc  ezempiar  fideles  tuos  et  Ecclesiam  taam 
reforma,  at  ipsa  quoque  speciosa  9M  sit,  non 
babens  macalam  neque  ragam,  unde  et  Apostolns 
ait :  «  Filioli  mei,  qaos  iterum  parturio,  donec  Cbri- 
stus  formetur  in  yobis  {Galat.  ly,  19).  »  In  illis  enim 
formatnr  Christas  ,  qui  ad  ejus  puichritudinem 
reformantur.  Prospere  autem  procedit  Dominus,  et  G 
ubique  regnat,  quia  sicut  de  eo  alibi  dicitur  :  «  Om- 
nia  qusecanque  faciet  prosperabuntur  {PsaL  i,  3) ;  > 
et :  c  Potestas  ejus,  potestas  aeteraa,  que  non  aufe- 
retur,  et  regnum  ejas,  quod  non  corrampetur  {Dan* 
yii,  4).  • 

c  Propter  yeritatem,  et  mansuetudinem,  et  justi- 
»  tiam,  et  dedacet  te  mirabiiiter  deztera  tua.  •  Tu, 
inquit,  procede,  et  deztera  tua,  yirtus  ^t  fortitndo 
tua,  mirabiliter  te  deducet,  quia  nulio  alieno  eges 
auzilio,  cujus  fortitudini  nemo  resistere  yalet.  Bene 
autem  dizit,  mirabiliter,  quia  miraculis  mundum 
conyertit,  patientia  yicit,  et  per  simplices  homines, 
et  illitteratos  omnem  mnndanam  et  philosopliicam 
sapientiam  destrazit.  Et  hoc  quidem  «  propter 
yeritatem,  et  mansuetudinem  et  justitiam.  »  Decet  ^ 
enim  maitumque  conyenit  regem  yeracem  esse,  et 
mansuetum  et  justum,  et  qui  hsec  non  habuerit,  non 
rez,  sed  tyrannus  yocari  debet. 

(552)  In  templi  Vaticani  tabulario  exstat  clariss- 
Luc®  Holstenii  lucubratio  mss.  titulo  hoc  pr«notata : 
Collationes  qumdam  Psalterii  Romani^  quo  saerosan- 
cta  basilica  Vaticana  uHtuTf  cum  duobus  manuscriptis 
^jusdan  batilicsSf  et  aliis  duobus^  altero  FloreniinOj 
et  altero  Casinensi^  uti  etiam  cum  versione  Grma  LXX 
editionis  Sixtinss,  et  Complutensi ;  item  eum  Breviario 
AmlMrosiano,  et  Cajetano.  In  hac  Incubratione  Holste- 
nius  disserens,  qui  juzta  Breyiarium  Romanum  in 
feriali  officium  matutinaii  recitari  debent  ad  psalm. 
ZLiy,  6,  ita  animadyertit.  In  eorde  ms.  melior 
noster  fid  est  Vaticann  basiiieee),  sed  Cajetanus  tn 
corde,  sicnt  Vulgatai  et  S.  Brano.  At  LXX,  h  «op^cay 


«  Sagittffi  tuae  acutse,  potentissimey  populi  snb  te  '  I 
»  cadent  in  corda  inimicorum  regis.  »  Quia  enim     ^ 
populas    coliectiyum  nomen  est ,  sic  potest    did     ^ 
potentissimus  popnli,  sicut  potentissimns  populoram.     ^ 
Sunt  antem  sagitt«e  Domini  acntse,  quia  sicut  Apo-     ' 
stolus  ait  :  c  Viyus  est  sermo  Dei  efficaz  et  pene-     ' 
trabilior  omni  gladio   ancipiti  (Hebr.   ly  ,    12).  »  p 
Sagitt«e  igitur  Christi  omnes  iiin  sententin   sont,  ' 
qusecunqae  ad  conyincendos  inimicos  de  utriusque  ; 
Testamenti  pharetra  educuntur.  Dicatur  ergo  :  «  Sa- 
gittsB  toe  acutse,  potentissime.populi  sub  te  cadentT» 
Ubi?  «  in  corde  inimicorum  regis  (552).  •  Si  dizisset 
in  corde  inimicorum  tuorum,   planias  esset.    Hic 
autem  modns  in  Veteri  Testamento,  sicut  jam  alibi 
diximus,  frequenter  inyenitnr,  in  aliis  autem  scri-  i 
pturis,  si  iuyeniatur,  nescio.  Egregie  aotem  dizit :   1 
«  snb  te  cadent,  »  quia  saper  eum    nihil   cadere 
potest,  qaia  enim  omnia  sub  ipso  sunt,  neminem 
nisi  sub  se  ferire  potest.  Hae  autem  sagittae  ubicun- 
qoe  cadant,  modo  quidem  utiliter  cadere  possant, 
quia  eorum  terrore  fagantur  inimici,  et  totus  yitio- 
rum  ezercitus  dissipatur.  In  jadicio  yero  in  quoscun- 
que  ceciderint,  miseri  erunt,  quia  semel  yulnerati 
jam  ulterius  sanari  non  poterunt,  ez  his  satis  intel- 
ligimnsquse  erant  illse  sagitUe,  quse  malos  in  jadicio 
sagittabant. 

c  Sedes  tua,  Deus,  in  sfficulum  sseculi,  yirga  recta 
»  est,  yirga  regni  tui.  '  Quem  in  titulo  dilectum,  et 
niinc  in  boc  psalmo  regem  dizit,  modo  apertius  et 
manifestias  Deum  yocat,  quatenus  Judsei  Scripto- 
rarum  deprayatores,  neque  de  Salomone,  neqne  de 
alio  quolibet  prseter  Christum  ezponere  yalent.  Est 
autem  sedes  Christi  in  ssculum  sseculi,  quia  regni 
ejus  non  erit  finis.  «  Virga  recta  est,  yirga  rcgni 
tui  (553).  Virga,  inquit ,  et  sceptram  regni  tui 
rectum  est,  et  a  jnstitia  et  «quitate  non  recedit. 
Neminem  sine  caosa  yirga  percutis,  neminem  qui 
fiageliis  dignns  sit  impunitum  abire  permittis.  Unde 
et  subditur : 

«  Dilezisti  justitiam,  et  odisti  iniquitatem.  »  Inde 
enim  yirgse  correctionis  iliius  rect»  esse  proimntur, 
quia  justitiam  diligit,  et  odit  iniquitatem.  «  Propter- 
>  ea  unxit  te  Deus,  Deus  tuus,  oleo  Isetitis  prm 
»  consortibus  tuis  (554).  Hoc  est  enim,  quod  per 
ProphetamipseDominns  ait:  «Spiritus  Domini  super 
me,  propter  quod  unxit  me,  eyangelizare  pauperibuB 
misit  me  (luc.  ly,  18).  »  Aliis  ad  mensuram  datur 
Spiritus  {Ephes.  ly),  in  ipso  yero  reqniescit  omnis 

tn  corcte,  quod  et  Faber  affnoscit,  et  Vatic,  nempe 
celeberrimus  bibliothecae  Yatic.  codez  Grscam  yer- 
sionem  Septua^ta  interpretum  referens,  et  anno 
1587  Romn  typis  yulgatns. 

(553)  Virga  direeHonis  est  in  Vul^^ata,  et  in  tpztn 
Augustini,  snper  ^am  lectionem  ait  :  «  Directiuuis 
yirga  est,  aaa  dirigit  homines.  » 

(554)  «  Unzit  me.  Videte  quod  ad  Deum  toquem  dt- 
cebat  ei  :  Unzit  te  Deus,  Deus  tuus,  id  est,  te  FiUum 
unxit  Pater  tuus  iUo  unguenio  mtemm  IsstUim,  mUimi 
saeramenHfCaUestis  myeteriif  >  etc.  S.M^z.  Taurin. 
tract.  contra  Judffios,  p.  737. 


857 


Exposrno  in  psalmos. 


21  plenitudo  diTinitatii  corporaliter  {CoL  ii),  Consortes  A  Hanc  yestem  amisit  primui  homo,  qaando  peecaTiti 


•jas  apostoli  sunt,  omnesque  alii,  qui  non  suis  meri- 

u  tis,  sed  ejos  adoptione  ad hsereditatem  participandam 

*  electi  suQt.  Bene  autem  hoc  oleum,  latitise  oleum  dici« 

i:  tur,  quia  omnihus  qui  ungontur,  si  tamen  nnctio- 

\i   nem  non  amittant,  gandium  et  leetitiam  prsestat.  De 

!!   hac  unctione  scriptum  est :  c  Et  unctio  ejus  docebit 

f    vos  de  omnibns  {IJoan.  ii,  27).  » 

I        «  Myrrha,  et  gutta,  et  casia  a  vestimentis  ejus.  » 

Per  has  tres   species  omnes  alias  inteiligimus,  et 

mjrrha  quidem  inter  alias  amarissima  est  :  casia 

vero,  quse  et  fistula  dicitur,  dulclssima  est.  At  vero 

gutta,  quse  amornacum  nominatur,  multis  et  magnis 

infirmitatibus  medetor.  Flnebant  igitur  hsec  et  alia 

omnia  remedia  infirmitatum  a  vestimentis  Christi, 

qula  a    quicunque,   »  sicut  in  Evangelio    legitnr, 

eum  tangebant,  sani  fiebant  a  quacunque  infirmi- 

tate  detinebantor  (Matth,  xiv,  36).  >  Vestimentum 

Christi,  ipsa  ejus  humanitas  est;  qua  videlicet  veste 

preMosa  divinitas  induta  ab  hominibos  videri  non  po- 

terat.  Nam  et  ipsie  fimbrise  vestimenti  ejus  multos 

infirmos  389  sanasse  leguntur.  Non   erat   igitnr 

illis    necessarium    medicamina   suscipere,   qni  ad 

Ghristi  vestimenta  accedere  poterant,  siqnidem  non 

solum  species  apta  sanitati,  sed  ipsa  quoque  sanitas 

ab  ejos  vestibus  defiuebat.  Sequitur :  «  A  gradibus 

«  eburneis.  »  Similiter,  inquit.etagradibus  ebumeis, 

myrrha,    et  gutta,    et  casia   defloebant,    per  quos 

videlicet  gradus  illos  inteiligimuSy  de  quibns  Dominns 


B 


carnis  videlicet  immortalitatem.  Unde  se  nudun 
intelligens,  ait :  «  Audivi,  Domine,  vocem  tuam,  e! 
abscondi  me,  eo  quod  nndns  essem  (Gen.  lu,  iO).  n 
Hsec  autem  vestis  variata  dicitur,  quia  omnibns  esl 
intexta  virtutibus.  Est  autera  et  deaorata,  qnia  sa- 
pienter  composita  est :  aurum  enim  pro  sapientii 
ponitur,  quia  sic  est  sapientia  inter  alias  virtutesj 
sicut  est  aurum  inter  alia  metalla.  Omnis  namquc 
virtus  fatua  est,  quae  auro  sapientiae  non  deauratur. 
Habent  et  alii  homines  virtutes,  sed  sola  virtutea 
Christianorum  deaarate  sunt.  Quid  prodest  Judffic 
castitas?  quid  prodest  pagano  humiiitas  ?  cum  et  ille 
pereat  cum  sua  castitate,  et  iste  pereat  cum  sua 
humilitate. 

cr  Audi,  filia,  et  vide,  et  inclina  aurem  tuam.  » 
Quamvis  hoc  de  tota  caiholica  et  universali  Ecdesia 
convenienter  intelligi  possit,  iego  tamen  de  beata 
Virgine  Maria  singulariter  ezponam,  qu«  totiua 
Ecclesiae,  sicut  jam  dixi,  domina  est.  Videns  igitnr 
Propheta  per  Spiritum  sanctum  Gabrielem  archan- 
gelum  cum  ea  loquentem,  et  Christi  incarnationem 
sibi  annuntiantem,Ioquitur  ei,  et  dicit:  «  Audi,filia, 
et  vide  :  »  audi,  inquit,  filia  mea,  de  genere  meo,  de 
progenie  mea,  nobililas  et  gloria  generis  mei,  audi 
qute  angeius  loquitur,  quse  ccelestis  nnntiut  tibi 
promittit :  esto  casta,  eslo  sollicita,  diligenter  an- 
sculta,  quia  magna  valde  sunt  quce  tibi  nuntiantur 
Vide  ergo  et  intelUge,  inclina  aurem  tuam,  et  snsdpe 


dixerat :  «  Qui  credit  in  me,  opera  quee  ego  (acio  et  ^  verbum  in  corde  et  in  utero  tuo  :  virgo  concipiesy 


ipse  faciet,  et  majora  horum  faciet;  qnia  ego  ad 
Patrem  vado  (Joan.  xiv,  2).  »  Non  solom  enim  tactu 
vestium,  sed  ipsa  corporis  umbra  multos  apostoli 
sanasse  leguntur.  Unde  scriptum  est  quia  «  in 
plateis  ponebantur  infirmi,  nt,  veniente  Petro,  saltem 
umbra  illius  obumbraret  quemquam  iilorum  (Ac^  v, 
15).  »  Sed  quare  eburnei  isti  dicuntur,  nisi  quia 
candidi,  fortes  et  castissimi  eranc  Ebur  namqoe  os 
elephantis  est  :  elephantes^vero  castissima  animalia 
sunt,  et  non  coeont  nisi  semel.  Merito  antem  gradus 
dicuntur  apostoliy  quia  per  ipsos  ascenditnrad  sedem 
Dei;  unde  et  subditur  :  «  Ex  quibus  te  delectavernnt 
«  filiae  regum  in  honore  tuo.  ■  Ex  qoibus,  »  inquit, 
id  est  per  quos  filise  regum  ascendentes  delectavernnt 


et  virgo  paries.  Inclina  anrem,  quiaperaorem  ingre- 
dietur  in  te  qui  nascetur  ex  te.  Verbnm  enim  est,  et 
via  verbi  auris  est.  Non  aliter  concepit  beata  Maria 
nisi  andiendo  et  credendo,  si  non  audivisset,  non 
credidisset;  audivit  et  ciedidit,  et  credendo  concepit. 
«  Et  obliviscere  popuium  tuum,  et  domum  patris 
>  tui.  »  Necesse  habuit  Maria  iilum  populum  obli- 
Tisci,  qui  filium  sunm  interfecit,  et  eumdem  ipsum 
valde  et  super  omnia  odio  habet. 

«  Quoniam  concupivit  rex  speciem  tuam.  »  Valde 
enim  puichra  erat,  quse  una  et  sola  ex  omnibos 
mulieribus  electa  ad  amorem  sui  Dommum  ipsum 
provocare  potuit.  De  qna  puichritudine  quid  intelligi 
debeat,  jam  superius  audivimus,  et  adhuc  in  sequen- 


te,  cantantes,  subauditur,  et  psallentes  in  honore  |^  tibus  dicturi  sumus.  <  Quia  ipse  est  Dominus  Deut 


tno.  Fiiifie  regum,  singqiae  Ecdesiae  sunt,  nbicunque 
sunt,  quas  sancti  apostoii  Domino  genuerunt.  Isti 
sunt  illi  reges  de  quibus  dieitur  :  «  A  templo  tuo 
in  Jerusalem  tibi  .offerent  reges  munera  (Psal.  lxvii, 
30).  » 

«  Astitit  regina  a  dextris  tuis  in  vestitu  deaurato, 
»  circumamicta  varietate.  »  Multae  sunt  fiiie  re- 
gum,  sed  regina  [una  est,  per  quam  cathoiicam 
Ecclesiam,  vel  beatam  Virginem  Mariam  intelligimns, 
quse  ipsius  quoqae  Ecclesin  et  regina  et  domina  est« 
Hsec  autem  stetit  a  dextris  Dei,  quia  ipsa  plua  quam 
omne  creatum  honoratnr  a  Deo  (555).  Sed  quomodo 
stat?  c  In  vestitu  deaurato,  cireomdata  varietate.  » 


»  tuusy  »   quem   tibi  de  te  nascitnrum  esse  pro- 

mittit. 

<  Et  adorabunt  eum  filise  Tyri  in  mnneribns.  * 
Vide,  inquit,  qnantus  erit  hic  fiiius  tnus,  quem  fili» 
Tyri,  inter  alias  mnlieres  nobilissimee,  cum  mune- 
ribns  adorabunt.  Sed  quia  Tyrns  angustia  interpre- 
tatur,  per  filias  Tyri,  eas  animas  inteiiigimus  que  se 
in  hoc  mundO|  in  carcere  et  angustiis  esse  cogno- 
scunt,  et  ad  coeli  amplitndinem  totis  desideriis  trans- 
ire  desiderant.  Munera  vero,  qne  sancti  Deo  offe- 
runt,  virtutes  et  bona  opera  inteiligimos. 


«  Vultumtoum  deprecabunturomnesdivitespl^&t. » 
Non  solum,  inquit,  filium  tuum  adorabuntfiiif^n» 

(555)  Cod.  Vallic,  c  qoia  ipsa  est,  qum  plus  omni  creatora  bonoratur  a  Deo.  »  Item  eod.  Ghis. 


859 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


860 


sed  te  quoque  deprecabuntur,  tibique  vota  persolyent.  A  »  progenie  et  generatione.  »  Nam  et  ipsi  in  suis 


Nam  et  si  ejus  vultum  et  imaginem  inte.Uigamus,  non 
erit  inconveniens,  cum  sic  eam  ubicanqae  depingitur, 
ab  omnibus  venerari  videamus  (556).  Deprecantur 
aulem  et  alio  modo  vultum  et  pulcbritudinem  beatffi 
Virginis  Marise  omnes  divites  plebis,  quia  nemo  est 
qui  ejus  pulchritudinem  et  sanctitatem  habere  non 
300  desiderat.  Divites  antem  plebis  illae  animae 
sunt  quae  non  temporalibus,  sed  spiritualibus  divitiis 
abundant.  c  Omnis  gloria  ejus  filice  regis  ab  intus.  » 
Nolite  inquit,  ad  exteriorem  pulchritudinem  atten- 
dere,  illam  quee  interius  est  considerate,  quia 
omnis  gloria  ejus  ab  intus  est.  Nam  et  si  virginitas 
camis  foris  luceat,  ea  tamen  quee  intus  est  simul 


scripturis  memores  sunt,  et  per  omnes  quicunqoe 
illorum  doctrina  et  praedicatione  crediderunt,  a*ter- 
nam  Ghristi  nominis  memoriam  faciunt.  Unde  et 
subditur  : 

«  Propterea  populi  conlitebuntur  tibi  in  aeternumi 
»  et  in  sa^culum  sseculi.  »  Hoc  igitur  fecit  apostolica 
prsedicatio,  ut  omnes  populi  omni  tempore  Domino 
conHteantor. 

PSALMUS  XLV. 

IN    FINIM  FILIIS    CORE  :    PRO   ARCiU^IS,   PSALUCS. 

Psalmus  iste,  quem  cantant  iilii  Gore,  ideo  pro 
arcanis  titnlatur,  quia  Ghristi  incarnatio  in  eo  con- 
tinetur,  quam  Judeei  credere  nolunt;  et  usque  hodie 


cum  aliis  omnibus  virtutibus  magis  commendatur.  »  iHis  arcana  et  occulta  est.  De  Ghristi  namque  incar- 


Sed  vis  audire  ipsam  Virginem  beatam  magis  de 
homilitate,  quam  de  virginitate  gloriantem.  <c  Exsul- 
tavit,  inquit,  spiritus  meus  in  Deo  salutari  meo, 
quia  respexithumilitatem  ancillfle  suab  (Lmc.  i,  48).  » 

•r  In  fimbriis  anreis  circumamicta  varietate.  » 
Varietas  ista  non  colorum,  sed  virtutum  est  qusE  in 
se  omnium  virtutum  abundantiam  habuisse  signi- 
ficat.  Fimbriae  vero,  quae  terram  contingunt,  ejus  in 
hoc  mundo  conversationem  prseclaram,  sanctam  et 
sapientiae  plenam  ostendunt.  Unde  et  merito  aoreae 
dicuntur,  quia  aurum  in  divino  eloquio  sapientiam 
designat,  secundum  illud  :  «  Thesaurus  desidera- 
bilisreqoiescit  in  ore  sapientis  [Prov.  xxi,  27).  » 

«  Adducentur  regi  virgines  post  eam.  »  Ista,  inquit, 


natione  dicitur  hic :  «  Dominus  virtutum  nobiscum ; » 
ipse  est  enim  Emmanuel,  qui  nobiscum  Deus  inter- 
pretatur. 

c  Deus  noster  refugium  et  virtus,  adjutor  in  tri- 
>  bulationibus,  quse  invenerunt  nos  nimis.  »  Vox 
ProphetsR  est,  et  aliorum  ejusdem  fidei  ante  Ghristi 
incarnationem.  Deus  uoster,  dicunt  isti,  refuginm 
nostrum  est,  et  virtus  et  adjutorium  in  tribulatio- 
nibns  multis,  quas  passi  sumus,  et  nunquam  desoruit 
nos,  qnamvis  inimici  nostri  multo  plures  et  fortiores 
nobis  fuissent.  Quare  igitur  timeamus  tanti  adjutoris 
muniti  prsesidio?  Et  hoc  est  quod  dicit : 

«  Propterea  non  timebimns,  dum  turbabitur  terra, 
1  et  transferentur  montes  in  cor  maris.  »  Propterea, 


sicut  regina  et  domina,  anteibit  et  praecedet,  alise  G  inquit,  neqne  nos   timebimus,  neque  illi  qui  tunc 


vero  omnes  eam  sequentur,  et  post  eam  regi  Ghristo 
Domino  addncentur.  j<  Proximae  ejus  afTerentur  tibi 
»  in  lietitia  et  exsultatioue.  »  Proximae  autem  illee 
dicuntur,  quae  mente  et  spiritu  eam  imitantur,  et 
bene  vivendo  ei  similes  sunt.  Omnes  autem  istae 
simul  cum  ea  la^titia  et  exuitatione  Domino  offe- 
rentor,  et  in  templum  regis  adducentur. 

«  Pro  patribus  tnis  nati  snnt  tibi  filii.  »  Duodecim 
filios  quos  patriarchas  vocamus  habuit  Jacob,  ex 
quibus  omnis  Jndaeorum  multitudo  originem  duxit, 
qni  ideo  Salvatoris  nostri  patres  dicuntur,  quia 
secundum  carnem  de  illornm  progenie  natns  est 
(557).  Similiter  et  Ghristus  duodecim  discipulos 
habuit,  ex  quibus  omnis  ecclesiastica  moltitudo 
genita  est.  Habuit  igitur  Dominus  pro  patribus  filios 
quos,  secundum  numerum  praedictorum  patrnm, 
filios  sibi,  id  est  sanctos  apostolos  eligere  voluit.  De 
quibus  subditur :  «  Gonstitues  eos  principes  super 
omnem  terram  {Psal.  xliv,  17).»  Isti  enim  sunt  de 
quibus  Dominus  ait  :  «  Gum  sederit  Filius  hominis 
in  sede  majestatis  suae,  sedebitis  et  vos  snper  sedes 
doodecim,  judicantes  duodecim  tribus  Israel  (Maith. 
XIX,  28).  » 

«  Memores  erunt  nominis  tui,  Domine,  in  omni 

(556)  Pictae  B.  M.  Virginis  imagines  in  veneratione 
habendae,  earumque  cnltos  vaide  antiqnus  est  in 
Ecciesia. 

(5$7)  Ex  Juda  Jacobi  fiiio  Ghristus  Dominus  se- 
cundnB  camem  recta  iinea  prognatus  apud  Mat- 


D 


S 
e 


temporis  erunt,  dum  tota  terra  contra  Ecclesiam 
conturbabitur,  et  in  sanctornm  inortem  omues  ho- 
mines  iniqui  conspirabunt.  Sed  quid  est,  quod  ait : 
«  et  transferentur  montes  in  cor  maris?  »  Montes 
apostoli  sunt  et  doctores,  at  vero  cor  maris  Romani 
principes  sunt,  et  alii  hnjus  saeculi  potentiores, 
quorum  consilinm  et  voluntatem  omnes  alii  seque- 
bantur.  Tunc  igitur  montes  transferebantur  in  cor 
maris,  quando  apostoli  et  doctores  ante  reges .  et 
principes  ducebantur.  Sed  quid  postea? 

«  Sonueruut,  et  turbatae  sunt  aquae  ejus.  »  Sonue- 
runt  quidem  aquae  mariset  turbatae  sunt,  quia  omnes 
populi  et  nationes,  quae  per  aquas  significantur, 
nimia  ira  commoti,  et  contra  sanctos  ut  interfice- 
rentur  clamare  coeperunt.  Sancti  vero  quid  fecerunt? 
«  Gonturbati  sunt  montes  in  fortitudine  ejas.  »  Gon- 
turbati  enim  snnt,  cum  in  carcere  concludebantur, 
cum  catenis  ligati  traherentur ,  cum  flagellis 
et  scorpionibus  caederentur,  cum  igne  supposito 
urerentur  (558)  .  Sed  qnis  omnia  tormento- 
rum  391  genera  enumerare  potest,  quibus  sancti 
Dei  ab  impiis  affligebantur  ?  Hanc  enim  conturba- 
tionem  Salvator  noster  significabat,  com  suae  pas- 
sionis  tempore,  nsqoe  ad  mortem  se  conturbatum 

thaeum.  cap.  i,  ▼,  %,  et  Lucam  cap.  iii,  ▼,  43,  nar- 
ratur. 

(558)  God.  Ghis.,  c  cum  ungulis  raderentur,  eum 
in  catasta  exardescerent.  ^ 


EXPOSITIO  IN  PSALHOS. 


861 


icebat.  Et  illfie  gottse  sanguinis,  quse  de  toto 
)rpore  sudabant,  bas  diversas  sanctorum  mar- 

passiones  signiOcabant. 
uminis  impetus  loetilicatcivitatem  Dei.  »  Exte- 
nqait,  in  corpore,  et  ad  tempus  conturbatar 
ia  de  sanctorum  afflictione;  interius  vero  con- 
r  et  laetificatur  de  sanctl  Spiritus  inunda- 
[509).  Sic  enim  Spiritos  sanctus,  quasi  quod- 
aagnum  flumen,  de  quo  septem  gratiae,  quasi 
1  rivi  procedenles  totam  civitatem  D»»i,  qucB 
clesia,  irrigant,  satiant,  lajtificantet  fecundant. 
:lificavit  tabernaculum  suum  Altissimus.  »  Hu- 
iquit,  fluminis  aquis  sanctificavit  Altissimus, 
ivit  et  purificavit  tabernaculum  suam,  ut,  quia 
inctus  est,  sauctum  sit  et  tabernaculum  ejus. 
im  ipse  ait  :  Sancti  estote,  quia  et  ego  san- 
im  Dominus  Deus  vester  [Levit.  xi,  44).  »  — 
j  in  medio  ejus  non  commovebitur.  »  Secura 
i  domus  quffi  talem  babet  babitatorem,  qui, 
im  nunquam  ab  ea  commovetur  et  separatur, 
lunquam  ab  inimicis  penitus  superatur.  De 
lim  dictnm  esi  :  Quia  «  portae  inferi  non  prae- 
nt  adversus  eam  [Matth.  xvi,  18).  »  Unde  et 
ur  : 

Ijuvabit  eam  Deusvultu  suo.  »  Quid  est  autem, 
vabit  eam  vultu    suo,  »  nisi  illustratione  et 

faciei  snse?  Hinc  enim  est  quod  alibi  dicitur  : 
linet  Domicns  vultum  suum  super  nos,  et 
atur  nostri  (Psal  lxvi,  i).  »  Quando  enim 
us  nos  adjuvat,  l^etam  faciem,  et  quando  non 
t,  iratam  faciem  babere  describitur. 
nturbaUe  sunt  gentes,  et  inclinata  snnt  regna, 
L  vocem  suam  Altissimus,  et  mota  est  terra.  > 
nturbatio  bona  est;  ecce  gentes,  quae  superius 
sanctos  et  contra  Ecclesiam  conturbata;  erant, 
2ontra  seipsas  conturbatse  esse  dicuntur.  Item 
mt  abominari  ea  quse  diligebant,  et  ea  diligere 
dio  babebant.  c  Et  inclinata  sunt  regna.  » 
psi  quoque  imperatores  sub  jugo  Cbristi  se 
avernnt,  et  fidem,  quam  impngnabant,  cum 

susceperunt.  Hoc  autem  sub  tempore  Con- 
i  imperatoris  convecienter  intelligi  potest, 
),  sanctis  omnibus  a  vincnlis  absolatis,  ec- 
apertse  sunt,  et  nemo  fuit  qui  contra  Cbristia- 
jem  insurgere  auderet.  Et  nunc  quidem  omui 
}ere  prsedicantibas,  totus  mundas  pene  ad 
;onversus  est,  Unde  et  subditur  :  «  Dedit  vo- 
suam  Altissimus,  et  mota  est  terra.  »  Dedit 
V.ltissimus  vocem  snam  per  ora  episcoporum 
^rum,  et  mota  est  terra  ab  infidelitate  ad  fi- 

tenebris  ad  lucom,  a  diabolo  ad  Deum.  Sed 
licebat  terra  in  tanta  iUa  sua  commotione  ? 
ir  : 
minus  virtntum  nobissum,  susceptor  noster 

Jacob.  »  Hoc  tale  est  ac  si  diceret :  Victi 
i  nostri,  quia  falsi,  miseri  et  sine  viribus  erant. 

«  Lsetificatur  enim  civitas  Christi,  cum  in 
triuin  evangelicffi  cursu  populus  purificatur, 
ar,  et  quodam  preedicationis  impetu  repletnr. 


A  Nunc  autem  t  Dominum  virtutum  nobiscum  »  est, 
Dominus  fortiset  potens,  Dominus  potens  in  preelio, 
cui  nulld  creatura  resistere  potest,  qui  tam  subito, 
tamque  mirabiliter  totum  ad  se  mundum  convertit. 
t  Susceptor  noster  Deus  Jacob.  »  Quia  expulsis  Ju- 
d8?is,  non  gentiles  in  haereditatem  suscepit. 

«  Venite,  et  vidote  opera  Domini,  qnae  posuit  pro- 
»  digia  super  terram,  auferens  bella  usque  ad  fines 
terrae.  »  Loetantur  sancti,  et  admirantur  de  tanta 
pace,  tam  subito  sibi  divinitus  concessa.  a  Venite, 
inquiunt,  et  videteopera  Domini.  >  Et  revera,  et  spe- 
cialiter  opera  Domini,  et  qnee  nnllns  alias  nisi  ipse 
solns  facere  potuisset,  ac  per  boc  eo  quoe  modo  facta 
sunt  prodigia  et  magna  miracula  esse  dicuntur.  Sed 
qose  sunt  ilia?  c  Auferens  bella  usque  ad  fines  terro».  • 
Cum  enim  paulo  ante  pacem  Ecclesia  nusquam  ha- 
bnisset,  snbito  per  Dei  misericordiam  factum  est» 
ut  usque  ad  fines  terroe  nemo  contra  eam  loqui  ande* 
ret.  De  qua  videlicet  pace  adhuc  subditur  :  «  Arcum 
»  conteret,  et  confringet  arma,  et  scnta  combnret 
>  igni.  »  Hoc  autem  contra  Arianos  dicere  videtur, 
quorum  impia  hseresis  in  Nicseno  concilio  simul  cum 
principe  suo  eodem  tempore  damnata  est.  Et  quam- 
vis  om;iis  illornm  armatura  dissipata  sit,  adhuc  ta- 
men  et  arma,  et  bellatores  ignis  perpetuus  exspe- 
ctat. 

«  Vacate  et  videte,  quoniam  ego  snm  Deus,  ex- 
»  altabor  in  gentibus,  et  exaltabor  in  terra.  »  Venite, 
inquit,  et  videte  opera  Domini,  et  agamus  ei  gratias, 

G  qui  data  pace  nos  bortatnr,  dicens  :  c  Vacate,  et 
videte.  n  Vacate,  inquit,  lectioni,  et  orationi  et 
omni  spirituali  operatioui.  Et  videte,  cognoscite  et 
intelligite  quoniam  ego  sum  Deus,  cujus  virtutem  et 
potentiam  nunc  tanto  opere  admiramini.  Et  exalta- 
bor,  quasi  dicat,  in  cunctis  gentibus  et  in  omni  terra» 
quoi  usque  ad  hsec  tempora  mihi  adversari  videba- 
tur. 

•  Dominus  virtatnm  nobiscnm,  snsceptor  noster 
»  Deus  Jacob.  »  Idipsum  repetunt  quod  superius 
dixerat,  et  gratnlabundi  verum  per  omnia  esse  con- 
firmant,  quia  Dominus  virtutum  nobiscum  est,  quo- 
niam  nisi  fortis  et  potens  esset  ea  quce  superius 
dicta  sunt,  nuUatenus  facere  potuisset. 

99%  PSALMUS  XLVI. 

IN   FINEM    PRO   FILIIS  CORE.   PSALKUS. 

Psalmos  iste  factus  est  pro  filiis  Core,  id  est  pro 
apostolis,  qui  in  soia  Christi  passione  et  cruce  glo- 
riantur.  Unde  Apostolus  ait  :  «  Mihi  absit  gloriari, 
nisi  in  cruce  Domini  nostri  Jesu  Ghristil  »  {Galat, 
VI,  i4.)  De  his  autem  in  hoc  psalmo  dicitur  :  «  Prin- 
cipes  populorum  convenerunt  cum  Deo  Abraham, 
quoniam  dii  fortes  terrse  nimium  elevati  sunt.  • 

c  Omnes  gentes,  plaudite  manibus,  jubilate  Deo  in 
»  voce  exsultationis.  »  Hanc  consuetudinem  habne- 
rnnt  antiqui,  ut  prae  Isetitia  manibus  plauderent.  Unde 
est  illud : «  Plaudite,  Romani,  ego  Caliopins  recensui.  • 

auia  ejus  commercio  sanctitatis.  »  S.  Max.  Taurin., 
serm.  i4,  edit.  Rom.,  p.  434. 


.  "v 


863  S.  BRUNONIS  EPISGOPl  SlGNlEffSIS.  M 

flortatnr  igitar  Eederia  omnes  gentes  ut  iaeffabili-  A  catum  esse  puto  quod  hic  didtar  :  «  In  jobilatione  I 
ter  gaudeant  ct  letentur,  qaoniam  Salyator  noster 


coelos  ascendit :  manibus  namque  plaudere,  majo- 
rem  leetitiam  signiflcat,  qnam  verbis  explicari  va- 
cat.  Et  illi  quidem  bene  manibus  plaudunt,  qni  eam 
Isetitiam,  quam  de  Domino  habent,  bene  operando 
ostendant,  siquidem  manibus  opera  fiunt.  Jubilatio 
▼ero  in  voce  exsultationis  ineffabile  gandium  est, 
qnod  magis  in  corde  qaam  in  ore  modulatur. 

«  Quoniam  Deus  summns,  terribilis,  et  rex  ma- 
f  gnns  super  omnes  deos,  snbjecit  popalos  nobis, 
i  et  geates  sub  pedibas  nostris  :  elegit  nos  in  haere- 
»  ditatem  sibi,  spcciem  Jacob,  qoam  dilexit.  »  Du- 


et  in  Yoce  tubffi.  > 

«  Psallite  Deo  nostro,  psallite,  psallite,  regi  no- 
>  stro  psallite.  »  Quanto  jubilo  cor  istius  hominii, 
plenum  erat,  qni  totiet  et  cum  tanta  frequentatione 
nos  psallere  praecipit ;  yidetur  mihi  his  yerbis  dicere 
psallite,  psallite,  et  incessanter  psaliite,  ne  vos  an- 
geli  psallendo  yincant;  sed  quod  ipsi  in  coelis  fi- 
cinnt,  et  tos  in  terra  faciatis.  Et  ne  fortasse  aliqais 
sic  admonitus  et  ezhortatas  pra  nimia  Isetitia,  at 
quondam  ad  motus  corporis  et  ad  salatatioaes  sur  • 
gere  yolaisse  putet,  subdidii  dicens  :  «  Psallite  sa- 
pienter.  »  Et  hoc  quare?  «  quoniam  rex  omnis  terre 
»  Deus.  M  Non  est  iste  qualiscunque  rex,  cui  psallitis; 


plicem  cansam  reddit,  qnare  maoibns  plaudere  et 

jabilare  debemus  :  alteram  quidem  nostram,  et  al-  ^  magnus  et  potens  est,  et  omnis  terree  rex  et  domi- 

teram  Salyatoris  nostn.  Nostram  autem,  pro  tanto      nusest.  Et  unde  hoc  probat,  yis  audire? 


pro 
beneficio,  quia  nobis  populos  subjecit,  et  nos  sibi  in 
hsereditatem  elegit.  Plaadite,  ioquit.  Qaare?  Quo- 
niam  Dominns,  qai  modo  pauper  et  hnmilis  appa- 
mit^  nanc  siimmus  et  terribilis,  et  rex  magnas  saper 
omnes  deos  esse  probatnr.  Summus  quidem,  qaia 
omnia  ei  snbjecta  snnt,  quaecunque  in  coelo  yel  in 
terra  sunt.  Terribilis  yero,  quia  reddet  unicaiqae 
secundum  opera  sna.  Et  ipse  qaidem  est  rex  magnns 
snperomnes  deos,  «  Qaoniam  omnes  dii  gentium  dse- 
monia  :  Dominos  antem  coelos  fecit  {Psal,  xcv,  5).  » 
« Sabjecit  populos  nobis,  et  gentes  sub  pedibus 
nostris.  i>  NuUa  namque  gens,  yel  popalus  est,  de 
quibas  aliquisanctoram  pedibus  se  non  homiliassent. 

Qaod  aotem  ait :  •  Elegit  nos  in  h«rediUtem  sibi..  ^  isdlumTedere  ionVst  Dominas^^dediguiitas. 
hoc  est  quod  Dommas  alibi  dicit :  «  Fnnes  cecide- 
runt  mihi  in  prseclaris,  etenim  haereditas  mea  pree- 
clara  est  mihi  (PsaL  zy,  6).  i>  Vocat  autem  eamdem 
hsereditatem,  id  est  san^tam  Ecclesiam,  speciem 
Jacob,  quia  ipsa  est  de  qna  Apostolus  ait :  «  Elegit 
sibi  gloriosam  Ecclesiam,  non  habentem  macolam, 
neqoe  rugam  {Bpha.  ▼,  H).  >  Qaod  yero  sequitur  : 
>  quam  dilexit;  hoc  est  quod  alibi  Dominus  ait  : 
•  Jacob dllexi.  Esau  antem  odio  habai  (Rom.  ix,  43).  » 
«  Ascendit  Ueus  in  jabilatione,  et  Dominus  in  yoce 
»  tnbe.  »  Iteram,  inquit,  plaudite,  et  amplius  plau- 
dite,  quia  «  ascendit  Deus  in  jubiiatione,  et  Domi- 
nns  in  yoce  tube.  »  In  jubilatione  ascendit  Dominns, 
id  est  in  maximo  gandio  et  Isetitia  apostolorum,  qui 
eum  in  tauta  gloria  tantaque  yirtute  ascendere  yi-  D  «<  Ecce  posai  te  Deum  Pharaonis  {Exod.  yii,  7).  » 


«  Regnabit  Dominus  super  omnes  gentes.  »  Victi, 
inquit,  sant  inimici,  et  regnum,  et  potestatem  dia- 
bolus  amisit,  non  Jadseorjam  tantum,  imo  et  gentium. 
Non  regnet  amplius  peccatum  in  yestro  mortali  cor- 
pore,  qnia  solas  Ghristus  rex  est  et  ubique  regnat 
Et  nbi  est?  «  Deos  sedet  super  sedem  sanctam 
»  snam ;  »  sicat  scriptum  est :  c  Dixit  Dorainus  Do- 
mino  meo  :  sede  a  dextris  meis  {Psal,  cix,  i),  »  Et 
alibi  :  <  Dominus,  in  coelo  sedes  ejus  {PsaL  x,  4).  » 
Sed  ne  longe  esse  yideamnr,  andi  Apostolam  di- 
centem  :  «  Nescitis  qnia  templum  Dei  estis  yos,  et 
Spiritus  sanctns  habitat  in  yobis  (/  Cor,  ni,  46).  » 
Anima  namque  justi  sedes  est  sapientiffi,  nam  super 


«  Principes  populorum  conyenerantcum  S9S  Deo 
»  Abraham,  quoniam  dii  fortes  terrse  nimium 
»  eleyati  sunt  »  Interrogayit  Mojses  Dominum 
quod  esset  nomen  ejus?  cni  Dominus  respondens 
ait :  «  Ego  sam  Deus  Abraham,  et  Deus  Isaac,  et 
Deus  Jacob  {Exod,  m,  6).  >  Hic  est  itaqae  ille  Deus 
et  Dominos,  cum  quo  in  die  Ascensionis  conyenerunt 
principes  populi,  sancti  yidelicet  apostoii,  atque  in 
ipsa  die  mandatam  acceperunt  nt  irent  in  uniyersum 
mundnm  et  praeflicarent  Eyangelium  omni  creaturse 
{Marc.  xyi,  15);  ettnnc  qnidem  tot  dii  fortes  terrse 
a  Domino  constituti  sunt,  sicut  et  Mojses,  cum  ad 
Pharaonem  mitteretur,  dictum  est  ei  a  Domino  : 


debant.  Siye  enim  in  jubilatione  angelorum,  qnos 
omnes  com  snmma  exsuUatione  obviam  ei  yenisse 
dubitare  non  debemns,  quorum  yoces  et  laudes, 
qum  excellentissime  erant,  quamyis  nesciamus  qua- 
les  erant,  per  yocem  tub«  inteliigere  possumns.  Et 
quis  unquam  dicere  yel  cogitare  yaleat  quanta  tunc 
iBtitia  in  coelis  fuerit,  quando  Christus  Dominns 
ooelot  ascendit?  Videor  yidere  omnes  angelos  et 
archangelos  iiiam  Saiyatoris  nostri  gloriosissimam 
hnmanitatem  humiliter  adorantes,  et  pro  tanta 
taliqne  yictoria  de  hoste  snperbissimo  sic  superato 
gratiat  agentea.  Et  hoo  totom  in  hia  yerbis  signifi- 


Fortes  autem  dii  fuerunt  isti,  et  aliis  omnibos  for- 
tiores,  qnoniam  non  solnm  in  terra,  sed  in  coelo 
qnoque  polestatem  acceperunt,  et  claudere  et  aperire 
quibuscunque  yoluerint;  unde  et  beato  Petro  Domi- 
nns  ait :  «  Quodconque  ligayeris  super  terram,  erit 
iigatum  et  in  coelis;  et  quodcuuque  soUeris  super 
terram,  erit  solutnm  et  in  coelis  {Matth,  xyi,  \9),  » 
Ideoque  hic  dicitur : «  Nimium  elevati  sont.  »  Nimiom 
quidem  quantnm  ad  hnmanam  opinionem.  In  alia 
autem  translatione  non  dicitar  ntmitmi,  sed  vaUk 
elevati  sunt,  qnod  satit  conyenientius  sonare  yide- 
tur  (560). 


(560)  S.  Auguftijiut,  et  Psalteriam  quod  supra     valde^  plura  yero  Italie  yersionis  ezemplaria  legiut 
laudavimut,  a  Jbiopho    Blinchino  editom  habant     nlmuffii. 


865 


PSALMUS  XLYII. 

PSALMUS  CAima  :  filiis  core.  sicunda  sabbati. 

Filii  Core  iili  sunt  qui  m  Calyariae  ioco  Christam 
crucifixum,  diabolum  Yictum,  originale  peccatum 
deletum,  et  humanom  genus  Christi  sanguine  re- 
demptnm  esse  non  dubitant.  Qaod  vero  ait :  Seconda 
Sabbati,  sic  est  inteiligere.  Prima  namque  Sabbati 
resnrrexit  Dominos,  suisque  discipulis  se  manifesta- 
▼it.  Secooda  yero  de  ejus  resorrectione  certissimi 
factiy  inter  se  tractare  cceperuut,  quod  ejus  resorre- 
ctionem  manilestareut,  et  ejus  gioriam  prndicarent. 
Atvero  apostolorum  preedicatio,  quid  aliud  est  qoam 
Ecciesifie  constructio  ?  De  EcclesiaB  autem  constru- 
ctione  totus  hic  psalmns  compositus  est. 


BXPOSITIO  IN  PaALMOS,  ^ 

A  rusalem  [ha.  ii»  3).  »  Inde  enim  ▼eneront  apostoli 


mde  iides  et  doctrina  Christi,  inde  isti  psalmi :  inde 
omnis  lcetitia  et  exsoltatio,  quibus  Ecclesia  gratula- 
tur,  et  per  universom  mnndnm  diiatata  est. 

«  Deos  in  gradibos  ejos  dignoscetur,  dum  suscipiet 
y>  eam.  m  Venit,  inqoit,  Dominns  ad  liauc  civitatem 
soam,  sed  nondum  suam,  quia  nondum  sangnine 
redemptam,  et  neqoe  cognitus,  neque  susceptns  est : 
«  In  propria  venit,  et  sui  eom  non  reeeperunt 
(Joan,  I,  ii).  »  Sed  dum  suscipiet  eam,  in  gradibus 
ejos  dignoscetor.  Hoc  autem  erit  in  judicio,  quando 
et  boni  et  maii  astabunt  ante  tribunaC  hristi  (562). 
Isti  aotem  sunt  iiii  gradus,  de  quibus  superius  994L 
dicitur  :  «  a  gradibus  eburneis.  »  Gradus  Ecclesin 


«  Magnns  Dominosi  et  laudabiiis  nimis  in  civitate  ^  apostoli  sunt,  qoia  ipsi  nos  portant  et  sostinent,  et 


»  Dei  nostri  in  monte  sancto  ejus. »  Magnus  quidem, 
quia  omnia  continet  et  obiqoe  est.  Est  autem  et 
laudabilis  nimis,  quia  quantom  iaudari  debet,  lau- 
dari  non  potest.  Sed  ubi  iaudabiiis  est,  nisi  in  civi- 
tate  sua  et  monte  sancto  soo  ?  Civitas  ejus  et  mons 
sanctos  ejos  Ecclesia  est,  qoie  per  Sion  et  Jerusalem 
sigaificantor.  Alibi  Dominos  laudari  non  dignatur, 
nisi  in  civitate  sua  et  in  monte  sancto  suo,  id  est  in 
monte  Sion,  de  qoo  sequitur  : 

c  Diiatans  exsultationes  universe  teme  mons 
»  Sion,  altera  aquiionis  civitas  regis  magni(561).  » 
Quoniam  ex  Judseis  et  gentiiibus  facta  est  Ecciesia, 
ut  per  Sion  Judseos,  per  iatera  vero  aquiionis  gen* 


per  illos  omnes  ascendimus.  In  aiiis  autem  cognosci- 
tur  Dominos,  qui  in  iliis  et  per  ipsos  omnia  jodica* 
bit.  Et  bene  quidem  in  discipuiis  cognoscetur  magi- 
ster,  quia  si  ipsi  sapientes  sunt,  jamde  magistro 
non  dubitetor. 

«  Qoia  ecce  reges  [terrs  congregati  sunt  et  conve- 
»  nerunt  in  unum.  »  Hoc  est  autem  qood  in  titulo 
dicitur :  v  Seconda  Sabbati ;  »  secunda  namqne 
Sablmti  postquam  Dominus  a  mortois  resurrexit, 
congpregati  sont  discipuli  et  coovenerunt  in  unum, 
simulque,  ut  in  Evangeiio  legitur,  ciausi  manel>ant 
propter  metum  Judceorumy  inter  quos  et  semei  et 
iternm  Christus  apparuit«  et  dixit  eis.   «  Pax  vobis : 


tiies  inteiligamus.  Hinc  est  enim  quod  Dominus  di-  ego  snm,  noiite  timere.  Gavisi  sunt  ergo  discipuli, 
citur  lapis  angularis,  co^jungens  duos  parietes,  C  y^^^  Domino  {Joan,  xx,  2i).  »  Et  hoc  est  quod 
unum  ex  prseputio,   aiterum  ex  circumcisione.  £x      ait  : 


his  duobus  parietibus  Ecciesia  tota  consistit.  Unde 
et  in  Evangelio  Dominus  ait :  «  Et  alias  oves  habeo 
quffi  non  sunt  ex  hoc  oviii,  et  iiias  oportet  me  ad- 
docere,  et  iiet  nnom  oviie  et  unus  pastor  (Joan.  x, 
i6).  »  Latera  autem  aquilonis,  omnes  ilii  inteiiigun- 
gontar  quos  diaboias  perilat  et  ventiiat;  ibi  enim 
foit  sedes  ejos,  sicot  ipse  ait  :  t  Ponam  sedem  meam 
ad  aquilonem,  et  ero  simiiis  Aitissimo  (Isa.  xiv,  i4). » 
Unde  et  alibi  dicitur  :  t  Ab  aquilone  pandetur  ma- 
lum  soper  omnes  qui  habitant  terram  (Jer,  i,  i4).  > 
De  talibns  igitur  sancta  Ecclesia  fabricaU  est,  quia 
non  venit  Dominus  vocare  jnstos,  sed  peccatores  ad 
poenitentiam  (Matth.  ix,  t3).  Quod  autem  ait,  «  di- 


«  Ipsi  videntes  tunc  admirati  sunt.  »  Bene  autem 
dixit,  tnnc,  quia  in  ipso  principio  non  mirnm,  si 
admirabuntur  de  tanti  miracaii  novitate.  Non  tamen 
mirari  deboerant  quod  iiie  a  mortuis  resurrexit  qui 
ipsis  praesentibns  et  videntibus  alios  resuscitavit,  et 
adhnc  omnes  resuscitare  habet  (503).  Nunc  autem 
Propheta  ad  ea  visum  attendit,  quae  apostoii  passi 
sunt  postquam  ad  invicem  divisi  nbique  gentium 
prsedicare  cGeperunt.Neque  enim  alia  dicere  poterat, 
nisi  ea  quse  sibi  intos  ostendebantor.  Unde  et  ipse 
alibi  ait :  «  Audiam  quid  loquatur  in  me  Dominus 
Deus  (Psal,  lxxxiv,  8).  »  Et  inde  fit  ut  prophetn  ma- 
tericB  continuationem  et  ordinem  non  teneant,  sed 


latans  exsultationes  universn  terr»,  »  taie  est  ac  si  D  modo   ad  li«ec,  modo  ad  iila  subito  transferantor, 
diceret :  Mons  Sion  civitas  est  regis  magni  diiatans      et  sfiepissime  prius  ea  dicnnt,  quse  postea  ikcta 
exsultationes  nnivers«e  terrse.  c  De  Sion  »  enim,  sicut     sunt. 
scriptum  est,  c  exibit  iex  et  verbum  Domini  de  Je-         «  Conturbati  sontmontes,  et  commoti  sont,  tremor 


(56  i)  In  Vuigata  iegitur  :  Fundatur  exiuUatione 
universsB  terrss  mons  Ston,  etc.  Textos  autem  Angu- 
stini  ita  se  habet :  Dikttans  exsultatUmes  universss 
terrss,  montes  Sion,  etc.  Concordat  lectio  Brnnonis 
usqoe  ad  verba,  universss  terrss,  sed  in  reiiquo  est 
cum  VulgaU,  mons  Sion,  latera  aquUoniSt  etc.  Expo- 
nit  vero  S.  Aug.  cur  montes,  et  non  mons  legatur, 
quam  iiiastrationem  omittimns,  hic  non  necessariam 
lanto  magis,  quod  in  eam  convenit  commentator  no- 
ster.  Conformatur  versio,  qoa  usus  est  Cassiodorus, 
textui  Brunonis  in  omnibus. 

(562)  t  Tunc  enim  Deus  diffnoscetur,  id  est  po- 
Untia  ipsios  yirtasque  declarabitnr,  qmmdo  Eocltsia 


illi  beatos  viros  afferre  ipso  larglenle  monstrabitnr  : 
dom  secundum  gradus  meritornm  sancU  plebs  ad 
dexUram  coliocatur. »  Cassiod. 

(563)  S.  Bruno  qui  omnia  VeUris  TesUmenti  focU 
figuras  et  prophetias  ad  Novi  significationem  TesU- 
menti  tradncere  conatus  est,  versus  hnjus  ac  supe- 
rioris  verba  quffi  plane  de  regibus  Urrce  ioquuntnr 
ad  Chrisli  discipulos  ab  obvio  sensn  nimis  alienos 
nos  convertit,  nt  eorum  stoporem  et  admirationem, 
audiu  Christi  resurrestione,  exponeret.  Nii  id  ofQcit 
ScriptursB  veriUti,  neque  a  mystica  interpreUtione 
absonnm  babendom  est. 


667 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


lapprehendit  eos;  ibi  dolores,  ut  paturientis,  in 
»  spiritu  yehementi  conteres  navis  Tharsis.  »  Post- 
quam,  inquit,  apostoli  prsedicare  coeperant,  et  deo- 
ram  cultum  falsum  esse  certissima  ratione  ostende- 
runt,  et  terrorem  futuri  judicii  nuntiayerunt,  et 
signis  moltis  atque  miraculis  suam  doctrinam  con- 
firmayerunt,  conturbati  sunt  omnes  qui  eos  audie- 
bant,  et  commoti  sunt,  tremor  apprehendit  eos. 
Conturbati  quidem  sunt,  alii  bene,  alii  non  bene. 
Sed  nos  modo  de  his  qui  bene  conturbati  et  commoti 
8unt,  dicere  yolumus.  Bene  autem  conturbatur  qui 
contra  seipsum,  si  male  yixit,  credidit,  et  contra 
pristinam  suam  conyersationem  conturbatar.  Com- 
moti  sunt  autem  ab  infidelitate  ad  fidem,  a  tenebris 
ad  lucem,  a  falsitate  ad  yeritatem  transeuntes.  Et 
hoc  ideo,  quia  tremor  futari  judicii  et  poenarum  quse 
incredulos  exspectant,  apprehendit  eos.  c  Ibi  dolo- 
res  sicut  parturientis.  >  Boni  isti  dolores  sunt,  quia 
cito  in  gaudium  conyertuntur  ;  andc  et  Dominus 
ait  :  «  Mulier  cum  parit,  tristitiam  habet,  qaia  venit 
hora  ejas  :  cum  autem  peperit  filium,  jam  non  me- 
minit  pressurs,  propter  gaudium,  quia  natus  est 
homo  in  mundo  (Joan.  zvi,  2i).  »  Tales  igitur  dolo- 
res  habebant  illi  qui  ad  fidem  yeniebant,  et  pro  pec- 
catis  suis  dolebant  et  llebant. 

«  In  spiritu  yehementi  conteres  naves  Tharsis.  » 
Nonnevidesquam  subito  hicmutaturpersona?Qua3re 
a  principio  psalmi  huc  usque.  et  non  invenies  pro- 
phetam,  nisi  hic  ad  secundam  loqui  personam.  Hoc 
autem  ideo  dixi,  ut  non  quseramus  omnia  in  prophe- 
tis,  qufle  in  aiiis  Scripturis  queerere  solemus.  «  In  spi- 
ritu,»  inquit,  c  vehementi,  »  o  Domine,»  conteres  na- 
ves  Tharsis.  »  Hic  est  ille  spiritus  de  quo  in  Actibus 
apostolorum  legitur  :  «  Factus  est  repente  de  coelo 
sonus  tanquam  advenientis  spiritus  vehementis,  et 
replevit  totam  domum,  ubi  erant  sedentes  {Act.  ii, 
2).  »  Hic  igitur  spiritus  contrivit  naves  Tharsis^ 
quia  innumerabiles  hujus  mundi  civitates,  oppida, 
castellaetviilas  quae  per  naves  signiiicantur,  secan- 
dum  priorem  statum  contrivit,  et  in  melius  commu- 
tavit.  Bene  autem  Tharsis  mundum  significat,  quse 
in  mari  posita,  solis  navigiis,  negotiationibus  et  de- 
ceptionibus  dedita  fuit. 

«  Slcut  audivimus,  ita  et  yidimus  in  civitate  Do- 
»  mini  virtutum,  in  civitate  Dei  nostri ;  Deus  funda- 
»  vit  eam  in  aeternam.  >  Ponit  se  Propheta  cum 
omnibus  aliis  qui  admirantur  de  tam  subita  omnium 
gentium  conversione.  Sicut  audivimus,  inquit,  a  pa- 
triarchis  et  prophetis ;  ita  et  vidimus  in  civitate 
Domini  yirtntum,  per  quam  Ecclesia  significatur. 
Dominus  virtutum  dicitur  Salvator  noster,  quia  ipse 
est,  qui  per  se  et  per  suos  tantas  ubique  virtutes 
operatur.  Pulchre  autem  dizit :  «  Deus  fundavit  eam 
in  flBtemum  ;  »  qnia  fnndamentam  ejas  moveri  non 
potest ;  unde  et  Dominus  ait :  «  Et  portse  inferi  non 
prflBvalebunt  adversus  eam  {Matth,  zvi,  18).  » 

(564)  «  Hoc  est  Yerbum  quod  caro  factum  est,  et 
habitavit  in  nobis.  Sicut  enim  redemplio  Ghristus, 
Ita  et  misericordia.  »  S.  Ambaos. 


B 


A  «  Suscepimus  raisericordiamtuam  in  medio  templi 
»  tui  (564).  »  Quicunque  misericordiam  invenire  et 
a  peccatis  liberari  desiderat,  veniat  ad  templom 
Dei,  veniat  ad  Ecclesiam  Dei,  quia  nusquam  alibi  est 
remissio  peccatorum. 

«  Secundum  nomen  tuum,  Deas,  ita  et  laus  tua  in 
»  fines  terrse.  >  Sicut,  inquit,  nomen  tuum  ubique 
auditum  est,  nequeest  aliqua  gens,  qute  nomen  tuam 
ignoret ;  ita  fac  ut  laus  quoque  tua  ubique  dilatetur, 
89S  et  extendatur,  et  nulla  gens  sit  usque  ad  fines 
terrse,  quse  te  non  laudet  atque  magnificet.  Et  beati 
illi,  qai  te  laudabunt,  miseri  vero,  qai  te  non  lauda- 
bunt.  Unde  hoc?  Quia  «  justitia  plena  est  deztera 
tua,  »  quae  c  reddet  nnicuiqoe  secundum  opera  sua 
(Matth.  zvi,  27.)  » 

«  Laetetur  igitur  mons  Sion,  »  qui  te  quotidie 
laadare  non  cessat,  «  et  ezsultent  filis  Judae,  §  id 
est  animse  confessorum,  quse  etipsse  in  tuis  landibus 
perseverant.  Judas  enim  confcssor  interpretatur,  sea 
laudans  Dominum,  «  Propter  judicia  tua,  •  Domine.  » 
Talia  enim  sunt  judicia  tua,  quae  beatos  facient,  et 
leetificabuntur  omnes  fideles  tuos.  Nunc  autem  apos- 
trophem  ad  ipsos  apostolos  facit,  eosque  hortatar 
ut  hujus  montis  soliiciti  sint,  et  omni  diiigentia 
eum  muniant  et  custodiant.  Et  hoc  est  quod  di- 
cit  : 

f  Circnmdate  Sion,  et  complectimini  eam,  et  nar- 
»  rate  in  tnrribus  ejus  :  ponite  corda  vestra  in  vir* 
»  tute  ejus,   et  distribuite  gradns  ejus,  ut  enarretis 

^  »  in  progenie  altera.  »  Circumdate,  inquit,  Sion,  vos 
qui  custodes  et  speculatores  estis,  yestrisque  eam 
undique  munite  prsesidiis.  Et  complectimini  eam 
ulnis  amoris  et  charitatis,  ne  forte  ab  aliis  amato- 
ribus  diripiatur.  c  Narrate,  »  et  praedicate  «  in  tur- 
ribus  ejus,  »  perquas  singulas  Ecclesias,  non  mente, 
sed  locis  a  se  diversis  intelligimus.  «  Ponite  corda 
yestrain  virtute  ejus  ;  »  id  est  toto  corde,  totaque 
intentione  intendite  in  virtute  et  fortitudine  ejus. 
c  Et  distribuite  gradns  ejus  ecclesiasticos  per  sin- 
gulas  civitates ;  «  ut  enarretis  in  progenie  altera.  » 
Hoc  est  enim  qnod  Apostolus  ait :  «  Plures  facti  sunt 
sacerdotes  secundum  legem  (565),  eo  quod  morte 
prohiberentur  permanere  {Hebr.  vii,  23).  »  Si  enim 

D  semper  viverent,  ipsi  soli  sufficerent,  et  alii  ordi- 
nandi  nonessent ;  nunc  autem  aliis  obeuntibus,  alios 
succedere  necesse  est,  per  quos  doctrina  apostolica 
enarretur  in  progenie  altera.  Sed  quid  narrabitur 
in  progenie  altera? 

c  Quoniam  hic  est  Deus  noster  in  aeternnm,  et  in 
»  sfieculnm  saecnli,et  ipse  reget  nos  in  ssecnla. »  Snfficit 
igitur  nobis  hoc  in  Ecclesia  praedicare ;  quia  Christns 
Deus,  et  rez  noster  est  in  fleternum,  et  quia  ipse  nos 
regit  et  diligit,  nunquam  de  ejus  regimine  receda- 
mns,  neque  nnquam  ad  aliam  doctrinam  Iranseamus, 
et  qufiecunque  prsecipit  humiliter  faciamus,  et  nullum 

(565)  Yerba  secundum  legem  non  habet  teztns 
Grecus,  habebat  autem  Yiiigata  Latina  anteqnam 
recognosceretur. 


m  Exposmo  in  psalvos.  gTo 

alium  rectorem  suscipiamus,  et  sufficit  nobis.  A  quos  portant  sustinere  non  poterunt.  Et  nnde  hoc 

PSALMUS  XLVIH.  probat? 

«  Frater  non  redimit,  redimet  homo.  »  Quis  est 
iste  frater  cojus  redemptio  tam  necessaria  est  (566)? 
Uic  est  ille,  qoi  alibi  ait  :  «  Narrabo  nomen  tuum 
fratribus  meis  {Psal  xxi,  23).  »  Ipse  est  igitur 
Salvator  noster,  qui  eos  atiqne  non  redimit, 
«  qui  confidunt  in  virtute  sna,  et  qui  gloriantur 
in  divitiis  suis.  »  £t  si  ille  eos  non  redimit, 
qui  et  Deus  est,  et  homo  nunquid  aliquis  eos 
redimet  homo?  Poterit  ne  sacerdos  vel  levita  sanare 
quos  non  sanavit  Samaritanus?  a  Non  dabit  Deo 
»  petitionem  suam  (567),  nec  pretium  redemptionis 
»  animse  suae.  •  Ideo,  inquit,  non  redimetur,  quia 


IN   FITfEH    :   FILIIS   CORB   PSALMUS. 

Iste  titolus  satis  jam  ezpositus  est. 

«  Audite  hcec,  omnes  gentes,  aoribus  percipite, 
»  qoi  habitatis  orbem,  qoique  terrigenae,  et  filii 
»  hominam,  simal  in  unum  dives  et  pauper.  §  Magna 
se  in  hoc  psalmo  Piopheta  locuturom  esse  ostendit, 
cum  tantam  omnium  gentium  faciat  vocationem, 
neminem  dimittit,  omnes  vocat,  et  divites  et  paupe- 
res  audire  jubet. 

«  Os  meum  loquetur  sapientiam,  et  meditatio  cor- 
»  dis  mei  prudentiam.  »  Simul  nos  et  attentos  et 


benevolos  facit,  dum  se   sapientiam  et  prudentiam  B  ejus  petitiones  Dens  non  audit,  et  quia  pretium  re- 


locutorum  esse  promittit.  Et  revera  summa  sapien- 
tia  hcec  est,  ut  homo  in  virtnte  sua  non  confidat, 
neqae  in  divitiis  suis  glorietur,  ut  misericordiam 
diligat,  seipsum  cognoscat,  et  carnem  suam  luxuriis 
et  volup^atibus  non  subjiciat. 

V  Inclinabo  ad  similitudinem  aarem  meam.»  In  eo 
qaod  ad  similitudinem  aurem  suam  inclinare  se 
dicit,  et  per  similitadinem  se  loqai,  et  non  sua,  sed 
aliena  se  dicere  ostendit.  Et  hoc  est  quod  alibi  ait  : 
•  Audiam  quid  loquatur  in  me  Dominus  Deus  {Psal, 
Lzxxiv,  9).  »  —  «  Aperiam  in  psalterio  propositionem 
meam.  Psalterium  instrumentum  est  musicse  artis, 
quod  decsm  chordas,  et  non  amplius  habet.  Decem 


demptionis  animse  snse  non  reddit.  Illornm  petitiones 
et  orationes  suscipit  Deus,  qui  bonam  intentionem 
habent  et  mundo  corde  eum  deprecantur.  Illi  yero 
redimnnt  animas  suas  qui  eleemosyois  et  aliis  pie- 
tatis  et  misericordiffi  operibus  peccatis  suis  satisfa- 
ciunt.  ('  Laborabit  in  seternum,  et  vivet  in  finem.  » 
Quia,  inquit,  mali,  tales  et  tales  sunt,  ideo  in  ster- 
num  laborabunt,  et  ad  quietem  nunquam  pervenient. 
Et  vivent  usque  in  finem,  sed  nuoquam  pervenient 
ad  finem,  vellent  enim  mori,  et  ad  finem  pervenire 
si  possent. 

c   Quouiam  non  videbit  interitum,  cum  viderit 
»  sapientes  morientes.  •  Ideo,  inquit,  homines  ini- 


autem  sunt  verba  legis,  in  quibus  praecepta  omnia  p  qui  in  tormentis  et  doloribus  vivent  usque  in  finem. 


continentur.  Ille  igitur  in  Psalterio  cantat,  qui  legis 
mandata  custodit  et  operatur. 

c  Ut  quid  timebo  in  die  mala?  »  Nnnc  in  simili- 
tudine  loqui  incipit,  et  seipsum  aliis  in  similitudi- 
nem  ponit,  ut  qnod  ipse  dicit  de  se,  hoc  unnsquis- 
que  intelligat  in  se.  Dies  autem  mala,  dies  judicii 
est,  quse  ad  sola  mala  suscipienda  malis  hominibus 
prseparata  est.  Ut  quid  timebo,  inquit,  in  die  mala? 
«  Iniquitas  calcanei|mei  circumdabit  me. »  Iniquus  est 
ille  calcaneus,  qui  firmus  non  stat,  et  totum  homi- 
nem  ruere  facit.  Multos  calcaneos  habemus  et  plu- 
res  intus,  quam  foris  habemus.  Omnia  opera  nostra 
calcanei  nobis  sunt ;  boni  quidem  calcanei,  si  bona 
sunt;  mali  vero,  si  mala  snnt;  in  his  enim  aut  ca- 
dimus  aut  stamus.  Ille  igitur  non  timebit  in  die 
mala,  qui  bonum,  dum  vixit,  calcaneum  habuit  : 

c  Qui  confidunt  in  virtute  sua,  quique  in  abun- 
»  dantia  divitiarum  suarum  gloriantur. » lUi,  inquit, 
timeant  in  die  malo,  qui  confidnnt  in  virtute  sua 
et  qui  gloriantur  in  mnltis  divitiis  suis.  Et  ideo  ti- 
meant,  qui  calcaneos  iniquos  habent;  tales  enim 
3M  calcanei  iniqui,  quia   cito    deficient,  et  eos 

(566)  «  Per  hominem  Dominum  Jesnm  intelligamus 
qui  suscepit  hominis  conditionem,  ut  in  carne  sua 
peccatum  omnium  crucifigeret,  et  chirographum 
universorum  suo  cruore  deleret.  »  S.  Ambros. 

(567)  Tam  in  Vulgata  versione,  quam  edidit  et 
illustravit  Isidorus  Clarius  juxta  Venet.  editionem, 
anno  1542,  quam  in  Psaiteno  a  Ven.  cardin.  Thom- 
masio  cnm  notis  piibiicato  Romse  an.  4741,  le^tur  : 
c  Non  dabit  Deo  placationem  siuun.  »  Ubi  eard. 


quia  non  intelligunt  neqae  considerant  quam  juste 
et  quam  sancte  sapientes  moriuntur  :  «  Pretiosa  in 
conspectu  Domini  mors  sanctorum  ejus  (PsaL  cxv, 
5).  »  Isti  vero  cogitant,  et  in  cordibus  suis  dicunt  : 
una  conditio  est  omnium,  et  boni  et  mali,  et  justi  et 
peccatores,  et  sapientes  et  insipientes,  et  omnes  pa- 
riter  moriuntur  et  in  pulverem  resolvuntur,  nnlla 
differentia  est ;  gaudeamus  in  hac  vita,  quia  nesci- 
mns  quid  futurum  sit  in  alia  vita.  Talis  autem 
cogitatio  iniqua  est  et  desperatione  plena ;  quapro- 
pter  «  simul  insipiens  et  stuitus  peribunt.  »  Uic  est 
ille  insipiens,  «  qui  dixit  in  cordo  suo  :  Non  est  Deus 
{PsaL  XIII,  1);  >  per  quem  infideles  homines  intel- 
ligimu5.  Stultus  vero  est,  qui  sola  terrena  et  trans- 
itoria  diligit,  quffi  tam  cito  et  tam  facile  amittun- 
D  tur.  Uno  igitur  et  simili  modo  isti  peribunt,  qnia 
talis  fidelis  aut  param,  aut  nihil  difiert  ab  infideli. 
Talis  autem  stnltus  erat  ille,  cui  Dominus  ait  : 
(c  Stulte,  hac  nocte  animam  tuam  repetent  a  te  (568) : 
qase  autem  parasti,  cujus  erunt?»  (luc.  xn,  10.)  Unde 
et  subditur  : 
«  Et  relinquent  alienis  divitias  suas.   »  Hoc  est 

Thom.  adnotat :  c  Nec  quisquam  illorum  sive  for- 
tium,  sive  divitnm  dabit  pro  se  qiiidqoam,  quo  Deum 
sibi  ipse  placatum  reddat.  »  Similia  habet  Glarius. 
Cassiodorus  vero,  qoi  pariter  habet,  Non  dabit  Deo 
placaiionm  iuam^  ita  exponit  :  Non  dabitf  ne- 
gantis  est,  qnia  nuUa  oblatio,  nnl!a  placatio  potest 
compensare,  quod  nos  Divinitas  est  dignata  redi- 
mere. 
(568)  God.  Ghis.,  anima  tua  rapietwr 


871 


S.  BRUNONIS  BPISGOPI SI6NIENSIS, 


871. 


quod  in  alio  psalmo  dicitur :  «  Thesaarizant,  el  igno-  A  Et  hoc  in  ore  suo,  per  qnod  cogitationem  conve- 

j^.g^^.^^^  ^^^^  ^^^^^  inteJiigere  possumus. 

«  Sicut  oves  in  infemo  positi  sunt.  »  Ovibus  modo 
assimilantur,  non  propter  aliud,  nisi  quia  nulla  ra- 
tione  se  defendent,  sed  omni  virtute  et  fortitudine 
privati,  quasl  vilissima  animalia  ad  mortem  tra- 
hentur.  Et  mors  quid  faciet?  «  Et  mors  depascet  eos :» 
non  dixit  devorabit,  sed  depascet  eos,  ut  post  hoc, 
mortem  ipsam  indeficientem  semperque  redivivam 
intelligamns. 


rant  cui  congregent  ea  (Psal.  xxxviii,  7).  »  —  c  Et 
»  sepulcra  eorum  domus  eorum  in  aeternnm.  »  Post- 
quam  in  sepulcris  hahitare  coeperunt,  nunquam  alias 
domos  ulterius  habebunt,  nam  etinfernus  sepulcrum 
est,  et  ipsa  eorum  corpora  sepulcra  sunt,  fetida 
qnidem  et  putredine  plena. 

«  Tabemacula  eorum  in  omni  generatione,  et  pro- 
•  genie  :  invocabunt  nomina  eomm  in  terris  ipso- 
»  ram  (559).  >  Sicnt  enim  in  coslesti  Jernsalem  man- 
siones  mults  sunt ;  ita  et  in  infemo  multa  tabema- 
cula,  et  poenaram  receptacula  sunt.  Et  sicut  ibi  alii 
ab  aliis  differant  in  gloria ;  ita  et  ibi  alii  ab  aliis  dif- 
ferunt  in  tormentis.  «  Tabernacula  »  igitur  «  eoram, » 


«  Et  obtinebunt  eos  justi  in  matutino  (570).  » 
Unde  obtinebunt  eos,  quia  justi  jacebant,  et  nihil 
poterant  contra  eos.  Hoc  autem  erit  in  matutino, 


id  est  maligni  spiritns,  qui  simul  cum  eis  in  ipsis  ta-      ^,*?'^^.?!*^  °^!^  longissima  transacta.  orietur  justis 
beraaculis  habitabnnt.  .  in  omni  generaUone  et  pro-  ^     ,  J«»^ti«.  «  Et  auxihum  eorum  veterascet  in  in- 

»  ferno ;  »  ubi  ipsi  erunt,  ibi  erit  auxilium  eorum ;  per 


genie, »  per  quod  infinitum  tempus  designatur.  Inter 
ipsa  tormenta  qnibus  eos  craciabunt,  nomina  eornm 
turpissima  invocabunt,  ut  hoc  ipsum  sit  eis  ad  ma- 
jorem  poenam  atque  tristitiam,  qnod  talibus  nomi- 
nibns  vocabuntur.  Intelligendum  est  itaque  quod 
inter  ipsa  flagella,  adulteros,  fomicatores,  sacrile- 
gos,  fures,  latrones,  perjuros,  homicidas,  sodomitas, 
prs^datores,  et  aliis  nominibus,  qufle  ipsi  melius  in 
memoria  habent  maligni  spiritus,  eos  in  perpetuum 
vocabunt.  Et  ille  quidem  terrse  popuins  erant  terrse 
ipsornm,  in  quibus  in  nternam  habitabunt. 
c  Et  homo  cum  in  honore  esset,  non  intellexit, 


quod  videlicel  omnes  eorum  amicos  et  propinquos, 
qui  eis  auxiliari  solebant,  inteliigere  debemus.  Isti 
autem  veterascent  in  inferao,  quia  non  modico  tem- 
pore  ibi  habitabant,  c  et  a  gloria  sua  expulsi  sunt.  » 
Hoc  si  initio  dixisset,  convenientius  videretur,  quia 
quando  mortui  sunt,  tunc  quidem  a  gloria  sua  ex- 
pulsi  sunt.  Sed  haec  in  prophetis  qusrenda  non  sunt, 
quia  quocunque  vadit  spiritus,  iliuc  et  rotae  seauun- 
tur.  ^ 

€  Veramtamen  Deus  liberabit  animam  meam  de 
»  manu  inferi,  dum  acceperit  me.  »  Quasi  ei  aliquis 


-  comparatus  est  jumenUs  insipientibus,  et  similis      ?^^.®7*  *  ^^^  |®^«"»  *o  d®  aliis,  quasi  tu  quoque 
»  factus  est  illis.  »  Hsc  est  causa  quare  homines  c  "  "^®™'"  descendere  et  ibi  habitare  non  debeas  ? 

Ad  quod  ipse  :  Scio  quia  descendam,  veramtamen 
Deua  liberabit  animam  meam  de  manu  inferi. 
Quando  ?  dum  acceperit  me.  Felix  illa  dies,  et  ni- 
mium  felix,  qua  Salvator  noster  illuc  descendit,  et 
sar  ctoram  animas,  qu»  ibi  captivae  tenebantur,  eri- 
puit.  Hinc  est  quod  hic  ipse  alibi  ait  :  «  Auditui  meo 
dabis  gaudium  et  laetiUam,  et  exsultabunt  ossa  hn- 
miliate  [Psal.  l.,  10).  » 

«  Ne  timueris,  cum  dives  factus  fuerit  homo,  et 
»  multipUcata  fuerit  gloria  domus  ejus.  »  Non  U- 
mueris,  inquit,  neque  divitem,  neque  pauperem, 
quia  et  divites  cito  pauperes  fiunt,  et  sanctorum 
paupertas  cito  in  divitias  commutatur.  Timent  mul- 
odio  prosequatur.  c  Et  postea  in  ore  suo  benedi-  n  ^^®*  ▼*"  religiosi,  quando  viros  impios  et  superbos. 


iniqui  qnse  superius  dicta  sunt  paUantnr,  quia  cum 
in  honore  essent  et  ad  Dei  imaginem  et  similitudi- 
nem  facU  essent,  non  intellexernnt  ad  cujus  ima- 
ginem  facU  erant;  sed  potius  iuxuriose  turpiterque 
Tiventes,  jumentis  insipiertibus  similes  esse  voiue- 
rnnt.  Bruta  igitur  facU  sunt ;  qui  si  voluissent,  dii 
esse  poterant.  Sic  enim  scriptum  est  :  «  Ego  dixi  : 
Dii  estis,  et  filii  Exceisi  omnes  {Psal.  lxxxi,  6).  » 
«  Hsec  via  illoram  scandalum  ipsis.  »  Quis  dicere  va- 
leat  quanta  hsec  via  iniquoram,  et  in  hac  vita 
et  in  alia  scandala  ilUs  et  pericula  pariat?  Hec 
via  facit,  ut  nunquam  pacem  habeant,  et  se 
899  vicissim  interficiant,  et  ut  alter  alteram  iniquo 


»  cent.  »  Potest  autem  hoc  intelUgi,  ut  post  scan- 
dala  et  contentiones,  isti  tales,  se  invicem,  non  iu 
corde,  sed  in  ore  suo  se  benedicant ;  qnod  ad  fictam 
pacem  pertinere  videtur.  Si  autem  post  hanc  vitam 
hoc  intelUgimus,  qnid  erit  alind :  «  postea  in  ore  suo 
benedicent,  •  nisi  postea  benedixisse  desiderabunt? 

(569)  fl  Qnia  opera  eoram  corraptibUia  atque  ter- 
rena,  et  ideo  scribuntur  eoram  nomina,  ubi  vivere 
maluerant.  Quia  autem  elevaverant  opera  sna,  iis 
dicitur  :  NoUte  gaudere,  quia  dsmonia  vobis  sulh 
jeetasunt;  sed  gaudete^  qma  nomma  vestra  scripta 
sunt  in  codo  {Luc.  x,  20).  »  S.  Ambros. 

(570)  LecUo  Vulgatie  est :  c  Et  dominabnntur  eoram 
justi  in  matuUno,  et  auxUium  eoram  veterescet  in 
infemo  a  gloria  eoram.  »  Super  quae  ita  S.  Ambro- 
•iofl :  c  Otu  nolnenmty  nt  pasceret  eot  GhristiiSy  de« 


qui  eos  odio  habent  in  potenUa  et  divitus  crescere 
vident ;  quos  modo  Propheta  consolatur  et  hortatnr 
ne  Umeant  qnoniam  hi  tales  cito  deficinnt. 

«  Quoniam  cum  morietur,  non  accipiet  omnia, 
9  nequesimul  cum  eo  descendet  gloria  domus  ejus. » 
De  talibus  quidem  dolendum  est,  quia  pereunt,  sed 

pascet  eos  mort....  Quibus  Ucet  in  hac  vita  studiom 
potenUflB  fnerit,  et  diviUarnm,  ut  alus  dominaren- 
tur;  sed  in  resurrecUone  erit  servitus,  cnm  jnsUs 
matutinus  splendor  illuxerit  :  quorum  figura  est, 
quod  Jacob  Dominus  prsponitur  fratri.  Miserabilis 
ftaque  servitus.ut  eos  tempore,  auo  alii  vocantur  in 
gloriam  splendoris  et  luminis;  hornm  gloria  vete- 
rascat,  et  consumatur  in  tenebris  inieroram.  » 
LecUonem  VuigatflB  hic  sequitur  eUam  Caaaiodornfl  * 
e^jns  interprattUoni  conaentit  S.  Ambroflios,  ' 


EXPOSITIO  IN  PS4LH0S. 


874 


B 


mdum   e$i,  qaia  80«  iniquitates  merita  reci-  A 

• 

laoniam  animaejaainvitaipsios  benedicetar.  i» 
a  sua  tantum  benedicetur  impius,  sed  ab  adu- 
bas  sibique  similibos.  Postquam  autem  mor- 
tuerity  seternam  ezspectat  maledictionem.  c  Et 
fitebitur  tibi  cum  bene  feceris  ei.  »  Yidemos 
tales,  qoaudo  eis  secundum  suam  yolontatem 
)era  accidunt,  dum  multoties  benedicere  et  lao- 
nec  tamen  ab  iniquitate  discedunt,  sed  ipsis 
»rosperitatibus  deteriores  liant. 
^t  introibit  osque  inprogeniem  patrum  soorum 
l).  »  Hoc  enim  ipsi  quasi  ludentes  dicere  so- 
quia  ibi  esse  et  babitare  volunt,  ubi  sunt  pa- 
s  eornm.  Parentes  autem  illorum  ilii  sunt, 
im  opera  imitantur.  Gam  illis  igitor  eront  in 
»,  a  qoibos  non  differont  in  operibos.  Unde  et 
tur  :  «  £t  usque  in  seternom  non  yidebit  lo- 
1 ;  9  qoia  de  tenebris  cscitatis  et  erroris  ibont 
aebras  exteriores;  ibi  erit  fletos  et  stridor 
om. 

.t  homo  cam  in  honore  esset,  non  intellezit, 
aparatos  est  jomentis  insipientibos,  et  simiiis 
os  est  illis.  »  Hoc  aotem  jam  soperios  dixerat, 
1  eo,  qood  iterom  repetit,  eos  in  soa  malitia 
verasse  ostendit. 

30S  PSALMUS  XLIX. 

PSALHnS  A9APH   (572). 

iph  Synagogaf  id  est  congregatio,  interpretator, 
igitor  in  hoc  psalmo  et  dicit  se  a  Domino  hoc  G 
iatam  accepisse,   ot  cesset  a   sacrificiis    qoee 
e  consoeverat,  et  offerat  Deo  sacrificiom  laodis 
t)ilationis. 

leus  deoram  Dominus  locntus  est,  et  vocavit 
:am,  a  soiis  ortu  et  occasu  ex  Sion  species  de- 
is  ejos.  »  Dicit  £vangelista  de  his,  qoi  Chri- 
receperont,  qoia  «  dedit  eis  potestatem  filios 
ieri,  his  qoi  credant  in  nomine  ejos  (Joan,  i, 
»  Omnes  igitor  fideles  et  dii  sant,  et  filii  Dei, 
libos  et  Dominos  ait :  «  Ego  dixi  :  Dii  estis 
»  et  filii  Excelsi  omnes  (Psoi.  lxxxi,  6).  »  Deos 
9,  qoi  deorom,  id  est  sanctoram  omniom  spe- 
er  Dominos  est  (ipsi  enim  sont,  qoi  ei  serviont 
ediont)  locotos  est,  et  per  se  ipsam  et  per  apo- 
)  soos.  «  Et  vocavit  terram.  »  Qoam  terram  ?  D 
olis  orto  usqoe  ad  occasom ;  »  —  «  non  enim 

1]  Ita  cod.  Ghis.  et  Vallic.  Iniroibit  in  proge" 
Plares  sont  codices,  qoi  habent  in  progenies, 
nqoe  lectio  est  in  texto  qoo  osi  sont  Glarios 
lommasios  sopra  citati.  Sed  in  progeniem^  ot 
t  S.  Brono,  legont  Cassiodoros,  codd.  Casin. 
)r.,  qoemadmodum  notat  etiam  in  honc  locom 
s  Holstenios. 

2)  «  Asaph  foit  filios  Barochise  de  famiiia 
in  filii  Levi,  qoi  in  iib.  I  Paralip.  c.  vi^  legitor 
is  inter  qoatoor  cantorom  magistros,  ut  instro* 
is  musicis  Domino  psalmos  resonaret,  qui  non 
ir  psalmi  hiyos,  sicot  de  aliis  dictom  est,  sed 
sos  egregios  existens^  in  hoc  tamen  titolo  me« 
Db  significatioiiem  soi  nominis  adliiberi ;  inter- 
.tor  enim  Synagoga.  Sed  hic  illa  Synagaga  fide- 
qoi  intaliigenda  est  qum  et  yentaxiim  Christiim 

Pavmi..  GLUV^ 


JodflBorom  Deus  tantom,  imo  etfgentiom;  qooniam 
onos  est  Deos,  qui  justificat  circumcisionena  ex  fide, 
et  prffiputiom  per  fidem  (Rom.  iii,  29).  »  Hinc  est 
enim  qood  alibi  dicitor  :  «  In  omnem  terram  exivit 
sonos  eorom,  et  in  fines  orbis  terrfle  verba  eorom 
{Psal.  xviii,  4).  i  —  «  Ex  Sion  species  decoria 
»  ejos.  i  Omnes,  inqoit,  ab  oriente  osqoo  in  occi- 
dentem  vocati  sont ;  Sion  vero,  et  Jerosalem  in  me- 
dio  est,  secondam  illod  :  «  Deos  aotem  rex  noster 
ante  sfficola  operatos  est  salotem  'in  medio  terres 
(PsaL  Lxxiii,  12).  »  Egregie  itaqoe  dictom  est  qood 
iila  civitas  in  medio  sita  est,  ex  qoa  omnia  in  cir- 
cuito,  fidem  et  doctrinam,  speciem  et  pulchritudi- 
nem  suscipere  debebant.  In  Sion  namque  sangois  ille 
^usns  est,  quo  totns  mundus  purificatus  antiqoam 
polchritodinem  decoremqoe  recepit.  Et  hsec  qoidem 
de  primo  Cluristi  adventu  dicta  sont :  nonc  de  se- 
condo  aodiamos. 

«  Deo8  manifestos  veniet,  Deos  noster,  et  non  si- 
»  lebit.  »  Yeniet  enim  in  [primo  advento  soo  occul- 
tos,  et  in  forma  servi,  et  ideo  cognitos  non  est.  t  Si 
enim,  »  ot  Apostolos  ait,  «  cognovissent,  nonqoam 
Dominom  glorisB  crocifixissent  (I  Cor.  ii,  8).  »  Yeniet 
aotem  manifestus,  non  judicandos;  sed  judicatoras. 
Unde  el  ipse  ait  :  «  Com  venerit  Filios  hominis  in 
m^jestate  soa  tonc  congregabantor  ante  eom  omnes 
gentes  (Matth.  xxv,  32).  »  Unde  hoc  dicitor  :  c  Con- 
»  gregate  illi  sanctos  ejos.  »  Et  qoidem  non  silebit, 
qoi  prios  qoidem  «  tanqoam  ovis  ad  occi^ionem 
doctos  est,  et  non  aperoit  os  soom  (Isai.  liii,  7).  » 
Tacoit  enim,  sicot  scriptom  est,  sed  non  semper 
tacebit ;  tacere  et  jodicare  inconvenientia  sont. 

« Ignis  in  conspecto  ejos  ardebit,  et  in  circoito 
»  ejos  tempestas  valida.  »  Ideo  prophetise  graves 
sout,  qoia  ploribos  in  locis,  'neqoe  tempos,  neqoe 
ordinem  servant.  Iste  enim  versos  postea  dicendos 
esset,  qoia  ea  qo®  seqoontorprios  fientqoam  ea  qoee 
hoc  versa  narrantor.  Prios  enim  vocabitor  et  coe- 
lum,  et  terra  sorsom,  et  popolos  a  popolo  discer- 
netor,  et  omnes  sancti  ante  jadicem  congregabon- 
tur,  et  prius  ccbU  sententiam  dabont,  et  justitiam 
annontiabunt ;  et  sic  tandem  in  conspecto  ejos  ar- 
debit,  «  et  in  circaito  ejos  tempestas  valida.  »  Sic 
enim  se  habet  ordo,  et  hoc  est  qood  ait : 

«  Advocavit  ccelom  (574)  sorsom,  ot  terram  dis- 
»  cemeret  popolom  soom.  »   Prophetarom  est  pro 

credidit,  et  venientem  libentissime  soscepit.  Scien- 
dom  plane,  qood  hic  psalmus  otromqoe  Domini 
adventom  prophetet.  »  Bbda. 

(573)  «  bii  dicontor  homines  qoi  bonis  conver- 
sationibos  gratiam  sopernsB  majestatis  acdpiont; 
sicat  in  alio  psalmo  lxxxi,  6,  ait  ego  dixi,  etc.  Ita 
ergo  filii  dicontar,  sicot  et  dii  :  qoia  otromqoe 
gratia  prsestat,  ntiqoe  non  natora.  Deus  aotem 
deonm  est  Dominos  Christos ;  ip^e  enim  com  Patre 
et  Spirita  sancto  vere  dicitar  Ueos  deorom;  qood 
nomen  non  omnino  divinitatis  est  propriom ;  sed 
homana  lingoa,  sicot  jam  diximos,  sommitatem  ejos 
oltra  hoc  non  potest  indicare.  »  Cassiod. 

(574)  Adxfoeavit  coslum.  Qood  hic  ait  S.  BruDO, 
prophetas  s«pe  pro  fatarii  pmterita  ponare  Tenim 
qoiaem  est.  aeg  bojasmodi  ratio  hic  non  yidetor 


875 


S.  BRDN0N1S  tPlSCOPI  SIGNtENSlS. 


876 


fiiUuris  pmterita  ponere,  qaia  sic  Tident  ea  qna  A 
fatnra  saotf  ac  si  jam  facta  faissent.  Per  coelam  et 
terram  omnis  bonoramet  maloram  multitado  signi- 
ficatar.  Et  merito  boni  ccf\i  vocantar,  qaia  illac  itari 
8unt,  et  quia  semper  coelestia  dilexerunt.  Mali  vero 
non  immerito  terra  dicuntnr,  quia  sola  terrena  et 
transitoria  diligunt,  et  ad  inferiora  terrse  trahendi 
sunt.  AdTocabit  igitur  Dominus  et  coelnm  et  terram 
sarsam,  qaoniam  et  bonos  et  malos,  ut  Apostolus 
ait :  c  Omnes  astare  oportet  ante  tribunal  Christi, 
ut  reddat  unusquisque  rationem  de  peccatis  suis 
(II  Cor.  y,  19).  »  Quod  autem  ait  snrsum  aperte 
ostendit,  non  in  terra,  sed  sursum  in  aere  judicium 
esse  futorum.  Sed  quare  adTocavit  ?  «  Ut  disceme- 
»  ret  popuium  suum.  »  Sic  enim  in  Evangelio  |scri-  ^ 
ptum  est,  quia  c  Separabit  Ixonos  a  malis,  sicut  pastor 
separat  agnos  ab  hsedis,  et  statuet  agnos  quidem  a 
dextris,  haedos  autem  a  sinistris  [MaUh.  xxiv,  33).  » 
3M  Satis  autem  in  ipsa  sua  positione  intelligere  pote- 
runty  quibus  gloria,  et  quibus  poena  sit  prseparata. 

«  Congregate  illi  sanctos  ejusy  qui  ordinaverunt 
»  Testamentum  ejus  super  sacrificia.  »  Vos,  inquit, 
angeli,  quorum  officiom  est,  congregate  illi  sanctos 
ejus,  per  quos  episcopos  et  sacerdotes,  omnesque 
ecclesiastici  ordinis.  Et  digne  quidem  non  simul  cnm 
aliis,  sed  separatim  per  se  isti  congregantur.  Post 
hos  aatem  veniunt  apostoli,  de  quibus  subditnr  : 
«  Annuntiabunt  coeli  justitiam  ejus.  »  Deinde  vero 
ponitur  ipse  Dominus  et  Salvator  noster,  de  quo  hic 
dicitur  :  «  Quoniam  Deus  judex  est.  »  Ordinaverunt  C 
autem  episcopi  et  sacerdotes  Testamentum  Dei  super 
sacrificia;  quia  in  ipsis  Judseorum  sacrificiis  expo- 
suerunt  et  ostenderunt  Novum  Testamentum  signi- 
ficatum  esse.  Cum  enim  otrumque  Testamentum 
Dei  sit,  illud  tantummodo  ejus  esse  dicitur,  quod 
spiritualiter  intelligitar.  Quod  enim  in  utroqoe  Te- 
stamento  ad  litteram  intelligitur,  Vetus  est  :  et  quod 
spiritualiter  inteliigitur,  Novum  est.  Inter  nos  igitur 
et  Judceos  sola  liltera  differentiam  facit,  quam  si 
illi  non  sequerentnr,  hodie  nobiscum  omnes  Chri- 
stiani  essent;  sed  littera  occidit,  sicut  spiritualis 
inteliigentia  Ecclesiam  vivificat.  Novum  itaque  Te- 
stamentum  expositio  est  Veteris  Testamenti.  Immo- 
lat  Judseas  agnum,  et  hfiedum,  et  taurum ;  et  ego 
dico  ChristDm  in  his  esse  significatum  :  hoc  quid 
aliud  est,  nisi  Testamentum  super  sacrificia  ordi- 
nare? 

i<  Annuntiaverunt  coeli  jnstitiam  ejus,  quoniam 
»  Deus  judex  est.  »  Annantiabunt,  inquit,  non  suam 
justitiam,  sed  judicium  Dei,  c  quoniam  Deus  judex 
est,  »  cujus  justitiam  et  judicium  csteri  nuntiabunt. 
Non  enim  solummodo  apostoli,  sed  regina  quoque 
Austri,  et  Ninivitse  in  illo  judicio  jadicabant;  sed 
omnes  isti  judicabnnt  sicut  disoipuli,  Christus  antem 
sicut  Dominus  et  magister.  Data  enim  sententia,  et 

habere  locum,  cum  versio  Valgata  legat  advocabit^ 
et  consonet  textui  Hebraico,  nec  non  Grteco  LXX 
interpretnm.  S.  Gregorius  quemadmodum  S.  Brnno 
quinqaies  citat  hune  locum,  iciiicet  adnoeavii  e<j^um^ 


judicio  hoc  ordine  compieto,  tnnc  sequetur  qaod 
superius  dixit :  «  Ignis  in  conspectu  ejus  ardebit,  et 
in  circuituejustempestas  valida.  >  Haec  autem  magis 
timenda  quam  exponenda,  et  magis  cum  timore 
cogitanda  quam  lingna  proferenda  sunt.  Huc  usqae 
Asaph  (per  quem  omnes  patriarchas  et  prophetas 
intelligimus)  de  utroque  Christi  adventu  locutus  est. 
Nunc  autem  ad  ea  quse  locutus  est  respondere  in- 
cipit. 

«  Audiy  populus  meus,  et  loquar  Israel,  et  testifi- 
i  cabor  tibi,  quoniam  Deus  Deus  tuus  ego  sum. »  Satis, 
quasi  dicat,  iocutas  es,  audi  nnnc,  et  ego  loquar, 
et  sub  testificatione  dicam  tibi,  ut  ea  quae  dicam 
firmissime  teneas,  et  nuUatenns  mutare  prsesumas  : 
c  Quoniam  ego  sum  Deus  Deus  tuus,  »  qui  te,  nisi 
mihi  obediens  fueris,  impunitum  abire  non  jpatiar. 
Qnem  enim  sic  audire,  et  cui  sic  obedire  debemus, 
sicut  Deo  nostro  et  Domino  nostro  ?  Longe  hoc  infe- 
rius  positum  est,  quod  attentissime  audire  jubet,  et 
se  locuturum  esse  promittit,  ibi  videlicet  ubi  dici- 
tur  :  «  Immola  Deo  sacrificium  laudis,  et  redde  Al- 
»  tissimo  vota.  »  Et  in  fine  Psalmi  :  «  Sacrificium 
p  laudis  honorificabit  me,  et  illic  iter  est  in  qoo 

>  ostendam  illi  salutare  Dei.  »  Et  tale  est  ac  si  dice- 
ret :  Tu  ipse  superius  laudasti,  et  socios  vocasti, 
qui  ordinaverunt  Testamentom  Dei  super  sacrificia ; 
vide  ergo  ut  non  secundum  litteram,  sed  secundum 
spirituaiem  sensum  Scripturas  inteiligas.  Qnod  si 
feceris,  tunc  milii  placebunt  sacrificia  tua,  quce  qni- 
dem  aliter  intellecta  vanissima  sunt.  Et  hoc  est  quod 
dicit  : 

c  Non  super  sacrificia  arguam  te,  holocansta  |aa- 
»  tem  tua  in  conspectu  meo  sunt  semper.  »  Non, 
inquit,  snper  sacrificia  tua  arguam  te,  quia  sic  facta 
et  sic  intellecta  non  redarguenda,  sed  landanda  sunt. 
Talia  enim  hoiocausta  placent  Deo,  semperque  samt 
in  conspectu  ejus.  Sic  enim  legitur  de  sacriOcio 
Abel :  c  Quia  respexitDominns  ad  Abel  et  ad  munera 
ejus ;  ad  Cain  vero,  et  ad  munera  ejus  non  respexit 
(Gen.  IV,  4).  »  Unde  manifestum  est  quia  sancti  pa- 
triarchflB  et  prophetfie,  et  alii  omnes  in  quibus  erat 
Spiritus  sanctus,  ipsa  sacrificia  quse  faciebant,  spi- 
ritnaiiter  intelligebant.  Qaod  in  hoc  Psalmo  mani- 
festissime  probatur,  in  quo  David  propheta  taliter 
et  talia  de  sacrificiis  loquitur  : 

K  Non  accipiam  de  domo  tua  vitnlos,  neque  de 

>  gregibns  tuis  hircos.  »  Haec  verba  superioribus 
contraria  esse  videntur ;  sed  non  sunt.  Sunt  hirci  et 
vitnli  quos  suscipit  Dominns,  et  sunt  hirci  et  vituli 
quos  Dominus  non  suscipit.  Hircus  est  homo  luxu- 
riosus,  vitulus  vir  saperbus;  qui  si  ad  poeniten- 
tiam  redeant,  et  carnem  suam  immolare  et  affligere 
iocipiant,  talis  hircus  et  talis  vitulus  suscipiuntur  a 
Domino.  Hinc  est  enim  qaod  Apostolus  ait :  u  Obsecro 
vos  per  misericordiam  Dei,  ut  exhibeatis  corpora 

et  Clarius,  qui  his  verbis  notam  apponit.  «  Tam  coe- 
lestes  ni^entes,  quam  mortales  in  hoc  sflecaio  servire 
fecit  ad  auferendam  Satan»  tjrannidem.  » 


877 


Exposmo  ni  pSALifos. 


878 


vestra  bostiam  viyentem,  sanctam,  Deo  placentem,  A  nomini  ejas   (Aom.  zni,   45).  Talia  sacrificia   dia 


rationable  obsequiam  vestrum  (Aom.  zii  I,).  i>  Alios 
autem  vitulos  et  hircos  Deas  non  curat.  Snscipiebat 
tamen  illos  aliquando  propter  significationem,  non 
propter  sni  sanguinis  effusionem. 

f  Quoniam  mese  sunt  omnes  ferse  silvamm,  ju- 
»  menta  in  montibas,  et  boves.  »  Ut  quid  enim  vitiH 
los  et  hircos  repellit,  qui  boves  suscipit  et  jumenta? 
Non  animalia,  sed  sacrificia  repellit,  qoia  et  hsec 
bona  sunt,  sicut  illa ;  nam  et  illa  sacrificia  pro  sna 
significatione  aliquando  Domino  placnerunt,  quce  si 
modo  fierent,  pro  sacrilegio  haberentur.  Sed  quid 
per  feras  silvaram,  nisi  feroces  homines  et  rapinffi 
deditos  intelligimns?  Et  isti  qnidem  Domini  sunt» 


noctuque  facit  Ecclesia,  qns  cantando,  et  psallendo, 
et  prsedicando  totum  tempus  eipendit.  Debemna 
ergo  Altissimo  reddere  vota  nostra,  ut  bona  deside- 
ria,  qaae  in  corde  habemns,  reddere  non  differa- 
rons. 

c  Invoca  me  in  die  tribulationis,  eripiam  te,  et 
»  magnificabis  me.  >  Dizit  nobis  qnid  facere  debea- 
mus,  promittit  et  remunerationis  prsemium,  si  ea 
faciamus.  Sed  sicnt  in  faciendo,  ita  etiam  in  petendo 
desides  sumns. 

c(  Peccatori  antem  dizit  Deus,  quare  ta  enarraa 
»  justitias  meas?  •  Non  est  pretiosa  laus  in  ore  peo- 
catoris.  Sed  qais  est  sine  peccato?  c  Si  enim  dizeri- 


quia  multotiesinmeliuscommutatiDomino  serviont,      mus  quia  peccatnm  non  habemus,  ipsi  nos  sednci- 

» ._  ^.^A.  A.   \.  _  -•_       •_ «.•!-- «.  O  t  •  t  9  «•  ...vv  <^.  •.. 


Jumenta  vero,  400  et  boves,  quia  in  montibus  sunt, 
bonam  significationem  habere  videntur.  Sunt  igitnr 
jumenta,.  sed  bona,  quia  aliena  opera  ferunt.  De 
quibus  Apostolus  ait :  «  Alter  alterius  onera  portate, 
et  sic  adimplebitis  iegem  Christi  (Galat.  vi,  2).  • 
Boves  vero  episcopi  sunt  et  sacerdotes,  qui  vomere 
linguse  agram  Dei  attsidae  colunt;  et  isti  quidem  in 
raontibus  sunt,  per  quos  Ecclesias  intelligimus. 

«  Go£^ovi  omnia  volatilia  coeli,  et  species  agri 
»  mecum  est.  »  Per  volatilia  coeli  omnes  illos  signi- 
ficat,  qui  sapientiores  in  Ecclesia  sunt  et  altius  vo- 
lant.  Talis  fuit  beatus  Joannes,  qni  speciem  aqnilffi 
habere  describitur.  Talis  et  beatus  Paulus,  qui  ad 
tertium  coelum  raptum  se  esse  dicit.  Tales  sunt  et 


mus,  et  veritas  in  nobis  non  est  (I  Joan,  i,  8).  »  De 
qno  ergo  peccatore  hoc  intelligimns,  nisi  de  illo  qui 
in  peccato  perseverat  et  ad  poenitentiam  redire 
contemnit?  Quid  enim  pertinet  ad  illum  justitias  Dei 
prsedicare,  qui  ipsi  justitiffi  contrarius  est?  De  talibus 
enim  Apostolus  ait :  «  Qni  prsedicas  non  fnrandum, 
furaris,  qui  doces  non  moechandum,  moecharis,  qui 
abominaris  idola,  sacrificium  facis  (JRom.  ii,  ^l).  » 
—  c  Et  assumis  Testamentum  menm  per  os  tuom.  » 
Repetitio  est  eorum  quce  dicta  sunt,  quia  Testamen- 
tum,  qaod  sanctum  est  tam  polluto  ore  prsedicari 
non  debet.  Possamus  autem  et  per  Testamentom 
Ghristi  corpus  et  sanguinem  intelligere;  unde  et 
Dominus  ait  :  c  Hic  est  caliz  Novi  Testamenti;  qui 


omnes  alii,  qui  in  Scriptaris  intelligendis  et  ezpo-  G  pro  vobis  et  pro  multis  effundetnr  io  remissionem 
nendis  die  ac  nocte  meditantur.  Speciem  vero  agri      pcccatornm  {Marc.  ziv,  24).  » 


virginum  choros  atriusque  sezus  intelligimus,  quos 
secum  se  Dominus  habere  dicit,  quia  in  talibas  de- 
lectatur;  unde  et  ipse  in  Ganticis  canticoram  dicit : 
c  Ego  fios  campi,  et  iilium  convallium  {Cant,  ii, 
1).  » 

c  Si  esuriero ;  non  dicam  tibi.  »  Hoc  antem  tale 
est  ac  si  diceret :  Si  tale  sacrificium  ulterias  mihi 
offerre  voloeris,  et  me  tali  cibo  delectari  arbitratus 
faeris,  nolo  te  habere  coquum,  nolo  te  habere  mi- 
nistrum,  nolo  te  habere  meorum  ciborum  consilia- 
riom  et  infertorem.  Quare  hoc?  «  Meus  est  enim  or- 
Ti  bis  terrse,  et  plenitudo  ejus.  »  Sufficiant  isti  mihi. 


c  Tu  vero  odisti  disciplinam.  >  Et  pnedicas  illam? 
<c  Et  projecisti  sermones  meos  post  te ;  »  et  annun* 
tias  illos?  Ille  projicit  sermones  Dei  post  se,  qui  sna 
sponte  contra  eos  facit,  et  ad  eos  respicere  dedi- 
gnatur. 

«  Si  videbas  furem,  simal  currebas  cum  eo.  «  Gnm 
fure  currit,  qni  faciendo  vel  consentiendo  talia  opa- 
ratur.  «  Et  cum  adulteris  portionem  tuam  ponebas.  ^» 
Hoc  est  enim  quod  Apostolns  ait :  «  Qui  adhseret 
meretrici,  nnnm  corpus  efficitnr  (/  Cor.  vi,  16). 

«  Os  tuum  abnndavit  neqnitia,  et  lingua  tna  con- 
»  cinnlivit  dolnm.  »  In  hoc  versu  hnretici,  et  pr»- 


si  me  Judsei  audire  nolnnt,  et  litteram  quse  eos  occi-  ^  dicatores  dolosi  et  fallaces,  et  omnes  deceptores,  et 


dit  tenere  volunt. 

<c  Nunquid  mandncabo  cames  tauromm,  aut  san- 
»  guinem  hircoram  potabo?  »  Irridendo  hffic  dicit, 
et  Judseorum  sacrificia  se  per  omnia  abominari 
ostendit.  In  Ghristi  namque  passione  omnia  illa  sa- 
crificia  compieta  sunt.  Unum  sacrificium  habemus, 
et  ipsum  seteraum  secundum  ordinem  Melchisedech. 
u  Finis  legis  Ghristns  est  ad  justitiam  omni  cre- 
denti  (JRom.  z,  4).  »  Habemas  antem  et  aiia  sacri- 
ficia,  laudis  viddicet  et  jnbilationis ;  unde  et  iub- 
ditar : 

«  Immola  Deo  sacrificium  laadis,  et  redde  Altis- 
9  simo  vota  tua.  »  Hoc  est  ilind  saerificium  de  qoo 
didtur  :  c  Per  ipsum  ergo  offeramas  hostiam  laudii 
semper  Deo,  id  eat  vitnlos  labiorum  conflteniium 


adnlatores  notantur. 

cc  Sedens  adversum  fratrem  tuam  detrahebas,  et 
»  adversos  filium  matris  tuse  ponebas  scandalnm.  • 
Frater  noster  et  filius  matris  nostne  omnis  Ghristia- 
nus  est.  Sedere  autem  perseverare  est :  de  illo  lo- 
qnitur,  qni  usque  in  finem  in  sua  malitia  perseverat. 
Tales  aatem  quomodo  praedicare  non  ernbescnnt? 
Hinc  est  qnod  Moyses  hominem  leprosnm,  os  semper 
clansum  et  coopertum  habere  prsecipit. 

«  Hsc  autem  fecisti,  et  tacui;  ezistimasti  inique, 
»  qnod  eo  tui  similis.  »  Hec,  inquit,  omuia  qa« 
superius  dicta  sunt  fecisti :  vidi,  cognovi  et  taeni. 
Non  antem  semper  tacebo,  sed  dignis  correctiimibai 
tiblreapondebo,  alioquin  tibi  similia  essem.  Panim 
enim  in  seelere  differant  et  iMientei  et  conientieii:» 


879  S.  BRUNONI&  KPI^O»!  SlGNIfiNSlS.  S80 

e«.  Si  hoc  exisUmastiymagnamfecUU  iniquitatem»  4^^i^  ^^  ioestimabilis  esse.  lllud  autem  pecca* 


et  magDDm  peccatum  prioribus  addidisU. 

«  Arguam  te,  et  statuam  illa  coDtra  faciem  tuam.  » 
NoDy  iDquity  tacebo,  sed  sicut  dignus  es,  arguam  te, 
et  omnia  illa  mala  quae  commisistiy  et  qu«  me  pntas 
esse  oblitum,  stataam  contra  faciem  tuam,  ut  de 
singulis  respondeas,  et  dignam  pro  unoquoque  re- 
tribttUonem  suscipias.  c  Intelligite  hsec  omnes  qui 
»  obliyiscimini  Dominum,  ne  quando  rapiat  et  non  sit 
1  qui  401  eripiat.  »  Non  anius  hooiinis,  sed  commu- 
nis  et  universalis  comminatio  est,  et  quod  uni  pec- 
catori  videtur  esse  dictum,  et  onmes,  et  singuli  sibi 
dictum  intelligere  debent.  (iuare  ?  «  Ne  quando  ra- 
piat,  >  iile  yidelicet  qui  rapere  solet.  <c  £t  non  sit 
qui  eripiat.  b  Quis  enim  ilium  eripiat,  cui  ipse 
Deus  iratus  esse  cognoscitur? 

«  Sacriiicium  laudis  honorificabit  me.  »  Hic  yer- 
susy  sicut  jam  diximus,  superioribus  continaatnr,  et 
ideo  ad  ista  qusB  modo  dicuntur  pertinere  non  yide- 
tur.  «  £t  illic  iter  est,  in  quo  ostendam  ilii  salutare 
»  Dei.  >»  liiic,  inqait,  hoc  est  in  sacriiicio  laudis  est 
iter,  in  quo  qui  ambolaverit  et  in  eo  perseyerayerit, 
ostendam  iili  salutare  Dei.  Salutare,  siye  salus  quam 
Deus  dabit,  non  temporalis,  sed  fleterna  erit,  quam 
qui  susceperit,  neqae  infirmitatem  neque  mortem 
nlterias  Umebit. 

PSALMUS  L. 

IN   FINEM  :  PSALMUS  DAVIO.  CUM  VENIT  AD   EUM  NATHAN 
PROPHETA  QUANDO  INTRAVIT  AD   BERSABEE. 


B 


tam  iniquitatem  suam  esse  dicit,  qui  commuiiis 
fuit  omnium,  unde  et  pariter  interfecit  et  afQixit 
omnes.  Nunc  autem  de  proprio  suo  peccato  loqui- 
tur,  et  super  communem  omnium  remissiooem  hanc 
sibi  ampliasy  et  specialiter  fieri  postulat.  Et  hoc  est 
quod  dicit : 

c  Amplius  lava  nie  ab  injustitia  mea,  et  a  delicto 
>  meo  mimda  me.  i»  Multi  enim  ab  originali  peccato 
liberaU  sunt,  quia,  nisi  amplius  laventur,  non  sufndt 
eis.  Et  iliud  quidem  non  potuit  dimitU,  nisi  per  iilam 
magnam  misericordiam,  de  qua  modo  diximus,  per 
quam  videlicet  ChrisU  passionem  intelligimus.  Cm- 
tera  vero  omnia  et  antea  et  postea  sine  GhrisU  san- 
gniae  dimitti  non  potuerunt.  Tale  est  igitur  ac  si 
diceret :  Scio  et  certus  sum  quia. 

«  Asperges  me  hyssopo,  et  mundabory  lavabis 
»  me,  et  super  nivem  dealbabor,  »  Sed  et  modo 
V  amplius  lava  me  ab  hac  injustitia  mea,  et  ab  hoc 
»  delicto  munda  me.  >  Et  illa  quidem  abluUo  et  re- 
missio  communis  erit  omnium,  hanc  autem  amplius 
super  iilam  mihi  ex  toto  corde  pcenitenU  speciaUter 
tribne.  £t  hoc  est  quod  ait : 

«  Qnoniam  iniquitatem  meam  ego  cognosco,  et 
»  deUctam  meum  contra  me  est  semper.  »  Dignam 
se  pcenitenUam  agere  ostendit,  dum  se  iniqnitatem 
suam  cognoscere,  et  delictum  suum  semper  se  ante 
oculos  habere  dicit.  Et  taliter  quidem  poenitentibus 
multis  in  iocis  veniam  »e  Dominus  daturum  esse  pro- 


Hunc  psaimam  scripsit  Davidpro  iiio  peccato  quod  q  mitUt  Dat  propterea  nobis  exemplum,  qualiter  nos 


commisit  in  Uriam  et  Bersabee,  dans  exemplum 
aliis  peccatoribus  quaiiter  pcenitere  debeant,  et  ut 
peccata  sua  manifestare  non  erubescant.  SaUs  digna 
pcBnitenUa  fuit,  qa»  tam  cito  Dominum  ad  miseri- 
cordiam  commovit.  Scriptam  est  enim,  quia  «  venitad 
eum  Nathan  propheta,  et  dixit  ei :  Dimissum  est 
tibi  peccatum  tuum  (1/  Reg.  xii,  13).  »  Sed  quare 
diiit,  in  finem,  cum  ad  ipsum  Psalmus  iste  perU- 
neat,  nisi  quia  Saivatori  nostro  loquitur,  per  qoem 
se  a  peccato  liberari  sperat? 

«  Miserere  mei,  Deus  secundum  magnam  miseri- 
»  cordiam  tuam.  »  Muitas  misericordias  fecit  Deas 
semper,  et  faciet ;  sed  illa  misericordia  super  om- 
nes  alias  magna  fuit,  qaa  mundum  redemit,  et  pro- 


quoque  poenitere  debeamus. 

«  Tibi  soli  peccavi,  et  malum  coram  te  feci.  «  Rex 
erat  David,  et  in  suo  tempore  potentissimns,  et 
pneter  Deum  neminem  timebat,  ideoque  dicit :  «  Ti- 
bi  soli  peccavi;  »  tibi  soli  rationem  redditurus, 
quia  nemo  alius  est  qai  me  peccato  modo  repre- 
hendere  apdeat.  Neque  me  tibi  abscondere  possum, 
quia  qnod  feci,  coram  te  feci,  qui  omnia  vides  et 
quem  nallum  latet  secretum.  «  Ut  jusUficeris  in 
>  sermonibus  tnis,  et  vincas,  cum  judicaris.  »  Ecce 
cogitat  Dominns  dimittere  peccatum,  si  sermones 
suos  justos  defendere  velit.  Sciebat  David  sermones 
Domini,  utpote  iUe,  sicut  ipse  dicit,  in  quo  Domi- 
nus  loquebatnr,   et  tantam  in  Deo  etinsermonibus 


prio  sanguine  peccatum  originale  delevit.  Hsec  est  D^ejus  constantiam  et  firmitatem  esse  cognoverat,  ot 


iUa  misericordia,  de  qua  et  alibi  dicit :  «  Quoniam 
confirmata  est  super  me  misericordia  ejus  {Psal, 
cxvi,  2).  »  Confirmata  qnidem,  quia  ibi  probatum 
est  quantam  misericordiam  habaerit.  Hanc  itaque 
misericordiam  primum  sibi  fieri  postulat,  qoia  illod 
peccatum  super  omnia  peccata  esse  cognoverat.  £t 
roagnam  spem  habet,  quod  minora  peccata  dimittat, 
qui  tam  spontaneus  est  ad  tam  magnum  solvendum 
peccatum. 

«  £t  secundnm  mulUtudinem  miseraUonum  tua- 
»  mm  dele  iniquitatem  meam.  »  Quam  singuiariter 
magnam  misericordiam  dixerat,  nunc  pluraliter 
miseraUonnm  mnltitudinem  dicit,  nt  perhoc  quoque 
intelligatur  ilia  misericordia  non  solnm  magna,  sed 


quod  promiserat  penitus  negare  non  posset.  Dum 
igitur  atienderet,  et  poenitenUam  cordis  sni  et  4M9 
sermones  Domini,  quibus  digne  poenitentibns  venia 
promittitar  nolla  raUone  de  misericordia,  et  venia 
sibi  concedenda  dubitare  poterat.  Judicabat  igitur 
et  se  ipsum  in  poenitentia  sua,  et  Deum  iu  sermo- 
nibus  ejos,  et  utraqne  sibi  convenire  videbat.  Dice- 
bat  enim  in  corde  suo  :  Dimitte  mihi  peecatum 
meum,  <  ut  justificeris  in  sermonibus  tnis,  »  id  est, 
ut  justi  et  sine  reprehensione  inveniaotor  sermones 
tui.  «  Et  fincas  cnm  judicaris.  •  Si  enim  sermones 
Dei  veri  non  essent,  non  vinceret  Deus,  sed  poUus 
yinceretor.  Vincitur  enim  in  judicio»  cigus  seroMmes 
reprehensihiles  inveniuntur.  Vicit  igitur<  Qe uffi  die 


m 


feXPOSmO  tN  PSALM06. 


^ 


mitteado  peccatum,  quia  sicut  promiserat,ita  factum 
est,  et  sermones  illius  veri  facti  sunt.  His  rerbis 
instrunntur  omnes  qui  digne  pcenitentiam  agont,  ut 
nuUo  modo  difQdant  de  misericordia  Dei  quia  quod 
promisit,  firmum  et  stabile  est.  Seqoitnr  : 

«  Ecce  enim  in  iniquitatibos  coneeptus  sum,  et  in 
n  delictis  peperit  me  mater  mea.  n  Reddit  aliam 
causam,  qoare  Dominns  ad  misericordiam  faciendam 
sibi  se  inclinare  deberet,  quoniam  in  iniquitatibus 
conceptus  et  natus  sit,  et  ab  ipsa  radice  hoc  habe- 
bat,  ut  camis  volaptatibus  subjaceret. 

«  Ecce  enim  Teritatem  dilexisti.  »  Tu,  inquit,  ve- 
ritatem  diligis,  et  ea  quee  dico  vera  esse  cognoscis, 
et  ideo  confldenter  talia  loqaor,  quia  me  Teritatem 
dicere  scio.  Unde  et  subditur  : 

«  Incerta  et  occnlta  sapientifle  tuse  manifestasti 
»  mihi.  >  Multa  enim  per  Spiritnm  sanctum  et  de 
preesentibus  et  de  futuris  Propheta  cognoverat,  qun 
aliis  hominibos  incerta  et  occulta  erant,  et  quse 
nisi  per  Spiritum  sanctam  sciri  non  poterant.  Tale 
autem  et  illud  quod  sabinfertur. 

«  Asperges  me  hyssopo,  et  mundabor  ,  lavabis 
Ti  me,  et  snper  nivem  dealbabor.  »  Hyssopus  modo 
pro  sanguine  ponitur  ,  quoniam  hyssopo  sanguis 
agni  qoi  immolatus  fuerat  aspergebatur.  Qnid  est 
igitnr  :  c  Aspergesmehvssopo,  nisi  asperges  mesao- 
guine  Filii  tui?  Gam  enim  dicat  :  asperges  me,  et 
ponat  hyssopam,  cum  qao  aspersio  flat,  nec  tamen 
dicat  quid  sit  illud  qnod  aspergatur,  qnid  aliud  in- 
telligere  possomus,  nisi  quod  cum  hyssopo  ex  prse- 
cepto  Domini  olim  aspergebatur?  Hoc  autem  erat 
sanguis  illius  agni,  qul  illum  agnum  signiflcabat, 
qui  tollit  peccata  mnndi,  cujus  saoguine  aspersi  a 
peccato  originali  mundati  sumus.  «Qui  dilezitnos, » 
ut  Apostolns  ait,  «  et  lavit  nos  a  peccatis  nostris  in 
»  sanguine  suo  (Apoc.  i,  5).  »  Nihii  nive  candidins 
invenitur,  nive  tamen  candidiorem  se  futurum  esse 
dicit,  per  quod  videlicet  sanctornm  clariflcationem 
insestimabilem  significat. 

c  Auditui  meo  dabis  gaudium  et  la^titiam.  »  Hoc 
autem  gaodium  tunc  completnm  est,  quando  Salvator 
noster  in  infernum  descendit,  et  istum  cum  omnibus 
aliis  sanctis,  de  locis  illis  tenebrosis  eripuit.  Unde 
scriptum  est  :  «  0  mors,  ero  mors  tua,  morsus  tuus 
ero,  infeme  {0$e.  ziv,  ii).  —  «  Et  ezsultabunt 
>  ossa  hamiliata.  »  Creditar  enim  quod  David  unos 
de  illis  fuerit  qui  simul  cum  Domino  surrexeront; 
unde  et  ossa  sua  non  immerito  exsultare  dicit, 
quffi  tanto  tempore  in  pulvere  humiliata  fuerunt. 

«  Averte  faciem  tuam  a  peccatis  meis,  et  om- 
»  nes  iniquitates  meas  dele.  >  Averte,  inquit,  jam 
nunc  faciem  tnam  a  peccatis  meis,  et  obliviscere 
eorum,  et  ulterius  ea  non  aspicias,  et  miserere  mei, 
qnem  in  tanta  gloria  suscepturns,  et  ante  alios  vo- 
caturus  es.  Neque  enim  decet  ut  maculatum  hic  esse 
permittas,  cui  tantam  in  alia  vita  gloriam  paras. 

«  Cor  mundum  crea  in  me,  Deus,  •  et  expelle  om- 
nem  vanitatem,  omnem  stultitiam,  et  malam  cogi- 
tationem  de  corde  meo ;  ibi  eat  enim  lons,  et  origo 


A  boni  et  maH,  ibi  vitia  oriuntur,  ibi  radices  flgunt, 
qase  nisi  cito  evnlsa  fuerint,  snpra  modum  in  im* 
mensum  crescnnt.  «  Ex  corde  enim  exeunt  cogita- 
tiones  malee,  fnrta,  aduUeria,  perjuria,  homicidia, 
falsa  testimonia,  et  similia^  quae  coinqninant  ho- 
minem  {Matih.  xv,  19).  »  Unde  scriptum  est  : 
«  Omni  custodia  serva  cor  tuum,  quia  ex  ipso  vita 
procedit  (Prov,  iv,  23).  » 

«  Et  spiritum  rectum  innova  in  visceribus  meis.  » 
Spiritus  sanctus,  qni  rectus  est,  et  rectos  facit,  in- 
novari  non  potast  :  innovari  tamen  dicitur,  quando 
domum,  quam  pro  suis  offensis  reliquerat,  noviter 
iterum  habitare  incipit. 

«  Ne  projicias  me  a  facie  tna,  et  Spiritum  sanctum 
D  >  tuum  ne  auferas  a  me.  *  His  enim  Terbis,  ante- 
quam  poenitentlam  egisset,  Deum  sibi  fnisse  indigna- 
tum,  et  Spiritom  sanctnm  a  se  recessisse  ostendit. 
Orat  igitur  ut  Spiritns  sanctus  sibi  reddatur,  cujus 
sicut  prius  illustratione  consolatur. 

c  Redde  mihi  Istitiam  salataris  tui,  et  Spiritu 

>  principali  confirma  me.  »  Spiritns  rectus,  et  Spiri~ 
tus  sanctns,  et  Spiritus  principalis,  unus  idemque 
est,  et  nulla  differentia  in  eo  est.  Vocatur  autem  et 
aliis  nominibus  Spiritus  sanctus  secundum  differen- 
tiam  gratiaram.  Quando  igitur  rectos  facit  Spiritus 
rectus,  et  quando  sanctos  facit  Spiritus  sanctus,  et 
quando  ad  principatum,  aut  honorem  snum  aHquem 
reTocat,  Spiritus  principalis  ab  hominibus  dici  po- 
test.  Sicut  dicitur  Spiritus  sapientise^  Spiritus  intel- 

^  lectus,  Spiritus  consilii  ,  et  Spiritns  fortitudinis. 
Qnod  autem  dicit : 

c  Redde  mihi  laetitiam  salutaris  tui,  »  Tidetur 
mihi  quod  illud  magnum  gaudiam,  quod  de  incar- 
natione  SalTatoris  nostri  habere  solebat,  tunc  ami- 
serat,  et  sicut  prius  Tidere  non  poterat. 

«  Docebo  iniquos  Tias  tuas,  et  impii  ad  te  conver- 

>  tentur.  »  Fac,  inqait,  quod  te  facere  rogo,  ut  do- 
ceam  iniquos  vias  tuas,  403  ut  in  eo  exemplo  in- 
struantur,  et  per  illas  vias,  per  quas  me  ad  te  ve- 
nire,  et  grati»  tuee  reconciliatum  esse  cognoscnnt, 
ipsi  quoque  per  easdem  vias  veniant  ad  te,  et  gra- 
tiee  tus  reconcilientur.  Etnon  solom  iniqui,  sed  im- 
pii  quoque  meo  exemplo  ad  te  convertantor. 

Q  fl  Libera  me  de  sangninibns  Deus,  Deus  salutis 
»  mese,  et  exsultabit  lingua  mea  jostitiam  taam.  » 
«  Caro  et  sanguis  regnum  Dei  non  possidebunt 
(MaUh.  XVI,  17).  »  Qaamvis  enim  in  sangninibus 
omnia  peccata  intelligi  possunt,  de  camis  tamen 
voluptatibus  ,  et  ejus  concupiscentiis  specialiter 
dicere  videtur.  De  quibus  et  Apostolus  ait :  «<  Nonin 
cubiculis  et  impndioitiis,  sed  induimini  Dominom 
Jesum  Christum  {R(m.  xiii,  13);  >  totius  videli- 
cet  pudicitifle  amatorem  ,  c  et  camis  ouram  ne 
feceritis  in  desideriis  vestris  (iM.,  U).  %  —  «  Et 
ezsultabit  Hngua  mea  jo^aim  tnam.  >  Lingnainte- 
rioris  hominis,  Ungna  qam  loquitnr  tibi  in  forde 
meode  jostitia  toa,  <|iiil  V4ildb  gaattti  eSy  ntlibi 
vindices  creatnrtiir  taiiik,  e€  faiiindam  tpoMd  do- 
minari  non permitlis.  ^  .^  «    -'  .  -•    '  ^   ■ 


m 


S.  BRUNONIS  EPISGOPl  SIGNIENSIS 


884 


I 


«  Domine,  labia  mea  aperies,  et  os  meum  aDnun- 
»  tiabit  laadem  tuam.  »  Domine,  inquit,  labia  mea 
aperie»,  qafle  osque  bodie  clausa  fuerunt,  et  con- 
scientia  peccaii  in  tais  landibas  aperire  timui.  Sed 
quia  peccatum  meam  per  gratiam  et  misericordiam 
tuam  mibi  dimissum  est,  amodo  non  tacebo,  sed 
08  meum  annuntiabit  laudem  tuam. 

«  Quoniam  si  voluisses  sacrificium  ,  dedissem 
»  utique.  »  Neque  erubescerem  bircum  offerre  pro 
peccato,  sicut  famulus  tuns  Moyses,  et  mibi,  et  mei 
similibus  olferre  praecepit.  Utique  •  bolocaustis 
»  non  delectaberis.  »  Satis,  inquit,  mibi  notum  est 
quia  hujusmodi  sacrificia  tibi  non  placent,  nisi  pro 
soia  significatione  ea  recipias.  Et  qaasi  aliquis  dical : 
Si  boc  sacrificiam  Deus  non  suscipit,  quod  aliud 
sacrificium  suscipere  habel  ?  Ad  quod  ipse  : 

«  Sacrificium  Deo  spiritus  contribulatas  :  cor  con- 
»  tritnm  et  bumiliatnm  Deas  non  spernit.  »  £t  boc 
qaidem  sacrificium  illorum  est,  qui  de  peccaiis  sais 
poenitentiam  agant.  Qaod  qaidem  omnibos  iilis 
sacrificiis  siguificabatur,  quffi  MoTses  pro  peccato 
offerri  prfficepit  Yaide  namqoe  convenientias  est, 
ut  bomo  seipsum  immolet,  et  affligai,  et  offerat 
Deo,  quam  at  vice  sua  bircum,  vel  capram,  vel 
animalia  interficiat  ;  illa  enim  interfectio  banc 
contritionem,  afflictionemy  et  bumiliaiionem  sigoi« 
ficabat. 

«  Benigne  fac,  Domine,  in  bona  Toluniate  iua, 
»  Sion,  ut  sedificentur  muri  Jerasalem.  »  Sion  spe- 
culatio  interpretator ,  cujus  fortiiudine  Jerusalem 
custodiebatur  et  defendebatur,  per  qaam  nimirum 
Ecclesi»  custodes  et  speculatores,  id  est  aposiolos, 
et  episcopos,  et  sacerdotes  intelligimus.  Propbeta 
itaqoe  qui  usque  nunc  orayit  ,  nunc  ezauditus  , 
more  solito  de  Ecclesia  loqai,  ei  pro  ea  orare  inci- 
pit.  Orat  igiiur  pro  illis  qui  muros  ejus  construunt 
et  sedificant,  per  quos,  sicut  diiimus,  episcopi  et 
sacerdotes  significantur  ,  sine  quibus  neque'  muri 
edificari,  neque  lapides  dolari  possuni.  Quot  sunt 
Cbristiant,  tot  sunt  lapides  bujus  dvitatis,  qui  bitu- 
mine  cbaritatis  conjuncti,  firmi  et  siabiies  perse- 
verant. 

c  Tanc  acceptabis  sacrificium  jusiiiice ,  obiaiio- 
»  nes  et  bolocansta  ,  iunc  imponent  super  altare 
»  tuum  vitulos.  »  Tunc,  inquit,  quando  Jerusalem,  id 
est  sancta  Ecclesia  sedificabiiur,  et  muri  ejus  ooa- 
struentur,  acceptabis,  id  est  graium  et  acceptabile 
babebis  sacrificium  justitias  ,  non  taororum  ,  aut 
bircorum,  ut  quondam  ;  sed  oblaiiones  et  boio- 
causia  ,  subauditur  ejusdem  justitise.   Inde  enim 

(575  Jnzta  LXX  Interpretes  ita  boc  nomen  usur- 
patnr  quibus  consonant  multa  Latina  Psalteria, 
uassiodorius  et  editio  Romana.  Verum  textus  He- 
braicus  legit  Acbimelech,  quem  seqaitur  Yalgata 
tum  in  buius  psalmi  titulo,  tnm  lib.  I  Reg.  cap.  zxi 
et  zxii,  ubi  narratnr  historia  occisionis  Abimelech. 
Idem  saoerdos  erga  Davidem  benignus,  apud  S. 
Marcum  cap.  ii ,  26  ,  Abiathar  appeUatur ,  non 
Aehimelech,  seu  AbinoLeiech,  fortassis  quia  tam 
Achiitielech  pater,  quam  hijgtts  filioa  Abiatnar  eraat 


B 


A  omnes  sancti  justi  dicuniur,  qnia  jusiitiam  faciunt, 
pr»edicant  et  custodiunt.  Ideo  enim  usque  bodie 
persectttiones  patiuntur  sancii,  quia  jusiiiiam  pra- 
dicant  et  defendunt,  qnorum  videlicet  afilictio  et 
persecuiio,  qaid  aliud  est  quam  sacrificium  graium 
Deo  et  acceptabile?  De  tali  enim  sacrificio  veraciier 
dioitur,  quia  odoratus  est  Dominns  odorem  saavi- 
tatis  {Genes.  viii,  21).  «  Tunc  imponent  super  altare 
tuum  vitulos.  »  Vitulos  utlque  labiorum  confiten- 
tium  nomini  ejus.  Sed  qui  sunt  viiuli  labiorum, 
nisi  sacrificium  laudis  et  jubilationis?  Tales  vitulos 
offerunt  episcopi  et  sacerdotes,  quando  laudes  Dei 
in  Ecclesia  prsedicant,  quando  uiriusque  Testamenii 
senientias  expoonnt,  et  snper  aliare  cordium  nostro- 
rum  offeruni  et  ponunt  ;  nam  et  corda  nostra 
altaria  sunt,  in  qoibus  laudis  et  jubilaiionis  vera 
quotidie  sacrificia  fiunt. 

PSALMUS  LI. 

40-fllll  F1NEH,I1ITELLECTUSDAV1D,  CUM  VENII  DOBCB 
IDnilAUS,  ET  ANNUNTUVIT  SAULI,  ET  DIXIT  EI  : 
VBNIT    DAVID   IN    DOMUM    ABIMELECB   (575). 

In  finem,  inquit,  hujus  sseculi  psalmus  iste  refe- 
rendus  esi,  secundum  inteliectum  David,  qui  in 
eo  conqueriiur  de  bis  quae  tunc  iemporis  facta  sunt, 
cum  Doech  Idumseus  venii  ad  Saul,  eique  nuniiavit 
quod  David  venisset  in  domum  Abimelech.  Tunc 
eoim,  sicnt  scripium  est,  idem  Doecb  ex  prcecepto 
Saulis  interfecit  Abimelecb  sacerdotem,  omnesque 
alios  sacerdotes  de  familia  ejus.  Bene  auiem  Doech 

G  Idumeus  motus  sanguineus  inierpretatur,  qui  tam 
facile  moveri  poiuii  ad  Domini  sacerdotes  inier- 
ficiendum ,  tantumque  sanguinem  effundendum  • 
Significat  autem  Aniicbristnm  (576),  qui  ei  ipse  ad 
sanciorum  sanguinem  ^ellundendum  paraiissimns 
erii.  Abimelecb  autem  patris  mei  regnum  inierpre- 
tatur,  per  quod  Ecclesiam  intelligimus,  quae  gens 
sancta,  et  regula  sacerdoium  vocatur,  cojus  sacer- 
tes  ideo  Anticbrisius  interficiet ,  quia  Cbrisium 
Dominum  nostrum  susceperunt. 

«  Quid  gloriaris  in  malitia,  qui  poiens  es  in  ini- 
>  quitate?  •  Tanta  erit  maliiia  et  poientia  Anticbrisii, 
quod  nisi,  ut  in  Evangelio  legiiur  {Matth.  xxiv,  22], 
Dominus  abbreviasset  dies  ejus  ,  non  esset  salva 
omnis  caro ;  sed  propier   electos  breviabuniur  dies 

Q  illi.  «  Regnabit  enim,  sicut  scriptum  esi,  per  tem- 
pus,  et  tempora,  et  dimidium  temporis  (Apoc.  xii, 
13),  »  id  est  per  tres  annos,  et  dimidiom,  et  non 
amplius,  iu  quibus  mundum  pene  iuium,  ei  per  se 
et  per  discipulos  suos  ad  se  convertet.  Unde  scri- 
pium  est  qoia  omnes  homines   ad  se  trahet  ,  et 

binomii,  vel  qnia  David  profngus  ab  utroque  san- 
ctos  panes  accepit.  Idem  titulus  in  bunc  psalmum 
est  apud  S.  Aug.  qui  putat  propter  simihtudinem 
nominis,  et  unius  syllab»  diflerentiam  variatos  esse 
iitulos;  nnde  in  aliquibus  mss.  legitur  Achimelech, 
in  aliis  Abimelecb. 

(576)  Hi^usmodi  interpretationem  proseeutus  est 
cardinalis  Thommasius,  et  ante  ipsom  Gassiodo- 
rius. 


Exposrno  in  psalmos. 


8M 


86  innumerabiles.  Hie  igitur  in  sola  malitia  A 
abitur,  qui  dizit  in  corde  suo  :  «  Non  moTebor 
leratione  in  generationem  sine  maio  (Psal,  x, 
>  —  <c  cajus  05  maledictione  et  amaritadine 
im  est,  et  dolo  {PsaL  xiii,  3).  c  Gui  nanc  Pro- 
I  uon  absque  indignatione  dicit :  »  Quid  glo- 
i  in  malitia?  »  Qase  est  ista,  o  omnium  hominom 
ssime  et  nequissime,  gloria  tua?  Qaee  est  ista 
itia  tua,  qufle  nihil  aliud  nisi  maiitiam  et  ini- 
item  operatur?  Non  sufOcit  tibi  male  agere, 
insaper  in  scelere  gloriaris,  qui  letaria  cnm 

feceris,  et  exultas  in   rebus  pessimis  {Prcv. 

0. 

Tota  die   injustitiam  cogitayit    lingua  tua.  » 
,  inquity  die,  toto  tempore  Titfle  sute  hoc  cogi-  n 

et  mente  tractabit,  quomodo  injustitiam  et 
litatem  operetur,  qaomodo  sanctos  interflciat 
icipiat,  quomodo  miseros  homines  ad  se  con* 
t  et  secum  ad  perditionem  trahat. 
)icat  novacola  acuta  fecisti  dolum.  »  Sape 
novacula  acuta,  dum  pilos  radere  debet,  car- 
vulnerat;  sic  ille  nequissimus,  dum  se  justi- 
defendere,  et  malos  homines  perdere  simula- 
contra  sanctos  arma  convertet,  et  eos  di£^e 
interflciendos  esse  prsedicabit.  <  Et  tunc  qui- 
erit  tribulatio  talis,  qualis  non  fuit  ab  initio 
li,  usque  nunc,  ueque  fiet  {Mattfi.  xxiv,  2i).  > 
luci  quidem  erunt,  qui  ejus  dolis  et  deceptio- 
i  non  seducentur,  cum  eum  potentissimum, 
ntissimum,  et  miraculis  coruscare  viderint.  ^ 
)ilexisti  malitiam  superbenignitatem,  iniquita- 
I  magis  quam  loqai  eequitatem.  »  De  ejus  ma- 
et  iaiquitate  Apostolus  loquitur,  dicens  :  «  Quia 
venerit  discessio  primum,  et  revelatus  fuerit 
)  iniquus,  filius  perditionis,  qui  elevabitur  et 
let  se  supra  omne  quod  dicitur  Deus,  aut 
colitur,  ita  ut  in  templo  Dei  sedeat,  et  osten- 
e  tanqaam  sit  Deus  {U  Thes.  ii,  3)  :  «  Unde 
bditur  : 

)ilexisti  omnia  verba  prsecipitationis  in  iingua 
losa  (577).  »  Et  quis  est  cui  haec  verba  quse 
»  dicta  sunt  prsecipitationis  et  dolosa  uon 
ntar?  Et  quis  anquam  tanta  prsecipitatione 
que  barathri  submersione  dignus  est,  quanta 
:aju8  lingua  doiosa  tantas  blasphemias  loqni 
pertimescit?  De  eo  namque  dicit  Apostolas, 
c  Dominus  Jesus  interficiet  eam  spiritu  oris 
ii  auferet  illustratione  adventus  sui  (i6td.,  8).  > 
Lamen  dubium  est  qnin  migor  cum  adhuc  in 
io  prsecipitatio  exspectet ;  unde  subditur  : 
^ropterea  destruet  te  Deus  in  finem,  evellet  te, 
emigrabit  te  de  tabernacolo  tuo,  et  radicem 
im  de  terra  viventium.  »  4M  Propterea, 
t,  quia  tam  neqoam  es,  tam  soperbus,  tam 
ns  et  dolosuSy  destmet  te  Deus  in  finem.  Quid 
i  finem?penitui  et  ex  toto,  non  sic  tantam,  at 


.D 


non  sit,  sed  ut  in  honore  nullo  sit,  et  in  miseriis, 
et  in  angnstiis  omnibus  sit.  Et  evellet  te  de  hujas 
mundi  habitatione,  in  qao  tantam  hominum  multi- 
tudinem  decepisti  et  perdidisti.  Et  emigrare  te 
faciet  de  tabernaculo  tuo,  id  est  de  corpore  illo 
nefandissimo,  in  qno  omnis  plenitudo  iniqnitatis, 
plusquam  in  aliquo  alio  homine  habitavit.  «  Et  ra- 
dicem  tuam  de  terra  viventium;  »  nt  omnis  vita 
tua  semper  sit  in  terra  morientinm,  et  nanquam 
in  malo  deficientium. 

tc  Videbant  jnsti,  et  timebunt,  et  saper  eum  ride- 
»  bunt,  ot  dicent.  •  Yidebunt,  inquit,  jnsti.  Sed  qaid 
videbant?  Interitum,  et  perditionem,  et  illam  ter- 
ribilem  precipitationem  hominis  hajos  nefandis- 
simi.  Et  quid  timebunt?  Dominum  et  Greatorem 
suam,  cujus  omnipotentiam  et  saper  hunc  in  hoc 
secalo  potentissimum,  et  soper  omnes  alios  esse 
videbunt.  Et  super  hunc  ridebunt.  Ridere  enim 
gandere  est,  quia  risus  gaudium  est.  ■ 

tf  Ecce  homo,  qui  non  posuit  Donm  adjutorem 
»  suum,  sed  speravit  in  multitudine  divitiarum 
9  suarum,  et  preevaluit  in  vanitate  sua.  Appa- 
ret  quam  iniquus  erit  homo  ille,  de  cujus  interitu 
omnes  justi  videbunt,  et  gaudebunt,  et  contra  qaem 
tale  testimoninm  perhibebunt.  Ecce,  inquit,  homo, 
omniam  hominum  perditissimus  qui  Dei  adjutorium 
nunquam  qucesivit,  qui  totum  se  ad  serviendum  dla- 
bolo  tradidit,  et  a  sua  iniquitate  nomen  accepit,  ut 
quia  Christo  Domino  per  omnia  contrarius  futams 
erat,  Antichristas  diceretur.  i  Qui  speravit  in  maiti- 
»  tudine  divitiarum  suarum,  »  quia  cum  omnibus 
mundi  hajus  divitiis  superabundaret,  et  omnibos, 
quse  ad  Isetitiam  et  jacunditatem  pertinet,  affluen- 
tissime  frueretur,  Deum  se  esse  dixit,  et  sicut  Deum 
se  adorari  preecepit.  «  Et  prevaluit  in  vanitate  sua.  » 
Quia  sicut  voluit,  ita  factum  est.  Hcrc  est  enim  iila 
bestia,  de  qua  in  Apocalypsi  legitnr :  «  Quia  data 
est  ei  potestas  in  omnem  tribum,  et  populum,  et 
linguam,  et  gentem,  et  adoraverunt  eam  omnes  qui 
habitant  terram,  quorum  nomina  non  sunt  scripta 
in  libro  vitte,  et  agni  (Apoc.  xiii,  8).  »  Sic  igitar 
homo  iste  prcevaluit  in  vanitate  sua,  faciens  omnia 
secundum  desideria  iniqua  cordis  sui. 

c  Ego  autem  sicut  oliva  fructifera  in  domo  Do- 
»  mini  speravi  in  misericordia  Dei  mei  in  ftternum, 
»  et  in  seculum  saeculi.  »  Ille,  inquit,  de  quo  usqne 
nunc  locnti  sumus  speravit  in  multitudine  divitia- 
rum  suarum;  ego  autem  speravi  in  sola  miseficor- 
dia  Dei  mei,  et  sperabo  in  leternam  et  in  ssecu- 
lum  sttculi.  Fait  autem  David  sicut  oliva  fructifera 
in  domo  Domini,  quia  Spiritus  sancti  oleo  inunctus, 
et  plenus  multos  alios  illuminavit,  et  sanavit,  et 
misericordisB  pingoedine  Isetificavit.  Hsbc  est  illa 
oliva  de  radice  Jesse,  de  qna  ilia  virga  egressa  est, 
in  cujns  flore  «  requiescit  Spiritus  sapientisB  et 
intelleetus,  Spiritos  consilii  et  fortitudinis,  Spiritns 


7)  Apnd  S.  Anp.  legitnr  :  «  Dilexisti  omnia  est  lingiia  dolosa,  aliud  in  corde  gestantinm,  aliud 
i  tubmersionis,  Imgnam  doloaam.  »  Soper  quaB  ore  promeKtiam.  Sed  in  hia  BobveniOy  io  ius  snb- 
lit  •  Quid  est  lingfla  dolosa?  liioistm  (alkMM     mersio.  » 


887 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


scientifle  et  pietatis,  et  Spiritus  timoris  Domini  2$a.  xi,  A  «  est  usqoe  ad  unum.  »  Quia,  inquit,  tales  so 


2),»  de  quo  alibidicitur  :  c  Unxitte  Deus,  Deustuus, 
oleo  loetitiffi  prse  conaortibas  tuis  (PsaL  luv,  8).  » 

i<  Confilebor  tibi,  Domine,  in  saecula,  quiafecisti.  » 
Dixit  quia  fecisti,  et  non  dixit  quid  fecerit,  ut  per 
boc  eum  omnia  fecisse  inteiligamus.  £t  quis  alius 
iaudandus  est,  nisi  ille  qui  omnia  fecit?  «  Et  ex- 
•  spectabo  nomen  tuum,  quoniam  bonum  est,  ante 
conspectum  sanctorum  tnorum.  »  Hoc  est  iliud 
nomen,  de  quo  propbeta  ait :  «  Ecce  nomen  Domini 
»  venit  de  ionginqno,  ardens  furor  ejus,  et  gravis 
ad  portandum  (Isai,  xxx,  27).  »  Nomen  Domini, 
verbum  Domini,  sermo  Domini,  et  sapientia  Domini 
Gbristus  est,  qui  in  adventu  suo,  et  jucundus  bonis, 
et  iratus  malis  apparebit  Unde  et  bene  dicitur : 

«  Ante  conspectum  sanctomm  tuorum.  »  Bonum, 
inquit,  suave  et  ad  videndum  delectabile  est  nomen 
tuum.  Sed  nbi?  ante  conspectnm  sanctorum  tno- 
rnm.  IUe  quidem  quale  est,  tale  apparebit,  c«Bteris 
vero  quale  modo  superius  dictum  est»  ardens  furor 
ejusy  et  gravis  ad  portandum. 

PSALMUS  LII. 

IN    FHfEM    PAO    AMBLECH    INTELLIOBNTIA    DAVID    (578). 

Amelech  populus  hrutus  interpretatur,  de  quo  ini- 
tio  bujus  psalmi  dicitur  :  c  Dixit  insipiens  in  corde 
sno  :  Non  est  Deus.  »  Et  revera  stnltus,  brntus,  et 
insipiens  est,  qui  boc  dicit.  Et  bsec  quidem  est  in- 
teliigentia  David,  et  aliorum  omnium  qui  Deum  esse 
credunt. 


B 


a  sanctomm  Patrum  flde  recesserunt,  non  esl 
eos  aliquis  qui  faciat  bonum^  quia  quod  ex  iid 
est,  malum  est.  Nam  ipse  quoque  orationes  e 
sicnt  scriptum  est  (Psal.  cviii,  7),  flunt  eis  ii 
catum.  Non  est  igitur  in  eis  qui  faciat  boni 
vero  nec  in  aliis  omnibns  usque  ad  unum. 
igitnr  populus,  et  ipse  solus,  qoi  faciat  bonuc 
quem  popnlus  Ghristianns  signiflcatur.  Nulla 
alia  fldes  est  quce  salvare  possit,  nisi  sola 
Ghristianorum.  Et  hoc  quidem  sequentia 
festant. 

»  Dominus  de  coelo  prospexit  super  iilios 
»  num,  ut  videat  si  est  inteiligens,  aut  req 
n  Deum.  »  Ecce  quales  eos  venit.  Sequitnr  : 

»  Omnes  declinavernnt,  simul  inotiles  fact; 
»  non  estqui  faciat  bonum,non  estusque  ad  ui 
Probatum  est  igitnr  a  divina  auctoritate  qui 
est  qni  faciat  bonnm,  non  est  usque  ad  unu 
illum  videlicet  unnm,  per  quem,  ut  modo  di: 
popuius  Christianus  signiflcatur.  Ipse  enim 
est,  qni  eam  intelligentiam  habet,  de  quo  in 
hojns  psalmi  dicitor :  Intelligentia  David 
solus  requirit  Denm,  quia  ipse  solns  habc 
fidem  quffi  ducit  ad  Deum.  Cseteri  vero 
declinavernni.  Unde,  et  quo  ?  a  veritate  ad  er 
a  luce  ad  tenebras,  a  bono  ad  malum.  Et  hoi 
runt  simnl  et  fleqnaliter  omnes,  ideoque  inut 
vani  facti  sunt  omnes.  Inutiles  quidem,  quia 


40S  Dixit  insipiens    in  corde  suo  :  Non  est      sibi  ipsi,  neque  aliis  prodesse  possunt. 


»  Deus  .  1  Quamvis  generaliter  de  cunctis  genlibus 
quae  Denm  ignorant  hoc  intelligi  possit,  specialiter 
tamen  de  Judieis  intelligitur,  qui  videntes  Salvato- 
rum  nostrum  humana  carne  vestitnm,  liominem 
tantnm,  et  non  Deam  esse  crediderunt,  undc  etiam 
dicebant :  «  Secundum  iegem  debet  mori,  quia 
Filium  Dei  se  fecit  {Joan.  xix,  7).  »  E  contra  vero 
Apostolus  :  (X  Non  rap^nam,  inquit,  arbitratos  est 
esse  se  aeqnalem  Deo  (Fhilip.  ii,  6).  »  Simiiiter 
autem  et  ipse  Dominus  :  c  Si  mihi,  inquit,  non  cre- 
ditis,  operibus  credite  (Joan,  x,  38).  t  Et  alibi  : 
«  Si  opera  non  fecissem  in  eis  quae  nemo  alins 
fecit^  peccatum  non  haberent,  nunc  autem  excusa- 
tionem  non  habent  de  peccato  sno  (Joan.  xv,  22) 


c  Nonne  cognoscent  omnes,  qui  operanti 
»  quitatem,  qui  devorant  plebem  meam, 
»  escam  panis?  Deum  non  invocaverunt,  ill 
»  pidaverunt  timore,  [ubi  non  erat  timor.  Qi 
»  Dens  dissipat  ossa  hominom  sibi  placentiunQ 
»  fnsi  sunt,  qnoniam  Deus  sprevit  eos.  »  I 
inqnit,  aliqnando  cognoscent  et  intelligent 
qui  hffic  et  illa  operantnr  quoniam  Dens  c 
ossa  eorum,  qui  sibi  ipsis,  et  non  Deo  place 
tendnnt?  Quid  eiiim  per  ossa,  nisi  omnem  i 
virtntem  et  fortndinem  inteliigamns?  Haec 
maxima  ex  parte  jam  dissipata  sunt,  et  1 
omnino  dissipabuntur.  Per  hoc  autem  non 
Judffios,  sed  tyrannos  quoque  et  hsereticos 


«  Gorrupti  sunt,   et   abominabiles  facti  sunt  in  D  gere  debemus.  Omnes  enim  isti  et  iniquitat 


>  voluntatibus  suis.  »  Gorrnpti,  inquit,  sunt  a  fide 
patriarcharum  et  prophetarum,  qnia  quem  ipsi 
Deum  esse  negant,  hunc  patriarchoe  et  prophetse 
adoraverunt  et  eoluernnt,  el  ideo  digne  satis,  et 
Deo  et  hominibus  abominabiles  facti  sunt  in  pra- 
vis  volontatibns.  c  Non  est  qni  faciat  bbnum,  non 

(578)  [n  aditione  Psalterii  card.  Thommasii  titu- 
lus  psaimi  liujus  ita  iuscribitur  :  In  finem  pro  Mae- 
leth,  inteUigentia  David.  In  edit.  Rom.  Pro  Amalech^ 
Mellectus  David.  Aliter  habet  editio  Isidori,  Glarii. 
Vincenti  in  Maehalaeh^  intelUgentta  David.  Historia 
Amalech  refertur  I  Reg.  cap.  xxx,  de  ^ua  scribit 
Beda  in  hoc  tituio.  Vana  etiam  est  nomrais  Ama- 
lach  intarpretetio.  Amalech  interpretator  ponuhis 
lambenSf  ijuia  qui  terrena  nimium  desideranti  ea 


riter  operantur,  et  plebem  Dei  devoranl 
escam  panis.  De  talibus  namque  dicitur  : 
comederunt  Jacob,  et  locum  ejos  desolaverun 
Lxxviii,  7).  »  Per  quod  nimirum  apertissimc 
ficatur,  cum  qnanta  aviditate  sanctos  Dei  h 
isti  flagitiosi  interlecerunt.  Isti  autem  sunt,  • 

jam  ambiendo  qnasi  Umbere  videntur ;  pro 
ergo  conversione  vel  punitione  psalmns  iste 
tur.  Ita  Beda  :  ubi  vero  pro  Ameiech  habei 
lechf  ut  in  S.  Augustino  et  Yulgata,  nomc 
interpretatnr  farturiens,  sive  dolens.  Secani 
Hieronymum  hic  psalmns  vocem  continet  Pn 
peceatores  atqne  impios  increpantis ;  eami 
cutus  est  S.  Brono  in  ejus  expositione.  Jatl 
perfidiam  depingens. 


889 


EXPOSmO  IN  FSALMOS. 


180 


bus  Apostolas  ait :  «  Qnia  eum  cognoTissent  Demn, 
non  sicut  Deum  adoravernnt,  sed  evanoerunt  in 
cogitationibus  suis :  et  dicentes  se  OBse  sapientes, 
stalti  facti  sunt.  Et  mutayerunt  gloriam  incorrupti- 
bilis  Dei  in  simiiitudinem  corruptibiiis  bominis, 
Yolucrum  [et  serpentium  (Biom.  i,  21).  »  Unde  et 
subditur;  «  illic  trepidaverunt  ubi  non  erat  timor;  » 
neque  enim  Iubc  talia  timenda  erant,  quse  ipsi  sua 
malitia  exccBcati,  quasi  Deum  timebant  et  Tenera- 
bantur,  qui  Ghristum  non  interfecissent,  nisi  et 
locum,  et  gentem  amittere  timuissent;  dioentes  : 
i<  Si  dimittimns  eum  sic,  venient  Romani,  et  tol- 
lent  nobis  et  iocum,  et  gentem.  Confusi  sunt  quo- 
niam  Deus  sprevit  eos  (Jom.  zi,  48).  »  Et  merito 
quidem  sprevit  illos  Deus,  et  in  eorum  locnm  gen- 
tes  elegit,  quoniam  et  ipsi  sprevernnt  Deum,  di- 
centes;  «  Non  habemus  regem,  nisi  Gesarem  :  et 
noiumus  honc  regnare  super  nos  (Joan.  zix,  i5);  » 
et  Ghristo  Domino  latronen  prsetulerunt. 

<  Quis  dabit  ez  Sion  salntare  Israei,  dum  avertet 
»  Dominus  captivitatem  piebis  suse?  »  Legitur  in 
Prophetarum  libris,  quia  «  de  Sion  veniet,  qul 
auferet,  et  avertet  captivitatem  a  Jacob  (Sophon. 
u,  7).  »  Ipse  est  Salvator  noster,  qui  in  medio  terrfc, 
id  est  in  civitate  Jerusalem  salutem  operatos,  om- 
nes  suos  fideles  de  diaboli  captivitate  liberavit.  Fra- 
stra  igitur  Jadsei  alium  ezspectant,  qui  eos  de  capti- 
vitate  eripiat.  u  Ezsultabit  Jacob,  et  Istabitur 
n  Israel.  •  In  hoc,  inqait,  et  non  in  alio  ezsai- 
tabit  Jacob,  ille  videlicet  qui  malignos  spiritas 
et  vitia  snpplantat.  Et  Intabitur  Israel,  qnando 
facie  ad  faciem  Deum  videbit.  Gam  enim  idem  sit 
Jacob  et  Israel,  secundum  aliud  tamen  dicitur 
Jacob,  et  secnndum  aliad  dicitnr  Israel;  et  Jacob 
40Y  quidem  diciiur  in  hac  vita,  Israel  vero  in  alia 
vita,  quia  in  hac  vita  supplantator  est,  in  alia  vero 
Deum  videbit,  sicut  Joannes  apostoius  ait :  «  Nunc 
filii  Dei  sumus,  et  nondum  apparuit  qnid  erimns; 
scimus  enim  quoniam,  cum  apparuerit^  similes  ei 
erimns,  quia  videbimns  eum  sicnti  est  (II  Joan, 
III,  2).  » 

PSALMUS  LIII. 

IN  FINEM  IN  CAEMINIBnS  INTELLBCTUS  DAVID,  CUM 
VBNISSENT  ZIPHJBI,  ET  DIZISSENT  AD  SAUL :  NONNB 
DAVID  ABSCONDrrUS  BST  APUD  NOS  (579)? 

(Jbicnnque  David  inteilectnm  suum  ponit,  non  ad 
litteram,  sed  spiritualiter  intelligenda  esse  ostendit 
qnasdicit  Quis  enim  hsec  ad  litteram  intelligere  oon 
poterat,  qnse  in  hoc  titulo  narratur?  Sed  aliter 
ipse,  et  aliter  alii  intelligebant.  Neque  simplez  hic 
narratur  historia,  qnod  Ziphsei,  qni  germinaintes  inter- 
pretantnr,  venisse  dicantur  ad  Saul,  qnatenns  ei 
traderent  David.  Per  Ziphseos  itaqne  Judsei  intelli- 
gantnr,  qni  divitiarum  et  filiomm  germine  abunda- 

(579)  Psalmi  hujus  titnlus  apud  omnes  PsalUni 
ezpositores  eodem  modo  descnbitnr.  Gomplectitur 
antem  historiam  proditionis  Davidis  a  Ziphseis  actas, 
nt  habetur  I  Reff.  cap.  zzvi.  Ganit  ergo  per  totnm 
psalmum  suam  Propheta  liberatioitem,  atqoe  pro  ea 
gratias  Deo  agit.  Apud  Bedam  Ziphaei  interpretantnr 


B 


A  bant.  Et  isti  qoidem  Innt,  qui  terree  principibns 
Salvatorem  nostnim  ad  mortem  tradiderunt. 

«  Deus,  in  nomine  tno  salvum  me  fac,  et  in  vir- 
»  tute  tua  libera  me.  »  Deus,  inquit,  in  nomine  tuo, 
id  est  per  iuvocationem  nominis  tui  salvam  me  foc. 
Invocavit  enim  Filius  Patrem  ez  nomine,  quando 
ait :  c  Pater,  in  manus  tuas  commendo  spiritum 
menm  (Luc.  zzui,  46).  »  Hoc  enim  nomen  proprium 
illius  est,  qui  omnium  rerum  pater  est;  sed  [Filii 
quidem  naturaliter  Pater  est;  alioram  vero  vel 
adoptione,  vei  creatione.  Et  in  virtute  tua  libera 
me,  »  qusB  tanta  est,  ut  ei  nemo  (580)  resistere  pos- 
sit.  Hsec  sola  virtns  retinet  malignos  spiritus,  ut 
suam  ubique  voluntatem  ,facere  non  valeant;  quee  si 
eis  opposita  non  fnisset,  nihil  aliud  est,  quod  eis  re- 
sistere  potoisset.  Unde  et  de  principe  eomm  sbri- 
ptnm  est :  «  quia  non  est  potestas  super  terram  {581) 
qusB  ei  comparari  possit,  qni  factus  est  ut  neminem 
timeat.  »  Verumtamen  sic  Dei  virtute  ligantur,  nt 
nec  in  porcos  habeant  potestatem. 

«  Deus,  ezaudi  orationem  meam,  auribns  percipe 
»  verba  oris  mei.  »  Non  ei  orare  necessarinm  erat, 
cui  voluntas  sola  sofficiebat.  Orat  igitur,  non  pro  se, 
sed  pro  nobis,  ut  ejus  ezemplo,  et  magisterio  do- 
ceamnr,  quid  in  tali  eventu  agere  debeamus. 

«  Quoniam  alieni  insurrezemnt  in  nie,  et  fortes 
0  qusesiernnt  (animam  meam,  et  nou  proposuernnt 

•  Denm  ante  conspectnm  suum.  »  Ut  snperins 
quidem  Ziphni,  modo  antem  |alieni  dicuntur  Judei, 

G  qaoniam  et  si  carne  propinqui  erant, '  mente  tamen 
et  mala  voluntate  alienos  se  faciebant,  dum  tanto 
edio  in  eum  insurgebant.  Isti  sunt,  de  quibns  alibi 
dicitur:  »  Filii  alieni  mentiti  sunt  mihi  (Psal,  zvii, 
46).  «c  Fortes  autem  erant,  non  viribus,  sed  iniqui- 
tatis  et  maiitie  superabundantia.  Talem  fortitudi' 
nem  illi  habent.  «  Et  non  proposuerunt  Deum  ante 
conspectum  suam.  >  Si  enim  ante  mentis  oculos 
Deum  habuissent,  tam  impie  et  tam  cmdeliter  agere 
neqnaqnam  potnissent;  sed  ezcsecavit  illos  malitia 
eorum,  et  quid  facerent,  non  consideraverunt. 

«  Ecce  enim  Deus  adjuvat  me,  et  Dominas  sns. 
»  ceptor  est  animfe  mee.  »  Tantum  adjuvit  Pater 
Filium,  quantum  ipse  Filius  voluit,  ad  hoc  enim  ve- 
nerat  ut  moreretur;  qni  si  mori  nolaisset,  nullate- 

D  nus  occidi  potuisset.  Sed  quid  nasci  profuisset,  si 
mortnus  non  faisset  ?  In  hoc  igitnr  eum  Pater  adjjuvit, 
in  quo  omne  ejus  desideriam  adimplevit,  mortem 
destmendo,  diabolum  vincendo  et  hominem  libe- 
rando.  Unde  et  illud  dicitur  :  «  Desiderium  animse 
»  ejus  tribuisti  ei.  Et  Dominus  susceptor  est  anime 

•  suee  (582).  »  Quis  enim  alius  eam  suscipere  debuit, 
nisi  divinitas  ipsa,  qu«  ei  ineffabiliter  conjnncta erat ? 
Statim  enim  ut  Salvator  noster  spiritum  emisit, 
simul  cum  divinitate  illa  sanctissima  anima  inferai 

fiorentes^  apud  Brunonem  nottram-fifermtrianler.  Ipse 
autem  a  seQsu  litterali  mysticum  sensum  trait  et 
ezplanat. 

(580)  God.  Ghis.,  nihU. 

(581)  Id.  cod.  Ghis.,  subecBh. 

(582)  God.  Ghis.,  mem. 


m 


S.  BRUNONIS  BPISGOPI  SIGNIENSIS. 


gn^^s 


cUttstra  penetraTit»  et  infemo  exspoliatOi  sanctoraBi  A 
animaSy  qnsd  ibi  captivn  tenebantor  sesam  eduxit. 
Fortior  igitur  ille  fdit,  qui  snscepit  animam  Christi, 
quam  illi,  qui  malitiose  quaerebant  aniraam  Ghristi. 
De  qnibus  subditur : 

«  Averte  |mala  inimicis  meis.  »  Illa,  inquit,  mala 
averte  inimicis  meis,  quae  ipse  mihi  facere  volue- 
runt.  Voluerunt  enim  si  potuissent  auferre  memo- 
riam  ejus  de  terra,  quorum  nomina  merito  deleta 
snnt  de  libro  vitae. 

fl  Et  in  veritate  tua  disperde  illos.  »  Tale  est  hoc 
quod  modo  dicitur :  « in  veritate  tua  disperde  illos : » 
quale  illud,  quod  alibi  ait :  «  ut  jastificeris  in  ser- 
monibus  tuis  [Psal  l,  6).  »  Multis  enim  in  locis 
minatur  Dominus  mortem,  et  perditionem  popnlo  » 
Judaeomm,  409  si  ab  ejua  fide  et  cultara  recedat. 
Necesse  est  igitur  ut  disperdantur  et  confondantar, 
quatenus  Deus  veraz  sit,  et  ejus  sermones  adim- 
pleantur. 

«  Yoluntarie  sacrificabo  tibi,  et  confitebor  nomini 
»  tao,  Domine,  qnoniam  bonum  est.  »  Ipsi,  inquit, 
insurgunt  adversum  me,  et  qnaprant  perdere  animam 
meam,  et  ^quod  ego  mea  sponte  fkcturus  sum,  ad 
hoc  qaasi  invitum  me  cogere  volnnt.  Ego  tamen 
voluntarie  sacrificabo  tibi,  et  meipsum  offeram,  ut 
eos  qui  in  me  credituri  sunt  hac  mea  morte  ab 
ffiterna  morte  eripiam.  cc  Et  confitebor  nomini  tuo. » 
Et  per  discipulos,  fideiesque  meos,  nbique  gentium 
laudabo  nomen  tuum.  Quoniam  hoc  bonum  est,  hoc 
sanctum  et  justum  est,  ut  nomen  tuum  nbique  G 
laudetar  et  prsedicetnr. 

«  Quoniam  ex  omni  tribulatione  eripuisti  me. » 
In  potestate  illius  erat,  et  inimicos  compescere,  et 
tribulationes  mitigare,  et  quidquiderat  in  voiantate, 
totnm  erat  et  in  potestate.  Unde  et  ipse  ait  :  «  Po- 
testatem  habeo  ponendi  animam  meam,  et  |  iternm 
snmendi  eam  (Joan.  x,  18).  »  —  c  Et  super  inimicos 
»  meos  respexit  oculus  tnus.  ^  Respexit  ntique,  vidit 
et  cognovit,  et  poenitentes  misericorditer  suscepit, 
in  malitia  vero  perseverantes  perdidit,  et  nunquam 
eorum  amplius  miserebitur. 

PSALMUS  LIV. 

IN   FmEM  IN   GARMINIBUS  INTELLECTUS    DAVIO. 

Ubi  intellectus  ponitur,  littera  ezciuditur,  et  major 
intelligentia  qoffiritur.  ^ 

«  Exaadi,  Deus  orationem  meam,  et  ne  despexeris 
•  deprecationem  meam,intende  in  me,  etexaudi  me. » 
Docet  nos  Salvator  noster  quanta  instantia  orare 
debeamus,  dum  unam  atque  idem  toties  repetit. 
Saepe  jam  diximus.  qnia  istae  orationes  illi  necessaria 
non  sunt,  in  cujns  voluntate  et  potestate  universa 
posita  sunt.  Sed  si  Christi  humanitas  hoc  in  corde 
dicebat,  praesto  erat  divinitaa  qun  exandiebat. 

c  Gontristatus  aum  in  ezercitatione  mea,  et  con- 
9  turbatus  sum  a  voce  inimici,  et  a  tribulatione 
»  peccatoris.  »  Iste  afQictioiies  omninm  hominum 
commvnes   et   natorales  snnt,  qnas  nisi  Salvator 

(583)  God.  Ghis.,  tmnesque  suas  iniquUates. 
(58^  Id.  God.  tfiidet. 


noster   habuisset,  yenis   homo  (disaa  non  crede*    < 
retur.  Necesse  igitur  fiiit,  ut  eas  se  habnisse  osten-    < 
deret,  et  hsereticos  aliter  credentes  et  pnedicaotai    • 
convinceret.  Habnit  igitor  Dominus  has  affectionei, 
sed  sicut    voluit  ita  eas   habuit,   quantum  voluit 
contristatns  est,   et   qnantum    voluit    conturbatos 
est.  Sic  in  Evangelio  legitnr  [Joan,  xi,  33)  :  quia 
morte     Lazari    infremuit    spiritu,   et    contarbavit 
seipsum.  Sed  quid  est  [qaod  ait;  c  in  exercitatione    i 
mea?»  Quae  est  ista  exercitatio  Ghristi?  Non  erat    | 
otiosus  Salvator  noster;  quotidie  prsedicationi  insta- 
bat,  et  miraculis,  et  sermonibus  suis  auditores  ad 
yiam  veritatis  provocabat.  Sed  in  hac  sua  exercita- 
tione  nonnunquamcontristatus  est,  magis  quidem  de 
iliornm  infidelitate,  quam  de  illatis  sibi  injuriis  ab 
illoram  perversitate. 

<  Qaoniam  declinaverunt  in  me  iniquitates.  • 
Ideo,  inquit,  c  conturbatus  sum  a  voce  inimici,  et  a 
» tribulatione  peccatoris,  quoniam  declinaverunt  in 
»  me  iniquitates ;  >  id  est  qnas  iniqui  et  impii  in 
mea  passione  ostenderunt,  easqne  in  |me  converten- 
tes  et  declinantes  manifestarant  (583).  Dicando 
autem  inimicum  et  peccatorem,  singularem  nume- 
rum  pro  plurali  posait,  quod  quidem  et  in  divinis,  et 
in  ssecalaribus  litteris  usitatissimum  est.  «  Et  in  ira 
»  molestierantmihi. » Valet  (584)dicere,  qnantas  mo- 
lestias  homines  illi  snperomnes  scelestissimi  flagel- 
lando,  conspuendo,  alapis  cedendo,  et  similia  fa- 
ciend  j  Salvatori  nostro  intnlerunt. 

c  Gor  meum  conturbatom  est  in  me,  et  formido 
»  mortis  cecidit  super  me.  »  Gito  transiit  illa  con- 
tnrbatio ;  et  illa  formido  super  eum  cadere  qoidem 
potuit,  monere  non  potuit.  Si  enim  in  illa  tanta 
tempestate  aliquo  modo|  non  contnrbaretur,  nostro 
nature  particeps  fuisse  non  putaretur  (585).  Unde 
et  subditnr : 

c  Timor  et  tremor  venernnt  super  roe,  et  coo- 
»  texerunt  me  tenebr».  »  Venerunt  quidem  timor 
et  tremor  super  eum,  sed  nihi  potuerunt  in  eum. 
Gum  enim  Judseis  ad  se  capiendnm  venientibus, 
obviam  perrexisset,  omnesqne  uno  verbo  in  terram 
stravisset,  satis  manifeste  ostendit,  et  se  non  timere, 
et  qaidqaid  volebat  in  potestate  habere.  Ubi  enim 
tanta  potentia  est,  ibi  timor  locum  habere  non  po- 
test.  Per  tenebras  autem,  quse  eum  contexerunt, 
illam  iniquorum  saevientium  moltitudinem  intelligi- 
mns,  de  qua  Joannes  apostolus  ait:  quia  Inx  in 
tenebris  lucet,  et  tenebrie  eam  non  comprehende- 
runt  (Joon.  i,  5).  »  Quod  enim  peccatores  tenebrse 
dicantur,  andi  Apostolum  dicentem  :  c  Fuistis  ali- 
quando  tenebrse,  nunc  antem  lux  in  Domino  {Ephes. 

V,  \0).  9 

c  Et  dixi  :  Quis  dabitmihi  pennas  sicutcolomb»,  et 
>  volabo  et  requiescam?  »  Hoc  antem  tale  est  acsi  dice- 
ret :  Jam  tffidet  mehorum  conversatio,  jam  tsedetme 
4M  hojos  loci  habitatio,  alias  trausenndam  est,  et 
alins  popalus,  qai  me  obediat,  qaserendns  est.  Hoc  est 

(585)  Ex  cod.  Ghis.,  ediUo  emendatur. 


EXPOSITIO  m  PSALMOS. 


8H 


aod  alibi  ait  <  relinqaetur  vobis  domoB  yestra  A 

{MaUk.  czin,  38).  »  Et  angeloram  voces,  nt 
is  refert,  in  tempio  auditce  sunt.  «  Relin- 
i  has  sedes.  »  Assampsit  igitur  Dominus 
,  sicut  colamb»,  et  relicta  Judaeoruui  terra 
ad  gentes,  ibiqae  requievit,  qui  in  Judaea 
1  non  invenit.  Unde  ipse  ait :  «  Super  qaem 
cet  Spiritus  meus,  nisi  super  hamilem,  et 
D«  et  trementem  sermones  meos?  »  {Isa,  lxvi, 
ae  autem  columbffi  pennas  Dominus  as- 
t ;  iliius  videlicet  columbee,  qas  super  enm 
lisse  legitur,  quando  vox  Patris  audita  est  : 
!8t  Filius  meus  diiectus,  in  quo  mihi  bene 
cui  {Matth.  xvu,  5).  » 

:e  elongavi  fugiens,  et  mansi  in  solitadine.  » 
livit  pennas,et  invenit ;  ipse  enim  eas  habebat,  ^ 
et  in  sollicitudine  quievit.  Soli*udo  dicitur  ubi 
im  habitatio  non  est.  Talis  autem  prius  erat 
5  gentium,  quia  quasi  brata  animalia  vo- 
deditus  erat,  et  Dei  cognitionem  non  habe- 

qaasi  aliquis  diceret :  Utinam  hoc  a  prin- 
acisset,  neque  tanto  tempore  cum  illa  gente 
!t  ingrata  permansisset  1  Ait :  t  Exspectabam 

qui  me  salvum  faceret  a  pusillo  animo,  et 
estate.  i  Sic,  inqult,  docebat,  ut  omnia  suo 

fierent,  et  ego  divinitatis  dispositiooem 
arem,  quse  (586)  in  omnibus  regebat,  et  a 
animo,  et  tempestate  salvnm  faciebat.  Natu- 
Judaeos  pusillos  animo  esse  facile  inteliigere 

quicunque  eorum  historias  legerit.  Unde  et  G 
k  et  increduli  saepe  dicuntur. 
ecipita,  Domine,  et  divide  lingaas  eorum, 
iam  vidi  iniquitatem  et  conlradictionem  in 
te  die  ac  nocte.  «  Prsecipitati  sunt  Jada!x, 
bique  gentium  violenter  tracti  et  servituti 
iti  sunt.  DivissB  aatem  sunt  linguoe  eonim 
)n  una  lingua  loquuntur,   ut  prius,  sed  alii 

alii  Latine,  alii  vero  barbarice  loquontar, 
im  provincias,  et  loca  in  quibus  habitant. 
re  eos  dividendos  et  in  omnes  mnndi  partes 
;endos  jam  ex  tunc  significabat.  Et  merito 
.  sic  dividuntnr  et  ab  invicem  separantur, 
ipsa  paucitate  deficiant  et  quiescant,  qui  die 
e  ad  litigandum  et  ad  contradicendum  parati 
sque  hodie  namque  Judaei,  ubicunque  sunt,  d 
veritatem  loqui  et  pugnare  non  cessant.  Hanc 
illorom  iniquitatem  et  contradictionem  per 
s  civitates,  et  prsBcipae  in  civitate  Jerusalem 
sse  Dominus  hoc  in  loco  testatur,  dicens: 
iam  vidi  iniquitatem  et  contradictionem  in 

die  ac  nocte.  » 

cumdabit  eam  super  muros  ejas  iniqoitas, 
lor  in  medio  ejus,  et  injustitia.  »  Iniquitas, 
et  labor,  et  injustitia,  radicata  et  fundata  in 
ejus,  circumdabit  eam  super  muros  ejas.  Sic 
e  habet  ordo  :  misera  illa  civitas,  qum  in  cir- 
t  medio  ejus  talibus  munitur  prsBsidiis.  Qaid 
per  muros  ejus,  niai  Scribas  et  sacordotes 

God.  Ghis.,  qum  m  ubiqui^  eic. 


cstcrosque  alios  qui  munimentum  popali  esse  vide- 
bantur,  intelligere  debeamos?Quiquantosapientio- 
res  erant,  tanto  amplius  omni  iniquitate  et  malitia 
abundabant. 

c  Et  non  defecit  de  plateis  ejus  nsura  et  dolus.  » 
Si  in  plateis  erat  usura  et  dolus,  quid  in  locis  abdi- 
tis  et  occultis  fuisse  putamus?  Si  palam  talia  fie- 
bant,  multo  deteiiora  in  abscondito  fieri  non  dubi- 
tamus. 

«  Quoniam  si  inimicus  meus  maledixisset  mihi, 
»  supportassem  utiqoe,  ot  si  is  qui  oderat  me  super 
»  me  magna  locutus  fuisset,  abscondissem  me  oti- 
»  que-ab  eo :  tu  vero  homo  unanimis,  dux  meus,  et 
9  notus  meus,  qui  simul  mecum  dalces  capiebas 
»  cibos,  in  domo  Domini  ambolavimos  cum  con- 
»  sensu,  » illorum  subaaditur,  malis  consiliis  acquie- 
scensy  me  ad  mortem  tradidisti.  «  Veniat  mors  su- 
per  ilios,  »  qui  te  in  hoc  facinus  induxerunt.  Nune 
autem  signiiicationem  videamus.  Vnlgare  est  ut 
inimicus  inimicum  maledicat  et  persequatur,  et  de 
eo  mala  loqoatur.  Sed  ut  amicus  domianm  et  ma- 
gistrum  aliquis  tradat,  persequatur  et  maledicat^ 
omnino  absurdum,  inconveniens,  extraneum  et  im- 
portabile  est.  Quis  enim  a  tali  homine  se  abscon- 
dere,  talisqoe  hominis  insidias  effugere  va1eat?Erat 
autem  Judas  osque  ad  id  temporis  nnanimis  cum 
Domino,  sibique  familiaris,  ejusque  secretorum  et 
consilii  particeps,  quem  sicut  cseteros  Dominus  dl- 
ligebat,  qnamvis  talem  aliquando  futurnm  esse 
sciebat.  Sola  prsesentiajudicatDominus,  nec  proeter- 
ita,  nec  futura  intuetor;  qualiscunque  fueris,  si 
bunus  es,  securus  esto :  «  Peccator  quacunque  hora 
conversus  fuerit,  dicit  Dominus,  omuium  iniquita- 
tum  ejus  non  recordabor  {Ezeeh,  xxxui,  i3);  >>  sed 
vigilandum  est  semper,  quia  nescimus  diem,  neque 
horam.  «  Tu  vero,  inquit,  homo  unauimis,  dux 
meus,  »  id  est  dux  et  apostolus,  sicut  caeteri  om- 
nium  aliorom  a  me  coastitati..«  Et  notus  meus,  > 
quem  iuter  primos  magisque  familiares  discipulos 
habebam. 

«  Qui  simul  mecum  dulces  capiebas  cibos,  >  et 
spiritoales  videlicet  et  corporales,  secundum  iilufi : 
c  Qui  intingit  mecam  manum  in  paropside,  hic 
me  tradet  {Matth.  xxvi,  23).  »  Nam  et  ipse  de  illis 
onus  erat,  quibas  Dominus  dixerat :  «  Yobis  datum 
est  nosse  mysterium  regni  Dei,  caeteris  antem  in 
parabolis  {Marc.  iv,  ii).  >  Et  isti  qoidem  erant  illi 
cibi  dulcissimi,  quos  simul  cum  Domino  capiebat ; 
«  in  domo  Domini  amboiavimas  cum  consenso.  » 
Saepe  enim  in  templom  Salomonis  4IO  com  coa« 
^ensu  et  reverentia  Dominum  secotos,  se  ei  coram 
omni  popolo  et  amicum,  et  discipulum  esse  ostendit. 
Unde  si  Deom  non  timebat,  vel  faciem  hominom 
erabescere  deboerat. 

«  Veniet  mors  supes  illos.  »  Super  iUos  qui  tai 
coiisilii  participes  fueront,  qni  tibi  pecuniam  dede- 
runt,  et  tanti  sceleris  conscii  fuerunt.  c  Et  descen- 
»  dent  in  infernom  viventea, »  Eoce  iiti  jam  jodi- 


895 


S.  BRUNONIS  fePISGOPl  SIGNIENSIS. 


cati  et  damnati  sunt,  et  sententia  mortis  jam  veniet  A 
snper  eos  :  nihil  aliud  restat,  nisi  ut  facta  resurre- 
ctione,  descendant  in  infernum  viventes,  qui  modo 
in  anima  ibi  sunt  tormenta  patientes. 

c  Quoniam  nequitia  in  hospitiis  eornm,  in  medio 
»eorum.  »  Nisi  enim  nequitia  in  cordibus  eorum 
esset,  quse  per  hospitia  inteliigimus,  nunquam  tan- 
tum  scelas  agere  potuissent. 

«  Ego  aatem  ad  Deum  clamavi,  et  Dominns  eiau- 
»  divitme.  >  Iste  clamor  non  oris,  sed  solius  vo- 
luntatis  fuit.  Magnns  est  clamor  volantatis  ejus,  et 
clarissime  resonat  in  auribns  divinitatis,  et  nuUa 
moriB  distantia  est  inter  orationem  et  exauditionem. 
Nam  et  Moyses  longe  Cbristo  inferior  in  corde  cla- 


«  Exaudiet  Deus,  et  humiliabit  eos  qui  e 
>  ssecula  et  manet  in  ffiternum.  »  Exaudiet,  : 
Dens,  et  absque  dubio  audiet  ea  quse  Juda^i 
eum  male  et  indecenter  loquuntur,  et  hum 
eos,  ut,  sicut  aliquando  ezcelsiores  fuerunt  ( 
gentibus,  ita  econtra  pro  suis  iniquitatibns 
ciantur  omnibus  gentibus. 

<  Qui  est  ante  sfiecula,  et  manet  in  fieteni 
Gui  illi  insnltando  dicebant  {Joan,  viii,  56) :  « 
cognovimus  quia  daemonium  habes ;  quinqu 
annos  nondum  habes,  et  Abraham  vidisti  ?  »  ( 
ipse :  c  Ante,  inquit,  qnam  Abraham  iiere 
sum.  • 

«  Non   est  illis  commutatio,  et    non  timi 


mabat,  et  tamen  dictum  est  a  Domino  (587) :  «  Quid  |.  >  Deum.  »  Non  est,  inquit,  iilis  commutatio, 
clamas  adme?  »  {Exod.  xiv,  i5.)  illis  qui  Deum  non  timent,   ut  a  malitia  si 


«  Vespere,  et  mane  et  meridie  narrabo,  et  annun- 
»  tiabo,  et  exaudiet  vocem  meam.  »  Notandum  quia 
ordine  commutato,  prius  vespere,  deinde  mane, 
postmodum  vero  meridie  posuit.  Promittit  igitur 
Salvator  noster  se  narrare  et  annuntiare  per  disci- 
pulos  et  iideles  suos  ea  qaee  vespere,  ea  quee  mane 
et  ea  quae  meridie  sibi  facta  sunt ;  quoniam  memoria 
digniasima  snnt,  et  eo  quo  ponuntur  ordine  facta 
5unt.  Yespere  namque  in  cruce  positus  spiritum 
emisit.  Unde  est  illud :  «  Elevatio  manuum  mearum 
sacrificium  vespertinum  (Psal,  cxl,  2).  >  Mane  vero 
die  tertia  resurrexit :  meridie  ccbIos  ascendit.  Narrat 
igitur  Ecciesia  ea  quae  facta  sunt  vespere  et  mane, 


poenitentiam   commutentur  et  sanentur.   Ui 
per  prophetam  Dominus  ait :  «  Excseca  cor 
hujus,  ne  forte  convertantury  et  sanem  eos  {l 
10).  »  Et  ideo  non  immerito  «  extendit  Domin 
9  num  suam  in  retribuendo  illis.  » 

«  Contaminavernnt  testamentum  ejus.  » 
mentum  Dei  Judaei  commaculant,  quia  perv 
contra  fidem  iliud  exponunt,  et  ea  quse  de  i 
dicta  sunt,  illi  de  Antichristo  dicta  esse  prae 
Quo  circa  digne  satis  divisi  et  dispersi  sa 
universum  mundum.  «  Ab  ira  vultus  ejus.  » 
gie  autem  dixit :  «  ab  ira  vultus  ejus,  »  q 
tissime   in   vultu  ira  cognoscitur.   Et   appri 


et  meridie,  quia  Ghristi  passionemi  et  resurrectio-  G  cor  ejus.  »  Longe  erat  prius  a  Judeeis  cor  et 


nem,  et  ascensionem  quotidie  canlare  et  pnedicare 
non  cessat.  Et  hanc  quidem  vocem  exaudit  Deus, 
quia  nalla  laus  et  jubilatio  est  in  qua  magis  de- 
lectetur. 

«  Liberabit  in  pace  animam  meam  ab  his  qui 
»  appropiant  (588)  mihi,  quoniam  inter  multos  erant 
»  mecum.  »  Qui  suntjisti  qui  appropinquant  Domino. 
et  quos  inter  multoa  alios  secum  fuisse  dicit,  a 
quibus,  ut  tamen  pacem  habeat  animam  suam  libe- 
rari  petiit  ?  Quomodo  enim  secnm  erant,  si  ab  eis 
animam  suam  liberari  desiderat?  Ego  puto  aliquos 
fuisse,  qui  ipso  tempore  passionis  ei  ad  custodiam 
dati  fuerant,  ne  effugere  potuisset.  Unde  et  aiibi  di- 
cit :  «  Periit  foga  a  me,  et  non  est  qui  requirat  ani- 


tas  Dei ;  quia  ejus  voluntatem  cognoscere  nc 
terant,  nunc  autem  de  patria  ejecti,  et  tanto  te 
exsiliati  cognoscere  (590),  et  Deum  sibi  iratui: 
intelligere  possunt.  Appropinquavit  autem  e 
Judseis  cor  et  sapientia  Dei,  quando  inter  eoa 
tor  noster  priedicare  coepit. 

«  Mollierunt  sermones  suos  super  oleum, 
•  sunt  Jacula.  »  Hoc  autem  faciebant  Judcei 
dicerent :  «  Magister,  scimus  quia  verax  cs,  e 
Dei  in  veritate  411  doces,  et  non  est  tibi  c 
aliquo  :  non  enim  respicis  personam  hominis 
xu,  14).  »  Nonne  tibi  isti  sermones  satis  mc 
dulces  esse  videntur?  Ipsi  tamen  sunt  jacul 
bus  eum  ferire  et  vulnerare  nitebantur.  Ho* 


mam  meam  {PsaL  cxli,  6).   »   Ut  enim   exemplo  "  ideo  dicebant,  sicut  in  Evangelio  legitur,  ut 


facilius  hoc  intelligamus,  mihi  quoque  hoc  accidisse 
8cio,  qui  cum  aliquando  captus  fuissem,  mihi  qui- 
dam  ad  custodiam  datl  sunt,  qui  prse  caeteris  me  odio 
habebant,  et  ipsi  quidem  semper  erant  mecum, 
juxta  me  sedebant,  sine  quibus  nihil  agere  poteram. 
Erant  igitur  mecum,  sed  non  pro  bono,  neque  mece 
volnntatis  mecnm  [erant.  Puto  quod  'exemplo  facile 
intelliguntur,  qualiter  cum  Domino  iUi  fuerint|  quos 
•ecum  inter  multoa  fuisse  dicit.  Hucusque  Salvator 
noster  locutus  est,  cvtera  qo8B  sequnntur  Propheta 
loqnitur  (589). 

^687)  Id.  eod.,  ei  Miamm  movebai. 
(288)  In  Yulgata  legitur  appropinqmnt :   ita  in 
Gtssiodoro. 


rent  eum  in  sermonibus.   Sed  Jesus  cognita 
tia  eorum  ait :  «  Quid  me  tentatis,hypocritee  ?  » | 
XXIV,  18). 

c  Jacta  in  Deum  cogitatum  luum,  et  ipse  i 
«  triet..  »  Tu,  inquit,  vir  Ghristiane  et  iideli 
Judseorum  consortium,  quia  sicut  Apostoh 
t  Sermo  illorum  ut  cancer  serpit  {II  Tim,  xi, 
et  facile  suos  decipiunt  auditores.  «  Jacta  in 
num  cogitatum  tuum,  »  et  ipso  te  docebit. 
enutriet  doctrina  catholica  et  spirituali«  Ij 
enim  quod  Jacobus  apostolus  ait :  c  Si  quis  j 

(580)  God.  Ghis.,  snppletur  editio. 
(590)  God.    Ghis.,  aliisque  calamitatibiu    o 
fame  Dei  voluniaim  aognoscere. 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


898 


itia,  postalet  a  Deo,  qui  dat  omnibas  aSlaenter 
itar  ei  (Jac.  1,  5).  n 

)n  dabit  in  fieternum  flactuationem  justo.  •  flle 
iictuationem,  qaando  ponit  hominem  in  bis 
.  tentationem ;  <c  Deus  aatem  neminem  tentat 

12).  >  Quando  igitur  bomo  tentatur  in  bis 
;ontra  fidem  esse  videntur,  cito  ad  seredeat» 
ic  talem  cogitationem,  sive  potins  tentationem 
non  esse  cognoscat.  «  Tu  yero,  Deas,dedaces 
in  puteum  interitas.  >  Ilii,  inqait,  fideles  taos 
;eum  erroris  preecipitare  nitantur,  sed  quod 
ifelicios  erit,  in  pateum  interitus  et  perditio- 
s  deducet. 

iri  sanguinum,  et  dolosi  non  dimidiabunt  dies 
1.  »  Universalis  comminatio  est  contra  homici- 
idaeos,  haereticos,  omnesque  dolosos,  et  dece- 
,  et  animarum  interfectores.  Isti  autem  non 
iabunt  dies  suos,  qaia  non  tantum  vivent  qaan- 
i  TiTere  sperant.  Unde  et  bene  subditur  : 
;o  vero  in  te  sperabo,  Domine,  »  neque  mihi 
•  hujus  vitse  dies  constituam,  sed  quacunque 
ibi  placuerit,  et  me  vocare  volaeris,  paratus 
tene  autem  dizit  dies  suos,  quia  aliter  Deus, 
ipsi  dies  suos  ordinant  atqae  disponunt,  ne* 
tendunt  quod  alibi  dicitar :  «  Constituisti  ter- 

ejus,  qui   prsteriri  non  poterunt  {Job  xiy, 

PSALMUS  LV. 

EM   PRO  POPULO,  QUI    k  SAlfCTIS    LONGE    FACTUS 
DATID    IN    TITULl  INSCRIPTIONEM,    CUM    TENUI- 
:  EUM  ALLOPHTLI  IN  GETH. 

ulus  ille,  qui  a  sanctis  et  fideiibus  David  ionge 
est,  Jadcei  sunt.  Sed  quando  factum  est  hoc  ? 
ili  inscriptione,  quando  Ghristum  suum  regem 
legaverunt,  dicentes  Pilato  :  «  Noii  scribere 
Xudffiorum,  sed  quia  ipse  dizit :  Rez  sum  Ju- 
m(Joan,  ziz,  21),  »  £t  tunc  qoidem  tenne- 
um  aliopbyli  in  Geth  (591).  Allophyli  sine  ca^ 
iterpretantur ;  per  quos  eosdem  ipsos  Judseos 
^imus  qui  decollati  sunt,  et  sine  capite,  nullam 
te  sua  regem  habentes,  nec  sacerdotem.  Geth 
)rcular  dicitur.  Significat  autem  civitatem  Je- 
n,  in  qua  velut  uvfie  in  torculari,  sic  totus  po- 
ilie  compressusy  totam  terram  illam  proprio 
ne  perfudit,  et  cruentavit.  Sic  itaque  Jerusa- 
in  solom,  sanctorum,  qui  in  ea  interfecti  santi 
B  quoqoe  gentis  torcular  facta  est. 
serere  mihi,  Domine,  quoniam  concolcavit 
homo,  lota  die  belians  contribulavit  me. » 
a  loquitur  contra  illos  qui  a  sanctis  longe 
ant.Multis  modis  mali  homines,  Judeivide- 
baeretici  et  tyranni  sanctam  Ecclesiam  olim 
caverunt  et  afQizeront  et  adhac  etiam  falsi 
ani  eam  affligere  et  conculcare  non  cessant. 
t  valde  convenienter  dizit,  tota  die;  quia  hec 
>   et  conculcatio  non  cetsabit,  nisi  cam  die. 

I  Aliopbyli  est  greca  vox  ez  ii^ofvl»^  qum 

at  virum  alterius  tribas  vel  genena,  vel  na« 

quamobrem  ez  eo  nomine  eztraneos  intelli* 


B 


A  «  Gonculcaverant  me  inimici  mei  tota  die. »  Non 
solnm,  inqnit,  homo,  non  solum  ille  populus,  qai 
cum  prope  esset,  longe  a  sanctis  factus  est  in  tituli 
inscriptione,  vernm  etiam  omnes  alii  inimici  mei 
concolcaverunt  me,  et  adhuc  quidem  conculcare  non 
cessant,  quia  nondum  conculcationis  finitas  est  dies. 
Sed  dic  mihi  quando  ista  tua  conculcatio  coepit : 
t  ab  altitudine  diei.  »  Dies  iste  Ghristus  est,  qui  de 
se  ipso  ait :  «  Ego  sam  laz  mundi,  qui  sequitur  me, 
non  ambulat  in  tenebris  (Joan,  viii,  12).  •  Ez  qoo 
aatem  dies  iste  super  coelos  ezaltatos  et  elevatus  est, 
ez  tunc  sancta  Ecclesia  et  affligi  et  conculcari  coepit. 
Hoc  enim  ipse  Dominus  discipulis  suis  prffidizerat. 
«  Veniet,  inquit,  hora,  ut  omnis  qoi  interticit  vos 
arbitretur  obseqoium  se  praestare  Deo  (Joan,  zvi, 
2).» 

«  Quoniam  multi,  qui  debellant  me,  timebont, 
>  ego  vero  in  te  sperabo,  Domine.  »  Seipsam  conso- 
latur  Ecclesia,  considerans  qae  poena  sit  prseparata 
adversariis  suis,  et  qofie  gloria  sit  prseparata  pro 
afilictionibas  suis.  IUi,  inqoit,  qui  me  debellant  in 
judicio  timebont,  ego  vero,  qoia  in  te  sperabo,  nihil 
timebo.  Mea  igitur  tristitia  vertetur  in  gaadium  ;  ho- 
rum  vero  gaodium  in  tristitiam  convertetur. 

«  In  Deo  laudabo  sermones  meos,  tota  die  in  Deo 
M  sperabo,  non  timebo  qaid  faciat  mihi  homo.  » 
Laodet  igitur  aoasquisqae  sermones  suos,  sed  non 
ideo  quia  sui  sont,  sed  potius  quia  de  Deo  loquun- 
tor,  41 S  etde  Deo  snnt.  Laudabiies  sunt  sermones 

G  nostri,  si  a  veritate  non  recedant,  si  tempori  loco- 
qae  conveniant.  Tales  enim  conscientia  nostra  lau- 
dare  potest,  aliter  vero  landare  non  potest,  «  Tota 
die,  »  omni  tempore  vit»  mese,  quidquid  mihi 
contingat,  sive  prospera  sint  sive  adversa,  « in  Do- 
mino  sperabo,  >  et  ideo  «  non  timebo  qoid  faciat 
mihi  homo.  > 

u  Totadie  verba  mea  ezsecrabantur  adversum  me.  > 
Ego,  inqoit,  in  Deo  laudabam  sermones  meos,  et  fi- 
deles,  et  catholicos  esse  dicebam ;  illi  e  contra  ad- 
yersum  me  disputantes  ezercebantur,  et  blasphema- 
bant  omnia  verba  mea,  et  suis  rationibus  ea  infir- 
mare  et  destroere  conabantur.  Unde  et  sabditar  : 
c  Omnia  consilia  eorum  in  malam.  »  In  malom  nam- 
que  sont  omnia  Judseoram  et  htereticoram  con- 
silia,  qufle  et  animas  interficiunt,  et  simplices  qaos- 
que  a  via  veritatis  deviare  faciunt. 

«  Inhabitabunt  et  abscondent,  ipsi  calcaneom 
»  meom  observabont.  >  Tales  erant  iili  de  quibui 
in  Evangelio  dicitur :  quia  «  cam  intrasset  Jefus  in 
domum  cigusdam  prindpis  Pharissoram  Sabhato 
mandocare  panem,  et  ipsi  observabant  eum  (Lue. 
ziv,  1).  >  Unde  et  Apostolns  conqueritur  de  qui- 
busdam  falsis  fratribus  qui  subintroierant,  at  ez- 
plorarent  conscientias  eoram,  de  quibus  ipse  qaoqoe 
Dominos  ait :  «  Attendite  a  ftilsis  prophetis,  qoi  ve- 
niant  ad  vos  in  Teatimentis  ovium,  intrinsecus  au- 

gimoB  ;  ac  propterea  sese  sustinere  potest  interpre- 
tatio  S.  BronomSy  ut  paalalam  attendenti  perspicuum 
fiet. 


8M 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS 


tem  111111  lapi  rapaces  [Matth,  yii,  15).  »   Et  isti  A  panper  sit,  unusqaisqae  in  se  ipso  et  in  corde  ni 


qaidem  inter  sanctos  dolose  habitantes,  et  cordis 
malitiam  abscondentes  Ghristianos  se  esse  fingebant, 
et  qnoscanque  poterant  vel  accusabant,  vel  decipie- 
bant;  obsenrabant  autcm  calcaneos  eorum,  qui  si 
in  aliquo  eoi  offendere,  vel  cadere,  \el  contra  legem 
iacere  cognoTissent,  hoc  memoria*.  commendabant, 
et  opportuno  tempore  eos  accusando  objiciebant. 
Caleaneus  enim  pro  casu  ponitary  quia  qai  cadit, 
caicaneo  cadit.  Seqnitur  : 

«  Ezspectarit  anima  mea,  pro  nihilo  salvos  facies 
9  eos.  »  Desideriam  sanctornm  est,  et  hoc  ezspe- 
ctant  ut,  sicut  digni  sunt,  impii  puniantor,  nisi  ab 
impietate  sua  ad  Deum  convertantur.  Quod  autem 


habet  quod  Deo  vovera  etreddere  potest.  Non  ki* 
bes  auram,  non  habes  argentum,  non  habes  peea- 
niam  quam  Deo  offeras^  neque  ipse  hoc  ezigit  a  to: 
andi  ipsum  dicentem :  •  Reddite  quae  sunt  Cffiiarii 
Cfiesari,  et  quie  sunt  Dei  Deo  (Matth.  zzii,  24).  > 
Hoc  sit  semper  in  voto  tuo  et  in  desiderio  tao,  ul 
eum  semper  laudes  et  benedicas,  et  ab  omni  iniqoi- 
tate  quiescas;  et  sufficit  tibi.  Hinc  est  enim  quod 
toties  in  his  psalmis  dicitur :  Laudate  DomtVmfn,  bi- 
nedicite  Dominum,  confUemini  Domino,  psallite  Ik- 
minOy  etc.  Hsec  etiam  tacendo  solvere  potes,  si  cor 
mandum  habeas,  et  in  eo  qui  te  fecit  delecteris  et 
gaudeas.  Unde  et  alibi  dicitur  :   «  Delectare  in  Do- 


q 

h 

il 
a 
d 
I 
f 

I 

I  1 


ait :  <  pro  nihilo  salvos  facies  eos,  »  taie  est  ac  si  „  mino,  et  dabit  tibi  petitiones  cordis  tui  (Psal.  zzzri, 


diceret:  Nihil  in  eis  est,  pro  quo  salvari  debeant. 
Unde  et  subditur  :  c  in  ira  popuios  confringes.  »  Hoc 
erit  in  judicio,  quandoDeum  iratum  sibi  esse  intel- 
ligentes  in  ignem  mittentur  ffiternam. 

c  Deus  vitam  meam  nantia?i  tibi,  posui  lacrymas 
»  meas  in  conspectu  tuo. »  Feliz  illius  hominis  con- 
scientia  qui  de  vita  sua  tantam  confidit,  et  iacrymas 
suas  aate  Deum  poait.  Omnia  videt  Deus,  et  ipsa 
corda  nostra  ilii  loquuntur,  et  quidqnid  in  eis  est  sibi 
annuntiant. 

«  Sicut  in  repromissione  tua  convertantur  inimici 
>  mei  retrorsum,  in  quacunque  die  invocavero  te.  > 
Sicut  inquit,  tu  promisisti,  in  quacunque  die  te  in- 
Yocavero,  convertantnr  retrorsum,  ut  mihi  resistere 


4).  •  Et  Apostolus  :  «  Gaudete,  inquit,  in  Domino 
semper,  iterum  dico  gaudete  (Pilip.  iv,  4).  »  Et 
hoc  quidem  est  iliud  lacrificium  laudis,  quod  Deo 
quotidie  immolare  debemus. 

t  Quoniam  eripuisti  animam  meam  de  morte  ; » 
non  qualicunque  pretio,  sed  proprio  sanguine  tuo. 
Uade  Apostolus  ait ;  «  Empti  enim  estis  pretio  ma- 
gno,  glorificate,  et  portate  Deum  in  corpore  vestro 
{ICor,  VI,  20).  M  —  «  Oculos  meos  a  lacrymis,  •  quas 
vel  fumus,  vel  dolns,  vel  aliqua  molestia  ezcute- 
re  solet,  Qui  enim  in  igne  erunt,  sine  fumo  et  41 S 
moiestia  esse  non  poterunt.  Hanc  autem  molestiam 
iili  non  sentient  de  quibns  dicitur  :  «  Absterget  Deus 
omnem  lacrymam  ab  oculis  sanctorum,  et  mors  non 


p 


non  valeant  inimici  mei.  Promissio  namque   illios  C  erit  ultra,  neque  luctus,  neque  clamor,  sed  nec  nllus 


hffic  est :  «  Non  vos  deseram,  neque  derelinquam 
(Joan.  ziv,  18).  »  Et :  «  Ecce  vobiscom  sum  omnibus 
diebns  nsque  ad  consummationem  siecnli  (Matth, 
zziVy  20).  »  Itemque  :  «  Ego  dabo  vobis  os  et  sa- 
pientiam,  cni  non  poterunt  resistere  et  contradicere 
omnes  adversarii  vestri  (Luc.  zzi,  45).  »  —  «  Ecce 
H.cognovi  qnoniam  Deus  mens  es  tu.  •  Ecce,  inquit, 
cognovi  quoniam  Dens  meus  es  tu,  qui  nnnquam  de« 
seris  sperantes  in  te,  et  ecce  qus  mihi  futura  sunt, 
mihi  tam  subito  intus  revelare  dignaris.  Subito  enim 
dum  loqnerentur  sancti,  plerumque  spiritu  prophe- 
ti»  de  his  qu»  iilis  futura  erant  instruebantur. 

«  In  Deo  laadabo  verbum,  et  in  Domino  laodabo 
»  sermonem»  in  Deo  sperabo,  non  timebo  quid  fa- 


dolor,  quia  prima  abierunt,  et  facta  sunt  omnia 
nova  (Apoc.  zzi,  4).  >  —  «  Pedes  meos  a  lapsu. » 
Quid  igitur  illis  profuit  de  quibus  superius  dicitur : 
«  Ipsi  calceamentum  obser?abuat  (Psal,  lv,  7).  » 
«  Vs  soli,  quia  cum  ceciderit,  non  est  qni  sublevet 
eum  (Eccle,  iv,  10).  >  Sancti  vero  soli  non  sunt, 
qnia  semper  cum  Domino  sunt,  et  dicunt :  «  Tenuisti 
>  manum  dezteram  meam,  nt  placeam  coram  Domino 
»  in  lumine  viventium. » Ideo,  inquit:  «  Eripuisti  ani- 
mam  meam  de  morte,  oculos  meos  a  lacrymis,  pedes 
meos  a  lapsu,  ut  placeam  Domino  in  Inmine  vivea- 
tium,  >  qnia  aliter  ibi  neqne  esse,  neqne  placere 
Domino  potnissem.  Et  beae  quidem  dizit  « in  Inmine 
viventiom,  »  quia  illi  soli  in  lumine  erunt,  illi  soli 


»  ciat  mihi  homo  (592).  »   Quoniam,  inquit,  Deas  D  yitam  habebunt.  Ila  enim  vita  qufie  semper  in  tor- 


meas  tu  es,  in  te  laudabo  verbnm,  etinte  laudabo 
sermonem,  et  fidem  tuam  qnam  pr»dicavi,  et  do- 
ctrinam  tnam  quam  annuntiavi ;  nnllo  modo  negal>o, 
sed  nsqoe  ad  mortem  confirmabo.  Et  quoniam  in  te 
sperabOy  non  timebo  quid  faciat  mihi  homo.  Nihil 
enim  potest  hnmana  fortitndo  contra  Dei  potentiam 
et  voluntatem. 

«  In  me  sunt,Deu8,  votayqusreddam,  laudationes 
» tibi.  »  Nemo  se  ezcusare  potest,  live  dives  sive 

(592)  Ab  Ecclesia  orthodoza  hsBC  dicta  intelligit 
Cassiodgras :  «  la  Patre  eaim  se  promittit  Filium 
laudaturam  ;  ut  quidquid  de  illo  dicitur,  de  isto  pa* 
riliter  sentiatnr.  Nam  cum  pnsdicamns  seternum 
atque  omnipotentem  Patrem,  aetemum  atque  om- 


mentis  estpotiusmors  qnam  vita  dicendaest. 

PSALMUS  LVI. 

IN  FnflM  :    Nl    DISPSaDAS  OAVIO,    Ilf    TITULI  ufscai- 
PTIONI,  CUM  FUGERET  k  FACII  SAUL  IN  SPILUHCAM. 

Quando  dictum  est,  «  ne  disperdas  ?  »  In  tituli 
inscriptione.  Quando  fuit  illa  inscriptio  ?  Cum  David 
fngeret  afacie  Sanl^in  speluncam.  Hoc  autem  secun- 
dum  litteram  nunquam  factnm  est,  et  ideo  in  finem 
referendom  est.  In  tituli   namque  inscriptione»  de 

nipotentem  Filium  sine  dubio  confitemnr.  Unum  est 
in  utroque  pneconium ;  qnoniam  una  virtus  ambo- 
rnm,  individaa  g^oria,  qnando  indivisibilif  est  na* 
tura,  »  etc. 


90i 


Bxposmo  iN  muH». 


902 


qua  jam  superius  diximus,  cum  Judei  dizissent  Pi- 
l«to  :  t  Noli  scribere  regem  iudaeorum ;  »  respondit 
illis  :  t  Quod  scripsi  scripsi  {Joan,  zix,  22).  »  Hoc 
antem  taalnm  ?aluit  quanlum  si  dixisset :  ne  disper- 
das.  Servata  est  itaque  Scriptura,  et,  yelint  nolint 
Judiei,  rex  Judsorum  est  Ghristus.  Et  tunc  quidem 
fiigit  David,  id  est  SaWator  noster,  in  speluncam  se- 
pulcri,  a  facie  Saui,  per  quem  Judeorum  principes 
intelligimus.  Bene  autem  dixit,  fugit,  quia  qaasi  fur- 
tive  et  sub  celeritate  ejus  corpus  sepulturfle  tradi- 
tum  est  (593). 

c  Miserere  mei  Deus,  miserere  mei,  quoniam  in 
»  te  coniidit  anima  mea.  >  Coniidenter  hoc  Ecclesia 
dicere  potest,  quia  adhuc  mortuus  est,  ut  ejus  mi- 
sereretur.  In  te,  inqnit,  confidit  anima  mea,  qui 
'  tantum  me  dilexisti,  ut  animam  toam  poneres  pro 
anima  mea.  «  Majorem  enim  hac  dilectionem  nemo 
habet,  quam  ut  animam  snam  ponat  quis  pro  ami- 
cis  sois  (Joan,  xv,  i3).  > 

«  Et  in  nmbra  alarum  tuarum  sperabo,  donec 
>  transeat  iniquitas.  >  Vidi  te,  inquit,  quasi  dicat, 
in  cruce  modo  pendentem,  manus,  et  brachia,  velut 
alas  extendentem;  sub  umbra  istarum  alarum  pro- 
tege  me,  quia  ego  in  ombra  alarum  taarum  spero. 
Omnis  enim  spes  Christianorum,  crux  et  passio  Do- 
mini  est.  Hanc  autem  spem  habet  Ecclesia,  donec 
mundas  transeat  cum  miquitatibus  suis;  deinde  vero 
jam  spes  non  erit,  susceptis  omnibus  quie  sperari 
possnnt.  Unde  Apostolus  ait :  «  Nanc  autem  manent 
fides,  spes,  charitas,  major  autem  horum  est  chari- 
tas  (1.  Cor.  XIII,  13);  »  quiasemper  erit. 

t  Clamabo  ad  Deum  altissironm,  et  ad  Dominum 
»  qui  benefecit  mihi.  >  Clamabo,  inqait,  donec  trans- 
eat  iniquitas,  postea  vero  clamare  necesse  non  erit. 
Sed  ad  quem  ciamaboT  ad  Dominum  altissimum,  et 
ad  summum  bonum ;  ad  illum  clamabo,  a  quo  bona 
cuncta  procedunt ;  ad  Dominum,  qui  benefecit  mihi. 
Computa  nunc,  si  vales,  quanta  bona  fecerit  tibi 
Deus.  Cum  non  esses  te  creavit  et  fecit,  et  non  soinm 
fecit,  sed  ad  imaginem  et  similitudiaem  snam  te  fe- 
cit,  vitam  et  misericordiam  tribuit  tibi :  «  Proprio 
Filio  suo  non  pepercit,  sed  pro  nobisomnibustradi- 
dit  illum  (Aom.  viii,  32).  »  Sed  audiamus  adhneqno- 
modo  Dominui  nobis  benefecerit. 

«  Misit  de  cobIo,  et  liberavit  me,  dedit  in  oppro- 
>  brium  concnlcantei  me.  )•  Muit,  inquit,  de  eoelOi 
de  seipsOy  de  sinu  suo,  et  de  corde  sno,  et  Ii« 
beravit  me. «  Dedit  in  opprobrium  concolcantes  me. » 
Malignos  nempe  spiritus,  Judnos,  haereticos  et  ty- 
rannos.  Omnes  isti  in  opprobrium  dati  sunt,  quia 
statim  de  hac  vita  exeunt,  in  tenebras  demergnntur. 
Misit  igitur  de  cobIo,  sed  qaid  misit? 

«  Misit  Deus  misericordiam  suam  et  veritatem 
n  suam ;  »  id  est  Jesam  Christum,  Filinm  sanm. 
Egregie,  cum  non  misericordem  neqne  veracem,  sed 

(593)  Aliter  exponit  Cassiodorios  illa  tituli  verba  : 
Cirai  fiigeret  a  /oete  Saul  in  «pefomeom.  «  Actua  itte, 
inquit,  et  Davidi,  et  Doaino  muitum  vidator  easa 
consimiiii.  Nam  sicut  David  Sanlem  fbgiens  in  sne- 
loncam  le  abeeondit.  ita  et  Domini  Salvatoria  deitas 


A  potius  propter  exeellentiie  magnitudinem,  miseri- 
cordiam  et  veritatem  eum  v«>cavit. 
«  Animam  meam  eripuit  de  medio  catulomm  leo- 

>  num,  »  per  qaos  inimicos  homines  et  malignos 
spiritus  intelligimus :  qui  jam  ad  devorandum  pa- 
rati  erant;  inter  quos  dormivi  longo  tempore,  sed 
conturbatas  dormivi ;  non  erat  ille  .somnns  qoietis 
et  pacis,  sed  conturbationis  et  oblivionis.  Sic  phre- 
netici  dormire  solent,  et  qui  horribilia  in  somnis  vi- 
dent.  Sepe  enim  somniis  perterriti  et  conturbatl 
ilerum  dormire  timent,  ne  his  similia  videre  contin- 
gat. 

414  «  Filii  hominnm,  dentes  eorum  arma,  et  sa- 

>  gittffiy  et  lingua  eoram  machsera  acuta  est. »  Non  mi- 
g  ram,  inquitysi  inter  talesconturbatusdormivi,  meique 

oblitui  pacem  inter  eos,  et  quietem  habere  non  po- 
tui,  qaorum  dentes  arma  et  sagitt®  sunt,  qaorom 
linguie  machflprae  acutae  semper  ad  dispatandum,  ad 
litigandam,  ad  blasphemandum,  ad  maledicendum» 
ad  decipiendum  et  contradicendum  paratse  sunt. 

«  Exaltare  super  coelos  Dens,  et  super  omnem 
•  terram  gloria  tua.  >  Dixit  modo  superius,  misit 
Deus  misericordiam  suam,  et  veritatem  suam,  id  est 
Salvatorem  nostrum,  de  quo  in  tituio  dicitur  quod 
in  spelunca  sepalcri  latuerit;  nanc  aotem  eum  ro- 
gat  ot  super  coelos  ascendat,  et  cunctis  gentibos 
suam  gloriam  manifestet.  Quo  expleto  ad  narratio- 
nem  reddit,  et  ea  qase  coepit  ex  ordine  narrat. 

Q  «  Laqueom  paraverunt  pedibus  meis,  et  incurva- 
M  verunt  animam  meam.  »  Multi  sunt  laquei,  et 
multtt  sunt  deceptiones,  quas  homines  iniqni  san- 
ctis  opponunt,  quibns  eos  capiunt,  et  cadere  faciunt. 
Anima  autem,  qnse  erecta  stat,  coelestia  contempla- 
tor ;  quse  vero  incurvata  est,  sola  terrena  et  transi- 
toria  intuetur.  Qui  igitor  sola  terrena  et  transitoria 
quserit,  animam  suam  iacurvatam  esse  dubitare  non 
debet. 

«  Foderunt  ante   faciem  meam  foveam,  et  ipsi 

>  inciderunt  in  eam.  »  Sic  enim  alibi  scriptom  est : 

>  Qni  fratri  suo  foveam  parat,  ipse  prius  cadit  in 
eam  (Ecele.  x,  8).  •  Fovea  itaque  dolus  et  deeeptio 
est,  qnam  qoicunqne  facit,  sibi  ipsi  foveam  parat, 
non  tantnm  deceptionis,  sed  mortis  quoqoe  et  per- 

D  ditionis.  De  qua  videlicet  fovea  Dominus  ait :  «  Si 
ciecos  cacum  dnxerit,  ambo  in  foveam  cadunt 
(Matth.  XV,  14).  » 

•  Paratnm  cor  meom,  Deni,  paratnm  cor  meom; 
»  cantabo,  et  psallam  Domino  (594).  |»  Faeiant  illi 
qoidquid  velint,  dicant  qnod  velint,  laudent  dogmata 
soa,  vituperent  nostra,  cor  meum  Itamen  samper 
paratum  est  ad  cantandnm,  ad  jubilandum,  ad  lau- 
dandum  et  predicandum  verbum  vita  et  salotii, 
cunctis  gentibns  nnntiandnm.  Et  hoc  est  qnod  di- 
cit :  «  Cantabo,  et  psalmom  dicam  Domino.  »  Sed 

intra  templum  corporis  sui  Jndaeis  perfidis  fuisse 
probatnr  abscondita*.  Sic  singula,  qott  de  David  et 
Cluiito  proveneront  fticta,  uli  iunt  aob  hm  alla* 
sione  communia,  »  ete. 
(594)  Cod.  6his.t  et  peakmm  dkam  DemtM. 


903 


S.  BRUN0N1&  EPfiCOPI  SIGNIBNSIS. 


904 


ubi?  In  psalterio  et  ciUiara.  Hoe  est  eoim  quod  se- 
qaitur : 

«  Exsarge  gloria  mea,  ezsurge  psalterium  et  ci- 
»  thara,  ezsurgam  diluculo.  >  Quid  per  psalterium 
et  cithaiamy  nisi  Yetas  et  Novam  Testamentum  in- 
telligamas?  Decem  chordas  habet  psalterium,  quia 
decem  sunt  verba  legis.  In  cithara  vero  tres,  Tei 
quatuor  sufficiunt.  Et  tres  quidem  mysterium  Trini- 
tatis,  quatuor  yero  totidem  Evangeliorum  libros  de- 
signant.  Gantant  igitur  sancti,  yel  in  psalterio,  vel 
in  cithara,  qui  aiium  cantum  et  citharam  non  ha- 
bent,  nisi  Yetus  et  Novum  Testamentam.  Si  igitar 
psalterium  et  cithara  ab  Ecclesia  tollantar,  qaid  di- 
caty  quid  cantet,  et  quid  prsdlcet  non  habebit.  Est 
igitur  omnis  gloria  ejus  in  psalterio  et  cithara,  quia 
sine  canta,  sine  doctrina  et  scientia  nullam  gloriam 
habere  potest.  Et  quamvis  omnis  moduiatio  psalte- 
rii  et  cithar»  suavis  sit  et  dalcis  ad  aadiendum, 
ilia  tamen  duicissima  est,  que  tribas  chordis  in  ci- 
thara  modalatur.  Et  talis  quidem  est  ille  cantus 
quem,  sicat  Isaias  propheta,  et  Joannes  evangelista 
dicit :  «  Seraphim  et  quatuor  animalia  cantare  non 
cessant :  Sanctus,  sanctus,  sanctus  Dominus  Deus 
omnipotens,  plena  est  omnis  terra  gloria  ejus  (Apoc. 
IV,  8).  9  Merito  igitur  dicit  Ecclesia  :  «  Ezsurge  glo- 
ria  mea,  ezsarge  psalterium  et  cithara;  »  et  ego 
qaidem  ezsurgam  diluculo.  To,  inqait,  psalterium 
et  cithara  semper  esto  perfecta  (595),  ot  nallum 
mihi  impedimentum  vel  moras  faciatis,  quia  ego  qui- 
dem  ad  cantandum  ezsargam  valde  diloculo.  In  hoc 
autem  se  per  totom  diem  a  mane  usqoe  ad  vespe- 
rum,  id  est  omni  tempore  vitce  suse,  se  cantare  et 
jubilare  promittit,  qood  se  dilucolo  ezsorgere  dicit. 

«  Gonfitebor  tibi  in  popoiis,  Domine,  et  psalmum 
»  dicam  tibi  inter  gentes.  >  Paratos,  inquit,  sam, 
psalterium  habeo,  citharam  habeo,  et  in  psalterio 
ct  in  cithara  confitebor  tibi,  et  laudabo  te  in  popolis, 
Domine,  et  psalmum  dicam  tibi  inter  gentes.  Quia 
enim  Jodflei  nolunt,  psalmos  se  inter  gentes  cantare 
promittit.  Psalmos  cantare  est  verbis  et  actione  legis 
mandata  adimplere. 

«  Quoniam  magnificata  est  usqoe  ad  eoelos  mise- 
»  ricordia  tua,  et  usqne  ad  nubes  veritas  tua.  »  Mi- 
sericordia  Dei  et  veritas  Dei  Salvator  noster  est, 
quia  omni  misericordia  et  veritate  plenus  est,  et  in 
ipso  et  per  ipsum  Patris  misericordia  et  veritas 
conctis  gentibas  revelata  est.  Hoc,  inquit,  confite- 
bor,  hoc  praedicabo,  hoc  in  omnibus  gentibus  nun  • 
tiabo:  quoniam  usque  ad  coeloi  et  usque  ad  nnbes, 
imo  super  omnes  coelos  et  super  omnes  nubes  mise- 
ricordia  tua  et  veritas  tua  magnificata  et  ezaltata 
ett.  Sed  ut  vera  sit  haec  prsdicatio  mea,  jam  nunc 
ezi  de  spelunca,  egredere  de  sepnlero ;  et  ezaltare 
Deos  super  coelos  et  super  omnem  terram  gloria  tua 
manifestetur.  «  Ezaltare  soper  coelos  Dens  et  super 
»  omnem  terram  gloria  tua.  » 


A  PSALMUS  LYIl. 

41S    IN     FINBM  :     MB     DlSPEaOAS     DAVID  :     Ilf     TlTaLI 

INSCRIPTIONB. 

Hoc  preecipit  David,  ut  neque  Pilatus,  neque 
Judsei  disperdere  audeant,  quae  posita  sunt  in  tituli 
inscriptione.  Erat  enim  ibi  positum  Hebraice, 
Grsece,  et  Latine  :  «  Hic  est  Jesos  Nazarenus  Rez  Ju- 
dseorum  (596),  »  Ergo  et  Hebreei,  et  Graeci,  et  La- 
tini  testes  sunt  qnod  infelices  Judeei  regem  suum 
et  dominum  suum  crocifizerunt. 

c  Si  vere  utique  justitiam  loquimini,  juste  judi- 
»  cate  filii  hominum.  »  Ipse  Propheta  loqoitur,  et 
Judseosredarguit  de  iniquitate  sua.  Si  vere,  inquit, 
quod  utique  facitis,  justitiam  loquimini,  quare  non 
^  juste  jndicatis,  nisi  quia  filii  hominum  estis?  «  Est  ' 
enim  omnis  homo  mendaz,  Deum  autem  veraz 
(Bom.  III,  4).  »  Sicut  legitur,  fiiii  hominum  menda- 
ces  sunt ;  ita  et  filii  Dei  veraces  sunt.  t  Quotquot 
autem  receperunt  eum,  dedit  eis  potestatem  filios 
Dei  fieri,  his  qui  credunt  in  nomiue  ejos  (Joan,  i, 
i2).  »  Soli  namque  Ghristiani  veraces  sunt ;  siqui- 
dem  soli  Ghristiani  filii  Dei  sont.  Yocatis,  inquit, 
Ghristum  magistrom  bonum  :  dicitis  quia  viam  Dei 
in  veritate  docet :  dicitis  quia  sibi  non  est  cura  de 
aliquo,  et  quia  non  respicit  personam  hominis ;  ve- 
rum  dicitis,  justitiam  loquimini,  quia  ita  est  ut  di~ 
citis.  Quare  ergo  non  juste  judicatis  ?  Quare  eum 
morte  condemnatis?  Quare  adversus  eum  crucifige 
clamatis?  £t  quasi  malefactorem  accusatis? 

«  Etenim  in  corde  iniquitates  operamini  in  terra, 
» iniquitates  manus  vestrse  concinnant. » —  c  Ez  corde, 
dicit  Dominus,  ezeont  cogitationes  malie,  furta, 
homicidia,  peijuria,  falsa  testimonia,  et  similia 
(Matth.  vii,  2i).  »  Hsec  sunt  igitur,  quse  mali  et  iniqui 
homines  operantur  in  corde  suo,  id  est  in  terra, 
quia  tale  cor  terra  est,  fatunm  est,  grave  et  ad  infe- 
riora  trahens.  Illorum  autem  manus  iniquitate  con- 
cinnant,  qnornm  opera  in  malitia  et  iniquitate  con- 
cordant. 

«  Alienati  snnt  peccatores  ab  utero,  erraverunt  a 
•  ventrOy  locuti  sunt  falsa.  »  Isti  sunt  illi  peccatores, 
de  qnibos  alibi  dicitur :  «  Filii  aiieni  mentiti  sunt 
D  mihi  (P$al.  zvii,  46).  >  Itemque  c  quoniam  alieni 
insnrrezeront  in  me  (P$al.  uii,  5). »  Alieni  facti  sunt 
qui  prozimi  erant,  et  eeontra  prozimi  facti  sunt  qui 
alieni  erant.  Unde  et  Scriptum  est :  «  Yocabo  non 
piebem  meam,  plebem  meam,  et  non  misericordiam 
consecntam ,  misericordiam  consecutam  (Rom  • 
iz,  25).  »  Illis  autem  dicitnr :  non  populus  meus 
vos.  Isti  autem  erraveruut  ab  utero,  quia  ez  qoo  nati 
sont,  veritatem  recipere  noluerunt,  ideo  a  ventre 
locoti  sont  falsa.  Quid  enim  ille  qui  errat,  nisi  falsi- 
tatem  dicere  potest? 

«  Ira  iliis    seoundnm  similitudinem  serpentis.  > 
Sed  cujas  serpentis  ?  «c  Sicut  aspidis  snrdae  et  obtu- 


fK9S^  God.  Ghis.,  parata.  rexJudmonm.  Joannes  autem  c.  ziz,  19  :  Erat  an- 

(596)  Matth.  e.  zxvii,  v,  97,  habet :  Hie  €$t  Jews,     tem  ier^um :  Jeiiu  Nazar^ma  rex  Judmorum. 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


906 


j  aores  suas,  qa»  non  extadiet  vocexn  incan-  A  momentam  eam  Tidebant,  propter  illud  qaod  scrip- 


am,  et  veneiicia  qaoB  incantantar  a  sa. 
te  (597).  »  Crudelissimum  genus  serpentis  est 
de  qua  scriptum  est  quia  u  yenenum  aspidum 
bile  {Deut.  xxxii,  33),  »  contra  quam  nuUa 
itio  potest,  nisi  saas  ipsa  audiat  incantatio- 
)bturat  enim  aures  cauda  quando  incantatur, 
omnes  incantationes  pro  nihilo  ducit.  Tales 
idaei,  qui  indurato  jcorde  ChristiansB  religioni 
r  adversantnr,  evangelicam  praedicationem 
audire,  neque  recipere  volant.  Incantatores 
prsdicatores  sunt,  qui,  quamvis  sapienter  eos 
ent,  ipsi  tamen  eorum  sermones  et  incanta- 
audire  despicinnt,  magisque  se  preeparant  ad 


tum  est,quia«  videbiteam  omnis  oculus  (Apoc.  i) :  » 
subito  tamen  inde  auferentur,  et  hoc  ipsom  erit  eis 
ad  tormentum,  quod  cum  videre  desiderabunt, 
et  videre  non  poterunt.  c  Priusquam  producat  spi- 
»  nas  vester  rhamnus  (599),  sicut  viventes,  sic 
»  in  ira  absorbet  eos.  »  Rhamnus  quidem  genus 
spinarom  est,  quod  et  florem  gratissimum  et  spinas 
acutissimas  habet.  Significat  autem  Salvatorem 
nostrum,  florem  pulcherrimum  de  radice  Jesse,  qui 
de  seipso  loquitnr,  dicens:  c  £go  flos  campi,  et 
liiium  convaliium  {Cant,  ii,  i).  >  Hic  autem  rhamnus 
modo  quidem  flores  dat,  quorum  odore  et  suavitate 
mentes  nostrce  reficiuntur  et  delectantur.  Per  quos 


iicendum  et  maledicendum,  quam  ad  audien-  ^  videlicet  flores,  ejos  verba  odorifera  et  suavissima 


t  credendum.  Sed  eorum  disputationes  etargu- 
tiones  faciie  vincuntur  et  dissipantur.  Unde  et 
ur : 

eus  conteret  dentes  eornm  ia  ore  ipsoram, 
is  leonum  confringet  Dominus.  »  Quid  enim 
tntes  et  moias  eornm  intelligamas,  nisi  eorum 
lenta,  syliogismos,  et  Scripturarum  difficulta- 
uibus  nos  vulnerare  et  decipere  conantur? 
enim  dum  loquimur  cnm  illis,  ita  snbito  om- 
orum  rationes  contritas  et  confractas  esse  vi- 
),  ut  penitus  niliii  habeant  quod  respondere 
it.  Unde  et  subditor : 
1  niliilum  devenient,  velut  aqua  decurrens.  » 


inteliigimus.  Spinas  autem  nondum  ostendit,  sed 
cum  magna  patientia  peccatores  exspectat :  «  Non 
enim  vult  mortem  peccatoris,  sed  nt  convertatur, 
et  vivat  (Ezech^  xxxiii,  11).  >  Spinosns  et  terribilis 
in  judicio  apparebit,  sed  peccatoribns,  qni  ejns 
vnlottra  et  aculeos  snstinere  non  poterunt.  Sed 
prinsquam  rhamnns  iste  vester,  o  sancti  et  fideles 
Dei,  spinas  producat,  et  suse  severitatis  aculeos 
ostendat,  sicut  viventes,  sic  inira  absorbebit  eos  ignis. 
Nondum  enim  ad  judicium  Dominus  venit,  jam  ta- 
men  omnium  iniquorum  et  damnatorum  animae  igne 
sorbentur  et  cruciantur.  Ante  jndicinm  igitur  solae 
animse,  post  judicium  vero  et  corpora  simul  cru- 


im  multoties  ut  ille  qui  qnasi  torrens  inun-  ^  ciabuntur  et  animae.  £t  tunc  qnidem  «  Icetabitur 


)aalo  ante  exempiis  et  rationibus  abundare  vi- 
ir,  mox  desiccatus  et  rationibus  destitutus,  om- 
}uid  dicat  invenire  [non  valeat.  Quod  qni  non 
git,  illam  disputationem  legat,  quamsimul  cum 
s  beatus  Silvester  habuisse  narratur  (598).  £t 
uidem  ideo  fit,  quia  Dominus  «  intendit  arcum 
Qidonec  infirmentur.  »  ArcasDei,apostoIisunt 
stores,  per  quos  sagittas  suas  et  Scripturarum 
iimas  rationes  contra  eos  Dominus  immittit, 

infirmati  et  victi  conquiescant.  Hinc  est  enim 
suis  discipalis  410  Dominus  ait  :  c  £go  dabo 

os  et  sapientiam,  cni  non  poterunt  resistere 
itradicere  omnes  adversarii  vestri  {Luc,  xxi, 


» justns,  cum  viderit  viadictam  impiorum.  »  lnte« 
rim  autem  «  lavabit  maaus  suas  in  sanguine  pecca- 
»  toram.  »  £t  peccata  quidem  sanguinem  non  ha- 
bent,  sed  per  sangninem  mortem  intelligimus,  quia 
in  sanguinis  effusione  mortem  esse  cognoscimns. 
Nunqoam  melius  manus  suas  et  opera  sua  (quce  per 
manus  signilicantur)  sancti  Dei  lavare  possunt,  quam 
peccata  interficiendo,  quorum  contagione  fuerant 
maculats. 

cc  £t  dicet  homo  :  Si  utique  est  fructus  justo,  uti- 
>  que  est  Deus  jndicans  eos  in  terra.  »  Gontraria 
contrariis  conveninnt,  et  tale  est  ac  si  diceret  :  Di- 
cat,  sciat  et  intelligat  omnis  homo,  quia  si  boni 


habebant  fructnm  et  retributionem  de  bonitate  sua  : 
icut  cera  liquefacta  auferentnr.  •»  Hoc  antem  D  mali  quoque  sustiaebunt  judicium,  et  poenam  de 
I  jadicio,  et  post  judiciam,  quando  simal  cam      malitia  sua.  Sed  ubi  est  Deus?  Ubiqoe.  £st  igitur 

in  terra,  videt  itaqne  et  judicat  omnia  quoe  sunt  in 

terra. 


ipe  suo  mitteutur  in  ignem.  Unde  et  subditur : 
»er  eos  cecidit  ignis,  et  non  viderunt  solem.  » 
ritam  pro  futuro  suo  more  posuit.  In  judicio^ 
t,  mox  ut  illa  sententia  terribilis  data  faerit, 

cera  liquefacta  auferentnr,  quia  tant»  violen- 
ssistere  non  valebunt.  Et  tunc  quidem  igais  ille 
;otus  mandus    succendetar  cadet  super  illos, 

ita  de  igne  transibit  in  ignem.  «  Et  non  vide- 
solem;  quia  sicutscriptumest:  ToUentur  impii» 
ieant  gloriam  Dei  {Isa^  xxvi,  10).  Nam  et  si  ad 

7)  YulgaU  legit :  et  vemfici  ineantantes  saipien' 

S)  Ex  actis  S.  SUvestri,  qa»  ▼aigo  ferebantor, 
lesumpsit  S.  Brmio;  apocypha  totom  demon* 

Pahou  GLXIY^ 


PSALMUS  LVIII. 

IM  FINBM:  IfB  DISPBROAS,  DAVID  IN  TILULl  INSCRIP- 
TIONB,  QUANDO  MISIT  SAUL,  BT  COSTODIVIT  DOMOM 
BJUS,   UT  BUM  INTBaFICBRET. 

Nemo  disperdere  poterit  qase  Spritus  sanctus 
disperdere  interdixic.  Hoc  aatem  principes  sacer» 
dotum,  cffiteriqne  Jndsei,  qni  per  ^Saul  significantur, 

strat  NatalisAlexander  Histor.  Eccl.  saec.  rv,  diss.SS. 
De  baptismo  Gonstantini  imperatoris. 

(59^  Alia  lectio  Valgatse :  Primquam  intelUgerent 
spmm  veetrm  rhamum  . 

29 


907 


S.  BRUNONIS  EPKCOPI  SIGNIENSIS. 


I 


facere  voluerunt;  sed  qaia  hoc  non  potueranty  mi-  A  hnmanitati  inetfabiliter  conjuncta,  omnino  eam  roan- 


serunt  custodes  ut  ejus  sepulcrum  custodirent  et 
eum  interlicerent.  Sed  quomodo  eum  iterum  inter- 
iicere  poterant,  qui  adhuc  in  sepulcro  mortuus 
quiescebat?  In  hoc  enim  eum  interiicere  volebant, 
in  quo  ejus  resurrectionem  impedire  conabantnr. 
Sunt  enim  usque  hodiequi,  quantum  ineisest,  eum 
interficiunt,  dum  ejus  resurrectioni  contradicunt. 
«  Eripe  me  de  inimicis  meis,  Deus  meus,  et  ab 
»  insurgentibns  in  me  libera  me.  »  S«pe  jam  dixi- 
mus  qnia,  quoties  Christus  aliquid  petit,  aliquid 
orat,  et  aliqua  re  se  indigere  ostendit,  quod  non  ad 
divinitatem,  sed  ad  solam  humanitatem  omnia 
spectant.  Ipsa  quoque  humanitas  nec  locutione,  nec 


dissimam  et  irreprehensibilem  esse  sciebat.  Non  est 
tamen  inconveniens,  si  hoc  quod  dixit  de  conscientii 
Christi,  ad  iniqaos  homines  convincendos  scriben 
voluit  propheta  Christi.  Multa  enim  intus  dicit  Deo 
conscientia  nostra  quaB  forls  non  loquitur  lingua 
nostra.  c  Exsurge  in  occursum  mihi,  et  vide.  »  Volo, 
inquit,  nt  in  occursum  mihi  et  in  adjutorium  venias 
et  istorum  voluntatibus  resistas,  ut  contra  permis- 
sionem  meee  voluntatis  nullam  in  me  habcant  po- 
testatem,  Hoc  est  euim  quod  Pilato  Dominus  dize- 
rat :  «  Non  haberes  in  me  potestatem  uUam,  nisi 
desuper  tibi  datum  fuisset  (Joan,  xix,  li.)  >  —  «  Et 
vide.  »  Quid?  illorum  impiam  voluntatem  et   pra- 


deprecatione  indigebat,  qusc  in  sola  voluntate  omnia  B  vam  intentionem,  quod  non  solum  me  interiicere 

habebatet  possidebat.  Omnia  antem  completa  sunt, 

quffi  in  Christi  voluntate  erant,  qaae  et  Propheta 

ideo  scribit,  ut  nos  quoque  ea  sciamus  qase  quidem, 

nisi  scripta  fuissent,  ad  nostram  notitiam  non  per- 

venissent.  Hoc  igitur  sola  voluntate  impetrabat  hu- 

manitas  Christi,  quod  precibus  et  orationibus  alii 

homines  impetrare  solent.  Orat  antem  ctiam  (600) 

voce  Salvator  noster  non   pro  se,  sed  pro  nobis,  ut 

nos  orando  doceat,  instruat  et  suam  voluntatem  et 

nostram  utilitatem  cognoscere  faciat.  Quod  igitur  hic 

419  dicitur:  Eripe  me,  el  libera  me,  et  salva  me; 

tale  est  ac  si  diceret  Volo  ut  eripias  me  :  «  de  ope- 

»  rantibus  iniquitatem  et  de  viris  sanguinum  »  sal- 


voluBt  (quod  et  mihi  placetet  tibi),  verum  etiam  no- 
men  meum  et  memoriam  nominis  mei  omnino  de 
terra  auferre  conantur. 

«  Et  tu,  Domine  Deus  virtatam,  Deus  Israel,  In- 
»  tende  ad  visitandas  omnes  gentes.  »  Ille  est  Deus 
virtutum,  in  cujas  manu  et  potestate  sunt  omnes 
virtntes,  qui  eas  tribuit  cui  vult  et  ad  se  trahit  quos- 
cnnqae  vu)t  (602).  Ipse  est  Dens  Israel,  per  quem 
eos  omnes  intelligamus,  qui  in  eum  credunt,  cum 
diligunt  et  cognoscunt.  c  Tu,  inquit,  Domine  Deas 
virtutum,  Deus  Israel,  intende  ad  visitandas  omnes 
gentes,  »  qaia  illi  ad  qaos  missus  sum  me  recipere 
nolnerunt.  Hoc  autem  jam  completum  est,  quia  om* 


ves  me.    Sic  enim   loquitur,   et  sic  orat  voluntas      nes  gentes  per  discipulos  suos  Dominus  visitavit,  et 

*^i     .'  .• j-      -^j    ..^1».«^^    1^^...:«..»      c:^  ^4-  '-•   _j     i!J_^^ :a      Jt: _:_  .     ..    ¥i_    :- :-. 


Christi,  non  rogando,  sed  volendo  loquitur.  Sic  et 
nos  dicere  solemus  de  omnibus  rebus  quas  in  nostra 
voluntate  et  potestate  certissime  constare  cognosci- 

mus. 

c  Qnia  ecce  occupaverunt  animam  meam  ir- 
»  ruerunt  in  me  fortes ;  neque  iniqnitas  mea,  neque 
9  peccatum  meum,  Domine.  »  Saivator  noster  non 
habuit  necesse  ista  dicere ;  sed  nos  haboimns  ne- 
ccsse  ista  andire;  attamen  si  dixit,  intus  dixit,  et 
in  corde  dixit :  hoc  Propheta,  Spiritu  sancto  eum 
docente,  audivit  et  scripsit.  Occupaverant  autem 
Judoii  animam  Christi  non  tantnm  in  re,  sed  deside- 
rio  et  spe.  Usitatissimus  est  iste  iocutionis  modus, 
nt  id  nos  habere  dicamus  quod  certissime  nos  ha- 
bitnros  esse  speramus.   «  Irruernnt  in  me  fortes.  v 


ad  iidem  vocavit,  dicens  eis :  «  Ite  in  universnm 
mundura,  prsedicate  Evangelium  omni  creaturs 
(Marc,  XV,  ii).  »  —  «  Non  miserearis  omnibus  qui 
»  operantur  iniquitatem.  »  Omnes  quidem  vocati 
sunt,  non  omnes  autem  electi  sunt.  Qui  enim  ini- 
quitatem  operantur,  et  indorato  corde  in  malitia 
usque  in  finem  perseverant,  etiam  si  baptizati  sunt 
et  iidem  Christi  susceperunt,  non  tamen  illorum 
miserebitur  Deus. 

c  Convertentur  ad  vesperam,  et  famem  patientur 
>  ut  canes,  et  circuibunt  civitatem.  >  Isti,  inquit, 
Judeei,  qui  modo  sunt,  inconvertibiles  sunt;  illi 
vero  qoi  jfuturi  sunt,  ad  te  tandem  convertentur  (603), 
sicut  scriptum  est :  «  In  diebus  illis  salvabitur  Juda, 
et  Israel  habitabit  conildenter  (Jerem,  xxiii,  6).   » 


Fojtes  enim  ideo  dicuntnr,  qnia  id  quod  de  Christi  "  Et  alibi  :  •  Si  fuerit  numerus  filiorum  Israel  sicut 
morte  voluerunt  ad  affectnm   usque  perduxerunt. 
Unusquisque  enim  in  ea  re  fortis  est,  in  qua  suam 
intentionem  adimplere  valet.  «  Neque  iniquitas  mea, 
neque  peccatum  meum,  Domine.  »; 

«  Sine  iniquitate  cucurri,  et  dirigebar  (601).  »  Et 
qnisignorat?  Qnce  est  ista  excusatio?  Quce  est  ista 
defensio?  Nnnquid    hoc  divinitas  ignorabat?  Quai 


(600)  Id  cod.,  aliquando. 

(60  i)  Vulgata  habet  direxi. 

(602)  Id.  cod.  Ghis.,  dispensat  quomodo  vult,  re- 
pellit  a  se  quos  vult.  Haec  S.  Bruno  juxta  mentem 
Apostoli,  docentis  lil>eram  absolutamque  Dei  ele- 
ctionem  ad  gloriam,  et  qui  indurationem  in  peecato 
permittit :  «  Non  est  volentis,  neque  eurrentis,  sed 
miserentis  est  Dei.  Ergo  cnjns  vult  miseretur,  et 


arena  maris,  convertentur  (Isa.  x,  2i.)  •  — «  £t 
famem  patientur  ut  canes.  »  Modo,  inquit,  stoma- 
chati,  et  sui  erroris  et  malitice  ,pleni,  verbum  vits 
credere  fastidiunt,  sed  tunc  quidem  quasi  canes 
valde  [famelici,  ad  cibos  ecclesiasticos  et  spirituales 
suscipiendos  importune  se  ingerent,  et  longam  fa- 
mem  se  sustinuisse  ostendent(604].  Unde  et  subditur : 

quem  vnit  indurat.  »  Bom.  ix,  i5. 

(603)  Id.  cod  :  a  Sed  quando?  ad  vespernm.  Fioita 
hcec  vitia  erunt.  Tnnc  mundus  iste  veniet  ad  vespe- 
rum,  et  nunc  quidem  Jodffii  convertentur.  » 

(604)  Eamdem  loci  hujus  interpreiationem  reddit 
Cassiodorus,  qui  postqnam  attulerit  Beatum  Paalum 
diceoAem  ad  Romanos  c  xi,  S^:  NoUk  enim  vo»  igno' 
rare  flratres,  mifsterium  hoo^  ut  |K9i  siti^  vobis  ipsis  sa- 


EXPOSmO  IN,  PSALUOS. 


910 


nrcuibant  civitateniy  »  sanctse  yidelicet  Eccle- 
t  ejus  cibis  spiritaalibus  alantur,  quos  prius 
ere  nolebant,  et  canum  sollicitndine  iidellter 
Qstodiunt. 

cce  ipsi  loqanntur  in  ore  sno,  et  gladius  est  in 
is  eornm.  »  Ecce,  inquit,  ipsi  Judeei,  qai 
sunt  et  qui  fidem  recipere  nolunt,  loquentur 
i  apostolos  Ecclesiaeque  doctores.  «  In  ore  suo,  • 
( penrerso,  et  ad  litigandum  et  contradicendam 
>.  Hoc  est  enim  quod  dicit :  «  Et  gladius  in 
eorum.  »  Sicut  enim  gladius  spiritus  est 
m  Dei,  ita  gladius  mortis  et  perditionis  snnt 
Judeeorum. 

uoniam  quis  aadivit?  »  Hoc  dicebant  Judaei 
I  apostoios,  et  hoc  usque  hodie  dicunt  contra 
ice  doctores.  418  «  Quoniam  quis  audivit?  » 
rophetarnm  hanc  noyam,  quam  vos  prcedicatis, 
nam  annuntiayit  ?  Et  hoc  qnidem  dicunt,  quia 
.  eos  occidit,  et  ad  spiritualem  intelligentiam 
3re  neqaeunt;  quoniam  excsecavit  eos  malitia 
I.  Et  non  solum  ipsi,  sed  alice  quoque  gentes 
a  sentiebant.  Unde  et  subditar  :  «  Et  tu,  Do- 
le,  deridebis  eos,  et  Dominus  snbsannabit  eos.  » 
ihiio  vero  habet  Dominus  omnes  gentes,  quia, 
propheta  ait :  «  Omnes  gentes,  quasi  non  sint, 
nt  coram  eo,  et  qaasi  nihilum  et  inane  repu- 
mt  ei  {Isa,  xl,  17).  » 

ortitudinem  meam  ad  te  castodiam,  quia  ta, 
iSy  susceptor  meus  es.  »  Tu,  inquit,  pro  nihilo 
omnes  gentes  quas  et  ego  similiter  haberem, 
luissem;  sed  fortitudinem  meam  ostendere 
quam  videlicet  fortitudinem  totam  ad  te  re- 
,  et  ad  te  custodiam,  et  quasi  propriis  viribas 
utus,  a  te  semper  defensionem  et  aaxilium 
3tabo.  «  Quia  tu,  Deus,  susceptor  meus  es,  »  qui 
meae  voluntatis  arbitrium  mihi  omnia  submi- 
s. 

*eus  meus,  misericordia  ejus  praeveniet  me.  » 
dam  hominem  loquitnr,  et  ideo  Deum  se  ha- 
dicit,  et  misericordiam  alionde  exspectat,  quie 
icordia  tam  prssto  est»  ut  eom  semper  prs- 
t  fii  Yocanda  ett. 

leiis  iheus,  ostende  mihi  bona  inler  inimicos 
39.  >  QusB  bona?  «  Ne  occidas  eos.  »  Quare? 
qnando  obliviscantur  legis  tuse.  >  Hoc  enim 
de  Jadeeis,  sed  de  Ghristianis  dicit,  ne  obli- 
itur  legis  suce.  Unde  et  in  alia  translatione, 
:  legis  toce,  >  sed  «  populi,  mei  »  habetur.  Hsec 
misericordia,  ideo  Judaeis  facta  est,  ne  pe- 
occiderentur,  ne  forte  simal  cum  eis  lejt  quo- 

t :  qtda  cmeitas  ex  partB  in  Israel  e<mtigiit  donee 
udo  gentium  introiretf  et  $ic  omnis  Israel  salvus 
etc.  «  YideSy  inquit,  et  ibi  promiBsum  esse, 
lamivis  sera,  tamen  aliquando  salutifera  con- 
•ne  salventur;  et  ideo  ad  similitudinem  diei, 
rottndl  vespera  competenter  edioitur,  »  etc. 
ji^  elMi  comoMBtatioiii  ^osdem  Caaeiedori 
onsetitiaBa. 
()  «  Dispeivi  ergo  i nnl  hiAmLf  life  Qt  «d  con- 


A  que  periret  et  oblivioni  traderetur,  cum  nemo 
esset  qui  eam  doceret  (605). 

«  Disperge  illos  in  virtute  tua,  et  destrue  eos,  pro- 
»  tector  meus.  »  Domine,  ne,  inqait,  occidas  eos 
in  hac  arctissima  qua  simul  clauduntur  obsidione; 
sed  disperge  illos  in  omnes  gentes,  et  populos,  et 
nationes  in  virtute  tua,  cui  nemo  resistere  valet.  Et 
destrue  eos,  non  ut  occidantur,  sed  potins  ut  a 
pristina  dignitate,  honore  et  gloria  deponantur 
(606).  Ecce  dispersi  sunt  judices,  et  nos  legem  ha- 
bemus,  et  ipsi  mortui  non  sunt;  sine  lege  tamen, 
et  sacerdotio,  et  sine  honore  sunt  ubique. 

«  Delicta  oris  eorum  sermo  labiorum  ipsorum, 
»  et  comprehendantur  in  superbia  sua.  »  Delicta, 

^  inquit,  oris  eorum  est  sermo  labiorum  ipsorum, 
quibus  nimium  superbe  contra  Deum  locuti  sunt. 
Fecerunt  ilii  omnia  hcec  mala  quoQ  superius  enun- 
tiata  sunt,  et  ideo  dignam  est  ut  comprehendantur 
in  superbia  sua,  ut  tandem  aliquando  cognoscant 
et  intelligant  stultitiam  suam.  Hsc  autem  de  illis 
Jodaeis  intelliguntur  qui  usque  hodie  sunt ;  csetera 
quffi  sequuntur  de  illis  intelligontur  qui  in  iine  see- 
culi  futuri  sant.  De  quibus  nonc  subdilur  :  «  Et  de 
•  exsecratione  et  mendacio  compellantur  in  ira 
>  consommationis,  et  non  erunt.  »  llli,  inquit,  di- 
spersi  et  destructi  sunt,  et  in  superbia  sua  et 
phrenesi  sunt.  llli  vero  qui  in  ira  consummationis 
faturi  sont  compellantur  et  cogantur  a  sanctis  de 
exsecratione  et  menddcio  respondere  et  poeniten- 
•  tiam  habere.  «  Et  non  eront,  »  subauditur,  in  ira 

^  consummationis ;  sed  erunt  simul  cum  sanctis  in 
domo  coelestis  habitationis.  Ira  consummationis  a 
morte  Antichristi  incipit,  quoniam  certissima  signa 
foturi  judicii  apparebont,  et  Judeei  cognita  veritate 
ad  Ecclesiam  confugientes  de  blaspbemiis  et  de 
mendaciis  poenitentiam  agent. 

•  Et  scient  qoia  Deus  dominabitur  Jacob  et  finium 
»  terrce.  •  Isti,  inquit,  hoc  ignorant,  sed  illi  scient 
et  intelligent;  quis  ille  Deus  et  Dominus,  quem  pa- 
rentes  illorom  cruciflxeront,  dominabitor  Jacob,  id 
est  populi  Jadseorum,  qui  inde  originem  ducit. 
«  Et  flnium  terrce ;  >  hoc  est  omnium  gentium. 

B  Gonvertentur  ad  vesperam,  et  famem  patientur, 
»  ut  canes.  »  Iste  versus  jam  superius  expositus 

0  est. 

«  Ecce  ipsi  dispergentur  ad  manducandom,  et  si 
»  non  foerint  saturati  murmurabunt.  »  Dispergen- 
tor  qoidem  per  singulas  Ecclesias,  et  ubiconque 
Christianse  religionis  suscipientem  aliqoem  esse 
cognoverint,  tantos  erit  amor  discendi  et  divini  spi- 
ritualisque  cibi  percipiendi;  «  ct  si  non  fuerint  sa- 

yersationis  provocarentnr  studia  (seu,  sicut  quidam 
volunt),  ut  inter  contentiones  hsereticorum  ab  ini- 
micis  suis,  veteris  legis  paratom  haberet  Ecclesia 
testimonium,  dum  illud  indabitanter  creditur  qood 
adversario  suffrsgante  Grmator.  »  Cassiod. 

(d06)  Sequentia  psaimi  hojus  in  editione  Marche- 
sii  desont  et  snpplentur  ex  eodice  VaUicellano  su- 
praadnotato.  Etiam  in  oodice  Ghisiano  eadem  de- 
sidenntnr. 


911 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS 


91! 


turati,  marmorabunt.  »  Proprium  est  illius  gentis 
murmurare,  et  vix  aliquando  sine  murmuratione 
fuit.  Murmurabunt  itaque,  si  saturati  non  faerint, 
et  si  episcopi,  et  sacerdotes,  cee.terique  Ghristianae 
legis  pifsedicatores,  qui  tunc  temporis  erunt,  ad  om- 
nia  unde  interrogati  sunt  eis  non  satisfecerint.  Uti'> 
nam  hsec  scripta  nostra  inveniantar,  quatenus  velut 
sic  erubescant,  et  a  sua  mormuratione  quiescantt 
Quis  enim  de  omnibus  ad  plenum  sensum  valeat 
reddere  quod  in  sacris  yoiuminibus  coutinetur? 

c  Ego  autem  cantabo  yirtutem  tuam,  et  ezaltabo 
9  mane  misericordiam  tuam.  »  Ulis  igitur  interro- 
gantibos,  et  omnia  scire  yolentibus,  et  omnibus 
quffistionem  facientibus,  per  fideles  meos,  per  epi- 
scopos  et  sacerdotes  meos,  cantabo  et  prcedi- 
cabo  4111  yirtutem  tuam,  et  ezaltabo  mane  mise- 
ricordiam  tuam.  Quando  quibus  erit  vespera,  sed 
ad  tidem  yenientibas  erit  mane ;  quia  tunc  de  nocte 
ezibant,  et  aqois  baptismatis  renoyati  ad  verum  lu- 
cis  et  claritatis  diem  pervenient;  et  tunc  tandem 
Dei  virtutem  et  misericordiam  recognoscent. 

c  Quia  factns  es  sasceptor  meus  et  refugium  meum 
9  in  die  tribulationis  mese.  Adjotor  meus  tibi  psal- 
»  lam,  quia  Deus  susceptor  meus  es  :  DeuA  meas 
»  misericordia  mea.  »  Quanto  affectu  Christi  huma- 
nitas  ejus  divinitati  se  humiliat,  eique  se  psallere  et 
obedire  promittit,  quia  tam  priesto  iili  fuit,  omnes- 
que  ejus  volantates  tam  efQcaciter  adimplevit.  Et 
merito  nunc  susceptorem  suum  et  semel  et  iterum 
refugium  suum,  et  misericordiam  suam  esse  dicit, 
quoniam  simul  cum  membris  suis  ab  ea  suscipitar, 
et  ad  fletemse  beatitudinis  gloriam  sublevatur.  Tunc 
igitur  complebuntur  omnia  quae  in  hoc  psalmo  con- 
tinentur,  quando,  paracto  judicio,  Salvator  noster 
simui  cum  sanctis  omnibus  cceios  ascendet. 

PSALMUS  UX. 

(607)  IN  FINEM,  PRO  HIS  QUI  Itf M UTABUNTUR,  IN 
TITULI  INSCRIPTIONBM  IPSI  DAVID  IN  DOCTRI- 
NAMyCUM  SUCCENDIT  MESOPOTAtflAtf  STRIiE,  BT 
SOBAL,  ET  CONVBRTIT  JOAB, BT  PERCUSSIT  EDOM 
IN  VALLE  SALINARUM   DUODECIM    MILLIA(608). 

In  finem,  inquit,  ista  referuntur,  et  secundum  lit- 
teram  non  inteliigantur ;  sed  potius  intelligantur  de 
.his  qui  audita  tituli  inscriptione  in  novum  homi* 
nem  immutabuntur,  et  snum  regem,  et  dominum 
Ghristum  esse  cognoscent.  Hanc  immutationem  fecit 
David,  id  est  Salvator  noster,  veniens  manu  fortis  in 
doctrina  sua;  quoniam  per  milites,  seu  discipulos 
suos,  omnem  elevationem,  et  soblimitatem,  et  vanam 
hujus  saeculi  vetustatem  succendit  et  destruxit.  Sic 
enim  ipse  ait :  «  Ignem  veni  mittere  in  terram,  et 
qoid  volo,  nisi  ut  accendatur?  »  {Luc.  zu,  49.)  Inter- 

(607)  Deest  in  Marchesio,  et  in  cod.  Ghisiano  hic 
psalmus  cum  quinque  sequentibus,  qoos  ez  cod.  Yai- 
licei.  supplevimus. 

(608)  Hujusmodi  titolos  idem  est  in  Romana  edi- 
tione ;  in  Psalterio  a  (cardinaii  Thommasio  edito  dif- 
ferant  ali^aa.  Inquit  eniai,  «  succendit  Mesopota* 
miam  Syriie,  et  Sobal,  et  convertit  Joab,  percusait 
IdamiBaDi  in  yalle  Saiinamm*  doodecim  millia.  n 


A  pretatur  enim  Mesopotamia  ekvatio  Sjria  sublmi 
taSf  Sobal  vana  vetustas;  scilicet  convertit  se  Joab 
dux,  et  princeps  ezercitus  David  super  eos  qui  sibi 
adversabantur ;  et  percussit  Edom  in  valle  Salinaruin 
duodecim  millia.  Joab  interpretatur  inimicus,  Ipse 
est  de  quo  Dominus  in  Evangelio  ait :  c  Esto  con- 
sentiens  adversario  tuo  cito,  dum  es  in  via  cum  eo 
[Mattk,  Vy  23).  »  Adversarius  noster  est  sermo  divi- 
nus,  et  ipse  quidem  est  mazimns  princeps,  major- 
que  hostium  debellator  in  toto  exercitu  David,  coi 
quicunque  non  consenserit  peribit.  Iste  igitur  per- 
cussit  de  Edom,  qui  strenuus  interpretatur,  dnodecim 
millia.  Omnes  homines  terra  sunt,  quia  de  terra  fa- 
cti,  sed  illi  soli  beati  qui  gladio  Joab  interficiuntur. 

Q  Bonus  gladins,  et  bona  mors,  quse  interficiendo  vi- 
vificat.  Sed  quid  per  vallem  Salinarum,  nisi  sanctam 
Ecclesiam  intelligimus  ?  Ibi  est  ille  sal  de  quo  suis 
discipulis  Dominus  ait :  c  Yos  estis  sal  terrce  (Matth, 
y,  13).  »  In  hac  igitur  valle  gladius  Joab  principa- 
tum  tenet;  quia  nemo  est,  qui  ei  contradicere  au- 
deaU  Sic  itaque  in  preeliis  et  victoriis  David  Salva- 
toris  nostri   preelia  et  victorise  signilicatffi  sunt. 

c  Deus,  repulisti  nos,  et  destrnxisti  nos,  et  miser- 
»  tus  es  nostri.  »  Repulit  Dominus,  et  a  se  separavit 
omne  humanum  genns,  quando  primos  parentes  no- 
stros  de  paradiso  ejecit.  Destruzisti  autem,  quoniam 
de  tanta  gloria,  de  tanta  sublimitate,  de  tanta  forti- 
tudine  et  incoiumitate  et  de  ipsa  qua  prsediti  erant 
immortaiitate  mortis  legibus  subjecit.  Iratus  nobis 

6  est,  qnando  dizit :  «  Maledicta  terra  in  opere  tuo ; 
cum  operatus  fueris  eam,  non  dabit  fructum  suum, 
sed  spinas  et  tribalos  germinabit  tibi  {Genes,  iii, 
17).  »  Sed  misertus  est  ,nobis,  quia  non  penitus  nos 
abjecit  et  interfecit.  Sic  enim  jadices  iliorum  mise- 
reri  solent,  quos,  postquam  ad  mortem  damnati  sunt, 
graviter  verberantes,  vel  aliquo  membro  diminutos 
vitffi  reservant,  et  abire  permittunt. 

«  Gommovisti  terram,  et  conturbasti  eam,  sana 
»  contritiones  ejus,  quia  commota  est.  »  Tempus 
enim  stabilitnm  erat,et  conturbari  non  poterat  terra 
nostra,  quia  nullas  molestias,  nuilas  infirmitates,  vei 
incommoditates  timebat,  et  illam  terram  habitabat 
quae  omnibus  aliis  meiior  et  suavior  erat.  Nunc  an- 
tem  omnibns  modis  commota  et  conturbata,  inflr- 

^  mata  et  dissipata  molta  indiget  |consoIatione,  quia 
innomerabiles  patitur  afOictiones.  Et  hoc  est  quod 
ait :  «  Sana  contritiones  ejus,  quia  commota  est.  » 
4!M  «  Ostendisti  populo  tua  dura,  potasti  nos 
»  vino  compunctionis.  >  Hic  est  ille  populus  de  qno 
aiibi  dicitur.  «  Nos  autem  populus  ejus  et  oves  pa- 
scuae  ejus  (Psal,  zav,  7).  »  Quamvis  enim  cmnes 
populi  ipsios  sint,  ilie  tamen  specialiter  proprius  ejua 

Apod  Glarium  ita  se  habet  titulus  psalmi :  «  Yin- 
centi  pro  iis  qui  immutabuntur  insignia  David  in 
doctrinam,  cum  succendit  Sjriam  Mesopotamifie,  et 
Syriam  Soba,  et  convertit  Joab,  et  percossit  Idu- 
maeam  in  valie  Saiinarum  dnodecim  mlllia.  >  11  Reg. 
viii  et  X ;  I  Paralip.  zvm.  Etiam  Yen.  Beda  in  per- 
sona  David  Ghristum  hic  cognoscendam  esse  docuit ; 
totnmquA  pnalmnm  da  eo  loqoi* 


EXPOSmO  IN  PSALMOS. 


914 


*,  qni  in  utroqne  Testamento  in  enm  credidit» 
s  Toluntatem  facit  et  fecit.  Et  hic  est  cui  Do- 

duriora  semper  ostendit,  et  grayioribus  peri- 
iffligi  permittit.  £t  ideo  fortasse  ne  mundi 
tiis  et  voluptatibus  decipi  potuissent,  et  magis 
a  qnam  coelestia  qnsererent  et  diligerent,  vi- 
^mpunctionis,  cujuscunque  doloris  et  afflictio- 
lix  et  potio  intelligi  potest.  £st  autem  et  alia 
nctio  bona,  qua  suis  lacrymis  reficiantur  san^ 

qua  scriptum  est :  «  Fuerunt  mihi  lacrjmce 
)anes  die  ac  nocte  (Psal,  xli,  4).  •  £t  alibi : 
bis  eos  pane  lacrymarum,  et  panem  dabis  no- 
rjmarum  in  mensura  {Psal,  lv,  9).  » 
disti  metuentibus  te  significationem,  ut  fn- 
t  a  facie  arcus  et  liberentnr  electi  tui.  »  Hic 
i  arcus  de  quo  alibi  dicitur  :  «  Quoniam  ecce 
>res  tetenderunt  arcum,  paraverunt  sagittas 
i  pharetra  {Psal,  xx,2),  »  etc.  Dedit  aulem  Do- 
metuentibus  se  significationem,  quomodo  ar- 
t  hos  sagittarios  effngere  et  evitare  valeant  ? 
senim  sagittariosoranesEcclesiffi  adversarios, 
tcipue  Judaeos  et  hereticos  intelligere  debe- 
labemus  antem  significationem  contra  istos, 
:torum  omnium  auctoritates.  Sed  vis  audire 
istam  significationem  ?  Andi  ipsnm  Dominum 
3m :  «  Attendite  a  falsis  prophetis,  quoniam 
it  ad  vos  in  vestimentis  ovium,  intrinsecus 
sunt  lupi  rapaces :  a  fructibns  eorum  cogno-* 
50S  {Matth,  VII,  17).  r 

Ivum  me  fac  dextera  tua,  et  exaudi  me ;  » 
cclesia,  «  nt  liberentur  electi  tui.  »  Salvnm 
:  dextera  et  fortitudine  tna,  et  exaudi  me.  Sa- 
jns  piissimce  matris  omnium  filiornm  liberalio 

us  locntus  est  in  sancto  suo,  Isetabor,  et  divi- 
spolia    (609),    et    convallem    tabernaculo- 

metibor.  »  Propheta  loqnitur  modo,  et  Ec- 

consolatur,  qnse  de  humani  generis  cala- 
)us  ab  ipsa  origine  incipiens  iamentabaturi 
amen  de  significatione  gaudebat,  quod  fu« 
loterat  a  facie  arcus.  «  Deus  locntus  est  in 

suo,  >  id  est  in  dilecto  Filio  suo,  et  ea  locu- 
i  quffi  laetitiam  tibi  dabunt  et  exsultationem 
quoniam  usquead  finem  terrce  te  dilatabit,  et 
terram,  quam  dimensus  est  et  per  snas  par- 
isit,  tibi  dabit.  «  Lsetabor,  inquit,  et  dividam 
»  Egregie  Dominus  a  Isetitia  incipit,  quia  ejns 

omnibus  fidelibns  suis  gaudinm  portat.  Unde 
jns  nativitate  gaudium  annnntians  pastoribus, 
is  ait :  «  Ecce  annuntio  vobis  gaudium  mag- 
qnod  erit  omni  populo,  quia  natus  est  vobis 
Salvator,  qui  est  Christus  Jesus,  in  Bethlehem 
B  David  {Luc,  u,  iO).  »  Sichimam  humeri  inter- 
iir,  et  significat  snper  humerale,  qnod  in  Exo- 
intifex  ferre  jubetur.  Ipsi  autem  sunt  sancti 
li,  episcopi  et  sacerdotes,  qui  illo  humeros 

)  Lectie  Vaticana  habet  dividam  Siehimam. 
)  «  Deus  Pater  locutns  est  in  sancto  sno,  id 
Ghristo  quando  Yerbum  caro  factum  est,  et 


A  suos  ornatos  habent,  ut  alios  omnes  sapienter  et  for- 
titer  portent.  Ipsi  enim  sunt,  quibus  Dominus  ait : 
«  Tollite  jngum  meum  super  vos,  et  discite  a  me 
quia  mitis  snm  et  humilis  corde  (Matth,  xi,  29).  » 
Hos  igitur  dimisit  Dominns,  et  totam  vallem  taber- 
naculorumintereos  partitus  est.  Convallis  tabernacu- 
lorum  totus  iste  mundus  intelligitur,  in  qno  taberna- 
cnla  Dei  posita  sunt,  per  quae  omnes  Ecclesise  signi- 
ficantur,  de  quibus  subditur : 

c  Meus  est  Galaad,  et  meus  est  Manasses,  et  Ephra- 
»  im  fortitudo  capitis  mei.  Juda  rex  meus,  Moab  oUa 
V  spei  mesB ;  in  Idumeeam  extendam  calceamentum 
»  meum  :  mihi  alienigense  subditi  facti  snnt.  »  Ecce 
omnia  sua  sunt.  Omnia  hsec  ad  Ecclesiam  pertinent, 

|.  et  ita  sancta  mater  Ecclesia  ubique  gentium  magni- 
ficata  et  dilatata  est.  Sed  quid  per  Galaad,  quod 
per  aeervum  tettimonii  interpretatur,  nisi  Ecclesise 

*  doctores  et  magistros  intelligamus  ?  Ipsi  enim  snnt, 
in  quibus  utriusqne  Testamenti  testimonia  concer- 
vata  sunt,  qnibus  et  seipsos,  et  omnes  alios  defen- 
dere  debent.  Et  merito  primi  ponuntur,  qni  inter 
omnes  alios  obtinent  principatum.  Manasses  vero 
interpretatur  06/tvto,  per  quam  nimirnm  illi  signifi- 
cantur,  qui  saneti  Spiritus  calice  inebriati  terreno- 
rum  omnium  obliviscuntnr,  et  sola  coelestia  concu- 
piscnnt.  Tales  erant  illi  de  qnibus  in  Actibns  aposto- 
lornm  dicitnr,  quia  «  omnibns  erat  cor  unum,  et 
anima  una,  et  nemo  dicebat  aliquid  esse  suum,  sed 
erant  illis  omnia  communia  {Act,  iv,  32).  »  Inter 

n  hos  autem  monachi  qnoque  et  eremitse  conveniant. 
At  vero  per  Ephraim,  qui  frugifer  dicitnr,  omnes  ii- 
los  intelligere  debemus,  qui  boni  operis  fructum  Do- 
mino  reddnnt.  In  his  antem  et  clerici,  et  laici,  et 
mascnli,  et  feminae,  et  divites,  etpauperes^  etliberi, 
et  servi,  et  omnes  alii,  qui  otiosi  non  sunt,  sed  in 
Tinea  Dei  fideliter  laborant,  intelliguntnr.  Quod  au- 
tem  ait,  «  fortitudo  capitis  mei,  1»  tale  est  ac  si  dice- 
ret  fortitudo  mea.  Ad  hanc  autem  significationem 
boves  nostros  et  operarios  fortitudinem  nostram  di- 
cere  solemus,  «  Juda  rex  meus. »  Juda  confessio  in- 
terpretatur.  Isii  autem  sunt,  qui  pro  allis  pugnant, 
et  Denm  assidue  landant,  491  et  benedicunt,  inter 
ipsa  tormenta  sua  Dominum,  et  Creatorem  snnm 
Christum  esse  confitentur.   Et  tales  quidem  digni 

D  8unt,  ut  reges  a  Domino  confiteantur.  «  Moab  olla 
spei  mese.  »  Bene  post  confessionem  ollam  posnit, 
quia  sola  confessio  sanctomm  camibns  oUam  imple- 
bat,  et  ad  igoem  et  ad  alia  tormenta  ducebat.  Per 
ollam  enim  hoc  in  loco  tormentorum  omnium  genera 
significantur.  Interpretatur  antem  Moab  ex  patre^ 
per  quem  illos  intelligimus,  quibus  Dominus  in  Evan- 
gelio  ait :  «  Vos  ex  patre  diabolo  estis  {Joan,  viii, 
44).  V  Demum  vero  fidelibus  suis  ollam  se  Dominus 
habere  sperabat.  Sperabat  quidem  quia  libenter  et 
sna  sponte  sustinuit  passionem.  c  In  Idumseam  ex- 
tendam  caiceamentam    meom,  »  id  est  caleaneos 

mnndi  Salvator  appairuit.  Locutas  est  autem,  signi- 
ficat  evan^elicam  veritatem,  per  quam  venit  redem- 
ptio  fideliom  et  beatitudo  sanctomm.  »  Gassiod. 


915 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


916 


meosy  per  quos  apostolos  signifieat,  qai  sicat  scri-  A 
ptum  est,  calceati  erant  in  praeparationem  Evaogelii 
pacis  (Epkes,  vi,  18).  Hos  autem  extendit  Dominos, 
et  nisi  in  Idumseam,  quse  sanguinea  interpretatar ; 
qaidem  significat  manifestissimam  esse.  «  Mihi  AUo- 
»  phyii  sobditi  sunt.  »  Per  Allopbylos,  qui  sine  eapite 
interpretantar,  uniyersales  omnes  infideles,  et  qui 
cogitationem  non  babent,  intelligere  debemus.  Quo- 
modo  enim  caput  habebant,  qui  cseci  et  surdi :  et  au- 
res  et  oculos  non  babebant?  Si  enim  oculos  habuis- 
sent,  nequaquam  ligna  et  lapides  deos  esse  dizis- 
sent.  Isti  enim  apostolica  prsedicatione  Salvatori  no- 
stro  subditi  sunt,  qaia  de  talibus  Ecclesise  mari  fa- 
bricati  sunt.   Isti  enim  sant  illi  lapides  impoliti  et 


PSALMUS  LX. 

IN  FINEM,   IN  HTMNIS  DATTD. 

Preecipit  Dayid  in  bymnis  et  laadibus  baec  cantare, 
ubi  lceta  et  prospera  nnntiantur. 

c  Ezaudi,  Deus,  deprecationem  meam,  intende 
B  orationi  mese.  A  finibus  terree  ad  te  clamavi.  »  Ca- 
tholicee  et  universalis  Ecciesi»  voz  est,  quse  a  finibas 
terr»,  id  est  ez  omnibus  mundi  partibus  se  clamare 
dicit.  Ciamat  autem  et  ille  a  finibus  terree,  qui  carnis 
voluptatibas  et  concupiscentiis  in  se  finitis  et  supe- 
ratis,  laetus  ad  Dominum  clamat,  et  gratias  agit. 

«  Dum  anziaretnr  cor  meum,  in  petra  ezaltasti 
»  me.  »  Cor  Ecclesise  apostoli  sunt,  episcopi  et 
doctores,  quoniam  in  illis  et  sapientia,  et  voluntas, 


incircumcisi,  quos  ferrum  non  tetigit,  quia  de  tali-  x^ei  consilium  Ecclesise  continetur.  Quandoisti  anzia- 
bas  altare  sibi   Dominus  instituit.    Huc  usque  Do-      bantar,  affligebantur,  et  duris  suppliciis  torquebau- 

tur  et  occidebantar,  attamen  a  Christi  flde  separari 
non  poterant ;  tunc  tota  Ecclesia,  omnisque  fidelium 
muUitudo  in  petra  ezaltabantur  et  altis  fidei  radici- 
bus  firmabatur.  a  Petra  autem,  »  ut  dicit  Apostolus, 
«c  erat  Christus  (J  Cor.  z,  4),  » in  cajus  fide  qui  firmiter 
fundati  sunt,  ventorum  impetus  vincunt.  Et  multnm 
quidem  S.  Ecclesia  4SS  in  Christi  fide  firmaba- 
tur,  quoniam  suorum  prffidicatorum  tantam  constan- 
tiam  intuebatur. 

€  Dednzisti  me,  quia  factus  es  spes  mea :  turris 
>  fortitudinis  a  facie  inimici.  »  Quotidie  Ecclesia  de- 
ducitur;  quotidie  enim  justi,  qui  de  hac  vita  ezeunt, 
ad  coelestia  transferuntur.  Sic  sunt  populi  in  Eccle- 


minus  locutus  est,  nunc  autem  Ecclesia  suce  narra- 
tionis  ordinem  servat. 

«  Quis  deducet  me  in  ci?itatem  munitam  7  quis 
>  deducet  me  nsqne  in  Idumseam  ?  •  Quis  igitur  dedu- 
cet  me  in  civitatem  munitam,  id  est  coelestem  Jeru- 
salem,  ubi  neque  ollas  Moab,  de  quibus  modo  locu- 
tus  est,  neque  sanctorum  sanguine  craentatos  Idu- 
mfleorum  gladios  timeam  ?  Aut  si  in  Idumseam  ez- 
tendere  vis,  quis  est  qui  me  deducat,  et  itineris 
viam  ostendat,  et  eantem  et  redeuntem  custo- 
diat? 

«  Nonne  tu,  Deus,  qui  repulisti  nos  et  destruxisti 
»  nos,  iratus  es  et  misertus  es  nobis,  et  non  egre- 


)>  dieris,  Deus,  in  virtutibus  nostris  ?  »  Egredieris  ati-  C  sig,  qaasi  in  fiumine  ;  unde  alii  prfficedunt,  alii  se- 


que,  quia  sic  promisisti  nobis,  et  sic  te  facturum 
speramus.  Hoc  est  enim  quod  Dominns  in  Evange- 
lio  ait :  «  Qui  credit  in  me,  opera  qus  ego  facio  et 
ipse  faciet,  et  majora  horum  faciet,  quia  ego  ad  Pa- 
trem  vado  {Joan.  ziv,  12).  »  Itemque :  c  Signa  au- 
tem  eos  qui  crediderint  hsc  sequentur:  In  nomine 
meo  dffimonia  ejicient,  linguis  loquentnr  novis,  ser- 
pentes  tollent,  superffigros  manus  imponent,  et  bene 
habebnnt  (Marc.  zvi,  17).  •  Da  nobis  auzilium  de 
tribulatione,  quia  nos  aliunde  non  speramus  :  et 
vana  est  salus  hominis :  siquidem  c  universa  vanitas 
est  ipse  omnis  homo  (Psal.  zzzviii,  6).  » 

« In  Deo  faciemas  virtutem,  et  ipse  ab  nihilum 
»  deducet  tribulantes  nos.  »  In  Deo,  inquit,  faciemus 
virtutem,  et  ipse  ingredietur  in  virtntibus  nostris  ;  j) 
quia,  sicut  ipse  dizit,  nihil  sine  eo  facere  possumus. 
«  Et  ipse  ad  nlhilum  deducet  tribnlantes  nos.  »  Taie 
est  illud  quod  alibi  dicitur  :  t  Ad  nihilum  deveniet, 
sicut  aqoa  decurrens  (Psal.  lvii,  8).  >  Ad  nihilum 
deducitur,  cnjus  intentio  non  adimpletur.  Est  enim 
usitatissimus  modus  iste  locutionis,  nt  nihil  eum  fe- 
cisse  dicamns,  qui  id  quod  coepit  facere  non  potoit. 
Sic  igitar  ad  nihilum  devenerant  qui  voluntates 
tuas  ad  effectum  perducere  non  potuerunt  (6i1). 

(6H)  Suam  ezpositionem,  a  qaa  non  ionge  distat 
Bruno  notter,  ita  concludit  Cassiodorius.  «  Quid  tibi, 
fidelissime,  opus  sunt  arma,  qui  habere  talia  pro- 
baris  auzilia  7  Ipse  enim  pro  te  pugnat,  cui  nmlus 
resistit ;  ipse  insequitur,  qaem  nallas  declinat.  Ad 
nihilum  quippe  perducit  inimicos  fideliam  saorum : 


quuntur,  nullique  diutins  in  ea  permanere  possunt, 
et  meliorem  suffi  habitationis  locum  inveniunt ;  quo- 
niam  Dominus  ipse  sitfons  unde  procedunt.  Habent 
ibi  tnrrem  mnnitam  et  fortem,  ad  quam  nullihostes 
accedere  possnnt  (612);  unde  et  subditur : 

«  Inhabitabo  in  tabernaculo  tuo  in  sscula :  prote- 
»  gar  in  velamento  alarnm  tnarum. »  Hic  quasi  dicat : 
Longo  tempore  esse  non  possnm  ;  et  super  hoc,  qno- 
niam  hic  secura  non  sum,  ibi  habitabo  per  omnia 
sfficula,  et  alarnm  tuarum  protectione  nihil  erit 
quod  me  timere  oporteat.  Dens  alas  non  habet,  sed 
per  ejus  alas  omnis  iilius  protectio  metaphorice  signi- 

ficatur. 

«  Quoniam  tu,  Deus  mens,  ezaudisti  orationem 
»  meam:  dedisti  hfiereditatem  timentibus  nomen 
»  tuum.  •  Hoc  erat,  inquit,  quod  ego  orabam,  hoc 
erat  unde  ezaudiri  desiderabam,  ut  ad  illa  taberna- 
cnla  pervenirem,  et  illam  hffireditatem  susciperem. 
Ecce,  Deo  gratias,  ezaudita  sum,  quia  dedisti  hsere- 
ditatem  timentibus  nomen  toum.  Idem  igitur  et  per 
tabernacula  et  per  hffireditatem  significatur. 

«  Dies  super  dies  rcgis  a<]yicies :  annos  ejus  usque 
»  in  diem  generationis  et  generationis.  •  Rez  no- 
ster  Christus  est,  qni  secundum  divinitatem  ffiternus 

quoniam  delet  eos  de  libro  viventium  nbiscripti 
videbantur  elati.  » 

(612)  «  Ipjie  enim  Christus  est  lurris,  inquit  Au- 
gustinus ;  ipse  nobis  factus  est  tarris,a  facie  mimici, 
qni  est  ez  petra,  super  quam  sdificata  est  Eccie- 
sia.  »  S.  Aug.  Enar.  m  Ps.   lz,  v.  5. 


917 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


9i8 


B 


cst ;  secundum  humanitatem  vero  temporalis,  et  A 
paucorum  annoram.  Sed  quia  humanitas  quando 
suos  dies  et  suos  annos  habet,  dies  sibi  super  dies, 
et  anni  super  annos  additi  sunt,  id  est  temporales 
additi  sunt  super  aeternos,  ut  simul  sint  temporales 
et  aeterni.  Sed  secundum  aliud  temporales,  et  secnn- 
dum  aliud  seterni.  iEterni  quidem  neque  initium, 
neque  finem  habent ;  temporales  vero  initium  qui- 
dem  habent,  sed  non  finem.  Hsec,  nt  opinor,  ad 
evincendos  hsereticos  Propheta  dicere  yoluit,  qui 
Christi  divinitatem  et  humanitatem  male  distinguere 
noverunt :  quales  Nestorius  et  Eutyches  fuisse  dicun- 
tur.  Dies  igitnr  super  dies  regis,  et  annos  super  an- 
nos  ejus  adjicies,  usque  in  diem  sseculi,  et  usque  in 
seterna  ssecula. 

«  Et  ipse  permanebit  in  conspectn  ejus,  et  sedebit 
»  a  dextris  ejus.  »  Non  Deus  tantum,  nec  homo 
tantum,  sed  simul  Deus  et  homo,  et  oiternus,  et  tem- 
poralis,  per  omnia  seecula. 

c  Misericordiam  et  veritatem  quis  requiret  eo- 
9  rum  (6i3)?  »  Dixit  modo  superius  quia  dedit  hae- 
reditatem  timentibus  nomen  suum.  Modo  ostendit, 
quia  cum  haereditate  dedit  eis  felicitatem.  Et  hoc  est 
quod  dicitur,  «  misericordiam  et  yeritatem  quis  re- 
quiret  eorum  ?  »  Nemo  est  in  hac  vita  qui  his  dua- 
bus  non  indigeat,  et  has  semper  non  requirat.  Cui 
enim  misericordia  necessaria  non  est,  ut  quis  de 
omnibus  veritatem  cognoscere  possit?  cum  Aposto- 
lus  dicat :  «  Videmus  nunc  per  specuium  in  ceni- 
gmate;  tnnc  autem  facie  ad  faciem  (I  Cor.  xin,  12).  >  C 

•  Sic  psaliam  nomini  tuo,  ut  reddam  vota  mea  de 
»  die  in  diem.  >  In  hymnis  titulatur  psalmus  iste,  in 
hymnis  finitur.  Sicpsallam,inquit,nomini  tuo,  Deus, 
omni  tempore  *,  sic  cantabo,  et  sic  te  laudabo,  nt  per 
singulos  dies  reddam  vota  mea,  et  quotidie  in  hymnis, 
et  psalmis  et  canticis  spiritualibus  compleam  desi- 
deria  cordis  mei. 

PSALMUS  LXI. 

IN    FINEH    PRO    IDITHUM   PSALUUS   DAYID. 

Quid  per  Idithum,  quod  transiliens  eos  interpre- 
tatur,  nisi  perfectiores  quoque  in  Ecclesia  intelli- 
gere  debeamus,  qui  sapientia,  constantia,  et  forti- 
tudine  et  religione  alios  transcendunt?  Isti  sunt, 
qui  se  Deo  subjectos  afiirmant,  qui  non  sunt  parietes  q 
inclinati,  sed  quasi  turris  fortissima  contra  omnes 
adversitates. 

«  Nonne  Deo  subjecta  erit  anima  mea?  ab  ipso 
»  enim  salntare  meum.  >  Contra  Judseos,  haereticos  et 
tyrannos  loquitur  Ecclesia  in  persona  perfectorum, 
qui  eam  blanditiis  et  persuasionibns,  syllogismis  et 
argumentationibus,  minis  et  terroribus  a  Deo  sepa- 
rare  nituntur.  Ipsa  vero  seipsam  consolatur,  et  in 
secreto  cordis  loquitur,  dicens  :  «  Nonne  Deo  snb- 
jecta  erit  anima  mea?  >>  qoia  isti  malitiosi  suis  eam 
erroribus  subdere  volont.  Ab  ipso  enim  est  omnis 

(613)  Alia  lectio  est  apad  Augnstinum  loc.  cit. 
Misericordiam^  ait,  et  veriialem  ejus^  ^ta5  re^uiret 
ei  ?  ubi  hsec  habent :  &  Quid  est  et?  sufhcere  quis  re- 
quiret :  quare  addidit  ei,  nisi  qnia  multi  quflerunt 


salus  mea,  qui  me  suo  sanguine  salvavit,  et  a  morte 
perpetua  liberavit.  Illi  soli  me  obedire  oportet, 
qui  nobis  quotidie  in  Evangelio  dicit  :  c  Nolite 
timere  eos  qui  occidunt  corpus,*  animam  autem 
433  non  possunt  occidere;  sed  potitis  eum  ti- 
mete  qui  potest  corpus  et  animam  perdere  in 
gehennam  (Matth,  x,  28).  »  Hunc  igitur  timebo, 
hnic  per  omnia  subdita  ero,  et  amplius  ab  eo  non 
movebor  cui  fide  et  charitatis  vinculis  incessabiliter 
devincta  sum.  Et  hoc  est  qood  dicit. 

«  Etenim  ipse  est  Deus  meus,  et  salutaris  meus, 
»  adjutor  meus,  non  movebor  amplius.  »  Semel, 
inquit,  mota  sum  et  bene  mota,  quia  de.tenebris 
transivi  ad  lucem,  et  de  erroribus  ad  veritatem. 
Diabolum  dereliqni,  veni  ad  Christum  :  ipse  enim 
est  Deus  meus,  qni  suo  sanguine  me  salvavit.  «  Ad- 
jutor  meus  »  in  tempore  tribulationis,  a  non  mo* 
vebor  amplius.  »  Cessate  igitur,  quoniam  in  va- 
num  laboratis,  qui  me  ab  illo  divellere  et  separare 
putatis. 

«  Quousque  irruitis  in  homines?  »  Homines, 
inquit,  sunt  in  quos  irrnitis,  rationem  habent,  ve- 
ritatem  agnoscnnt,  Vos  autem  cseci  estis,  qui  ligna 
et  lapides  pro  Deo  adoratis.  Qnonsque  irruitis  in 
eos  •  tanquam  parieti  inclinato  et  macerioe  depulsse?  » 
Non  sunt  isti  quales  esse  putatis;  iirmi  sunt,  stabiles 
sunt;  occidi  quidem  possunt,  sed  moveri  non  pos- 
sunt,  et  ideo  interiicitis  universos ;  quia  neminem 
illorum  a  Christi  Hde  et  dilectione  separare  valetis. 
De  istis  erat  ille  qui  dicebat  :  «  Certas  sum  autem, 
quia  neque  mors,  neque  vita,  neque  altitudo,  neque 
profundum,  neque  creatura  aliqua  poterit  me  se- 
parare  a  charitate  Dei,  qum  est  in  Christo  Jesu 
(Rom.  VIII,  39). 

«  Yerumtamen  honorem  meum  cogitavenmt  re- 
»  pellere;  cucurri  in  siti.  »  Quamvis,  inqnit,  tales 
essent,  illi  tamen  eos  tentare  non  cessabant,  et  eos 
se  posse  decipere  staltissime  cogitabant.  Honor 
sanctorum  martyrum  erat  ipsa  victoria,  quia,  si 
victi  fuissent,  omnem  honorem  amisissent.  Sed  illi 
tunc  tanto  desiderio  currebani  ad  mortem,  qoanto 
aliquis  valde  sitiens  currit  ad  aquarum  fontem.  Et 
hoc  est  quod  dicitur  «  cucurri  in  siti.  »  Mori  sitie- 
bant,  quia  se  per  mortem  ad  seternam  vitam  venire 
sciebant.  «  Ore  suo  benedicebant,  et  corde  suo  ma- 
>  ledicebant. »  Adalatorum  et  deceptorum  hominum 
proprium  est  aliud  in  re,  et  aliod  in  corde  habere. 
Unde  et  quidam  ait  :  aliud  in  corde,  aliud  in  lingua 
promptum  habebant. 

«  Verumtamen  Deo  subjecta  erit  anima  mea,  quo- 
»  niam  ab  ipso  patientia  mea.  >  Dicant  quidquid 
velint,  cogitent  et  faciant  qnod  velint;  maledicant  et 
benedicant;  quia  eorum  maledictipnes  et  benedi- 
ctiones  pro  nihilo  duco;  quoniam  nuUo  ingenio, 
nuUa  calliditate  animam  meam  a  Deo'  separare  va- 

misericordiam  ejns  et  veritatem  discere  in  libris 
ejus,  et  cam  didicerint,  sibi  vivnnt,  et  non  illi,  soa 
quaerunt,  et  non  quffi  Jesu  Christi.  >  In  Ynlgata  deest 
tam  ei  quam  eorum. 


919 


S.  BRUIfONIS  EPTSGOPI  SI6NIENSJS. 


lebunt.  Et  hoe  ideo,  qnoniam  «  ab  ipso  est  patientia  A 
mea.  >  Neqae  enim  aliter  sancti  tot  tantaque  tonnenta 
pati  potuissent,  nisi  eis  tolerandi  fortitudinem  et 
patientiam  Deus  dedisset. 

«  Etenim  ipse  est  [Deus  mens,  et  salutaris  meus, 
»  adjutor  meus,  non  emigrabo.  >  Hoc  autem  jam 
superius  expositum  est,  quod  ideo  quoque  repeti- 
tur,  ut  firmissime  credatnr. 

«  In  Deo  salutare  meum  et  gloria  mea  :  Deus  au- 

>  xilii  mei,  et  spes  mea  in  Deo  est.  »  Ideo,  inquit) 
salns  mea,  quia  ipse  me  liberat,  et  salvat  de  omni- 
bus  angustiis  meis.  Unde  et  alibi  ait :  «  In  Deo  fa- 
ciemus  ?irtatem,  et  ipse  ad  nihiium  deducet  inimi- 
cos  nostros  [Psal,  liy,  13).  r*  —  «  Deus  auxilii  mei 
et  spes  mea  in  Deo  est.  »  Ipse,  inquit,  et  Domi-  b 
nus,  et  auctor  est  aaxilli  mei,  quia  ego  aliunde  auxi- 
linm  non  exspccto.  «  Aaxilinm  meum  a  Domino, 
qui  fecit  coelum  et  terram  [Psal,  cxx,  2),  et  omnis 
spes  mea  in  Deo  est.  >  —  «  Spes  autem  non  con- 
fundit  (Rom.  y,  5).  »  —  c  Beati  omnes  qui  sperant 
in  eo  (PsaL  xxxiii,  9).  »  —  «  Sperate  itaqne  in  eo, 

»   omnis    conventus  plebis;   effundite    coram   illo 

>  corda  yestra  :  Deas  adjutor  noster  in  aetemum.  v 
Omnis  fidelium  multitodo,  et  quicunque  in  cenlro 
divitiamm  spem  non  habetis,  effundite  coram  illo 
corda  vestra  id  est  quidquid  in  corde  habetis,  illi 
reveiate  et  manifestate.  Et  sicnt  scriptum  [est  : 
«  Coofitemini  alterutrum  peccata  vestra,  et  orate 
pro  invicem,  nt  salvemini  (Jae.  v,  16).  •  Deo  enim 
confiteris,  quod  ejus  vicariis,  id  est  episcopis  et  sa-  ^ 
cerdotibus,  confiteris.  Celat  autem  Deo  peccatam 
suum  iUe  qui  nallum  pcenitentice  signum  ostendit. 
Maximnm  autem  signum  poenitentiae  dolor  et  la- 
crjmse  sunt,  et  cordis  compunctio,  quia  cor  contri- 
tum  et  humiliatum  Dens  non  speroit.  Effundamas 
igitur  coram  eo  corda  nostra,  qnia  Deus  adjutor 
noster  est.  Quia  jacentes  eriguntar ;  vulnera  ligat  et 
sanat,  et  ovem  perditam  et  inventam  super  humeros 
ipse  ponit  et  reducit  ad  pascua. 

«  Verumtamen  vani  filii  hominum  mendaces  filii 
»  hominum  in  stateris,  ut  decipiant  ipsi  de  vanitate 
»  sua  in  idipsum.  v  Quamvis  itaque  Deus  sua  pie- 
tate  et  bonitate  omniom  in  se  sperantium  adjator 
sit ;  tamen  filii  hominum  hoc  non  considerant,  et  de 
tanti  adjutoris  misericordia  difQdunt;  qui  nunquam 
deserit  sperantes  in  se,  et  in  sua  vanitate  persistunt, 
mendaciis  et  deceptionibus  fortim,  et  per  latrocinia 
sola  terrena  et  transitoria  qufierunt.  Et  hoc  est  quod 
ait :  «  Mendacds  filii  hominum  in  stateris.  >  Et  men- 
sura,  pondus  et  statera  eorom  dolosa  dicitur  a 
Scriptura.  Abominabilis  est  dolus.  Illi  quoque  in 
stateris  mendaces  sunt  qui  injnste  judicantes  per- 
sonam  attendunt.  Sive  etiam  in  deceptionibus  idem 
sunt,  et  ipsi  qui  in  deceptionis  magisterio  non  diffe- 

(614)  Lectio  Vaticana  :  «  Quia  tu  reddes  singulis 
secundum  opera  eomm.  v  Hnnc  locum  D.  Augusti- 
nns  de  generatione  Verbi  interpretatur.  «  £t  vidit 
qnia  semel  locutus  est  Deus,  vidit  Verbumy  per  quod 


rant.  Unde  et  snbditnri  «  de  vanitate  sua  in  id- 
ipsum.  9 

«  Nolite  sperare  in  iniquitate.  Et  rapinas  nolite 
»  concupiscere.  »  Hoc  autem  exponit  :  «  Divitise  si 
afffuant,  nolite  cor  apponere.  »  Nam  et  Apostolu 
hoc  dicit  :  «  Prsecipe  divitibus  hujus  ssculi  non 
snperbe  sapere,  nec  sperare  in  incerto  divitiamm 
(I  Ttm.  VI,  17).  «Unde  et  Dominusait :  «  Facite  vobis 
amicos  de  mammona  iniquitatis  (Luc.  xvi,  9);  i 
ostende  tales  divitias  iniquas  esse,  praesertim  si  ds  \ 
rapinis  4M  et  deceptionibus  coinquinentur.  , 

«  Semel  locutus  est  Deus.  Duo  heec  audivi  :  qoia 
»  potestas  Dei  est,  et  tibi,  Domine,  misericordia, 
•  quia  tu  reddesunicuiquesecandam  operasaa  (644).a 
Semel  locatus  est  Deus,  et  secundo  id  ipsum  non 
repetit.  lUe  semei  loquitur,  cujus  verbum  firmum, 
stabile  et  immutabile  est.  Sciiicet  contra  fallaces 
homines  est  qui  semper  suos  variant  sermones,  nt 
qaod  potissimum  qais  dixerit,  non  facile  interpre- 
tari  vfldeat.  Semel  igitur  locutus  est  Deus,  quia  sic 
ut  ipse  ait  :  «  Coelum  et  terra  transibunt,  verba 
autem  mea  non  transibunt  (Luc.  xxi,  33).  »  Illo 
igitur  loquente,  dicit  Propheta,  sive  Ecclesia  :  ego 
quidem  duo  hsec  aadivi  quia  potestas  et  misericor- 
dia  Dei  est.  Quse  potestas?  dicat  ipse.  c  Potestatem, 
inquit,  habeo  ponendi  animam  meam,  et  iterum  sa- 
mendi  eam  (Joan,  x,  18).  >  Hanc  potestatem  nullus 
alius  habuit,  ut  poneret  animam  snam  quando  vel- 
let,  et  snsciperet  quando  vellet.  De  misericordia 
vero  quod  attinet  dicere  ?  Si  nimimm  miscricordiam 
non  habuisset,  pro  nobis  mortuus  non  faisset.  Cuni 
enim  aliquando  dixisset  discipalis  sais  quia  opor- 
teret  eum  tradi  et  cmcifigi ;  et  beatu^t  Petrus  respon- 
deret :  « Absit  a  te,  Domine,  non  fiet  istud! »  ut  hanc 
misericordiam  se  habere  ostenderet  respondit,  di- 
cens  :  «  Vade  post  me,  Satanas,  quia  non  sapis  qnac 
Dei  snnt,  sed  quse  hominis  (Matth,  xvi,  23).  » 
Hsec  sunt  illa  duo  excellentissima  qnse,  Domino  lo- 
quente,  Propheta  se  aodivisse  dicit.  Qaod  autem  se- 
quitur,  quia  tu  reddes  singulis  secundum  opera 
eorum,  ad  potestatem  refertur,  ut  qui  bene  tantam 
misericordiam  habuit,  potestatem  iliam  quoque  ha- 
buisse  dubitari  non  possit.  NnUus  enim  alius  est 
qni  reddere  possit  unicuique  secundum  opera  sua, 
nisi  solus  Deus  Pater,  et  Filius,  st  Spiritus  sanctus. 
Habnit  igitur  potestatem  sicut  voluit  et  ponendi 
et  sumendi  animam  snam,  qui  habet  potestatem 
reddere  singuiis  secundum  opera  sua. 

PSALMUS  LXII. 

PSALMUS     DAVIO,     CUII     ESSBT      IN      DESBaiO      IDUlLfiJB 

(r  Reg.  XXII,  25). 
Idumaea  terrena  et  sanguinea  interpretatur.  Signi- 
ficat  autem  mnndum  istum,  qui  maxima  ex  parte  a 
terrenis  et  sanguineis  habitatur.  Ex  eo  igitur  tem- 

facta  snnt  omnia,  et  in  qao  simul  sunt  omnia,  etc. 
Prolixior  est  Gassiodorus  de  eteraa  generatione 
Verbi  hic  disserens. 


Exposmo  Hf 

»8almas  iste  cantatar,  et  clare  resonat  in  Ec-  k 
ex  qno  Salvator  noster  coepit  esse  in  deserto 
!®,  id  est  in  hoc  mnndo,  yel  in  Jndasa.  De  hoc 
)  dicit  Joannes  Baptista  :  «  Ego  snm  toz  cia- 

in  deserto  (Joan.  i,  23). » 
ns,  Dens  meus,  ad  te  de  lace  yigiio  (615).  > 
inqait,  prsecessit,  dies  autem  appropinqaa- 
m.  Yiii,  12).  »  —  ff  Yenit  lux  vera,  quse  illa- 
omnem  hominem  yenientem  in  hnnc  mundum 
I,  8).  n  —  «  Surge  itaqae,  illuminare,  Jerusa- 
piia  yenit.  lumen  tuum,  et  gloria  Domini  lu- 

orta  est  {Isa.  lx,  1).  » •—  c  Populus  enim, 
iebat  in  tenebris  yidit  lucem  magnam  {Isa,  ix, 

tempore  itaqae  hujns  lacis  et  hi;gus  diei  yi- 
cclesia,  secundum  hoc  qnod  Apostolus  yigilare  ^ 
)it.  «  Vigilate,  inquit,  et  orate,  state  in  iide, 
T  agite,  confortamini  in  Domino  ;  omnia  ve- 
n  charitate  liant  (I  Cor.  xyi,  13).  »  Hic  est 
yigillarum.  Sic  et  Dominns  nos  yigiiare  jubet, 
escimus  diem  neqae  horam. 
tiyit  in  te  anima  mea,  qnam  multipliciter  tibi 

mea.  »  —  c  Beati  qui  esuriunt  et  ^itiant 
im,  quoniam  ipsi  saturabuntur  {Matth,  y,  6).» 
in  te  anima  mea,  id  est  amore  et  desiderio 
3  yidere,  ad  te  venire,  tecum  esse  desiderans. 
ac  sitim  patitur  anima  mea,  caro  vero  multo 
}m,  utpote  qu8B  majoribns  angnstiis  et  tribn- 
bns  premitur.  Et  hoc  est  quod  ait : «  Qaam 
•liciter  tibi  caro  mea.  >  Hinc  est  enim  qnod 
)lus  ait :  «  Yanitali  enim  creatura  sabjecta  ^ 
n  volens,  sed  propter  enm  qui  subjecit  eam 
r,  quia  ipsa  creatura  liberabitur  a  servi- 
orruptionis  in  libertatem  gloriss  fillorum  Dei 
viii,  10).  » 

deserto,  et  invio,  et  inaqnoso,  sic  in  sancto 
urni  tibi,  ut  viderem  virtutem  tuam  et  gloriam 
1. »  Hec  est  igitur  causa  tantcB  sitis  tantiqne 
rii.  Quia  sicnt  Apostolus  ait  :  «  Gum  adhuc 
ores  essemus,  Qiristus  pro  impiis  mortaus 
tom.  y,  8).  »  Si  enim  pro  impiis  mortuns 
»er  eum  item  jnstificati  es^e  patamus.  Sic 
apparui  tibi  in  deserto,  et  tale  me  tibi  ma- 
ivi  inter  impios  et  peccatores,  ut,  virtntem 
et  gloriam  tuam  videre  merear.  Hanc  virtu-  D 
t  hanc  gloriam  soli  Ghristiani  adhnc  in  hoc 
mundo  positi  in  speculo,  id  est  per  specnlum 
ere  et  cognoscere  possunt,  Gaeteri  vero  non 
it.  Jstum  specuium,  imo  speculum  speculorum 
or  noster  est,  qui  tales  nos  fecit,  et  sic  mentis 
i  oculos  illuminavit  et  pnrificayit,  ut  ejas  vir- 
et  gloriam  intelligere  yaieamus.  Hanc  autem 
3m  et  gloriam  Petras,  Jacobus  et  Joannes  prse 
s  videre  meraerant,  qni  eum  in  monte  transfl^ 
im  viderant  (Matth,  xvii).  Erat  antem  mundos 

)  «  Bonus  somnus  corporis,  inqait  Aagustinns, 
eparatur  valetudo  corporis.  domnus  aatem 
e  ett  oblivisci  Deam  saam.  Qaseconqae  anima 
ftierit  Deum  suum»  dormit,  •  etc  Enar.  in 

LXIL 


PSALMOS. 


WL 


iste,  priusquam  Dominus  veniret,  deserins  et  adeo 
derelictns,  et  sine  viaqusB  adpatriam  daceret,et  sine 
aqua  aapientiee,  quae  nos  lavaret  et  sanaret.  Omnia 
autem  hsec,  ut  non  ex  suis  meritis,  sed  ex  sola  Dei 
misericordia  se  habuisse  ostenderet,  subdidit,  dicens : 

»  Quia  melior  est  misericordia  tua  super  vitas, 
»  labia  mea  laudabnnt  te.  >  Melior  est  misericordia 
Dei  qnam  vita,  quiaet  vitam  dat,  et  molta  alia  super 
ipsam  vitam,  sine  quibus  misera  est  omnis  humana 
yita.  Unde  et  merito  ab  omnibus  fidelibus  suis  iau- 
dandas  est  semper  et  glorificandus. 

«  Sic  benedicam  te  in  vita  mea,  et  in  nomine  meo 
»  lavabo  manas  meas ;  sicut  adipe  et  pinguedine  re- 
»  pleatur  anima  mea.  »  Bonus  adeps  et  bona  pin- 
guedo  quibus  anima  impingaatur,  per  qu®  videlicet 
fides,  spes,  et  charitas,  et  cfieter»  virtutes  significan- 
tnr,  sine  quibns  omnis  anima  tenuis  et  debiiis  misera 
est,  et  a  suis  adversariis  se  defendere  non  potest. 
Ut  igitur  taliadipe  ettali  pingnedine  repleatur  anima 
nostra,  benedicamas  et  glorificemus  Deum  in  tota 
vita  nostra,  et  ad  bonum  opus  faciendam  levemas 
manus  nostras,  et  quidquid  facimus,  in  nomine  Do- 
mini  iaciamus.  «  Et  labia  exsultationis  laudabunt 
nomen  tuum.  «  Sola  labia  sanctornm  sunt  labia  ex- 
Bultationis ;  quia  quidquid  dicunt,  quidquid  cantant 
et  praedicant,  etsibi  ipsis,  et  credentibus  et  obedien- 
tibus  gaudium  pariunt,  et  exsultationem.  Gaeteravero 
labia  non  sunt  exsultationis,  sed  potius  tristitiae  et 
moeroris,  quae  non  docent  nisi  vanitatem,  immundi- 
tiam  et  iniquitatem. 

c  Sic  memor  fuf  tai  snper  stratum  meum,  in  ma- 
i^^tntinis  meditabor  in  te.  >  Sic  itaque  memor  fui  tui 
nsque  nanc  snper  stratum  in  matatinis,  in  omni 
tempore  meditabor  in  te,  nt  adipe  et  pinguedine  re- 
pleatnr  anima  mea.  Impii  homines  {et  peccatores  in 
nocte  et in  tenebris  sunt.  Sancti  veroin  matntinis, 
utpote  qni  veritatis  lumen  vident  et  soli  justitise  ap- 
propinquant,  «  Qnia  factus  es  adjutor  meus  (615).  » 
Merito  itaque  tui  semper  memor  fui,  et  memor  ero, 
quia  ubique  et  in  omnibns  necessitatibus  meis  factus 
es  semper  adjutor  meus. 

c  Et  in  velamento  alarnm  tnarum  exsultabo,  ad- 
9  hsesit  anima  mea  post  te :  'me  suscepit  dextera 
B  tna.  »  Quid  per  alas  Dei«  nisi  perfectiones  intelii- 
gamus?  Tot  sunt  alse,  quot  sunt  angeli  et  yirtutes» 
sacramm  Scripturarum  testimonia,  quibns  fideles 
suosprotegit  fatqnedefendit.  Inter  has  autem  alas 
charitas,  pietas  et  misericordia  mihi  praecipue  esse 
videntur.  •  Adhaesit  anima  mea  post  te,  me  susce- 
pit  dextera  tua.  »  Non  despexisti  qnid  dicat  anima 
mea,  qase  per  fidem  et  dilectionem  tibi  adharebat, 
et  post  te  tui  amoris  desiderio  capta  currebat;  sed 
extendisti  dexteram  tuam,  et  snscepisti  me,  et  de 
luto  proftindi  extraxisti  me. 

(615)  »  Nisi  DeuB  adjnvet  bona  opera  nostra  im- 
pleri  a  nobis  non  possunt :  et  digne  debemus,  ope- 
rari,  id  est  tanquam  in  luce,  qnando  Ghristo  demon- 
Btrante  opanmor  •  »  Idem  Aucost.  Bnar.  eadem. 


m 


S.  BRUNOmS  EPISGOPl  SiGNlENSIS. 


m 


€  Ipsi  vero  in  yannm  qusBsienint  animam  meam»  A  est  inejua  yoluntate,  hoc  est  etin  ejns  potestate.  Ip- 


»  introibnnt  in  inferiora  terrtie,  tradentur  in  manus 
)»gladii,partes  vulpium  erunt.  Invanum  quidem,  quia 
tu  eam  dextera  tenebas,etdefendebas  et  sub  velamento 
alarum  tuarum  protegebas.  Ipsi,  inqoit,  qnos  melius 
tu  uosti,  inimici  mei  c  in  vanum  queesierunt  animam 
meam,  introibunt  in  inferiora  terrffi  :  tradenicrr  in 
manus  gladii,  partes  yolpium  erunt.  »  Inferiora  terree 
loca  poenarum  sunt,  ubi  impii  cruciantur.  Sed  per 
manns  gladii  qoid,  nisi  omnia  tormentorum  genera 
significantur  ?  Vulpea  ?ero  maligni  spiritus  snnt, 
Irandulenti  semper,  et  deceptores,  qui  istos  quidem 
in  partes  suscipient ;  quoniam  agni  ab  hsedis,  et  justi 
a  peccatoribus  dividentur. 
«  Rez  vero  laetabitur  in  Deo,  laudabnntnr   omnes 


sum  igitur  orasse,  voluisse  fuit.  Sed  nosejusvolun- 
tatem  scire  non  possnmus,  nisi  per  orationem,  quii 
neque  nostras  vicissim  cognoscere  possumns,  nisi 
per  allocutionem.  Necesse  itaque  habuimus  ot  ejos 
volontas  dieeretur  nobis,  qoia  aliter  eam  intelligere 
non  poteramus.  Est  igitur  Propheta  internuntius  in- 
ter  nos  et  voluntatem  Christi,  quia  qnod  ibi  videt 
nobis  annuntiat,  atque  ipsam  Toluntatem  orantem 
introdncit.  Giamet  igitur,  et  iternm  clamet  voluntas 
Christi,  et  Propheta  nobis  annuntiet  hoc,  quod  vidit 
et  andierit  in  voluntate  Ghristi.  « Exaudi,  inquit, 
Deus,  orationem  meam, »  et  modo  ezaodi,  quia  modo 
tribulor,  et  a  timore  inimici  eripe  animam  meam. 
Inimicus  iste  diabolus,  et  popnlus.  Judaicus  intelli- 


»  qui  jurantTin  eo,  quia  obstructnm  est  os  loqnen-  B  gitur,  qui  Christi  animam  auferre  conabatur. 


•  tium  iniqua.  >  Jndicatns  est  Christus  et  damna- 
tus,  et  crucifixus,  sed  secnndum  humanitatem.  Judi- 
cabit  igitur  Christus,  sed  secund u  m  hnmanitatem j n- 
dicabit.  «  Pater  enim  non  judicat  quemquam,  sed 
omne  judicinm  dedit  Filio  (Joan,  v,  22).  i»  Ilie  judi- 
cabit,  quibus  potitur,  quia  «  in  nomine  Jesu  omne 
genu  flectetur  coelestium,  terrestrium  et  infernorum 
[Pilipp,  II,  iO).  »  Ille  judicabit  de  qoo  dicitur  : 
u  Et  videbit  eum  omnis  oculus,  et  qui  enm  confize- 
runt  (Zac.  xii,  10;  (Joan.  zix,  37).)»  Nequeenim 
divinitatem  ipsam  impii  videre  poterunt,  qui  vix  ip- 
sam  hnmanitatem  super  solis  radio  gloriiicatam  vide- 
bnnt ;  quibns  et  dicetur  :  «  Tollantur  impii,   ne  vi- 


«  Protexisti  me  a  conventu  malignactinm,  et  a 
»  multitudine  operantium  iniquitatem.  •  Non  ha- 
bebat  necesse  din  orare,  ccgus  voluntas  tam  sobito 
ezaudiebatur.  Similiter  enim  in  ipso  erant  et  volun- 
tas  et  voluntatis  eflfectus ;  neque  prius  velle  aliquid 
poterat,  quam  habere  quod  vellet.  Quid  er.im  est  in- 
ter  petitionem  et  ezauditionem,  nisi  quia  utrumqoe 
simul  dici  non  potest?  Statim  enim,  ut  dixit,  t  a  ti- 
more  inimici  eripe  animam  meam ;  »  illico  se  exau- 
ditumesse  ostendens,  subdidit,  dicens  :  «  Protexisti 
me  a  conventu  malignantinm.  »  Poterat  itaque 
Christi  voluntas  prsecedere  orationem,  sed  non  prae- 
cedere  ezanditionera.  Uie  igitur  qui  antequam  pe- 


deant  gloriam  Dei  {Isa,  zxvi,  iO).  •  Sedebit  igitur  ^  teret  exauditus   erat,   quid  ei  petere  vel  orare  ne- 

" ....  -  ^^^^  ^^^^^  ^  Protexisti  me,  inquit,  a  convenlu  ma- 

lignantiom,  et  a  multitudine  operantium  iniquita- 
tem  ,*  »  quia  nisi  ego  voluissem,  nullam  in  me  po- 
testatem  habere  potuissent.  £t  ego  qnidem  nihil 
passus  sum,  nisi  quod  volebam ;  quamvis  illi  multa 
fecerunt  in  me,  quae  facere  non  deboissent.  Qufle  sint 
autem  ilia,  Propheta  narrante,  audiamns. 

€  Quia  exacuerunt  ut  gladium  linguas  suas,  inten- 
•  derunt  arcum,  rem  amaram,  ut  sagittent  in  occul- 
w  tis  immaculatum.  »  Propheta  loquitar,  et  Christi 
pa^sionem  per  ordinem  narrat.  c  Exacuernnt,  io- 
quit,  Judsei,  ut  gladium  lingnas  suas,  »  quoniam 
communicato  consilio  ad    Salvatoris  nostri  accnsa- 


Christus  in  judicio  cum  senatoribus  terrce,  et  cum 
principibus  populi  sui,  et  tunc  quidem  Isetabitur  in 
Domino  de  tantagloria  divinitatissibiconcessa;  quia, 
sicut  alibi  dicitur  :  «  Magna  est  gloria  ejus  in  bfiecu- 
lum  saecnli,  >  tecum  quoque  landabuntnr  omnes, 
qui  jurant  in  eo.  Quomodo  laudabuntur?  «  Esnrivi, 
inquit  Dominns,  et  dedistis  mihi  manducare;  sitivi 
et  dedistis  mihi  bibere ;  hospes  foi,  et  collegutis  me ; 
infirmus,  et  visitastis  me  {Matth,  xxv,  35).  ^  Et  is- 
tce  quidem  sanctornm  laudes  in  Evangelio  scriptae 
sunt ;  sed  alias  4M  futuras  non  dubitamus.  Omnes 
antem  Cbristiani  in  Domino  jurant,et  sinejuramento 
ad  iidem  nemo  suscipitur.  Qnomodo  autem  jurant,  et 


quid  jurent,    notissimum  et  expositione  non  eget.  ^  tionem  pariter  se  prceparavernnt.    Intendernnt  vero 


c  Quia  obstructum  est  os  loquentium  iniqua.  »  Boni, 
inquit ,  laudabuntur  a  Domino ;  mali  vero  a  nullo 
landabtmtnr  ;  quia  nemo  erit  qui  ad  laudandum,  vel 
excusandum  vel  defendendnm  os  aperire  audeat. 

PSALMUS  LXin. 

IN    flNBM   PSALMUS  DAVID. 

HiCy  inquit,''  psalmos  referaturin  finem,  id  est  ad 
Christum,  in  quo  ipsius  passionis  mysterium  conti- 
netur. 

«  Exaudi,  Dens,  orationem  meam,  cum  tribulor,  a 
>  timore  inimici  eripe  animam  meam.  »  Ssepe  jam 
diximus  quia,  quando  Salvator  nosler  aliquid  orat, 
aliquid  petit  et  aliqna  re  indigere  videtur,  totom  ad 
humanitatem  refereodQm  esie.  Ipsa  quoque  huma- 
nitas  non  pro  se  orat,  sed  pro  nobis;  quia  qnidquid 


arcum,  ut  sagittent  in  occultis  immaculatum ;  quo- 
niam  inter  se  constituerunt,  utsimul  omnes  una  voce 
clamarent.  De  doloso  arcu  dolosa*  et  iniquse 
sagittie  jaculantur.  De  corde  impio  et  iniqoo,  impia 
et  amara  sententia  procedit.  Maledictae  linguae, 
maledicta  manns,  maledictie  sagittfle,  quse  tantum 
scelus  facere  non  timuerunt.  Quare  quidem  tentus 
est,  quia  consiiium  illnd  iniquum  perditionis  et  de- 
pravatioms  in  secreto  inventom  est.  Sagittse  vero  in 
manifesto  missas  sunt,  quia  palam,  etcunctis  audien- 
tibns  et  semel  et  iterum  Crucifige  acclamatum  est. 
Quot  fuerint  voces  clamantium,  tot  fnerunt  et  sagit- 
tarii  sagittas  ilias  mortiferas  jaculantes.  Sed  melius 
sequentia  manifestabunt. 
«  Subito  sagittabunt  enm,  et  non  timebunt :   fir- 


Exposmo  m  psalmos. 


iTerQnt  sibi  sermonem  neqnam.  »  Sobito  sagit- 
nteum,  et  quidem  subito.  Cum  enim  Pilatus 
sset,  «  quem  Taltis  yobis  de  duobus  dimitti,  Ba- 
am  an  Jesum,  qui  dicitur  Ghristus?  »  respon- 
nt  Judsei  dicentes,  «  Barabbam.  »  Gumque  ille 
iset  :  «  Quid  igitur  faciam  de  Jesu,  qui  di- 
*  Ghristus?  >  Illi  subito  sine  consiiio,  sine  ratione, 
criminatione,  sine  judicio,  et  legis  sententia,  et 
ntate,  quasi  pbrenetici  et  insani  clamaverunt, 
ntes,  «  Grucifigatur  (Matth,  xxvii).  Hoc  est  igi- 
{uod  aity  subito  sagittabunt  eum,  quia  non  so- 
sdgittaverunt ;  sed  sicut  modo  diximus,  subito 
ite  audientiam  sagittaverunt  eum.  <  Et  non  ti— 
ilnt.  »  Bfiratur  Propbeta,  non  tantum  quia  boc 
'unt,  verum  etiam  quia  facere  non  timuernnt. 
9jus  quidem  est  est  peccare  cum  audacia,  quam 
timore.  Et  mirum  valde,  quod  isti  non  time- 
qui  talem  tantumque  bominem  morti  condem- 
,nt,  quem  immaculatum,  sanctum  et  justum 
dubitabant.  Quem  illis  ipsis  diebus  viderant  La- 
m  jam  quatriduanum  a  morte  resurrexisse.  Qui, 
videntibus,  caecos  illuminavit,  leprosos  .4S9 
davit,  paralyticos  coravit,  dcemonia  faga- 
et  alia  multa  et  stupenda  inter  eos  operatus 
{uce  sicnt  ipse  nemo  alius  fecit.  Quomodo  ergo 
timuerunt ;  quia  firmaverant  sibi  verbum  ma- 
»  Malta  viderat  Propheta  de  Ghristi  passione, 
)  Judffiorum  impia  machinatione,  qo»  ipsi  quo- 
evangelisttt  non  narrant.  Ostendit  enim  in  iis 
8  quia  Judaei  hoc  verbum  malum  inter  se  iir- 
irant  et  juraverant,  quod  Dominum  et  Salva- 
n  nostrum  sine  uila  retractatione  interfecis- 
Et  ideo  fortasse  non  timebant,  quia  si  vicis- 
hoc  perficere  bortabantur,  unde  et  simul  consi- 
erant. 

Disputaverunt  ut  absconderent  laqueos  :  dixe- 
it :  Quis  videbit  eos?  »  Disputaverunt,  inquit,  et 
se  diutius  tractavernnt  quo  eum  dolo  et  fal- 
»sertionibus  convincere  possent.  Go^jarati  om- 
s  modis  prcevalere  nitebantur  contra  quem  in- 
m  causam  se  babere  sciebant.  Quid  enim  nisi 
si  erant  omnes  ille  deceptiones,  quas  contra 
itorem  nostrom  in  abscondito  machinabantor? 
I  quidem  tam  sapienter,  tam  callide  et  astute 
e  arbitrabantur,  ut  nemo  prseter  se  cognoscere 
itelligere  posset.  Et  hoc  est  quod  seqnitur  : 
cerunt :  Quis  videbit  eos?  »  Et  ego  e  contra  dico  : 
ibi  erat  tam  insipiens  qai  eos  non  cognosceret, 
on  videret  quod  omnia  quscunque  faciebant 
le  firaudulenterque  agebant? 
^rntati  sunt  iniquitatem,  et  defecerant  scm- 
ites  scrutinio.  »  Scmtati,  inqnit,  snnt,  mnl- 
[ue  in  hoc  laboravernnt,  ut  aliquam  iniquitatem 
lire  potnissent  qiue  deceptioni  et  acousatioai 
esse  videretur.  Et  scrutantes  defecerunt,  quia 
tale  in  illo  suo  scrntinio  invenire  potuerant. 

6)  Locus  ita  se  habet  in  Vulgata :  «  Cuncta  ten- 
in  sapientia.  Dixi  :  Sapiens  efBciar,  et  lon* 
recessit  a  me.  » 


A  Sic  enim  dicit  evangelieta,  qnia  cnj|:i  molti  falsi  te- 
stes  accessissent  adversns  eum,  novissime  venerant 
duo  falsi  testes,  dicentes  :  Hic  dixit :  Possam 
destruere  boc  templum  manufactum,  et  in  triduo 
excitabo  aliud  non  manufactum  (Matth,  xxvi,  61). 
c  £t  non  erat,  inquit,  conveniens  testimonium  illo- 

>  rum ;  »  et  sic  quidem  deficiebant  omnes  scrutantei 
scrutinio.  Praevaluerant  tamen,  et  fallendo,  men- 
tiendo,  deoipiendo,  damnando,  Crucifige  claman- 
do,  tandem  ad  mortem  et  ad  crucem  eum  traxe- 
runt.  Et  boc  est  qnod  dicitur  :  Accedet,  inquit, 
«  bomo  ad  cor  altom,  et  exaltabitur  Dens.  >  Accedit» 
inquit,  bomo  ad  crucem,  et  optime  diximos  :  acce- 
det  bomo^  qnia,  cum  simul  Deus  esset  et  bomo,  so- 

B  lus  tamen  homo  crucitixas  est.  Accessit  igitur 
bomo,  sed  non  qnaliscunque  homo,  sed  cor  altum, 
sublime  et  profundum,  omnisque  sapientisB  et  scien- 
tia^  plenum,  de  quo  Apostolus  ait,  qnia  in  ipso  ^- 
quiescit  omnis  plenitudo  divinitatis  corporaliter 
{Coloss,  II,  9).  Uic  est  ille  flos  de  quo  Isaias  ait; 
quia  «  in  ipso  requiescet  spiritus  Domini,  spiritus 
sapientise  et  intellectns,  spiritus  consilii  et  forlitudi- 
nis,  spiritns  scientisR  et  pietatis,  et  replebit  eum 
spiritus  timoris  Domini  (Isa,  xi,  2).  >  —  Et  exalta- 

>  bitnr  Deus.  »  Hoc  est  enimquod  ipse  Dominus  ait : 
«  Sicnt  MoTses  exaltavit  serpentem  in  deserto;ita 
exaitari  oportet  Fiiius  bominis  (Joan,  iii,  14).  » 
Quod  Judaei  intelligentes,  dixerunt :  c  Quis  est  iste 
Filiusbominis?  nos  audivimus  ex  lege,  quia  Gbristus 

Q  manet  in  sternum.  Quomodo  ergo  tu  dicis  quia 
oportet  exaltari  Filium  hominis?  «  (Joan.  xii,  34.) 
Exaltatus  est  igitur  in  cruce  Dorainus,  ut,  sicut 
ipse  ait,  omnia  traberet  ad  seipsam.  Quldam  codi- 
ces  babent :  «  Accessit  homo  ad  cor  altum,  »  per 
qoodinteliigimus  quia  post  Ghristi  passionem  liber 
apertns  est  qui  septem  sigillis  signatus  erat  (Apoc. 
V,  3).  Accessit  bomo  ad  cor  altum,  id  est  ad  majo- 
rem  et  spiritnalem  iuteiligentiam.  Et  Deus  exaltatus 
est  in  cordibus  illorum,  qui  ad  cor  accedere  merue- 
rnnt*  In  illorum  corde  exaltatnr  Deas  qui  alti- 
tudinem  et  magniiicentiam  bene  et  catholice  intelli- 
gentes,  eum  sicut  dignum  magnificant  et  exaltant. 
Exaltatur  autem  et  aliter  Deus,  quia  tanto  subli- 
mius  mentis  nostne  intuitum  fagit,  qaanto  de  eo 

D  subtUias  cogitamus,  et  interioribus  oculis  eam  vi- 
dere  desideramas.  Unde  et  in  Canticis  canticoram 
EccIesiflB  dicitur  :  i  Averte  oculos  tnos,  quia  ipsi  me 
avolare  facerunt  (Cant,  vi,  4).  >  Et  Salomon  dicit : 
<c  Tentavi  sapientiam  (616),  et  ipsa  longius  recedet 
a  me  (Eccle.  vii,  24).  »  Moysiqne  cnm  Dei  faciem  et 
majestatem  videre  optaret,  dictnm  est :  «•  Non  vi- 
debit  me  homo,  et  vivet  (Exod.  xxxiii,  20).  » 

<f  Sagittse  parvolorum  factsa  sunt  plagse  eorum, 
»  et  pro  nihilo  habuerunt.  »  Sagittss  parvulorum, 
quia  levi  impetu  feriunt,  aut  nullas,  aut  parvissi* 
mas  plagas  facere  possunt  (617).  Talia  autem  com- 

(617)  Gassiodoms,  qtA  per  totnm  bnnc  psalmnm 
de  passione  Ghristi  Donritti  a  Pfoplrela  praenuniata 
disseruit,  ut  S.  BrunOy  hito  de  inafifbns  Judaroum 


m 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


m 


patantQr  a  Domino  omnia  illa  yerba  et  insidifiB  Ja-  A  illi  prayam  cer  habenty  qai  illam  seqaantar,  de  qno 


dieoramy  qaia  qnantam  ipse  volait  et  ipse  petmisit, 
tantnm  et  non  amplios  adrersas  eum  potaenint.  Pro 
nihilo  igitar  inntiliter  et  sine  eausa  tales  sagittas 
Jadffii  habuerant^  qnibus  contra  Oei  roluntatem  nihil 
facere  yaluerant ;  sed  potius  semetipsos  suis  sag^ttis 
yulnerarunt.  Et  hoc  est  quod  ait :  «  Gontra  eos 
»  lingusp  ipsonim.  > 

«  Conturbati  sunt  omnes,  qui  yidebant  eos,  et 
»  timuit  omnis  homo.  »  Isti  sunt  de  4!iS  quibns 
in  Eyangelio  dicitur  quia  c  Omnis  turba  eorum 
qui  siroul  aderant  ad  spectaculum  istud,  et  yidebant 
ea  qusd  fiebant,  percutientes  pectora  sua  reyerte- 
bantur  {Luc.  xxiii,  48).  >  Inter  qnos  etcentario  glo- 


scriptum  est :  «  Quia  ab  initio  mendax  fuit,  et  in 
yeritate  non  stetit. 


^ 


PSALMDS.  LXIV. 

(648)    IN    FINEM,    PSALMUS    DAVID.    CANnCUM 
ET     EZECHIEL     DB    yBRBO     PBRKGRINATIONIS 

iNciPiBBANT  PROFicisa  {IV  Reg,  xxiy,  14). 


Jbrkmu 

QUANDO 


Hunc  psalmum  seripsit  Dayid  de  Babjlonis  capti- 
yitate,  et  dicit  hunc  esse  canticum  Jeremise  et  Eze- 
chiel,  quoniam  et  ipsi  de  eadem  captiyitate  scripse- 
runt,  et  in  ea  foerunt.  Quod  autem  Dayid  prophe> 
tayit  et  scripsit,  hoc  Jeremias  simui  cum  Ezechiele, 


rificabat  Deom,  dicens  :  «  Yere  justus  erat  homo  «  sustinuit  et  yidit.  Isti  enim  dno  prophetse  simul  cum 


iste  (16t(l.,  47).  » —  •  Stabant  antem  jnstietnoti  ejus 
a  longe,  et  mulieres  quse  secuta"  erant  eum  a  Gali- 
»  leahaec  yidentes  (t&ii.,  49).  »  —  c  Omnes  igitur  con- 
turbati  sunt,  »  yidentes  eos  tam  crudeliter  et  impie 
agere.  c  Et  timuit  omnis  homo ;  »  et  qui  noo  timuit 
et  de  tanta  crudelitate  non  doluit,  diabolus  fuit,  et 
non  homo.  Et  hsec  quidem  de  Salyatoris  nostri  pas* 
sione  dicta  sint.  Hic  autem  quid  apostoli  demum 
fecerint  audiamus. 

c  Annuntiayerunt  opera  Dei,  et  facta  ejus  intellexe- 
runt.  >  Hoc  est  enim  quod  in  Evangelio  dicitur  :  quia 
« profecti  prasdicavemnt  ubique,  Domino  coope- 
rante,  et  sermonem  confirmante,  sequentibus  si- 
gnis  {Marc.  xyi,  20).  >  Ipsi,  inquit,  annuntiayerunt 


aliis  in  captiyitatem  ducti  sunt,  eosque  consolaban* 
tur,  et  sequo  animo  esse  admonebant,  et  dicebant, 
post  annos  septuaginta  duos  in  patriam  eos  reditn- 
ros  esse,  et  interim  civitatem  restanrandam,  et  tem- 
pium  reaedificandum,  et  hjmnos  et  psalmos  ibi  ca- 
nendos  esse  prsedicabant.  Hoc  autem  faciunt  qnotidie 
episcopi  et  sacerdotcs  in  Ecclesia,  qui  per  duos  illos 
prophetas  significantnr,  et  post  annos  septuaginta, 
omnes  sanctos,  qui  in  hnjnsmodi  captivitate  tenen- 
tnr,  ad  patriam  coelestis  Jerusalem  redituros  esse 
confirmant.  Quid  enim  per  annos  septuaginta,  nisi 
totam  hanc  vitam  prsesentem  intelligamus?  Septies 
namque  decem,  vel  decies  septem,  septuaginta  fa- 
cinnt ;  qnoniam  et  in  decem  omnes  nnmeri,  et  id  se- 


opera  Dei  et  mirabilia  ejns,  quse  per  seipsum  et  fideles  G  ptem  omnes  dies  continentnr. 


suos  operatusest.  Etomnes  populi,  tribus  et  lingnseea 
audientes  faeta  ejus  intellexerunt,  et  a  sua  infidelitate 
ad  fidem  conversi  in  Ghristum  Dominum  credidernnt. 
«  Lffitabitur  jnstus  in  Domino  et  sperabit  in  eo, 
»  et  gloriabnntur  omnes  recti  corde.  »  Amodo  ergo 
Isetabitnr  jnstus  in  Domino,  qui  prins  in  mnndi  hn- 
jus  yoluntatibns  et  yoluptatibus  Isetabatnr.  Et  spera- 
bit  in  eo,  qui  antea  sperabat  in  incerto  divitia- 
rum.  «  Et  landabnntur  omnes  recti  corde.  »  Sicnt 
omnes  recti  corde  landandi  sunt;  ita  subdoli  et 
fallaces  reprobandi.  Rectum  cor  ille  habet  qni  a 
yeritate  et  rectitndine  non  recedit ;  sicut  e  contra 

conatibus  perdendi  Christum  habet :  «  Parvulorum 
sagittee  inania  teia  snnt.  qni  iudendi  studio  fragiles  , 
cannas  in  sagittarum  consuetudinem  jacere  consne- 
verunt.  Sic  Jndaeorum  yoto  inefficaci  malignitate 
ssevissima  non  intolerunt  flendam  mortem,  sed  po- 
tins  gloriosissimam  passionem,  talesque  plagas  de- 
dernnt  quibus  mors  ipsa  moreretur,  et  promissa 
mnndi  sospitas  velociter  impleretur.  » 

(618)  In  paucis  differt  hic  titulus,  ut  leffitnr  in 
Psaiterio  a  cardinali  Thomasio  exposito.  Ita  est : 
«  In  finem  psalmns  David  :  Canticnm  Jeremiee  et 
Ezechielis,  popnlo  transmigrationis,  cum  inciperent 
exire. »  Ven.  Bede  illnstrationem  in  hunc  titulum 
sobjiciam  :  «  Quia  principia  titnli  jam  nota  snnt,  se- 
qnentia  pancis  exponemus  yerbis.  Transmigrato  in 
Chaldeam  populo  IsraeL  prophetse  memorati  prs- 
dixerunt  eos  post  septuaginia  annos  ad  patriam 
redituros,  eversamque  ab  nostibus  Jerusalem  me- 
liori  statu  reparatuios.  Non  ergo  Jeremias  et  Eze- 
chiel  psalmom  fscenint :  sad  qaorum  tempori  juzta 


<(  Te  decet  bymnus,  Dens,  in  Sion,  et  tibi  reddetur 
>  yotum  in  Jemsalem. »  Uterque  populus  loquitur  de 
captivitate  liberatns  :  altsr  Babyloniornm,  alter  de- 
moniorum.  Qnanto  tempore  (qnasi  dicat  populns 
ille)  in  captivitate  fui,  non  potui  te  landare,  qaia 
et  dnra  captivitate  comprimebar,  neque  conyeniens 
mihi  yidebatur  nt  cantarem  canticnm  Domini  interra 
aliena.  Nnncautemquialiberati  snmus,  mnltum  decet 
nt  laudes  tuas  et  hjmnos  tuos  cantemus,  et  clarissime 
resonemus  tibi  in  Sion,  et  yota  nostra,  quce  tibi  yo- 
yimus  in  captivitate,  nunc  reversi,  reddamus  tibi  in 
Jemsalem.  Hoc  ipsum  dicere  possunt  illi  quoque 

historiam  congrait,  eornm  nomine  prsetitulatur, 
quod  ab  Esdra  factnm  plures  auctores  asseverant; 
aicentes  eum  Psalmis  omnibns  titulos  indidisse ; 
eosqne  eatenns  incompositos,  et  pro  anctoritate  ac 
temporis  diversitate  aispersos,  in  volumen  nnum 
coUegisse.  Spiriiualiter  antem  popnlns,  qni  Babyio- 
niam  deserens,  post  captivitatem,  ad  Jerusalem  fe- 
stinabat,  illos  respicit  qui  post  peccata  priora 
mnndi  bujus  confusione  damnata,  ad  Ecclesiam 
Ghristi  yenire  contendunt,  quibus  auctoritate  Pa- 
tram  totus  iste  psalmus  aptandus  est.  »  Aliter  pri- 
dem  concinnavit  honc  titnlnm  Cassiodorius  animad- 
yertens  qnod  Jeremias  et  Ezechiel  ante  reditum 
Jadseoram  in  Jerasalem  obierant.  Eum  ergo  ita 
disponit :  c  In  finem,  psaimns  David,  canticam 
de  populo  transmigrationis,  per  prophetiam  Je- 
remiae  et  Ezechiel,  cum  inciperent  proficisci.  » 
Sic  recte  intelligitar,  ut  yerba  magis  ad  popu- 
lum,  quam  ad  Jeremiam  ei  Ezecfiiel  pertinere 
yideantar. 


BXPOSITIO  IN  PSAUIOS. 


930 


ir  poeniteniiam  4M  snnt  liberati,  et  sacra*  A 
t  Ecclesiffi  reconciiiaii. 

:audi  orationem  meam,  ad  te  omnis  caro  yc- 
.  »  Ezaudi,  inquit,  orationem  meam,  nt  totus 
is^et  puriiicatas  veniam  ad  te,  qui  ex  hoc  mui- 
dis  me  maculatum  esse  confiteor^  et  cognosco, 
^to  tempore  inter  liomines  iniquos,  et  inter 
t  peccata  conversatas  sum.  Scio  enim  et  cer- 
m  quia  omnis  caro  ad  te  veniet.  Hoc  est  enim 
per  prophetam  Dominus  ait :  «  Vivo  ego,  dicit 
lus,  quia  mihi  cnrvabitur  omne  genu  et  con- 
ur  omnis  lingua  {ha.  zlv,  23).  »  Unde  et 
)lus  ait :  «  Omnes  enim  sive  honi,  sive  mali 
cuus  ante  tribunal  Christi  (Aofn.  xiv,  10).  » 
3rha  iniquorum  prsevaluerunt  super  nos,  et  ^ 
ietatihus  nostris  tu  propitiaheris.  »  Ideo  enim 

indiget  puriiicatione  multaque  misericordia. 
'erha  iniquorum  praevaluerunt  super  eom,  et 
averunt  eum.  Sed  honam  spem  hahe,  quia 
Lus  miserehitur  ejus. 

iatus  quem  elegisti  et  assumpsisti  (619),  inha- 
bit  in  atriis  tuis.  >  —  «  Multi  sunt  vocati,  pauci 
lecti  {Joan.  ziv,  2).  »  Sed  heatus  ille,  quem 
lus  sua  pietate  elegit,  et  de  tanta  hominum 
udine  sihi  assumpsit:  iste  enim  perire  non 
t,  sed  ahsque  ulla  duhitatione  hona  sihi  pree- 
ata  percipiet.  £t  iste  quidem  hahitahit  in  ta- 
:ulis  ejus,  et  de  quihus  ipse  Dominus  ait:  c  In 
Patris  mei  mansiones  multffi  sunt  (Joan.ziv,  2). » 
lebimur  in  honis  domus  tuee,  sanctum  est  C 
plum  tuum,  mirabile  in  equitate. »  Prius,  in- 
quam  veniamus  ad  ilia  tabernacula  tua,  ad 
itinam  aliquando  pervenire  valeamus  I  replebi* 
dc  in  bonis  domus  tu«,  per  quam  S.  Ecclesia 
catur.  Sed  quis  enumerare  valeat  qn«  et 
a  bona  sunt  in  Ecclesia  Dei,  quibus  qnotidie 
;  satiantur  et  impientur  ?  Hic  hahemus  omnes 
utriusque  Testamenti :  hic  habemus,  et  mul- 
os,  quos  SS.  Patres  ediderunt  nobis :  hic  ha- 
I  Christi  corporis  et  sangoinis  divitias  et  deli- 
nenarrabiies.  Hsec  sunt  igitnr  iila  hona  de 
s  hic  dicit:  «  Replehimur  in  honis  domus 
»  de  qua  videlicet  domo  subditur :  t  Sanctom 
mpium  tuum,  mirabile  in  equitate.  »  Non  s«- 
inqnit,  illa  superna  tabemacula  sancta  sunt,  0 
s  ntique  nulia  aiia  tabemecola  comparari  pos-> 
Sed  etiam  hoc  templum  Dei,  quod  in  terris  est 
im  et  venerabile  est.  c  Et  mirabile  in  equi- 

Vides,  quia  de  equitate  laudatur  Ecdesia ;  sed 
sunt  illi,  ad  quos  ians  ista  pervenire  videtur. 
im  de  ea  dicitur,  quia  c  inon  habet  macuiam 
I  rugam  {Ephes.  v,  27),  »  quod  quidem  si  ad 
rsitatem  referatur,  stare  non  potest. 
zaudi  nos,  Deus  salntaris  noster,  spes  omninm 
im  terre,  et  in  mari  longe. » Ezandi,  inquit,  nos 

))  De  humanitate  a  Yerbo  Dei  assumpta  inter- 
;ar  hunc  psalmi  locnm  S.  Aagustinus,  Enarrat. 

il. 

)J  c  Prsparatos  mentes»  apoftolos  per  allego- 


Dens  salutaris  noster,  cigns  sangnine  salvati  et 
dempti  sumns,  in  quo  sperant,  et  per  qnem  se  ab 
omni  malo  liberari  confidunt  omnes  fines  terrse,  per 
qoos  tota  universalis  et  catholica  Ecclesia  signifi- 
catur.  Per  eos  vero,  qui  sunt  in  mari  longe  Scotos 
et  Britannos,  et  aiias  maris  insulas  intelligere  pos- 
sumus. 

«  Prsparans  montes  in  virtute  tua,  accinctus  po- 
»  tentia,  qui  oonturbas  fundnm  maris,  sonum  autem 
»  fluctuum  ejos  quis  sustinebit  ? » Tu,  inquit,  ezaudi 
nos,  qui  preparas  montes  in  virtnte  tua,  per  quos 
apostolos  et  doctores  inteliigimus,  qui  sapientie 
sermone  et  religione  omnibus  aliis  snblimiores 
sunt  (620).  Hos  antem  preparavit  Dominus  ad  pn- 
gnandum  et  ad  predicandum,  ad  hereticos  convin- 
cendum  et  totum  populum  gobernandum  et  regen- 
dom.  Est  antem  Dominus  accinctus  potentia,  et 
tanta  talique  potentia,  ut  nemo  sibi  resistere  vaieat. 
Unde  et  aiibi  dicitur :  «  Accingere  gladio  tuo  super 
femur  tuum  {PmL  zliv,  4).  »  De  talibos  antem  gla- 
diis  scriptum  est :  «  Et  gladii  ancipites  in  manibus 
eorum  (PsaL  cxliz,  6).  »  Unde  et  Apostolos  ait : 
«  Vivns  est  sermo  Dei,  et  efficaz,  et  [penetrabilior 
omni  gladio  ancipiti  (JEre6r.  iv,  12):  »  Ille  igitor  e^t 
accinctns  potentia,  qui  tali  gladio  armatos  est.  Con- 
tnrbat  quoque  Dominus  fundum  maris,  sicot  ipse 
per  Isaiam  dicit :  «  Ego  Dominos  qui  contnrbo  mare, 
et  intumescunt  fiuctus  ejus  (Isa.  u,  15).  >  Quid  per 
mare  ,nisi  mnndus  iste  significatur  ?  De  quo  alibi  di- 
citur :  c  Hoc  mare  magnum  et  spatiosom,  illic  re- 
ptilia,  qoorum  non  est  numeros  (Psal.  ciii,  25).  » 
Audiamns  ergo  qnomodo  hoc  mare  conturhatur  a 
Domino :  c  Veni,  inquit,  ignem  mittere  in  terram  ; 
et  quid  voio,  nisi  ut  accendatur  ?  »  (Luc,  zii,  49.) 
«  Non  veni  pacem  mittere,  sed  gladiCim  (Maiih.  z, 
34).  ji .  c  Ez  hoc  erunt  quinque  in  domo  ona,  duo  in 
tres,  et  tres  dividentur  in  duos  (Itie.  zu,  52).  »  Sic 
igitnr  conturhat  Dominus  fiindom  maris  quando 
bonos  separat  a  malis,  et  alios  contra  alios  insnr- 
gere  facit :  dum  a)ii  jnstitiam  impognant,  et  alii  us- 
que  ad  mortem  pro  justitia  pugnant.  «  Sonitnm  fln- 
ctuum  ejns  qnis  sustinehit?  »  Hahet  hoc  mare  et 
honos  et  malos  fluctus.  Boni  floctus  boni  homi- 
nes  snnt,  mali  autem  fluctus  mali  homines.  Ciamant 
isti  et  illi,  et  tantnm  sonum  mnltoties  reddunt,  nt 
se  vicissim  snstinere  non  valeant,  nec  isti,  nec  iill. 
Nam  neque  boni  audire  volnnt  fatnitates  malorumy 
neque  mali  sustinere  et  recipere  yoiunt  salotiferas 
voces  bonorom.  4M  Fit  antem  multotios,  ut  illi 
qui  sanctomm  voces  andire  dedignantnr,  visis  si- 
gnis  et  miracnlisy  convertan^ur.  Unde  et  subditor : 

c  Turbabuntnr  gentes,  et  timebunt  omnes  qui 
»  habitant  fines  terre  a  signis  tuis.  »  Videntes  enim 
signa  quffi  sancti  apostoli  fkciehant,  iidem  ipsi  qui 
prius  eomm  predicationem  derisemnti  moz  contnr- 

riam  decenter  aceepimos,  (jpii  ad  verbum  prsBdica- 
tionis  electi  sunL  fbrtitudmem  habentes  fidei  et 
altitndinem  sanctitatis,  hnmiles  conTersationei  sed 
merito  eehiores. »  CisaiODonui. 


m 


S.  BRUNONM  19P19QOPI  mHtENSIS. 


bati  et  m  admiMioiiem  eoflyem^  CShristam  timere  A  peraeti  haoc  aquam 


939 
illonim»   rivofl  ejiis  in- 


ittcipie^ot;  iii  cajos  oomtne  tam  mira  et  stupenda 
fleri  yidebant. 

c  Ezitos  matutixri,  et  Yespere  doiectabis.  »  Bonas 
ezitas,  io  qao  Dominits  deleetatur.  Et  alius  quidem 
fait  eiittis  Israel  de  iEgypto,  et  domus  Jaoob  de 
populo  barbaro.  Delectatur  itaque  Dominas  ezitus 
iltornm  qui  ezeunt  et  fugiunt  de  coetu  malotum. 
Matotiaas  est  ille  ezitus  qui  cito  vel  ia  primaeva 
cBftate  fit :  yespere  autem  qui  sero  yel  ultima  «etate 
fit.  Omnes  tamen  recipit  Deus,  et  primis  et  novissi- 
mis  denarium  tribuit.  Recdrdare  iilius  Evangelii, 
in  qno  paterfamilias  conducit  operarios  in  Tineam 
snam  {Matth.  zz,  4).  » 


ebrians,  et  multiplicans  generationes  ejns,  quod  nti- 
que  non  fecisses,  nisi  ejos  rivos  inebriasses,  et  ejas 
generationes  multiplicasses.  Si  enim   in  rivis  non 
inveniretur,  ubi  h«c  aqaa  qasereretor?  Sed  quii 
rivi  ebrii  sunt,  quicunque  eam  qneerunt,  paratam 
inveniant.   MuUipIicat  aotem  Dominus  hujus  aqus 
generationes,  qoia  malti  et  tnnamerabiles  sont,  qoi 
quotidie  ez  ea  renascuntur,  noUus  enim  in  Ecclesia  ' 
est  qui  inter  ejns  generationes  non  computetur.  Et   ■ 
divites,  et  pauperes,  et  quicanqne  in  Ecclesia  sunt,  ' 
omnes  ejus  tilii  sunt.  «  Nisi  enim  quis  renatus  fne-   i 
rit  ez  aqna  et  Spiritu  sancto,  non  intrabit  in  regnam 
Dei  (Joan.  iii,  8).  i  Aqua  igitur  est  quse  foris,  et 


«  Visitasti  terram,  et  inebriasti  eam,  multiplicasti  »  aqua  quae  intus  homines  iavat :  sed  altera  yideri 


]» locopletare  eam.  >  Miratur  Prophetade  tam  subita 
omninm  gentium  conversione,  et  de  tanto  populo 
andique  ad  Ecclesiam  confluente.  Atque  in  hoc  non 
immerito  terram  a  Deo  visitatam  esse  dicit.  Unde 
est  etiam  iilud :  «  Benediotus  Dominus  Dens  Israel, 
qnia  visitavit,  et  fecit  redemptionem  plebis  sn» 
{Luc.  I,  68).  >  Inebriavit  autem  Deus  terram  ab 
nbertate  domus  soes,  et  torrente  voluptaUs  suse  po^ 
tavit  eam,  per  quod  nimirum  S.  Spiritus  gratias 
intelligimus,  quibus  Ecclesia  inebriata  omnrbns  iin- 
gois  loqoitor^  et  omnes  Scripturas  ezponit,  et  ter- 
renornm  omniom  obtita  a  stultis  hominibus,  non 
ebria  tantum,  sed  etiam  insana  esse  patatur.  Bona 
ebrietas  qus  sic  homines  convertere  potest.  Sed 


potest,  altera  tero  vid^rl  nonpotest.  c  In  stillicidiis 
suis  ietabitur,  dnm  ezoritur.  »  Statim,  inqoit,  ut 
heec  *aqua  a  flumine  suboritur  et  derivator,  in  stii- 
licidiis  suis  leetatur.  Eos  quos  rivos  superius  dizerat, 
nunc  stillicidia  vocat.  Quamvis  per  stiilicidia  illi  qui 
rivis  inferiores  et  minoris  meriti  sunt  convenienter 
intelligi  possnnt.  Qaicunque  igitnr  ille  est  in  quem 
deflait  aqua  Spiritus  sancti,  statim  in  ipso  ezortu 
spiritnali  laetitia  leetificatnr. 

«  Benedicens  coronse  anni  benignitatis  tutt,  et 
»  campi  tui  replebuntnr  ubertate.  »  Et  hoc  quidem 
saperioribus  jongitur,  et  tale  est  ac  si  diceret :  Tn 
quidefm  rivos  erpxs  inebrians,  et  generationes  multi- 


plicans,  et  coronam  benedicens,  fsicis  ea  quse  snpe- 
qnid  est :  «  Multiplicasti  locnpletare  eam  »,  nisi-mnl-  ^  rius  dicta  sunt.  Annus  autem  benignitatis  Dei  ez  eo 
tipliciter  locnpletasti  eam  ?  Multiplieiter  qttidferte ;  tempore  ccepit,  ez  quo  Salvator  noster  in  hunc 
quia  sapientia  et  scientia,  fortitudine  et  pletate,      mnndom  venit.  De  qno  anno  ipse  Dominns  ait : 


Tirtutibns  et  honestate,  gloria  et  honore,  et  omni- 
bns-  bonis  qutt  a  viro  justo  desiderari  possunt. 

«r  Flumen  Dei  repletum  est  a  qna ;  parasti  cibnm 
y)  illorum,  quia  ita  est  praepara^  ejns.  »  Quid  mi-» 
rura,  rnquit,  si  terra  inebrfata  est,  quae  tanto  fltraiine 
irrigatar?  Hoc  est  illud  flnmen  de  qno  alibi  dicitnr : 
«  Flotninis  impettfs  Itttificat  civilatem  Doi  {P$al. 
XLVy4). »  Et  hoe  quidem  flnmen  repletMsieia  aquai 
qui^  septem  sunt  gratie  Spiritns  sanoti,  de  hoc  uno 
flumine  procedentes,  quibus  oitfnes  habit&ntes  in 
terra  reficiuntur  ot  satiantur.  Unde  et  subditnr : 
<c  Parasti  cibum  illorura,  quia  ita  est  prcparatio 


»  Spiritus  Domini  super  roe,  propter  quod  unzit 
me,  evangelizare  pauperibus  misit  me,  predicare 
eaptivis  remissionem,  caecis  visnm,  et  annnm  acee- 
ptabilem  Domino  (luc.  nr,  t8).  >  De  quo  et  Aposto- 
lus  dicit :  «r  Ecce  Bfonc  tempus  acceptabile,  ecce  nunc 
dies  salntis  (I  Cor.  vi,  2).  »  Totus  autem  liic  annos 
coronatu»  est,  quia  qaotidie  fidfeles  conti^a  vitia  et 
maHgnos  spiritus  prseliantur,  vincnnt  et  coronan- 
491  tnr.  c  Nemo  autem,  dicit  Apostolas,  corona- 
bitur,  nisi  legitime  certaverit  (//  Tim.  11,  5). »  Om- 
nes  autem  anni  usque  ad  hune  annum  sub  maledi- 
ctione  foerunt ;  sed  isrte  annus,  et  corona  hnjus  anni 


ej09.  »  Httc  aqua,  et  cibus,  et  fota  refectio  est.  Et  ^  Christi  benedictionem  snscipere  meruit.  Notandum 


hntic  prsparavit  Dominns  cibum  sancto^ram  suo- 
nim,  quia  sine  hoc  cibo  ad  tanfnm  labosfem  tole- 
randum  prseparari  non  possent. 

<r  Rivos  ejus  inebrians,  muItlpKcans  ^etterationes 
»  ejus,  in  stillicidiis  sois  Itttabitur,  dum  ezori- 
»'tar  (621).  >»  Rabet  et  hsc  aqua  suos  rivoer  per 
quos  assidue  currit  et  fluit.  Isti  diTdei&  sttat  epi- 
scopi  et  saeerdotes  qui  omnibus  alih  necessaria 
subministrant,  et  ad  quos,  quasi  ad  rivos,  sila  Yas- 
cula  deferentes,  alii  plus,  alii  minus,  pro  sensus  c»- 
pacitate,  inde  suscipinnt.  Dicatnr  ergo :  Ta»  Domine» 

nTeztns    Yutgat«;   c<  AiTOS   ejujt  JAel^)fia, 
^   ca  ^enimina  eju'9  ui^  slillicidU^'  shlj^jflgta- 
bitur  fferminans.  »  Auter  apua  GlaHtiin :  «  Sulcos 


tamen  qnod  non  annum,  sed  anni  coronam  Dominne 
hic  benedicere  dicitur,  per  hoe  soios  pugnatores  et 
victores  hanc  benedictionem  habere  intelligamus. 
« Et  campi  tui  replebnntur  ubertate.  v  Gampi  Dei, 
singulse  Ecclesise  sunt  utriusque  Testamenti  flBcundi- 
tate,  et  sancti  Spiritus  ubertate  omniumqoe  virtu- 
tam  abnndantia  replet».  Sterilis  erat  omnis  terra 
quse  in  primo  homine  malediitita  fuerat ;  sed  iil  Ss(t- 
vatore  nostro  benedictionem  simul  et  fecduditatem 
aecepit. 
«  Pinguescent  fines  deserti,  ez  ezsultatione  colles 

ejus  inebrias,  comprimis  ^lebas  ejus,  stiHicidiis  li- 
quQf^Glis  p^jn,  ^\  ^f^^mini  ejus  benedicis. » 


EXPOSmO  IN  PSALMOS. 


Mtt. 


igentur*  »  Per  fines  deserti  illos  intelligimus 
lamvis  deserto  propinqui  sint,in  deserto  tamen 
unt;  quoniam  et  si  inter  alios  conversantur, 
tamen  non  imitantur.  Isti  aotem  pinguescent, 
lelicet  pingaedine  de  qua  in  alio  psalmo  dicitar: 
t  adipe  et  pinguedine  repleatur  anima  mea 
Lxii,  6).  >  £t  ilii  quidem  fines,  qui  sic  pingaes 
omnis  boni  operis  fructificatione  uberes  sunt. 
csultatione  colles  accingentnr,  >  per  quos  om- 
08  intelligere  debemos,  quos  religione,  yirtute 
stitate  excellentiores  in  Ecclesia  esse  yidemus] 
;em  accincLisunt  ezsultatione,  qaia  optimosgla- 
labent,  quibus  snos  jugalant  inimicos.  Beati 
libus  gladiis  sunt  accincti,  taliterqoe  ad  prse- 
m  parati. 

iduti  sunt  arietes  ovium  (622),  et  convalles 
Qdabunt  frumento ;  etenim  hymnum  dicent.  > 
r  hoc  in  loco  illos  arietes  ezcludere,  qui  ste- 
unt,  et  ovibus  ad  filiorum  progeniem  utiles  non 
llli  igitur  arietes,  illi  totius  gregis  doctores,  et 
pes  gloria  et  honore,  veste  nuptiali  et  stola  Im- 
litatis  indati  sunt,  qui  verbo  predicationis  in« 
t,  multosque  iilios  Domino  generant. 
:  convalies  abundabunt  frumento.  >  Quid  entm 
nvalles,  nisi  humiles,  mites,  simplices,  man- 
et  totam  fidelium  raultitudinem  intelligamns? 
liunde,  id  est  ab  Ecclesise  cuitoribas,  episcopis 
:et  et  sacerdotibus,  verbi  Dei  sementem  susci- 
s,  frumentum  boni  operis,  laudis  et  jnbilatio- 
undanter  Domino  reddnnt.  Unde  et  subditur : 
lim  clamabunt,  et  hymnum  dicent.  >  Hoc  est 
rumentum  quod  convalles  Domino  reddunt,  et 
;  fructus  labiorum  confitentium  nomini  ejus. 
nim  est  in  quoDens  amplius  delectetur,  qnam 
rilicio  laudis  et  jubilationis. 
PSALMUS  LXV. 

SM  :   PSALMUS   DAVID.    CANTICUM   RESURaECnONIS. 

iila  resurrectione  loquitur  de  qua  Apostolus 
c  Si  consurrexistis  cum  Gliristo,  qnce  sarsum 
[uoerite,  ubi  Ghristus  est  in  dextera  Dei  sedens 
.  III,  i).  »  Qui  vult  resurgere,  ut  prius  mo- 
,  necesse  est.  Unde  et  Apostolus  ait :  <r  Uor- 
um  mundo  {Rom.  vu,  10).  t  Ipse  antem  seip- 
:surrexisse,  ait :  «  Vivo  ego,  jam  non  ego,  vivit 
Q  me  Ghristus  {Galat,  \i,  20).  >  Et  alibi :  «  In- 
3,  inquit,  tu  quod  seminas  non  vivificatur,  nisi 
moriatur  (I  Cor.  xv,  36).  »  Bene  igitnr  resar- 
li  vivus  moritur,  et  Deo  vivit,  quales  isti  sunt 
hoc  psalmo  jubilant  et  psallunt. 
ibilate  Deo,  omnis  terra,  psalmum  dicite  no~ 
i  ejus,  date  gloriam  laudi  ejus.  >  Eccclesia  lo- 
,  et  hortaturomnem  terram  adlaudem  Dei  et  ju- 
nem.  Jubilatio  ineiTabile  gaudium  est  quod  de 
Dei  in  mente  habetur.  Psalmnm  dicere  est  in 

)  «  Subaudiendam,  exsultatUme,  Qoa  enim 
itione  coiles  accingentury  hac  inducuntar 
I  ovium. »  AuGusT. 

)  «  Hic  jam  sacramenta  illonim  ojMram  fetti- 
endere ;  quia  in  eorum  prffiiiguratione  verad- 
Bt  IflBtatos  est  popaios  Cnristianas.  Nam  qaod 


B 


A  psalterio  cantare.  In  psalterio  vero  ille  cantat,  qui 
decem  cordas  sonat  et  tangit,  id  est,  decem  legis 
mandata  custodit :  t  Jubilatey  inquit,  Deo,  omnis 
terra ;  >  ipse  sit  gaudium  vestrumy  et  vita  vestra  : 
c  Psalmum  dicite  nomini  ejus,  »  ut  quaecunque  fa- 
citis,  in  ejus  nomine  faciatis.  Date  gloriam  nomini 
ejus,  ut  jubilatio  vestra,  et  cantatio  vestra  gloriosa 
et  landabilis  fiat.  Denm  laudare  qailibet  potest,  sed 
laudi  gloriam  dare  perfectorom  est,  qai  ea  que  can- 
tant  opere  compleant.  £t,  tales  quidem  bene  psaimoe 
dicunt,  et  bene  in  psalterio  cantant,  dolcemqne  et 
bene  convenientem  omnium  chordarum  sonitom  red- 
dunt. 

<  Dicite  Deo  :  Qnam  terribiiia  sunt  opera  tna :  in 
»  multitudine  virtutis  tuse  mentientar  tibi  inimici 
>  tui.  »  Hoc  est  enim  quod  Apostolus  ait :  «  Nun- 
quid  dicit  figmentum  ei,  qui  se  finxit,  cur  me  fecisti 
sic?  An  non  habet  potestatem  figulns  luti  aiiud  fa- 
cere  vas  in  honorem,  et  aliud  in  contumeiiam  ?  » 
(Aom.  IX,  20.)  <  0  altitudo  divitiamm  sapientiae  MH 
et  scientifle  Dei,qnam  incomprehensibilia  soct  judioia 
ejus,  et  investigabiles  viee  ejusl  »  {Rom.  xi,  33.)  Hoc 
nobis  sufBciat,  admiremur  opera  et  judicia  Dei, 
non  ea  discutiamus  quee  supra  nos  sunt  nostram- 
que  scientiam  excedunt.  «c  In  moltitudine  virtntis 
tufls  mentientur  tibi  inimici  toi.  »  Hoc  autem  tale 
ac  si  diceret :  Propter  multitndinem  virtutis  et  for- 
titudinis  tuse,  non  dimittent,  quin  tibi  mentiantur 
inimici  tni. 

G  «  Omnis  terra  adoret  te,  et  psallat  tibi,  psalmnm 
»  dicat  nomini  too,  Altissime.  »  Dignum  est  ut  om« 
nis  creatura  eam  adoret  a  quo  facta  est.  <c  Scri- 
ptum  est  enim :  Dominum  Denm  tunm  adorabis,  et  illi 
soli  servies  {Maith.  iv,  9).  >  Quid  sit  autem  psallere, 
et  psalmum  dicere,  superios  diximos. 

«  Venite,  et  videte  opera  Domini,  qoam  terribilis 
»  in  consillis  supra  fllios  hominom.  »  Yenite,  inquit, 
et  videte  opera  Domini,  qufle  inferius  in  hoc  psalmo 
continentur,  et  considerate  quam  terribilis  et  quam 
metuendus  est  in  consiliis  et  voluntatibus  suis,  de 
omnibus  qufle  agit  supra  filios  hominum.  Et  quia  ea 
comprehendere  non  valemos,  sint  tantom  nobis  in 
admiratione  et  gratiarum  actione. 
«  Qui  convertit  mare  in  aridam,  et  flamina  pede 

D  »  pertransibont,  ibi  Ifletabimur  in  idipsum  (OSd).  » 
Per  mare  mundum,  per  aridam  vero  Ecclesiam  in- 
telligamas.  Illud  procellis  et  tempestatibus  erigitnr; 
hflec  firma  sempdr  et  stabilis  manet.  Gonvertit  autem 
mare  in  aridam,  quando  gentiles  et  idololatrse  ad  Ec- 
clesiam  transeunt  et  Ghristianomm  fidem  suscipiunt. 
Per  fiumina  vero,  qnia  aqofle  multse,  populi  multi, 
diversiB  hujus  mundi  gentes  et  nationes  significan- 
tur.  QuflB  aotem  flumina  pede  transire  possnmus,  ea 
ingredi  non  timemus.  Quando  igitur  sancti  pradica- 

gens  Jadaea  per  maria  transivit,  [•eqaena  Chrifi  ba- 
ptisma  nuntiabat.  Quod  fiumina  sine  altitudinis  peri- 
calo  siecis  pedibus  traasmeavit,  muo^ir  bnjos  signi- 
ficabai  flaenta  seeiire  poiae  tnouirev  at  «d  MDiten- 
tifla  tatiMUM  pfmniutv  »  etei  CiimiK, 


93« 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


936 


tores,  episcopi  et  saceidotes  secure  et  aine  timore  a  »  nastii  ncut  igae  examiDator  argentnm.  >  Etiahae 


in  popaiis  prttdicant,  tanc  dicere  poisumus  qaia  per 
ilumina  pede  transeunt.  c<  Ibi  Iffitabimur  inidipsam. » 
Ubi  prius  erat  timor,  ibi  Isetitia  nuntiatur.  Ibi  ergo, 
id  est  in  populis  qai  per  flumina  signiticaDtur,  lee- 
tantur  modo  sancti  in  idipsumi  id  est  simul  et  com- 
muniter  omnes.  Omnium  communia  isetitia  est|  qoia 
una  fides  omnium  est|  nullus  nulli  contradicity  sed 
omnes  pariter  Christam  laudant  et  benedicunt.  De 
quo  subditur. 

a  Quia  dominatur  in  rirtute  sna  in  sternum ;  oculi 
»  ejus  super  gentes  respiciont :  qui  in  ira  provocant, 
»  non  exaltentur  in  semetipsis.  »  Solas  Deus  pro- 
pria  virtute  dominatur,  quia  omnipotens  est  et  nal- 
lius  eget  auxilio.  Unde  et  alibi  dicitur  :  t  Dixi  Do- 


quidem  examinatione  quales  isti  pedes  fiierint,  satif 
probatum  est;  nisi  enim  firmi  fuissent,  in  tanto  dis- 
crimine  stare  non  potuissent.  In  igoe  igitur  quasi 
argentum  examinati  sunt  sanctii  per  quem  yidelicet 
ignem  omnia  tormentorum  genera  significantur. 

t  Induxisti  nos  in  laqueum,  posuisti  tribula- 
M  tiones  4S9  in  dorso  nostro  ,  imposuisti  ho- 
>  mines  saper  capita  nostra.  »  Hoc  facere  dicitor 
DominuSi  quod  cum  prohibere  possit,  fieri  permittit. 
Uode,  et  quotidie  dicimus  :  «  Et  ne  nos  inducas  in 
tentationem  (Matth.  yiy  13)  :  >  non  quod  ipse  indu- 
cat,  sed  quia  induci  non  prohibet.  Laqueus  iniquo- 
rum,  omnis  illorum  fraudulenta  deceptio  et  violen- 
tia  est  quibus  viros  justos  capiunt  et  tenent  su»- 


mino  :  Deus  meus  es  lu,  quoniam  bonorum  meorum  ^  que  snbjiciunt  poteslati.  Imposuit  autem  tribulatio- 


non  eges  {Psal  xxv,  2).  >  Dominatur  autem  in  leter- 
num,  quia  «  regni  ejus  non  erit  finis  (Lw.  i,  34).  > 
«  Oculi  ejus  super  gentes  respiciunt,  »  ut  eas  custo- 
diat|  etab  omnium  inimicorum  defendat  insidiis.  De 
Jadffiis  autem  quid  dicis?  «  Qui  in  ira  provocant» 
non  exaltantur  in  semetipsis.  »  Hsec  est  illa  domus 
exasperans,  pro  qua  Propheta  orare  prohibetur.  Yi- 
deant  igitur  isti  furibundi  provocatores  et  prsBvarica- 
tores,  ut  non  exaltentur  in  semetipsis,  id  est  in  vir- 
tute  et  fortitudine  sua,  quia  sublata  est  illis  omnis 
fortitudo  eorum  et  gloria.  Yidimus  itaque  qoia  Ju- 
dei  abjiciuntari  et  gentes  eliguntur,  ut  adimpleatur 
quod  scriptum  est :  t  Yocabo  non  plebem  meam  ple- 


nes  super  dorsa  illorum,  quia  et  verbenbus  eos  et 
multis  modis  afUigi  permittit.  Unde  et  Apostolus 
de  seipso  dicit  :  c  Ter  virgis  csesus  sum,  et  a  Ju- 
deeis  quinquies  quadragenas  una  minus  accepi  (12 
Cor,  II,  25).  ji  Super  capita  vero  eorum  homines  im- 
posnit,  vel  spiculatores  ad  decoiiandum,  vel  qui 
quolibet  alio  modo  eorum  capitum  haberent  pote- 
statem. 

«  Transivimus  per  ignem  et  aquam,  et  induxisti 
t  nos  in  refrigerium.  »  Omnia,  sicut  dlximus,  tor- 
mentonmi  genera  per  ignem  et  aquam  significantur. 
Sed  indocti  snnt  in  refrigerium,  quia  statim  ut  eo- 
rum  animae,  quse  de  corpore  exibant,  in  sopernfiB 


bem  meam,  et  non  dilectam  dilectam,  et  non  mise-  q  beatitdunis  gloriam  introducebantur. 


ricordiam  consecutam  misericordiam  consecutam 
{Ram.  IX,  25);  •  et  ^quibus  dictum  fuerat,  c  non  po- 
pnlns  meus  vos,  »  iili  vocantur  fiiii  Dei  vivi.  Et  hoc 
est  quod  superius  dixerat :  «c  Yenite,  et  videte  opera 
Domini,  quam  terribilis  in  consiliis  super  filios  ho- 
minum.  » 

«  Benedicite,  gentes,  Deum  nostrum,  et  obaudite 
»  vocem  laudis  ejus.  »  Yos,  inquit,  gentes,  qu8B  a 
Domino  eiectee  et  in  hsereditatem  vocat»  estis,  «  be- 
nedicite  Dominum  Deum  nostrum,  et  auditam  facite 
vocem  laudis  ejus.  »  Sic  enim  in  alia  translatione 
habetur.  Quid  est  autem*  auditam  facite  vocem  laudis 
ejus,  nisi  ea  prcedicare,  et  annuntiare  ea  quffi  perti- 
nent  ad  gloriam  ejus?  Quod  autem  hic  dicitur  :  c  ob- 


«  Introiboin  domumtuam,  in  holocaustis;  reddam 
>  tibi  vota,  quce  distinxerunt  labia  mea.  »  Holocau- 
sta,  inquit,  offisram,  atque  per  ipsa  in  domum  tuam 
introibo.  Holocaustum  autem  totum  incensum  inter* 
pretatur.  Ille  igitnr  offert  holocaustum  qui  seipsum 
totum  Domino  immolat  paratus  per  omnia  ejus  fa- 
cere  volnntatem. 

t  Reddam  tibi  vota  mea,  quie  distinxerunt  iabia 
»  mea.  »  Quflecunque,  inqnit,  in  corde  meo  facere 
disposui  de  tuo  servitiOy  omnia  reddam,  et  nihil 
praetermittam. 

<c  Haes  locutum  est  os  menm  in  tnbulatione  mea. 
»  Hoiocansta  medullata  offeram  tibi  cum  incenso  et 
»  arietibas  offeram  tibi  boves  cum  hircis.  »  Solent 


audite  vocem  laudis  ejus, »  sic  videtnr  esse  dictumi  ^  homines  in  angustiis    et  tribulationibus  positi   et 
ac  si  dixisset :  Quando  laus  ejus  annuntiaturi  vos  e. 
contra  ad  aadiendum  et  obediendum  estote  parati. 
Unde  obedire,  quasiobaudire  dicitur. 

«  Qni  posuit  animam  meam  ad  vitam,  et  non  de- 
»  dit  commoveri  pedes  meos  (624).  »  Ecclesia  una 
est,  et  ipsa  pro  omnibus  loquitur.  Yivunt  igitur  om- 
nium  fidelium  anime,  si  Ecclesie  anima  vitam  ha- 
bet.  Pedes  quoque  omnium  fidelium  firmi  stant,  si 
EccIesisQ  pedes  non  moventur.  Pedes  autem  ejus  sunt 
fides,  constantiai  et  bona  intentio. 

c  Quoniam  probasti  nos,  iDeuSi  igne  nos  exami- 

.  (624)  c  Ipse  (Dominus)  posuit  animam  in  vitami 
ipse  regit  pedes,  ne  mntenti  ne  moveantur  et  dentur 
in  motnm ;  ipse  noa  fteii  vif  ere,  ipse  perserenre  us- 


plnra  et  majora  vota  vovere.  H«c,  inquit,  vota  tibi 
persolvam,  quse  locutus  est  os  meum.  Os  interioris 
hominis,  illud  os  est  quod  tibi  soli  loquitur,  et  a  te 
solo  sub  silentio  auditur.  Holocausta  medullata,  in- 
qnit,  holocaustaplena,  integra,  laeta  et  pinguia,  et  in 
nullo  diminuta  offeram  tibi.  Talis  est  illa  hostia  de 
qna  Apostolus  ait :  «  Obsecro  vos  per  misericordiam 
Dei  nt  exhibeatis  corpora  vestra  hostiam  viventem, 
sanctami  Deo  placentem,  rationabile  obsequium  ve- 
strum  (ilom.  xii,  i.  »  Offertur  autem  holocaustum 
cnm  incenso  in  odorem  suavitatis,  ut  Domino  pla- 

2ae  in  finem,  ut  in  setemum  vivamus.  »  Acgdst. 
narr.  in  hunc  psalm. 


EXPOSITIO  IN  PSiiLMOS. 


938 


)ieut  illa  de  quibus  legitor  :  «  Qdoratusque  A 
miDus  odoretn  suavitatis  [Gen,  viii,  21)*  *  Hoc 
um  ofTerebat  Zacbarias  pater  Joanuis  Bapti- 
e  qun  legitor  :  «  Qui  sorte  exiit,  ut  inceDsum 
)t  in  ordiDC  vicis  suse  (Luc,  i,  9).  »  Unde  et  in 
lypsi  dicitar  : «  Quia  stetit  angelus  juxla  aram 
i,  et  data  snnt  ei  incensa  multa,  ut  adoleret 
te  altare  aaream,  quod  est  ante  conspectum 
li  (Apoc.  VIII,  2). »  Offeruntur  autem  et  arietes 
i  bolocausto,  par  quos  apostolos  intelligimus 
ecclesiastici  gregis  patres,  et  ductores  et 
pes  (625).  Offeruntur  autem  et  boves,  episcopi 
:et  et  sacerdotes,  a  quibus  ager  Dei  colitur, 
atur  et  verbum  vitse  suscipiendum  prsepara- 
irci  quoque  in  boc  holocausto  Domino  offe-  B 
r,  per  quos  peccatores  signilicantur,  dura  poe- 
ia  mundati  et  sanctiiicati.  Valde  medullatum 
od  bolocaustum,  in  quo  talia  et  tanta  offeran* 
um  tali  itaque  bolocausto  mater  nostra  sancta 
ia  in  domum  Dei  se  intraturam  esse  promit- 
loniam  omnes  istos  in  gaodio  et  exsultatione 
10  praesentabit.  Hoc  significavit  sacrifiicium 
in  quo  de  omnibus  animalibus  mundis  aliqnod 
latum  est. 

enite,  et  audite  me,  et  narrabo  vobis,  omnes 
timetis  Deum,  quanta  fecit  animffi  mes  (626).  i 
s  ad  audiendum  invitat,  nt  exemplo  sni  ad  Dei 
)m  provocet  et  incendat,  qui  tanta  bona  fecit 
ntibus  se.  q 

.d  meipsam  ore  meo  clamavi,  et  exsultavi  sub 
;ua  mea.  »*Ore,  inquit,  meo,  ore  cordis,  ore 
oris  bominis  clamavi  ad  Dominum ;  et  exsul- 
ub  lingua  mea ;  id  est  in  silentio  cordis  mei, 
exsaltatio  intus  est,  neque  voce  manifestatur. 
enim  exsultatio  sub  lingua  est,  in  corde  latet, 
rero  in  lingua  est,  foris  auditur. 

niquitatem  si  aspexi  in  corde  meo,  non  exau- 
t  Deus.  )>  Hoc  autem  tale  est  ac  si  diceret :  Si 
landiri,  sit  munda  et  pura  oratio  tua,  et  de  bis 
)  his  ora  qus  spectant  ad  salutem  anim»  tus. 
)st  enim  quod  in  Evangelio  Dominus  ait :  «  Si 
petieritis  Patrem  in  nomine  meo,  dabit  ^obis 
.  XIX,  43).  >  Qui  autem  aliter  petunt,  etsi 
)ties  accipiant  quod  petunt,  non  tamen  exau-  |^ 
ur  a  Domino,  qoia  Domimus  nescit  dare,  nisi 
data  filiis  horoinum. 

^ropterea  exaudivit  me  DeuSi  et  intendit  voci 
irecationis  me».  »  Propterea,  mquit,  quia  non 
;i  iniqaitatem  in  corde  meo,  ut  ea  mihi  concedi 
em  et  desiderarem  qus  ad  iniqnitatem  perti- 

5)  Ex  Angnstino,  ut  plurimas  alias,  S.  Bruno 
expositionem  nsurpavit.  Inqait  enim  sanctus 
)r :  «  Arietes  duces  EcciesisB  :  totnm  corpus 
ti  loqnitur;  hoc  est  quod  offert  Deo.  Incensum 
est?  oratio.  Haxime  enim  arietes  orant  pro 
bus.  Offeram  tibi  boves  cum  hircis.  Boves  in- 
nos  triturantes,  et  ipsi  offeruntur  Deo.  Apofto- 
e  annuntiantibus  EvangeUum  dizit  intelligen- 
quod  scriptum  est;   bovi  trituranti  os  non  in- 

Patkol.  GLXIV. 


nent,  exaudivit  me  Deus,  et  fecit  4M  mihi  seeoii- 
dum  desideria  cordis  mei. 

t  Benedictus  Dominus,  qui  non  amovit  depreca- 
»  tionem  meam  (subauditur  a  se)  et  misericordiam  a 
»  me.  »  Si  amovisset^  non  exaudivisset  (627). 

PSALMUS  LXVI. 
nr  pmEM  m  htmnis  psalmus  ciRTia  iuvid.' 

In  finem  iiic  psalmus  referatur,  in  hymnis  et 
laudibas  cantetur.  Psalmus  cum  cantico  operatio- 
nem  cum  laode  significat.  Malti  habent  canticam» 
qui  psalmum  non  habenty  qui  laudem  habent  sine 
operatione. 

«  Deus  misereatur  nobis,  et  benedicat  nos,  illomi- 
»  net  vultum  suum  super  nos,  et  misereatnr  nostri  » 
Ecce,  inquit,  sicut  in  sequentibus  legitur,  «  terra 
»  nostra  dedit  fructum  suum.  »  £t  Virgo  mater  pe- 
perit  Salvatorem.  Et  ideo  «  benedicat  nos  Deos, 
»  Deus  nosler,  benedicat  nos  Deus  >  Ter  in  loco 
dicitur  Deus,  quia  Deus  est  Pater,  Deus  est  Filius, 
Deus  est  Spiritus  sanctus,  et  ideo  non  pluraiiter, 
sed  singulariter  dicitur,  «c  benedicat  nos  Dens.  » 
Totus  mundus  sub  maledicto  erat,  sed  veniente 
Cbristo  benedictionem  accipere  meruit.  Ipse  est 
enim,  de  quo  ad  Abrabam  Dominus  ait :  «  In  semine 
tuo  benedicentur  omnes  gentes  (Act,  iii,  25).  >  Et 
Apostolus  :  «  Ghristus,  inquit,  Jesus  nos  redemit  de 
maledicto  legis,  factus  pro  nobis  maledictum  (Qal. 
III,  i3).  »  Hinc  est  itaque  qcod  modo  Ecclesla  di« 
cit :  «  benedicat  nos  Deus,  Deus  noster,  benedicat 
nos  Deus.  »  Bene  autem  dixit  Deus  noster,  quia  non 
Judieorum  Deus  tantum,  sed  omninm  gentium,  et 
Deus,  et  Dominus  et  Salvator  est.  Unde  et  convenien- 
ter  subditur  :  «  Et  metuant  eum  omnes  fines  terrs. » 
Hic  igitur  Deus  noster  misereatur  nobis  et  benedi- 
cat  nos,  qui  ad  boc  venit,  ut  misericordiam  faciat, 
et  tantam  misericordiam,  qnantam  nec  dicere,  nec 
cogitare  valemus.  Unde  et  alibi  dicitnr:  <c  Miseri- 
cordia  Domini  plena  est  terra  (Psal.  xxxii,  5).  »  — > 
»  Illuminet  vultum  suum  super  nos,  et  miserpator 
»  nobis.  M  Yultum,  inquit,  suum  super  nos  iilominet, 
hilarem  et  Istam  faciem  nobis  ostendat,  nt  per  hoo 
omnem  iram  et  indignationem  fugatam  esse  intelli« 
gamus,  et  ejus  gratiam,  et  bonam  voluntatem  nos 
habere  sciamns.  Sive  etiam,  «  iilnminet  Tultum 
suum  super  nos ;  >  ut  qni  ad  ejns  imaginem  et  si- 
militudinem  reformemor.  Huc  usqne  in  tertia  fper- 
8ona  locutus,  nunc  ad  ipsum  Patrem  apostrophem 
facit,  et  cffitera  qu»  sequuntnr  ad  secundam  perso- 
nam  loquitur. 

«  Ut  cognoscamus  in  terra  viam  tuam,  in  onmibus 
>  gentibus  salntare  tnum.  >  Ipse,  inquit,  quam  terra 

frenabis,  «  etc. 

(626)  Intelligit  Augnstinus  locam  hnnc  de  eon- 
versione  nostra  ex  j^entilitate  ad  cognitionem  veri 
Dei,  et  Domini  nostri  Jesn  Christi;  et  de  tantis  donis 
nobis  collatis. 

(627)  Addit  August.  c  Cnm  videris  non  a  te  amo- 
tam  deprecationem  tuam,  securus  esto,  quia  non  est 
a  te  amota  misericordia  ejas.  > 

80 


m 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS 


nostrt  dedit  ei  ^aem  virgo  Maria  genuit,  ipse  mi-  A     «  Exsurgnt  Deus,  el  dissipentur  inimici  c 


sereatur  nobis  et  benedicat  nos,  iit  ciimdcm  ipsum 
cognoscere  valeamus,  qui  vita  nostra  cst  et  salutare 
nostrum.  Hunc  enim  soli  Christiani  cognoscuot,  et 
quantffi  bonitatis  et  misericordiae  sit,  soli  Christiani 
intelligant.  Est  autem  Christus  via  Patris,  quia  per 
ipsnm  venitur  ad  Patrem.  Unde  ipse  ait :  «  Ego  sum 
via,  veritas  et  vita.  Nemo  venit  ad  Patrem,  nisi  per 
me  {Joan»  xiv,  6).  »  Est  autem,  et  sahitare,  quia  per 
ipsnm  nbique  gentium  salntem  opcratur.  Hoc  est 
enim  salutare  de  quo  alibi  dicitur  :  •  Notum  fecit 
Dominus  salutare  suum  (Psal.  xcvii,  2).  »  Et  Jacob 
patriarcha  :  c  Salutare,  inquit,  tuum  exspectabo, 
Domine  (Qen,   xlix,  i8).  »  De  quo  modo  hic  dici- 


')  fugiant  a  facic  ejus  qui  oderunt  eum.  d  Ex« 
inquit,  Deus  in  ajutoriuni  fidelibus  suis,  es 
et  Christus  a  mortuis,  quem  Judsei  stulti  e 
qnasi  enm  retinere  valeant,  clausum  in  sf 
custodiutit  (G29).  Et  dissipentur  inimici  ejc 
quos  Judo^os  et  mnJignos  spiritus  intelhgimi 
sunt  de  quibus  ahbi  dicilur  :  a  Dissipati  sui 
compuncti  (Psal.  xxxiv,  16).  »  —  •  Et  fugiant 
ejus,  qui  oderunt  eum.  »  Quis  dubitat  m^ 
spiritns  tunc  fugisse  (si  tamen  fugere  poti 
qnando  Christus  Dominus  ad  inferos  descei 
sanctorum  animas,  qnm  ibi  captivae  detinel 
eripuit?  Fugiunt  Judoei  usque    hodie  a  facit 


tur :  «  In  omnibus  gentibus  cognoscatur,   et  mani-  B  quia  a   sua  malitia   excsecati,  neque   videre 


»  festetur  nomen  tuum  (627*).«  Sed  quare  dicitur 
«  in  terra,  >  nisi  qnia  in  terra  et  in  came  cognitns 
est,  qui  in  sua".  divinitatis  potentia  videri  non  pote- 
rat?  Et  Judsei  quidem  eum  videntes  non  cogDoverunt, 
quia  solam  terram  viderunt. 

•  Conflteantur  tibi  populi,  Dcus,  conflteantnr  tibi 
1  populi  omnes.  >  Qaia,  inquit,  in  omnibus  popnlis 
et  in  cunctis  gentibus  apostolica  prsedicatione  et 
miraculorum  admiratione  salutare  tuum,  Domine, 
manifestatum  ost;  amodo  cooliteantur  tibi  populi, 
Deus,  conflteantur  tibi  popuU  omnes,  quem  soli 
Judeei  usqne  nunc  conflleri  et  laudare  solebant;  si- 
quidem  c  notns  in  Judaea  Deus,  in  Israel  magnum 


neque  cognoscere  volunt.  Sed  haec  in  judicio  ] 
flent,  quando  a  facie  ejus  cnm  dedecore  e 
mittentur  in  ignem  selernum. 

<c  Sicut  deflcit  fumus,  deflciant :  sicut  fla: 
D  a  facie  ignis,  sic  pereant  peccatores  a  facie 
Deflcit  fumus,  dum  a  terra  exaltatur  et  altic 
vatar;  sic  Judsi  et  omnes  superbi  in   sua 
tione  deflciunt  et  pereunt.  •  Sicut  fluit  cera 
ignis,  »  etc.  Sic  pereant,  ut  semper  ardeant, 
ipsius  illi  eeterno  et  inoxstinguibili  igni  nutrim 
prsebeant. 

c  Et  justi   epulentur,  et  exsultent  in  con 
»  Dei,  et  delectentur  in  laelitia.  »  Epulentar,  i 


nomen  ejus  (Psal.  lxxv,  2).  »  Nunc  autem  illis  solis  q  justi  nucc  quidem  in  azymis  sinceritatis  et 


a  laude  et  confessione  cessantibus,  omnes  gentes  et 
omnes  populi  te  confltentur. 

«  Lsetentur  et  exsultent  gentes,  quoniam  jndicas 
1  popalos  in  aequitate,  et  gcntes  in  terra  dirigis.  » 
Lsetentur,  inquit,  et  exsultent  gentcs,  quia  bonum 
judicem  habent,  qui  non  quaerit  occasiones,  nt  eas 
damnet  et  perdat  (hoc  enim  judex  illorum  humani 
generis  inimicus  facere  solebat),  sed  potins  hoc 
quserit  ut  eis  misereatur  et  ut  ea  dirigat  in  via 
yeritatis. 

«  Conflteantnr  tibi  populi,  Deus,  confitantnr  tibi 
»  populi  omnes.  •  Pauci  sant,  inquit,  quos  amisisti, 
et  innumerabiles  jsunt  quos  fllii  tui  sangoine  acqui- 
sisti  et  redemisti.  Pauci  sunt  Judaei  ad  omnium  gen- 


tis;  posiea  vero  deliciis  ineflabilis  satietatis  < 
ciiatis.  Ipsa  coutemplatio  divince  majestatis,  c 
ctio  ii/is  est  ina^stimabilis,  ot  laetitia  inenarrabi 
c  Cantate  Deo,  psalmum  dicite  nomini  eji 
»  facite  ei,  qui  asceudit  super  occasum,  Do 
9  nomen  est  ci.  »  Cantare  ad  vocem,  psalmui: 
dicere  ad  opcratiouem  spectat.  £t  cantare  : 
et  psalmum  dicere  debemus  ut  ea  quae  can 
opere  compleamus.  Iloc  enim  est  psalmum 
nomini  ejus,  quia  Doniinus  nomen  est  ei.  Qui 
Dominum,  et  se  servum  esse  intelligit,  et  ea  dili 
et  reverentia  ei  servit,  qua  bonum  servui 
Domino  servire  oportct,  iste  bene  cantat,  e1 
psallit  et  bene  ejus  nomini  psalmum  dicit,  qu 


tium  comparationem;  multi  sunt  qui  abique  se  prse-  «v  eum  dicit,  sicut  bonus  servus  suo  domino 


parant  ad  laudes  tuas  et  ad  gratiarum  actionem, 
Taceant  igitur  Judsei,  quia  et  panci  et  indigni  sont  qui 
laudes  tibi  dicere  debeant,  et  »  confiteantur  tibi  4S6 
populi,  Deus,  confiteantur  tibi  populi  omnes  (628).» 
(Reliqua  psalmi  hujus  desunt  tum  in  editione  eum 
in  ms$,) 

PSALMUS  LXVIII. 

IN  FINEM   PSALMUS  CANTICl   DAVID. 

In  hoc  psalmo  cantat  ipse  propheta  David;  sed 
qnoniam  de  Christo  et  de  Ecclesia  loquitur,  ideo  «  in 
finem  it  prfleposait. 

(627*)  Cod.  Ghis,  Salutare  tuum. 

(628)  Vide  quanta  proferat  S.  Angusi  Enarrat 
in  hunc  psalmum. 

(629)  «  Jam  factum  est,  exsurrexit  Christus,  qui 
est  super  omnia   Deus  benedictus  in  seecula :  et 


debet.  Iter  vero  illi  faciunt,  qui  ad  se  veniend: 
sibi  parant,  secundum  quod  scriptum  est  :  c  ] 
viam  Domino,  rectas  facite  semitas  Dei  nostri 
II,  2).  »  Si  habes  homilitatem,  viam  prsei 
per  quam  ad  te  veniat.  Si  habes  patientiam  e 
ritatem,  et  hse  vise  sunt  per  quas  ambulare  d( 
tur,  Quot  virtntes  habes  et  quot  opera  bons 
sti,  tot  vias  quibus  ad  te  vcniat  Dominus  [pra 
8ti.  Et  ipse  quidem  est  qui  ascendit  super  occ 
quia  mortem  ipsam  moriendo  calcavit,  deje 
superavit.  Ascendit  autem  etiam  in  hoc  snpei 

dispersi  sunt  inimici  ejus  per  omnes  gentes,  j 
in  eo  ipso  loco,  obi  inimicitias  exercuerunt» 
inde  per  cuncta  dispersi,  etc.  August.  Ena 
hnnc  psalmum. 


t  m 


ExrosiTio  iN  psiOiifas. 


m 


BVLm,  qnia  nnde  eecidisse  patabantur,  inde  excebus  A 
et  maximas  iriumpbdtor  apparoit. 

<  Gaadete  in  conspecta  ejas.  »  Yos,  inqnit,  qni 
et  cantatia  et  in  conspecta  ejus  adstatis  gaudete 
et  exsultate,  quia  digna  vos  vestri  serritii  retributio 
ezspectat.  c  Quoniam  oculi  ejas  super  justos,  et 
»  aores  ejos  ad  preces  eorum.  »  De  aliis  aatem 
qoid  dicis  ?  «  Turbabuntur  a  facie  ejus  ;  »  qai  enim 
modo  ei  non  cantant,  non  psallunt,  non  obediunt  et 
ejos  nomen  non  cognoscunt,  ilii  quidem  tarbabun- 
tur  a  facie  ejus,  quia  in  judicio  tollentnr  et  in 
ignem  mittentur  ut  non  videant  gloriam  ejus.  Sed 
yis  aadire  cnjus  ejus  ?  ■  Patris  orpbanornm  et  ju- 
>  dicis  vidoarum.  »  Isti  illi  orpbani,  qconim  pater 
aUqnando  diabolos  fuit :  isti  sunt  illae  viduffi,  qns  ^ 
aliqaando  turpi  matrimonio  conjunctffi  fuerunt ;  modo 
autem  quia  maritus  mortuus  est  et  invitus  ab  eis 
separatus,  Salvatoris  nostri  tutelam  et  defensionem 
se  babere  gandent  Sicot  eaim  boni  gaudebnnt  in 
conspectu  ejus,  ita  et  mali  torbabuotar  ante  faciem 
ejus,  qui  pater  orphanorum  et  judez  viduarum  est 

c  Deus  in  loco  sancto  suo,  Deus,  qui  inbabitare 
»  faoit  unanimes  in  domo  (630).  »  Hic,  inquit,  est 
ille  Deus  qui  unanimes  in  una  domo  babitare  facit, 
id  est  in  loco  sancto.  Per  quem  videlicet  locnm 
sancta  Ecdesia  signiiicatur.  Isti  sunt  de  quibns  in 
Actibos  apostolorum  scribitur :  qoia  c  Hultitadinis 
credentium  erat  cor  unom  et  anima  una,  et  nemo 
dicebat  aliquid  436  esse  suum,  sed  erant  illif 
omnia  commonia  {Act,  iv,  32).  »  Tales  sont  usque  ^ 
hodie,  qui  in  locis  religiosis  et  regularibus  habitant, 
de  quibus  non  immerito  dicitur :  «  Ecce  qaam  bo- 
num  et  qaam  jucondum  habitare  fratres  in  unom  1 » 
(P$al.  czxzi,  1.) 

•  Qui  educit  vinctos  in  fortitudine,  similiter  et 
»  eos  qoi  in  ira  provocant,  qoi  habitant  in  sepul- 
»  cris.  >»  Per  hos  autem  patriarchas,  et  propbetas 
omnesqoe  sanctorom  animas,  qu»  captive  in  io* 
femo  tenebantur,  intelligere  possumus  (631).  De 
quibus  alibi  dicitnr :  «  Et  edozit  eos  de  tenebris  et 
ombra  mortis,  et  vincula  eorum  disropit  [Psal,  cvi, 
44).  »>  Hos  aatem  in  quanta  fortitudine  Dominus 
eduzerit,  quid  attinet  dicere,  cum  tantnm  pro  eis 
educendis  et  liberandis  laborem  susceperit  ?  Qu»  j} 
enim  alia  causa  fuit,  quod  in  mundam  venit,  quod 
camem  assumpsit,  qood  cracis  paisionem  austinere 
voluit,  nisi  ut  omne  genus  humanum  de  diaboii  la* 
queis  et  vincolis  liberaret  ?  c  Simiiiter  et  eos  qui 
in  ira  provocant,  qui  habitant  in  sepuleris.  »  Non 

(638)  Secondum  aliam  lectionem  :  «  Qni  habitare 
facis  nnins  moris  in  domo,  »  Aagnstinos  ait :  «  Qois 
est  locus  iste  ?  Ipse  Deus  eom  sibi  facit.  Deus  enim 
habitare  facit  unius  moris  in  domo :  hie  est  locus 
sanctus  ejus.  >  Cassiodorius  etiam  iegit,  c  qoi 
habitare  facit  uAanimes  in  domo.  > 

(631)  Eadem  de  triomphante  Christo  per  mor- 
tem  suam  ezpressit  clarios  apostoius  Paalus  ad 
Coloss.  11,  15.  Exspolians^  ait,  prtncipatiis  et 
pciestates  traduxit  eonfidenter,  palam  triumphans 
iWn  th  semetipso. 

(632)  Non  pigeat  aadire  Angostiniim. «  Flwriam 


fuit  potentios  illas  animas  de  infemo  •ripare»  Qnam 
istas,  qoffi  in  hoc  mondo  sunt,  de  sepoicris,  in  qni* 
bus  mortoffi  jacent,  resoscitare.  Et  illffi  qnidem  sub- 
ito  et  in  una  hora  liberatffi  sunt ;  ist»  antem  qno- 
tidie  liberantor  et  resuscitantur.  Sepolcra  dienntor 
peccatores,  foris  dealbata,  intus  fetore  et  patredine 
piena.  Sed  qoi  sunt  illi  qoi  in  ira  provoeaat»  nlai 
illi  qoi  quotidie  peccant  et  ad  poenitentiam  rediro 
contemnont?  Isti  antem  c  secundum  dnritiam  cor- 
dis  sui,  sicut  Apostolus  ait,  thesaurizant  sibi  irtm 
in  die  irs  (Aom.  ii,  5) ;  »  quibos  si  hoc  modo  de 
fita  ezierint,  nonquam  eis  amplias  placabitur  Deus. 

tf  Deus  dum  egredierb  coram  popalo  tuo.^m 
»  pertransieris  in  deserto,  terra  mota  esi  »  Hse 
antem  non  secundom  litteram  de  monte  Sina,  sed 
spiritoaliter  de  sancta  Ecclesia  intelligenda  sunt. 
Qaando  enim  SS.  apostoli  per  totum  mundnm  ad 
prffidicandum  missi  sunt,  tnnc  quidem  coram  popalo 
sao  Dominus  egrediebatur,  et  per  terras  invias  et 
desertas  traosgrediebatur.  Et  tune  nimiram  tem 
mota  est,  quia  infinita  omnium  gentium  multitndo 
ad  fidem  conversa  est.  In  hoc  deserto  clamabat  bear 
tus  Joannes  Baptista,  quando  dicebat : «  Ego  voz  cIa- 
mantis  in  deserto  (Joan.  i,  32).  » 

«  Etenim  coali  distillayernnt  a  fade  Dei,  a  fiaeie 
»  Dei  Israel.  »  Coeli  apostoli  sont,  de  quibus  dicitor : 
»  Coeli  enarrant  gloriam  Dei  (Psal.  zviu,  i).  »  Isti 
autemdistillaverant  a  facie  Dei,  quia  illaplufiaetilU 
doctrina,  quam  prffidicabant  et  effundebant,  non  iUo- 
ram  sed  Dei  erat.  Unde  et  Dominus  ait :  «  Non  enim 
vos  estis  qui  loqoimini,  sed  Spiritus  Patris  qni 
loquitur  in  vobis  (Matth.  z,  20).  >  Distiliavernnt  igi- 
tur  a  facie  Dei.  Sed  cujus  Dei  ?  «  A  facie  Dei  Israel. » 
Unus  est  igitur  Deus  ntriusque  Testamenti,  et  un 
doctrina  est>  qoam  et  Moyses  et  apostoli  prasdieaTe- 
ront.  In  hoc  aotem  Manichffii  reprobantur  qni 
aliom  Deum  Veteris  Testamenti,  et  alium  Novi  di- 
oebant.  Similiter  aotem  et  mons  Sina  distillaTit 
a  facie  Dei ;  non  solum  enim  coeli,  id  est  apostoli» 
feram  etiam  tota  Ecclesia,  quffi  per  montem  Sina 
significatur,  hanc  eamdem  ploviam  effundit  et 
hanc  eamdem  doctrinam  annuntiat.  In  monte  Sinm 
data  est  lez,  et  in  monte  Sion  Evangeliam  datum  est. 
«  Ego,  inqoit  Dominus,  eonstitutns  sum  rez  ab  eo 
soper  Sion  montem  sanctom  ejus  prffidicans  prcoe- 
ptum  Domini  (Psal.  ii,  6).  » 

«  Plnviam  voluntariam  segregabis  Deos  kffireditati 
» tnffi,  etenim  infirmata  est,'  tu  vero  perfeeisti 
»  eam  (632).  »  Non,  inquit,  coeliy  non  Ecclesia,  sed 

vohmtariam  segregans  Deus  hmreditati  snm:  qnia 
non  iecit  uUi  genti,  et  judicia  saa  non  manifestayit 
flis.  Segregavit  itaque  ploviam  hanc  Toluntariam 
Deufl  hffireditati  suffi,  quod  legem  dedit.  Et  inf^" 
mata  est  vel  ipsa  lez,  vel  ipsa  hffireditas.  Lez  in- 
tenata  sic  accipi  potest,  eo  qood  non  impleretnr, 
non  qnod  ipsa  iuOrma  sit,  sed  quod  infirmos  faeit, 
minando  poenam,  non  adjavando  per  ffratiam,  etc. 
Tu  vero  perfecisti  eam,  quia  plenitndo  legis  est 
charitas;  et  charitas  Dei  diffosa  est  in  eordibns 
nostris,  non  per  nosipsos,  sed  per  Spiritam  san- 
ctom  qni  datna  asi  mim,  » 


m 


S.  BRUNOmS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


tu  Deus  fecisti  oinnia  hajc,  segregans  plaviam  vo-  A  habent ;  hoc  erit  intelligere,  qni  prsdicabant 


luntariatn  toffi  hiBrcditali.  Non  est  haec  plavia  coa- 
cta,  sed  volnntaria,  quia  et  sponle  datur  et  sponte 
snseipitnr.  Hanc  aatem  quia  Jadwi  suscipere  nolue- 
runt,  'segregavit  Dominus  hsereditati  sutc.  Unde  et 
de  illA  vinea,  quae  in  amaritudinem  conversa  est, 
a  Domino  dicitur  .  c  Mandabo  nubibus  meis,  ne 
pluant  super  eam  imbrem  (Jsa,  v,  6).  »  Et  alibi : 
«  piaam  super  unam  civitatem,  et  super  alteram 
non  pluam  (Amos,  iv,  7).  »  —  «  (633)  Hcpc  pluvia 
scgregata  est  hcereditati  Dei,  qna3  cam  integraret^ 
fccundaret  et  sanaret.  Etenim  infirmata  est,  sed 
statim  ut  hanc  pluviam  susccpit,  sanata  est ;  et  hoc 
est  quod  dicit :  «  tu  vero  perfecisti  eam  :  »  qui  igi- 
tur  infirmus  est,  pcrfectus  non  est.  Sanatus  itaque. 
continuo  perfectos  est.  » 

«  Animalia  tna  habitabunt  in  ea,  parasti  in  dul- 
»  cedine  tua  pauperi,  Deus.  >  Animalia  Dei  omnef 
fideles  intelliguntur,  cnjuscunqne  sexus,  cujuscun- 
que  aetatis,  ordinis  et  conditionis.  Multa  et  diversa 
snnt  hapc  animalia,  qufe  in  hac  Domini  haereditate 
nutriuntur  et  mancnt.  H.tc  nutem  significata  sunt  in 
arca  Noe,  quse  omnia  animalia  munda  et  immunda 
suscepit.  Sed  qui  snnt  isU  paupercs  quos  in  dulce- 
dine  sua  Dominus  paravit.  Isti  snnt  de  qnibus  in 
Evangelio  ait :  c  Beati  pauperes  4S9  spiritu,  quo- 
niam  ipsorum  est  regnum  coelorum  (Matth,  v,  4).  » 
Dc  quibus  et  Apostolus  dicit :  «  Sicut  egentes,  mnl- 
tos  autem  locupletantes,  tanquam  nihil  habentes, 
ct  omnia  possidentes  (II  Cor,  vi,  \0),  >  Hos  aotem 
preeparavit  Dominus  in  dulcedine  sua,  quando  ait : 
«  Estote  misericordes,  sicut  et  Paler  vester  miseri- 
cors  est  (Luc,  vr,  36) :  >  —  «  Nolite  judicare,  et  non 
judicabimini,  nolite  condemnaro,  et  non  condemna* 
bimini.  (Matth.  vir,  1).  »  Ad  suam  dulcedinem  eos 
fnformavit,  ut  omnes  diligerent  et  sanarent»  et  ad 
beatitudinem  invitarent.  Pauper  Dominus  pauperes 
discipulos  elegit,  quia  «  cum  omnium  dives  esset 
pro  nobis  pauper  factus  est  (II  Cor,  virir.  7).  » 

c  Dominus  dabit  verbnm  evangelizantibus  virtute 
»  mnlla.  a  Dominns,  inquit,  dabit  verbum  pauperi- 
bus  suis  evangolizantibus  virtute  multa.  Sic  enim 
ipse  in  Evangelio  ait :  «  Ponite  in  cordibus  vestris, 
non  preenaeditari  qualiter  respondeatis  ;  ego  enim 


stum,  Dei  virtiitcm  et  Dei  sapientiam.  Potest  aul 
per  conversionem  sic  intelligi.  Dominus  dabit  vifj 
tutem  mnitam    evangelizantibns  et   prfledicantibsl 
verbum.  ^ 

c  Rex  virtutum  dilecti  (634)  et  speciei  dornij 
»  dividere  spolia.  »  Snpplendce  sunt  Scripturae, 
ad  intelligendum  aliquid  deest.  Rez  virtutum  DeBJ 
Pater  est  qui,  volens  apostolos  dividere  spolia  dik*] 
cti  filii  sui,  et  domus  speciei,  occulta  inspirationi' 
eis  prcecepit  ut  inter  medios  cleros  dormirent  el 
quiescerent.  Et  hoc  quidem  secundum  litteram  hae 
verba  signiticant.  Nunc  autem  significationem  vi- 
deamus.  Per  virtutes  hoc  in  loco  non  solum  Tirtir 
tes,  sed  et  angelos  quoque,  archangeloa,  prlncipatos, 
B  et  potestates  et  caeteros  ordines  intelligere  debe- 
mus,  qnia  nuUus  ordo  sine  virtate  esse  potest 
Spolia  dilecti  et  domns  speciei  idem  significat. 
Significat  autem  omnes  Ecclesias  per  totum  moir 
dum  constitutas,  quaR  tamen  unius,  et  uniTersalis 
et  catbolicse  Ecclesise  membra  sunt.  Et  hflec  quideiii 
snnt  spolia  dilecti,  illius  videlicet  de  quo  Dominoi 
ait :  c  Hic  est  Filius  meus  dilectus  in  quo  mihi  benc 
complacui :  ipsum  audite  (Matth.  zviiy  5).  »  Hcc 
autem  sunt  illa  spolia,  de  quibus  per  prophetam 
dicitnr:  c  Sicut  ezsallant  victores  capta  prcdi 
quando  dividunt  spolia  (Isa.  iz,  3).  »  De  quibos 
spoliis  ipse  quoque  Salvator  noster  ait :  c  Gum  fortis 
armatas  cnstodit  atrium  suum,  in  pace  sunt  ea  quc 
possidet ;  si  autem  fortior  illo  supervenerit  (635), 
vincit  eum,  universa  arma  ejus  auferet  in  quibas 
coniidebat  et  spolia  cjns  distribuet  (Luc,  zi,  21).  > 
Hsec  autem  spolia,  et  has  domos  speciei  et  pnlchri- 
tudinis  tunc  Dominus  divisit,  quando  per  singnlas 
provincias,  per  singulas  gentes  et  nationes  apostolos 
ad  predicandum  ire  disposuit.  De  quibus  dicitar : 
c  Quia  in  omnem  terram  exivit  sonus  eorumy  et  in 
flnes  orbis  terrse  verba  eorum  (Psal,  xvni,  4).  » 

ic  Si  dormiatis  inter  medios  cleros  pennsB  coluinbs 
»  deargentatffi  (636).  »  Et  hsec  quidem  oratio  impe^ 
fecta  est,  nisi  ei  aliquid  addatur.  Si  dormiatis,  in- 
quit,  inter  medios  cleros,  eritis  pennse  coiumbc 
deargentatse.  Et  posteriora  dorsi  ejus  sequentar 
Yos  in  specie  aori.  His  antem  sic  positis,  facilis  est 


dabo  vobis  os  et  sapientiam  cui  non  poternnt  resi-  D  inteliigentia.  Per  duos  cleros,  duo  Testamenta,  sive 


stere  et  contradicerc  omnes  adversarii  vestri  (Lue. 
zzi,  15).  »  Qudd  igitur  hic  «  verbum,  »  ibi  «  os  et 
sapientia  »  dicuntur.  Evangclizabant  autem  apostoli 
virtute  multa»  sicut  scriptnm  est :  «  Domino  coope- 
rante  et  sermonem  confirmante,  scquentibus  signis 
(ifare.  zvi,  20).  »  Et  in  Actibus  apostoloram  dicitur  : 
c  Virtute  magna  reddebant  apostoli  testimonium 
resurrectionis  Domini  nostri  Jesu  Christiy  et  gratia 
magna  erat  in  omnibus  iilis  (Ac^  iv,  33).  »  Si  autem 
legamus   virtutem  multam,    sicut  quidam   codices 

(633^  AJditio  ez  cod.  Ghis. 

(634)  «  Pater  ergo  est  rez  virtutum  filii.  DUectus 
euim,  quando  non  ponitur  quis  dilectus,  per  anto- 
nomasiam  Fiiius  unicus  inlciiigitttr. »  Aqgusz. 


activa  et  contemplativa  vita  significantnr.  Glems 
autem  $m  vel  hatreditas  interpretatar.  Dormiant 
igitur  inter  duos  eleros  sancti  apostoli,  ibi  dormitnt 
omnes  Ecclesiae  doctores,  ibi  dormiant  episcopi  et 
sacerdotes,  ibi  qoiescant,  ibi  delectentur,  ibi  die 
ac  nocte  meditentur,  sicut  de  viro  justo  in  primo 
psalmo  dicitur :  quia  c  in  lege  ejus  meditabitur  die, 
ac  nocte  (Psal,  i,  2) ;  »  sic  dormire  delectabile  est ; 
qui  ita  quiescit,  non  est  otiosus.  Dormiant  itaqae 
inter  duos  cleros,  hinc  Novum,  inde  Yetus  habeant 

f635)  God.  Ghis.,  superveniensvicerit. 

(636)  Vide  Aogustinum,  quam  copiosns  est  in 
hac  interprevttione,  de  qna  certe  Brooo  fnam 
hausisse  Yidetar  ezpoiitionem. 


945 


EXPOSITIO  IN  PSiLHOS. 


H% 


B 


Testamentm,  inde  snscipiant  quod  aliis  prndicent ;  A 
iode  cibum  sumant  quo  alios  nutriant.  Non  sit 
eorum  pracdicatio  nova  et  peregrina,  sed  firma  sit 
et  auctoritate  plena.  Audiant  Apostolum  dicentem  : 
<  Doctriuis  variis  et  peregrinis  nolite  abduci  {Uebr. 
XIII,  9].  »  Si  antem  hoc  fecerint,  erunt  penn»  co- 
ItimbsB  deargentatce,  quibus  elevata),  levi  ac  celeri, 
facilique  cursu  ad  coelestia  transvolabunt.  Hmc  est 
illa  columba,  de  qua  in  Ganticis  canticorum  Oomi- 
nus  dicit:  ■  Una  est  columba  mea,  perfecta  mea, 
immaculata  mea  {Cantic,  yi,  8).  »  Tota  sancta  Ec- 
clesia  columba  vocatur,  quia  simplex  et  innocens 
est.  XJnde  in  Evangelio  Dominus  ait :  ■  Estote  pru- 
dcntes  sicut  serpentes,  et  simplices  sicut  columbae 
{Matth,  X,  10).  »  Sed  quare  deargentatac  dicitur? 
nisi  quia  ejus  eloquia  vera  sunt,  et  pura,  et  quasi 
argentum  igne  examinata,  et  nulla  erroris  faisitate 
corrupta  ?  Talia  sunt  ejus  eloqnia,  quia  talia  sunt 
eloquia  Domini,  sicut  scriptum  est :  «  Eloqaia  Do- 
mini  eloquia  casta,  argentnm  igne  examinatum 
terrae,  probatum  septulum  {Psal.  xi,  7).  »  —  «  Et 
»  posteriora  dorsi  ejus  in  pallore  auri.  »  Si  non  ha- 
beret  43S  ista  columba  anteriora,  non  haberet 
posteriora.  Sed  quia  anteriora  habet,  posteriora 
quoqne  habere  necesse  est.  Caput  Ecciesiac  Ghristus 
est;  primi  vero,  post  caput,  apostoli  sunt,  episcopi 
et  sacerdotes ;  isti  priccedunt,  isti  in  tota  Ecclesia 
principes  a  Domino  constituti  snnt,  omnes  vero 
alii  istos  sequuntur  et  imitantur.  Gt  isti  quidem  G 
sunt  iili  posteriores  qui  eos  sequuntur  in  specie 
auri.  Sed  quare  in  specie  auri  ?  Nisi  quia  omnes 
splendidi,  omnes  mundi  et  puri,  omnes  baptizati  et 
super  nivem  dealbati,  omnes  spiritualis  sapientise 
luce  fulgentes,  et  in  vestitu  deaurato  Domino  pla- 
centes.  Sequitur : 

«  Dum  discernit  coplestis  reges  super  eam  (637)« 
»  nive  deaibabuntur  in  Selmon.  »  Tunc,  inquit,  rex 
virtutum,  rex  coelestis  prsecepit  apostolis  Ecclesise- 
que  doctoribus,  ut  dormirent  inter  medios  cleros, 
quando  eos  super  Ecciesiam  reges  constitnit  et 
ordinavit ;  «  nive  dealbabuntur  in  Selmon  it  omnes 
isti  reges,  et  quicunque  eos  imitati  fuerint,  nive 
dealbabontur  in  Selmon.  Selmon  umbra  interpreta- 
tur ;  significat  autem  iilam  ccelestem  Jerusalem,  ad  ^ 
quam  quicunque  pervenerit,  in  umbra  et  refrige- 
rio  erit.  Hanc  autem  umbram  desiderabat  qui  dice- 
bat  :  «  Snb  uiubra  alarum  tuarum  protege  me  a 
facie  impiorum,  qui  me  aftlixerunt  {PsaL  xvi,  8).  » 
£t  nive  quidem  dealbabuntur  sancti  in  Selmon,  quia 
ibi  sDscipient  vesles  candidas,  vestes  splendidas  et 
nuptiales,  et  tales  vestes  ibi  omnes  habebunt,  qua- 
les  Dominus  tribns  discipnlis  manifestavit,  qaando 
se  coram  eis  in  monte  transfiguravit.  Sic  enim  scri^ 
ptumest:    c  Apparoit   facies  ejos  splendida  lieat 

(637)   Lectio  BrnnoDis   est  juxta  Valgatam;  dif- 
fert  autem  Gassiodorias,  qui  habet  ncper  Ufntm; 
coDvenit  tamen  in  expoaitione. 
I    (638)  LectJo  Vatict  monfem   Dd  montoBft  ubmm\ 
lita  Gasfliodorias.    VoJgata  habct  moiu  JM»   moiif 


sol,  vestimenta  aatem  ejas  facta  sant  alba  sicat  nit 
{SHatth,  XVII,  2).  »  Et  qoasi  aliqnis  interrogaret  Pro^ 
phetam,  quid  diceretesse  Selmon?  Respondit: 

«  Montes  Dei,  montes  uberes  (638).  >  Selmon  iste, 
de  quo  interrogas,  «  mons  coagulatus,  mons  pingais 
»  est.  >  Vere  montes  Dei,  et  montes  uberes,  qaia  et 
solus  Deus  ibi  regnat,  et  tanta  bonoram  omniam 
est  ibi  ubertas,  qaantam  neque  cogitare,  neqae 
dicere  lingua  sufQciat ;  sicut  Apostolus  ait :  «  Que 
oculus  non  vidit,  nec  aoris  aadivit,  nec  in  cor  homi- 
nis  ascendit,  qaee  prieparavit  Deus  diligentibas  se 
(/  Cor,  II,  6).  >  Eit  autem  mons  iUe  coagulatas, 
quia  nemo  ibi  iudiget  lacte,  nullus  ibi  habet  im- 
perfectam  scientiam  quae  in  lacte  significatur.  Unde 
et  qaibusdam  Apostolus  ait :  cFacti  estis,  quibos 
lacte  opus  sit,  non  solido  cibo  {Eebr,  v,  12).  » 
Omnis  enim  qui  lactia  est  particeps»  expers  est  ser- 
monis  justitisey  parvalns  enim  est.  ihi  vero  perfecti 
sont  omnes,  et  non  lacte,  sed  solido  cibo  atuntur 
omnes,  qaoniam  non  per  speeolum  et  senigmate, 
sed  facie  ad  faeiem  omnia  vident  omnes.  Pingais 
qaoqae  est  ille  mons,  imo  pingaissimus,  quia  totas 
in  Spiritus  sancti  oleo  natat,  et  nemo  ibi  est  qai 
omnes  Spiritue  sancti  gralias  non  habeat. 

fc  Utquid  suspicamini  montes  uberes  (639)  ?  Mons 
»  in  quo  beneplacitam  est  Deo  habitare,  in  eo  enim 
»  Dominus  habitabit  asqae  in  finem.  >  Hucasquede 
illo  monte  cceiesti  locntus  est.  Nunc  autem  de 
aliis  montibus  dicere  incipit,  de  Ghristo  videtieet  et 
de  Joanne  Baptista.  Sicut  enim  in  Evangelio  legitar : 
«  Omnes  putabant  Joannem  csse  Gliristam ;  erat 
enim  iucerna  lucens  et  ardens,  sed  non  erat  ipse  lax^ 
sed  ut  testimoniom  perhiberet  de  lumine  {Joan, 
V,  33).  »  Gum  enim  yenissent  ad  eum  sacerdotes 
et  levitce,  et  interrogarent  eum,  si  ipse  esset  Chri- 
stas  respondit :  «  Non  sam  ego  Ghristus  (Jooti.  i, 
21)  :  »  —  «  fortior  me  ille  est,  cujus  ego  non  sum  di- 
gnus  solvere  corrigiam  calceamenti  {Marc,  i,  7).  » 
Magnus  igitur  mons,  et  valde  uber  et  plenas  erat 
beatus  Joannes,  sed  major  et  altior  erat  ille 
cui  ipse  testimonium  perhibebat.  Utquid,  inquit, 
suspicitis  montes  uberes?  Quare  Joannem  ad« 
miramini  ?  Quare  Ghristum  esse  pntatis?  Contra 
eos  loquitur,  eosque  redargait,  qui  ad  Joannem 
veniebant  et  Ghristam  eum  esse  patabant.  Unde  et 
snbditus  :  An  putatis  qood  Joannes  sit  ille  mons  in 
quo  beneplacitum  est  Deo  habitare  ?  Magnus  quidem 
mons  Joannes,  cui  ipse  Dominus  testimonium  per* 
hibet,  dicens  :  «  Inter  natos  mnlieram  non  surre^ 
xit  major  Joanne  Baptista  {Matih,  xi,  i\)*  *»  Sed 
altioris  dignitatis  est  ille  in  qno  beneplacitum  ent 
Deo  habitare.  Ipsum  Joannem  interrogate,  et  ipse 
dicet  Yobis  qaanta  ait  differentia  inter  se  et  illam« 
Sed  dicat  ipse  Ghristus  quomodo  beneplacitam  sit 

pinguU. 

(639)  Id.  cod.  suspicitU;  ita  lectio  Vatie.  qnsa 
etiamnabet  montem  ubcrem.  S.  Bninonis  contpxta^, 
hic  cum  Vulgata  concordat ;  Gassiodorius  habel,  ut 
qtM  iuseepisti  montes  uhcres  f 


N7 


S.  BRDIVONIS  EPtSCOPI  StGNIENSIS. 


OIA 


Dao  habitiro  itt  eo. «  Ego»  inqoit,  sam  in  Patre,  ei  A  his  qoi  soseipiant  et  custodinnt  mandatam  ejoi. 


Pater  in  me  est,  qui  Tidei  me,  videt  et  Patrem.  Et 
ego  et  Pater  nnnm  snmas  {Joan,  xiv,  9).  i  Hoc  ne- 
qae  Joannes,  neque  ullus  alius  dicere  potest.  Habi- 
tat  enim  Deus  in  Joanne,  sed  ut  in  alio :  habitat 
Pater  in  Filio.  nt  idem  in  eodem.  Quamvis  enim 
alius  sit  Pater,  et  alius  Filius,  non  est  tamen  aliud 
Pater»  et  aliud  Filius.  «  Etenim'  Dominos  habitabit 
in  eo  usque  in  finem.  »  Quid  est  usque  in  flnem, 
nisi  penitus  et  ex  toto?  Sic  enim  dicitor  et  illud  : 
»  Patientia  pauperum  non  peribit  in  finem  (Psal,  ix, 
10).  »  Habitabit  igitur  Pater  in  Filio  usque  in  finem, 
et  quia  neque  Pater,  neque  Filius  habebit,  finem, 
ideo  neque  ista  habitatio  habebit  finem.  Semper  igi- 
tor  4M  in  Filio  Pater»  et  semper  in  Patre  Filius, 
et  in  atroque  Spiritus  sanctus. 

«  Corras  Dei  decem  millium  multipleXy  millia  Ise- 
»  tantium.  »  Ecce,  dicet  aliquis,  audivimus  de  Chri- 
sto  quis  sit  et  quomodo  Pater  habitet  in  eo ;  de 
aliis  aotem  quid  dicit?  quid  sunt  ?  et  quomodo  Deas 
est  in  eis  ?  Currus,  inquit,  Dei  sunt,  et  sicat  in  curru 
8U0  sedet  in  eis,  quando  vult  ascendit,  quando  Tult 
descendit,  quando  ?ult  correre  facit,  et  quando  vult 
quiescere  i^it.  Sed  non  qnsBras  de  nomero,  quia 
infinitus  est,  et  qoia  decem  miliium  multiplex  est, 
et  quia  infinita  millia  Isetantium  sunt  in  hoc  curru. 
Tantum  significat  decem  millia,  qaantum  si  dixis- 
set  infinita  miilia,  quoniam  omnis  namerus  ineo 
numero  continetur.  Sic  enim  et  in  Apocalypsi  dici- 


B 


Est  itaque  Dominus  in  iilis,  in  Sina  sancto,  id  est  per 
mandatum  sanctum  (640). 

«  Ascendens  in  altum  captivam  duxit  captiviti- 
>  tem,  dedit  doaa  hominibas  (641).  >  Hic,  inquit, 
Deos  et  Dominus  noster  ascendeas  in  altum,  prios 
qaidem  in  crucem,  deiade  in  coelam,  captivam  duxit 
captivitatem,  sicut  scriptom  est  :  «  Cum  exaltatus 
fuero  a  terris,  omaia  traham  ad  meipsum  (Joan. 
XII,  32).  >  Captivi  diaboli  erant  omnes,  sed  captiri 
Christi  factisunt  plares,  ,non  omnes;  multi  enim 
adhuc  in  captivitate  detinentur  qui,  si  voluissent,  in 
captivitate  non  essent.  Dedit  autem  dona  homnibus 
et  maxima  dona,  quando  Spiritum  sanctum  aposto- 
lis  misit,  et  tantam  gratiam  illis  dedit,  ut  linguis 
omnium  loquereotur,  et  omnes  langaores  et  infirmi* 
tates  sanarent. 

«  Etenim  qui  non  credunt  inhabitare  (641  *},  Do- 
»  minus  Deus  benedictus :  benedictus  Dominus  dedie 
»  in  diem.  »  Alia  vero  transiatio  habet.  «  Etenim  noa 
»  credentes  inhabitare  Domioum  Deum,  benedictus 
»  Dominus  dediein  diem.  >Hoc  autem  tale  est  ac  si 
diceret :  Illi  qui  prios  non  credebant  Dominam  Deom 
camem  suscepisse,  et  cum  hominibus  habitasse 
et  conversatum  fuisse,  modo  per  Spiritum  sanctum 
ad  fidem  conversi»  clamant  et  dicunt:  Benedictus 
sit  Dominus  per  singulos  dies.  In  hac  autem  trans- 
latione  sic  ipsa  grammatica  confusa  esse  videtur,  ot 
vix  eam  intelligere  valeamus  ;  tamen,  quia  utraque 


tur  de  sanctis  quia  habebunt  tribulationem  diebus  G  translatio  idem  significare  debet,  per  eam  quae  ma- 


decem  (Apoc.  ii  ,10),  quod  tale  est  ac  si  dixisset  die- 
bus  omnibus.  Inhocquoque  manifestum  est  eumfini- 
tum  numerum  pro  infinito  posuisse,  qoiacum  prios 
dixisset «  decem  miilia,  »  postea  simpliciter  et  inde- 
terminate  posuit  c  millia.  »  Sont  igitor  curros  isti 
infiniti»  et  omnes  Istantes  et  in  Dpmino  gloriantes. 
«  Dominus  in  illis  in  Sina  in  Sancto.  »  Et  hoc 
quidem  ad  ipsios  gloriam  spectat,  quod  com  currns 
isti  innumerabiles  sint,  omnesqoe  per  se  divisi,  si- 
mul  tamen  et  in  singulis  et  in  omnibus  Dominus 
est.  Et  hoc  ideoi  qnia  ubique  est,  quod  sibi  pro- 
prium  esee  videtur.  Dominus,  inqait,  est  in  illis,  sed 
in  Sina,  hoe  est,  'per  Sina  in  illis.  Sed  qoid  est  in 
Sina»  nisi  in  sanctOy  id  est  per  sanctum  ?  Sina  enim 


nifestior  est  obscuriorem  exponere  debemus.  Sic 
igitur  distinguamus.  Etenim  qui  prius  non  credunt 
inhabitare  ;  postea  per  Spiritum  sanctum  illumiuati 
dicont,  Dominus  Deus  sit  benedictus,  benedictus  sit 
Dominus  Deus  ;  et  hoc  de  die  in  diem,  id  est  per 
omnes  et  singolos  dies. 

«  Prosperum  iter  faciet  nobis  Deos  Salutaris  no- 
•  ster,  Deus  noster,  Deus  salvos  faciendi,  et  Domini 
»  exitus  mortis. »  Hoc  dixerunt  apostoli  suscepto 
Spiritu  sancto,  qoando  per  oniversum  mundum  ad 
praedicandum  ire  coeperunt.  Et  revera  prosperum 
iter  habuerunt,  quia  et  omnes  gentes  ad  finem  con- 
verterunt,  .et  coronas  victoriae  suscipere  merue- 
runt.  <  Prosperom,  inqait,   iter  faciet  nobis  Deus 


wumdatim  interpretatur.  De  mandato  vero  dicit  d  Salutaris  noster,  »  per  quem  specialiter  Dei  Filiom 
Apostolus :  «  Scimos  quia  lex  quidem  sancta  est,  intelligere  possamus,  qui  nos  sua  morte  salvavit. 
•t  mandatum  sanctum,  et  justum,  et  bonum  (Rom*  Et  ipse  est  Deos  noster,  qoia  quamvis  sit  Deus  om- 
▼II»  12).  » In  nullo  igitur  aliohabitat  Deus,  nisi  in         nium,  proprie  tamen  Christianorom  Deus  est.  Ipse 


(640)  Onportune  hunc  locum  illustrat  Augustinus. 
«  Sed  quid  prodesset,  ait,  mandatum  ?  nisi  Dominus 
ibi  esset,  de  quo  dicitur  :  Deus  eoim  est  qui  opera- 
tor  in  nobif  et  velle  et  operari  pro  bona  voiontate  ? 
Mam  mandatum  sine  Dei  ajutorio  littera  estooci* 
dens. » 

(641)  Alia  lectio  in  Psalterio  a  card.  Thomasio 
illustrato.  AMoendiiti  tn  aUum,  cepisti  eapiimkUem^ 
aecepiiti  dtma  tn  hominilms ;  quss  ita  exponit : 
a  Tu.  Domine,  ascendisti  in  excelsum;  captivam 
tibi  ouxisti  captivitatem,  hostesque  tuos  tibi  sobje- 
cisti  et  captivasti :  accepisti  dona  toa  ut  ea  dares  ho- 
minibiu. » 


(641  *)  Hunc  locum  ita  iUustrat  Cassiodorius. 
«  Ktenim  qui  non  credunt  inhabitare,  Dominus 
Deus.  Hic  suhaudiendum  est,  eos  convertit,  ot  nobis 
possit  verbis  integris  constare  sententia.  Nam  qtu 
tien  eredmt  in^oMtars,  id  est,  qui  ad  Domini  pene- 
tralia  negligunt  pervenire,  ut  in  domo  ejus  com 
fidelibus  nabitare  pravaleant,  Dominus  Deos  eos 
convertit,  qui  fidem  suam  humano  generi  miseratns 
indQlget.  »  £t  ad  mijorem  intelligentiam  possumos 
addere  cum  Augustioo.  «  Nam  fides  eos  inde  iibe- 
ravit,  ut  jam  credentes  inhabitent  in  domo  Dei, 
iMti  et  Ipsi  domos  Dei>  et  eurros  Dei  miilinm  Isetan* 
tium.  » 


949 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


950 


quoqne  est  «  Deus  salvos  faciendi,  t  qnia  ad  hoc  A 
venit  ut  mundum  redimeret  et  salvaret.  Et  ipse  est 
«  Deus  Domini  exitus  mortis.  »Per  quodintelligitur 
qnia  est  Deos  etiam  suiipsius.  Quia  enim  simul  est 
Deus  et  homo  ;  secundum  hnmanitatem  quidem  ser- 
vus  est,  et  creatus  est,  et  sniipsius  creatura  ,  et 
servos  est.  Sed  iste  servus  Dominos  noster  4-SO 
est.  Et  ipse  quidem  est  exitus  mortis,  quia  sicot  in 
Adam  omnes  raortui  sunt»  ita  et  'in  Christo  omnes 
viviiicati  sunt,  ipse  est  introitus  vitae,  ipse  est  et 
eiitus  mortis,  quia  per  ipsum  mors  recessit,  et  per 
ipsum  vita  accessit  (642). 

«  Verumtamen  Deus  conquassabit  capita  inimi- 
»  corum  suorom  verticem  capilli  perambulantium 
»  in  dilectis  suis.  »  Quamvis,  inqiiit,  ipse  sit  ^ 
exitus  mortis,  multos  tamen  interficiet,  qui  digni 
sunt  morte.  Inimici  autem  ejus,  et  in  delictis  suis 
perambolantes,  Judffii  sunt,  qoi  in  sua  malitia  per- 
sAverantes,  a  via  iniquitatis  non  recedunt.  Horum 
autem  capita,  et  verticem  capilli,  horum  super- 
biam,  altitudinem  et  sublimitatem  Dominus  con-' 
quassabit,  quando  eos  in  ignem  ccternom  proe- 
cipitabit.  De  ista  autem  conquassatione  in  alio 
psalmo  dicitur  :  «  Judicabit  in  nationibus,  implebit 
roinas,  conquassabit  capita  multa  in  terra  copiosa 
[Psal.  cix,  6). 

«  Dixit  Dominns :  Ex  Basan  convertam,  convertamin 
1  profondum  maris(643).>  Quando  Dominus  hoc  dixe- 
rit,  Propheta  sciebat  quod  eum  in  seipso  loquentem 
aodiebat,  sicot  ipse  dicit :  c  Audiam  quid  loquatur  in  ^ 
me  Dominus  Deus  {PsaL  lxxxiv,  8).  «  Basan  confu- 
sio  interpretatur ;  signiflcat  autem  Judoeornm  ter- 
ram,  quae  propter  peccata  eorum  in  confusioneni 
venit  et  dispersionem.  Mare  vero  mnndus  iste  est, 
cujos  profundum,  majores  potestates  et  neqniores 
homines  intelligUBtur.  Ex  Basan  igitnr  in  profun- 
dum  maris  conversns  est  Dominos,  qoia  ex  Judoea 
transivit  ad  gentes,  et  ubi  erat  maris  profunditas, 
ibi  constitutom  est  Ecclesise  caput  atque  sobli- 
mitas.  Hinc  est  enim  quod  alibi  ait :  «  Ecce  elon- 
gavi  fugiens,  et  mansi  in  solitudine  (Psal,  liv,  8).  t 
Et  Apostolus  :  c  Yobis,  inquit,  primum  oportoerat 
prsedicare  verbum  Dei,  sed  qoia  repulistis  illud,  et 
indignos  vos  fecistis  aeternee  vitse,  ecce  convertimur  ^ 
ad  gentes  (Act.  xiii,  46).  »  —  <  Donec  intingatur  pe» 
»  tuns  in  sanguine  ;  ac  si  dicat  :  Dominus  dixit 
qnod  ex  Basan  se  converteret  in  profondum  roarisy 

(642)  Non  prsetereunda  est  Gassiodorii  expositio. 
«  Exitus  mortis  et  Domini,  hoc  est  resurrectio  vo- 
tiva  tideliom.  Revera  exitus  iiie  singularis  ac  mira- 
biiis  fuit ;  qnia  et  ipse  ab  inferis  egressus  est ,  et 
nos  iude  prsestitit  suo  munere  exire.  «  Hsec  in  ex- 
positione  tum  sacrse  doclrinse  profunditas ,  cum 
mentis  interpretantis  perspicacitas  elucet. 

(643)  Sensom  litteralem  ita  exponit  Glarius . 
ff  Ex  Basan  convertam,  etc.  Hoc  est  liberabo  po- 
puium  meum,  sicnt  olim  liberavi  de  mano  O^ 
regis  Basan,  atque  de  mano  regis  iEfrjpti  in  mari 
Rubro,  quos  sic  contrivi  com  populis  suis,  ot  pe- 
des  Israelis  potuerint  tin^i  in  sanguine  eorum, 
et  lingoa  canom  sanguinem  inimicorum  lamberet  a 


et  ego  respondi :  exspecta  paulisper,  donee  intin- 
gatur  pes  tuus  in  sanguine.  Neque  enim  convenie- 
bat  ut  ante  passionem  Judeam  relinqueret  qui  a 
Jodceis  crocifigendus  erat.  In  sangnine  antem  pedes 
Ghristi  tincti  sunt,  quia  crnci  ciavis  afOxi,  proprio 
sanguine  croentati  sont. 

(c  Lingoa  canum  tuorom  ex  inimicis.  i>  Boni  snnt 
isti  canes  qui  Dei  esse  dicuntor,  qoi  ex  inimicis 
amici  facti  sunt.  Ex  illis  videlicet  inimicis  de  qni- 
bus  modo  superius  dixerat  :  «  Vernmtamen  con- 
quassabit  capita  inimicorum  soorum  iPsaU  cix,  6).  » 
Istorum  autem  canum  sola  lingua  nobis  necessaria 
fuit,  quse  nos  doceret,  et  prsedicaret,  atqne  lingendo 
vuloera  nostra  sanaret.  Boni  canes  qui  oves  Dei  cns- 
todinnt  et  a  loporom  insidiis  et  rapacitate  cnsto- 
diunt.  c  Ab  ipso  visi  sont  gressus  tui  Deos  ;  ingres» 
)i  sus  Dei  mei,  qoi  est  in  sancto  ipsins.  »  Ab  ipso» 
inquit,  pede,  qui  in  sanguine  tinctns  est,  ab  ipso 
visi  et  cogniti  sunt  gressus  tui,  Dens,  qnia  ipse  pes 
docuit  nos  per  vias  tuas  incedere  et  a  ?ia  pietatis 
et  misericordise  non  declinare.  t  Ingressus  Deimei, 
et  regis  mei,  qui  est  in  sancto  ipsius  ;  »  id  est  qui 
habitat  in  humanitate,  qnam  ipse  snscepit  et  fecit, 
yisi  sunt  in  illo  sanctissimo  pede. 

«  Prsevenerunt  principes  conjuncti  psallentibns 
9  in  medio  jnvenum  tympanistriarum  (644).  »  Eos- 
dem  ipsos,  qoos  canes  dixerat,  nonc  principes  yo- 
cat.  Et  isti  qoidem  conjuncti  psallentibus,  toti  fide- 
iicet  Ecclesise  multitudini,  sicut  principes  et  magi- 
stri  in  psallendo,  in  cantando,  in  prsedicando,  in  mi- 
racula  operando,  omnes  alios  prsevenerunt.  Gantan- 
tes  et  prsedicantes  id  medio  juvenum  tjmpanistria- 
rom.  Istae  juvenes  tympanistriee  Ecclesiee  primitivaB 
fuerunt,  quas  sancti  apostoli  per  seipsos  docuemnt 
et  preedicaverunt.  Bene  autem  tympanistriffi  dicnn- 
tur,  quia  omnes  sancti  tonc  temporis  tjmpana  fe- 
rebant  et  ad  verbera  soscipienda  parati  erant.  I^jrm- 
pana  enim  ex  corio  sicc6  et  extenso  fiunty  qnsB  yer- 
beribus  percussa  longius  resonant.  Tympana  tonc 
ferebant  apostoli,  quando,  ut  in  Actibus  apostolo- 
rnm  legitur,  gravissime  verberati, «  ibant  gandentoa 
a  conspectu  concilii,  quoniam  digni  habiti  snnt  pro 
nomine  Jesu  contumeliam  pati  (Act  y,  4i).  » 

t  In  Ecclesiis  benedicite  Dominnm,  Denm  de  fon- 
»  tibus  Israel.  Ibi  Benjamin  adolescentior  in  pavore» 
1  Principes  Judae  duces  eorom,  prindpes  Zabnlont 
»  principes  Nephtalim.  »  Prsecipit  Propheta  pmdi- 

Domino  interfectornm.  Secundom  aliam  translatio* 
nem  pro  convertam  legitur  convertar  in  proftmdnm 
maris,  sive  de  profondis,  obi  ait  Augnstinns  hoo 
dixisse  Dominum  nostrum,  auod  sua  misericordia 
converteretur  etiam  in  profondum  maris,  ad  eos  qno- 
que  liberandos  qui  essent  etiam  desperatissinii  pac» 
catores.  n  Ead.  enarr.  in  ps  LXfii. 

(6i4)  « Juvenum  typanistriarumy  id  est  jnTenenla- 
rum  prima  letate  florentium,  quee  tjmpana  sua»  hoe 
est  corporis  tensionem  ad  Domini  laudes  gloriam- 
que  verterunt,  macerantes  se  jejuniiSy  camisquo 
magis  maceratione  (^andentes :  quod  hodieaoe  in 
muitis  virginibus  divina  firtas  operator.  »  ujijuiio- 

DORIUS. 


951 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


m 


1 


ctis  principibusy  ^i  veiieruiit  de  fontibus  Israel,  et  A 
benedicant  Salvatorem  nostrum  qai  et  ipse  secun- 
dum'  carnem  de  eisdem  fontibus  originem  ducit.  Ibi, 
inquity  inter  illos  principes  excellentissime  et  sapien- 
tissime  cantat  Benjamin  adolescentior,  id  est  bea- 
tns  441  Paulus  apostolas,  qui  de  seipso  ait :  «  Nam 
et  egi  Israelita  sum  de  semine  Abrabam,  el  de 
tribu  Beikjamin  {Rom.  jj,  i),  »  De  quo  in  Actibus 
apostolorum  dicitur  ;  quod  «  testes  deposuerunt 
vestimenta  sua  secus  pedes  adolescentis  (645),  qui 
Yocabatnr  Saulus  {Act.  yu,  38).  >  Quod  autem  hic 
dicitur  in  payore,  in  alia  versione  dicitar,  «  in  men- 
tis  excessn  ;  »  atque  utramque  idem  significat :  raro 
cnim  mentis  excessus  sine  pavore  iieri  solet.  Unde 
et  Daniel  post  mentis  excessom,  multis  diebus  se  ^ 
icgrotasse  dicit  (Dan,  vni,  27).  Sed  parvus  non  fuit 
bic  mentis  excessus,  qui  longe  antea  fuerat  pro- 
pUetatus ;  audivit  enim  verba,  qase  non  licet  bomini 
loqui.  Per  «  principes  autem  Judse,  Zabaloo,  et  Ne- 
phtalim,  »  qoi  aliorom  duces  memorantur,  Petrus 
et  Andrea»,  Jacobus  et  Joannes  specialiter  intelligun- 
tur.  Unde  scriptum  est :  «  Primo  tempore  alieviata 
est  terra  Zabolon,  et  terra  Nephthalim  {Isa.  ii,  i)^  » 
inde  enim  apostoli  vocati  sunt,  unde  tt  viri  Galilsei 
dicuntur. 

c  Manda  Deos  virtotem  tuam.  »  Rogat  Propheta 
Dominum,  ut  virtotem  suam  mandet  principibus  suis, 
quia  corroborati  neminem  tumeaat,  ot  opos  sibi  in- 
junctum  iideliter  sapienterque  periiciant.  Unde  et 
subditur  :  <c  Confirma  hoc,  Deus,  quod  operatus  es  in  G 
»  nobis.  »  Merito  se  inter  illos  enumerat,  qui  eodem 
spiritu  simol  com  iliis  instructus  et  plenos  erat.  Et 
hoc  illis  coniirmatis  orat,  sine  quo  nihil  eos  posse 
non  dobitat.  <c  A  templo  sancto  tuo,  quod  est  In  Je- 
»  rusalem,  tibi  offerent  reges  munera.  »  Non  dicit 
quod  in  templo  offerent  munera ;  sed  potius  hoc  di- 
cere  videtur,  qood  de  templo  suscipient  mnnera  quse 
offerent.  Jerusalem  igitur  Ecclesia  est.   Templam 


vero  sanctum,  quod  in  ea  est,  Salvatoris  humanita9 
intelligitur,  in  quo  videlicet  templo  requiescit  omnii 
plenitudo  diviuitatis  corporaliter.  Reges  vero  apo 
stoli  sunt,  et  omnes  alii  qui  seipsos  et  alios  sapien- 
ter  regunt.  Isti  vero  reges  de  hoc  templo  suscipiont 
omnia  monera,  quse  Domino  offerunt,  et  ea  munera 
quse  de  hoc  templo  non  suscipiuntur,  Domino  offerri 
non  possunt.  Qaod  autem  hoc  templom  sit  Ecdesia, 
ipse  Dominus  ostendit,  dicens :  «  Ecce  ego  vobiscum 
som  omnibos  diebus  usque  ad  consummationem  sse- 
cuU  {Matth.  xxviii,  20).  » 

(c  Increpa  feras  sylvaruro,  conciliom  taurorum  in- 
»  ter  vaccas  populorum,  ut  eicludantnr  hi  qui  pro- 
»  bati  sunt  argento.  »  Ferse  silvarum,  bfleretici  sunt; 
feree  quidem,  quia  crudeles,  immites,  et  animas  ho- 
minum  occidere  et  devorare  cupientes.  Siivarom 
vero,  quia  ecclesiastiacam  fugiunt  conversationem, 
et  solitario  extraneoque  cibo  delectantar.  Tales  au- 
tem  increpet  Dominus  et  a  sua  feritate  compescat, 
ne  simplices  animas  decipiantet  perdant.  «  Gonci- 
liom  taurorum  inter  vaccas  populorum.  »  Mali  tauri, 
malffi  vaocee,  malum  concilium  faciunt,  qoi  ad  hoc 
conveniont,  ut  sancti  ab  Ecclesia  excludantur  (646). 
Tale  fuit  concilium  Ariminense  ;  taie  concilium 
Arianorum,  tale  et  Ephesinum,  in  quibus  omnesca- 
tholici  episcopi  daranati  simt  ct  exsilio  destinati. 
Miserae  111»  vaccae,  miserai  ill»  animse»  quae  de  tali- 
bus  tauris  impregnantur  et  de  talibns  filios  pariunt. 
Quod  autem  ait :  «  qui  probati  sunt  argento,  »  hoc 
est  intelligere  quod  ad  similitudinem  argenti  multa- 
rum  afflictionum  igne  examinati  sunt. 

c  Dissipa  gentes  quae  bella  volunt.  Venient  legati 
«  ex  iEgypto,  iCthiopia  praeveniet  manos  ejus  Deo.  » 
Hoc  autem  quamvis  de  omnibus  gentibus,  quie  con- 
tra  sanctam  Ecclesiam  pugnant,  intelligatur  de  su- 
pradictis  haereticis,  quos  tauros  vocaverat,  speciali- 
ter  intelligi  debet.  /Egy ptos  tenebras  interpretator, 
iEthiopes  vero  natoraliter  nigri  sunt.  Per  hos  ei*go 


(645)  Eadem  interpretatio  est  apud  Gassiodorium, 

qui  ad  illa  verba  adolescentior  in  pavore  ait :  Ado' 
ieteentior  exstiit  in  pavore,  quando  ad  vocem  Domini 
cwruit,  qui  ei  miseratus  intonuitt  SauUt  Saukf  quid 
meperseaueris?  {Act.  ix,  5.) 

(646)  Longa  est  concilii  Ariminensis  historia,  in 
quo  omnia  per  fraudem  et  vim  Arianorum  acta  sunt, 
ut  plures  episcopi  catholici  a  iide  Nicaena  defecisse 
viderentur.  Tres  foere  eo  in  concilio  exhibitse  for- 
roulas  fidei ;  quarom  prima  et  tertia  nuUum  errorem 
continebant,  et  in  hoc  solum  peccabant,  quod  vox 
con  substantialis  oyLoxKTto^  a  Nicff.nis  Patribus  de 
Filii  Dei  stabilia,  ot  identitas  natoree  cum  Patre 
declararetur,  deerat,  et  pro  ea  Ftiius  Patri  per  om- 
nia  similis  dicebatur,  hoc  est  ojxoOato; .  His  formu- 
iis  subscripsere  episcopi  catholici,  pacis  amore  :  sed 
ab  Arianis  decepti,  oui  iisdem  vocibus  abutebantur, 
aliom  sensuni  intendentes,  omnimodam  scilicet  si- 
militudiuem  inter  Patreni  et  Filium  admittcbant, 
consubstantialitatem  tamen  negabant .  Omni  ex- 
ceptione  majus  est  teslimonium  S.  Ilicronymi  in 
Dialojj.  adversus  Lucifer.  n.  18  edit.  Vallars.  «  Non 
erat,  mquit,  cur»  episcopis  de  vocabulo,  cum  sen- 
sus  esset  in  tuto...  In  hoc  vero  cuncti  episcopi,  et 
tota  simui  Ecclesia  plausu  quodam,   et  tripudio  Va- 

entis  vocem  exceperont.  Qood  si  quis  a  nobis  iictam 


putat,  scrinia  publica  scrutetur.  Plena"  sunt  certe  Ec- 
clesiarom  arcae,  et  recens  adhuc  rei  memoria  est. 
Snpersont  homines,  qui  illi  synodo  interfoerunt  :  et 

3uod  veritatem  iirmet,  ipsi  Ariani  haec  ita  ,  ut 
iximus,  gesta  non  denegant.  >  Hic  est  idem  Hiero- 
nymus,  qni  byperbolice  dixit,  loquens  de  deceptione 
Arianorom  eadem  in  synodo,  ingemuisse  totum  or- 
D  bem,  etse  Arianum  faclum  miratum  esse.  Hac  cum 
deciaratione  accipienda  suut,  quse  S.  Bruno  protolit 
de  concilio  Ariminensi.  At  jure  meritoque  alterum 
concilium  Arianorum  vocavit,  quod  fuit  Seleucifp 
congregatum  anno  269,  cujus  episcopi  juxta  S.  Atha- 
nasium  fere  omnes  Ariani  faere.  In  majorem  adhuc 
pravitatem  lapsumest  conciliumEphesinum,  vel  po- 
tius  Latrocinium  ,  in  quo  a  Dioscoro  patriarcha 
Alexandrino,  et  episcopis  ejus  asseclis  asserta  et 
propugnata  est  Nestoriana  haeresis,  damnatusque 
S.  Flavianus  archiep.  Constantinopolitanus,  catho- 
licx  veritatis  acerrimus  vindex.  De  concii.  Arimin. 
vid.  Tbeodor.  lib.  ii,  cap.  47,  qui  refert  Epistolam 
Rom.  synod.  habitae  sub  Damaso  Rom.  pontifice« 
De  eodcm  copiosissime  egit  eruditissimus  Jo.  Vin- 
ceitius  Bolgenius  in  dissert.  de  factis  dogmaticis 
Brixiff,  pag.  109  edit.  anno  proxime  elapso  1788. 
Vid.  etiam  vol.  I,  observ.  in  Histor.  Fleury,  pag.  229 
et  seqq. 


EXPOSmO  IN  PSALMOS. 


984 


illos  intelligere  possamos,  qui  a  catholio»  A  nnbibus  scriptam  est :  «  Qai  sant  isti  qui  at  nobes 


ae  fide  et  unitate  se  dividentes,  in  erroris  te- 
et  caliginem  demcrsi  sunt ;  sed  postea  co- 
'eritate,  de  iide  et  unitate  legatos  miserunt, 
i  44!9  qucesierunt  et  obedientiam  promise- 
^ege  concilia,  et  hoc  modo  reconciliatos  inye- 
Arianos,  et  Nestorianos  et  Donatistas,  quorum 
n  et  presbyteri,  prster  hseresiarchas  pro- 
rdinibus  reservatis,  misericorditer  ab  Ecclesia 
ti  sunt.  Nam  et  juxta  litteram,  et  de  iEgypto 
Bthiopia  multos  venisse  non  dubium  est.  Spi- 
ler  autem,  undecunque  venerunt,  de  ^gypto 
Ethiopia  venisse  Propheta  signiQcat.  Sic  enim 
)nvenienter  dicere  possumus,  quando  aliquem 
em  Ecclesise  reconciliari  videmus ;  de  iEgypto  q 
iEthiopia  venit  iste.  Yeniunt  igitur  legati  de 
0,  quando  peccatores  pacem  quffiront  et  obe- 
im  promittunt.  Quod  autem  ait  iEthiopia  prce- 
reconciliationis  celeritatem  et  desiderium 
it.  Manus  ejus  Deo,  sobauditur,  ad  obedien- 
ad  subscribendum,  ad  jurandum  et  ad  ser- 
m  prseparata  est. 

!gna  terrcG  cantate  Deo,  psallite  Domino.  » 
inquit,  tota  Ecclesia  unita  est,  et  de  tot  et  tan- 
nque  diversis  sententiis  in  unam  fidem  catho- 
et  apostolicam  convenernnt  omnes.  Gantate, 
e  et  psallite  de  tanta  Iffititia  eoncessa.  «  Psal- 
Dco,  qui  ascendit  super  coelos  coelorum  ad 
item.  »  Hoc  autem  de  Salvatore  nostro  dicitur, 


Yolant?  >  (Isa,  lx,  8.)  Ris  nubibus  tota  teria  irri- 
gata  et  fecundata  est,  quee  prius  sicca  et  arida 
erat. 

«  Mirabilis  Deus  in  sanctis  suis,  Deus  Israel,  ipse 
»  dabit  virtutem  et  fortitodinem  plebi  soos,  bene- 
»  dictos  Deus.  »  Mirabilis,  inqoit,  Deus  in  sanctis 
suis,  per  quos  talia  et  tam  magnifica  operatur  Deas 
Israel.  Iliius  videlicet  Israel,  de  quo  modo  superius 
dixi.  c  Soper  Israel  magnilicentia  ejos.  >  Ipse  dabit 
Tirtotem  quam  in  nubibus  nunc  esse  dicit.  Et  forti- 
tadinem  plebi  su®  quce  omnes  soos  soperet  inimi- 
cos  (647) ;  onde  et  nos  omnes  gratias  agentes  dica« 
mu8  :  Benediclus  Dens. 

PSALMUS  LXVIII. 
IN   FmEM  :  pao  his  qui  cohmot/kBuntub  :   psalmqs 

DAVID. 

Pro  his  enim  qui  commutabuntor,  et  qui  ab  infide- 
litate  ad  iidem  transient,  orat  Dominos  in  hoo 
psalmo,  dicens  :  «  Non  erubescant  in  me,  qui  te 
exspectant,  Domine  Dens  virtutum  (648).  » 

« Salvum  me  fac,  Deus»  quoniam  intraverunt 
»  aqaffiusqueadanimammeam.  »  Saspejam  diximus, 
et  seepe  dicendum  est  quia,  quoties  Salvator  noster 
aliquid  postulat  et  aliqaa  re  indigere  videtur,  nihil 
ad  divinitatem,  sed  omnia  ad  humanitatem  referenda 
sunt.  Sed  neque  ipsa  humanitas  oratione  indigebat, 
cai  omnia  qixm  yolebat  in  potestate  erant.  Qae  au- 


dentibus  discipulis  et  admirantibus,  soper  om-  Q  ^em  Christi  humanitas  vel    voluit,   vel  noluit,  ita 


elos  ascendit,  et  omnes  angelorum  ordines 
endit,  et  pervenit  ad  orientem,  per  quem  Pater 
catur,  ex  quo  omnia  oriuntur. 
xe  dabit  vocem  suam,  vocem  virtutis  saas,  date 
Drem  Deo.  >  Dat  qootidie  Dominus  vocem  suam, 
virtuiis  sua>,  per  Evangelia,  per  legera,  per 
etas,  per  clericos,  per  laicos  et  per  totam  si- 
cclesiam,  qui  cum  die  ac  nocte  laudare,  ho- 
;,  benedicere  non  cessant.  Et  non  dobito  hanc 
ionem  et  laudationem,  quse  nunc  ubique  gen- 
in  tota  Ecciesia  fit»  tunc  temporis  Prophetam 
lisse,  quando  ista  scribel^at    et   cantare  ju- 

iper  Israel  magniQcentia  ejos,  et  yirtos  ejas 


Propheta  ea  scribit,  ac  si  ea  locuta  fuisset,  atqoe 
eamdem  ipsam  loqoentem  introducit.  Valde  pauca 
suffi  passionis  tempore  locutus  est  Dominus,  qose 
nobis  eyangelistffi  diligonter  narrant.  Muita  au- 
tem  et  in  hoc  psalmo  e^  in  aliis  dicit  Propheta 
Dominum  locutum  fuisse,  quas  in  Evangeliis  non 
inveniontur  (649).  Unde  manifestum  est  quia 
similiter  scribit  Propheta  ea  qum  Dominus  locu- 
tas  est  corde,  sicut  ea  locotus  est  ore.  Utraqne 
enim  simili  modo  et  audiebat,  et  yidebaty 
MS  et  quse  Dominus  loquebator,  et  quse  Dominus 
Tolebat  yel  cogitabat  Sed  dicet  aliquis  :  Si  Domi* 
nas  ea  Yoioit  quae  in  hoc  psalmo  et  in  aliis  qoibus- 
dam  continentar,  et  que  ipse  petere  videtar,  quare 


ubibus.  »  Quid  per  Israel  nisi  Ecclesiam  et  jj  wcundum  ejus  voluntetem  factum  est,  com  om- 

nia  in  ejos  Yoiuntate  posita  essent  ?  Lege  in  Evan- 
geliOy  et  invenieseom  idem  voloisse  etnoluisse.  Gam 
enim  dixisset :  Pater,  si  possibiie  est,  transeat  a 
me  calix  iste  {Mallh.  xxvi,  39);  >  illico  sobjanxit : 
«  Yerumtamen  non  mea,  sed  tua  voluntas  fiat  (t6id.).  > 
Yolebat  enim  procul  dubio,  quod  petebat;  sed  sic 
▼olebat,  si  Pater  quoque  idipsum  voluisset.  Si  igitar 
aliqaid  petat,  et  qood  petit  non  aocipiat*  nemo  pro- 


im  Christianum  intelligamas?  Iste  enim  solus 
ictis  gentibus  Deom  videre  et  cognoscere  me- 
nterpretatur  Israel  vtr  videns  Detim.  Est  igitnr 
hunc  magnificentia  ejus,  quia  iste  solus  est  qoi 
magnilicatur,  glorificatur  et  honorator.  u  Et 
ejus  in  nubibus.  >  Nubes  apostoli  snnt  Ecele* 
B  doctores,  in  quibus  nisi  virtos  Dei  esset,  ne- 
am  ea  quse  faciebant  facere  potoissenU  De  his 

)  •  Ne  qois  de  humana  fk^agilitate  diffideret. 

I  crederet  ad  tanta  prsemia  pervenire.  veraci 

ssione  firmatur,    qoia*  Dominas  dabit  fide- 

suis    virtutem  patientice    et    fidei  fortitodi- 

ut  possint  ad  sterna  prsemia  perrenire.  » 

D. 

l)  Apposite  hic  S.  Augnstinas.  »  Unde  aatm 


ista  commutatio  facta  est,  nisi  ex  passione  Ghri- 

8U?> 

(649)  Optime  animadvertit  S.  Bruno  Ghristum 
Dominom  in  soa  passione  paoca  locutnm  fnisse 
ore  suo»  quas  diligenter  ab  evangelistis  scripto 
tradita  sunt;  sed  niuUa  in  corde  Uavid  posaisse, 
per  quem  verba  ipsius  Domini  accipere  debemus. 


9S5 


S.  BRUMONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


956 


pter  hoe  ejns  ▼olontatem  non  esse  completam  dicere  A  temporis  erant,  sed  isti  qnoqae  qni  nunc  sunt,  et 


I 


audeat.  Neque  est  inconyeniens,  si  natura  mutabilis 
mntabilem  habeat  voluntatem.  Omnia  enim  quse  no- 
stra  sunt,  praeter  peccatam,  eum  suscepisse  dubitare 
non  debemus.  Quod  autem  ait :  c  Saiyam  me  fac, 
»  Deus,  quoniam  intraverant  aquie  usque  ad  animam 
»  meam,  •  et  multa  alia  quffi  sequuntur,  non  ore, 
sed  cordis  intentione  locutus  est  Dominns  :  «  Aquae 
muite,  dicit  Scriptura,  populi  molti  (Apoc.  xyii, 
45).  9  Iste  aquffi  undique  inundantes,  et  super  eum 
impetuose  iniluentes,  Judaei  sunt,  qui  usque  ad  ejus 
animara  intrasse  dicuntor,  quia  usque  ad  mortem 
eum  persequi  non  cessarnnt. 

■  InOxus  sum  in  limo  profundi»  et  non  est  sub- 
»  stantia.  >  In  prsedictas  profundissimas  aquas  ca* 


cffiteri  qui  futuri  sunt,  in  eodem  odio  suat.  Et  hoe 
fortasse  fecit  illa  maledictio  eorum,  quam  super  se- 
ipsos  et  super  fllios  suos  imprecati  sunt,  dicentes : 
«  Sanguis  ejus  super  nos  et  super  filios  nostros 
(Matth.  XXVII,  25).  » 

c  Gonfortati  sunt  super  me  qai  me  persequuntur 
» inimici  mei  injnste.  »  Gonfortati  qaidem,  quia  tao- 
tum  fortiores  apparuerunt,  ut  in  eum  facerent  quod 
facere  optaverunt.  c  Quse  non  rapui,  tunc  exsolve-  \ 
»  bam.  >  Hffic  enim,  ut  ipsi  ostendebant,  maxima  , 
causa  fuit  interfectionis  illius,  quia  iilium  Dei  se 
esse  dixit.  Unde  etclamantes  dicebant :  «  Secundum 
iegem  debet  mori,  quia  fiiium  Dei  se  fecit  (Joan.  xix, 
7).  >  Quse  quidem  magna  rapina  fuisset,  si  Salva- 


dens,  ad  limum  asque  perVenit,  per  quem  videlicet  ^  tor  veritatem  non  dixisset.  Sed  audi  quid  apostolas 


limam,  Judseorum  neqaissimam  voluntatem  intelli- 
gimus.  Dedit  enim  eis  potestatem  nt  illis  tribus  die- 
bus  suam  adversus  eam  complerent  Yoluntatem. 
Unde  et  ipse  in  Evangelio  ait  :  «  Sicnt  fuit  Jonas  in 
ventre  ceti  tribus  diebus  et  tribus  noctibus;  ita 
erit  Filius  hominis  in  corde  terrae  (Matth.  xii,  40).  » 
Non  erat  igitur  substantia  qnse  de  illo  limo  eam  ex- 
trahere  voluisset,  quoniam  hoc  erat  in  voluntate 
ipsius,  ut  sic  teneri  potuisset ;  unde  et  Pilato  dicebat : 
«  Non  haberes  in  me  potestatem,  nisi  datum  tibi 
esset  desuper  (Joan.  xix,  ii).  » 

«  Yeni  in  altitudinem  maris,  et  tempestas  demer- 
»  sit  me.  1»  Hoc  significatur  per  altitndinem  maris^ 


dicat :  «  Non  rapinam  arbitratns  est,  esse  se  sequa- 
lem  Deo  (fhilip.  ii,  6).  •  Exsolvit  igitur  qase  non 
rapuit,  quia  inde  poenas  persolvit,  quod  illud  qaod 
erat  se  esse  dixit.  Exsolvit  et  aliter  quod  non  rapuit, 
quia  rapina  primi  hominis  fecit  ut  ipse  pro  nobis 
moreretur. 

«  Deus  tu  scis  insipientiam  meam,  et  delicta  mea 
»  a  te  non  sunt  abscondita.  »  Magna  insipientia 
stultis  et  infidelibus  hsec  esse  videtur,  ut  Deus  tan- 
tum  se  hamiliaret  et  pro  hominibus  moreretur. 
Judaei  qnoque  magnum  hoc  peccatum  ei  imputabant, 
quod  in  Sabbato  curaret  et  Dei  Filium  se  esse  testa- 
batur.   Sed  poccatum   et    hanc   insipientiam    ille 


qaod  «gnificatur  per  limnm  profundi.  TempesU»  c  «-iebat,  in  cnjus  obedientiam  Salvator  noster  hiec 
aatem  quae  eum  demersit,  Judseornm  saeviens  mnl-      jjm«:.  sustinuit 


titudo  fuit,  quee  eum  cepit,  ligavit,  tenuit. 

c  Laboravi  clamans,  raucae  factse  sunt  fances  mece, 
1  defecerunt  oculi  mei,  dum  spero  in  Denm  meum. » 
Hoc  autem  tale  est  ac  si  diceret :  Nii  profuit  quod 
tantum  in  eis  laboravi,  quod  tantum  prsedicando  cla- 
mavi;  unde  sic  rancae  factse  sunt  fauces  mese,  ut 
quasi  mutus  et  loqui  non  valens,  non  responderem 
eis.  Hinc  est  enim  qaod  didtur :  «  Sicut  agnas  ad 
victimam  ductus  est,  non  aperiens  os  sunm 
(Isa.  Lin,  7).  )>  Oculi  autem  ejns,  qui  defecerunty 
apostoli  mibi  esse  videntnr,  qui  tunc  quidem  defe- 
cerunt,  quando  eo  relicto  fagerunt.  Et  hoc  ideo,  quia 
non  in  eorumy  sed  in  solo  Dei  adjntorio  spem  habe- 


«  Non  erubescant  in  me  qui  te  exspectant,  Do- 
M  mine  Deus  virtotumi  non  revereantur  super  me 
»  qui  requirunt  te,  Deus  Israel.  »  Erubescerent  enim 
si  non  resurrexisset,  et  si  hoc  quod  se  facturum 
esse  promiserat  non  fecisset.  Et  sancti  quidem  ex- 
spectant  et  requirnnt  Dominum,  qaia  in  ^ejus  ad' 
ventn  se  beatos  fore  non  dubitant. 

444«  Quoniam  propter  te  sustinui  improperium.  » 
Magnum  improperium  fuit  quod  filius  Patris  obe- 
diendo  sustinuit.  Unde  et  subditur.  c  Operuit  reve- 
»  rentia  faciem  meam.  > 

€  Extraneus  factus  sum  fratribus  meis  et  hospes 


, ^ ^ — __     __  ^__ 

bant.  Unde  et  Petro  pagnare  volenti  ait :  «  Mitte      »  filiis  matris  meae.  »  Per  hos  antem  Judseos  intelli- 


gladium  tuam  in  locum  snum.  An  putas  qnia  non 
possum  rogare  Patrem,  et  exhibebit  mihi  modo 
plus  quam  dnodecim  legiones  angelorum?  Quomodo 
ergo  implebuntur  Scripturse,  qnia  sic  oportet  fieri 
(Matth.  XXVI,  52).  »  Oculi  antem  ejus,  ideo  apo- 
stoli,  dicuntnr,  quia  per  illos  alios  iliuminat,  et  per 
illos  omnes  alios  recto  itinere  ad  patriam  ducit, 

«  Mttltiplicati  sant  snper  capilloe  capitis  mei  qui 
»  oderunt  me  gratis. »  Gratias  enim,  et  sine  causa 
oderunt  Judsei  Dominum,  sicut  ipse  quoque  in  Evan- 
gelio  ait :  Qnia  odio  habuernnt  me  gratis  (Joan.  xv, 
25).  »  Quod  autem  super  capillos  eapitis  sui  mul- 
tipUeatos  eos  eu^  dicit,  inflnitos  eos  et  innumera- 
biles  eese  ^ostendit.  Non  soium  enim  illi  qui  tune 


gimns,  qui  ejnsdem  Synagogse  cujus  et  ipse  filius 
erat  His  antem  extraneus  Dominus,  et  peregrinus 
factus  est,  qaia  eum  spementes  dixerunt :  «  Nolu- 
mus  honc  regnare  super  nos.  Et  nolumus  hunc^ 
sed  Barrabam.  Et  non  habemus  regem  nisi  Gse- 
sarem  {Lue,  xix,  14).  » 

«  Qnoniam  zelus  domns  tuse  comedit  me,  et  op- 
»  probria  exprobrantium  tibi  cecideruot  saper  me.  » 
Domus  Dei  Ecclesia  est,  cujus  amor  Ghristum  come- 
dit,  et  inseparabiliter  sibi  conjunxit.  Q\m  enim 
comedimus  sic  secondum  aliquam  partem  sni  in 
nostram  substantiam  transferuntur,  nt  ab  ea  sepa- 
rari  non  valeant.  Geciderunt  autem  saper  filium 
opprobriqi   exprobrantiam  Patrem,  quia  Pater  op- 


EXPOSmO  IN  PSALMOS. 


958 


B 


riatantnm,  Filio?  vero  etopprobria  sustinuit  et  A 
ionem. 

Et  operai  in  jejonio  animam  meam,  et  fadom 
t  mihi  in  opprobriom.  »  Volebam,  inqoit,  Judfleos 
coDJungere,  et  meo  corpori,  quod  est  Ecclesia, 
rnare  et  sociare,  sed  jejunos  sum,  neque  hunc 
m  soscipere  valui.  Talis  eratillecibus,  qui  beato 

0  in  linteo  ostensus  est,  quando  ei  a  Domino  di- 

1  est :  «  Macta,  et  manduca  (Act.  x,  i3).  »  Ope- 
autem  Dominns  in  hoc  jejunio  animam  suam» 

et  desiderium  suum  eis  celavit,  et  virtutem, 
intus  erat,  non  manifestavit.  Et  hoc  quidem  ei 
)probrium  factum  est,  quia  inde  majorum  au- 
am  habuerunt,  unde  eum  humiliatum,  et  quasi 
viribus  esse  viderunt. 

Et  posui  vestimentum  meum  cilicium,  et  factus 
m  iliis  in  parabolam.  »  Animam  qnidem,  id  est 
item  et  fortitudinem,  qu8B  in  anima  est,  operoit 
inus  atqoe  celavit.  Gilicium  vero  eorum  oculis 
posuit,  per  quod  caro  signiiicatur;  talem  se 
ostendit,  qualem  eum  esse  putabant.  Unde  et 
)heta  in  eorom  persona  dicit :  «  Et  nos  potavi- 

eum  qoasi  leprosum,  percussum  a  Deo,  et 
liliatom  {Isa,  li,  4).  »  Cilicium  ergo  viderunt, 
inem  sciiicet  homiiiatum  in  similitudinem  car- 
peccati,  nullam  virtutem  et  fortitodinem  osten- 
em.  Unde  et  Piiato  dicebant :  cc  Nisi  esset  hic 
ifactor,  non  tibi  tradidissemos  eum  {Joan.  xviii, 
»  Si  enim  animse  et  divinitatis  similitudinem 
linus  ostendisset,  qois  ei  resistere  potoisset?  G 
i  igitur  posoit  et  ostendit  vestimentom  soom 
ium,  ideo  factos  est  iilis  in  parabolam,  ut  deri- 
3  et  parabolice  de  eo  loquerentur. 
Adversom  me  exercebantor  qui  sedebant  in 
>rta,  et  in  me  psaiiebant  qui  bibebant  vinum.  » 
.  iila  nox,  quia  Salvator  noster  captus  est,  luden- 
i  exercitium,  saltatio  et  ebrietas  foit.  Sedebant 
m  in  porta  templi,  sive  potius  in  porta  mortis^ 
talia  conventicuia  fleri  soient. 
Ego  vero  orationem  meam  ad  te,  Domine.  >  Illi, 
lit,  hoc  faciebant;  ego  vero  orabam  in  corde 
),  et  orationem  meam  ad  te,  Domine,  dirigebam. 

quid  orabat  Dominos?  Aodi  quid  sequitur  : 
smpus  beneplaciti  Deos;  i  subaoditur  :  •  ecce 
ivenit.  »  £t  qoia  est  iste  beneplacitus?  dicat  ipse  ^ 
2r :  c  Hic  est  iilios  meus  dilectus,  in  quo  mihi 
e  complacui  (Matth.  xii,  i8).  »  Tempus  autem 
isti,  quamvis  omne  tempos  suse  iacamationis  in- 
gi  possit,  illud  tamen  prsecipue  inteiligitur,  in 

majorem  misericordiam  operatos  est,  tempus 
)licet  suse  passionis.  Unde  et  subditur  ; 

In  multitudine  misericordiffi  toffi  exaudi  me  in 
sritate  saiutis  mee.  >  Molta,  quasi  dicat,  sit  ista 
ericordia  tua,  et  vera  sit  iste  salus  toa,  qoam  per 
modo  operaris,  qoatenus  et  multi  salvi  fiant,  et 
i  salute  »al?i  fiant.  Veraenimsalus  illa  est  cui  ne- 

intirmilas  neque  mors  snccedere  potest ;  maxima 
iicina  est  qua  mortis  aculeus  fractus  est 

Eripe  me  de  lotOy  «t  non  iohnream,  libera  me 


»  ex  odientibus  me  et  de  proftindo  aqnarum,  nonme 
»  demergat  tempestas  aqua;.  »  Dictum  est  superius 
qoidper  lutum  sive  limum,  efquid  per  profundum 
maris  et  aquarum  tempestatem  intelligere  debea- 
mos.  Et  superius  quidem  in  limo  profundi  infixum 
et  tempestate  submersum  se  esse  dicit.  Hic  autem  ut 
eripiator  exorat:  quia,  ut  diximos,  usque  in  tertiom 
diem  potestatem  in  eo  habuerunt ;  postea  (vero  de 
eorom  potestate  ereptus,  nihil  ulterius  adversus  eum 
facere  potuerunt.  Sed  quare  hic  dicit :  «  Non  me 
1  demergat  tempestas  aquse ;  >  com  soperius  dicat : 
»  et  tempestas  demersit  me?  >  nisi  ot  intelligamus 
eum  pro  sola  animaorare,  ut  nollam  in  eam  habeant 
potestatem.  Sic  enim  et  de  beato  Job,  com  Satan  ei 
detraheret,  a  Domino  dictum  esse  legitur  :  «  Ecce 
in  manu  tna  est;  verumtamen  animam  illius 
serva  (Job,  ii,  6).  » 

«  Neque  absorbeat  me  profimdum,  neque  urgeat 
»  snper  me  puteus  os  suum.  »  Hic  aotem  manifeste 
ostenditur  qoia  haec  oratio,  non  ad  corpus,  sed  ad 
animam  pertinet:  sola  enim  Salvatoris  nostri  anima 
in  infemum  descendit,  qui  per  honc  poteum  pro- 
fundnm  significator.  £t  ipse  qoidem  ibi  teneri  non 
potuit,  sed  ligato  diabolo  et  inferno  exspoliato,  com 
magna  victoria  inde  ascendit. 

<c  Exaudi  me,  Domine«  quoniam  benigna  est  mise 
»  ricordia  tua  :  secondum  moltitudinem  miseratio- 
»  num  tuarum  respice  me;  ne  avertas  faciem  tuam 
»  a  puero  tuo ;  quoniam  tribulor,  velociter  exaudi 
»  me.  »  Satis  veiociter  exauditus  est,  quia  ipsa  hora 
qua  voluit,  et  sicut  ipse  com  Patre  disposuit,  a  mor- 
tuis  resurrexit. 

4tiS  «  Intende  animse  mese  in  adjutorinm,  et  li- 
»  bera  eam  propter  inimicos  meos,  eripe  me  ut  non 
>  gaudeant  de  me  inimici  mei.  »  Haec  autem  plana 
sont,  et  expositionem  non  indigent.  Diximus  supe- 
rius  qualiter  has  Salvatoris  nostri  orationes  intelli- 
gere  debeamus. 

c  Tu  enim  scis  improperium  meom,  confusionem 
»  et  verecundiam  meam.  »  Omnia  hiec  idem  signi« 
ficant :  quae  ideo  Patrem  scire  dicit,  qoia  inde  com 
magnam  uitionem  accepturum  esse  non  dubitat. 
«c  In  conspectu  tuo  sunt  semper  qoi  tribulant  me.  » 
Tu  eos  vides,  tn  eos  cognoscis,  te  fugere  non  pote- 
runt;  tibi  de  his  omnibus  rationem  eos  reddere 
opurtet.  Miseri,  et  per  omnia  infelices,  quibus  tam 
dora  accosatio  et  tam  terribiie  judiciom  imminet! 

c  Improperium  expectavitcormeumet  miseriam.» 
Sciel>at  Salvator  noster,  quando  Jodeeis  prsedicabat, 
et  eorom  infirmos  sanabat  et  mortoos  resuscitabat, 
omnia  hsec  sibi  esse  ventora,  et  de  tali  vinea  aliam 
vindemiam  exspectare  non  deboit. 

c  Sostinui,  qui  simul  mecum  contristaretur,  et 
»  non  fuit,  consolantem  me  qusesiviy  et  non  inveni.  • 
Et  mirom  certe  com  tot  millia  ibi  essent,  qoi  eum 
cogpaoverant,  predicantem  audiverant,  et  tam  multa 
ejus  miracula  viderant,  qood  nemo  ad  eum  accessit 
nt  compateretur,  et  qui  eum  consolaretur;  tantus 
terrorinfaserat  omnes  bonos,  et  sie  diaboias  adver 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SI6NIENSIS. 

gus  enm  concitayerat ;  et  inilammaverat  omnes  ma-  A  iniquitate,  meritum  iniqpiitatis  intelUgere  debei 

los,  ut  et  illi  essent  extra  se,  et  quod  facerent,  igno- 

rarent.  Nam  et  ipsi  discipuli,   relicto  eo,  fugerunt 

omnes ;  et  ipse,  qui  inter  eos  maximus  erat,  et  qui 

alios,  sicut  et  mandatum  fuerat,  conlirmare  debebat, 

timore  perterritus,  ter  eum  negavit.  £t  bic  est  quod 

Dominus  dixerat :  «  Hiec  est  hora  yestra,  et  potestas 

tenebrarum  (Luc,  zxii,  33).  » 

«  Et  dederunt  in  escam  meam  fel,  et  in  siti  mea 
»  potaverunt  me  aceto.  »  Hoc  autem  et  Evangelista 
simiiiter  narrat :  «  Quia  dederunt  ei  acetum  cum 
felle  mistum  {Matth.  xxvii,  34).  > 

«  Fiat  mensa  eorum  coram  ipsis  in  laqneum,  et  in 
»  retributionem  et  in  scandalum.  >  Hanc  autem 
maledictionem  et  alias  omnes  qu(B  sequuntur  quo- 
tidie  Judaei  legentes  et  non  intelligentes  seipsos  B 
excommunicant  et  maledicunt;  qnod  utiqne  non 
fecissent,  nisi  eas  Propheta  scripsisset.  Eamdem 
cscam  spiritnalem  habent  Judaei,  qnam  et  nos  habe- 
mus,  legem  videlicet,  et  prophetas  et  alias  Scriptu- 
ras  quibus  animse  nutriuntur,  sed  non  est  inter  eos 
qui  panem  frangat  et  Scripturas  eis  exponat ;  sicut 
scriptum  est  :  c  Parvuli  petierunt  panem,  et  non 
erat  qui  frangeret  eis  {Thren.  iv,  4)  ».  Sequuntur 
igitur  litteram,  et,  sicut  Apostolus  ait,  ipsa  littera 
eos  occidity  atque  eo  modo  iit  eis  in  laqueum  qno 
decipiantur  et  occidantur.  £t  hanc  retributiunem 
et  hoc  scandalum  inde  habebunt,  quod  solam  litte- 
ram  sequnntur  et  spiritualem  intelligentiam  non 
quaerunt.  Unde  et  snbditur  : 


Ponit  igitur  Dominus  iniquitatem  super  iniquitati 
quia  omnes  iiiorum  enumerat  iniquitates»  ut  nuli 
praetermittatur,  pro  qua  pcenam  non  suscipiant. 

«  Et  non  intrent  in  tuam  justitiam.  >   Qaid 
enim  in  tuam  justitiam,  nisi  in  locum  ia  quo  j 
et  justitia  habitat?  per  quem  utique  illa  habital 
snpernsB  felicitatis  siguificatur. 

«  Deieantnr  de  libro  viventium.  b  Hoc  autem  ex- 
ponit  «  et  cum  justis  non  scribantur.  »  Mali  autea 
in  illo  libro  scripti  non  snnt ;  sed  ideo  ex  eo  delen 
tur,  quod  in  eo  scribi  non  permittuntur.  Liber  au- 
tem  iile,  quid  alind  est,  nisi  memoria  omnipoteotii 
Dei,  in  qua  simul  omnia,  et  prima  et  novissima  coo- 
tinentur? 

«  Pauper  et  dolens  ego  sum,  et  salus  yultus  tui 
9  Deos  suscepit  me.  b  Hae  sunt,  quasi  dicat  iilas  gra- 
tise  quas  ab  ilio  populo  snscipio,  quia  cum  omniam 
dives  essem,  pauper  et  dolens  pro  eo  factus  sam. 
Unde  et  alibi  dicitur  :  <  Vere  languorea  nostros  ipse 
tulit,  et  dolores  nostros  ipse  portavit  {Isa.  uii,  4).  > 
—  «  £t  salus  bonae  voluntatis  tuse  Deus  suscepit  me,  • 
qui,  ut  alios  sanarem,  iniirmari  volui.  Vultus  pro  vo- 
lontate  ponitur,  quia  in  vultu  voluntas  cognoscitor. 

c  Laudabo  nomen  Dei  mei  com  cantico,  et  mt- 
»  gnificabo  eum  in  laude. »  Uoc  est  euim  iliud  nomen, 
de  quo  ipse  Dominus  per  44B  Prophetam  dicit : 
«  Ego  DominuSy  hoc  est  nomen  meum,  gloriam  meam 
alteri  non  dabo  {Isa,  xlii,  8).  »  Hoc  aiitem  nomen 
ille  laudat,  et  cum  cantico  laudat,  qui  et  se  servum, 


s 
s 

il 
i< 
ii 


I 


«  Obscurentur  ocnli  eorum  ne  videant.  »  Hoc  est  q  et  ipsum  Dominum  esse  cognoscens,  sic  ei  servit,  et 


enim  quod  per  prophetam  dicitur  :  c  Excceca  cor 
populi  hnjns,  ut  videntes,  non  videant,  et  audientes 
non  intelligant  {Isa.  vi,  10).  » 

c  £t  dorsum  eorum  semper  incurva.  >  Incurvatum 
est  dorsnm  Judseornm,  et  non  ad  ea  respiciunt  quae 
sursum  sunt,  sed  ad  ea  quse  inferius  lateut;  tempo- 
ralia  qucerunt,  et  non  seterna;  non  homines,  sed 
bestise  facti  sunt. 

«  ££funde  super  eos  iram  tuam,  et  indignatio  irse 
1  tuse  apprehendat  eos.  »  Hoc  jam  ex  parte  factum 
est ;  sed  abondantius  in  judicio  exspectatur. 

c(  Fiat  habitatio  eorum  deserta,  et  in  tabernaculis 
»  eoriun  non  sit  qui  inhabitet.  »  Habitatur  quidem 
usque  hodie  Jodaea,  sed  non  a  Judasis,  quoniam  ab 
eis  derelicta  et  deserta  est,  et  nuUus  est  ex  eis  qui 
quasi  in  hsereditate  sua  habitet  in  ea.  Sed  quare 
hoc? 

«  Qnoniam  quem  tu  percussisti,  ipsi  persecuti 
»  sunt  me,  ct  dolorem  volnernm  meorum  addidc- 
I»  runt.  »  Hoc  est  enim  qnod  alibi  scriptnm  est 
1  Percntiam  pastorem,  et  dispergentur  oves  gregis. 
{Zach,  ziii,  7).  »  Addiderunt  autem  et  alium  do- 
lorem  vuinerum  ejus,  jquia  non  fuit  ei  sufficiens, 
quod  Dominnm  occiderent,  nisi  et  servos  interlice- 
rent.  Hsec  quidem  adhuc  fiitura  erant;  sic  de  eis 
loqnitur,  ac  si  jam  transacta  fuissent. 

«  Appone  iniquitatem  super  iniquitatem  ipsorum.  » 
Dominos  iniqoitatem  facere   non  potest,  sed  pro 


D 


sic  ei  obedit,  sicut  bonum  servum  bono  Domino  ser- 
vire  oportet. 

«  £t  placebit  Deo  super  yitnlum  noyelium  coroua 
»  producentem  et  nngulas.  »  Hic  est  ille  yitulns  sagioa- 
tus,  de  qno  in  Evangelio  dicitur :  «  Occidite  mihi  vita- 
lum  saginatum,  ut  epulemur  et  satiemur  (Luc.  it, 
23}.  cNovelius  est  ipse  vitulus,  quia  nunqoam  amplius 
talis  vitulus  iromolatus  fuit.  Ac  per  hoc  bene  placait 
Deo  super  vituium  istnm,  neque  in  aliqno  aiio  sic 
aliquando  delectatus  est,  ut  merito  de  eo  dicatur : 
Quia  a  odoratus  est  Dominus  odorem  soayitatis  (Gt- 
nes.  VIII,  21).  »  Produxit  autem  iste  yitulus  et  sibi 
et  nobis  cornua  et  ungulas  quibus  inimicos  su- 
perare  et  sub  pedibns  conculcare  yalemos.  Uode 
Apostolos  ait  :  «  Dominus  conteret  Satanam  sub  pe- 
dibus  vestris  velociter  {Rom,  xvi,  20).  •  Omnia  man- 
data  utrinsque  Testament^  et  arma  nobis  et  cornna 
sunt  ad  superandos  inimicos. 

«  Videant  pauperes  et  Isetentnr,  qusrite  Dominnm 
)»  et  vivet  anima  vestra.  »  Isti  sunt  illi  pauperes, 
qui  magistri  exempla  secuti,  sua  sponte  pauperes 
facti  sunt.  Et  de  Judsis  quidem  dicitur  saperius, 
«  obscurentur  oculi  eorum  ne  videant :  »  de  his  au- 
tem  dicitur,  «  .videant  pauperes,  et  Isetentnr.  >  Ut 
adimpleatur  illud  qnod  in  Evangelio  Dominus  ait : 
c  In  jodicium  ego  veni  in  hunc  mundum,  ut  qoi  non 
vident,  videant;  et  videntes  ceeci  iiant  {Matth.  xui, 
13.)  a  Lsetentor  itaque  pauperes,  quorom  oculi  aperU 


Exposrno  in  psalmos. 


m 


B 


it  ad  Tidenda  et  intelligenda  omnia  diyina  my-  A 
illaminati.  c  Quserite  Dominom,  »  qnia  ad  hoc 
laii  estis,  ateamqnsBratis  et  inveniatis ;  qa6m 
idaei  invenire  non  possunt,  quia  csci  sunt  et 
)bris  ambulant.  Vivunt  autem  qui  Dominum 
nt,  quia  in  ipso  yitam  invenerant. 
loniam  exaudivit  pauperes  Dominus,  et  vinctos 
non  sprevit.  )»  Dignnm,  inquit,  est,  ut  Domi- 
lauperes  queerant,  qui  eorum  justa  desideria 
r  exaudit.  Vincti  autem  Domini  illi  sunt  qai 
einculis  colligati  seipsos  compescunt,  ut  ad  il- 
aon  acAedant.  Omnia  divina  mandata  vincula 
m  sunt,  quibus  retineri  debemus. 
udent  illum  coeli  et  terra,  mare  et  omnia  quae 
s  sant.  »Sich»comnia  Dominum  laudant,ni- 
inquitar  quod  ejus  laudibus  idoneum  sit.  Quo- 
sicut  scriptum  est :  «  In  inferno  autem  quis 
ibilur  tibi?  »  {Psal  vi,  6.)  —  c  Quoniam  Deus 
imfacietSion,et  sedificabuntur  civitatesJuda. » 
.  Ecclesia  est,  cujus  speculatores  praedidti  pau- 
sunt,  quibus  ideo  dictum  est  ut  videant,  quo- 
Bid  hoc  super  speculum  positi  sunt,  ut  civitatem 
iant,  et  a  longe  videant.  Tanta  est  autem  1«- 
e  salute  Sion,  ut  ex  hoc  omnis  creatura  Deum 
e  et  benedicere  debeat.  Civitates  vero  Juda, 
«  EcclesisB  sunt  quaj,  per  totum  mundum  ab 
•lis  ffdificatse,  non  Judseos,  sed  Ghristianos 
itores  habent. 

;  hsereditate  acquirent  eam,  et  semen  servo- 
ejus  possidebit  eam,  et  qui  diligunt  nomen  G 
habitabunt  in  ea.  »  Hanc,  inquit,  haeredita- 
^emen,  et  filii  apostolorum  possidebunt.  Et 
(  qui  diligunt  nomen  ejus,  et  qui  se  gerunt  ut 
i  ejas,  habitabunt  in  ea. 

PSALMUS  LXIX. 

FINEM   PSALHUS  DAVID   l   IN  REMBMORATIONKV ; 
IDEO   QDIA  SALVUM   EUM  FECrT  DOMINUS. 

inem,  inquit,  hsec  referantur,  et  ad  Ghristum 
ntur,  et  ab  ipso  adjutorium  quseratur  et  ex- 
tur,  quse  ego  quasi  dicat  in  rememorationem 
i,  ideo  quod  Dominus  salvum  me  fecit.  Hffic 
i  in  canctis>ostris  necessitatibus  dicamas  et 
)us  nostris  actionibus  prseponamus,  quse  ad  soi 
)lum  Propheta  nos  dicerevoluit. 
omine  Deus,  in  adjutorium  meum  intende,  Do- 
e,  ad  adjuvandum  me  festina.  »  Hflec  oratio 
t  nobis  in  omnibus  quse  postulamus,  praesertim 
inimicis  et  adversariis  affligimur.  Ubique  et  in 
l)us  Dei  adjutorium  qq^rendum  est,  quia  obi- 
it  in  omnibus  necessarium  est;  quoniam  sine 
idjutorio  nihil  facere  possumus.  Si  bona  agere 
lus,  bene  et  utiliter  oremus;  ot  si  quod  non 
nus,  male  agere  volumas,  bene  et  utiliter  ora- 
magnum  Dei  adjutoriuiL  est,  si  malis  deside- 
53istat  et  lieri  non  permittat.  Qui  igitur  malum 
)d  facere  cupit,  dicat  prius :  t  Deus  in  adjuto- 

0)  «  Jeremias  propheta  refert  Jonadab  faisse 
icerdotem  :  qoi  iiiiis  sais  prseceperat  non  bi- 
vinumy  neque  in  domibQS,  sed  in  tentoriis  ha- 


riam  menm  intende,  »  et  non  poterit  faeere  qood 
facere  cupit.  Festinet  igitur  Dominus  in  a4jutorium 
bonis,  nt  faciant  quod  volont;  festinet  et  maiis  in 
adjutorium,  ne  faciant  quod  volunt. 

«  Gonfimdatur  et  revereantur  inimici  mei,  qui 
»  qusemnt  animam  meam.  »  Hsc  oratio  et  contra 
inimicos  fit  et  pro  inimicis.  Pro  inimicis  quidem  si 
resipiseunt  :  contra  eos  autem,  si  in  malitia  perse- 
verant.  Bene  autem  confunditur  et  erubescit  qui 
peccata  sua  recognoscens,  ab  iniquitate  quiescit  et 
eumdiligere  incipit,  quem  occidere  desiderabit.  Unde 
et  sequitur : 

M9  «  Avertantnr  retrorsum  et  erubescant  qni 
»  cogitant  mihi  mala.  »  Avertantur,  inquit,  retror- 
sum  ab  [iniqua  sna  intentione,  et  ad  poenitentiam 
redeantcum  satisfactione.  Et  erubescant  ea  erube- 
scentia,  de  qua  Apostolus  loquitur,  dicens  :  i  Quem 
ergo  friictum  habuistis  tanc  in  illis  in  quibus  modo 
erubesoitis?  «  {Rom,  vi,  2i>) 

t  Avertantor  statim  et  embescant  qui  dicunt 
»  milii  euge,  euge,  »  Gito,  inquit,  avertantur,  et  non 
tardent  converti  ad  Dominum,  neqae  di£ferant  de 
die  in  diem  :  et  erubescentes  convertantur,  ne  et 
ipsi  audiant  quod  per  prophetam  dicitur  :  c  Facies 
meret  i  is  facta  est  tibi :  nescis  erubescere  {Jer,  iii, 
3).  »  Quod  autem  ait  euge^  euge^  insultatio  est,  quam 
iniqui  homines  contra  sanctos,  quasi  jam  ab  eis  su- 
peratos,  facere  solebant. 

«  Exsultent  et  Iffitentur  qui  qusernnt  te,  Domine.  » 
Qualescunque  fuerint,  dicunt  martyres,  et  quomo- 
docunque  nos  afllixerint,  si  te  quflesierint  et  ad  te 
conversi  fuerint,  rogamus  ut  eamdem  nobiscum  iseti- 
tiam  et  exsultationem  habeant.  Boni  discipuli  qui, 
magistri  exempla  secnti,  pro  perseqdentibus  et  ca- 
lumniantibus  orant.  Sic  enim  ipse  Dominus  pro  suis 
cmcifixoribas  oravit,  dicens  :  «  Pater  ignosce  illis, 
quia  nesciunt  quid  faciunt  {Luc.  xxiii,  34).  »  —  •  Et 
»  dicant  semper,  magnificetur  Dominus,  qui  dili- 
»  gunt  salutare  tuum.  »  Qni  Filinm  diligunty 
diligunt  et  Patrem,  et  simul  cum  Filio  glorificant 

Patrem. 

t  Ego  vero  egenus  et  pauper  snm,  Deus,  adjuva 
»  me.  »  Egeni  et  pauperes  erant  sancti  et  humano 
anxilio  destituti,  quia  prster  Deum,  nemo  erat  qui 
eis  auxilinm  pnestare  auderet.  Unde  et  unnsquisque 
illomm  Domino  dicit :  •  Deus,  adjuvame,  »  etillud 
quod  sequitur  :  «  adjutor  meus  et  liberator  meus 
»  es  tu.  »  In  magna  afflictione  se  esse  significant, 
dum  tanta  instantia  adjutorium  postulant :  Unde  et 
subditur :  «  ne  tardaveris ;  »  cito,  inquiunt, 
succurre :  jam  vires  deficiunt  et  resistere  non  va- 

lemus. 

PSALMUS  LXX. 

PSALMDS    DAVID    FILIORDM    JONADAB    (650),     ET    PRIOaOM 

CApnvoRDM  {Jerem,  xxxv,  6). 

Iste  est  ille  Jonadab  qui  praecepit  filiis  sais  ut  vi- 

bitare,  eosqoe  magnam  obedientise  hajus  apud  Do- 

minum  gratiam  comperisse;  aui  nunc  pro  ndelibus 

ac  devous  ponantor  :  unde  et  Jonadab  mterpretatnr 


I 


063 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIBNSIS.  964 

'  c  In  te  confirmaius  som  ez  nterOy  de  Tentre  mi« 
>  tris  raece  tu  es  protector  meus ;  in  te  cantatio  mea 
»  seojper.  Dixi,  inquit,  quia  tu  es  patientia  mea,  et 
»  spes  mea  a  juventute  mea;  »  qui  utiqoe  ad  ipsam 
JQventutem  pervenire  non  potuissem,  nisi  tu  me 
confirmasses,  educasses,  docuisses  et  provezisses. 
Totom  igitor  qnod  sum,  gratia  tua  sum.  Et  in  te  erit 
decantatio  mea  semper,  quia  omni  tempore  tibi  can- 
tabo  et  jubilabo. 

c  Tanquam  prodigium  factus  som  multis  :  et  ta 
»  adjutor  fortis.  »  Est  autem  prodigium  novom  ali- 
quod  et  inusitatum.  Et  dicitur  prodigium,  quasi  pro 
digito;  eo  quod  longe  ostendatur  digito  (65i).  Erant 
igitur  sancti  prodigium  moltis,  qoi  cernentes  duris- 


ftum  mnbibereot  etin  boc  mundo  beereditatera  non  A 
haberent,  quibus  Jeremias  vinum  ante  posuit  et  bi- 
bere  prsecepit.  Ilti  vero  bibere  noluerunt,  dicentes 
sibi  boc  a  patre  suo  interdictum  fuisse.  Unde  et  per 
eumdem  propheiam  Dominus  ait :  c  Prffivaluit  sermo 
Jonadab  sermonibus  meis,  et  magis  filii  Jonadab 
obediont  patri,  quam  iiili  Israel  obedinnt  mibi 
{Jerem.  xxxv,  18).  »  Isti  itaque  et  omnes  alii  qui 
in  illa  captiviiate  majores  melioresque  foerunt,  et 
cseteri  omnes  qui  per  illos  signifieati  sunt,  in  boc 
psalmo  modo  loqountnr  et  Dei  adjutorium  implo- 
rant.  Non  est  igiiur  iste  Psalmus  totios  captivitatis, 
sed  illorom  solommodo  qui  melioreb  sunt  et  in  ista 
et  in  illa  captivitate. 
€  Deus  in  te  speravi,  Domine,  non  confundar  in  n  sima   tormenta  qosB  pro   iide   Cbristi  patiebantur, 


»  ffternom,  in  tua  justitia  libera  me,  et  eripe  me.  » 
Dicont  se  in  Domino  sperasse.  Dieit  Apostolos  :  quia 
«  spes  non  confundit  (Aom.  V,  S).  i  Deus  aotem  justus 
est,  ideoque  liberantur  eteripiontur  de  omuibus  an- 
gustiis  sois. 

c  Inclina  ad  me  aurem  tuam,  et  libera  me.  »  Ao- 
rem  ad  aliquem  Dominum  inclinare,  quid  aliud 
est,  quam  exaudire?  Sicut  et  converso  a  voce  alicu- 
jus  aurem  avertere,  nihil  aliud  est  qoam  audire 
nolle. 

«  Esto  mibi  in  Deom  protectorem,  et  in  locom 
»  tnunitum  ut  salvum  me  facias.  i  Et  protector  et 
locus  munitissimus  est  Deus  fidelibus  sois,  quia  con- 
tra  eum  quem  ipse  vuit  defendere  noUsB  inimico- 
rum  valebunt  insidiae.  Unde  et  subditur  : 

fc  Quoniam  iirmamentum  etrefugiuu  meum  es  tu.  » 
Firmamentum  quidem,  quia  sine  te  nuUa  est  forti- 
tudo;  refugium  vero,  quia  ad  te  confugientibus  prae- 
sidium  es  et  beatitudo. 

«  Deus  meus  eripe  de  mano  peccatoris,  et  de 
»  mano  contra  legem  agentis  et  iniqoi.  »  Peccatores 
iniqui,  et  contra  legem  agentes,  jodsei,  bceretici  et 
tyranni  sont,  a  quibos  omnes  sancti,  ut  eripiantnr, 
Dominum  orant. 

«  Quoniam  to  es  patientia  mea,  Domine,  spes 
»  mea  a  joventute  mea.  »  Tu  scis,  inquit,  qoia  tan- 
tas  eorum  injurias  sustineo,  quod  nisi  patientiam 
dedisses,  jam  penitus   succobuissem.  Sed  tu  es  pa- 


digito  eos  ostendentes,  stupebant  et  admirabantur. 
Et  toDC  quidem  Dominus  a^erat  adjutor  fortis  io 
opportonitatibus,  in  tribulatioue. 

«  Repleatur  os  meum  iaude  tua,  ut  possim  cantare 
«laudem  toam,  tota  die  magnificentiam  tuam.  » 
Qoia,  inqoit,  factos  es  mibi  adjutor  fortis,  dignom 
est  ut  os  meum  impleatur  iaude  tua,  et  abondanter 
impieator,  ot  tota  die  omni  tempore  possim  cantare 
gloriam  tuam  et  magniiicentiam  tuam,  qui  tam  mi- 
rabilis  es  in  sanctis  tuis,  et  tam  fortes  et  po- 
tentes  eos  facis  ad  pngnandum  contra  inimicos 
tuos. 

<c  Ne  projicias  me  in  tempore  senectutis.  «  Quid 
est  in  tempore  senectutis?  «  Gnm  defecerit  virtus 
«  mea,  Deos,  ne  derelinquas  me.  »  Giyuscunque 
«tatis  sit  bomo,  virtute  et  constantia  in  eo  deiicien-, 
te,  inter  senes  reputatur;  sicut  econtra  superius  de 
juventute  diximus,  quae  magis  pugnandi  robore, 
quam  setatis  tempore  consideratnr.  Rogat  itaque  ot,' 
si  qoando  virtus  in  eo  defecerit,  more  soiito  Deos 
adsit  et  nonquam  ab  eo  derelinquatur  (652). 

«  Quia  dixernnt  inimici  mei  mibi  mala,  et  qui 
»  custodiebant  animam  meam  consilium  fecerunt 
» in  unom,  dicentes  :  Deus  dereliquit  eom,  perse- 
»  qoimini  et  comprehendite  eum  :  quia  non  est  qui 
>  eripiat  eum.  »  Non  mirnm  si  adjutorium  postu- 
lat,  contra  quem  tam  pravum  et  tam  iniquum  con- 
siiium  inimici  iniverunt.  Haec  aotem  et  alia  qua^dam 


tientia  mea  et  spes  mea  a  juventute  mea;  ab  illa  d  quae   in    boc  psalmo  dicuntor  etiam  de   Salvatore 


videlicetsetate,  qua  contra  diabolom  arma  suscepi. 
In  hac  autem  cetate  sunt  et  poeri,  et  adoiescentes 
et  senes  et  quicunque  449  ad  pugnandum  idonei 
sunt :  est  aotem  juventns  flos  aetatis,  in  qua  nimirom 
setate  omnes  mortoi  resorgent,  in  qua  et  Salvator 
noster  resurrexit.  Quicunqoe  igitur  viriliter  se  babet 
et  viriliter  pugnat,  cujusconque  aetatis  sit,  interjo- 
venes  compulari  debet. 

Domini  $pontaneui\  qui  dicere  potest,  voluntarie  sa' 
crificabo  tibi,  Cum  quibus  et  priores  captivari,  postea 
redimi  meruerunt :  qui  peccando  captivi,  sed  poeni- 
tendo  redemptl,  aiunt :  et  de  abyssis  terras  iterum 
reduxistime,  •  Bbda. 

(65  i)  Vossius  in  Etymolog.  ait  prodigere  esse  a  pro 
seu  porra  agere;  est  enim»  addit,  pridigere  prster 


nostro  convenienter  intelligi  possunt.  Muitoties  euim 
homines  iniqoi  iode  saoctos  Dei  gravios  affligebant, 
et  a  Deo  dereiictos  esse  putabaot,  et  quasi  impios 
et  saoriiegos  judicabant,  quia  Deus  auxiiiom  diffe- 
rebat  et  eis  tam  oito  non  subveniebat.  Unde 
Bubditur : 

c  Deus  ne  elongeris  a  me,  Deus  meus  in  aoxiliom 
»  meom  respice.  >  Ut  eorum  consiliom  vanom    et 

modom  erogare.  Qoamobrem  dicl  etiam  potest  pro- 
digere  esse  praeter  modum  communem  agere,  in  quo 
miracuii  natura  indicator. 

(632)  Egregie  Augustinus  in  honc  locom.  «  Respon- 
det  hic  tibi  Deus  :  imo  vero  deiiciat  virtus  toa,  ut  in 
te  maneat  mea;  ut  dicas  cum  Apostok) :  quaudo  in- 
firmor,  tonc  potens  sum.  » 


Exposmo  m  psalhos. 


956 


sinveniatar;  cum  te  et  prsesentialiter  adesse  A  «  nunc  pronuntiabo  mirabilia  tua.  »  Non  videtur 


utorcm  esse  cognoverint. 
)nfunddntur  et  deGciant  detrabentes  animee 
=>,  operiantur  confusione  et  pudore  qui  quee- 
t  mala  mibi.  >  Constat  enim  quia  si  confun- 
tur  ct  erubescerent,  et  ab  iniquitate  sua  defl- 
t  et  quiescerent,  quia  sanctorum  orationibns, 
interflciunt,  adbuc  veniam  impctrare  possent. 
si  in  malitia  perseveraverint,  seterna  confu- 
confandentur,  deiicient  et  peribunt  Facilius 
scricordiam  tlectitur  judex,  si  ille  qui  inju- 
passus  est  pro  reo  orare  inclpiat. 
Igo  autem  semper  in  te  sperabo,  Domine,  et 
iciam  snper  omnem  laudem    tuam.  »  Faciant 


sufficiens  usque  nonc,et  simplicifer  intelligatur  nunc, 
sed  quia  nunc  praesens  tempus  significat,  ille  qoidem 
videtur  pronuntiare  justitiam  Dei  usque  nonc,  qui 
omni  tempore  eam  pronuntiat.  «  Et  usque  in  sene- 
clam  et  senium,  Deus,  ne  derelinquas  me  (653).  a 
Quid  per  senectam  et  senium,  nisi  ultimam  sene- 
ctutem  et  vitce  terminum  intelligimus  ?  Tale  est  igi- 
tur  ac  si  dicat :  Ego  quidem  omni  tempore  pronun- 
tiabo  mirabilia  tua  ;  et  tu  omni  tempore  mibi  adesto 
adversus  eos  qui  audire  noluut  mirabilia  tua. 

«  Donec  annuntiem  bracbium  tuum  generationi 
1  omni,  quae  ventura  est.  Potentiam  tuam,  et  justi- 
»  tiam  tuam  Deus   usque  in   altissima  quse  fecisti 


)quit,  quod  volunt,  et  quod  homines  iniqni  fa-  g  »  magnalia.  »  Hoc  est  illud  bracbium  de  quo  dici- 


olent,  quia  spem  mcam  nunquam  mihi  auferre 
lint,  sed  semper  et  in  prosperis  et  in  adversis 
sperabo,  Domine,  et  super  onnem  laudem  adji- 
laudem  tuam.  Quid  est  enim  super  omnem  iau- 
idjicere  laudem,  nisi  semper  laudare,  et  a  lau- 
nunquam  cessare  ?  Unde  et  subditur : 
is  meum  pronuntiabit  justitiam  tuam,  tota  die 
itare  tuum.  >  Et  certe  ad  maximam  iaudem 
ertinet  ejus  justitiam  nnntiare.  Salutare  Dei 
tus  est,  quem  tota  die  et  omni  tempore  laudare 
edicare  debemus. 

uia  non  cognovi  negotiationes,  introibo  in 
sntias  Domini  (653).  »  Non  est  conve- 
nt  negotiatores   nuntient  justitiam   Domini 


tur :  c  Et  bracbium  Domini  cni  revelatum  est  {Isa, 
Liii,  1).  »  Per  quod  Salvator  noster  intelligitur,  per 
quem  omnia  facta  sunt,  et  sine  quo  factum  est  nihil. 
Hoc  antem  bracbium  nuntiant  sancti,  qui  Patrem 
omnia  per  Filium  dicunt  esse  operatum.  Et  hsc 
quidem  illorum  prsdicatio  extenditur  in  omnem 
generationem  quse  ventura  est.  Nuntiant  autem  et 
potentiam  et  justitiam  Dei,  et  eum  omnipoteutem 
et  justissimum  esse  annuntiant.  Nuntiant  praeterea 
et  altissima  magnalia  quse  Dominns  fecit,  per  quae, 
non  mundi  creationem,  non  diluvii  inundationem, 
non  maris  Rubri  divisiones,  non  Pharaonis  interi- 
tnm,  non  multa  alia  quae  altissima  esse  videntur  in- 
teliigimus ;  sed  illa  quse  super  omnia  altissima  sunt. 


lutare  Domini,  neque   convoniens  est  ut  in-  ^  Ghristi  videlicet  incarnationem,  passioncm,  resur- 

in  potentias  Domini.  Et  hoc  quidem  de 
liacis  specialiter   iintelligi    debet    qui,   quo- 

de  templo  ab  ipso  Domino  ejecti  sunt,  uti- 
et  praedicare  et  in  potentias  Domini  in- 
449  prohibiti  sunt  (654).  Quid  autem  per  po- 
is  Domini,  nisi  ecclesiasticas  dignitates  intel- 
I  debemus?  Illi  igitur  intrent  in  potentias  Do- 

illi  dignitates  Ecclesiae  suscipiant,  qui  tales 
iationes  non  cognoverunt.  Omnes  autem  ne- 
.iones  malse  sunt,  quae  cum  fraude  et  deceptione 


omine,memorabor  justitiae  tuce  solius. »  Nuliam, 
t,  aliam  justitiam  pronuntiabo,  nuUam  aliam 


rectionem  et  ascensionem.  Unde  nimia  admiratione 
commotus  exciamat:   c  Deus,  quis  similis  tibi?  » 

c  Quantas  ostendisti  mihi  tribulationes  ?  »  Yis  an- 
dire  quantas?  u  roultas ;  »  et  quales  ?  «  malas.  » 
Quis  enim  enumerare  valeat  quantas  et  quam  malas 
tribulationes  pro  Christi  nomine  sancti  sustinuerunt  ? 
Yix  enim  beati  Pauli  tribulationes  enumerare  suffi- 
cimus. 

«  Et  conversus  vivificasti  me,  et  de  abyssis  terrae 
>  iterum  reduxisti  me.  »  Nisi  prius  aversos  fuis- 
set,  non  diceretur  quia  conversus,  vivificasti  me« 
Aversus  nobis  et  iratus,  et  nos  mortui  eramus, 
quia  mortis  princeps  nobis  dominabatur.  Gonversus 


iam  praedicabo,  nisi  justitiam  tuam  ;  illam  vi-  «^  est  ad  nos,  et  ipse,  qui  vita  est,  vivificavit  nos  et 

.      •  ,  t .  •  •  «>  m  •      A  •  •  ^^      J  1.  1         I.  —  _     __    *!.__.  __     _  _  J  ^  _^  A  _  _  _       Tk       J  •  A  ■ 


it  justitiam,  quam  tu  Deus  docuisti  me  a  juven« 
mea.  Haec  est  domestica  illa  justitia,  quae  in 
ue  Testamento  invenitur,  qua  homines  justi- 
ur,  et  misericorditer  judicantur.  Juvenum  et 
ctorum  justitia  est,  secundnm  legem  jndicare, 
mandatis  Domini   non  dedinare.  «  £t  usque 

3)  In  Vulgata  habetur :  Qooniam  non  cognovi 
aturam,  quod  explicat  Augustinus.  «  Quaera- 
ergo  litteratoram,  quam  non  cognovit  iste,  in 
ore  tota  die  laus  Dei  est.  Est  quaedam  iittera- 
fudaeornm :  ad  illos  enim  et  hoc  referamns,  ibi 
iemus  quod  dictum  est ;  quomodo  enm  de  ne- 
toribus  quaereremus,  propter  actus  et  opera, 
limus  illam  dici  negotiationem,  dete^tandam, 
i  notavit  Apostolus  Rom.  x,  3,  dicens :  Ignortau 
dm  Dei  justUiamf  et  $uam  vokntet  eomtUnere^ 


de  abyssis  terrse  iterum  reduxit  nos.  Redoxit,  quando 
infernum  exspoliavit ;  redoxit,  quando  de  mundi 
hujus  conversatione  et  vana  superstitione  eripuit. 
Reducet  in  judicio,  quando  omnes  fideles  suos  ad  se 
▼ocabit;  quod,  quia  sine  dubio  fkiturum  est,  non  in- 
convenienter  factum  esse  dicit. 

juititiSB  Dei  non  sunt  subjecti,  Gontra  qoam  dicit 
Apostolns :  non  ex  operibus,  ne  forte  quis  extoUa- 
tur,  Qoomodo  ergo?  nunquid  non  operabimur?  Ope- 
rabimur,  sed  ipso  in  nobis  operante.  Ipsius  enim 
figmentum  sumus  creati  in  operibus  6oni5,  etc. 
Eph.  II,  9.  » 

(654)  Vide  qnae  supra  in  ps.  lxyii  dixit  de  epi- 
scopis  haereticis  ad  Ecclesiam  redeuntibos,  etc. 

(655)  Ad  Ecclesiam  cum  haec  accommodet  Gassio- 
dorius  Don  injucundom  erit  eum  audire.  «  Inventus 


067 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


96S 


•  Maltiplicaflti  jastitiam  taam.  >  Multiplicayit  qui- 
dem  jastitiam  suam  Dominus,  quoniam,  quibus 
multas  et  malas  tribulationes  ostendit,  eos  et  vivi- 
ficavit,  et  de  abyssis  terrse  iterum  iterumque  reda- 
xit. '«  Et  conversas  exbortatus  es  me.  )»  Exbortatus 
est  Dominus  fideles  saos  per  leges,  per  propbetas, 
per  evangelistas,  per  apostolos,  et  quotidie  bortatur 
nos  et  docet  quid  agere  debeamus.  c  Et  ego  confite- 
»  bor  tibiin  vasis  psalmorura.  »  Vasa  psalmorumin- 
strumenta  sunt  musicse  artis,  qucB  decem  cbordas 
et  non  amplius  habent,  in  quibas  ille  bene  et  sua- 
viter  Domino  cantat,  qui  legis  decem  mandata  ob- 
servat. 

a  Yeritatem  tuam  psallam  tibi  in  citbara,  Deus 
»  sanctus  Israel.  »  Gitbara,  ut  jam  alibi  diximas, 
ad  Novam  pertinet  Testamentum ;  cui  vel  tres  vel 
qnatuor  corda^  snfficiunt,  quoniam  Novum  Testa- 
rnentum  in  quatuor  evangeliis  conlinetur,  in  quibus 
ckrissime  et  suaviter  resonat  mysterium  Trinitatis. 
Maxime  autem  veritas  Dei  in  cithara  canitury  per 
quam  Cbristum  intelligimus,  qui  de  seipso  loqui- 
tar,  diccns  :  cc  Ego  s*im  via,  veritas  et  vita  {Jom. 

XIV,  C).  » 

a  Gaudebunt  labia  mea,  dum  cantavero  tibi,  et 
>  anima  mea  quam  redemisti.  »  Gaudebunt,  inquit, 
labia  mea,  labia  interioris  bomiois,  labia  quse  tibi 
in  silentio  loquuntur,  et  a  te  solo  audiuntur :  illa 
labia  gaudebunt,  dum  cantavero  tibi,  qaia  non  mo- 
dicum  de  cantatione  sua  mercedem  exspectabunt. 
Et  anima  mea,  quam  redemisti,  similiter  faciet. 

«  Sedetlingua  mea  meditabitur  justitiam  tuam.  » 
Idipsum  per  linguam  et  per  iabia  significatur,  quia 
moditatio  non  oris,  450  sed  cordis  est ;  unde  totus 
ille  cantus,  non  oris  tantum.  sed  cordis  potius  esse 
monstratur. 

((  Dum  confnsi,  et  reveriti  fuerint  qui  quserunt 
»  mala  mihi.  >  Meditantur  sancti  justitiam  Dei,  et 
tunc  praecipue  meditantur,  et  laudant,  quando  ini- 
micos  suos  confusos  esse  vident :  sive  bona  confu- 
sione,  nt  de  peccatis  erubescant,  sive  ut  in  aua 
malitia  perseverantes  in  seternum  confundantur  et 
pereant.  Et  tunc  quidem  magnam  sibi  justitiam  fa- 
ctam  esse  gaudent,  quando  eos  erobescentes,  et  de 
his  qase  contra  jostitiam  fecerunt,  poenitentes  esse 
intellignnt. 

PSALMUS  LXXl. 

PSALUUS  :   IN   SALOHONEM. 

Salomon  interpretatur  pacificum,  Significat  autem 
Salvatorem  nostrum,  de  quo  Apostolus  ait :  •  Ipse 

fuit  Ecdesiae,  quando  Dominus  crucifixus  est  Chri- 
stus,  quando  martyrum  turba  dimicavit,  et  morien- 
tibus  lidelibns  Ecclesise  virtus  apparuit.  Senectam 
vero  dicimus  setatem,  qusp  nunc  agitur  proxima  fini, 
quando  proficit  fides,  et  per  uuiversas  Ecclesias 
popuios  augetur^  cum  mundi  istius  tempora  fugitiva 
decrescant.  Senium  autem  tempus  illud  occiduum 
intelligendum  puto,  quando  et  saevus  ille  tyrannus 
adveniet,  et  turba  martyrum  hanc  vitam  optato  fine 
concludet.  » 

(656)  c  In  Salomonem  qfuidem  psalmi  hojus  ti- 
tolos  prenotator ;  sed  hsc  in  eo  dicuntur,  quse  non 


B 


A  est  pax  nostra,  qui  fecit  utraqne  unum  {Ephes.  n, 
14).  »  Hic  est  ille  rex  pacificns,  cnjas  vullum  desi- 
derat  universa  terra  (///  Reg.  x,  24).  £t  ipse  quidem 
dominatur  a  mari  osqae  ad  mare :  et  adorabunt  eam 
omnes  reges  terrae,  omnes  gentes  servient  ei :  Quod 
quidem  si  de  primo  Salomone  intelligatur,  non  est 
verum  (656). 

«  Deus,  judiciom  tunm  regi  da,  et  justitiam  tnani 
1  filio  regis.  »  Hoc  autem  de  Salvatore  nostro  dicit 
Propheta  qui  de  seipso  loquitur,  dicens  :  «  Pater 
non  judicat  quemquam ;  sed  omne  judiciam  dedit 
filio  (Joan.  v,  22).  >  Ipse  enim  et  rex  est,  et  filios 
regis,  qui  judicabit  orbem  terrse  in  sequitate,  et  po- 
pulos  in  justitia.  Ipse  igitar  judicium  teneat,  ipse 
justitiam  faciat,  qoi  non  respicit  personam  bomi- 
nis,  et  potens  est  nnicuiqae  reddere  secondum  opera 
sua. 

c  Judicare  popnlom  tuum  in  justitia,  et  pauperes 
» tuos  in  judicio. »  Da,  inquit,  Domine,  jndicium 
tuum  filio  regis,  id  est  filio  tuo.  Hic  enim  locutionia 
modus  in  libris  Veteris  Testamenti  frequentissimus 
est.  Judicare,  boc  est  ad  judicandum  popolum  tnum 
in  tua  justitia,  et  pauperes  tuos  in  tuo  jodicio.  Iste, 
quasi  dicat,  a  tua  justitia  et  a  tuo  judicio  nunquam 
recedet,  quia  non  differt  a  te  in  justitia,  qui  a  *e 
non  diifert  in  substantia.  Pauperes  Dei  illi  sunt,  qui 
sua  sponte  panperes  sunt,  et  non  terrena,  sed  coele- 
stia  qufierunt. 
«  Suscipiant  montes  pacem  populo,  et  colles  ju* 

G  >  stitiam.  »  Suscipiant,  inquit,  et  montes  et  colles 
banc  pacem  et  hanc  justitiam,  quam  tu  modo  das 
populo  tuo,  quod  nihil  aliud  est  dicere  vel  intelligere, 
nisi  suscipiant  filium  tuum :  c  Ipse  enim  est  pax 
nostra  (Ephes,  ir,  i4),  »  sicut  Apostolus  ait,  ipse  est 
justitia,  sine  qua  nemo  justificatur.  Sed  quid  per 
montes  et  colies,  nisi  apostolos  et  doctores,  vel 
Ecclesias  et  civitates  intelligamus  (657)  ?  Isti  enim 
inter  alios  altiores  sunt,  et  quasi  montes  aliis  pr»- 
eminent. 

<c  In  soa  justitia  judicabit  pauperes  hujos  popoli, 
»  et  salvos  faciet  filios  pauperum.  »  Hic  inqait,  fi- 
lius  regis  in  sua  justitia,  quam  naturaliter  et  sub- 
stantialiter  habet,  et  quam  aliunde  non  recepit, 
jodicabit  populos  hojus  Sfficuli  (658) ;  de  qao  modo 

^  dixit:  «  judicare  populum  tuum.  »  Panperes  qui* 
dem  ipse  judicabit,  quia  divites  a  diabolo  judican- 
tor.  «  Et  salvos  faciet  filios  pauperum.  »  Pauperes 
et  filii  pauperum  apostoli  sunt,  et  eorum  imitatores. 
Isti  sunt  illi  pauperes  qui  «  relictis  omnibos  secoti 

possont  illi  Salomoni  regi  Israel  secundum  carnem, 
juxta  ea  quse  de  iilo  S.  Scriptura  loquitor,  conve- 
nire  :  Domino  autem  Christo  aptissime  tribui  pos- 
sunt.  Unde  intelligitur  etiam  ipsam  vocabulum  Sa- 
lomonis  ad  figuratam  significationem  adhibitum,  ut 
in  eo  Ghristus  accipiatur.  9  D.  August.  in  hunc  ti- 
tulum. 

(657|  «  Per  montes  significari  frequenter  diximus 
apostoios  et  prophetas,  (}ui  ad  superna  firmiter 
elevati  coslesti  gratiae  proximantar.  i  CSassiod« 

(658)  God.  Ghis.  pauperes  ht^us  p(^pM. 


EXPOSmO  IN  PSALMOS. 


970 


)minum  (Luc.  iv,  ii)  »  Hos  autem  salvabit  A 
is,  et  in  sua  jostitia  jiidicabit. 
fiumiliabit  calumniatorem.  >  Per  quem  dia- 
ignificatur,  qui  populum  Dei  calomniari  et 
B  non  cessat.  Hic  autem,  quia  supra  modum 
avit,  omni  poena  comprimetor  et  humiliabi- 
t  permanebit  cum  sole,  et  ante  lunam  in  siECU- 
geculi :  »  Permanebit,inquit,in  sceculum  sfficuli 
le,  qui  ante  lunam  fuit  et  ante  solem ;  siqui- 
se  fecit  solem  et  lunam.  Ante  lunam  fuisse, 
est,  sed  cum  sole  manere,  quid  est?  Dicitur 
ie  eo  alio  in  loco  :  «  Et  sedes  ejus  sicut  sol  in 
;tu  mco,  et  sicut  luna  perfecta  in  fflernum 
.XXXVIII,  18).  »  Possumus  igitur  per  solem 
3m  intelUgere,  ut  sicut  dicitur  lumen  de  lu-  B 
iic  etiam  dicatur  sol  de  sole,  et  claritas  de 
e.  Permanet  itaqud  cum  sole  in  sroculum 
quia  nunquam  recedit  a  Patre,  semperque 
em  gloria  et  claritate  manct  cum  Patre. 
autem  et  ante  lunam,  quia  sicut  suo  Do- 
ota  sibi  servit  Ecclesia  (659).  In  eo  autem, 
uod  ante  eam  manet,  dilectionis  affectio  de- 


ir. 


descendet  sicut  pluvia  in  vellus,  et  sicot  stil- 
ia  stillantia  super  terram.  »  Nota  est  bistoria 
lis,  qui  aliquando  ad  prcelium  iturus,  et  cum 
is  pugnaturos,  hoc  signnm  victorifle  a  Domino 
,  ut  vellus  in  area  poneret.  Posuit  itaque  et 
ii  iterum,  et  prius  quidem  vellus  madidum, 
ero  sicca  apparuit ;  deinde  autem  vellus  sic-  ^ 
Lerra  vero  madida  apparuit  [Judic.  vi,  36). 
militudo  in  Christi  incarnatione  servata  est. 

in  medio  areae,  Juds^a  est  in  medio  terrae. 
)luvia  prius  in  vellus;  ita  et  Christus  prius 
seam  descendit.  Sed  postea  siccato  vellere, 
lia  super  terram  stillarunt ;  quia,  relicta  Ju- 
)ominos,  et  doctrina  Domini  in  omnes  terras 
imnes  gentes  pertransiit.  Hoc  aotem  tonc  fa- 
jst,  quando  «  in  omnem  terram  exivit  sonos 
lorum,  et  in  fines  orbis  terrae  verba  eorum 

XVIII,  4).  »  Isti  fuerunt  illee  nubes,  quibus 
rrigatos  est  mundus. 

rietur  in  diebus  ejus  jnstitia,  et  abondantia  pa- 
donec  extoUatur  luna  (660).  »  Ha»c  pax,  et  hffc  ^ 
ai  inter  sanctos,  et  in  Ecclesia  a  diebos  Salva- 
lostri  orta  est,  quia  ipsi  sunt,  qui  justitiam 

I)  De  Ecclesiae  duratione  cxponit  hunc  locum 
gustinus.  «  ()uid  autem  magnum  est  permanere 
ole  ei  per  quem  facta  sum  omnia,  et  sine  quo 
n  est  nihil,  nisi  quia  hflec  prophetia  propter  eos 
issa  est,  qui  putant  reiigionem  Christiani  no- 
usque  aa  certum  tempus  in  hoc  saiculo  vi- 
ai,  et  postea  non  futuram?  Permanebit  ergo 
5oIe,  quandiu  sol  oritur,  et  occidit;  hoc  est, 
jiu  temporaista,  volvontor,  non  deerit  Ecclesia 
d  est  corpus  Christi  in  terris.  » 
0)  In  aliquibus  exemplaribus  legitur  toUatur, 
isauferatur,  Cuiiibet  verbo  occurrit  Augustini 
»itio.  Sed  Bruno  eam  qua  de  Ecclesia  loquitur, 
legit :  «  Donec  extoUatur  lunaf  id  est  inqoit  san- 
Doctor,  elevetor  Eedesia  per  gloriam  resum»- 

Patrol.  GLXXYUI. 


paremque  cnstodiunt.  Nam  et  secnndum  Htteram, 
quando  Dominus  natusest,  maximapaxobiqueerat; 
toto  mundo  sub  Romano  imperio  constituto.  Undc 
et  digne  satis  in  ejus  nativitate  angelorom  voces  au- 
ditfle  sunt,  clamaatiom  et  dicentiom  :  «  Gloria  in 
excelsis  Beo,  et  in  terra  pax  hominibos  bonse  volun- 
tatis  (Lue.  ii,  14).  «  Et  heec  quidem  pax  et  justitia 
non  aoferetor  a  sanctis  et  ab  Ecclesia  Christi,  do- 
nec  ipsa  elevetor  et  super  co^los  extoHator;  quae 
modo  hoc  in  loco  per  lunam  signilicatur.  Et  luna  a 
sole,  et  Ecclesia  a  Christo,  suse  claritatis  lomen 
suscipiunt. 

(c  Et  dominabitnr  a  mari  usqoe  ad  mare,  et  a 
»  flomine  usque  ad  terminos  orbis  terrse.  >  Ubiqoe 
dominator  Christus ;  nulla  gens  est,  qufle  ejus  non  sit 
subdita  potestati.  Ipse  enim  est,  <  qui  solem  auum 
oriri  facit  soper  bonos  et  malos,  et  ploit  super  ju- 
stos  et  injustos  (Matth,  v,  45).  »  Quod  autem  signi- 
ficat  a  mari  usque  ad  mare,  hoc  signiiicat  a  flomine 
magno  Euphratis  nsque  ad  terminos  orbis  terrae. 

c  Coram  illo  procidenc  iEthiopes,  et  inimici  ejns 
»  terram  lingent.  '>  Per  ^Ethiopes,  qni  naturaiiter  iai- 
gri  sunt,  omnes  peccatores  significantur.  Procidont 
igitur  iEthiopes  coram  illo,  quia  peccatores  homi- 
nes,  qui  antiquitus  suam  pnichritudinem  amiserunt, 
ad  fidem  conversi,  eum  colunt,  adorant  et  veneran- 
tur.  Inimici  vero  ejus  Judcei  snnt,  qui  usque  ad  mor- 
tem  iniquo  eum  odio  persecuti  sunt  (661).  Isti  au- 
tem  terram  lingunt,  qui  sola  terrena  et  transitoria 
qu(rrunt.  Et  quanfo  amore  terram  diligunt,  in  eo 
ostenditor,  quod  eam  lingere  dicuntur.  Possumus 
autem  per  istos  inimicos  etiam  praedictos  iGthiopes 
intelligere,  qui  quamvis  prius  inimici  fuissent,  mmc 
autem  cognita  veritate,  eum  snppHciter  colunti  ve- 
nerantur,  et  cum  magna  hnmilitate  pro  cgns  amore 
ipsam  terram  oscolantur. 

(i  Reges  Tharsis,  et  insulfle  munera  offerent,  reges 
»  Arabum,  etSaba  dona  addocent.  »  Tharsis,  exploro- 
tio  Isetitiw;  Arabia,  insidix;  Saba  vero  captivas 
interpretatur.  Et  illiigitur,  qoi  solam  Isetitiam  explo- 
rantes  voluptati  dediti  erant,  et  illi  qni  aliis  insidia- 
bantur,  et  perdere  et  decipere  conabantur,  et  illi 
qui  qoasi  servi  captivi  a  diabolo  tenebantnr;  postea 
baptizati,  et  Christi&dem  soscipientes,  et  munera 
sua,  et  seipsos  Domino  offeront  (662).  Hoc  ipsum 
faciunt  et  insulfle,  qoce  in  mari  positfle  singulas  quas- 

ctionis  cum  illo  regnatura,  qui  eam  in  hac  gloria 
primogenitus  a  mortuis  antecessit,  ut  sederet  ad 
dexteram  Patris  :  ita  com  sole  pcrmanens  ante  la- 
nam,  qoi  postea  extolleretur  ut  lona.  » 

(661)  Eadem  est  Cassiodorii  expositio. 

(662)  Non  omittenda  videtor  S.  Augnstini  super 
illa  verba,  dona  adducent,  expositio.  4  Nunquid  nam 
dc  immolandis  victimis  dici  potuit?  Absit,  ut  talis 
oriatur  in  diebus  ejus  justitia.  Sed  ista  dona,  quse 
addocenda  prcedicta  sunt,  homines  mihi  videntnr  si- 
gniiicare,  quos  in  societatem  Ecclesiee  regom  adducit 
aoctontas  :  quamvis  etiamreges  persecutores  dona 
adduxerint,  non  scientes,  quid  facerent,  SS.  mar- 
tyres  immolando.  » 

31 


97  i 


S.  BRUNOMS  £P1SC0PI  SlGNiGNSIS 


qae  Ecclesias  significant,  quee  in  hojas  mandi  pro-  A  jam  eziunc  in  spiritu  ibi  erai  Prophcia,  et 
cellosa  amplitudioe  coniinentur. 

ic  Et  adorabuni  eom  omnes  reges  terree,  omnes 
»  gentes  servient  ei.  »  Hoc  est  enim  quod  Aposiolus 
ait  :  «c  lu  nomine  Jesu  omne  genu  fleciaiur  ccele- 
stium,  terresirium,  et  infernorum  (Phil.  ii,  iO).  b 
Unde  et  alibi :  i  Yivo  ego,  dicit  Dominus,  quia  mihi 
eurvabitar  omne  genu,  et  confitebiiur  omnis  lin- 
gua  (I$a.  XLv,  23).  > 

c  Qaia  liberabit  pauperem  a  potente,  et  inopem 
»  cui  non  erat  adjutor.  >  Quotidie  Dominus  liberai 
pauperem  a  poiente,  quoiidie  deponii  poienies  de 
sede,  ei  exaltat  humiles.  Quamvis  per  potenies  dia- 
bolas  intelligi  possit ;  per  pauperem  vero  et  inopem, 
quilibet  peccator  ad  poenitentiam  conversus.  Yalde 
namque  pauper  est,  qai  diabolo  servit  :  sicut  econ- 
tra  ilii  soli  divites  sunt,  qni  Domino  servinni. 

c  Parcet  panperi  et  ioopi,  et  animas  pauperum 
»  salvas  faciet.  >  Hoc  est  enim,  quod  alibi  dicitur : 
t  Peccator  qnacanque  hora  conversus  faerit,  et  in- 
gemuerit,  vivet,  et  non  morietur  (Etech.  cczzxiii, 
ii).  >  Dizimus  enim  per  pauperem  peccaiorem  si- 
gnifleari ;  qai  ideo  quidem  pauper  erat,  qui  veras 
divitiai  non  habebai. 

«  Ex  usuris  ei  iniquitate  liberabit  animas  eorum  » 
Non  poterant  divites  esse,  qui  quoiidie  usuras  per- 
solvebant;  sed  cui,  nisi  diabolo,  nsaras  dabani? 
cmdeli  videlicet,  CM  et  avarissimo  feneratori.  Dai 
enim  et  ipse  pecuniam  suam  ad  mensam,  ut  veniens 
com  usuris  eam  recipiat.  Pecunia  diaboli  omne  ma- 


B 


tam  pulchra  et  compendiosa  oraiione  deiect; 
a  Toia  die  benediceni  eum.  »  Sicut  enira  i( 
oramus;  iia  eiiam  iota  die  Dominum  benedi 
Hoc  eoim  Aposiolus  dicii  :  a  Sine  interm 
orate  (Thess,  v,  i7).  »  Quod  si  ore  facere  m 
sumus,  desiderio  tameo,  ei  bona  inteniione 
possumos.  Si  enim  desiderium  non  orai,  nequ 
diceretur':  «  Desideria  cordis  eorum  audivit  ai 
(Psal.  XX,  3).  » 

c  £t  erii  flrmamenium  in  terra.  )»  Quid  esi 
firmamenium  erii  in  ierra,  nisi  coelum  erit  in 
Hoc  enim  dicii  Moyses  :  qaia  «  vocavii  Domii 
mamentum  coelam  (Gen.  i,  8).  »  Bene  autem 
menium  vocaiur  Dominus,  quia  in  ipso  est 
et  luna,  ei  siellarum  oranium  pulchriiudo.  J 
qaidem  est  firmamenium  in  terra,  quia  in  i| 
mata  et  fandata  est  Ecclesia ;  sicut  Apostolu 
c  Fundamenium  aliud  nemo  potesi  ponere, 
id  quod  posiium  est,  qaod  esi  Chrisius  Jesns 
III,  ii).  9  —  c  In  summis  moniium  superextoll 
NuIIus  mons  iam  alius,  nuUa  potestas  tam  e 
qus  ei  non  subjiciaiur,  et  inferior  non  sit.  l 
in  alio  psalmo  dicit  :  «  Ui  quid  suspicitis  i 
uberes  ?  mons  in  quo  beneplaciium  esi  Deo  h; 
(Psal.  Lxvu,  i7).  »  —  c  Super  Libanum  ilucius 
Per  Libanum,  qui  candidatio  interpretatur,  . 
lem  intelligitur,  quss  inter  alias  civitaies  pi 
rima  et  nobilissima  fuii.  De  qua  Zacharias  pr 
aii  :  «  Aperi,  Libane,  porias  iuas,  et  devoret 


lum  est  :  pecunia  ejus  peccainm  est,  ci^us  usura  ^  cedros  tuas  (Zach,  xi,  i).  Quia  igiiur  iste  un 


ipsa  anima  est.  Quicnnque  hanc  pecuniam  suscipit 
et  tenet,  animam  sibi  pro  usnra  reddere  oporiet. 
Reddatur  igitur  sibi  pecunia  sua,  ut  ab  ejus  usuris 
anima  liberari  valeat.  Hoc  autem,  qaia  sine  Dei  ad- 
jutorio  fieri  non  potest ;  ideo  hic  dicitur  :  <c  Ex  usu- 
»  ris,  et  iniqoiiaie  liberabit  animas  eorum.  £t  prse- 
>  damm  nomen  coram  ipso.  >  Prseclarum  nomen 
esti  qood  Dominas  ait  : «  Jam  non  dicam  vos  servos, 
aed  amicos  :  et  vos  esiis  lux  muudi ;  vos  estis  sal 
terra  (Joan.  xv,  i4).  »  Yocaniur  auiem  et  aliis  no- 
minibns  prseclaris  valdei  sibique  convenieniibus. 

«  £t  yivet,  et  dabitur  ei  de  auro  Arabie.  »  Yivet, 
inqait,  non  ad  tempus,  nt  c«eteri  reges,  sed  in  eeier- 


superbia  soa  sietit,  et  sicui  cseieri  montes  Sa 
nostro  humiliare  se  noluii,  ideo  super  Libano 
cius,  iempesiates,  inundaiiones,  ira  et  indi 
Dei  descendit,  et  descendet.  «  £i  florebunt  d 
»  taie  sicui  fenum  terrae.  >  Ipse  Propheta  sua 
exponit',  et  quem  moniem  dixerai,  civitatem 
Ei  florebunt,  inquit,  de  civiiate  iurpiter  expi 
violenter  extracii,  sicut  fenum  terrse,  quod 
est,  et  cras  miiiitur  in  clibanum. 

« lEt  erit  nomen  ejus  benedicium  in  saecula 
gamus  in  Evangelio,  ei  audiamus  benedict 
matris  ei  Filii,  «  Benedicta  io,  inquit,  inler  ; 
res,  et  benedictus  frucius  ventris  iui  (Luc.  ii, 


num  et  in  ssecnlum  sseculi.  «  Et  dabiiur  ei  de  auro  p.  Hasc  benediciio  non  habebii  flnem,  sed  perm 


Arabise.  >  Hoc  in  magis  compleium  esi,'  qui  inde 
venientes  aurum,  thus  ei  myrrham  Domino  aiiule* 
mnt.  Aurum  Arabise  opiimam  esi,  quod  iili  quidem 
dare  yideniur,  qui  pure  et  sapienter  Deo  serviuni ; 
siquidem  aurum  pro  sapientia  poniiur.  c  Et  orabuut 
»  de  ipso  semper  (663).  >»  Ipse  docuit  nos  orare;  ab 
ipso  habemus  illam  optimam  et  plenissimam  oratio- 
nem,  qnam  quotidie  facimns  :  «  Pater  noster,  qui  es 
in  coelis  {Matth.  vi,  9),  »  etc.  Quando  Salvator  noster 
hanc  orationem  discipalos  suos  docebat,  credo  quia 

(663)  S.  Augustinus  hunc  locum  habet,  et  adora- 
hunt  de  ipso  semper^  nt  in  Yulgaia  legiiur,  et  orabunt 
de  ijfio  semper.  Quod  habei  Grsecus  Trpo  ecuroO  ali- 
qni  interpretati  sunt  de  ipso,  aliqai  pro  ipso,  vel  pro 


in  eeierna  ssecula.  «  £t  anie  solem  permane 
»  men  ejus,  ei  anie  lunam  sedes  ejus  (664).  »  S 
hoc  in  loco  iempns  signiflcat,  non  magnni 
quod  dicitur;  cum  arbores  ei  herbas  ante 
fiiisse  legamns.  Sic  igitur  inielligatur,  ut  su 
diciiur.  c  Et  permanebit  cum  sole,  ei  ante  laii 
saeculam  seeculi.  »  Ubi  Christus,  ibi  et  nomen 
sii.  Est  igitur  nomen  ejus  cum  sole,  et  ante  : 
id  esi  cam  Patre  et  aiite  Pairem,  hoc  est  in  « 
ciu  Patris ;  quia  Pater  et  Filius  relaiiva  snnt,  < 

eo.  Quid  est  autem  de  ipso,  nisi  forte  quod  oi 
dicenies,  adveniat  regnum  iuum,  etc. 

(664]  Leoiio  Yatic.  «  Anie  solem  pemaand 
men  ejus  et  ante  lanam  sedes  ejus.  « 


EXPOSITIO  m  PSALMOS. 


974 


e  non  possnnt.  Est  antem  et  ante  lunam  sedes 
per  quam  Christi  humanitas  significatur,  quem 
i  sancti  semper  videre,  et  ante  oculos  habere 
rant.  De  hac  autem  sede  dicitar :  c  Ccelum 
sedes  est,  terra  antem  scabellum  pedam  meo- 
ha.  Lxvi,  1).  » 

t  benedicentur  in  eo  omnes  tribns  terrse.  » Ipse 
est  de  quo  ad  Abraham  Dominus  ait :  «  In  se- 
tuo  benedicentur  omnes  gentes  {Gen,  xzvi, 
2uod  Apostolus  exponit.  «  Non  in  seminibus 
quasi  in  multis,  sed  quasi  in  uno,  et  semini 
ui  est  Christus  {Galat.  iii,  46).  »  —  «  Omnes 
ites  magnificabunt  eam;  >  secundum  illud  : 
date  Dominum,  omnes  gentes,  laudate  eum. 
{  popiili  (Psal.  czvi,  i).  »  Sed  quomodo  ma- 
abnnt? 

■ 

enedictns  Dominas  Deus,  qai  facit  mirabilia 
^na  solus.  »  Ab  omnibus  igitar  magnificatur 
Lus,  a  quibus  psalmus  iste  cantatur;  ipse  solus 
mirabilia,  quia  et  Pater,  et  ipse,  et  Spiritus 
is,  unus  et  solus  Deus  est,  qui  omnia  operatur : 
enedictnm  nomen  majestatis  ejas  in  seternum, 

0  ssecnlum  sseculi.  >  Quid  est  enim  nomen  ma- 
.s  ejus,  nisi  laus  et  fama,  gloria  et  potentia 
per  quam  videlicet  laudem  evangelica  prsedi- 
intelligi  potest.  c  Et  replebitnr  4iS3  maje- 
e  ejns  omnis  terra.  »  Hic  est  ilie  lapis  abscis- 
e  monte  sine  manibus,  quem  Daniei  tantum 
se  dicit  {Dan,  ii,  35)»  nt  impleret  universam 
n.  Hoc  autem  quia  PrQpheta  futurum  adhuc 
idebat,  rogat  ut  cito  iiat,  et  prsB  nimia  Jsetitia 
cit,  <  fiat,  fiat.  » 

PSALMUS  LXXH. 

SFECBRUNT  LAUDES  DAVID  FILII  JESSE.   PSALMUS 

ASAPH  (665). 

t  quod  dicit  :  «  Defecemnt  landes  David  filii 
»  ad  superiorem  psalccum  pertinet.  Quod  an- 
equitur;  «  Psalmus  Asaph,  »  seqnentis  psalmi 
5  est.  Sufficiat  vobis  (quasi  dicat),  usque  nnnc 
sse  David  filinm  Jesse;  amodo  antem  laudate 
filium  Dei.  Ecce  natus  est;  nativitatem  ejus 
dum  carnem,  et  laades  ejus  magnas  et  prscla- 
i  saperiori  psalmo  prophetavimas,  et  praedica- 
L  Restat  nnnc,  nt  omni  tempore  dicamus  : 
ledictus  Dominus  Deus  Israel,  qui  facit  mira- 
magna  solus,  et  benedictnm  nomen  majestatis 
srnum,  et  in  sfficalnm  sfficuli.  Psalmus  Asaph. » 

1  congregatio  interpretatur,  per  quem  Ecciesia 
igitar,  de  omnibus  mundi  hujus  gentibas  con- 
Lta  (666),  de  qua  hoc  in  psalmo  dicitur  :  »  Do- 
,  in  civitate  tua  imagines  eorum  ad  nihiluro  re- 
.  » 

Quam  bonus  Israel  Dens  his  qui  recto  sunt 
de.  »  Yoz  Prophetae  est,  vel  EcdesiaB  Dei  boni- 
i  et  potentiam  admirantis.  Quam  bonus,  inquit. 


B 


k  est  Deus  Israel ;  sed  illis  preecipue,  qui  recta  et  ea- 
tholica  cogitant,  et  ad  falsas  cogitationes  et  pericn- 
losas  disputationes  non  transeunt.  Torquentnr  nam- 
que  corda  hominum,  quando  aliter  quam  debent, 
vel  de  ipso  Deo,  vel  de  ejns  dispositione,  val  de  re- 
rum  veritate  sentiunt.  Unde  et  snbditnr  : 

c  Mei  autem  pene  moti  sunt  pedes,  pene  eflfnsi 
»  sunt  gressus  mei,  quia  zelavi  in  peccatoribns, 
»  pacem  peccatorum  videns.  »  De  cordis,  et  anims 
pedibus,  et  gressibns  loquitur,  qui  tunc  qnidem  mo- 
ventur  et  cadunt,  quando  homo  contra  Deum  pro 
aliqua  re  murmurat,  vel  scandalizatur.  Vidit  iste,  qui 
hsec  loquitur,  homines  iniquos  et  peccatores,  pacem 
et  prosperitatem  habere,  et  mundi  hujus  gloria  et 
divitiis  abundare;  seipsum  autem  et  alios  Domino 
servientes  penuriam  pati,  multisque  adversitatibas 
torqueri;  et  coepit  illis  invidere  et  similia  deside- 
rare.  Neque  hoc  sibi  justnm  esse  videbatur,  qood 
malis  prospera,  bonis  vero  adversa  contingerent, 
atque  ez  hoc  in  eam,  quam  hic  narrat,  corruit  ten- 
tationem  (667).  Sed  in  se  reversus,  considerans  qne 
bonis  preemia  sint  prseparata,  et  quae  poena  sit  prae- 
parata  malis,  seipsum  consolatns  est,  et  pedes  suos 
jam  motos,  et  cadentes  firmavit  et  stabilivit.  Unde 
et  subditur  : 

c  Quia  non  est  declinatio  morti  eomm,  nec  firma- 
>  mentnm  in  plaga  eorum.  »  Inde  ergo  pacem  et 
prosperitatem,  quasi  dicat,  abominatns  est,  et  suse 
sibi  indigentiae  placuit,  quia  nulla  via  illlis  est,  qua 

Q  mortem  aeternam  deciinare  et  eflfugere  valeant,  et 
sic  plagati  et  vulnerati  sunt,  ut  nulla  eis  medicina 
subveniat.  Firmamentum  pro  medicamine  posnit, 
quia  qui  infirmi  sunt,  inde  firmantnr  et  sanantur. 
«  In  laboribus  hominum  non  snnt,  et  cum  homi- 
»  uibus  non  flagellabuntnr.  »  Ideo,  inqoit,  non  est 
declinatio  morti  eoram,  quia  in  laboribus  hominnm 
non  sunt.  Boni  labores,  qui  immortales  homines  fa- 
cinnt;  et  boni  humines,  qui  sic  laborant  nt  immor- 
tales  fiant.  Hoc  ipsum  et  de  flagelUs  intelligamus, 
quibus  apostoli  «  flagellati  ibant  gaudentes  a  eon- 
spectu  concilii,  quoniam  digni  habiti  sant  pro  no- 
mine  Jesa  contumeliam  pati  {Act.  v,  4i).  »  Nam  et 
illa  flagella  bona  sunt,  quibus  Dominus  flagellat  om- 
nem  filium,  qnem  recipit. 

^  c  Ideo  tenuit  eos  superbia  eorum.  »  Simul  enim 
cum  divitiis,  pace  et  prosperitate  crescit  superbia. 
«  Operti  sunt  iniquitate  et  impietate  sna.  >  Miseri, 
qui  tales  vestes  et  taiia  ornamenta  habent;  isti  ;in 
convivio  Dei  esse  non  possunt,  et  quales  sunt,  tales 
in  judicio  apparebnnt,  et  ipsa  sna  vestimenta  eos 
abominabiles  facient. 

«  Prodiit  quasi  ez  adipe  iniquitas  eomm.  »  ^ 
»  Ez  abundantia  cordis  os  ;ioqnitar  (Lue.  vi,  45) ;  » 
non  est  vacuum  cor  illnd,  unde  tanta  iniquitas  pro- 
cedit :  diabolus  ibi  habitat,  fons,  et  origo  totios  ini- 


5)  Hic  erat  levita  ez  tribns  primariis  cantori- 
4)n8titatis  a  David  in  domo  Domini. 

6)  Haud   aliter  interpretatus    est  Cassiodorns 
titulnmi  cujus  mentem  etiam  in  ezpositione 


psalmi  secutus  est  Bruno. 

(667)  Querimonias  refert  eomm,  qni  de  Dei  pro- 
viaentia  lamentantur. 


975 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


qnitatis.  Unde  et  subditor  :  <c  Transierunt  in  dispo-  A  disputatio,  el  cogitatio  mala  cst,  et  Christian 


9  siiionem  cordis.  »  Ad  ea,  inquit,  facere  transierunt, 

qaiB  in  corde  a  diabolo  disposita  454  fuerunt.  £t 
hoo  exponit. 

c  Cogitaverunt,  et  locuti  sunt  nequitias.  »  Illud 
peccatum  majus  est,  quod  meditatione  et  consilio 
fit.  «  Iniquitatem  in  excelso  locuti  sunt.  »  Isti  sunt 
de  quibns  dicitur  :  c  Peccatum  suum  quasi  Sodoma 
prffidicaverant  (Isa,  lu,  9).  >  In  excelso  autem  illi 
prscipue  loquuntur,  qui  Deum  blasphemant,  eisque 
detrahere  non  timent.  Sicut  ille  insipiens,  a  quidixit 
in  corde  suo  :  Non  est  Deus  {Psal,  xiu,  1);  »  et  ut 
omnes  illi,  qui  idola  colebant,  falsosque  deos  adora- 
bant,  de  quibus  adhuc  subditur  : 

ic  Posuerunt  in  coelum  os  suum.  »  Os  suum  ponere 
in  coslumy  est  contra  ipsam  divinitatem  ioqui.  Quod 
gentiles  quidem  faciebant,  qui  non  in  coeio,  sed  in 
statuis  aureis  et  argenteis  divinitatem  quflerebant. 
Haeretici  qnoque  et  Ariani  in  coelum  os  suum  posue- 
runt,  qui  de  ipsa  divinitate  maJe  disputantes,  Filium 
a  Patre  dividere  conati  sunt.  u  Etlingua  eorum  trans- 
»  ivit  super  terram.  »  Si  super  terram  transiit,  quo 
ivit,  nisi  quia  in  coelos  ascendit?  Unum  igitur  idem- 
qnesignificat :  «  Et  posuerunt  in  coelum  os  suum,  et 
Ungua  eoruni  transiit  super  terram  (668).  » 

«  Ideo  revertetur  huc  populus  mens.  >  Iverant  isti 
quo  non  debuerant,  et  cogitaverunt  quae  cogitanda 
non  eranty  quando  zelantes  in  peccatoribus,  eorum 
pedes  moti  sunt ;  sed  quia  non  est  declinatio  morti 
eorum,  ideo  revertetur  populus  meus  iiuc.  Quid  est 


B 


gioni  multum  contraha.  Unde  et  subditur  : 
«  Et  dJxi  :  ergo  sine  causa  justiflcavi  cor 
»  et  laviinter  innocentes  manus  meas,  et  sio 
»  fui  llagellatus  tota  die,  et  judex  meus  in  mat 
Dolet  mater  Ecclesia  de  illis  qui  ea  in  cogital 
disputatione  fuerunt.  Si,  inquit,  illa  disputat 
esset,  et  si  in  excelso  scientia  aon  fuisset,  qu 
prodesset  tot  et  tanta  pro  Domino  sustinuissc 
sine  causa  justiiicavicormeum,  quod  nonsolun 
sed  ipsa  quoque  cogitatione  oifendere  timel 
sine  causa  peccatorum  consortia  fugi,  et  inte 
centes  manus  meas  et  opera  mea  puriticare 
et  sine  causa  ab  impiis  hominibus  tot  et  tai 
gella  sustinui,  et  sine  causa  judex  meus,  et  c 
nius  atque  nequissimus  magister  meus  in  m 
incipiens  tota  die  quasi  maium  discipulum  e 
berabat,  et  ad  suum  errorem  me  trahere  con 
<(  Si  dicebam,  narrabo  sic.  >  Ordo  est :  Dic 
si  narrabo  sic,  sicut  isti,  de  quihus  superius 
est  :  ecce,  subauditur,  periit  natio  iiiiorum  ti 
quibus  ista  dicere  disposui. 

«  Ezistimabum  ut  cognoscerem  hoc,  labor  c 
»  me.  sEcce  popuius  ejus,  qui  deviaverat,  ad 
siam  reversus  est,  de  quo  modo  superius  d 
«  Ideo  convertetur  populus  meus  huc.  »  Nunc 
coutra  eos  loquitur,  a  quibus  revertitur,  et  q 
persuasiouibus  in  illam  disputationem  popul 
inductus  fuerat.  Et  certe  ho^c  talis  disputati 
modicum  ipsos  quoque  philosophos  sollicitavit 


huc?  Ad  sanam  inteliigentiam  de  qua  modo  ioqui-  ^  et  quidam   inter  eos  sapiens  ait :  Si  Deus  n 


mur.  Magis  eligemus  nobis  labores  et  indigentiam 
bonorum,  quam  pacem  et  affluentiam  malorum.  c  £t 
»  dies  pleni  invenientnr  in  eis.  b  Dies  pleni  illi  sunt, 
qni  bonis  omnibns  abundant.  Et  tales  post  hanc  vitam 
habebunt  sancti,  quando  bonis  omnibus  in  illa  beati- 
tndine  superabnndabont. 

t  Et  dixernnt :  Quomodo  scit  Deus,  et  si  est  scien- 
»  tia  in  excelso?  Ecce  ipsi  peccatores,  et  abundantes 
»  in  sfficulo  obtinuerunt  divitias.  »  Hoc  est  enim, 
quod  modo  dicebat :  «  Ideo  revertetur  populus  meos 
»  hnc.  »  Multnm  enim  alienati  erant,  qnando  hsec  co* 
gitabant  et  dicebant.  Nonne  audis,  quia  hoc  dice- 


unde  bona?  Si  vero  est,  unde  mala  (669)  ?  « 
mabam,  iuquit,  ut  cognoscerem.  >  Quid?  «  Qi 

>  est  deciinatio  morti  eorum,  nec  iirmament 
spiagaeorum.  »  Hocautem  ipsum  cognosccre 
est  ante  me,  et  nisi  ad  novissima  eorum  ment 
ium  inienderem,nuliatenushoccognoscere  va! 
Et  hoc  est,  quod  dicit  :  c  Donec  intrem  in  sa 

>  rium  Dei,  et  inteliigam  novissima  eorum.  »  1 
sanctuario  Dominus  ait : « Intra  in  cubiculum  tui 
clauso  ostio,  ora  Patrem  tuum  {Matth.  vi);  »  pe 
videlicet  cordis  secretum  inteliigimus.  Quis  en: 
deat  potentes  hujus  sfficuli  bonis  omnibus  abui 
eosque  non  judicet  esse  felices?  Solent  enim  ho 


bant  :  «  Ecce  ipsi  peccatores,  et  abundantes  in  sie- 

cnlo,  »  quomodo  obtinuerunt  tantasdivitias?  Si  Deus  B  dicere,  465  quod  tales  a  Domino  diiigantur, 

hoc  scivity  et  si  hujos  rei  scientia  apud  Deum  est?      modo  iiia  tanta  bona  habere  et  possidere  noo 

Hoc  enim  tale  erat  ac  si  dicerent :  Nescit  Deus  quse      sent.  Ac  per  hoc  sola  eorum  novissima  coiiside 

in  hoc  mondo  finnt :  quoniam   si  sciret,  hoc  tam      sunt.  Unde  et  sequitur : 

magnnm  malum  fieri  non  permitteret.  Talis  autem         «  Verumtamen  propter  dolos  disposuisti  eism 


(668)  Videna  est  Augustini  interpretatio,  quam 
bene  nomines  de  se  jactantes  et  superbe  minantes 
contundat.  «  Non  se  cogitat,  iuquit,  hominem  subito 
mori  posse,  cnm  loquitur  :  quasi  semper  victorus, 
minatur;  transcendit  cogitatio  illius  terrenam  fra- 
gilitaiem  :  nescit  quaii  vase  coopertus  est,  »  etc. 

(669)  Deum  esse  creaturoe  omnes,  quas  secundum 
dispositionem  universi  ordinis  bonae  sunt,  concla- 
mant.  Nnlla  autem  ex  sua  natura  mala  est;  nam 
Deus,  inouit  Moyses,  vidit  cuncta,  qux  fecerat,  et 
erant  valae  6ona.  Neone  efiicit,  quod  aliqua  creata 
patiiaatar  defectnmi  hoc  est  privationem  boni;  ex 


ipsa  enim  natura  procedit,  quse  non  est  summe 
ut  essentia  divina  per  se  indefectibilis  et  imm 
lis.  Sed  inflnita  Dei  sapientia  per  snam  omni| 
tiam  malum  convertit  in  bonum.  «  Neque  i 
inquit  Augustinus,  Deus  omnipotens,  quod 
iniideles  fatentur,  rerum  cui  summa  potestas, 
sunimebonus  sit,  uUomodo  sineret  mali  aliquic 
iu  operibus  suis,  nisi  usque  adeo  esset  omuip< 
et  bonus,  ut  bene  facerel  et  de  malo.  »  EacJb 
cap.  4.  Vid.  etiam  De  Civitat.  Dei  lib»  xii,  q 
et4. 


EXPOSmO  IN  PSALMOS. 


978 


aala  ?  «  dejecisti  eos  dam  allevarentar.  »  Sub-  A 
im  dum  in  majoribus  prosperitatibus  isti  tales 
identur,  cadunt  et  moriuntur,  et  sine  ullo  ml- 
rdise  respectu  ad  poenas  trahuntur.  a  Mort^us 
res,  et  sepultus  est  in  inferno  (Lmc.  xvi  23).  » 

igitur  ante  tinem  hmc  talia  cognoscere  potest. 
»se  finis  omnia  manifestat. 
aomodo  facti  sunt  in  desolationem,  sabito  de- 
runt ;  perierant  propter  iniquitates  suas,  velut 
nium  exsurgentis.  »  Cito  transeuntomnia,  quse 
;  sseculo  sunt,  et  si  longe  esse  videantur  ;  et 
nt  qaasi  somnium  exsurgenlis,  qui  antequam 
no  evigilaret,  magnas  divitias  se  in  somno  ha- 
idebat ;  exsargens  autem   nihil  invenit.    Sic 

et  divites,  mortis  somno  dormientes,  quando  n 
veriat,  et  resurrexerint,  de  illis  suis    tantis 
i  nihil  reperient. 

Dmine,  in  civitate  tua  imagines  eonim  ad  nihi- 
rediges. »  Civitas  Dei  Ecclesia  est,  in  qua  hce 
^  imaginaria3  pro  nihilo  reputanlur,  quoniam 
as  divitias  festinat.  «  Quia  delectatum  est  cor 
m.  »  Delectatum  quidem,  non  in  divitiis  sapra- 

sed  in  te,  in  amore  tuo,  in  divitiia  spirituali- 

Et  renes  mei  resoluti  sunt.  »  Renes,  inquit, 
^ne  tuo,  qoasi  cera  resolati  sunt,  et  nullam  in 
imicus  virtutem  habet  etpotestatem.  De  quo 
licitur  :  «  Virtus  ejus  in  lumbis  ojus,  et  forti- 
illius  in  umbilico  ventris  ejus  (Joan.  xl,  H).  » 

ego  ad  nihilum  redactus  sum,  t  secundum 
im  hominum  opinionem,  qui  me  quasi  mor-  -* 
et  hnic  mundo  inutilem  per  omniaessejudi- 
«  Et  nescivi.  »  Quid  est  nescivi  ?  stultum  et 
jntem  me  ostendi,  secundum  hoc  quod  Apo- 
ait:  «  Si  quis  videtarsapiens  inter  vos,  stultus 
t  sitsapiens  (I  Cor.  ni,  18.  »  Pro  stulto  ab 
tntibus  habetur,  qui  mundi  honores  et  divitias 
t,  et  carnis  voluptatibus  non  obedit. 

jumentum  factus  sum  apud  te.  »  Qui  me  ad 
lcium  constituisti,  ut  aiiis  servirem,  et  alio- 
aera  ferrem.  Unde  Apostolus  ait  :  c  Alter  al- 
onera  portate,  et  sic  adimplebitis  legem  Chri- 
ilat,  VI,  2)  :  »  Nam  et  Salvator  noster,  ut 
bum  fieri  dignatus  est,  qui  ovem  perditam  su- 
imeros  posuit,  et  ad  pascua  reportavit.  «  Et  n 
)mper  tecum.  »  Semper  cum  Deo  est,  et  si  in 
mdo  sit,  qui  ab  ejus  fide  et  dilectione  non  re- 

nuisti  manum  dexteram  meam,  et  in  voluii'^ 
tua  deduxisti  me,  et  cum  gloria  suscepisti 
»  Qaae  est  ista  dextera,  qua  Ecclesia  tenetur, 
itur,  et  cum  gloria  assumitur?  Dextera  nostra 
intentio  est;  sinistra  vero  intentio  mala. 
3t  in  Evangelio  Dominus  ait :  «  Nesciat  sini- 
a  qaid  faciat  dextera  tua  {Matth.  v.,  5).  c  Qui 
•synam  facit,  et  dextera,  et  sinistra  eam  facere 

Mire  Augustinus,  ejusque  commentatio  hisce 

opportiina.  In  atriis  filine  S  on  ;  «  quia  pras- 

Dei,  inquit,   pr^eter   Ecclesiam   inanis   est. 

1  est  laudare  Deum,  et  annontiare  omnes  lau- 


potest,  vel  dare  :  dextera  ille  dat,  qui  bona  inten- 
tione  et  in  abscondito  dat,  ut  a  Deo  videatar  ;  sini- 
stra  dat,  qui  mala  intentione  et  pro  vana  gloria  dat, 
ut  videatur  ab  hominibus ;  de  quibus  Dominus  ait : 
quia  «  receperunt  mercedem  suam  {ibid.,  16).  »  Dex- 
tera  igitur,  et  non  sinistra  operatur  Ecclesia,  et  ideo 
non  immerito  per  dexteram  a  Domino  tenetur,  de- 
ducitur  et  cum  gloria  assumitur.  Prophetaram  est 
sic  de  futuris  loqui,  ac  si  jam  facta  sint,  qnia  quae- 
cunque  vident,  sine  dubio  ventura  esse  cognoscunt. 

a  Quid  enim  mihi  restat  in  coelo,  et  a  te  quid  vo- 
9  lui  super  terram?»  Seipsum  reprehendit,  quia 
aliquid  in  terra  habere  voluit,  cui  tanta  in  coelo 
gloria  parabatur.  NuUa  sunt  quae  in  terra  habentur, 
ad  comparationem  illorum  quae  in  coelo  possidentur. 

a  Defecit  cor  meum,  et  caro  mea.  »  Eorum,  quasi 
dicat,  desiderio,  quie  mihi  in  coelo  parantur.  Jam 
cor  meum  et  caro  mea  secundom  priorem  statum 
defecerant,  et  non  terrena,  sed  coeiestia  quaerunt. 
Unde  et  subditar :  <  Deus  cordis  mei,  et  pars  mea 
Deus  insaecula.  >  Nullam  inquit,  aliam  partem  volo, 
nuUam  aliam  de  omnibus  qusecunque  sunt,  partem 
requiro  ;  Deus  sit  pars  mea,  et  pars  cordis,  et  to- 
tius  desiderii  mei  per  omnia  saecula. 

«  Quia  ecce  qui  elongant  se  a  te,  peribnnt.  »  Soli, 
inquit,  illi  vident,  qui  te  partem  habent  et  tibi  ad« 
hserent ;  qui  vero  te  fugiunt,  sine  dubio  peribnnt. 
«  Perdes  omnes,  qui  fornicantur  abs  te.  »  Qoi  sunt 
enim,  qni  fornicantur  abs  te,  nisi  illi  qui  se  elon- 
gant  a  te  ?  Isti  enim  alios  amatores  qu&erant,  qaibus 
se  illicite  conjungunt.  Unde  scriptum  est :  c  Fomi- 
catus  est  Israel  post  deos  gentinm  (Judtc.  vm,  27).  » 
Magna  fornicatio  est,  diabolo  consentire,  et  de  ipso 
filios  habere.  Omnia  vitia  et  omnia  peccata,  diaboli 
progenies  et  semina  sunt. 

«  Mihi  autem  adhserere  Deo  bonum  est,  ponere 
»  in  Deo  meo  spem  meam.  »  Ego,  quasi  dicat,  non 
me  elongabo  a  Deo,  non  eum  fugiam,  non  alium 
amatorem  soscipiam,  ei  soli  adheerebo,  eique  ser- 
viam,  et  omnem  spem,  etamorem  meum  inDomino 
ponam. 

«  Ut  annuntiem  omnes  laudes  tuas  in  portis  filias 
»  Sion.  »  Ecclesia  est  quse  loquitur  (670),  et  sic  de 
ipsa  Ecclesia,  quasi  de  alio  loquitur.  Ipsa  est  enim 
filia  Sion,  de  qua  456  alibi  dicitur  :  <  Exsulta  sa- 
tis,  lilia  Sion,  jubila  filia  Jerusalem  {Zach,  ix,  9).  » 
Si  enim  dixisset  ut  annuntiem  omnes  laudationes 
tuas  in  portis  meis,  planias  esset.  Sed,  sicut  jam 
ssepe  diximus,  iste  modus  locntionis  apnd  veteres 
frequentissimus  est.  Tale  est  enim  et  illnd  :  <  Dens, 
judicium  tuum  resi  d a  (Psoi.  lxxi,  1),  >  ubi  cnm  di- 
cere  debuisset ;  <  et  jastitiam  tuam  filio  tuo;  »  non 
tamen  filio  tuo  dixit,  sed  <  filio  regis.  »  Sed  quid 
per  portas,  nisi  aures  intelligamus  ?  Ipsae  enim  snnt, 

des  ejns.  fn  atriis  filise  Sion  annuntia.  Ad  unitatem 
tende,  noli  dividere  popnlum  ;  sed  rape  ad  unum,  ct 
fac  unum.  » 


m 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


qm  laudes  Dei  suscipiunt  et  audiant,  et  quibus  laa- 
des  Dei  annuntiantar. 

PSALMUS  LXXIII. 

INTBLLBCTUS    ASAPH. 

Asaph  (671),  ut  sapra  dictum  esi,  Synagoga  in- 
terpretatur,  et  ipsa  quidem  est,  que  loquitur  in  hoc 
psalmo,  et  conqaeritur,  et  plangit  desiructionem 
Jerusalem,  qus  tempore  Nabuchodonosor  regis  facta 
est  (672). 

c  Ut  quid  repnlisti  nos  Deus  in  finem.  >  Multo- 
ties  quasi  dicant,  repulisti  et  afilizisti  nos  propter 
peccata  nostra;'  sed  nunquam  sicut  modo  repulisti 
nos.  Quid  est  enim  repellere  in  finem,  nisi  ex  toto 
repellere,  et  usque  in  finem  ?  v  Iratas  est  furor  tuas 
»  saper  oves  gregis  tui.  »  Qaibus  irasceris  ?  Quibus 
tantam  iram  et  indignationem  ostendis  ?  De  grege 
tuo  sumus  oyes  et  simplices,  et  imbelles,  et  sine 
fortitudine  snmus,  et  sine  tuo  adjutorio  tantas  po- 
tentie  resistere  non  valemus. 

«  Memento  congregationis  tusB,  quam  creasti  ab 
»  initio.  >  Ab  initio  enim  simul  cum  aliis  homini- 
bus  etiam  hos  creayit  Dominus.  Quamyis  ab  initio, 
a  temporibus  Abrabee  convenienter  intelHgi  possit. 
Abeo  enim  JudsBorum  popalus  et  fidem,  et  cir- 
cumcisionem  accepit,  ut  Dei  populns  specialiter  to- 
caretor. 

«  liberasti  virgam  hsBreditatis  tus.  >  Qnid  per 
virgam,  nisi  soeptram  et  correctionem  ?  Qaid  vero 
per  hnreditatem,  nisi  eumdem  Jadffiorum  populum 
inteliigamns?  Inde  est  quod  per  prophetam  dicitur  : 
(c  Ne  lateris  Philisthiea  omnis  tu,  quia  comminata 
est  virga  percussoris  tui  {I$a.  xi?,  29). »  Et  alibi : 
«  tVe  Assur  virga  furoris  mei  (Joan,  x,  5).  Fait 
aliquandoille  populus  quasi  virga  in  manu  Dei,quia 
per  ipsum  omnes  gentes  in  circuitu  flagellavit  et 
castigavit.  Hunc  autem  multoties  liberavit  Dominus, 
prins  quidem  de  iEgyptia  servitute,  postea  vero  de 
multis  angustiis.  «  Mons  Sion,  in  quo  habitas.  > 
Heec  inquiunt,  heereditas  tua  est,  mons  Sion,  in  quo 
te  habijtare  promisisti,  secundnm  illud.  «  Etfactus 
est  inpacelocns  ejus,  et  habitatio  ejusin  Sion  {Psal. 
Lxxv,  3).  »  Qood  autem  ait:  «  in  idipsam, »  sic  po- 
test  intelligi,  ut  simul  et  eommoniter  in  eo  habitet 
com  aliis  omnibns,  qui  cum  eo  sunt,  ut  per  hoc 
et  locum,  et  gentem  qoadam  ratione  defendere  co- 
gatur. 

«  ffleva  manum  tuam  in  superbiam  eorum  in  fi- 
»  nem.  »  Sic  in  hoc  intelligitur  in  finem,  sicul  et 
snperios»  «  ut  qnid  repulisti  nos  Deus  in  finem.  i> 

«  Qnanta  malignatus  est  inimicus  in  Sanctis 
»  tuis  (673),  et  gloriati  sunt,  qui  te  oderunt  in  me- 

(671)  i  Asaph  Latine  c<mgregatio^  Grsece  Synagoga 
dicitnr. »  Aug.  in  hunc  titulum. 

(672)  Varia  est,  ut  admonet  Ven.  Beda  super 
hunc  psalmum  interpretum  opinio.  «  Hieronymus 
contra  Chaldseos  cantatum  putat ;  Gassiodorius  con- 
tra  Romanos,  Arnobias  contra  Philisthiim,  quando 
Ophni  et  Phinees  sacerdotibas  interfectis,  arca  Dei 
capta  est.  >  Alii  putant  psalmum  vaticinium  esse 
eyersionis  Jerosalem  in  pcenam   necis  Ghristi  Do- 


A  »  dio  atrio  tuo.  »  Multi  sancti  et  boni  tunc  U 
ris  ducti  sunt  in  captivitatem,  qoamvis  valde 
essentad  malorum  comparationem.  Quomodo 
contra  sanctos  malignati  sunt,  et  quoraodo  in  i 
atriis  gloriati,  sequentia  manifestant. 

(c  Posuerunt  signa  sua,  signa  :  et  non  co( 
»  runt  sicut  in  via  super  summum.  »  Quod 
bis  dicunt  signa  sua  signa,  magni  doloris  in( 
est.  Posuerunt,  inquiunt,  signa  sua,  signa.  Sc 
posuerunt  ?  supra  summum.  Hoc  enim  et  hoi 
ctores  faciunt,  et  captis  urbibus,  supra  sum 
id  est  in  turribns  et  locis  sublimioribus  signa  i 
nere  videmus.  Qua  in  re  et  illorum  gloria,  etl 
lamitas  apertissime  demonstratur. 

P  «  Et  non  cognoverunt,  sicut  in  via  (674).  i 
estillavia  quam  Dominus  fecit  in  mari  Rub 
qua  periit  Pharao  cum  omni  exercitu  sno,  c 
pulum  Dei  per  talem  viam  stultissinie  perseque 
Et  ipsi  quidem  cognoveront.  Quid  cognoverun 
omnipoteotiam,  et  suam  fatnitatem.  Sed  C 
nihil  tale  cognoverunt,  nullum  signum  viderui 
audacter  et  secure  fecerunt  quscunque  face 
luerunt. 

«  Quasi  in  silva  lignorum  securibus  exciderc 
»  nuas  ejus  in  idipsum,  bipenni,  et  ascia  deje 
)>  eas.  »  In  hoc  ostendit  secure  eos  sine  revi 
circa  sanctuarium  se  habuisse,  dum  ipsius 
yalvas,  quasi  alia  ligna  securibus  et  aliis  ferra 
exoiderunt.  Quod  autem  dicit,  in  idipsum, 
^  eamdemque  voluntatem  in  459  hoc  opere  U 
fario  habuisse  ostendit. 

c  Incenderunt  igni  sanctuariom   tuam,    in 
» polluerunt  tabernaculum  nominis    tui.    » 
hsec  secundum  litteram  facta  sunt,  quse   tai 
spiritualiter  intelligi  possunt. 

c  Dixerunt  in  corde  suo  cognatio  eornm  inl 
c  Venite,  comprimamus  omnes  dies  festos  Do 
>  terra.  »  Hsc  una  cogitatio,  et  voluntas  oi 
fuit,  ut  sic  omnia  destruerentur  (675),  ut  nui 
solemnitates  ibi  amplius  fjerent,  uec  dies  festi 
rentur. 

«  Signa  nostra  non  vidimus.  »  Sicut  ab  ai 
temporibus  in  tali  eventu  videre  soliti  sumus. 
Q  »  non  est  propheta  »  inter  nos,  qui  veritatem 
audeat.  Ibi  enim  erat  Jeremias,  qui  ideo  in 
missus  est,  quia  veritatem  eis  nuntiabat,  «  ] 
»  non  cognoscet  amplius. »  Sic  miseri  hominea 
solent,  quando  in  magnas  veniunt  calamita 
quasi  desperantes,  penitus  dereiictos  se  a  D 
esse  dicunt. 

«  Usquequo  Deus  improperabit  inimicus? 

mini. 

(673)  Etiam  contextus  apud  S.  Aug.  habet,  i 
ctis  tuis,  Vulgata  autem,  in  sancto,  Gonform< 
sunt  in  his  :  «  Et  gloriati  sunt,  qui  odenint 
medio  solemnitatis  tuae.  > 

(674)  God.  Ghis.  u  Hffic  via  semper,  et  mi 
bilis  est.  » 

(675)  Id  cod.   Et  ad  nihilum  deducererUur. 


EXPOSmO  IN  PSALMOS. 


m 


irsarius  nomen  tQum  in  finem  ?  i  Quando  in  A 
dicunt,   roagnas  et  multas  blasphemias   eos 
Dominum  locntos  faisse  ostendunt.  Neque 
idum  est  verbis  pepercisse,  qui  manibus  talia 
bantur. 

t  qnid  avertis  faciem  tuam.  »  Et  tautas  populi 
ones  non  respicis  ?  «  £t  dezteram  tuam  de 
io  sinu  tuo  in  finem  ?  ^  Sinus  Dei  illa  civitas 
Q  qua  priusquam  Deum  offenderet,  totius  sa- 
86  et  scientice  thesauri  reconditi  in  lege  et 
etis  continebantar.  Ibi  erant,  et  dextera  Dei, 
[ue  ejns  virtus  et  fortitudo,  ut  omnes  in  cir- 
vinceret  inimicos. 

sus  autem  rez  noster  ante  seecula  operatus  est 
;em  in  medio  terree.  •  Hnc  asque  Synagoga  et  g 
as  Jadteorum  locutas  est,  saas  defiens  mise- 
t  calamitates.  Hinc  Ecclesia  loquitar,  et  de 
sxultat  felicitate.  Deas,  inquit,  rez  noster 
quidem  noster,  et  specialiter  noster,  sed  Deus 
im  ante  saecula  operatus  est  salutem  in  diebus 
i  in  medio  terrse.  Quid  est  in  medio  terrae  ?  In 
e  Jerusalem,  qaee  in  medio  genlium  sita  est, 
1  medio  terrse,  in  utero  virginis;  sive  in  medio 
in  assumpta  humanitate ;  sive  in  medio  terrse 
Qd  operatus  est,  quia  non  unius  gentis,  sed 
im  gentium  hanc  salutem  volait  esse  commu- 
Nunc  ad  ipsum  Salvatorem  convertitur,  eiqae 
or  cflBtera  qus  seqanntur. 

1  confirmasti  in  virtate  tua  mare.  »  Hoc  est 
nare  de  quo  dicitur :  «  Hoc  mare  magnum,  et 
sum  [Psal,  ciii,  25),  >  per  quod  mundus  iste 
catur.  Hoc  autem  confirmavit  Dominus  in 
i  sua,  ut  jam  non  fiuctuet,  sicut  prius,  et  quie- 
laneat,  et  super  se  Domino  gaudenti,  Domino 
nti  se  palpabile  et  calcabile  prebeat.  Mare  ab 
;udine  dicitur ;  sed  Spiritus  sancti  gratia  con- 
um  et  inunctum  est,  omnem  amaritudinem 
cedinem  convertit. 

1  contribulasti  capita  draconum  super  aquas.  » 
draconum  vitia  snnt  et  peccata,  quffi  si  succisa 
t,  maligni  spiritus,  qui  per  dracones  signifi- 
,  quasi  mortui  et  decoliati  nihil  possunt.  Hsc 
capita  contribalavit  Dominus  super  aquas, 
mnia  vitia  et  peccata  in  baptismate  delevit.       D 

I  confregisti  capita  draconis  magni.  »  Hic  est 
lagnas  draco,  qai  in  paradiso  cum  muliere 
8,  eam  seduxit,  et  de  ligno  vetito  comedere 
ic  per  hoc  peccatum  intravit  in  mundum,  et 
Bccatum  raors,  quia  u  invidia  diaboli  mors 
it  in  orbem  terrarum  {Sap.  ii,  24).  »  Sed 
magni  draconis  caput,  per  quod  originale 
um  significatur,  Ghristi  morte  confractum  est, 
le  sangoine  deletum.   Magnus  draco,  magnum 

)  Post  hane  expositionem,  qasB  eadem  est 
umctum  Augnstinum  hfisc  opportune  admonet 
tor.  «  Fratres,  obsecro,  intenaite  :  cum  magna 
ate  audinntar,  qu®  auditas  etiam  in  orbe  ter- 
cognoscuntur.  Haec  quando  dicebantur,  non 


habnit  capat,  quod  magno  malleo  conterendum  foit. 
«  Dedisti  eum  in  escam  populo  iEthiopuiD,  »  ut  vice 
versa  ab  illis  devoretur,  quos  ipse  prius  devorare 
solebat.  Devorare  aotem  superare  est.  Per  iEthio- 
pes  natoraliter  nigros,  peccatores  significantur,  qui 
aquis  baptismatis  regenerati  et  super  nivem  deal- 
bati  sunt  (676). 

«  Tu  dirupisti  fontes,  et  torrentes.  >  Fontes  et 
torrentes,  legis  et  prophetarum,  et  utriusque  Testa- 
menti  volumina  intelliguntur  ;  qui  videlicet  fontes 
prins  clausi  et  obturali  erant.  Sed  eoram  venas 
Dominus  apernit,  et  arctissima  vincula  quibus  clau- 
debantur  dirnpit  et  aqoarum  ez  eis  affluentiam 
emanare  jussit.  Hinc  est  enim,  quod  Joannes  apo- 
stolus,  cum  videret  librnm  septem  sig^llis  signa- 
tum,  multamque  fieret,  eo  quod  nullus  dignus  ad 
librum  aperiendam  invenitor,  dictum  est  ei :  «  Ne 
fieveris,  quia  ece  venit  leo  de  tribu  Juda,  radiz 
David  aperire  librum,  et  solvere  septem  signacula 
ejus  (ipoc.  Y,  5).  >  Aperire  igitur  iibrum,  quid  aliud 
fnit,  nisi  id  quod  hic  dicitur.  «  Tu  dirupisti  fontes 
et  torrentes.  Tu  siccasti  fluvios  Ethan.  »  Ethan 
fortis  interpretatur,  per  quem  diabolns  intelligitor, 
de  quo  in  Evangelio  Dominns  ait:  «  Cum  fortis 
armatus  custodit  atriam  suum,  in  pace  suut  469 
ea,  que  possidet  (Ltic.  zr,  21).  »  Sed  quid  per  flo- 
vios  ejns,  nisi  omnes  hsereticorum  libros,  et  omnia 
dogmata  impietatis  intelliguntur  ?  Hos  antem  desic- 
cavit  Dominus,  qui  in  multis  conciliis,  per  Ecclesiss 
doctores,  omnes  hsereses  destruxit.  Et  bene  quidem 
oonveniens  fuit,  ut  flavios  Ethan  desiccaret,  qui 
Ecclesise  fontes  et  torrentes  aperuit. 

t  Tuos  est  dies,  et  tua  est  nox.  »  Legitur  ia 
Genesi,  quia  •  divisit  Deus  locem  a  tenebris,  voca- 
Titque  lucem  diem,  et  tenebras  noctem  (Gen.  i,  5).  » 
—  c  Et  fecit  tuncduomagnaluminaria,  solem  scilicet 
et  lunam ;  luminare  majus,  ut  pro^esset  diei,  et 
luminare  minus,  ut  pneesset  nocti  (ibid.,  16).  » 
Dies  igitur  Christianos,  et  noz  Jndaeos  significat.  Et 
quideoa  diei  preeest  laminare  majus,  nocti  vero  mi- 
nus.  Lnminare  antem  majus  Novum  Testamentum 
est,  cujus  claritas  et  doctrina,  ad  solis  similitodi- 
nem,  totom  mundum  illominavit.  Minus  vero  lumi- 
nare,  Yetus  Testamentum  est,  quod  quasi  in  nocte 
^ic  super  JudsRos  pallescit  et  tenebrescit.  Unde  at 
Apostolns  ait:  «  Nam  neque  clarificatum  est,  qood 
claruit  in  hac  parte  propter  excellentem  gloriam 
{II  Cor,  III,  10).  »  Tanta  est  enim  claritas  Novi 
Testamenti,  nt  Yeteris  Testamenti  claritas  pro 
tenebris  habeatnr.  Utrumque  tamen  Testamentum 
unum  est,  et  utrumque  darum  et  splendidom  est,  si 
spiritualiter  intelligatur :  Quod  igitor  ait :  «  tous  est 
dies,  et  tua  est  nox ;  »  tala  est,  ae  si  dicerei,  «t 
Christiani  et  Jodiei,  et  illuminati  et  ceci,  et  boni  et 

fueront ;  quia  tunc  promittebantor,  non  reddeban- 
tnr :  nunc  vero  qna  ▼oloptate  afficimur,  cum  ea, 
quae  prsBdicta  legimus  in  libro,  compI«ri  videmos  in 
munao  ?  » 


083 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI SIGNIENSIS. 


mali  tui  sunt,  quia  ta  fecisti  omnes  ;  et  uno  rectoque  A  siam  intelligimus,  quffi  ipsum  Testamentum 


judicio  judicabis  omnes. 

t  Tu  fecisti  solem  et  lunam. »  Dictum  est  modo 
qnid  per  solem  et  quid  per  lunam  significetur. 
Miseri  Manichsei,  qui  alium  Deum  Novi  Testamenti. 
et  aliom  Yeteris  esse  dlcebant.  Ecce  enim  Salvator 
noster  utrumque  Testamenium  hoc  in  loco  fecisse 
dicitur. 

c  Tu  fecisti  omnes  terminos  terrse,  mstatem  et 
»  ver^  tu  fecisti  ea.  »  Nihil  est  enim  quod  Christus 
nonfecerity  quia  ipse  est  per  quem  omnia  facta 
sunt»  et  sine  quo  factum  est  nihil.  Placuit  tamen 
EcclesiflB  siye  Prophetae  heec  singulariter  enume- 
rare,  ut  in  his  ita  expositis,  ejjis  omnipotentiam 
ezaltaret.  Possumus  tamen  pcr  aestatem  et  ver  ])er-  _.  omnes  isti  ad  hoc  intendunt,  ut  illud  delej 
fectos  et  imperfectos  intelligeie,  quorum  alteri  fer-      destruant. 


pere  meruit,  et  propter  ipsum  multas  patitur 
lationes.  Et  valde  quidem  necessarium  est  n 
respicias.  Quare  ?  «  Qnia  repleti  snnt,  qui  ob! 
sunt  terrac  domorum  iniquitatum.  »  Non  fi 
sufQciens,  ut  iniquitatum  pleni  essent,  nisi 
iniquitatum  domos  in  se  suscepissent.  Dom 
quitatum  maligni  spiritus  sunt,  quia  omni  r 
et  iniquitate  pleni  sunt.  Repleli  suntigitur  doi 
iniquitatom  ilii,  qui  obscurati  sunt  caligine 
per  quos  JudsBi  et  haeretici,  omnes  honiiues 
signiticantur,  qui  terreni  erroris  caligine  ob 
et  excfficati  sunt,  ut  veritatis  lumen  videi 
valeant.   Respice  itaque  in   Testamento    tuo 


ventissimo  Spiritus  sancti  igne  succensi  sunt ;  alteri 
vero  eidem  igni  appropinquant,  et  jam  proximi 
sunt. 

fc  Memor  esto  hujus  creaturs  tuse.  »  Diviuitati 
loqui  videtur,  et  eam  quam  assumpsit  humanilatem 
ei  commendat,  quam  ideo  creaturam  vocat,  ut 
verus  Deus  et  ?erus  homo  Salvator  noster  esse  cre- 
datur.  Et  valde  conveniens  erat,  ut  qui  tanta  de 
potentia  divinitatis  ejus  usque  nunc  locutus  fuerat, 
de  bumanitate  quoque  aliquid  diceret,  atqne  illis 
haereticis  occasionem  tolleret,  qui  eum  non  homi- 
nem,  sed  Deum  tantum  e&se  credebant  (677).  «  Ini- 
c  micns  improperavit  Domino,  et  populus  insipiens 
9  exacerbavit  nomen  tuum.  »  Ideo,  inquit,  hujus 


«  Ne  avertatur  humiiis  factus  confusns. 
humilis  unusquisque  fidelis  est,  qui  tunc  < 
fugarelur  et  aTcrteretur,  si  Testamentum  sibi 
defendere  non  valerct ;  quod  nimirum,  quo( 
ad  magnam  confusionem  sibi  contingeret.  « 
<c  ot  inops  iaudabnnt  nomen  tuum.  »  Per  pa 
et  inopem,  eomdem  ipsnm  humilem  signif 
pauper  quidem  est,  4C9  qui  nihil  habet 
vero  qoi  quamvis  sine  opibus  sit,  pro  natura 
necessitate  aliquid  habet. 

«  Exsurge  Deus,  judica  causam  tuam.  »  £ 
inquit,  Deus  in  adjutorium   servis  tuis,  et 
defende,  et  judica  causam  tuam,  quam  isti  n 
suis    argunientalionibus  destruere  conantui 


creaturiB  tnsB   memor  esto,    qnia  humani  generis  ^  «  mor  esto    impropriorum  tuorum,    eorun 


inimicus  diabolus,  et  simul  cum  eo  Judseorum  po- 
pulns  insipiens  multum  ei  adversabitur.  Propheta- 
mm  aotem  est,  pro  futuris  prseteri^a  ponere,  multa 
enim  impropria  Domino  isti  in  Evangeliumintulisse 
opponunt.  Nam  et  ipse  diabolos  ad  hoc  usque  ten- 
tando  pervenit,  ut  ad  se  adorandum  eum  invitaret, 
«  Ne  tradas  bestiis  animas  confitentes  tibi ;  et 
»  animas  pauperum  tuorum  ne  obliviscarisin  finem. » 
Nonc  autem  pro  illis  omnibus  orat,  contra  quos 
ppst  Ghristi  passionem  omnes  bestias  insurgere 
conspicit.  Per  bestias  autem  maliguos  spirilus, 
hsereticos,  et  tyrannos  intelligere  debemus.  De  qui- 
bus  Apostolus  ait :  «  Quid  mihi  prodest  quod  ad 
bestias  pugnavi  Ephesi,  si  mortui  non  resurguut  ?  » 


»  quse  ab  insipiente  sunt  tota  die.  >  Quanta  i 
quam  nefanda  Judaei  et  hfrretici  dicunt  conli 
stum,  sitamen  est  locus,  ubi  dicere  audeant. 
«  Ne  obliviscaris  vocem  quaBrentium  te.  »  '. 
viscaris,  inquit,  voces  eorum  qui  te  quaeri 
exaudi  et  libera  eos  de  omnibus  augusti: 
sicut  digni  sunt.  Similiter  autem  et  snperbii 
ascendat  semper  ad  te,  ut  eam  semper  vides 
per  de  eis  vindictam  suscipias,  et  nnnqua 
mali  obliviscaris. 

PSALMUS  LXXIV. 

IN  FINEM  NB  CORRUMPAS.  PSALMUS  CANTICI  ASAP 

Ad  finem  referatur  iste  psalmus,  id  est  i 
stum ;  quod    autem  dicitur  ne  corrumpas, 


-^», g,^^ ^ y       -. O .  ,  ^  -  . 

(l  Cor.  XV,  32).  Et  revera  crudelissimce  bestiae  omnes      modis  intelligi  potest.  Veluti  ne  corrumpas  1 


isti  sunt,  qui  non  soium  corpora,  sed  animas  quo- 
que  perdere  nituntur.  Quid  significet «  in  finem  • 
s«epe  jam  diximus. 

vc  Respice  in  Testamento  tuo,  quia  repleti  sunt, 
»  qui  obscurati  sunt  terras  domorum  iniqnitatum.  » 
Respice,  inquit,  in  Testamento  tuo,  per  quod  Eccle- 

(677)  Hseretici  asserentes  Verbnm  divinum  specie 
tenns  assumpsisse  natoram  humanam  fuerunt  Mar- 
cionitse,  Manichoei,  Priscilhanistffi,  et  ante  eos  Simon 
Magus,  et  ejus  discipuli,  quos  perstringit  S.  Jo.  i, 
Ep.  c.  4,  eosque  solventes  Christum,  id  est  sqia- 
rantes  naturam  humanam  a  divina,  antichristos 
vocat. 

(678)  «  Asaph,   ut  ssepe  diximus,   interpretatur 


scriptionem  ;  vel  ne  corrumpas  aliquam  Scri 
quod  JudsBi  facere  soIent.Vel  ne  corrumpas  -t 
sivenefaciasatiquam  illicitam  corruptionem 
autem  Synagoya  interpretatur.  Bona  Synag 
ista  quse  Deum  laudat,  ejusque  inirabilia  na 
c  Coniitebimor  tibi,  Deos,  confitebimur 

Synagoga  :  illa,  qua  ntique  credidit,  non  q\v 
nata  pormansrt :  nam  post  resurrectionem 
confessa  legiraus  mulla  millia  Judfleorum,  qu( 
iste  nunc  admonet,  ne  fidem  suam  corrauD 
finem,  id  est  in  Dominom  Salvatorem.  »  Bedi 
aliter  snnsit  de  tituli  hujus  interpretatione  Gi 
rius,  cojus  etiam  verba  usurpavit  Beda. 


986 


Exposrrio  in  psauios. 


997 


.  »  iDTOcabimus  nomen  tuum.  )»  Promiitit  STuagoga 
et  aniversaiiter  in  omnibus,  et  singulariter  in  uno- 
quoque  Salvatorem  nostrum  selaudare,  ejasque  no* 
men  invocare,  ac  omnia  ejus  mirabilia  percensere. 
Sic  enim  et  Mojsi  quondam  populum  dixisse  legitar  : 
«  Omnia  qoiccunque  praecepit  nobis  Dominus,  facie- 
mus  (Exod,  xiz,  8);>  et  tamen  non  fecerunt.  Sed 
non  videntur  offendere,  qui  ista  promittunt,  quo- 
niam  secundum  suam  intentionem  alios  judicant,  et 
boc  est  in  eorum  voluntate,  ut  omnes  alii  similiter 
faciant.  Bonam  enim  voluntatem  habebant  illi,  qui 
dicebant  :  «  Hosannafilio  David,  benedictus  quivenit 
in  nomine  Domini,  rez  Israel,  hosanna  in  excelsis 
{Matth,  XXI,  9).  »  £t  hoc  erat  in  desiderio  illorum, 
ut  alii  quoque  eum  laudarent  et  benedicerent.  Nunc 
autem  sequentia  videamus. 

«  Cum  accepero  tempus,  ego  justitiam  judicabo.  » 
Hsec  autem  loquitur  Salvator  noster,  et  ad  superiora 
respondet.  Ego,  iuquit,  cum  accepero  tempus  justi- 
tiam  judicabo,  et  unicuique  secuudum  merita  dabo, 
et  eos  qui  me  confitentar,  et  meum  nomen  invocant, 
et  mirabilia  mea  prsedicant,  dignis  muneribus  remu- 
nerabo.  Hoc  aatem  erit  in  judicio,  quando  et  boni, 
et  mali  omnes  astabunt  ante  tribunal  Christi.  £t  ibi 
quidem  erit  Asaph,  ibi  erit  tota  Synagoga,  ibiqoe  a 
se  dividentur,  et  qui  Christum  confessi  sunt  et  lau- 
daverunt,  et  qui  eum  negaverunt. 

«  Liquefacta  est  terra,  et  omnes  inhabitantes  in 
»  ea.  »  [n  eo  quod  terra,  ejusque  habitatores  lique- 
facti  esse  dicuntur,  sine  viribus,  sine  fortitudine, 
sine  propria  iigura  et  pulchritudine  esse  monstran- 
tur.  •  Ego  conflrmavi  colamnas  ejus.  »  Columnae 
totius  terrae  apostoli  sunt  et  doctores  :  Has  autem 
columnas  coniirmabat  Dominus  qaando  dicebat : 
«  Nolite  timere  eos  qui  occidunt  corpus,  animam 
autem  non  possunt  occidere  (Matth.  x,  28).  »  £t  : 
«  Estote fortes  in  bello,  et  pugiate  cum  antiquo  ser- 
pente  (U  Reg,  x,  i2).  »  Et  <  Ego  dabo  vobis  os  et 
sapientiam,  cui  non  poterunt  resistere  et  contradi- 
cere  omnes  adversarii  vestri  (Luc,  xxi,  15).  »  Bene 
confirmatse  sunt  istoe  colomnee,  totam  terram  porta- 
re,  et  sastinere  valent;  multi  tamen  sunt  qui  super 
eas  ascendere  nolunt. 

«  Dixi  iniqois  :  Nolite  iniqae  agerc,  et  deJinquen- 
»  tibus  :  Nolite  exaltare  cornu.  »  Hoc  enim  dixit 
Dominas  per  legem,  per  prophetas,  Isaiam  nempe, 
Jeremiam  et  Ezechielem,  per  ipsos  psalmos,  et  per 
utriusque  Testamenti  Scripturas.  Uoc  et  per  apo- 
siolos  dixit,  et  per  episcopos,  ei  sacerdotes  quotidie 
dicit;  attamen  impii  inique  agere  non  cessant,  et 
delinquentes  suae  potestatis  et  iniquitatis  cornua 
exaltant.  Per  cornua  iniquorum  omnis  eorum  virtus 
et  fortitudo  figuraiar. 

c  Nolite  extollere  in  altum  cornu  vestrum.  >  Hoc 
autem  exponit  :  «  Et  nolite  loqui  adversus  Deum 
«  iniquitatem.  t  Adversus  Deum  iniquitatem  illi  io- 
quuntur,  qui  de  ipsa  divinitate  disputantes  perver.^a 
dogmata  introducant.  Hoc  feeit  Arius,  hoc  Mani- 
chsei,  multique  alii  perdiiionis  fiiii.  Nam  et  Jndai 


A  adversus  Deum  iniquitatem  locuti  sunt,  quando  con* 
ira  Salvatorem  «  Cruflge  >  clamarunt. 

•IBO  «  Quia  UAque  ab  oriente,  neque  ab  occi- 
9  dente,  neque  a  desertis  montibus,  »  est  yobis, 
subauditur,  via  evadendi.  Omnes  mundi  terminos 
posuit,  quia  per  montes  deserlos  et  inhabitabiies, 
austraUs  et  septentrionalis  plaga  designatur;  nemo 
enim  effugere  poterit  judicium  Dei.  De  quo  et  sub- 
ditur  :  «  Quoniam  Deus  judex  est.  »  Sed  quomodo 
judicat.  «  Hunc  humiliat,  et  hunc  exaltat.  »  Deponit 
potentes  de  sede  et  exaltat  humiles  :  eos  humiliat, 
qui  juste  humiliandi  sunt;  .eos  exaltat,  qui  merito 
exaltandi  sunt.  In  potestaie  illius  est,  et  humiliare  et 
exaltare  quos  vult;  hanc  autem  potestatem  nnllas 

3  alius  habet.  Et  hoc  ideo,  quia  : 

c  Calix  in  manu  Domini  vini  meri  plenus  est  mi- 
9  sto,  et  inclinavit  ex  hoc  in  hoc,  verumtamen  faex 
»  ejus  non  est  exinaniia.  »  Calix  iste  in  manu  Domini 
mensura  rp.tributionis  est.  Et  bene  in  maau  Domini 
esse  dicitur,  quia  in  manu  et  poiestate  illias  est, 
reddere  unicuiqae  secandnm  operasua.  In  hoc  autem 
calice  merum  etpurum  vinum,  et  mistum  vinum  simul 
cum  fsece  continetur.  Et  alii  quidem  merum  vinum, 
alii  mistum,  alii  vero  fscem  de  hoc  calice  bibunt. 
Dicendum  est  igitar,  qui  sunt  illi  qui  merum,  et  qai 
misiam,  et  qui  fsecem  bibunt.  Merum  autem  illi  bi- 
bunt,  qui  de  hac  vita  exeuntes,  nihil  in  se  habent 
quod  puniatur.  Mistum  vero  illi  peccatores,  qni  poe- 
nitentiam  ex  corde  suscipiunt.  Unde  scriptum  est : 

C  c  Peccator  quacunque  hora  conversus  fuerii,  et  in- 
gemuerit,  vita  vivet,  et  non  morietur  (Ezech,  xxxiii, 
il).  >  Isti  enim,  ut  Apostolus  ait,  salvabuntur  qui- 
dem,  sic  tamen  c  quasi  per  ignem.  »  Salvati  autem 
per  ignem,  quid  est,  nisi  bibere  vinnm  misium?  Ffle- 
cem  autem  illi  peccatores  bibunt,  qui  usque  in 
finem  in  sna  malitia  perseverant.  De  quibus  Aposto- 
lus  ait :  «  Secundum  duritiam  autem  tuam,  ei  cor 
impcenitens  thesaurizas  tibi  iram  in  die  ire,  et  re- 
velationis  justi  judicii  Dei,  qui  reddei  unicuique 
secundum  opera  sna  (Hom.  11,  5).  »  Quod  autem 
ait :  «  Et  inclinavit  ex  hoc  in  hoc ;  »  ad  magnam 
Dei  misericordiam  spectat,  qni  de  vino  mero  in  mi- 
stum  vimim  tantum  inciinat,ut  bibentes  non  pereant, 

n  et  poenitentizp  remedium  et  poenam  tolerare  valeant. 
Feex  autem  non  minuiiur,  quia  valde  plures  sunt  illi 
qui  feecem  bibunt,  quam  sint  omnes  illi,  qui  merum 
vinum  bibant  et  mistum.  Unde  et  subditur  : 

a  Bibent  omnes  peccatores  teeras.  »  Faecem  vide- 
licet,  quee  semper  sic  abundat,  ni  non  minuatur, 
per  qood  intelligitur  quia  poena  malorum  nullam  fi- 
nem  habebit.  Sic  enim  in  alia  translaiione  legitur. 
Quod  Tero  in  ista  dicitur,  «  ex  eo,  «  de  calice  in- 
teiligiiur.  De  calice  vero  peccatores  in  sua  malitia 
perseverantes,  sicut  superius  diximus,  nihil  aliud| 
nisi  ffficem  bibent. 

c  Ego  autem  in  ssetula  gaudebo,  cantabo  Deo  Ja- 
»  cob.  »  lili,  qnasi  dicat,  neque  gaudere,  neque  can- 
tare  poterunt,  qui  omnium  tormentoram  teeem 
iadeficientery  quotidie  et  sine  fine  bibent.  Ego  aa- 


08T 


S.  BRUNONiS  tPISCOPl  SfGNffiNSIS 


998 


iem  et  fideles  mei  in  siBcala  gaudebo,  et  cantabo  Deo  A 
Jacob,   et  ineflfabilis  saavitatis  dulcedine  eos  ine- 
briabo.  Hinc  est  enim,  qood  alibi  dicitur  :  «  Inebria- 
bantar  ab  ubertate  domus  tuse,  et  torrente  yolaptatis 
tusB  potabis  eos  {Psal,  zxxt,  7).  » 

€  Et  omnia  comua  peccatorum  confringam,  et 
»  ezsaltabantar  cornua  justi.  »  Dicimus  per  cornua 
potentiam  et  fortitudinem  significari ;  quoniam  boni 
tunc  fortes  erant  atque  potentes,  mali  yero  miseri 
erunti  et  per  omnia  infelices. 

PSALMUS  LXXV. 

Ilf    PINBM   nv    LADDIBUS    PSALMUS    A8APH,   CANHCDM    AD 

AS8YRI0S  {IV  Reg.  xiz). 

Legitur  de  Sennacherib  rege  Assjriorum,  cnm 
Tenisset  ad  obsidendam  Jerusalem,  quod  angelus 
Domini  una  nocte  percussit  de  Assyriis  centum  octo-  B 
ginta  qoinque  millia.  In  laudibus  igitur  tante  victo- 
risB  cantat  Asaph  canticum  istad  an  Assjrios,  id  est 
contra  Assjrios.  Sed  qoia  dixit  in  finem,  ea  quse 
secundum  litteram  facta  sunt,  ad  Ecclesiam  spiri- 
tualiter  referenda  esse  ostendit. 

€  Notus  in  Judsea  Deus,  in  Israel  magnum  nomen 
»  ejus.  »  Totus  enim  mondas  erat  in  errore,  et  ido- 
lis  serriebat^  quando  sola  Judffia  yeri  Dei  cognitionem 
habebat.  Unde  et  merito  his  dicitur  :  «  Notus  in 
Judaea  Deus,  in  Israel  magnam  nomen  ejus.  >  Sed 
quia  Judiea  eonfessio,  Israel  vero  vir  videns  Deum 
iaterpretatur;  per  Judeeam  Ecclesia  sigoificatur, 
qusB  sola  ez  cunctis  gentibus  Deam  confitetur  et 
laudat.  Per  Israel  vero,  popolus  Christianus,  qui  ^ 
solum  Terum  Deum  cognoscit  et  adorat. 

«  Et  factus  est  in  pace  locus  ejus,  et  habitatio 
»  ejus  in  Sion.  »  Jerusalem  visio  pacis  interpreta- 
tur,  et  est  ille  locus  de  quo  modo  dicitar  :  t  Factas 
est  in  pace  locus  ejus,  quoniam  ibi  a  Salomone 
«diflcatum  est  templum.  Di£fernnt  aotem  Sion  et  Je- 
rusalem,  quod  Jerasalem  tota  civitas,  Sion  vero  sola 
arz  et  fortitodo  vocata  est.  De  qua  dicitur :  «  Gepit 
David  arcem  Sion  (i  Par,  zi,  5).  »  Utraque  autem 
sanctam  Ecclesiam  significat,  in  qua  Salvator  ooster 
rez  et  pontifez  a  Domino  constitutasait :  4411  «  Ego 
autem  constitatus  sum  |rez  ab  eo  super  Sion  mon- 
tem  sanetum  ejus,  priedicans  proeceptum  Domini 
{Psal.  zi,  6). » 

«  Ibi  confiregit  cornu,  arcum  (679),  scutum,  gla-  D 
»  dinm,  et  bellum.  »  Hoc  autem  secoodum  litteram 
illud  est  quod  modo  dizimos,  quia  percussit  angelus 
Domini  de  Sennacherib  centum  octoginta  quinque 
millia.  Et  tanc  quidem  totum  illorum  bellom  coofra- 
ctum  et  dissipatum  est.  Hoc  quoque  in  Ecclesia  qao- 
Udie  flt,  et  omnia  arma  diabolicie  artis,  totumque 
ejusqae  bellumqaotidie  a  plaribus  fi*anguntar  et  dissi- 
pantar.  Cornua  diaboli  illa  sant  quie  alios  vocant,  et 
ad  pnelia  concitant.  Arcus  autem,  hsBretici  et  fran- 
dulenti,  qui  bonos  in  occultis  sagittant  et  volnerant. 
Scnta  vero  omnes    illorum    argumentatlones,    vel 

(670)  In  Valgata  legitur  t  potentias,  arcuum,  »  apud 
Augustinum  «  forUtudines  arcaum.  » 
(688)  Lectio  VuIgatQ  :  «  De  coelo  auditum  fecisti 


qoiecanque  alia  simt,  quibns  se  contra  veritatem 
defendunt.  Per  gladium  autem  illos  intelligimus,  qni 
manifesta  persecutione  contra  Ecclesiam  S6eviant. 

«  Illuminans  tu  mirabiliter.  »  To,  inquit,  mirabili- 
ter  illuminans  Ecolesiam  tuam,  confregisti  in  ea 
omnia  illa  quie  superius  dicta  snnt.  Mirabilis  illa- 
minatio  est,  quam  Spiritos  sanctus  operatur.  Hoc 
autem  apostoli  probavernnt,  qui  tam  subito  tales 
facti  sunt,  quibus  ipsi  philosophi  resistere  non  yale- 
rent.  Unde  ipse  Dominus  ait :  «  Ego  dabo  Tobis  os 
et  sapientiam,  cui  non  poterunt  resistere,  et  contni- 
dicere  omnes  adversarii  vestri  (Lue.  zzi,  15).  » 
—  «  A  montibus  seternis  turbati  sunt  omnes  insipien- 
tes  corde.  •  iEterni  montes  apostoli  sunt  et  doctores. 
Ab  his  autem  conturbati  sunt  philosophi,  bseretiei, 
omnesque  alii  ore  et  garrolitate  sapientes;  corde 
vero  insipientes,  cum  eorum  sapienti®  et  rationibus 
respondere  non  posseat. 

«  Dormierunt  somnum  suum,  et  nihil  inyeneront 
»  omnes  viri  divitiarom  in  manibus  suis.  »  Sed 
unde  iste  tam  validus  somnus?  «  Ab  increpatione 
»  toa,  Deus  Jacob,  dormitaverunt,  qni  ascenderunt 
»  equos.  »  Si  de  Assyriis  intelligatur,  manifestum 
est  qnia  et  seipsos  et  omnia  soa  subito  amiserunt, 
gravissimo  somno  dormientes,  et  nunquam  postea 
evigilantes.  Illi  quoque  qoi  per  eos  significati  snnt, 
et  qui  similiter  populom  Dei  et  sanctam  Ecclesiam 
persequuntor,  quotidie  dormientes  et  morientes,  et 
seipsos  et  sua  omnia  perduat,  et  nihil  suarum  divi« 
tiarum  invenient.  Hoc  autem  fit  ab  increpatione  Dei 
qui  unicoique  illorum  assidue  in  Evangelio  dicit : 
«  Stuite,  hac  nocte  anima  tua  rapietar  a  te,  qoae  au- 
tem  parasti  cujas  erunt?  >  {Lue,  zii,  10).  Per  equos 
autem  omnia  illa  significantor,  quibus  potentiores 
et  fortiores  homines  fiunt.  Sic  dicere  soleraus,  saper 
bonum  equum  aliquem  sedere,  quem  vel  divitiis,  vel 
honore,  vel  aliqoa  oiagna  re  prieditum  videmus. 

«  To  terribilis  es,  et  quis  resistet  tibi,  eztoncab 
»  ira  toa  ?  »  Ideo,  inquit,  ab  increpattone  tua  dor- 
mierunt,  qoi  ascenderunt  equos,  quia  tu  terribilis 
es,  et  nemo  tuee  volantati  resistere  valet  eztanc  ab 
ira  tua.  Quod  ipse  dizit  eztunc,  hoc  ezposuit  dicen- 
do  ab  ira  tua.  Statim  enim  ut  irascitur,  necesse  est, 
ut  omnes  illi  superentur  et  cadant,  contra  quos  ipse 
irascitur.  Unde  et  subditur  :  » 

«  De  coelo  judicium  jaculatum  est,  et  confestim 
>  terra  tremuit,  et  quievit  (680).  »  Statim,  inquit, 
ut  judicium  de  coelo  jaculatum  est,  et  sententia  a 
sede  toa  processit,  statim  factum  est  quod  fleri  jus- 
sisti.  Securi,  inquit,  Assyrii  erant,  et  nihil  timebant, 
et  subito  in  cgbUs  data  est  sententia,  et  statim  om- 
nes  ab  angelo  interfecti  sunt.  Et  hoc  est  qaod  dicit : 
«  Terra  tremuit  et  quievit.  •  Terram  vero  eos  yocat, 
qai  sub  ana  hora  et  tremaerunt  et  quieyeront.  Qua 
in  re  tam  repentinam  cladem  illam  fuisse  ostendit, 
nt  viz  eis  timere  et  dolere  licoisset.  Sic  factum  est 

judiciam :  terra  tremuit,  et  quievit.  »  Alia  esi  apud 
Augustinum,  «  De  coelo  jacolatus  est  judiciuni :  ierra 
tremuit,  >  etc. 


9S9 


Exposrrio  bi  psalhos. 


09<> 


et  in  Pharaone,  qni  com  secnre  per  medium  maris 
Bubri  Dei  populam  perseqaeretar,  judicium  de  cobIo 
jaculatum  est,  et  statim  cum  omni  exercitu  suo  in 
profundum  demersus  est.  Et  multa  alia  in  divinis 
Scripturis  reperire  poterit,  qai  ea  quaerere  voluerit. 
a  Dum  exsurgeret  in  jndicium  Ueus,  at  salvos  face- 
»  ret  omnes  quietos  terrse  (68i).  »  Tunc,  inquit,  con- 
tra  Assyrios  fecit  ea  Deos  qu»  modo  dicta  sunt,  dum 
exsurgeret  in  judicium  adyersus  eos,  qui  longo  tem- 
pore  superbiam  eorum  sastinuerat.  Surrexit  tan- 
dem,  ut  sal?08  faceret  omnes  quietos  terree,  per  quos 
omnes  illos  intelligimas,  qui  in  Jerusalem  claosi  te- 
nebantur.  Ibi  enim  tunc  erat  Isaias  propheta,  et  rex 
Ezechias,  et  multi  alii  Yiri  religiosi.  Audiamns  'ita- 
que  Apostolum  dicentem :  «  Habc  autem  omnia  in 
figura  contingebant  illis.  Scripta  sunt  autem  ad  cor* 
rectionem  nostram  (I  Cor,  x,  ii).  »  Redeant  pecca- 
tores  ad  poenitentiam,  et  ne  tardent  conterti  ad 
Dominum,  ne  judicium  de  coelo  jacoletar,  quia  jam 
securis  ad  radicem  arborum  posita  est.  Gaodeant  et 
quieti  terree,  quia  ad  hoc  surgit  Dominus  quotidie  in 
judicio,  ut  salYOS  faciat  omnes  quietos  terrfie.  De 
quibus  subditur  :  «  Quia  cogitatio  hominis  confite- 
«  bitur  tibi.  »  Ideo,  inquit.  salvat  Dominos  quietos 
terrse,  quia  cogitatio  quieti  hominis  eum  laudat  et 
confitetur.  Unde  ipse  ait :  k  Super  quem  requiescet 
Spiritus  meus,  nisi  super  humilem,  et  qnietum,  et 
trementem  sermones  meos  (Ita.  lxyi,  2).  »  —  c  £t 
>  reliqaisB  cogitationum  diem  festom  agent  tibi.  » 
Reliquias  cogitationum,  469  bona  cogitaliones  in- 
telligi  possunt,  quse  aliis  bonis  cogitationibus  sine 
intermissione  succedunt.  Et  hee  qnidem  agnnt  Do- 
mino  diem  festom,  qaiasine  his  nulla  festiyitatis  Deo 
acceptabilis  est.  De  bonis  namque  cogitationibus 
bona  opera  originem  habent;  sicut  econtra  de  malis 
mala  opera  oriuntur. 

c  VoTete,  et  reddite  Domino  Deo  vestro,  omnes 
»  qui  in  circuitu  ejus  affertis  munera.  »  Vos,  inquit^ 
qui  in  ciyitate  claasi  estis,  et  circa  templum  habita- 
tis ;  in  quo  eum  esse  non  dubitatis,  et  qui  quotidie 
ei  sacriticia  et  mnnera  offertis,  ut  ?obis  eum  pro- 
pitium  et  placabilem  faciatis,  vo?ete  vota  vestra,  et 
reddite  ea  Domino  Deo  vestro.  Qoi  in  aliqao  peccato 
est,  dimittat  iilud,  et  voveat  efse  bene  factorum. 
Vobiscum  est  prophetarom  maximus  Isaias,  aodite 
eum  dicentem :  «  Quiescite  agere  perverse,  discite 
benefacere,  quserite  judiciom,  subvenite  oppresso, 
judicate  pupillo,  et  defendite  viduam  (Isa,  i,  17).  • 

«  Terribili  et  ei,  qni  aufert  spiritom  principoro, 
0  terribili  apud  reges  terr».  n  Vovete,  inqoit,  Do- 
mino  Deo  vestro,  Domino  forti,  atqoe  terribiii,  qni 
tam  sobito  aofert  spiritom  principam,  et  qoi  tam 
terribilis  est  apod  reges  terrse.  Neque  dabium  est  in 
illo  exercitn  moltos  reges,  ac  principes  faisse,  si- 
mulqoe  cam  aliis  periisse.  Hapc  aotem  omnia  se- 

(681)  Alia  lectio  in  Valgata  omnes  numsueios  ttrrsB; 
alia  apud  Augastinum  omnes  mitis  corde. 

(682)  «  Asaph  interpretator  amgregatio.  Loqoitnr 
hic  ergo  congregatio  transiliens,  nt  perveniat  ad  fi- 


A  cundom  tittenMn  vert  sant,  qosB  ad  spiritoatem  in-» 
telligentiam  faciUime  et  convenienter  trahi  possont 
Sed  non  titulum  secuti  sumus,  qui  ad  Assyrios  scri- 
ptus  est. 

PSALMUS  LXXVI. 

IN  FINEM  :   PRO  IDITHUN  PSALMUS  ASAPH   (692). 

Perfectorum  sunt  illi  psalmi,  qaorum  titiilos  po* 
nitnr  Idithun,  qui  transiliens  caeteros  interpretator. 
Et  hoc  qaidem  jam  in  aliis  psalmis  expositom  est. 

«  Voce  mea  ad  Dominum  clamavi»  voce  mea  ad 
»  Deum,  et  intendit  mihi.  »  Voce,  inquit,  mer,  per 
meipsum  voce  interioris  hominis,  tota  mentts  inten* 
tione  clamavi  ad  Dominum,  vox  mea  ad  Dominom 
ivit,  et  in  aures  ejus  introivit,  sicut  alibi  dieitar : 
|.  u  Et  clamor  meos  in  conspectu  ejus  introivit  in  aores 
ejus  [Psal  XVII,  7).  >  Et  Dominus  intendit  mihi. 
Qnid  est  autem  et  intendit  mihi,  nisi  exaudivit  me? 
Sic  igitur  oret,  qui  exaudiri  desiderat. 

«  In  die  tribulationis  mece,  Deum  exqnisivi  mani- 
1  bus  meis.  »  In  die,  inquit,  tribulationis  mese,  ez- 
quisivi  Dominum,  qai  adjntor  est  in  opportunitati- 
bus,  in  tribulatione.  Sed  quomodo  quiesivi?«  manibos 
meis.  »  Plus  est  manibus  Dominom  qneerere^  qoam 
ore.  Illi  manibos  Dominom  qocBront,  qui  bene  ope- 
rando  ad  enm  venire  contendnnt. 

I*  Nocte  coram  eo,  et  non  sum  deceptos.  >  Non 
*  decipiuntur  qui  nocte  Dominum  queerunt,  et  in  tri- 
balationibns  qaserunt :  «  Qaia  juxta  est  Dominos  his 
qni  tribulato  sont  corde  (Psal.  xxxiii,  10)  »  —  «  Mul- 
G  t»  tribulationes  justomm,  et  de  his  oronibas  libera- 
bit  eos  Dominus  (Psal.  vii,  20).  >»  Nam  et  Propheta 
nocte  se  Deom  qnsesivisse  ostendit :  «  Media  noete 
surgebam  ad  confitendum  tibi  (Psal.  cxviii,  62.)  • 
Itemqne  :  «  In  noctibos  extollite  manus  vestras  in 
sancta,  et  benedicite  Dominum  (Psal.  cxxxni,  i).  • 

•  Noluit  consolari  anima  mea.  >  Gum,  inqoit»  in 
tribnlationibas  essem,  mnltos  haboi  consolatores, 
quoram  consolationem  noluit  recipere  anima  mea, 
Sic  beatos  Job  suis  consolatoribus  ait :  «  Gonsolalo- 
res  onerosi  omnes  vos  (Job.  xii,  2).  >  Sic  et «  Ra- 
chel  plorans  filios  suos  noluit  consolari,  qoia  non 
sunt  (Maith.  ii,  18).  >  Gamalis  igitar  erat  ista  eon- 
solatio,  qoam  vir  iste  sanctns  recipere  noloit :  «  Me- 
D  mor  fui  Dei,  et  delectatos  som  (Psal.  lxxvi,  1).  » 
Memor,  inqoit,  fai  Dei,  qoi  «  seipsom  exinanivit 
fbrroam  servi  accipiens  (Philip.  ii,  7),  »  et  tantis 
pro  nobis  omnibos  sostinoit  tribolationes ;  et  dele-' 
ctatas  som  in  tribolationibus  meis :  «  Non  enim  sont 
condignse  passiones  hojus  temporis  ad  fatoram  glo- 
riam,  qoae  revelabitor  in  nobis  {Rom.  viii,  48).  » 

«  Exercitatos  sam,  et  defecit  paolisper  spiritoa 
•  meos.  »  In  tali  ezercitio  foerat  Apostolus,  qni  ait : 
c  Nolo  vos  ignorare,  fratres,  de  tribniatione  notlrai 
qo»  facta  est  nobis  in  Asia,  qoia  sopra  modom  gra- 
vati  somos,  sopra  virtotem,  ita  ot  Isderet  nos  etiam 

nem,  qui  est  Ghristus  Jesns.  Quse  sint  igitur  transi- 
lienda,  nt  ad  illam  flnem  pervenire  possimuSy  psalmi 
tcxtos  ipse  demonstrat.  »  S.  An^. 


m 


S.  BRUNONIS  EPISeOPI  SI6NIENSIS. 


992 


viTere  (I  Car,  i,   8).  »  Defecerat  atique  paulisper  4 
spirttas  ejas,  qaem  tsedebat  etiam  vivere.  Sic  igitar 
sancti  martjres  in  agone  suo  multoties  exercitaban- 
tar,  at  spirita  paalisper  deficiente,  de  hac  vita  exire 
optarent. 

«  Anticipaverant  vigilias  ocali  mei.  »  Minim  non 
erat,  si  dormire  non  poterat,  qui  in  tali  exercitio 
erat,  pnesertim  cum  Dominus  dicat :  «  Vigilate,  quia 
nesoitis  diem,  neque  horam  {Matth,  zzv,  43).  »  Vi- 
gilabat  utique  et  mortem  potius  quam  vitam  optabat, 
qnia  satis  ipsa  morte  diiriora  erant  tormenta,  qasB 
sustinebat.  Unde  et  sabditur  :  463  c  Turbatus  sum, 
et  non  tum  locatus.  »  Quomodo  enim  turbari  non 
poteratv  tot  tantisque  angustiis  undiqae  circumse- 
ptus?  Sed  in  hoc  ejas  perfectio  comprobatur,  quia  d 
locotus  non  est,  et  patienter  omnia  sustinait,  Salva- 
tori»  nostri  ezempla  secutus,  qai  «  sicut  agnus  ad 
victimam  ductus  non  operuit  os  saum -(isa.  liii,  7).  » 

c  Cogitavi  dies  antiquos,  et  annos  aeternos  in 
»  mente  habui.  »  —  c  Cogitavi,  inquit,  dies  anti- 
quos»  t  et  inveni  quod  omnes,  qni  pie  volant  vivere 
in  Gfaristo,  necesse  est  ut  persecutionem  patiantur 
{U  Tim.  ui,  42)  ab  impiis  et  his  similibus.  Sic 
Abe]y  sic  Abraham,  sic  Moyses,  sic  David  et  sic 
alii  sancti  snstinuerunt.c  Et  aQnosfleternos  in  mente 
habni  (683).  »  £t  cognovi,  et  vidi  quia  sanctorum 
gloria  erit  in  setemum.  et  malorum  tormenta  iinem 
non  habebnnt.  Uanc  considerationem  debent  habere 
omnes  boni,  et  hanc  in  suis  angustiis  suscipere  con- 
solationem.  Unde  adhuc  subditur  :  ^ 

€  £t  meditatus  sum  nocte  cum  corde  meo,  ezer- 

>  citabar,  et  ventilabam  in  me  spiritam  meum.  » 
Haec,  inquity  in  nocte  cogitabam,  hsec  in  corde  meo 
tractabam,  hoc  erat  exercitium,  et  studium  meum, 
et  in  hac  tam  nobili  meditatione  ventilabam  spiri- 
tom  meum.  Egregie  dictum  est,  ventilabam,  at  spi- 
ritus  ejus,  qui  ex  indignatione  succensus  fuerat,  ez 
hac  meditatione  tam  delectabilii  refhgerium  ca- 
peret. 

£t  dizi :  <c  Nunqaid  in  sstemum  projiciet  Deus?  aut 
»  non  apponet,  ut  beneplacitum  sit  ei  adhac?  aut  in 

>  finem  misericordiam  saam  abscindet  a  saeculo  et  ge- 
»  neratione  ?Nunqu\dobiiviscetur  misereri  Deus,  aut 

»  continebit  in  ira  misericordiam  suam?  »  Ecce  qui  D 
ab  aliis  noluit  consolari,  modo  seipsum  ipse  conso-. 
latur,  et  sub  interrogatione  ea  coniirmat  quse  quasi 
negative  dicere  videtur.  Et  taie  est  ac  si  diceret : 
Putant  stalti  qaod  nos  Dominas  projeoerit,  et  qaod 
nimirum  iratns  ulterins  nobis  non  miserebitar.  Sed 
non  est  ita.  Cito  se  placabilem  ostendet,  qai  uunc 
implaeabilis  esse  videtnr;  neqae  ut  ipsi  pntant, 
abscindet  misericordiam  suam  usque  in  finem,  et 
ab  hoe  saeculo»  usque  ad  futuram  generationem. 
Undeetsobditar  : 

«  Et  dizi :  Nunccoepi.  t  Quid  est  nunc  coepi?  Nunc 
cognovi  et  intellezi,   quia   nuuquam  Deus  deseret 

(683)  c  Qui  sont  anni  setemi?  inquit  Augustinus, 
magna  co^itatio.  Videte,  si  vult  ista  oogitatio  nisi 
magnum  silentiuml  Ab  omni  forinsecas  strepitu,  ab 


sanctos  snos.  In  prseteritis,  quasi  dicat,  cognoscitar, 
quid  in  liis  quse  fatura  sunt  facturus  est  Dominos. 
Et  hoc  est  quod  a*t  :  c  H«c  est  matatio  dexters 
u  excelsi.  »  Quse?  c  Quia  memor  fui  operum  Domini, 
>^  et  quia  memor  ero  ab  initio  mirabiiiuln  tuorom, 
»  et  quia  meditatus  sum  in  omnibus  operibus  tuis, 
»  et  quia  in  observationibas  tuis  me  ezercebo.  »  To- 
tum  hoc,  inquit,  est  immutatio  dezterse  ezcelsi ;  et 
totum  hoc  operator  deztera  Uomioi,  ut  homo  sic 
mutetur  de  primis  in  novissima,  et  de  novissimis  in 
prima,  et  sic  memor  fiat  et  recordetur  operum 
Domini  et  mirabilium  ejos.  In  hac  enim  tali  commu- 
tatione  et  meditatione  cognoscunt  sancti  et  bonoram 
praemia  et  malorum  sopplicia;  et  hoc  qoidem  triboit 
eis  non  modicam  consolationem.  Nota  hic,  quomodo 
inter  se  commutat  preeterita  et  futura.  Memor  foi, 
inquit,  et  memor  ero  :  et  meditatus  som  et  medi- 
tabor.  Semper  mirabilia  Dei  in  memoria  habenda 
sunt,  semper  ejus  opera  meditanda  sont  et  semper 
in  ejus  mandatis  et  observationibus  nos  ezercere 
debemus. 

«  Deus  in  sancto  via  tua,  qois  Deos  magnos  sicut 
»  Deos  noster?ta  es  Deus,  qui  facis  mirabilia  solus. » 
Nunc  Dei  mirabilia  narrare  incipit,  sicot  modo  supe- 
rius  se  facturam  esse  promisit,  dicens  :  «  Quia  me- 
»  morero  ab  initio  mirabilium  tuorum.  »  Omnisvia 
Dei  est  in  sancto,  qoia  nunqoam  a  sanctitate  et 
justitia  recedit.  Possumos  autem  per  sanctom  ipsom 
Dei  Filium  inteliigere,  qui  de  seipso  ait :  c  Ego 
sum  via,  yeritas,  et  vita  {Joan,  ziv^  6).  »  £t  in 
ipso  qoidem  est  via  Dei,  qoia  «  omnia  per  ipsom 
facta  sunt,  et  sine  ipso  factum  est  nihil  (Joan.  i,  3).» 

«  Quis  Deus  magnus  sicut  Deus  noster?  omnes 
»  dii  gentium  dsBmonia,  Dominus  autem  coelos  fecit.  » 
Et  ipse  solus  facit  mirabilia,  quseconque  omnes 
alii  faciunt,  si  tamen  bona  sunt,  qace  faciunt,  non  a 
se,  sed  ab  ipso  faciunt. 

«  Notam  fecisti  in  popolis  virtatem  toam.  »  Qoam 
virtatem?  c  Liberasti  in  brachio  tuo  populam 
»  tuom  filios  Israel,  et  Joseph.  »  Hsec  est  virtos 
qua  de  ^gyptia  servitote  populum  suum  Domi- 
nus  liberavit;  conctis  populis  et  nationibns  nota 
facta  est,  quia  valde  gloriosa  et  sine  fine  me- 
morabilis  est.  Sed  non  minus  illa  quoque  lauda- 
bilis,  qua  in  brachio  suo,  id  est  per  filium  suum 
omne  hominum  genus  de  diaboli  servitute  Dominos 
liberavit;  haec  enim  in  ilia  sigaificata  est,  et  uno 
eodemque  brachio  ha:c  et  illa  facta  est.  Qood  aotem 
dicit  «  filios  Israel,  et  filios  Joseph,  »  sic  videtar 
esse  dictom,  sicut  iilud  io  Evangelio  :  c  Ite,  dicite 
discipuli)  ejus,  et  Petro  (Mare.  zvi,  7).  »  Nam  et 
Petros  UDUS  de  discipulis  erat,  sicut  et  Joseph  anns 
fuitdefiiiis  Israel.  De  Petro  quidem  manifesta  ratio 
est,  qoare  nomine  vocatus  fuerit.  De  Joseph  vero 
qoid  aliud  iuteliigere  debemus,  nisi  quia  omnes  alii 
gratia  Patris  liberati  sunt,  Joseph  vero   quia    sui- 

omni  humanarom  rerum  tumultu  intos  reqoiescat, 
qui  cogitare  valt  annos  istos  seternos.  » 


993 


EXPOSmO  IN  PSALMOS. 


994 


ipsios  merito  liberatas  est  T  Per  hos  antem,  omnes 
Christianos  intelligere  debemus,  unum  Deam  yi- 
dentes  et  cognoscentes,  et  in  iide  et  in  bonitate 
404  cordis  crescentes.  Interpretatur  enim  Israel 
vir  videns  Deum;  Joseph  vero  augmentum,  sive 
accrescens. 

«  Yiderunt  te  aquee  Deus,  viderunt  te  aqase,  et 
»  timuerunt,  turbat(e  sunt  abjssi.  »  Potest  hoc 
inteiligi  juxta  litteram,  quando  iliii  Israel  per  mare 
Rubrain  slccis  pedibas  transierunt,  aquis  atrinque 
recedentibus,  quod  quidem  inter  maxima  et  prseclara 
Dei  miracula  connumerandum  erat.  Secundum  spi- 
ritualem  intelligentiam,  c  aquee  multse,  populi 
multi,  »  qui  postquam  Dominus  pupulum  suam  libe- 
ravit  in  brachio  suo,  ab  infidelitate  ad  fidem  con- 
versi,  in  eum  crediderunt,  eum  viderunt,  et  timue- 
rant.  Abyssi  vero  turbaise  sunt;  per  qaas  hujas 
sseculi  potentiores  intelligimus,  qai  sic  sunt  in  hoc 
mundo,  sicat  abjssi  in  medio  maris.  Unde  Aposto* 
lus  ait :  c  Videte  vocationem  vestram,  fratres,  quia 
non  malti  potentes  inler  vos,  non  multi  uobiles, 
non  multi  sapientes,  sed  quae  sunt  stulta  mundi 
elegit  Deus,  ot  perdat  sapientiam,  et  quae  infirma 
sunt,  ut  ea  quae  sunt  destracret  (ICor.  i,  26).  »  Isti 
autem  conturbati  sunt,  et  cum  magno  furore  contra 
sanctos  insurrexerunt.  Hos  autem  secuta  est  infinita 
iniqaorum  hominum,  et  proceliosa  multitudo.  De 
qua  et  subditur :  «  Multitudo  sonitus  aquarum.  • 
Quid  mirum  si  de  abyssi  pertarbatione  multarum 
aquarum  sonitus  exiit  ?  Quid  mirum,  si  de  sffivitia 
divitum  et  potentam  populi  stulti,  et  indisciplinati 
contra  sanctos  clamor  erapit?  Qais  enim  contra 
Salvatorem  nostrum  omnem  illam  multitudinem 
concitavit,  ut  omnes  una  voce  c  crucifige  »  clama- 
rent,  nisi  principes  et  sacerdotes?  Sic  igitur  ex 
abjssi  contarbatione  factus  est  sonitus  aquarum 
muitarum.  Sed  non  idcirco  apostoU  et  doctores 
tacaerunt,  et  a  Christi  preedicatione  cessarunt.  Unde 
et  subditur: 

«  Vocem  dederuni  nubes,  elenim  sagitt»  tae 
»  transierunt,  vox  tonitrui  tui  in  rota.  »  Valde  ma- 
jores  et  terribiliores  suntvoces  nubium,  quam  voces 
aquarum  et  valde  magnum  timorem  et  terrorem 
faciunt  illse  sagitts,  quse  de  nubibus  exeunt ;  prse- 
sertim  cum  vox  tanti  tonitrui  sit  in  rota,  et  aposto- 
lica  prcedicatio  non  unam  partem  teneat,  sed  uni- 
versam  mundam  (684).  Nubes  enim,  et  apostoli  et 
doctores  sunt,  quorum  doctrina  tota  Ecclesia  irri- 
gatur  et  fecundatnr.  Sagitt«e  vero,  eorum  sententiae 
inteiliguntur,  quibns  vitiorum  et  spiritaum  iniquo- 
rum  fugatur  exercitns. 

«  IUaxerant  coruscationes  toie  orbi  terra,  et 
•  commota  est  terra.  »  Coruscationes  ist»,  qu«  de 
nabibus  et  tonitrnis  exeunt,  signa  et  miracola  sonty 

(684)  Cod.  Ghis.,  in  drcuitu  compUat. 

(68oj  «  Yerba  ista  inteliectus  sunt ;  id  est  intelli* 
gentiee  sunt^  qaee  data  est  ipsi  Asaph :  quod  non 
uni  hoffliniy  sed  meUos    aeoepimQa  congregationi 


A  quae  per  apostolos  ubique  fiebant.  Hsec  antem  vidit 
terrd  et  commota  est,  quia  maxime  propter  signa  et" 
miracula,  quse  fiebant,  omnes  infideles  et  increduli 
ad  fidem  convertebantur.  Unde  et  in  Evangelio  de 
apostolis  dicitur:  quia  «  profecti  praedicaverunt 
ubique,  Domino  cooperante,  et  sermonem  confir- 
mante  sequentibus  signis  (Ifare.  xvi,  20).  » 

«  In  mari  via  taa,  et  semitee  in  aqnis  multis, 
»  et  vestigia  taa  non  cognoscentur.  »  Hoc  de  Salva- 
tore  nostro  ad  litteram  intelligi  potest,  qui  super 
aquas  maris  siccis  pedibus  ambulavit,  ubi  humana 
vestigia  inveniri  non  possunt.  Spiritualiter  autem 
-mare  mundnm  significat,  sicut  jam  seepe  in  aliis 
psalmis  dictum  est.  «  Aqaae   vero  multse,  populi 

g  multi»  sunt,  et  hoc  quidem  jam  saepe  diximus. 
Fecit  igitur  Dominus  viam  sibi  in  mari,  et  semitas 
in  aquis  multis,  quoniam  ez  quo  mundus  iste  ad 
fidem  ejus  conversus  est,  per  eum  invisibiliter  am- 
bulare,  et  Ecclesias  suas  ubique  visitare  non  cessat. 
Sicut  ipse  suis  discipulis  ait :  c  Ecce  ego  vobiscum 
sum  omnibus  diebas  usque  ad  consummationem 
seeculi  [Matth,  xxviii,  20).  »  Vestigia  vero  ejns  non 
cogaoscuntur,  vel  quia  hoc  invisibiliter  agit,  vel 
quia  pauci  sunt,  ad  maloram  comparationem,  qui 
ejus  vestigia  imitantnr.  Sic  enimet  de  Spiritu  s&ncto, 
qui  similiter  invisibilis  est,  ipse  Dominus  ait :  «  Spi- 
ritus  ubi  vult  spirat,  et  vocem  ejus  audis,  et  nescis 
nnde  veniat,  aut  quo  vadat  (Joan.  iii,  8).  »  Unde 
ejus  quoque  vestigia  invisibilia  esse  monstrantnr. 

C  Si  autem  et  secundum  litteram  de  filiis  Israel  haec 
intelligantur,  non  erit  inconveniens,  qni  et  in  mari 
Rubro,  et  in  Jordane  vias  et  semitas  habuerunty 
sicut  sacra  narrat  historia.  Unde  et  subditur : 

«  Deduxisti  sicut  oves  populum  tuam  in  manu 
y>  Moysi  et  Aaron.  »  Inteiligantur  aut  per  Moysen  et 
Aaron  episcopi  et  sacerdotes,  qoi  popalum  Christia- 
nnm  (ipse  est  enim  popnius  Dei)  regunt,  et  ducont, 
et  in  terram  viventinm,  qnae  per  terram  promissio- 
nis  significatur,  recto  itinere  introdncunt. 

4IGS  PSALMUS  LXXVil. 

INTELLECTDS  ASAPH. 

Vnlt  Asaph  ut  iste  psalmns  secundum  snam  in- 
telligentiam  exponatur,  et  ideo  ait :  «  Aperiam  in 
parabolis  os  meum,   •  ut  non  secundum   litteramy 
D  sed  parabolice  inteiligatur  (685). 

«  Attendite,  popule  meus,  legem  meam,  inclinate 
»  aorem  vestram  in  verba  oris  mei.  »  In  hoc  psai- 
mo  ioquitnr  Propheta,  et  apostoli,  Ecclesiseqne  do- 
ctores,  quibus  totus  populus  a  Domino  commissns 
est.  Dicat  igitur  coetos  apostolicas :  Attendite  popale 
meus,  mihi  ad  regendum  commissns,  legem  meam, 
legem  quam  ego  prsedico  et  custodio,  legem  qiia 
vivo  et  pro  qua,  si  necesse  fuerit,  muri  non  timeo. 
«  Inclinate  anrem  vestram,  »  aarem  videlicet  cordis 
vestri,  i:t  qui  habet  aares  aadiendi  audiat ;  »  in 

populi  Dei,  unde  nequaquam  nos  alienare  debe-^ 
mns,  •  etc.  S..  Augustinus.  HsBC  ostendnnt  Brona-, 
nem  nostrnm^  S.  doctoris  mentem,  aicttt  in  aliii 
interpretttionibas,  secntam  ftiisM. 


•95 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


096 


▼eiiia  oris  mei,  »  quoniatn  ea  quffi  diciurus  sum,  A  patres  eorom?  Audi  qaod  scquitur.  Genns  prayum 
altioris  quam  pulantur  intelligentice  sunt.  Unde  et 

subditur : 

«  Aperiam  in  paraboUs  os  meum,  loquar  propo- 
1  sitiones  ab  initio  saeculi.  •  Est  autem  parabola 
alicujus  rei  similitudo,  cum  aliud  dicitur  et  aliad 
intelligitur.  Quales  sunt,  quce  dicuntur  parabolffi 
Salomonis,  quales  et  illae,  quibus  frequentissime  in 
Evangeliis  Dominus  loquitur.  Idem  autem  boc  in 
loco  et  parabol»  et  propositiones  significant. 

9  Quanta  auditimus,  et  cognovimus  ea,  et  patres 
»  nostri  narraverunt  nobis. »  Multa  sunt,  quasi  dicat, 
qo»  andivimus  et  audiendo  cognovimus,  et  quae  pa- 
tres  nostri  narra?erunt  nobis,  quae  nos  quoque  mo- 
do  vobis  in  parabolis  nanliamus.  ^ 

c  Non  sunt  occaltata  a  filiis  eoram  in  generatio- 
»  ne  altera.  »  Nos,  inquit,  eorum  iilii  non  occulta- 
mus,  qusB  a  patribus  audivimus,  sed  in  altera  gene- 
ralione  ea  predicamus,  per  quam  videlicet  gentilem 
populum  inteliigimus,  quoniam  «  qni  abscondit  £ra- 
mentum  maledicetor  in  popolis  {Jhrw,  xi,  26).  > 

c  Narrantes  laudes  Domini,  et  virtutes  Domini, 
1  et  mirabilia  ejus  qaee  fecit.  »  Patres,  inquit,  nostri 
omnia  narraverunt  nobis,  et  laudes  Domini,  et  vir- 
tutes,  et  mirabilia  Domini.  Lege  in  libris  Moysi,  et 
in  aliis  iibris  Veteris  Testamenti,  et  omnia  bsec  in- 
venire  poteris. 

«  Et  suscitavit  testimonium  in  Jacob,  et  legem 
»  posuit  in  Israel.  » Israel,  et  Jacob,  et  testimooium, 


et  peramarum,  de  quibas  ipse  Dominus  ait  :  «  Ge- 
neratio  prava  atque  perversa  signum  qua^rit  {JAatth, 
XII,  39).  >  —  «  Genus,  qaod  non  direxit  cor  suam.  > 
Non  direxit  ad  bonum,  non  direxit  ad  justitiam  vel 
sanam  intelligentiam,  sed  potius  retorsit  et  reflexit  ad 
omnem  iniquitatem.  «  Et  non  est  creditns  cum  Deo 
»  spiritus  ejus.  »  Si  Deo  se  non  credidit,  et  cum  Deo 
esse  noluit,  cui  se  credidit,  et  cum  quo  fuit  ?  Cum 
illis  utique  quibus  iilios  et  lilias  immolavit,  sicut 
scriptum  est :  c  Et  immolaverunt  fllios,  et  filias  suas 
dsemoniis  (Vsat,  cv,  3i).»  Et  boc  quidem  probat 
per  filios  Ephraim,  quia  spiritus  et  voluntas  eorum 
non  fuit  cum  Deo. 

«  Filii  Ephrem  intendentes  arcum,  et  mittentes 
>  sagittas  suas,  conversi  snnt  in  die  belli.  »  Hoc 
antem,  sicut  in  Isaia  legitur,  4M  factum  est  in 
diebus  Achaz  regis  Juda,  quando  Ephraim,  qni  fra- 
tres  suos  adjuvare  debuerat,  se  conjunxit  gentibns 
ad  expugnandam  Jernsalem  {l$a.  ix,  9).  Sed  qnia  in 
parabolis  ista  dicuntur,  hfiec  ad  Christiaiiorum  tem- 
pora  referenda  sunt.  Seepe  enim  hoc  in  Ecclesia  fieri 
videmus,  ut  illi,  de  qaibus  maxima  spes  habetnr; 
et  qui  paratiores  ad  prfftliandum  esse  videntnr,  tem- 
pore  necessitatis  arma  deponant,  et  turpiter  se  in 
deditionem  hostibus  tradant.  De  quibus  bene  sub- 
ditnr : 

«  Non  custodierunt  Testamentum  Dei  sni,  et  in 
»  lege  ejus  nolnernnt  ambnlare.  >  Hoc  antem  de 


idem  significant.  Hcec  est  illa  lex  quae  per  Moysen  in      fiiiis  Ephraim  manifestum  est,  quia  in  diebus  Jero 


monte  Sinai  filiis  Israei  a  Domino  data  est.  De  qna 
el  snbditnr : 

«  Qnanta  mandavit  patribus  nostris  ?  »  Ad  quid  ? 
ut  nota  facerent  ea  filiis  suis.  Et  hoc  quare  ?  c  Ut 
j»  cognoscat  generatio  aitera.  »  Non  debet  itaque  ne- 
que  lex,  neque  aliqua  scientia  occnltari,  quse  ad  hoc 
data  est,  ut  ab  aliis  in  alios  transiret,  et  transeundo 
pluribus  proflciat.  Sic  enim  lex,  quffi  Judeeis  data 
fuerat,  ad  gentiles  usque  pervenit,  et  magis  in  boo 
populo,  quam  in  illo  operata  est,  et  quotidie  ope- 

ratur. 

«  Filii  qui  nascentur,  exsurgent,  et  narrabunt  eam 
1  filiis  suis.  »  Filii,  inquit,  qui  nascentur,  et  nova 
generatione,  per  aquam  et  spiritum  renascentur,  non 


boam  legem  Domini  abjicientes,  vitnlos  aureos  ado- 
raverunt,et  penitus  se  ad  idololatriam  transtalemnt. 
Similiter  autem  et  Christiani  mnltoties  hieretici 
finnt,  et  legem  Dei  violare  non  timent. 

«  Et  obliti  snnt  benefactorum  ejus,  et  mirabilium 
»  ejus,  qui  ostendit  eis.  »  Ingrati  fiiii  sunt  et  merito 
exhseredandi,  qui  patris  benefactorum  obliti,  ejus 
inimicis  ad  ipsum  patrem  snum  expugnandum  se 
sociare  non  metuunt;  prsesertim  illios  patris,  cujus 
fidem  et  doctrinam  signis,  et  miraculis  probatam 
esse  cogooscnnt.  Sed  nos,  dicet  aliquis,  mirabilia 
non  vidimus.  Ad  quod  ipse :  «  Coram  patribus  eo- 
»  rum  fecit  mirabilia  in  terra  iEgypti,  in  campo  Ta- 
»  neos.   »  Si  tu,  inquit,  non  vidisti,  at  patres  tni 


emnt  otiosi^  non  enmt  pigri,  vel  fastidiosi,  sed  ex-  D  videmnt,  qaibus  non  minus,  quam  tibi  ipsi  credere 


surgent,  et  ad  prsedicandum  se  viriliter  praepara- 
bunt,  et  narrabnnt  eam  filiis  snis.  Hoc  antem  ad- 
impletum  est  in  apostolis  apoatoiorumqae  succes- 
soribus. 

«  Ut  ponant  in  Deo  spem  suam,  et  non  obliviscan- 
»  tnr  operum  Dei  sui,  et  mandata  cgns  exquirant.  » 
HoCy  inqnit,  filii,  qni  nascentnr,  hortabuntnr  fiiios 
snos  nt  ponant  in  Deo  spem  suam,  et  non  in  incer- 
to  divitiarum,  non  in  cnltura,  vel  responsis  falsorum 
deorom,  neque  in  aliqua  alia  superstitione.  «  Et  non 
obliviscantur  opernm  Dei  sni,  »  qui  tam  mirabiliter 
da  tantis  periculis  eos  liberavit,  «  et  mandata  ejns 
«xqoirant,  >  et  die  ac  nocte  meditentur  in  eis. 

t  Ne  fiant  sicnt  patres  eoram.  »  Et  qoaies  f oerant 


debes.  Et  testes  tibi  dedit,  qui  mirabilia  viderunt,  et 
regnum,  in  quo  fact,  snnt,  et  ipsum  locum,  ubi  facta 
snnt.  ut  nullatenus  inde  dubitare  debeas.  Nec  vero 
minora  miracula  postea  per  apostolos  aliosqoe  aan- 
ctos  per  totum  mundnm  facta  snnt,  quse  fuerant 
illa  qnee  tnno  temporis  per  Moysen  in  ^gypto  facta 
legontur.  Et  illa  quidem  miracnla  nihil  .^^ptiis 
profuemnt:  haec  autem  mundum  pene  totnm  ad 
fidem  converterunt.  Hsec  autem  contra  illos  dicta 
sunt,  qui  Testamentum  Dei  non  custodienmt,  «t  in 
lege  ejus  ambulare  noluerunt. 

«  Interrupit  msre,  etperduxit  eos,  et  statnit  aquas 
1  quasi  in  ntre.  »  Et  hfiec  parabola  esti  et  allegori- 
cam  qnBmt  expoaitionem.  Saepe  jam  diiimnt,  qnia 


997 


EXroSITlO  IN  PSALMOS. 


IfvB 


mare  mandum  significat :  aqnie  Tero  mnlt»,  popnli 
multi  sunt.  Quee  vero  aquce  in  uire  clauduntnr,  nisi 
permissione  erumpere  non  talent.  Modo  igitur  om- 
nes  aquse  in  utre  clausffi  sunt,  et  quocunque  Tolunt, 
secare  vadunt  Christiani,  neque  timent  ullas  maris 
inundaiiones  et  tjrannorum  persecuiiones. 

<  £t  eduxit  eos  in  nube  diei,  et  tota  nocte  in  il- 
j»  luminatione  ignis.  >  Hoc  est  enim  qnod  apostolus 
ait :  <  Qui  omnes  mare  transiemnt,  et  omnes  in 
Mojse  baptizati  sunt  in  nube»  et  in  mari  (/  Cct.  x, 
2).  »  Nubes  autem,  quce  eos  prsibat,  duplex  benefi- 
dum  prsestabat  ;  in  die  obumbrando,  et  in  nocte 
ilinminando.  Haec  igitur  nubes  Spiriius  sanctus  esi : 
hsec  nubes  obumbrat  popnlum  Dei,  ne  carnis  concu- 
piscentia,  et  vitiorum  ssium  sentiat.  Unde  et  B. 
Marioe  ab  angelo  dicitur  :  a  Spiritns  sanctus  super- 
▼eniet  in  te,  et  Tirtus  jAitissimi  obnmbrahit  tibi 
(Luc.  1,  35).  >  Hseo  eum  iliuminat,  et  in  via  manda- 
torum  Dei  errore  non  sinit. 

<  Interrupitin  eremopetram,  etadaquaviteosvei- 
1  ut  abjssus  mnlia. »  Haec  estilla|petrade  quaAposto. 
lus  ait  :  «  Petra  autem  erat  Christus  (/  Cw.  x,  4).  » 
Haec  petra  prius  arundine,  deinde  lancea  percussa 
et  yninerata  est,  «  et  continuo  exivit  sanguis,  et 
aqua  (Joan.  xix,  34).  »  Nam  et  de  illa  alia  dicitnr, 
quod  percnssa  bis  fuerit  Tanta  autem  aquarum 
affluentia  ex  hac  petra  proflaxit,  ut  mnndnm  toinm 
lavaret,  et  satiaret,  ei  peccatornm  contagione  mun- 
daret.  Unde  et  subditnr : 

(c  Et  eduxit  aquam  de  petra,  et  eduxit  tanquam 
»  ilumina  aqnas.  »  Quatuor  magna  flumina  de  hac 
petra  exierant,  qaibus  sancta  Ecclesia  irrigatnr. 

«  Et  apposuerunt  adhuc  peccare  ei,  in  ira  conci- 
i>  tavernnt  exceisnm  in  sicciiate.  »  Non  tmi  eis  suffl- 
ciens  in  aqua  peccasse,  nisi  in  eaca  qnoque  simiii- 
ter  deliquissent.  Apposuerunt  itaque  peccatum  supra 
peccatum :  utpote  qni  omni  bonitate  sioci  erant,  et 
in  terra  sicca  tanc  iemporis  morabantur. 

<  Et  tentavemnt  Denm  in  cordibustuis,  utpeterent 
»  escas  animabus  suis.  »  Valde  amplius  peccabant, 
in  cordibns  diffidendo,  quam  ore  clamando,  et  escas 
peteudo.  Nam  ipsi  quoque  eomm  duces  Moyses,  et 
Aaron  ad  aqaas  contradictionis  simiiiier  peccasse 
iegantor.  Unde  etiam  prohibiti  sunt,  ne  in  terram 
promissionis  intrarent.  Magnnm  igitur  peccatum 
est  diffidentia,  et  in  his  quse  petuntur  a  Domino, 
spem  non  habere. 

<  Et  male  locnti  sunt  de  Deo,  et  dixemnt :  Nun- 
»  quid  poterit  Deus  parare  mensam  in  deserto?  » 
Hsec  snnt  illa  verba,  qaee  intus  dicebant,  et  quibns 
in  cordibus  suis  Deum  tentabant,  et  ore  quidem 
quffirebant  escas,  in  cordibus  vero  dicebant :  nun- 
qaid  in  deserto  dare  nobis  poterit  escas?  Ei  hoc  est, 
quod  ait : 

«  Quoniam  percussit  petram,  et  fluxerunt  aquee, 
»  ei  iorrenies  inundaverunt.  Nunquid  et  panem  po- 
»  terit  dare,  aat  parare  mensam  populo  suo  ?  »  Stul- 
tissimi  et  insipientes,  nonne  convenientius  erat  di- 
cere:  quoniam  percusait  petram»  et  flnzeninl  aqne, 


A  et  torrentes  inundavernnt,  certi  sumus  et  nallatenos 
dubitamus  quia  ille,  qui  aquas  tam  afflnenter  dedit, 
etiam  panes  nobis  abundantissime~ministrabit  ?  Ne- 
que  enim  difiicilius  est  Deo,  de  coelo  dare  panes, 
qaam  depeira  producere  aquas.  In  liis  autem  et  si- 
milibus  admooendi  sumus,  ne  similia  faciamus.  Rt 
talis  expositio  sufficiat  nobis. 

4  Ideo  audivit  Dominus,  et  distuUt,  et  MV  8U- 
»  perposuit.  »  Quid  distulit  Dominus,  et  quid  lacere 
superposuit?  Hoc  videlicet,  quod  in  sequentibns 
legitur.   «  Adhuc  escae  eomm  erant  in  ore  ipeoram, 

<  et  ira  Dei  ascendit  super  eos.  »  Distulit  iram,  et 
complevit  petitionem,  at  prius  Dei  omnipotentiam, 
deinde  suam  infidelitatem  et  maliiiam  agnoseerent. 
Unde  et  subditur :  <  Et  ignis  accensus  esi  in  Jacob, 

<  et  ira  ascendit  in  Israei.  » 

«  Qai  non  crediderunt  in  Denm  sanm,  nec  spera* 
»  verunt  in  salniare  ejus. »  Ideo,  inquit,  ignis  ina 
et  indignationis  Dei  accensus  est  contra  Jacob,  et 
ascendit  super  filios  Israel,  quia  neque  credidernnt : 
neque  speraverunt,  sicut  credere  et  sperare  debue- 
runt  Gum  enim  tot  tantaqne  signa  et  mirabilia  vi- 
dissent,  nuilatenus  de  Dei  omnipotentia  dnbitare 
debuissent.  H»c  antem  per  anticipationem  dicta 
snnt,  quia  ea  quae  seqnnntnr  prinsquam  ista  facta 
sunt. 

<  Et  mandavit  nubibus  desuper,  et  jannaa  cceli 
»  aperuit,  et  pluit  iilis  manna  manducare.  »  Habue- 
runt  illi  suas  nubes,  snos  ccelos  et  saum  manna: 
G  habemus  et  nos  nostras  nubes,  nostros  coslos  et 
nostrum  manna ;  valde  quidem  majoris  digniorisqoe 
naturse.  Nosirae  nubes  et  nostri  coeli,  apostoli  sunt 
et  dociores ;  nostrum  manna,  otriusque  Testamenti 
doctrina  et  spirituaiis  inieliigentia  est.  Et  talis  qni- 
dem  cibus  descendit  a  nnbibus  nostris,  talemqoe 
panem  pluunt  nobis  coeli  nostri.  Possomus  et  per 
hunc  panem  Christi  corpus  inteiligere,  de  quo  ni- 
mirum  quotidie  dicimus :  c  Panem  nestmm  quoti- 
dianum  da  nobis  hodie  (MaUh.yi,  11).  » De  qoo  pane 
subditur  adhuc : 

«  Panem  cosli  dedit  eis,  panem  angelorom  man- 
»  docavit  homo,  frumentationem  misit  eis  in  abun- 
>  dantia.  »  Panis  coelestis  est  corpus  Christi ;  panis 
coelestis  est  intelligentia  et  scientia  spiritualis.  Tali 
D  cibo  reficinntur  angeli,  et  tall  pane  omnia  soper- 
coeiestia  vivunt.  Talem  et  modo  homines  mando- 
cant,  et  talem  fmmentationem  in  Ecclesia  sosdpiunU 
Hec  antem  fromentatio  de  iilo  fhimento  fit,  de  quo 
in  Evangeiio  Dominus  ait :  c  Niai  granum  fromenti 
cadens  in  terram  mortuum  fuerit,  nallum  fractum 
affert ;  si  antem  mortoom  foerit,  multom  froctom 
affert  {Jwin,  xii,  24).  » 

•  Et  excitavit  Anstrum  de  eoelo,  et  indoxit  in  vir- 
»  toti  sua  Afhcom.  »  Aoster  et  Afiricos  idem  •nnt* 
De  quo  Tidelieet  Aostro  alibi  dicitor :  «  Deos  ab 
Aostro  veniet  (Rabac.  iii,  8). »  Honc  aotem  eam- 
movit  Dominus,  et  secondom  suse  virtotis  potentiam 
ezcitavit.  £t  ille  qoid  fecit  ? 

«  Et  ploit  soper  eos  sieot  pnlTeram  camesi  el 


m 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


4000 


3  flicut  areDam    maris    yolatilia  pennats.  »    Prius  A  per  Prophetam  Dominns  ait  :  <c  Populus  hic  lahiis 


aqoas,  deinde  panes,  postea  vero  carces  quffisierunt, 
nUiil  est  negatum  eis;  sed  omnia  abundanter  eis 
coaeessit.  t  qui  dives  est  in  omnibus,  qui  invocant 
eum  (Bom.  x,  i2).  •  Super  nos  qaoque  excitatur 
Autter,  qui  Aqnilonis  frigas,  et  desidiam  pellat,  et 
corda  nostra  calefaciat,  et  nimii  frigoris  immensitate 
iam  pene  emortaa  reviviscere  faciat.  Sed  quid  per 
carnes,  nisi  carnalis  intelligentia  ?  Et  quis  per  vola- 
ttlia  pennata,  nisi  spiritualis  intelligentia  designatur 
Utramque  Dominus  nobis  abundanter  dedit,  quia 
utroque  modo  Scripturas  intelligimus  et  exponimus. 
Unde  et  subditur : 

(c  Et  cecideront  in  medio  castroram  eorum,  circa 
»  tabemacula  eorum.  »  Gadunt  aatem  hcec  et  in 
medio  et  circa  castra  Ghristianorum,  quia  sapientes 
et  insipientes  hic  quotidie  satiantur.  Et  hoc  est, 

quod  dicit : 

c  Et  manducaverunt,  et  saturati  sunt  nimis,  et 
»  desiderium  eorum  attulit  eis,  et  non  sunt  fraudati 
»  a  desiderio  sao.  »  Non  majori  appetitu  qaeesierunt 
iili  tunc  temporis  illas  escas  carnales,  quam  Ghri- 
stiani  modo  qaserunt  escas  spirituales  ;  aliter  illi 
queesiernnt,  etaliter  isti  modo  quserunt,  et  ideo  non 
eadem,  neque  sequalia  merita  recipiunt  Et  de  iliis 
propter  infidelitatem  dictum  est,  quod  sequitur  : 

«  Adhnc  escae  eorum  erant  in  ore  ipsorum,  et  ira 
»  Dei  ascendit  super  eos,  et  occiditplurimos  eorum, 
»  et  electos  Israel  impedivit.  >  Non  qualescunque, 
sed  msjores  et  fortiores  murmurasse  ostendit,  dum 
electos  Israel  impeditos  dicit. 

«  In  omnibus  his  peccaverunt  adhuc,    et  non  cre- 

•  diderunt  in  mirabihbus  ejus.  >  Quam  stulti,  qaam 
increduli  et  iniqui  fuerint,  in  eo  ostenditar,  quod 
neque  miracula,  neque  flagella  eos  corrigere  et  di- 
rigere  potuerunt.  Unde  et  subditar : 

c  Et  defecemnt  in  vaoitate  dies  eorum,  et  anni 

•  eomm  cum  festinatioce.  »  Quid  sit  autem  cam 
festinatione  deficere,  sequentia  manifestant. 

«  Gum  occideret  eos,  tunc  inquirebant  eum,  et 
n  convertebanturante  lacem,  et  veniebant  ad  eum,  > 
Qui  enim  sic  occiduntur,  utique  cum  festinatione 
defieiunt  et  moriuntur.  Quia  vero  ante  iucem  sta- 
bunt,  et  sui  cordis  malitiam  abscondere  non  pote- 
rant,  ideo  convertebantur,  sed  non  ex  corde  con- 


B 


vertebantur.  Et  veniebant  adeum,non  corde  tamen,  D  vissimo  {Num.  xxi,   5) ;    c  et  misit  in  eos  ignitos 


sed  facie  et  simuiatione  veniebant. 

«  Et  memorati  snnt,  quia  Deus  a4Jutor  eornm  est, 
»  et  Dens  excelsus  liberator  eoram  est.  »  Si  obliti 
non  fnissent,  non  dicerentur,  «  et  memorati  sunt.  > 
Tale  est  iliud  quod  alibi  dicitur :  «  Gonfitebitur  tibi, 
cum  benefeceris  ei  (PsaL  xlix,  19).  » 

c  Et  dilexemnt  eum  in  ore  suo,  et  lingua  saa 
»  mentiti  sunt  ei ;  cor  autem  eorum  non  erat  re- 
»  etum  cum  eo,  nec  fides  habita  est  iliis  in  Testa- 
•  mento  ejas. »  Hoc  est  enim  quod  in  Evangelio  et 


me  honorat,  cor  autem  eorum  longe  est  a  me  (Marc.  \ 
vn,  6).  >  Quid  est  autem,  <<  nec  fides  habita  est  illis 
in  testamento  ejus?  >  Nisi  quianon  crediderunt,  nec 
fidem  habuerunt  in  Testamento  ejus.  Omnia  autem 
hsec  in  parabolis  4I08  dicuntur,  ut  nemo  eos  imi- 
tetar,  qui  similia  pati  formidat.  Qui  enim  similia 
agnnt,  dignam  est  ut  siniilia  patiantur.  In  his  autem 
Dei  quoqae  misericordia  considerari  debet,  qui,  sicut 
difticilis  est  in  peccatis  perseverantibas,  ita  facilis  et 
misericors  est  conversis  et  poenitentibas.  Unde  et 
subditur  : 

«  Ipse  autem  est  misertcors,  est  propitius  fiet  pec- 
»  catis  eorum,  et  non  disperdet  eos.  »  Peccater  enim 
qnacanque  hora  conversus  fuerit  et  ingemuerit,  vita 
vivet,  et  non  morietur. 

«  Et  multiplicavit,  ut  averteret  iramsuam  ab  eis.  i 
Quid  muUipIicavit  Dominus,  nisi  misericordiam,  in- 
dulgentiam  et  pietatem?  Quia**enim  his  abundabat, 
et  plenus  erat,  ideo  c  non  accendit  omnem  iram 
suam,  >  ut  eos  confestim  occideret  pro  tantis  oflfen- 
sis  et  necessitatibus  suis. 

«  Et  memoratus  est  quia  caro  snnt ;  »  quse  semper 
spiritui  resistit,  et  sicut  Apostolns  ait«  adversns 
spiritam  concapiscit :  «  Spiritus  vadens,  et  non  re- 
diens  (Psal,  Lxxvn,  34).  »  Quasi  aliquis  diceret: 
Et  si  caro  interficeretur,  splritus  qnid  faceret?  Ad 
quod  ipse  :  Vadens,  inquit,  vaderet,  neque  rediens, 
rediret.  Postquam  enim  a  corpore  separatnr  anima, 
nisi  divino  oraculo,  usque  ad  tempus  omnibus  con- 
C  stitutum,  nunquam  ad  illud  revertetur  amplius. 

f  Quoties  exacerbaverunt  eum  in  deserto,  in  iram 
»  concitaverunt  eum  in  terra  sine  aqua.  >  Usqne  ho- 
die  qui  in  deserto  snnt,  et  ab  Ecclesia  longe  snnt, 
et  aquis  spiritaalibus  non  irrigantur,  eum  exacer- 
bare  et  concitare  non  cessant. 

c  Et  conversi  sont.  >  llnde,  et  qno?  A  bono  ad 
malum.  «  Et  tentaverunt  Deum,  et  sanctum  Israel 
»  exacerbavernnt.  »  Decies  tunc  Judsei  Dominnm 
tentasse  leguntur.  Prima  tentatio  fuit  in  mari  Ha- 
bro,  de  qua  scriptum  est :  «  Et  irritaverunt  ascen- 
dentes  in  mare,  mare  Rnbrum  (PsaL  cv,  7).  »  Se- 
cunda,  de  vituli  creatione.  Tertia,  qnando  mnrmn- 
rantes  dixerunt  :  «  Quare  ednxisti  nos  de  terra 
iEgypti?  anima  nostra    nauseat  super  cibo   isto  le- 


serpentes.  Quarta,  et  qulnta,  ad  aqaas  contradictio- 
nis ;  una  ante  mortem  Marise,  altera  post  mortem 
ejus«  Sexta,  qaando  manna  computrait.  Septima  et 
octava  de  coturnicibus.  Nona  de  Gore.  Decima  de 
exploratoribus  (686). 

«  Non  sunt  recordati  manus  ejus,  qua  die  libera- 
»  yit  eos  de  manu  tribulationis.  >  Hec  omnia  in  pa- 
rabolis  dicnntur  nobis,  qui  multoties  tantm  Dei  om- 
nipotentise  obliti,  eam  fidem  non  habemusy  quam 
habere  debemus. 


(686)  Qnse  desunt  de  hoc  psabno  in  editione  Marchesii  supplentur  ex  cod.  G.  XII.  Vallicell.  :  deaunt. 
etiam  xn  cod.  Ghis. 


fOOl 


EXPOSmO  IN  PSALMOS. 


im 


«  Sicut  posuit  iu  .tlgypto   signa  sua,   et  prodigia  A  i6). »  Per  grandinem  igitur  et  pruinam    169  om- 


»  sua  in  campo  Taneo*«.  »  Hic  auiem  enarrare  inci- 
pit.  c  Con^^ertii  in  sanguinem  ilumina  eorum,  etplo- 
•  viales  aquas,  ne  biberent.  »  Istas  plagae,  quibus 
bunc  i^ixyptii  percussi  sunt,  illas  plagas  significa- 
bant,  quibus  ubique  gentium  onmes  iili  ilagellantur, 
qiii  iEgyplios  imitantur.  Bibebant  i£gyptii  non 
aquas,  sed  sanguinem,  quas  tamen  non  sanguinem, 
sed  aquas  esse  putabant.  Sed  Moyses  aperuit  eis 
oculos,  et  qood  bibebant  inteliigere  fecit.  .flgyptus 
enij3,  qu8R  teiiebrx  interpretatur,  mundum  si- 
gnitlcat,  qui  ante  adventum  Saivatoris  nostri,  qui 
per  Moysen  signatus  est,  in  tenebris  ^edebat  et  um- 
bra   mortis.   Unde  scpptum  est  :  c  Populus  qui  se- 


nium  tormeutorum  genera  significantur,  quibus  illi 

occidendi,  et  ilagellandi  sunt,  qui  Dei  volunlati  re- 

sistunt,  et  populum  ejas  afillgont.  Cndeet  subditur  : 

a  Et  tradidit  grandini  jumenta  eorum,  et  posses- 

>  sionem  eorum  igni.  »  Per  jumenta  et  possessiones, 
corpora  eorum  iutelligere  possumus,  qui  quasi  ju- 
menta  babuerunt,  et  in  stercore  suo  se  compotrue- 
runt,  quia  iniquos  possessores  babuerunt.  Haec  au- 
tem  graudini  tradentur  et  igni,  quia  tormentis  cra- 
ciabuntur  ffiternis.  Unde  et  convenienter  subditur  : 

«  luimisit  in  eos    iram  indignationis  suae,   in- 

>  diguationem,  iram,  et  tribulationem,  immissiones 
»  per  augelos  malos  (689).  Totus  iste  versus  magls 


debat  in  tenebris,  vidit  lucem  magnam  (/sa.  ix,  2).  »  g  ^^  judicii  diem  quam  ad  tempora  .f^gyptiorum  ptr- 


Aquse  vero  iEgypti  omnem  scientiam  et  doctrinam 
pliilosopborum,  poetarum,  et  bsereticorum  significa- 
bant,  quse  videlicet  aquae  in  sanguinem  versse  sunt, 
quia  «  stultam  fecit  Deus  sapientiam  bujus  mundi 
(I  Cor,  I,  10),  »  et  quasi  saoguis,  et  peccatum  a 
Gbristi  fidelibus  abborreatur,  quie  prius  sana  et  uti- 
lis  esse  putabatur. 

((  Immisit  in  eos  muscam  caninam,  et  comedit 
»  eos.  »  Per  mascam  caninam,  qua;  iEgyptios  co- 
medit,  luxuriam  et  carnis  voluptates  iuteliigimus, 
quse  adultos  et  fornicatores  persequitur,  qui  per 
il^igyptios  signiiicantur.  c  Ranam,  et  exterminavit 
»  eos  (687).  »  Quid  per  ranam,  nisi  bsereticos  sola 
Yoce,  et  garrulitate  fortes  (688).  Isti  sunt,  qui  om- 


tinere  videtur,  quia  tunc  majores  erunt  indignatio- 
nes,  majores  iro?,  et  tribulationes,  piuresque  immis- 
siones  per  angelos  maios. 

c  Viam  fecit  semitae  saae.  »  Hoc  autem  exponit. 
«  Et  non  pepercit  a  morte  animabus  eorum.  >  Quan- 
tum  bsec  est  ampi^  via,  et  aperta  semita,  tantum 
ista  et  novissima.  Janua  Dei,  quap  prius  parva  erat, 
et  quasi  per  semitam  gradiebatur,  postea  in  immen- 
sum  crevit,  et  per  ampiam  viam  currere  coepit.  Unde 
et  subditur  : 

«  £t  nou  pepercit  a  morte  animabus  corum,  et 
»  jumenta  eorum  in  morte  conclusit.  £t  percussit 
»  omne  primogenitum  in  terra  ^Cgypti :  primitias 
»  omnis  iaboris  eorum  in  tabernaculis  Cham.  >  Pri- 


nes  ilios  exterminant,  et  ab  unitate  £cciesi2B  sepa-  ^  mogenita  nostra    briginalia   peccata  fuerunt    Hsc 

autem  in  passione  sua  percussit  Dominus  non  solum 
in  iEgypto,  sed  per  totum  mundum,  et  ubicunque 
eraut  tabernacuia  Cham,  per  quem  diabolum  inteiii- 
gimus ;  qui  per  Cham  caUiditas  interpretatur  (690). 
c  £t  abstulit  sicut  oves  popuium  suum,  et  per* 
»  duxit  eos  tanquam  gregem  in  deserto.  >  Mortuis 
primogenitis,  et  destructo  originaii  peccato,  abstulit 
Domiuus  popuium  de  diaboli  potestate,  et  eiongavit 
a  civitatibus  Pbaraonis,  et  in  ioco  pascuas  eum  coi-^ 
locavit.  In  terra  enim,  quoe  prius  deserta  fuerat,  ibi 
oves  Dei  nuiic  praBcipue  nutriuntur. 

«  Deduxit  eos  in  spe,  et  non  timuerunt.  >  Non 
enim  iu  mare  introiissent,  nisi  maximam  spem  in 
Deo  habuissent ;  cum  aquas  maris  murum  ex  utra- 


rant,  quicunque  eorum  cantu,  et  doctriua  deiectan- 
tur. 

«  £t  dedit  ceragini  fructus  eorum,  et  labores  eo* 
»  rum  locusts.  »  De  eerugine  in  £vangelio  Dominus 
ait  :  K  Thesaurizate  vobis  thesauros  in  coelo,  ubi 
neque  srugo,  neque  tinea  demolitur  (ilfa^^A.  vi,  20.) 
Per  «ruginem  itaque,  quae  totum  illud  cui  inhseserit 
corrumpit  et  dissipat»  odium,  invidiam  et  vanam 
glori&m  inteliigimus,  quae  omnes  fructus  aniniffi  dis- 
sipant  et  perduut.  Tales  igitur  eerugiues  a  se  excu- 
tiat,  qui  animai  fructus  diiigit,  ac  bonas  operationes 
amittere  timet.  At  vero  per  iocustam  superbia  si- 
gniticatur,  quce  quoniam  vitiorum  mater  et  domina 
est,  semper  cum  exercitu  et  multitudine  graditur. 


quod  proprium  locustarum  esse  videtur.    Altius  ta-  ^  que  parte  stare  conspexissent.  «  £t  inimicos  eorum 


men  iocusta  se  eievare  non  valet;  quia  desoper  est 
Dominus,  qui  superbos  bomiliat,  et  diu  regnare  non 
patitur.  Hanc  igitur  locustam  a  nobis  repellamus,  ne 
labores  nostros  amittamus. 

c  Et  occidit  in  grandine  vineas  eorum,  et  moros 
>  eorura  in  pruina.  >  — «  Qni  timent  prainam,  > 
sicut  scriptum  est,  «  veniet  snper  eos  nix  {Job,  vi, 

^  (687)  Nimirum  S.  Bnino  hic  loquitur  juxta  bffi- 
braicam  pbrasim,  qua  dicitur  Deusilludfaeere,  quod 
ipse  ex  Provideutioe  legibus  permittit.  Sic  in  ora- 
tioue  Domiuica  ita  orare  Christus  nos  docuit  :  Et  ne 
no8  vidvcas  in  tentationtm, 

(688)  Ita  et  S.  Viriceatius  Lirinensis  in  Cotnmoni- 
lono  g  14,  runas  et  cyniphes,  et  muHas  morituras  ap- 
peliat  hffireticos. 

Patrol,  CLXIV. 


»  operuit  mare.  »  Hos  autem  non  spes,  sed  diaboius 
ducebat,  qui  eorum  oculos  excfficaverat,  utquidfa'^ 
cereut  ignorarent.  Similiter  autem  et  nunc  Pharao» 
per  quem  diabolus  siguificatur,  cum  omni  exercitu 
suo,  usque  ad  baptismatis  aquas,  persequitur  popu* 
lum  Dei,  ibique  iu  abyssum  prscipitat  et  perdit. 
«  Et  induxit  eos  in  montem  sanctiiicationis  sacBy 

(689)  Ulitur  ergo  Deus  an^elis  malis,  non  solum 
ad  puniendos  nialos,  sicut  in  istis  omnibus,  de  quibus 
io^uitur  psalmuii,  sicut  iu  rege  Achab,  quem  fallacios 
spiritus  ex  Dei  voluntate  seduxit,  ut  caderet  in  beiiO| 
verom  etiam  ad  probandos  et  manifestandos  bonos, 
sicut  fecit  in  Job.  »  August. 

(690)  liti^ohiq  euKm  caiumniatoremf  criminosum  si- 
gnificat. 

32 


4008 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


m\ 


1  montem  Uunc,  quem  acqoisivit  dextera  ejus.  »  Bic  A  militer  cuin  arca  Del  capti  sunt  qui  fortiores,  jwiV 


est  mons  Sion,  et  civitas  Jerusalem.  per  qnem  S. 
Eccleisa  intelligitur.  Unde  et  alibi  dicitur  :  «  Venite, 
ascendamus  in  montem  Domini,  et  ad  domum  Dei 
Israel  {Isa.  ii,  3).  ■  Hujus  autem  montis  rex,  et 
Dominus  ait  :  «  Ego  autem  constitutus  sum  rex  ab 
eo  super  Sion  montem  sanctum  ejus,  pra?dicans  prae- 
ceptum  Domini  (Psal.  u,  6).  » 

•  Et  ejecit  a  facie  eorum  gentes,  el  sorte  divisit 
•  eis  terram  infuniculodistributioois. »  Similiterau- 
tem  a  facie  haereticoruni,  schismalicorum,  et  vi- 
tiorum  gentes  Dominus  ejecit,  et  totam  terram  per 
partes  divisit. 

«  Et  habilavit  in  tabernaculis  eorum  tribns  Israel.  » 


chriores  et  nobiliores  in  illo  populo  esse  \idebaD' 
tur.  Nam  et  lilii  Heli,  Ophni,  et  Phjnees  sacefl 
dotes  in  illo  praBlio  cecidisse  leguntur.  Quamvis  pft 
fortitudines  et  pulchritudines  eorum  ipsam  arcaa 
convenienter  intelligere  possumus;  in  qua  omnis  vir* 
tus  eorum  et  pulchritudo  continebalur. 

«  Et  conclusit  in  gladio  populum  suum,  et  ha*re- 
»  ditatem  suam  sprevit.  »  Patiens  qoidem  est  Domi 
nus,  et  misericors,  et  diu  peccatores,   ut  conTertan-j 
tur,  exspectat.  Sed  postqoam  irascitur,    sicut  Apo-| 
stohis  ait  :  «  Horribile  est  incidere  in   manns  Oei 
viventis  (Hebr.  x,  31).  »  Unde  adhuc  sobditur  : 

«  Jovenes  eonim  comedit  ignis,  et  virgines  eomm 


Ubiqoe  habitant  modo  lilii  Israel,  non  carnalis  tan-  g  non  sunt  lamentaUe.  »  Tanta  erat  hostium  crudsli- 


tum,  sed  spiritualis  Israel,  quia  facta  est  omnis  terra 
possessio  ejus. 

c  Et  tentaverunt,  et  exacerbaverunt  Deum  excel- 
»  80 m,  et  testimonia  ejus  non  custodieront.  »  De- 
buerant  jam  tunc  cessare  a  tentatione,  postqoam 
ingressi  sunt  terram  repromissionis.  Sed  haec  ideo 
narrantor  ncbis,  ne  et  nos  similia  faciamus,  et  le- 
gem  Domini  custodiamus. 

c  Et  averterunt  se,  et  non  observaveruntpactum.  » 
Et  averterunt  se,inquit,  a  Deo,  etnon  observaverunt 
mandata  et  testimonia  ejus.  Sed  «  qoemadmodum 
»  patres  eorum,  »  illi  videiicet  patres,  quorum  ipsi 
sunt  imitatores,  w  conversi  sunt  in  arcum  perver- 
»  sum.  >  Perversus  arcus  ille  est,  qui  contra  amicos 
sagittas  dirigit,  et  ea  impugnat  quae  defendere  de- 

buisset. 

«c  In  iram  concitavenint  eum  in  collibos  suis.  »  In 
coUibns  videlicet,  ubi  deemoniis  immolabant.  Unde 
alibi  dicitnr  :  «  Immolaverunt  dsemoniis,  et  non  Deo, 
dum  quaBrebant  illum  (PsaL  ciii,  37).  »  Huc  est  au- 
tem quod  ait :  «  Et  in  scnlptilibos  lemolati  sunt  eum. » 
Qnid  est  aotem  •  aemulati  sunt  eum,  nisi  quia  ad  in- 
dignationem  provocaverunt  eum? 

«  Andivit  Dominus  et  sprevit,  et  ad  nihilom  re- 
»  duxit  nimis  Israel.  »  Nihil  se  Deo  occultare  po- 
tuerunt,  cum  ipsae  cogitationes  loquantur,  et  valde 
eos  ad  nihilum  redigit,  quia  ad  ipsius  injnriam  suo 
serviunt  inimico. 


tas,  tantus  erat  timor  miserorum,  ut  juvennm  soo-  • 
rum  mortem  durissimam  flere  et  lamentari  nosl 
auderent. 

«  Sacerdotes  eorum  in  gladio  cecinerunt,  et  vidoc 
•  eorum  non  plorabantur.  »  Hoc  antem  non  solun 
de  filiis  Heli,  qui  in  praelio  ceciderunt ;  sed  de  aliis 
quoque  ejusdem  populi  sacerdotibus  intelligi  pote^L 
Ilinc  est  autem  quod  per  similitodinem  Apostolas 
ait  :  Quia  non  parcet  oleastro,  qui  olivae  non  pe- 
percit  (Rom.  xi). 

<  Et  excitatus  e«t   tanquam    dorm^ens  Dominas, 
9  quasi  potens  crapulalus  a  vino.  >»  Quasi   dormin 
videtur  Dominns,  com  suos  non  adjuvat,  et  afaigi 
permittit.  Unde  et  alibi  dicilnr  :  «  Exsurgere,  quare 
obdormis,  Domine,   et  ne  repellas  in  iinem  (Psd 
xLiir,  23).  »  Lege  librum  judieum,    et  videbis  Jo- 
dajos,  nunc  propler  peccata  sua   miserabiliter  hosti- 
bus  traditos;  nunc  ad  pa^nitentiam  conversos,  ini- 
rabiliter  a  Domino  liberatos.  Sic  enim  quando  area 
capta  est,  qui  prius  dormire  videbatur,  qoia  nuUaoi 
eis  prajstaret  auxilium,  protinus  quasi  ebrins,  et  n- 
nolentus  a  somno  excitatos  contra  Philisthaeos  mb- 
vire,  et  durissime  eos  affligere  cmpit.    Unde  et  sub- 
ditur  : 

c  Et  percnssit  inimicos  suos  in  posteriora,  oppro- 
»  brium  sempiternum  dedit  eis.  »  Nota  est  historia, 
qoa  dicitur  qoia  percussit  eos  Dominus  in  secretiore 
parte  natium,  etcompotrueront  proeminentes  extales 


»  suum,  in  quo  habitavit  inter  homines.  »  Lege  in 
libris  Regom,  et  invenies  arcam  Dei  captam  fuisse 
propter  insolentiam  filiorum  Heli,  qoi  suo  sacerdotio 
abutebantur,  et  quia  ipse  lleli  eos,  sicut  debuit, 
corrigere  neglexit  (I  Reg.  iv).  Non  parvom  peccatum 
fuit,  pro  quo  ipsom  tabernaculom  suum  Dominus 
repulisse  narratur.  4I70  Hoc  audiant  Domini  .«a- 
cerdotes,  et  viriliter  se  habeant,  neque  populum  sibi 
commissum  corrigere  negligant. 

c  Et  tradidit  eos  in  captivitatem,  virtntem  eornm 
1  et  pulchritudinem  eorum  in  manus  inimici.  »  Si- 

(691) «  Gircumduxemnt  arcam  Dei  Israel.  Illis  au- 
tem  circumducentibus  eam.  fiebat  manus  Domini  su- 
per  singulas  civitates  interfectionis  magnse  nimis,  et 


«  Et  repulit    tabernacuhim    Silo,    taberQacnlum  ^  eorom  (691).  Possunt  autem  haec  spiritaalia  signi- 

1.      :___       .  __.  .^      ficare,  quia  eo  tempore,  qoo  Salvator  nostcr  repulit 

tabernacnlum  suum,  et  Synagogam  reprobavit,  qoisi 
potens  a  vino  crapulatus,  a  sorono  mortis  excitatas  ( 
exsurgens  inimicos  suos  Jiidaeos  percussetit,  etin 
opprobrium  sempiternum  eos  tradiderit.  Nametipsi 
in  posteriora  percussi  sunt,  non  tamen  corporis, 
sed  o^tatis.  In  ultima  namqoe  aetate  tam  valide  eos 
percussit,  ut  toto  subsequenti  tempore  usque  ifl 
finem  sanari  non  possint. 

«    Et  repnlit  tabernacnlom    Joseph,     et   tribon 
>  Ephraim  non  elegit.  »  Undecim  tribns  secuts  Je- 


percutiebat  viros  unuscujusque  urbis  a   parro  nsqie 

ad  majorem,  et  computrescebant  proeminentes  exta- 
les  eorum.  >  I  Reg.  9. 


EXP0SIT10  IN  PSALMO& 


1006 


1,  qai  fuit  de  tribu  Joseph  et  Ephraim,  qui  A 
idolelatrio)  dediti  vitulos  aureos  adoraverunt. 
itur  repulit  Dominusy  et  a  suis  fideiibus  sepa« 

d  elegit  tribum  Juda  montem  Sion,  quem  di- 
.  »  Judas  confessio  interpretatur,  et  s  gnificat 
ut  inter  ipsa  tormenta  Deum  confitentes,  po- 
cidi  possunt,  quam  vinci.  De  quibus  in  Evan- 
lominus  ait :  «  Qui  me  confessus  fuerit  coram 
ibus,  contitebor  et  ego  eum  coram  Patre  mco 

X,  32).  •  IJ  ipsuni  signiticat  et  mons  Sion, 
eculatio  interpretatur.  Boni  speculatores,  qui 
!  vjgiiant,  ne  quasi  incauti  ab  hostibus  ca- 
p. 

cediflcavit  sicut  unicornium  sanctificatiooem 
rra,  fundavit  eam  in  ssecuia  (692).  »  Sancti-  ^. 

Dei  Ecclesia  est  de  solis  unicornibus  ledi- 
Sed  ubi  eedificata  est,  nisi  in  terra,  qnas  firma 
T  et  immobtiis  manet?  Firmum  habet  Ecclesia 
3eutum;  ideoque  nec  plovias  timet,  nec  flu- 
nec  ventum.  Omnes  Cbristiani  sunt  unicor- 
lia  os  unum  et  unam  fidem  habent,  cui  non 
t  resistere  et  contrac^icere  omnes  adversarii 
.  Unde  et  subditur  :  c  Fuudavit  eam  in  sse- 

In  omnia  saecula  fundata  est  Ecclesia,  quia 
indamentum  Christusest;  de  quo  Apostolus 

Fundamentum  aliud    nemo  potest  ponere, 

id  qnod  positum  est,  quod  est  Christus  Jesus 

111,  il).  » 

.  elegit  David  servum  suum,  et  sustulit  eum 
^regibus  ovium,  et  de  post  fetantes  accepit  C 
,  pascere  Jacob  servum  suum,  et  Israel  h(c- 
;atem  suam.  »  ^diiicavit,  inquit,  sanctifi- 
em,  ad  quam  regendam  et  gubernandam 
[ualemcunque  hominem  elegit,  sed  ipsum 
servum  &uum.  £t  sustylit  eum  non  de  pa- 
regum,  non  de  schola  philosophorum,  sed 
)gibus  ovium,    et    de    post    fetantes  accepit 

Bouas  oves  habebat  David,  non  steriies 
nes,  sed  fetantes  erant.  Tales  sunt  ilia)  de 
|uibus  dicitur  :  «  Dentes  tui  sicut  greges  ton- 

ovium,  quaB  ascenderant  de  iavacro  omnes 
lis  feiibus,  et  sterilis  non  erat  in  eis  (Ccmt, 
.    »  Tales  et  ilia;    de  quibus  Dominus  ait : 


«  Oves  mesB    vocem  meam   andiont,  et  sequQntur 
me ;  et  ego  Dominus  agnosco  eas  (Joan,  x,  27).  » 

*  Et  pavit  eos  in  innocentia  cordis  sui.  c  Cujus 
soi?  Popoli  supradicti,  de  quo  modo  dixit :  «  Pasce- 
re  Jacob  populum  suum.  »  Populum  quidem  pavit, 
et  cibii  spiritualibus  educavit,  malitiam  cordis  il- 
lius  non  nutrivit,  sed  viriliter  sapienterque  exstir- 
pavit.  Unde  Apostolus  ad  Timotheom  :  «  Testificor, 
inquit,  coram  Deo,  et  Christo  Jesn,  qui  jodieaturus 
est  vivos  et  mortuos,  prcedica  verbum,  insta  oppor- 
tune,  importuue,  increpa  in  omni  patientia,  et  do- 
Gtrina  (II  Tim,  iv,  j).  »  —  «  Et  in  sensn  manuom 
»  suarum  deduxiteos  (693).  •  Sensos  manuum  opti- 
mus  est,  quem  non  cogitando,  vei  loquendo,  sed 
operando  perficiuut.  Nec  est  ullos  seusus,  quo  faci- 
lius  ad  illam  supernam  heatitudinem  homines  dn- 
Guntur  atque  trahantur,  quam  sensus  mariuom,  qoi 
de  quinqoe  sensibos  unos  est. 

(694)  PSALMUS  LXXVIII. 

PSALMUS  ASAPH. 

Quid  significat  psalmos  Asaph,  ssdpe  jam  dictum 
est.  In  hoc  aotem  Psalmo  Synogoga  fidelium,  qoffi 
per  Asaph  signiticatur,  suas  defiet  calamitates,  ia 
quibus  Ecciesise  quoque  persecutiones  multffi  et 
innumerabiles  significantur  (695). 

(c  Deus,  venerunt  gentes  in  hsreditatem  tuam, 
»  coinqoinaverunt  templum  sanctum  toom  (696).  » 
Multas  persecotiones  passa  est  Sjnagoga,  et  multo* 
ties  captivata  est :  prius  qoidem  ab  Assjriis  et  Chal- 
dsBid,  deiude  a  Graecis  et  Romanis.  Sed  ills  tantse 
persecutiones  muito  majores  EcclesisB  affiictiones 
significabant.  Hsreditas  namque  Dei,  templum  Dei 
et  civitas  Dei  S.  Ecclesia  est,  cujos  persecutiones, 
qui  scire  desiderant,  SS.  martyrom  passiones  le- 
gant.  Possumus  autem  et  per  Grecos  vitia  et  ma- 
lignos  spiritus  inteiiigere,  a  quihus  hspreditas  et  po- 
pulus  Dei  multis  modis  poiluitur  et  violatnr. 

«  Posuerunt  Jerusalem  velut  pomorom  costodia- 
»  rium  (697),  »  in  quo  ilii  manere  solebant  qoi 
poma  custodiebant.  Sic  et  muri  et  ruinsB  Jerusalem, 
habitatoribus  omnibus  in  captivitatem  deductis. 
Nam  et  in  Ecclesia  multoties,  in  quibusdam  iocis, 
tanta  Cliristianorum  s^rages  facta  fuisse  legitur,  ut 
vix  aiiqui  inveniri  potuissent. 


)  Apud  S.  August.  legitur :  «  Et  sedificavit  sicut 
nuorum  sanctificatiOHem  suam;  vei  sicut  aliqui 
retes  verbum  novum  fecerunt,  sanctificium 
>  Quffi  concinne  exponit  card.  Thommasius  : 
n  eo  monte  sedificavit  sanctuarium  suum,  ex- 
n,  forte,  ac  unicum,  in  similitodine  onici  cornu 
*ninm.  » 

l)  In  intellectibus  habet  Vulgata.  In  versione 
I  qua  usus  est  S.  Augustinus  hic  legiiur  :  in 
ctu  manuum  suarum,  Expositio  tamen  eadem 

y)  Triplicem  interpretationem  suscipere  posse 
pisaln:um  docet  S.  Augubtinus.  Prima  scilicet 
eratur  vaticioium  ad  Assyrios,  qoi  Hebroeos, 
opulum  captivum  Babylonem  duxerunt,  et  san- 
templum  profanarunt  et  everterunt;  secunda 
inspicitur  in  uitima  Romanorum  obsidione. 


quando  Titus  vi  orbem  et  templom  Jerosalem  ce« 
pit,  popuio  omni  partim  ensibos  coeso,  partim  capti- 
vo  facto,  sacrisque  aedibus  dirutis  penitos,  so- 
loque  squatis;  tertiam  reperire  licebit  in  Ecclesia 
sub  tot  tantisque  hostibus  a  primis  usque  tempori- 
bus  vastata,  et  aftlicta.  In  hac  pnecipue  versator 
S.  Brono,  et  quas  de  Jerusalem  et  Synagogae  per- 
ditione  prsedicta  sont,  ad  EcclesiaB  labores  et  perse- 
cutiones  traducit. 

(695)  Sequuntur  Psalmi  ^ex  eodem  Cod.  Vallicei. 

C.  XII. 

(696)  De  rege  Antiocho  habetur  lib.  I  Machab.  i  , 
Jussit  coinquinari  sancta,  et  sanctum  poputum  Israet: 
jussit  sedificari  aras  et  templa^  et  idota^  et  immotave' 
runt  carnes  suitlas, 

(697)  Tam  Vulgata,  quam  textus  apud  S.  Aogu- 
stiuum,  habent,  custodiam. 


1007 


S.  BHUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS 


«  PosueruQt  niorbalia  (698J  servoram  tuorum  escas  A  videlicet  misericordia  tunc    eos  anticipat,  c 


*>  bestiis  terras.  >  Hoc  autem  et  in  Synagoga,  et  in  Eccie- 
sia  juzta  iitteram  accidiase  oon  iguoramus  ;  qaoniam 
sanctorum  corpora,  quae  sola  in  eis  mortalia  erant, 
multoties  bestiis  et  volucribus  coeli  tradita  sunt,  pro 
quibus  maligni  spiritus  inteliigi  possunt,  quibus  ad 
devorandum  tradebantur,  qui  duris  toruientis  Chri- 
sti  iidem  negare  cogebantur. 

«  Effuderunt  sanguinem  eorom  in  circuitu  Je- 
»  rusalemi  et  non  erat  qui  sepeliret.  »  £i  hoc  qui- 
dem  in  circuitu  Jerusalem,  et  in  circuitu'  Ecclesiae 
secundum  litteram  factum  fuisse  hon  dubium  est. 
Nam  etsi  erani,  qui  eos  sepelire  voiuissent,  sepelire 
tamen  cos  non  audebant. 


non  solum  a  periculis  eripit,  verum  etiam  i{ 
ricuia  sentire  non  permittit. 

«  Adjuva  nosy  Deus  saiutaris  noster;  »  quia 
preeter  te  adjutorem  non  habemus.  «  £t  f 
>  honorem  nominis  tui,  Domine,  libera  nos. 
gnus  honor  est  nomini  ejus,  quando  diciiui 
homines  servi  sunt  illius  Dei,  qui  nunquam 
sperantes  in  se,  sed  in  omnibus  suis  necessi 
potenter  et  mirabiliter  eos  ezaudit. 

<  Et  propitius  esto  peccatis  nostris  propt 
»  men  tuuni ;  »  ut  omnes  inteiligant  non  es 
causa,  quod  Jesus  dicaris,  et  salutaris.  Nam  el 
stoius  hoc  dicit,  quia  «  omuis  quicunque  iav 


«  Facti  sumus  in  opprobrium  vicinis  nostris,  de-  ^  rit  nomen  Domini  saivus  erit  (Rom.  z,  13).  v 


B  risio  et  contumelia  iis  qui  in  circuitu  nostro 
»  sunt.  >  Hinc  est  enim  quod  in  Evangelio  dicitur ; 
quia  <:  insurgent  parentes  in  iilios,  et  iilii  in  paren- 
tes,  et  eritis  odio  omnibus  propter  nomen  meum 
{Maith.  z,  22).  »  Itemque  :  «  Voniet  hora,  ut  om- 
nis,  qui  interiicit  vos,  arbitretur  obsequium  se  prse- 
stare  Deo  {Joan.  zvi>  2).  >  In  utroqne  itaque  Testa- 
mento  opprobrio  et  derisioni  boni  a  malis  habiti 
sunt. 

«  Usquequo,  Domine,  irasceris  in  iinem?  »  Hoc 
aotem  ezponit :  c  Accenditur  velut  ignis  zelus  tuus. » 
In  iinem  enim  ez  loto  servis  suis  Dominas  iratus 
esse  videbatur,  quando  eos  sic  afiligi  permittebat, 
et  nnllatenas  eis  subveniebat. 

«c  Effunde  iram  tuam  in  gentes,  quse  te  non  no- 
»  yerant,  et  in  regna,  quae  nomen  tuum  non  invo- 
»  caverunt.  >  Ne  eifandas,  iaquit,  iram  tuam  et 
indignationem  tuam  contra  servos  taos,  sed  potius, 
siout  dignum  4^7%  est,  contra  gentes,  quae  te  non 
noverunt,  et  nomen  tuum  non  invocaveront ;  sed 
sicot  fatui  et  stulti  falsa  numina  venerati  sant. 
M  Quia  comederont  Jacob.  »  Quomodo  autem  come- 
deruiit?  subsequenter  exponit  dicens  :  «  £t  locum 
»  ejus  desolaverunt.  »  Usitata  locutio  est,  ut  Tasta- 
tores,  devoratores  dicamus. 

«  Ne.  memineris  iuiquitates  nostras  antiqoas.  » 
QuflB  snnt  iniquitates  nostrisantiquae,  nisi  ill»  quns 
patres  nostri  fecerunt,  vel  qoas  nos  ipsi  a  pueritia 


<  Ne  quando  dicant  gentes  :  Ubi  est  Deus  eoi 
IIoc  enim  et  contra  Judseos,  et  contra  Chrii 
gentiles  aiiquando  dicere  solebant,  cum  ec 
Dei  ac^jotorio  miserabiiiter  perire  videbant, 
prios  a  cunctis  adversitatibus  Dominas  tam 
biliter  defendere  consueverat. 

«  Et  innotescat  in   nationibus  coram  ocul 
»  stris;   »  subauditur,  quod    moz    dictnri  a 
Queedam  nobis  consolatio  est,  si  eos  miseros 
mus,  qui  miseros  nos  esse  fecerunt  (699). 

«  Viudica  sanguinem  servorum  tuorum,  qu 

>  sus  est.  lutret  in  conspectu  tuo  gemitus  coi 
»  turum,  »  et  caetera,  quse  sequuutur.  Viudii 

^  quit,  Domine,  nobis  videntibus  et  praesentibo 
guinem  servorum  tuorum,  qai  pro  tao  o 
eifasus  esi.  Hanc  autem  vindictam  sanguinis  i 
si  non  modo,  in  judicio  tamen  omnes  sancti 
sont.  Intret  in  conspectu  tuo  gemitus  illorui 
propter  te  durissimis  vinculis  compediti  et  Ii( 
obscuris  carceribus  conduduntur. 
«  Secundum  magnitudininem  brachii  tui  p 

>  iilios  mortiiicatorum.  >  Hoc  autem  tale  esi 
diceret :  Hogamus  ne  tilios  interliciant,  qui  di 
crudeli  morte  parentes  occideront.  Posside  vel 
in  magnitndtne  brachii  tui,  qui  inimicorum  mi 
eorum  parentes  tradi  permisisti.  Neque  poss: 
filios,  qui  parentes  possederunt,  et  tanto  tei 
captivos  tenuerunt. 


fecimus?  Vindicat  enim   Dominus,  sicut   scriptum  ^      «  Hedde  vicinis  nostris  septuplum.  »  Non  i 


est,  peccata  patrum  in  iiiios  usque  in  tertiam  et 
quartam  generationem.  Si  tameu  iilii  tales  sunt,  qui 
patres  imitentur,  et  ab  eorum  malitia  non  recedant : 
alioquin  [«  iiiins  non  portabit  iniquitatem  patris, 
etanima  quse  peccavcrit  ipsamorietur  (Ezech,  zvui, 
20).  » 

«  Cito  anticipet  nos  misericordia  tua,  quia  paupe- 
»  res  facti  somos  nimis.  t  Pauperes  erant  isti,  non 
tantum  penuria  rerom,  sed  humano  auzilio  desti- 
toti,  in  soia  Dei  misericordia  spem  habentes.  Quee 

(698)  Valgata  habet  morticina,  Ubi  hcec  docet 
S.  August  :  a  Melius  sane  interpretati  sunt,  qui  mor- 
ticina  posueraut,  quain  sicut  quid;im,  mortalia. 
Morticina  enim  non  dicuntar  mortuorum,  mor- 
taiia  vero  etiam  vivoruni  corporum  nomen  est.  » 


Jodaei,  sed  vicini  quoque  eorum,  qui  in  circai 
habitabant  in  captivitatem  ducti  sunt;  qui  qi 
majori  poena  digni  fuerunt,  quia  de  Judaeuron: 
ditione  gavisi  sunt;  de  qoibus  sicuti  sociis  et  a 
doiere  debuissent.  Septuplum  autem  plenam  et 
gram  poea^m  signiiicat ;  quia  hic  numerus  perl 
est,  omnesque  in  se  numeros  continet.  Unde 
lud  :  «  Septuplum  ultio  dabitur  de  Cain  :  d 
mech  vero,  septuagies  septies  (Genes.  iv,  24).  » 
«  Improperium   ipsorum,  quod    exprobrav 

(699)  Quod  quidem  malum  est,  si   de  hoc  c< 
letur  homo  tantum  ez  proprio  amore ;  vjrtus 
si  ez  amore  diviose  justitiae.   Ei  hoc  in    Apoca 
animsB  interfectorum  clamabant :    Vindica^  Dw 
sanguinem  nostrumt  c,  zvi,  iO. 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


iOiO 


Domine.  »  His  antem  eerbis  manifeste  osten- 
!0s  non  solum  gavisos  faiisse,  verum  etiam  in 
blasphemasse,  quasi  qui  popnlum  suum  de- 
3  non  potuisset.  Hoc  autem  improperium  sit 
i  et  in  corde  ipsorum,  quatenus  :n  illios  me- 
vel  affligantur  vel  corrigantur,  ut  ipsi  quoqne 
possint  :  <  Et  peccatum  meum  contra  me  est 
•  {PsaL  L,  5).  » 

n  autem  populus  tuus,  et  oves  gregis  tui,  con- 

imur  tibi,  Dcus,  in  soecula,  et  in  srocnlum  sro- 

narrabimus  laudem  toam.  »  Hoc  dicit  Asaph, 

cit  Synagoga,   quia  quocunque   modo  res  sc 

,  sive    adversa   sive  prospera  eis  contingant, 

im  tamen  a  Deo  recedent.  Semper  populus 

t  oves  gregis  ejus  erunt,  semper  eum  confite- 

et  laudabunt,  semper  ejus  mirabilia  laudes- 

rrabunt.  Omnia  autem  non  solum  de  Judaeis, 

martyribus  quoque  intelligi  debent,  qui  non 

et  levlora,  imo  vero  majora  et  graviora  tor- 

passi   sunt  a  persecutoribus  suis,  quam  illi 

lerunt  ab  Assyriis. 

PSALMUS  LXXIX. 

<   FINEX   :    PRO  HIS    QCI   COHUUTABUNTOR  TESTI- 
MONIUU    ASAPH.  PSALMUS. 

do  ponitur  in  iinem,  ea  quoQ  dicuntur,  et  si 
tteram  ad  Synagogam  pertinere  videantur, 
sto  tamen  et  de  Ecclesia  spiritualiter  intelli- 
sunt.  Dat  autem  Asaph  in  Synagoga  iidelium 
timoniom  pro  iis  qoi  ab  infidelitate  mutabun- 

fidem,  et  a  littera  ad  spiritualem  intelligen- 
insibunt.  Isti  enim  sont  illa  vinea,  quee  hoc  in 
de  iCgypto  in  terram  promissionis  translata 
nutata  refertur. 
[  regis  Israel,  intende  (700),  qui  dedocis  velut 

Joseph.  »  Dominus  et  Salvator  noster  ipse 
regit  Israel,  per  quem  omnes  illos  intelligi- 
ui  euqi   cognoscunt  et  in  eum   credont.  Ipse 

deducit  velut  ovem  Joseph.  per  quem  illi 
antur  qui  humilitate  et  patientia  prsRditi  bo- 

operum  fetu  fructificant.  Joseph,  namque 
tum  sive  accrescens  interpretatur.   Et  ciPteri 

frares  patris  nomme  vocantur  Israel ;  Joseph 
oprio  nomine  designatur,  quoniam  non  suo, 
ris  nomine  a  Domino  reguntur  et  ducuntur. 
0  Hua  propria  bonitate  regitur,  ducitur  et  di- 

scdes  soper  Cherobim,apparecoram  Ephraim, 
min  et  Manasse.  »  Quia  Dominus  et  Salvator 
fons  et  origo  est  totius  sapientis';  siquidem 
i  sapientia  ab  ipso  est,  etcumeo  fuit  semper, 
nte  ffivom  [Eccli.  i,  I) ;  >  ideo  super  Chcrobim 
describitur,  qood  scientix  plenitudo  interpre- 
libi  ergo  loquitur  Propheta,  et  Christom  ro- 
de  illa   sns  majestatis  eicellentissima  sede 

ApodS.  Aogost.  legitur:  «  Qui  pascis  Israel, 
.NEtcontinuo  ait:  Quid  est: « Qoipascis  Israel, 
I,  qui  deducis  velut  oves  Joseph  ?  »  Invocatur 
it,  exspectatur  ut  veniat,  desideratur  ut  ve- 


A  descendat,et  humanitate  assumpta  huic  mondo  visi- 
bilisappareat  coram  Ephraim,  Benjamain  et  Manasse. 
Isti  tres  pertinent  ad  Joseph,  et  in  medio  filiorum 
ponitur,  qui  ejus  frater  ezstitit.  De  tribu  Ephraim 
fuit  Jeroboam,  qui  peccare  fecit  Isael ;  et  de  tribu 
Benjamin  fuit  Saalu%  qoi  vehementer  Ecclesiam  in 
suo  principio  persecutus  est.  Per  hos  igitur  quos- 
cunque  nequissimos  homines  intelligamus  *,  ipsum 
Dominum  dicentem  audiamus  :  »  Non  veni  vocare 
jostos,  sed  peccatores  ad  poenitentiam  [Matthj  iz. 
i3),  »  — «Non  enim  indigent  qui  sani  sunt  medico, 
sed  male  babentes  {Luc,  v,  3i).  >  Saulum  suscipio 
persecutorem,  neque  abjicio  Ephraim,  qui  ad  meam 
injoriam  vitulos  aurcos  fabricatus  est,  de  quo  per 
Isaiam  dicitur :  c  V(Bcoronu3Superbia^,ebriisEphraim 

B  {Isa.  XXVIII,  i).  »  Apparet  in  hoc  psalmo,  quia  de 
bonis  parentibus  mali  filii  oriuntur.  Vaide  bonusfuit 
Jacob  sive  Israel,  valde  bonus  fuit  et  Joseph;  sed 
valde  mali  fuerunt,  qui  dc  illo  orli  sunt.  Notandum 
quia  de  malis  filiis  locuturus,  bonos  parentes  Pro- 
pheta  praemisit,  ut  eorum  gratia  facilius  Dominus 
ad  misericordiam  fiecteretur. 

«  Ezcita  potcntiam  tuam,  et  veni,  ut  salvos  nos 
»  facias.  »  Videtur  Dominus  in  primo  adventu  non 
excitasse,  sed  posuisse  potentiam  suam,  quia  humi- 
liter  venit,  et  in  forma  servi.  In  sccundo  vero  po- 
tentiamsuam  ezcitabit,  quia  in  majestate  divinitatis 
veniens,  qualis  est,  talis  apparebit.  Salvavit  nos  in 
primo,  quia  de  diaboli  potestate  eripuH.  Salvabit  et 
in  secundo,  qoia  de  omnibus  miseriis  liberabit,  ac 
ceterna  beatitudine  Ifletificabit. 

c  Domine,  Deus  virtutum,  converte  nos. »  Orat 
Propheta  pro  Judseis,  nt  quia  in  primo  adventu  in- 
convertibiles  ezstiterunt,saltem  in  secundoad  fidem 
converiantur :  «  Convertantur  ad  vesperam  {Psal. 
Lviii,  7) ;  »  et '  «  In  diebus  illis  salvabitur  Jnda 
{Jer,  miu,  C) ;  >  et  :  «  Si  fuerit  nnmeras  filiorum 
Israel  sicut  arena  maris,  reliqui»  convertentur 
(Rom,  IX,  27).  >  Et :  «  Ostende  faciem  tuam,  et  salvi 
«  erimus.  ^  Eb  prius  quidem  ostendit,  sed  non  omni- 
bus,  quia  « in  propria  venit,  et  sui  eum  non  recepe- 
runt  {Joan,  i,  M).  »  Uude  et  ipse  dicebat :  «  Multi  pro- 
phetffi  et  reges  volucpmt  videre  quae  vos  videtis,  et 
non  viderunt  (Matth,  xni,  i7).  »   Unde  et  Apostolos 

D  dicit  quia «  si  cognovissent,  nunquam  Dominum 
gloriff!  crucifixissent  (/  Cor.  ii,  8).  »  Soli  autem  ilii 
vident  faciem  et  gloriam  Dei,  qui  in  eum  catholice 
credunt. 

«  Domine,  Deos  virtutum.  quousque  irascerisin 
>  ortaionem  servi  tui  (70i)?  «  Irasci  quidem  videtur 
Dominos  contra  orationes  nostras,  quando  post 
moltas  preces  et  supplicationes  nos  non  exaudit. 
Bene  autem  sibi  convenit  hoc  nomen,  ut  dicatur 
Dominus  Deiis.virtutum,quia  non  solum  terrestrium 

nlat.  » 

(701) «  Ita  plane  irasceris,  nt  pater  corrigens,  non 
ut  judex  damnans.  »  August. 


40il 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


iOlt 


oroaium  ipse  solus  forlis  et  potens  est,  cnnctisque  A  apostolos    et  prophetas    intelligamus?    Hos  autem 


virtutibus  prfleclarus  et  admirabilis  est. 

«  Cibabis  nos  pane  lacrymarum,  et  potum  dabis 
»  nobis  in  lacrymis  in  raensora?  »  Panis  et  potus 
lacrymarum  omnis  carnalis  afQictio  et  tribulatio  in- 
telligitnr.  Tali  autem  474  cibo  et  potu  longo  tem- 
pore  satiati  sunt  omnes  fideles  utriusqae  Testamenti 
in  mensura;  seoundum  hoc  quod  Apostelos  ait: 
«  Fidelis  autem  Deus,  qui  non  patielur  vos  tentari 
supra  id  quod  potestis,  sed  faciet  etiam  cum  tenta- 
tione  proventum,  ut  possitis  suslinere  (I  Cor,  x, 
43j.  >  Unde  etalibi  in  pondere,  et  numero,  ct  men- 
sura  Deus  omnia  fecisse  narratur.  Et  ipse  quidem 
hoc  facere  dicit,  quia  fieri  permittit  quod  si  no- 
luisset  fieri  non  posset, 

«  Posnisti  nos  in  contradictionem  vicinis  nostris, 
>  et  inimici  nostri  deriserunt  nos.  »  Quantum,  qni- 
husque  raodis  inimici  et  vicini  eorum  eis  contradixo* 
rint,  eosque  opprobrio  et  derisioni  habuerint,  qiiid 
attinet  dicere ?  Unde,  sicut  scriptum  est,  in  judicio 
dolentes  et  poenitentes  dicturi  sunt :  c  Isti  suut  quos 
aliquando  habuimus  in  derisum,  et  in  similitudinem 
improperii  {Sap^  v,  3).  » 

«  Domine,  Deus  virtutum,  converte  nos.  »  Bene 
iterum  repetit,  quod  valde  difticiie  esse  videbat,  Ju- 
daeorum  scilicet  conversionem.  Ad  hoc  enim  vene^at 
Dominus,  ut  eos  converteret,  si  ei  obedire  vuiuis- 
sent.  Unde  ipse  ait  :  c  Non  sum  missus  nisi  ad  oves 
qu»  perierant  domus   Israel   (Matth,  xv,  M),  »  Et 


operuit  vinea  et  arbusta  ejus,  quia  super  eos  tota 
Ecciesia  fuudata  est.  Sicut  Apostolus  ait :  «  Super^ 
cediiicati  super  fundamentum  apostolorom  et  pro- 
phetarum,  ipso  angulari  lapide  Ghristo  Jesu(£p/t£i. 
II,  20).  »  —  <  Fundamenta  ejus  in  montibus  saaetis. 
{PsaL  Lxxxvi,  1 .) » Cedri  enim  dicuntur  apostoli  propter 
vitae  excellentiam  et  puritatem.  Siquidem  cedrus  pro- 
cera  arbor  estetimputribilis,  redolentisque  naturae. 
c  Extendisti  palmites  ejususqoead  mare,  et  usque 
>  ad  flumen  propagines  ejus.  >  Isti  sunt  illi  palmites 
et  illae  propagiues,  de  quibusin  Evangelio  Dominus 
ait :  «  Ego  sum  vitis,  et  vos  palmites  :  qoi  manet  in 
me,  etego  in  eo,  hic  fructum  multum  facit,  quia 
n  sine  me  nihil  potestis  facere  :  sicut  palmes  noa  po- 
testfacere  frnctum  a  semetipso  nisi  mauserit  in  vite 
ita  et  vos,  nisi  in  me  manseritis  {Joan,  xv,  i ,  4,  5). » 
Hos  autem  extendit  Dominus  nsque  ad  mare  :  quia 
«  in  omnemterram  exivit  sonus  eorum,  et  in  fioes 
orbis  terrse  verba  eorum  (P5u2.xvui,5).  »  De  Synagoga 
vero  non  dicitur,quia  usque  ad  mare  occidentaie,et  us- 
que  ad  flumen  magnumEuphratemeruntterminiejus. 
«  Ut  quid  deposuisti  maceriam  ejus,  et  vindemiant 
»  eam  omnes  qui  transeunt  viam  ?  »  Maceria  Ecciesiae 
apostoli  snnt  et  doctores,  omnesque  epi.scopi  et  sa- 
cerdotes  His  autem  depositis  et  interfectis,  nemo  est 
qui  eam  defendat,  et  latronum  et  hjpreticorom  insi- 
dias  ab  ea  repellat.  Vindemiatur  itaque  et  conculca- 
tur  ab  iis  qui  viam  transeunt,  et  per  viam  rectitudi- 


IC 

(I 
ti 


alibi  ad  Jerusalem:  c  Quotiescunque  volui  congre-  G  Q>s  nonambulant;  nndeet  subditur: 


gare  iilios  tnos,  sicut  gallina  congregat  pullos  suos 
sub  alas,  et  noluisti?  »  {Matth,  xxiii,  37).  Et  Aposto- 
lus  :  Vobis  itaque  primum  oportuerat  prcpdicari 
verbum  et  regnum  Domini  sancti ;  sed  quia  repulistis 
illud,  indignos  vos  fecistis  ejus  verbi  et  agnitionis  gra- 
tiie  {Act,  XIII,  46).  c  Ostende  faciem  tuam,  et  salvi 
»  erimus.  »  Hoc  autem  jam  soperius  expositum  est. 

«  Vineam  ex  ^Ogypto  transtulisti.  »  Hsc  itaque 
est  illa  vinea  quam  ta  de  iCgypto  transtoiisti,  de  qua 
et  propheta  loquitur,  dicens  :  «  Vinea  facta  est  di- 
lecto  meo  in  capite  filiorum  olei  {Ua,  v,  i).  »  Vinea 
enim  domus  Dei  Sabaoth  dicitnr. 

«  Ejecisti  gentes,  et  projecisti  eas.  »  Ejecit  enim 
Dominos  gentes  de  terra  proraissionis  quam  prius 


*«  Exterminavit  eam  aper  de  silva,  et  singularis 
y  ferus  depastus  est  eam.  >  Iste  aper,  et  ferus  sin- 
gularis  quilibet  haereticus  est,  veluti  Arius  et  Simon 
Magus,  perquem  et  tyrannosnihilominusintelligere 
possumus.  Qui  bene  de  silva  venire  dicuntur;  qoo* 
niam  silvestres  et  extranei  sunt,  neque  domesticam 
feruut  doctrinam.  Domestici  vero  illi  sunt,  de  qui- 
bus  dicitur  :  c  Jam  non  estis  hospites  et  advenae,  sed 
estis  cives  sanctorum  et  domestici  Dei  {Ephes,  ii, 
\9),  »  Et  isti  quidem  depascunt  vineam  Dei,  quia  et 
corporaliter  et  spiritualiter  Ecclesiam  Dei  dissipare 
non  cessant. 

«  Domine  Deus  virtutum,  convertere  »  nunc  ;  quo- 
niam  vmea  tua  vindemiatur,  exterminatur  et   con- 


habitabant,  et  in  earum  civitatibus  filiob  Israel  habi-  ^  culcatur.  Nunc  convertere  ;  quia  c  ecce  nunc  tempus 
tare  fecit. 

«  Viam  feeisti  in  conspeetu  ejos;  •  quia  mare  Ru- 
hrum*et  aqaam  Jordanis  eis  aperuit,  etper  medium 
eonim  siccis  pedibus  transveiit.  Talem  autem  viam 
nullus  alins  facere  potuisset ;  et  ideo  non  immerito 
semper  roemorablle  est. 

«  Et  plantasti  radices  ejas,  et  repleta  est  terra.  • 
Sie  de  popalo,  qnasi  de  vinea  loquitur,  quia  meta- 
phoram  vineae  sequitur.  Hac  autem  vinea  sancta 
Ecclesia  significabatur  ;  quse  tunc  quidem  in  monti- 
bus  Israel,  postea  vero  nobiiiorem  habuit  plantatio- 
uem.  Unde  et  subditur  : 

c  Operuit  montes  umbra  ejos,  et  arbusta  ejus  ce- 
»  dros  Dei.  »  Quid  per  montes   et  cedros  Dei,   nisi 


acceptabile,  ecce  nunc  dies  salutis  {II  Cor,  vi»  2).  » 
Et  quia  Judaei  inconvertibiles  suut,  vei  gentiles  con- 
vertanturad  fidem. 

c  Respice  de  coelo ;  »  de  illo  tue  divinitatis  ez- 
celientissimo  ciarissimoque  sccreto,  t  et  vide  »  mise- 
ricorditer,  «  et  visita»  potentialiter  a  vineam  istam: 
et  dirige  eam  ad  te,  neqoe  errare  permittas  post 
greges  hacreticorum. «  Quam  plantavit  dextera  tua.  > 
Et  ubi  plantavit?  c  Super  filium  hominis,  quem  con- 
»  firmasti  tibi.  •  Salvator  noster  est,  qui  de  se  ipso 
ait  :  c  Videbitis  angelos  ascendentes  et  descen- 
dentes  super  Filium  hominis  (Joan,  i,  51).  » 
47S  Super  hunc  autem  plantata  est  Ecclesia,  quia 
sicut  Apostoius    ait :  t  Fundamentum   aliud   aemo 


flOU 


EXPOSmO  IN  PSALMOS. 


i04i 


f«potest  ponere,   praeter  id  quod  est  Chrislus  Jesus  A  inqiubusvinumnovum8uscipitur,omnesqoeulriu8qiie 

£   ^    £^ ■    ■  V  ,*^  «  .  •  .  ^  .  _•  •  •  *  *  — ^ — 


{lCor.  III,  il).  »  Quod  autem  ait :  c  quem  coDfirnrasti 
tibi,  »  hoc  est  quod  alibi  dicitur  :  «  Ponam  in 
»  salutari,  fiducialiter  agam  in  eo  {Psal.  xi,  6).  » 
Ipsum  enim  digne  satis  confirmavit  Dominus  prin- 
cipem  militise  suse  ad  laudem  et  gloriam  nominis  sui. 

«  Inceusa  igni,  et  effossa  manu,  ab  increpatione 
»  vultus  tui  peribunt.  »  Vide,  inqait,  et  visita  vineam 
istam,  ne  forte  ab  impiis  inceudatur,  et  effodiatur ; 
quia  omnia  quse  incensa  fuerint  igoi,  et  effossa  manu, 
ab  increpatione  vultus  tui  peribunt.  Haec  increpatio 
erit  in  judicio,  quando  dicetur,  tollantur  impii,  ne 
'videant  gloriam  Dei,  et  convertantur  peccalores  in  in- 
fernum  (Isa,  ixvi).  Et :  «  Ite  maledicti  in  ignem 
seiernum  (Matth.  xxv,  41).  »  ignis  est  omne  pecca- 
tum  quo  anima  inceuditur,  eifoditur,  et  a  suae  sta- 
bilitatis  fuudamento  avulsa  separatur. 

t  Fiat  manus  tua  super  virum  dexter®  tusp,  et 
»  snper  filiam  hominis,  quem  confirmasti  tibi,  et 
»  non  discedimus  a  te.  »  Rogat  Propheta  in  persona 
omnium  fidelium,  ut  hunc  virum  dexterae  su8b,  hnnc 
Filium  Virginis,  Saivatoreoi  nostrum,  manu  potentiffl 
suae  Dominus  protegat  et  defendat,  qui  nos  regat 
et  post  se  trahaty  et,  eo  duce  et  praevio,  non  disce- 
damus  ab  eo.  Bene  autem  eum  vocat  virum  dezters 
sua?,  quia in  spiritu  elevatum  sedere  videt  ad  dezteram 
suam. 

«  Vivificasti  nos,  et  nomen  tnum  invocabimus.  » 
Morlui,  inquit,  sumus,  qnia  in  primo  homine  immor* 
talitatem  et  vitam  amisimus ;  sed  tu,  o  Christe,  tua 


Tebtainenti  racemi  exprimuntur  et  exponuntar^ 
quibus  architriclinas  et  apostoli  inebriantur,  et  ^ova 
et  vetera  mirabiliterinterpretantur. 

«  Exsultate  Deoadjutori  nostro,  jubilateDeo  Jacob.» 
Vos,  inquit  Propheta,  qui  in  torcularibus  estis,  et 
novum  et  admirabile  vinum  novo  magisterio  coofi- 
citis  et  propinalis,  exsultate  Deoadjutori  nostro,  quia 
hffc  sola  exsultatio  utilis  est,  laudabilis,  etstema* 
est.  «  Jubilate  Deo  Jacob.  »  Iste,  quasi  dicat,  qui 
modo  venit  in  adjutorium  nostrum,  et  de  diaboli 
potestate  nos  liberavit,  ipse  Dens  Jacob,  ipse  est 
Deos  utriusque  Testamenti.  IlJi  igitur  jubilate  et 
cantate ;  illum  solum  colite  et  adorate.  Qnomodo  ? 

«  Suraite  psalmom,  et  date  tympanum,  psalterium 
»  jucundum  cam  cithara. »  Qui  sunt  illi,  qni  psalmam 
sumunt,  nisi  illi  qui  corde  et  voce  Deum  laudant  et 
benedicunt?  Tales  autem  persecutionis  tempore  tym- 
pana  dabant,  quiastatim  post  praedicalionem  verbera 
sustinebant.  Tympana  cnim  nisi  verberata  non  so- 
nant  (703).  Pretiosum  tympanum  beatus  Paolus,  qui 
a  Judeeis  quinquies  qaadragenas,  una  minus  aceepit 
(IlCor.x.),  Datum  antem  est  illis  tympanuro,qai  cum 
vitiis  et  concupiscentiis  carnem  affiiguut.  «  Psalte- 
rium  jncundum  cam  cithara.  »  Sumite,  inqoity 
psalmum,  cantate,  et  pr^dicate.  Hocautem  in  psalte- 
rio  et  cithara.  Psalterium  ad  Vetus,  citharaad  NoTum 
pertinetTestamentnm.  Quia  psalterinmdecemchordas 
habet,  et  Vetus  Testamentum  in  decem  mandatis 
continetnr.  Githar»  vero  qaatuor,  vel  tres  chorda 


morte  vivificasti   nos,  et  nomen  tuum  semper  et  ^  sufiiciunt,  et  Novum  Testamentum  in  quatuor  Evao- 


iibique  in  omnibus  nostris  necessitatihus  invoca- 
bimus :  «  Omnis  enim,  dicit  Apostolus,  quicunque 
invocaverit  nomen  Domini  salvus  erit  (Rom.  x,  13).  » 
«  Domine,  Deus  virtutum,  converte  nos,  et  ostende 
»  faciem  tuam,  et  salvi  erimus.  *  Videt  Propheta 
quianemo  potest  saivari  nisi  per  Christnm;  nemo 
salvari  potest,  nisi  qui  credat  in  Christum,  et  ideo 
totiesrepetit  ut  veniat,  etfaciem  ostendat,  etmundum 
ad  se  couvertat,  et  saivi  erimus. 


IN       FLNEM, 


PSALMUS  LXXX. 

PnO       TORCULARIBUS 
SABBATI  (702). 


ASAPH,      QDINTA 


geliis  concluditur,  in  quibus  mysterium  Trinitatis 
clarissime  pra^dicat.ir.  41«  Hoc  autem  mysterium 
Judsei  ignorant,  et  ideo  in  cithara  cantare  nesciant. 
Christiani  vero  et  in  cithara,  et  in  psalterio  cantant, 
quia  utrumque  Testamentum  suscipiunt  et  pr«- 
dicant.  Est  autem  psalterium  jucundum  cum  citlura, 
quoniam  in  sermonibns  nostris  alterum  Testameotum 
aitero  confirmatur. 

t  Canite  in  initio  mensis  tuba,  io  die  iotigois 
»  solemnitatis  vestro?.  »  Hoc  autem  initium  meoais, 
et  hic  dies  iosignis  solemnitatis  caopit  a  qninta 
Sabbati,  de  qua  in  titulo  locuti  sumus,  et  perse- 
verabit  usque  ad  primam  Sabbati,  quando  ad  jodi- 
Psalmus  iste  pro  torcularibus  referatur  in  finem.  ^)  candum  Dominus  veniet.  Et  Judsei  quidem  per  sin- 
«: — * — r..:L: :„*_o_i.u-..    ^       .  —  gulos  meusos  hoc  faciebaut  *,  item,  qnoties  inna  oova 

apparebat.  Unde  et  in  alia  translatione  non  initium 
mensis,  sed  neomenia  habetur,  per  qnod  nova  luoa 
significatur.  Tunc  igitur  cantare  et  praidicare  instan- 
tissime  oportebat,  quando  Juua  adhuc  nova  erat 
Qnod  antem  iuna  Ecclesiam  significet,  manifestiBsi- 

pro  torcularibus,  Ecclesiam  persecntionibns  exami- 
natam ;  Asaph,  congregationem ;  Quinta  Sabbati« 
baptismum  :  unde  colligitur  Psalmum  in  Ecelesia 
Domini  de  regenerata  cougregatione  esse  locutarom. 
liinc  enim  et  Asaph  juxta  hisloriam  ouidem  loquitur 
Judceis,  sed  meliusintelligitnr  apopuio  Christiaoo.  » 
(^703)  Ez  Cassiodoro  videtur  Brnno  hanc  intefpre- 
tationem  hausisse,  qaem  etiam  in  reliqois  tecatus 
est. 


FinisantemfuitinquintaSabbati ;  quando  veteratrans- 
ierunt,  et  facta  sant  omnia  nova.  fiie  namqoe  dies 
iinis  fuit  Veteris,  et  initium  Novi  Testamenti,  qua 
die  reprobatum  est  sacrificium  Aaron,  et  confir- 
inatum  est  sacrificium  secundum  ordinem  Melchi- 
sedech.  Torcularia  vero  tot  suot,  quot  suot  Ecclesisp, 

(702)  Ad  clariorem  tituli  hujus  intelligentiam, 
quouiodu  exponatur  a  Venerabiii  Beda,  ejus  verba 
subjiciam  :  «  QuiiUa  Sabbatiesi  quinta  dies  a  Sabbato^ 
quse  a  gentiiibus  dien  Jovis,  a  nobis  quinta  ftria 
vocatur,  lu  qua  Deus  dixit:  Froducant  aquss  reptilia 
animarum  vivarum,  et  volantia  super  frmamentum 
Ci£ti ;  mystice  sigoificans  diversas  virtutis  ex  aquis 
baptismaiis  esse  nascituros.  Titnii  ergo  hujus  intentio 
taiis  est,  ut  in  finem  designet  Dominum  Christum  ; 


iai^ 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGN1£NSIS. 


m 


mDm  est.  Tuba  autem  cantarc,  est  clara  et  alta  voce  A  qaare  affigeretur,    omnino  ignorabat.  Talem  et  S& 


Deum  laudare  et  praedicare. 

c  Quia  prfleceptam  in  Israel  est,  et  judicium  Dco 
»  Jacob.  >  Hoc  igitur  proeceptum  in  Israel  est,  et 
hoc  judicium  datum  est  Deo  Jacub  ;  ut  sic  in  nova 
luna,  et  in  hac  prima  feslivitate  cantare  debeatis, 
in  qua  yetera  transicrunt,  et  facta  sunt  omnia  nova. 

cc  Testimonium  in  Joseph  posuit  illud,  dum  exiret 
1»  de  terra  iEgjpti.  »  £l  hoc  testimonium  non  solum 
in  Israel,  sed  et  in  Joseph  quoque  posuit  Dominus. 
Quare  autem  per  se  Israel,  et  per  se  ponatur  Joseph, 
jam  in  aliis  psalmis  dictum  est. 

Qui  dum  eziret  de  terra  iEgypti,  «  linguam, 
»  quam  non  noverat,  audivit.  >  Quod  autem  in  hac 
translatione  dicitur,  «  posuit  eum,  >  nihil  cst   cui 


martyres  passi  snnt,  et  moriendo  exauditi  sunl; 
quia  hoc  erat  in  desiderio  eorum,  ut  inter  ipc 
tormenta  deficerent;  unde  et  contra  ipsos  darii 
verbis  Ijrannos  provocabant,  neque  eos  propitin 
habere  volebant. 

Probavi  te  apud  aquam  contradictionis.  »  Quid 
per  aquam  contradictionis,  nisi  evangelicam  pnedi< 
cationem  intelligamus?  His  enim  aqnis  et  Jud8Pi,et 
hirretici  omnesque  inQdeles  constantissime  contra- 
dicunt.  £t  hic  quidem  probantur  sancti  :  quia  occidi 
quidem  posunt,  sed  a  praedicatione  comprimi  non 
possunt. 

«  Audi  et  tu,  populus  meus,  et  loquar  Israel,  et 
«  testiiicabor  tibi.  »  Nunc  Salvator  noster  speciaUter 


hoc  pronomen  referre  vaieamus,  nisi  forte  ad  diem  B  Judaeis  loquitur,  qui  eum  prcecipoe  persequebantarf 


insignis  solemnitatis.  Posuit  igitur  Dominus  ilium 
diem  testimonium  Joseph  ;  quia  ille  dies  dat  eis  tes- 
timonium,  quantadilligentia  et  sollicitudine  Domino 
serviat,  et  ejuscelebret  festivitates.  Josephenim  hoc 
in  loco  omnes  illos  signiiicat,  qui  ad  siuiilitudinem 
noYSB  lanffi,  usque  ad  perfectionis  plenitudinem 
quotidie  crescunt,  et  in  melius  proficiunt.  Siquidem 
Joseph  (iccrescem  interpretatur.  Isti  autem  dum 
ezirent  de  terra  i€gypti,  et  de  ignorantise  tenebris 
ad  fldem  transirent,  linguam,  quam  prius  non 
noverant,  audierunt,  et  utriusqne  Testamenti  «cien- 
tiam  didicerunt,  atque  in  neomenia,  hoc  est  in 
principio  nascentis  £cclesiffi,  constantissime  praidica- 


qood  se  Filium  Dei  csse  dicebat.  Docet  itaque  illos 
etsab  testiticatione  praecipit,  ot  eum  audiant,  et 
intelligant,  et  ejus  doctrine  acquiescant.  Et  hoc  eit 
quod  ait  : 

«  Israel,  si  me  audieris^  non  erit  in  te  dens  reeens, 
»  neque  adorabis  deum  alienum.  Elgo  enim  fom 
>  Dominus  Deus  tuus,  qui  eduxitede  terra  idgjpti. » 
£go  itaque  sum  Dominus  Deus  tuus.  Non  sncn  ego 
alius,  et  alius  ille,  qui  eduxit  te  de  terra  iEgypti; 
sed  <  ego  ipse,  qui  loquebar,  ecce  adsum  (l$a. 
uu  6)  :  >  et  propter  te  homo  factus  sum,  ad  te 
docenduro,  liberandum  et  salvandum  Teni.  Si  me 
audieris,  si  in  me  credideris,   non  erit  in  te  deus 


vernnt.  Hoc  autem  testatur  ipse  dies,  hoc  conlirmat  p  recens,  neque  adorabis  deum  alienum  :  «   Ego  sum 


ipsa  insignis  solemnitas,  quoniam  ipsi  interfecti  sunt 
propter  Ghristifidem,  et  nomen  quod  annontiabant. 
Primus  autem  Joseph,  non  quando  exivit,  sed  quando 
intravit  in  terram  iCgypti,  Hnguam  quam  non  noverat 
audivit. 

<  Divertit  ab  oneribus  dorsum  ejns,  manus  ejus 
»  in  cophino  servierunt.  »  Quia  de  Joseph  loqui 
coeperat,  ejos  metaplioram  seqaitur,  qui  cum  prius 
suis  humeris  onera  ferret,  postea  princeps  populi  a 
Pharaone  constitotus  in  cophinis  servivit,  quibus 
granom  mensuratur  et  fertur.  Similiter  autem  et 
sanctomm  dorsum  ab  oneribus  Dominus  divertit ; 
qu^ndo  ait:  «  Venite  ad  me,  omnes  qui  laboratis,  et 
onerati  estis,  et  ego  reflciam  vos  (MaUh,  xi,  28).  > 
In  cophinis  vero  servierunt,  postquam  annonam  D 
Terbi  Dei  popnlis  ministrare,  etpriedicare  coep^runt. 
Hoc  aotem  signiflcaverunt  illi  cophini,  quos  de 
reiiqoiis  panum  apostoli  replevernnt  (MaUh,  xiv). 
In  cophino  igitur  serviunt  qui  panem  evangeliceB 
doctrinsB  aliis  ministrant. 

«  In  trihulatione  invocasti  me,  et  liberavi  te. » 
Hoc  autem  et  de  Joseph.  et  de  sanctis  qui  per  eum 
significantur,  convenienter  inteliigitur ;  quia  et  iiie 
et  ilii  in  suis  tribulationibus  invocantes  Dominum, 
exauditi  et  liberati  sunt.  Unde  et  subditur : 

<  Et  exaudivi  te  in  abscondito  tempestatis ;  »  id 
estin  repentina  et  impro  visa  superveniento  calamitate. 
Talis  antem  tempestas  venit  super  ^beatum  Job,  qui 

r   (704)  Lectio  Vulgate,  in  adinventionibus  suis. 


in  Patre,  et  Pater  in  me  est ;  et  ego,  et  Pater  nnom 
sumus  (Joan.  x,  30).  > 

<c  Dilata  os  tuum,  et  ego  adimpiebo  illud.  »  Volnit 
Dominus  Judeeos  docere,  fovero,  479  et  cibis  spiri- 
ualibus  adimplere ;  sed  noluerunt.  Et  hoc  est  qood 
ait: 

«  Et  non  audivit  populus  mens  vocem  meam,  et 
« Israelnonintenditmihi.»  UndeipsequoqueDominns 
ait:t  Loquebar  etnon  credidistis  (Joan.x);  »itemque: 
«  Qui  ex  Deo  est,  verba  Dei  andit;  propterea  vos 
non  auditis,  quia  ex  Deo  non  estis  (Joan,  vi,  47).  t 
£t  alibi  :  «  Si  non  venissem,  et  locutos  eis  fuissem, 
peccatum  non  haberent  ;  nunc  aotem  excnsationem 
non  habent  de  peccato  suo  (Joan.  xv,  22).  » 

«  £t  dimisi  eos  secundum  desideria  cordis  eomm. » 
Miser  ille  qui  a  Domino  dimittitnr,  ut  cordis  sui 
desideria  faciat.  Sic  enim  Pharaonem  dimiserat 
Dominus,  ut  nsque  ad  mortem  cordis  sni  desideria 
sequeretur. 

«  Et ibn nt in  voluntatibus snis  (704). »  Qoi  enim  ibnnt 
in  voluntatibus  suis,  nisi  qnia  eos  nonquam  poeni- 
tebit,  sed  usque  in  flnem  suis  in  malitiis  perseTera- 
bunt? 

((  Si  plebs  mea  audisset  me,  Israel  si  in  viis  meis 
>  ambulassetad  nihiluminimicoseorumhumiliassem, 
»etsupertribuIanteseosextendissem  mannm  meam. « 
Magnam  consolationem  dant  hsc  verba  omnibos 
illis,  qni  verba  Dei  audinnt  et  cnstodiunt,  ac  per  Tias 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


1018 


datorum  incedant;sicotieniinsont,  et  nullatenus  A  aDeOfquiS.ibbatomnoncof^todit^/oan.ix,  l,6).»Dice- 


tare  possunt,  quin  de  sois  inimicis  aliqoando 
ictam  suscipiaut  (705).  Hanc  autem  ultionem 
iderunt  Judopi,  qaia  verba  Dei  audire  noluerunt; 
uibus  sobditur : 

Inimici  Domini  mentiti  sunt  ei,  et  erit  tempus 
rum  in  seternum.  »  Nunc  Propheta  loquitur, 
ternam  poenam  Judaeis  minatur;  dum  tempas 
m,  tempus  videlicet  mortis  et  perditionis,  in 
num  esse  dicit.  Ipsi  sunt  inimici  Domini,  ipsi 
,  de  quibos  ipse  Dominus  dicit :  Quia  «  odio 
lerunt  me  gratis  (Joan.  xv,  ^5).  »  Et  ipsi  quidem 
titi  sunt  ei,  quia  «  in  propria  venit,  et  sui  eum 

receperunt  (Joan.   i,   10);  »    cum  olim   Hoysi 
lisissent  :  «  Quidqoid  prsecepit  nobis  Dominus  » 
mus  (Exod,  XIX,  8).  > 

Cibavit  eos  ex  adipe  frumenti,  et  de  petra  melle 
turavit  eos.  >  Improperatio  est  adversus  eos, 
mala  pro  bonis  reddere  non  erubuernnt.  c  Ci- 
;,  inquit,  eos  Duminus  ex  adipe  frumenti  • 
emporalibus,  et  spiritualibus  epulis  eos  sa- 
L.  De  hoc  autem  adipe  alibi  dicitur  :  Sicut 
3,  et  pinguedine  repleatur  anima  mea  (Psa/.  lxii, 

Divina  Scriptura  frumentum  est,  quod  vide- 
frumentum  aliis  asperum,  aliisdelicaium  panem 
strat.  Mel  vero  de  petra  susceperunt,  qui  de 
)re  Salvatoris  verba  vitse  audire  meruernnt.  De 
us  dicitur  :  «  Quam  dulcia  faucibus  meis  eloqnia 
super  mel  et  favum  orimeo  I  »  (Vsal,  cxvin,  103.) 


PSALHUS  LXXXI. 

PSALMUS  ASAPH. 

pe  jam  diximus  quid  significet  psalmus  Asaph. 
Asaph,  qui  hynagoga  interpretatnr,  per  quem 
rum  omnium  congregatio  intelligitur.  De 
^oga  loquitur  malignantium,  'eamque  repre- 
it,  quia  Salvatori  nostro  per  se  ipsam  sibi 
mti  credere  nolnit. 

)eus  stetit  in  sjnagoga  deorum,  in  medio  autem 
)s  discernit.  >  Ubicunque  sunt  viri  fortes,  viri 
nies,  et  vitse  merito  ceeteris  prseeminentes,  ibi 
fnagoga  deorum.  Sic  autem  de  futuris  quidem 
'cesentibus  loquitur  Propheta;  et  id,  qood  post 


bat  autem  illis  :  «  Cujus  vestrom  asinus,  aut  bos,  in 
puteum  cadet,etnon  continuoexlraheteumindieSab- 
bati? .)  (Luc.  xiv,  5.) «  Quousque jodicatis  iniquitatem ?» 
•  Quare  transgredimini  prae^eptum  Dei  propter 
traditionem  veslrani?  Nam  dixii :  Honora  patrem, 
et  matrem ;  et  vos  dicilis  :  Monos  quodconque  ex 
me  est,  tibi  proderit  (Maith.  xv,  3-a).  »  Hoc  autem 
iniquitas  est,  et  contra  mandalum  Dei  est.  Facies 
autem  peccantium  somunt,  qui  in  judicio  pprsonam 
respiciunt,  sive  etiam  qui  judicando  peccatores 
similes  fiunt  Facies  enim  a  faciendo  dicitor. 
Eamdem  igitur  faciem  llabet  cum  peccatoribus,  qui 
idem  facit  quod  peccatores  faciunt. 

i<  Judicate  popilloet  egeno,  humilem  et  pauperem 
»  justificate.  >  Si,  inquit,  pupillus  et  egenus,  huniilis 
et  pauper  justam  causam  habuerit,  illos  jodicate; 
illis  justitiam  et  victoriam  datc,  neque  ad  personamy 
sed  ad  causam  respiciatis;  unde  et  subditur  : 

49S  «  EripitH  paoperem,  et  egenum  de  mann 
«  peccatoris  liberate.  »  Non  terreamini  disitis  et 
peccatoris  potentia ;  sed  constanter  causam  pauperis, 
si  justa  fuerit,  justam  esse  ostendatis. 

«  Nescieroiit,  neque  intellexerunt.  «  Nescierunt ; 
inquit,  Propheta,  et  verba  tam  salutaria,  qusB  eis 
Dominns  loquebatur,  neque  intelligere  voluerunt, 
ideoque  t  in  tenebris  ambulant.  »  In  tenebris  ntique 
csecitatis  et  erroris,  quia  caeci  sunt  et  duces  csecorum. 
«  Hovebnntur  omnia  fundamenta  terrse.  »  Contra 
^  hos,  inquit,  judices  iniquos  movebnntur  omnia  fun- 
damenta  terrse,  per  quae  apostolos  intelligimus,  ut 
eos  juste  judicent  et  damnent,  qui  alios  injuste 
jodicare  et  damnare  non  timuerunt.  Uoc  autem  erit 
in  jodicio;  qnoniam,  sicot  scriptum  est,  apostoli 
c  sedebunt  soper  sedes  doodecim,  judicantes 
duodecim  tribus  Israel  (Matth,  xx,  28).  »  Hunc 
autem  versum  interposuit  Propheta.  Hinc  vero  susb 
orationis  Salvator  noster  ordinem  tenet. 

Ego  dixi  :  c  Dii  estis,  et  filii  Excelsi  omnes. «  Hoc 
est  enim  quod  in  Evangelio  dicitur  :  «  Qootquot 
autem  receperunt  eum,  dedit  eis  potestatem  iilios 
Dei  lieri,  his  qui  credunt  in  nomine  ejus  (Joan.  i, 
i2).  »  Snnt  siqoidem  dii,  siint  filii  Dei.  Hoc  Dominus 


jm    temporis    fututnm    erat,   id   factum   esse  \\  dixit,  hoc   constituit.    Hanc  potestatem   hominibos 


dit.  Stetit  enim  Dominus  et  Salvator  noster  in 
poga  deorum,  seu  potins  Judseorum  et  impiorum, 
n  solum  de  factis,  verum  etiam  de  perversis 
itionibus  suis  ea  qua  dccebat  anctoritate  eos 
hendit  et  judicavit.  Unde  et  in  Evangelio  dicitur, 
non  loquebatur  sicut  Pharissei,  sed  qoasi  potes- 
.  habens.  Hoc  enim  ipsi  quoque  testantur, 
tes  :  «  Magister,  scimns  quia  verax  es,  et  viam 
n  veritate  doces,  et  tibi  non  est  cura  de  aliquo ; 
enim  respicis  personam  hominis  (Matth,  xxii, 
Sed  quomodo  discernit  et  judicat  eos?  Sequitur  : 
uousqoe  judicatis  iniqoitatem,  et  facies  pecca- 
im  somitis?  »  Dicebant  illi :  «  Hic  homo  non  est 


dedit;  sed  illis  hominibos,  qui  receperunt  eum,  qui 
crediderunt  in  enm,  et  qui  mandata  ejus  custodie- 
ront.  Cseteris  aotem  quid?  <  Vosautem  sicut  homines 
»  moriemini,  et  sicut  unus  de  principibus  cadetis.  » 
Noluistis,  inquit,  esse  dii,  noluistis  immortales  fieri, 
noloistis  rursum  ad  ccelestia  conscendere;  ideoqoe 
sicut  homines  moriemini,  et  sicut  unos  de  principibns 
cadetis.  Morinntur  nt  homines,  qui  et  corpore  et 
anima  moriuntur ;  cadent  vero  sicnt  unus  de  prin- 
cipibus,  per  qoem  diabolus  significator.  Similiter 
cadent  et  isti,  et  ille,  qui  uno  modo  et  una  hora 
simol  mittentur  in   ignem.    Huc   usqne  Dominus, 


csetera  vero  loqoitur  Propheta. 
S)  Yidentor  in  codice  aliqua  deesse,  unde  sensas  imperfectut  est. 


i0i9 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


iO^ 


(706)«Exsurge,Deus,judicaterram.>»Exsurge,inqoit, 
Deus,  quem  ad  Patris  dexteram  sedere  coDspicio ; 
veni  ad  judicium,  et  judica  terram  :  damna  impios 
et  peccatores,  et  sicut  unus  de  principibus  cadant 
qui  DODsursum  aspiciunt,  sed  sola  terreua  et  trans- 
itcria  quoprunt.  Sufliciant  tibi  tui,  illos  bonora, 
el  glorillca  ;  «  qooniam  tn  bsreditabis  in  omnibus 
gentibus.  «  Niilla  enim  gens  est  in  qua  Dominus 
non  hcereditaverit,  etin  sorte:n  sibi  aliquos  elegerit; 
quia,  sicut  scriptum  est,  c  omnes  gentes  servient 
ei(Psa/.  Li,  i1).  » 

PSALMUS  LXXXII. 

CANTICUM  PSALMI  ASAPH. 

Volt  Asaph  ut  iste  psalmus  cum  cantico,  et 
laudibus  dicatur,  in  quo  Dei  virtus  et  magniticentia, 
et  iniquorum  exterminium  et  perditio  proedicatur. 

«  Deos,  quis  similis  erit  tibi?  (707)  Ne  taceas, 
>»  neque  compescaris,  Deus.  »  Cum  veneris,  inquit,  o 
Deus,  judicare  terram,sicut  in  line  superioris  psalmi 
legitur,  quis  erit  similis  tibi?  Venisli  quondam,  sed 
humilis,  et  in  furma  servi;  vidimus  tenon  babentem 
speciem,  neque  decorem;  venies  autem  clarissimus, 
et  potentissimus  iu  sede  majestatis  tuae,  et  quis 
similis  tibi?  Quis  te  non  timebit,  Domine?  Quis 
similis  Deo  inler  tilios  Dei?  «  Ne  taceas,  neque  cum- 
pescaris,  Deus.  >  Tacuisti,  et  sicut  agnos  sine  voce 
ad  yictimam  ductus,  os  non  aperuisti;  redde  eis 
vicem,  Domine.  Locuti  sont  illi,  et  nimis  superbe 
locuti  sunt  in  tempore  suo,  loquere  et  tu  tempore 
tuo;  cognoscant  te  excelsum,  quihumilem  agnoicere 
noiuerunt. 

c  Qooniam  ecce  inimici  tui  sonuerunt.  »  Sonueruut 
quidem,  et  stulte,  crudeliter,  et  sine  tentatiune, 
Crucifiye  clamaveruut  (Luc,  xxiu).  t  Et  qui  oderuntte 
»  extuleruntcaput. »  SiceniminEvangeIiudicitur:quia 
>  illudebanteimoventescapitasua(A/(7tf/i.  xxvii,39).» 
Caput  autem  levare  contra  Dominum,  superbire  est. 

t<  In  plebem  tuam  astute  cogitaverunt  consilium, 
»  (708),  et  cogilaverunt  adversus  sanctos  tuos.  »  Nou 
solum,  inquit,  contra  te,  sed  et  contra  plebem  tuam, 
et  contra  Ecclesiam  tuam,  et  Judoii,  et  omnes  alii, 
de  quibus  modo  dicturi  sumus,  cogitaverunt  malum 
consilium.  Et  hoc  astute,  dulose  et  fraudulenter. 
c  Et  cogita^erunt  adversus  sanctos  tuos ;  >  et  quid 
cogitaverunt,  audiamus  : 

«  Dixerunt :  Venite,  et  disperdamus  eos  de  gente, 
et  non  memorabitur  uomen  Israel  amplius.  »  Notan- 
dum  quia  ubicunque  loquitur  Asaph,  semper  de  veteri 
historia  parabolas  ponit,  ut  ea  quoQ  antiquis  patribus 

(706)  Omnes  superiores  psalmi  desunt  in  cod. 
Chisiano,  et  in  Marchesio  :  hic  autem  prosequitur 
«ditio,  et  codex  Ghii^ianus. 

(707)  De  Christo  Dumino  hic  loqui  Prophetam 
etiam  Augustinus  exponit  :  c  Quid  enim  ma^num 
dicitiir,  cum  Deu  dicilur: Qtiis  similis  ei'it  tibifnm  illi 
dicatur,quisimilisesse  huminibusvuluit, /'ormam.serti 
acctpiens  in  smilitudiiitm  hominum  factus^  ct  habitu 
inventus  wc^  Aomo,  »  etc.  PfiHipp.  ii,  7. 

(708)Ha*c  altera  leclio  apud  Augustinum  et  Cassio- 
doruin  iuvenitur. 
(709)  Perfecte  convenit  cum  Augustino  hujosmodi 


B 


A  acciderunt,  parabolice  ad  Ecclcsiam  transferainus. 
Sicutinhocloco,ubilsrael  proEcclesiffi  persecutoribus 
accipiuntur.  Hoc  euim  Ecclesice  adversarii  non  solum 
4711  cogitaverunt  et  dixcruot;  verum  etiam  facere 
conati  sunt,  ut  Christianorum  nomm  omnino  dc 
memoria  hominum  toUeretur.  Unde  et  subditur  : 

«  Quoniam  cugitavcrunt  consensum  ia    unum.  • 
Cogiiaverunt,  inquit,  et  cunvenerunt  in   unum  con- 
seiisum  ;  malum  utique  atque  perversum,  ut  Eccle- 
siam  destruerent,    et   sanctos   Dci  interiicerent,  et  ] 
iidem  catholicam  omnino  deierent. 

«  Adversum  te  testamentum  disposuerunt.  •  Qui? 
«  Tabernacula  Idumceorum  et  Ismaelitae,  Moab  et 
»  Agareui,  Gebal  et  Ammon,  et  Amalech,  et  alieni- 
«  geuce  cum  habitantibus  Tyrum,  »  et  caetera  quac  se- 
quuntur.  Pcr  bos  autem  qui  Judieorum  popiilum 
quondum  graviter  persecuti  sunt,  eos  iutelligimus  qui 
Ecclesiam  Dei  usque  hudie  persequuntur.  Nam  et 
Judflei  male  legem  interpretautes,  et  bffiretici,  et  pa- 
gani  adversus  Dominum  suum  testamentum  dispo- 
suerunt,  omnesque  alii  qui  novam  doctrinam  intro- 
ducunt,  adversus  Duminum  aliud  testamentum 
facere  disponunt.  Sed  videamus  modo  qui  sunt  isti 
qui  sauctam  Ecclesiam  persequuntur.  Primum  qui- 
dem  «  tabernacula  Idumaeorum,  »  qui  terreni  inter- 
pretantur  (709);  per  quos  omnes  illos  intelligimus, 
qui  non  auima;,  sed  corpori  serviunt,  et  sola  terrena 
ac  transitoriadiligunt;  a  quibusnonditferunt  «  Ismae- 
litie,  >  qui  sibi  obedientes  interpretantur.  Sibi  autem 

C  obedieutes  sunt,  qui  cordis  sui  desideria  sequuutur, 
et  quocuuque  voluntus  eos  duxerit  ire  non  eni- 
bescunt.  c  Moab  •  vero,  qui  ex  partn  interpretatur, 
furliva  et  iilicita  conjunctione  in  ebrietate  conceptas 
eos  signiticat  qui  Ecclesise  sacramentis  ab  hosreticis 
generantur;  tales  enim  bonos  parentes  habcre  vi- 
dentur,  sed  ex  patre  diabolo  esse  probautur  (710). 
Sed  quid  per  «  Agarenos,  •  qui  extranei  dicnntur, 
nisi  eos  intelligamus  qui  ab  Ecclesia  longe  snnt,  et 
sanctorum  iidem  et  doctrinam  recipere  nolont? 
c  Gebal  »  vero  vallis  vana  dicitur,  per  qnam  steriles 
et  iufructuosi,  falsamque  humilitatem  simulantes, 
significautur.  At  vero  «  Ammou,  »  qui  populus  turbi» 
dus  interpretdtur,  hsereticos  designat,  sicut  et  frater 
ejus  c  Moab,  »  de  quo  superius  diximus.  Sunt  autem 

^  et  ebrietatis  et  fornicationis  iilii,  utpote  insaui  et  in 
errore  gencrati.  Per  «  Amalech  •  autem,  qui  papulus 
brutus  dicitur,  homines  stultos  et  indisciplinatos  ia- 
telligimus,  qui  voluptatem  summum  bonumputantes, 
simul  animam  cum  corpore  mori  arbitrantur.  c  Alie- 

interpretatio. 

(7t0)  Hic  innucre  .videtur  S.  Bruno  quod  suprt 
in  expositione  psalm.  Lxvii,  pag.  442,  dixerat, 
nempe  ordinatos  ab  Arianis,  Nestonanis  et  Oonatistis 
episcupis  ad  Ecclesiam  Cdthoiicam  revertentes,  ser- 
valis  propriis  ordiuibus  misericorditer  fuis^  rece- 
ptos,  quod  factum  retereus,  validas  adniiuit  eurum 
urdinaiiunes  non  tameu  licitas,  quibus  beuigne  in- 
dulsii  Ecclesia.  Quoties  vero  suis  erruribus  uon  re- 
Luntient,  et^i  vere  sacrameota  rect^perint,  didbolum 
tamen  pareutem  habent.  Quid  vero  sentiat  S.  Brono 
de  bimoniacis  suo  loco  dicemus. 


mi 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


1022 


nigenfl!  )»  Tero  ilHsant  qni  idola  colentes  nultum  Dei  A  ficiendo,  quotidie  ei  nbique  immolantur.  At  vero 


cognitionem  habent.  «  Tyri  »  aatem  habitatores  na- 
vigiis  et  negotiationibus  dediti  fuerant,  quos  Pro- 
pheta,  quam  divites  fuisse  describit,  ut  sliarum 
civitatum  priacipes  esse  potuissent.  Scribit  etiam 
de  rege  Tyri,  quem  omni  lapide  pretioso  decoratum 
esse  dicit;  sed  ideo  cecidit,  quia  in  magnam  super- 
biam  se  erexit.  «  Tyrus  »  igitur  mundum  sigoiticat; 
ejus  vero  habitatores,  divites  et  potentes  hujus 
niundi  intelliguntur.  Quod  itaque  adversus  Testa- 
mentum  Dei  supradictas  gentes,  simul  '<  cum  habi- 
tantibus  Tyrum,  »  venisse  dicit,  hoc  est  intplligere, 
quia  non  solum  muitse  proviocise  et  nationes,  sed 
totus  mundus  generaliter  contra  Ecclesiam  conjura- 
vit.  Sed  quid  mirum?  cum  ipse  diabolus  eorum 
princeps  eos  regeret,  et  secundum  suam  voluntatem  B 
dirigeret.  Hoc  est  enim  quod  sequitor  : 

«  Etenim  Assur  simul  venit  cum  illis.  >  Assnr 
quippe  dirigens  interpretatur.  Nullos  autem  alios 
diabolus  ad  se  dirigit,  nisi  eos  quos  a  via  veritatis 
retorquet  et  aberrare  facit.  «  Facti  sunt  ia  susce- 
•  ptiooem  tiliis  Loth.  >  Omnes,  inquit,  isti,  de  quibus 
superius  locuti  sumus,  facti  sunt  in  susceptionem  et 
in  adjutorium  filiis  Loth,  per  quos  hsereticos  signi- 
licari  diximus.  Ecclesiee  inimici  maximi  et  principa- 
les  hferetici  sunt,  et  idcirco  quicunque  Ecclesiam 
persequuntur,  hffireticorum  adjutores  sunt;  nunc 
autem  cos  excommunicat,  et  magnis  imprecationibns 
eis  maledicit. 

«  Fac  illis  sicut  Madian  et  Sisaree,  et  sicut  Jabin 


«  Salmaua  *>  hypocritas  destgnat,  qui  nihil  aliud 
sunt  nisi  umbra,  et  simulalio,  et  multoties  ea  quse 
prohibere  videntur  vehementer  lleri  optant.  Ad  ho- 
rum  igitur  similitndinem  oranes  illos  perituros  esse 
dubium  non  est,  quicunque  sanctuarium  Dei,  Dei 
hsereditatem  aggredi  non  timent,  et  id  quod  divini 
juris  est  sibi  vindicare  non  formidant.  Et  merito 
horum  talium  princrpes  hoc  in  luco  specialiter  male* 
dicuntur;  sive  quia  suo  malo  exemplo  ad  hoc  seelus 
coiteros  impellunt,  sive  quia  in  eos  per  potentiam 
non  repellunt. 

«  Deus  meus,  pone  illos  ut  rotam ;  »  ut  celerrimo 
et  prascipili  cursu  subito  ad  inferiora  terrse  devoi- 
vantur. 

a  Et  sicut  stipulam  ante  faciem  venti ;  >  quatenus 
violento  malignorum  spirituum  turbine,  ad  perdi- 
tionem  mortemque  trahantur.  «  Et  sicut  ignis  qui 
»  comburit  silvas,  velut  si  tlamma  incendat  montes : 
•  ita  perseqoeris  eos  in  temp^^state  tua,  et  in  ira 
»  tua  conturbabis  eos.  »  Bene  autem  silvis  comf/a- 
rantur  quiamulti  sunt,  et  montibns,  quia  superbiae 
spiritu  tumidi  sunt,  qoibus,  ut  in  Evangelio  legitur, 
ignis  ffiternus,  et  flamma  inexstinguibilis  priepa- 
rata  est. 

«  Imple  faciem  eorum  ignominia.  Et  revera  igno* 
minia  et  talibus  maiedictionibus  digni  sunt,  qui 
sanctuarium  Dei  ejusque  ministros  ila  conculcant, 
sibique  subjiciunt,  et  tantis  cootumeliis  afticiunt. 
Lege  omnes  divinas  Scripturas,  et  nullos  alios  inve- 


»  in  torrente  Cisson.  Omnes  isti  disperierunt  in  En-  ^  nies  ita  excommunicatos  et  maledictos,  sicut   illos 


»  dor,  facti  sunt  sicut  stercus  terree.  »  —  «  Madian  » 
interpretatur  judicio;  «  Sisara  »  gaudii  exclusio; 
«  Jabin  >  sapiens^  sed  iste  mundanm;  «  Cisson,  » 
duritia  eorum;  •  Endor  »  vero  generationis  (7H). 
«  Madian  »  itaque  eos  significat  qui  de  judicio 
miseri  exibunt.  «  Sisara  »  vero  eos  significat  quibus 
omne  gaudium  ex^ludetur,  et  semper  in  doloribus 
erunt.  At  vero  «  Jabin  »  sapientes  hujus  sseculi 
ostendit,  qui  apud  Deom  stuUi  esse  dicuntur.  Omnes 
isti  peribunt  in  «  Cisson  et  in  Endor,  »  id  est  in  du- 
ritia  sua.  Et  ia  ipso  fonte  suoe  generationis,  perquod 
peccatum  originaie  intelligimus,  a  quo  qui  Christi 
sanguine  liberatus  non  fuerit,  procul  dubio  in  ster- 


qui  Ecclesias  afiligunt,  et  qui  cogitare  et  dicere  non 
metuunt  :  «  IliKreditate  possideamus  sanctuariam 
Dei.  >  Omnes  enim  isti  sacrilegi  sunt;  et  nos  sci- 
mus  quia  omnes  sacrilegi  excommuuicati,  et  male- 
dicti,  et  damnati  sunt.  Iloc  enim  quod  hic  dici- 
tur :  «  Imple  facies  eoram  ignominia ;  •  et  quando 
isti  quacrent  nomeu  tuum,  dicentea:  Domine,  Domine, 
tunc  confundantur  eeterna  confusione,  et  conturben- 
tur,  non  ad  horam,  sed  in  sseculum  sseculi.  «  Et  re- 
•  vereantur,  et  pereant;  et  >  tunc  tandem  «  cogno- 
»  scant,  quuniam  nomen  tibi  Dominus,  >  quem  aub 
tantis  interdictis,  tantis  prohibitionibus,  tantis  ex- 
communicationibus  et  maiedictionibus  offendere  non 


num  peribit.  Hoc    bellum    sub   Barach  et  P^bora  D  timuerunt. 


uxore  ejos  factum  est. 

€  Poue  principes  eorum  sicut  Oreb,  et  Zeb,  et 
»  Zebee,  et  Saimana  :  omoes  principes  eonim,  qui 
•  dixerunt :  Haereditatepossideamossanctaarium  Dei. » 
Hi  quatuor  reges  sub  Gedeone  mirabili  prslio  su- 
perati  sunt.  4IMO  Interpretatur  aulem  «  Oreb,  >  /b- 
ramen;  «  Zeb,  »  lupus;  «  Zebee,  »  victima;  «  Sal- 
mana,  mumbraprohibendi.  Per  t  Oreb  »  eos  intelligi- 
mus  qui  undique  perforati,  nallum  vitiis  et  malignis 
spiritibus  ingredieodi  obstaculam  opponunt.  «  Zeb  > 
autem  rapaces  et  prsedatores  signiticat.  «  Zobee  » 
vero  diaboii  marlyres  sunt,  qui  se  vicissim  inter- 

(6ii)  In  hisce  interpretationibns  S.  Bruno  ducem  habuit  Cassiodorum. 


«  Tu  solus  Allissimus  super  omnem  terram.  > 
Tunc,  inquit,  quando  ad  judicium  venies  Dominus, 
omnes  amici  et  mimici  cognoscant,  quoniam  tibi 
nomen  Duminos,  »  quoniam  «  tu  solos  Altissimus 
super  omnem  terram.  »  Et  tunc,  o  Deus, «  qais  similis 
erit  tibi?  Ne  taceas,  neque  compescaris,  Deus,  qao* 
niam  ecce  inimici  tui  sonuerunt,  et  qui  te  oderant 
extulerunt  caput.  »  Tui  quidem  Altissimus  es,  ipsi 
tamen  malo  suo    caput    extollere   non  timuerunt. 


i023 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


1024 


PSALMUS  LXXXIII. 


IH  FmEX   PRO  TORCULARIBCS   FILIIS   CORE  (712).- 

In  finem  referatur  iste  psalmus,  ad  Chrisium  vi- 
delicet,  de  qao  liic  dicitur :  «  Et  respice  in  faciem 
Christi  tui.  »  Eht  aulem  pro  torcularibus,  quoruro 
suavi  noYoque  vino  sancti  inebriati  omnium  terre- 
norum  obliviscuntur,  solaque  Dei  tabernacnla  videre 
et  intrare  concupiscunt.  Detur  autem  ad  cantandum 
filiis  Core,  id  est  populo  Cbristiano,  qoi  magis  glo- 
riatur  de  Calvarifie  luco,  quam  de  tota  Jerusalem. 
Core  nempe  Calvaria  interpretatur.  Alii  autem  di- 
cantur  filii  Sion  :  nos  autem  filii  Calvarise  nomina- 
mur  et  sumus. 

c  Quam  amabilia  sunt  tabernacula  tua,  Domine 
»  virtutum  (713)  :concupiscit  et  deficit  anima  mea  in 
>  atria  Domini.  •  Hapc  sunt  illa  tabernacula,  de  qui- 
bus  Dominu6  ait  :  c  In  domo  Patris  mei  mansiones 
8ont  multse  {Joan.  xiv,  2).  »  Uride  Apostolus  dicit : 
«  Chnstus  assistens  pontifex  futurorum  bonorum 
per  amplius  et  perfectius  taberndculum,  non  manu- 
factum,  etc.  (Hebr.  ix,  H.;  Sunt  igitur  tabernacula 
ei  multa,  et  unum,  qoia  et  multo»  mansiones  in  una 
domo  continentur.  Ad  ha>c  autem  tabernacula,  et 
horum  tabernaculorum  atria  sancti  Dei  venire  cu- 
pientes,  nimio  desiderio  deficiunt.  Sed  quibus  de- 
ficiunt?4SI  Omnibus  mundi  hujus  voluptatibus, 
et  quecunque  in  hoc  mundo  haberi  et  desiderari 
possunt. 

•  Cor  meum,  et  caro  mea  exsultaverunt  in  Denm 
»  yivum.  »  Optima  spes  resurrectionis,  quod  animam 
suam,  qu«  per  cor  significatur,  et  carnem  soam  in 
Deum  vivum  exsoltasse  dicit;  quoniam  ad  ipsum, 
et  ad  ejus  tabernacula  se  venire  confiduut.  Sed 
quid  mirum  si  viri  sancti,  et  Deo  amabiles  ad  illa 
tabernacola  festinant,  cum  passer  et  turtur,  parva 
animaiia,  domos  et  nidos  sibi  quasrant  et  inveniant? 
Hoc  est  enim,  quod  dicit : 

t  Etenim  passer  invenit  sibi  domum,  et  turtur 
9  nidum,  ubi  reponat  pullos  suos  (7i4).  Altaria  tua, 
»  Doroine  virtutum,  rex  meus,  et  Deus  meus,  »  non 
invenient  sibi,  sobauditur  domom  et  tabernaculom, 
ubi  ponantur  et  stabiliantur?  Altaria  Dei  dicuntur 
sancti,  quia  Deo  consecrati  sunt,  et  in  eis  habitat 
Deus,  in  eis  quotidie  fiunt  holocausta  et  sacrificia 
Dei.  Unde  Apostolus  ait :  c  Obsecro  vos  per  mise- 
ricordiam  Dei,  ut  exhibeatis  corpora  vestra  hostiam 
vivf  ntem,  sanctam  ,  Deo  placentem  ,  rationabile 
obsequium  vestrum  (Rom.  xir,  1).  » 

«  Beati  qui  habitant  in  domo  tua,  Domine.  »  Ideo, 
inquit,  tanto  desiderio  in  domum  tuam  sancti  venire 

(712)  (c  Filios  Core  interpretatos  habemns  filios 
Calviy  sive  aliqiiid  alind  auod  non  forsitan  latet  : 
interim  quod  occurrit,  vioete,  quia  plennm  est  sa- 
cramento.  Filii  Core,  filii  Christi.  Nam  et  fihos  suos 
dicit  sponsus,  com  ait,  Matth.  ix,  io  :  Non  possunt 
fUii  sponsi  jejunare^  quamdiu  cum  illis  est  sponms. 
Christianorum  ergo  sunt  illa  torcularia.  »  S.  August. 
in  hunc  titulum. 

C^iS)  Alia  lectio  apodAogust.  :  Quam  dUectissima 
sunt  tabemactila  tua^  Domine  virtutum.  In  tractata 


A  et  babitare  cupiunty  quia  scinnt  eos  esse  beatot,  qni 
habitant  in  domo  tua.  Unde  et  hic  idem  Prophett 
alibi  dicit :  «  Unam  petii  a  Domino,  hanc  reqairam,  I 
ut  inhabitem  in  domo  Domini  omoibus  diebus  vits 
mese  (Psal.  xxvi,  6).  »  Unde  autem  sit  iila  beatitu4o 
audiamus  «  in  ssecalum  soeculi  laudabunt  te.  »  Ab 
omnibus  itaque  occupationibus,  et  fatigationibas 
expediti,  solis  Dei  laudibns  et  jubilationibus  Taca- 
bunt.  Et  hoc  est  quod  ipsi  desiderant,  ut  Deom  omni 
tempore  el  siue  intermissione  laudare  et  benedicere 
valeant.  Qui  autem  habet  quod  desiderat,  beatus 
est.  £t  hoc  quidem  in  hac  vita  nullus  hominam  ha- 
bere  potest. 

«  Beatus  vir  cujus  est  auxilium  abste,  Domine ;  » 
beatns,  inquit,  est  ilJe  vir,  cui  in  hac  vita  sic 
auxiliaris,  ut  ad  illam  d«>mum  tuo  adjutorio  consceD- 
dere  possit.  Nemo  enim  venit  ad  te,  nisi  ta  traxeris 
eam.tAscensusincorde  ejusdeposoit.  >Ubi?«lnyall6 
»  lacrymarum,  et  in  loco  quem  di.^^posuisti  eis  (715).» 
Convailis  lacrjmarum,  et  iocus  laboris  et  certaminisa 
Deo  nobis  dispositus,  hic  mundus  est.  Hic  igilur  pro 
peccatis  plorandum  est,  qnia  «  beati  qui  lugent, 
quoniam  ipsi  consoabuntur  (Matth^  y.  5).  «  Hic  in 
vinea  Dei  laborandum  est;  quia  qui  laboraverit, 
mercedem  recipiet.  Hic  contra  vitia  et  malignos 
spiritus  totis  viribus  certandum  est;  quia  »  nemo 
coronabitur,  nisi  qui  legitime  certaverit  {U  Tim. 
lU  5).  »  Disponamns  et  ordinemus  ascensiones  in 
corde  nostro,  et  q'iosdam  gradus  nobis  faciamos, 

G  per  quos  de  hac  valle  in  illum  montem  abi  est  iila 
domns  ascendere  valeamus.  Si  disposuisti  jejunare, 
unnm  gradum  fecisti;  si  disposuisti  eleemosynam 
dare,  alterum  fecisti;  si  disposuisti  debitoribus  tuis 
debita  dimittere,  et  omnibus  in  te  peccantibns  in- 
dolgere,  et  hic  gradus  est.  Isto  igitnr  modo  illa 
scala  conficitar,  qua  de  hac  valle  profundissima  in 
coelum  ascenditur.  Qui  autem  hoc  fecerit,  beatos 
erit.  Unde  hoc  ?  Seqaitur  : 

«  Ecce  enim  benedictionem  dabit,  qui  legem  de- 
»  dit;  ambulabunt  de  virtnte  in  virtuten;,  yidebitur 
»  Deus  deorum  in  Sion.  »  Qui,  inqnit,  hanc  legem 
dedit,  et  hnnc  ad  sibi  serviendum  locnm  disposuit, 
ipse  dabit  et  benedictionem,  qua  ad  beatitudinem 
perdocamur.  «  Venite,  icquit,  benedicti  Patris  mei, 

^  percipite  regnum  quod  vobisparatum  est  ab  origine 
mundi  (Matth.  xxv,  3i).  «  Et  tunc  quidem  «  videbi- 
tur  Dens  deorum  in  Sion;  »  in  illa  videlicet  Sion, 
quse  digne  satis  speculatio  interpretatur.  Sed  a  qai- 
bas  videbitur?  Ab  illis  qui  ambulabunt  de  Tirtnte  in 
virtutem,  et  qui  per  illam  scalam  ascendent,  de  qua 
modo  superius  diximns.  Polchra  via  est,  de  rirtute 

S.  Maxim.  Taurin.  contra  Judseos,  p.  744»  edit. 
Rom.,  lectio  conformis  est  textui  Brunonis  :  Quam 
amabilia  sunt  tabemaeula^  elc. 

(714)  Hujusce  similitudinis  docta  et  copiosa  habe- 
tur  apud  Augustinum  expositio. 

(7i5)  Eadem  versione  osus  est  Augustinns,  qni 
ait :  «  Unde  ploramus?  Nisi  inde  se  misernm  ezcla- 
mabat  Apostoius,  Rom.  vii,  23,  qaia  videbat  aliam 
legem  in  membris  suis  repugnantem  legi  roentis 
su«.  Et  unde  hoc  nobis?  Ex  pcsna  peccati  » 


1025 


Exposmo 


in  virlutem  ambulare,  defide  in  spem,  de  spe  in  cha- 
ritatem,  de  charilate  in  humilitatem,  de  humilitate 
in  patienliam,  de  patientia  in  ubedientiam,  de  obe- 
dientia  in  continentiam,  et  sic  transire  de  virtute 
in  virtutem,  donec  veniatur  ad  summam  virtutem, 
id  est  ad  Salvatorem  nostrom,  qui  est  Dei  virtus  et 
Dei  sapientia. 

tt  Domine,  Deus  virtutum,  exaudi  precem  meam, 
»  auribus  percipe,  Deus  Jacob.  »  Hoc  autem  tale  est  ac 
si  diceret :  Ut  quolibet  modo  ad  te  conscendere  va- 
leam,  exaudi  orationem  meam,  qui  aliter  ad  te 
venire  non  possum.  Per  Jacob  illi  intelligantur  qui 
vi  superant,  malignos  spiritus  supplantant,  et  ta- 
)es  quidem  iu  Dei  militia  non  immerito  computan- 
tur, 

«  Protector  noster  aspice,  Deus,  »  et  porrige  ma- 
num  ad  te  venientibus ;  quia  nisi  tu  traxeris  nos  in 
hoc  itinere  tam  arduo,  sine  dubio  deiiciemos.  t  Et 
»  respicein  faciem  Christi  tui ;  »  qoi  ideo  homo  factus 
est,  ideo  nostr»  humanitatis  furmam  suscepit,  ut 
ubi  ipse  est,  et  nos  simus,  et  regem  nostrum,  nostrw- 
que  humanitatis  participem  semper  videamus,  et 
videndo  gaodeamus. 

«  Quia  meliorestdies  una  in  atriistussuper  millia. » 
Ideo,  inquit,  in  illam  domum,  vel  arcam  iliius  do- 
mus  tanto  desiderio  intrare  festino,  quia  melior  est 
4LHZ  dies  uua,  una  qoidem,  qui  iinem  non  habet ; 
c  Noxenim,  »  sicutscriptum  est,  t  non  erit  illic  (Apoc. 
XXI,  23).  »  Melior,  inquit,  est  dies  una,  non  dicam 
in  •domo  tua,  sed  foris  in  atriis  domus  tuae,  super 
milia,  ubicunque  fueront.  Nihil  igitur  sunt  omnia, 
quaecunque  sunt,  et  ubicuuque  sunt,  ad  illius  beati- 
tudinis  ccmparationem. 

«  Elegi  abjectus  esse  in  domo  Domini  magis  quam 
•  habitare  in  tabernaculis  peccatorum.  »  Quamvis 
stella  ibi  diiferat  a  stella  in  claritate,  nemo  tamen  ibi 
abjectus  erit;  sed  magis  iste  ibi  desiderat  minimus 
esse,  quam  in  hoc  mundo  potentissimus  esse,  ubi 
non  sont  nisi  tabernacula  peccatorum  :  siquidem 
sanctorum  sonversatio  in  coelis  est(  PAi/ipp.  iu). 

«  Quoniam  misericordiam  et  veritatem  dillgit  Do- 
»  minns,  gratiam  et  gloriam  dabit  Deus.  »  Et  gra- 
tiam  quidem  peccatoribus  dabit,  quia  misericors 
est,  gloriam  vero  poenitentibus  sibique  servientibos, 
quia  verax  est.  Illi  sola  misericordia  salvantur,  isti 
pro  victoria  coronantur  ;  aliter  autem  neque  miseri- 
cors,  neque  verax  dici  potuisset. 

<(  Dominus  non  privabit  l>onis  ambulantes  in  inno- 
»  centia.  »  Illi  ambulantes  sunt  in  innocentia,  qui- 
bus  Apostolus  dicit :  «  Non  vosmetipsos  defendentes, 
charissimi,  sed  date  locum  irffi  [Rom,  xit,  t9).  »  Et 
qiiidem  Dominus  ait  :  c  Si  vos  persecoti  foerint  in 
nna  civitate,  fugite  in  aliam  (Matth,  x,  23).  »  Et : 
«  Diligiteinimioosvestros,  benefacitehis  qui  oderunt 
vos  {Matt.  V,  44).  §  Goi  eoim  norebit,  qoi  ipsos 
8Q0S  diligit  inimicos  ?  »  Noo  privabit  bonis  ambu- 


IN  PSALMOS.  1025 

A  »  lantes  in  innocentia.  Domine,  Dens  virtutom 
c  beatus  homo,  qui  speratin  te.  »  Tales  autem  non 
privabuntur  bonis  sed  aeternis  cum  Domino  deliciis 
perfruentur.  EtJdeo  beaius,  qui  in  domo  tua  habi- 
tabit.  Ipse  estenim,  cui  dicitur:  ■  Spera  in  Domino, 
et  dabittibi  pelitiones  cordis  tui  {PsaL  xxxvi   4)    J 

PSALMUS  LXXXIV. 

IN   FINEM  FILIIS  COHK,  PSALMUS. 

MulU  bonain  hoc  psalmo  promittuutur  et  dantor 
liliis  .Core,  quiaipsi  soli  sunt  quibusChristi  incar- 
natio  et  passio  fructuosa  fuit.  Ipse  David  loquitur 
in  hoc  psalmo,  et  sic  de  futoris,  quas:  deprwteritis 
loquitur,  et  dicit  Domiuum  in  adventu  Filii  sui 
terram  suam  benedixisse,  et  de  diaboli  potestate 
P  liberasse. 

«  Benedixisti,  Domine,terram  tuam.»  In  adventu, 
inquiU  Filii  tuibenedixisti.  Domine,  teiTdm  tuam,qual 
adhuc  sub  maledictione  illa  jacebat,  qua  primo  ho- 
mini  dictum  fuerat :  «  Maledicta  terra  in  opere  tuo 
(Genes.  iii,  i7).  »  Tuam,  inquit,  terram  benedixisti, 
illam  videlicet  quai  in  te  credit,  tibique  servit:  aiia 
vero  adhuc  sub  autiqua  maledictione  manet. 

«    Averlisti    captivilatera   Jacob.  »   Iljius*  utique 
Jacob,qui    palris    beuedictionem   accipere  meruit 
per    quem    populus    Christianus    siguincatur,    qoi 
Christi  sanguine  et  aqua  baptismatis  de  diaboli  po- 
teslate  iiberatus  est. 

«  Remisisli  iniquitalem  plebis  tu«.  operuisti  om- 
»  nia  peccata  eorum.  »  Do  popuio  Chrisiiano  loqui- 
C  tur,  cui  simul  cum  origiuali  peccato  omuia  peccata 
iubaptismo  remiltuotur(7t6).  Unde  et  alibi  dicitur  : 
«  Beati,  quorum  remissoj  sunt  inquitates.  et  qoo- 
rum  tpctasunt  peccata  (Psa/.  xxxi,  i).  » 

«  Miiigasti  omnem  iram  tuam.  .  Tanta  erat  ira 
ctindiguatio  Dei,  usque  ad  id  temporis,  ut  ipsi  quo- 
que  patriarcbas  et  prophetae  necessario  in  iufernum 
descenderent. 

«  AvertisU  ab  ira  indignationis  tu».  »  Averlisti, 
mqiiit,  te  ab  ira  indiguatioois  tu*,  el  quos  prius 
videre  nolebas,  nunc  quasi  fiJios  charissimos  ample- 
xaris. 

«  Converle  nos,  Deos  salutaris  noster.  »  Quoniam 
quidem,  inquit,  tu  gratuita  bonitate  tua  oonversos  es 
ad  nos  et  eos,  qui  miiltum  te  olfeuderunt,  respicere 
digcaris,  converte  nos  quoque  ad  te,  quia  vi«  nostrs 
pravoB  sunt,  perquos  incedere  scliti  sumus.  Tu  eiiim 
es  Dt-us  Salvator  noster.  et  in  te  solo  consiatit  toU 
saius  nostra.  «  Et  averte  iram  toam  a  nobis,  ut  non 
»  iu  ffiternum  irascaris  nobis.  »  Sic,  inquit,  con- 
verte  nos  ad  te,  et  sic  averlas  iram  tuam  a  nobis, 
ut  nunquam  amplius  irascaris  nobis.  Nunquam  enim 
fit  quod  in  BBternum  non  Ut.  Unde  et  subditar  : 

«  Neque  extendas  iram  tuain  a  progenie  in  pro- 
»  geuies.  »  Fuisti,  quasi  dicat,  iratus  primis,  roga- 
mus  te  ne  irascuris  novissimis  Satis  tibi  sit  quod 
prcpcedens  progenies  sensit  iram  tuam,  amodo  ea 


D 


(716)  «  Remittere,  est  debitom  reiaxarenon  canss      nus  remisit  colpam.  dum  reos  pervenire  fecit  ad  ve- 
alicujos  intervento,  sed  pietatis  intuita.  Sic  Domi-     niam,  »  etc.  Cassioo. 


mi 


S.  BRUNONIS  EPlgCOPI  SIGNIENSIS.  i02S 

quoe  seoulura  est,  inveniat  niisericordiam  A  populi  Dei  Filium  recipere  noluit;  u   verumtameii 


! 


progenie?, 
tuam  (717). 

4LH3  a  Deus,  tu  conversus  vivificabis  nos,  »  qui  ne- 
quaquam,nisiconverteres,vivificaresnos.Nemoenim 
viviricabitur«  nisi  quia  primaconversatione  conversus 
fuerit.  «  Et  plebs  tua  la^tabitur  in  te,  »  tota  peuitus 
a  via  mala  co.iversa  ad  te.  £t  quia  hcec  tanta  con- 
versio,  et  immutatio  nisi  per  adventum  Filiituiiieri 
non  potest,  veniatjam  diu  desideratus,  tautoque 
tcmpore  exspectatus.  Ct  lioc  est  quod  ait : 

»  Ostende  nobis,  Domine,  misericordiam  tuam, 
»  et  salutare  tuum  da  nobis  (718).  »  In  eo  enim 
ostendit  Duminus  misericordiam  suam,  quia  dedit 
nobis  salutare  suum.HfiBC  misericordia  omnes  alias 
superavit,  qaia  a  proprio  Filio  non  pepercit,  et  pro 


prope  est  timeutibus  eum  salutare  ipsius.  >  Neque 
enim  justum  esaetut  propter  malos  bonos  abjecerit, 
et  propter  iuimicos,amici  et  timenteseum  perirent. 
Propter  igitur  istos  paucos  eum  timenles  et  in  eum 
crederites  factum  est,  «  ut  inbabitet  gloria  ia  terra 
»  nostra.  »  Inde  enim  beatissima  Virgo  Maria,  inde 
et  apostoli  fuerunt,  de  quorum  maxima  et  principali 
gloriatota  Isetatur  Ecciesia.  Hinc  estenim  quod  per 
prophetam  dicitur.  <  Nisi  Dominus  Sabaoth  reli- 
quisset  nobis  semen,  velut  Sodoma  essemus,  et  velut 
Gomorrhasimiles  fuissemus  (Isa.  i,  9).  » 

c  Misericordia  et  veritas  obviaverunt  sibi,  jastitia 
«  et  pax  complexse  sunt  se.  »  lu  Christi  namque 
nativitate,  et  in  ejus  gloriosissima  humanitate  eve- 


nobis   omnibus  tradidit   iilum    (Rom,    viii^  32).    v  6  neruot,  sesequo  vicissim    complectentes,  quia  nihil 


Ostendit  quam  misericors  esset,  dum  modum  mise- 
ricordise  superascendit.  Cum  autem  htec  Propheta 
tractaret,  subito  sensit  Dominum  in  se  loqoentem, 
suffique  petitioni  respond;.mtem,  et  ait: 

«  Audiam  quid  loquatur  in  me  Dominus  Deus.  > 
Dominu^  ergo  eat  qni  loquitur  in  prophetis,  et  ea 
quu;  prophetffi  dicunt,  non  sunt  prophetarum,  sed 
Dei(7i9).  Uude  et  discipulis  Dominus  ait  :  «  Non 
enim  vos  estis  qui  loquimini,  sed  spiritus  Patris 
mei,  qui  loquitur  in  vobis  (Matth.  x,20).  » 

«  Quoniam  loquetur  pacem  in  plebem  suam,  et 
»  soper  sanctos  suos,  et  in  eos  qui  convertuntur  ad 
»  ipsum.  >  Quid  est  autem,  « loqnetur  pacem  in  ple- 
bem  suam,  »  nisi,  qnia  dabit  paccm  populo  suo,  et 
sanctissuis?  Inde  cnim  in  Christi  nativitate  voces 
angelorum  audito;  sunt,  dicentium  :  «  Gloria  in 
excelsis  Deo,  et  in  terra  pax  hominibus  honse  vulun- 
tatis  (Lt<c.  II,  14).  »  Quod  enim  dicitur,  t  homiuibus 
bonee  volnntatis,  »  hoc  est  quod  dicitur,  «  et  iii  eos, 
qui  convertuntur  ad  ipsum.  »  Aliis  enim  non  datur 
haec  pax,  nisi  his  qui  bouam  voluntatem  habent,  et 
qui  ad  ipsum  convertuntur,  per  quos  videlicet  soli 
Christiani  signiiicantur.  Quid  ergo  de  Judo^is  iiet, 
qui  ad  ipsum  converti  nolueront?  Audi  Apostolum 
dicentem:  «  Cfficitas  ex  parte  contigit  in  Israel 
(Rom.  XI,  25).  »  —  «  Non  enim  repulit  Deus  plebem 
suam,  quam  prcescivit  (ibid.  2).  >  Ex  parte  populus  illi 
inconvertibiiis  fuit ;  multi  tamen  ex  eis  in  Christum 
crediderunt,  qoornm  gratii  et  inter  eos  nasci,  et  D 
prius  ad  eos  venire,  et  eis  prius  prsedicare  Dominus 


foit  bonitatis,  nihil  fuit  virtutisethonestatis,  quod 
in  ipso  non  fuerit.  Quoniam,  sicut  Apostolus  ait : 
«  In  ipso  requievit  omnis  pienitudo  divinitatis  cor- 
poraliter  (Coloss,  ii,9).  »  ipse  denique  esl  misericor- 
dia^  ipse  est  veritas  et  justitia,  ipse  est  pax  nostra, 
quse  fecit  utraque  unum  (Ephes.  ii).  £t  haic  quidem : 

«  Veritas  de  terra  orta  est,  et  justitia  de  coelo 
»  prospexit.  »  Beata  Vigo  Maria  et  terra  vocatur  et 
coelum  :  terra  per  naturam,  coelum  per  gratiam ; 
terra,  quia  de  terra  facla  est,  coelum,  quia  Dei 
habitatio  est.  <  Veritasigitur  de  terra  orlaest,  »  quia 
Salvator  noster  de  Virgine  natus  est ;  ipse  enim  et  via 
est,  et  veritas,  et  vita  (Joan.  xiv).  <  Et  justitia  de  coelo 
prospexit,  »  quia  idem  Duminus  Salvator  noster,  qui 
deea  natus  est,  quse  et  coelum  vocatur  et  terra, 
mundum  istum  misericorditer  respicere,  et  impios, 
et  peccatores  justilicare  dignatus  est.  Bene  autem 
coeium  dixit,  quam  terram  vocaverat,  ne  tanto: 
personae  injuriam  tali  uomine  fecisse  videretur. 

«  Etenim  Dominus  dabit  benignitatem,  et  terra 
»  nostra  dabit  fructum  suum.  >  Certissime,  inquit, 
credite,  et  nullatenus  dubitare  velitis,  quia  revera 
Dominus  dabit  benignitatem,  et  sicut  per  me  ipsum, 
et  per  alios  prophetas  promisit,  in  temporepro^linito 
mittet  nobis  Filium  suum,  et  terra  nostra,  sicut 
modo  dixi,  dabit  fructum  suum.  Felix  terra,  quce 
talem  fructum  dedit  :  felicissima  Virgo,  quse  talem 
Filium  genuit  1 

«  Justitia  ante  eum  ambulabit.  >  Justitia,  iuquit, 
ante  eum  ambulabit :  quia  in  omnibus  justitiam 
sequetur,  et  in  nullo  a  justitia  deviabit.   «  Et  ponet 


voluit.  De  quibus  subditur  : 

t  Verumtamen  prope  est  timentibus  eum  salutare      »  in  viagressussuos.  •  In  via  namquejustiticegressus 
9  ipsius.  >    Ouamvis,   inquit,    maxima  pars  iliius      suos  ponunt,  qui  per  viam   justitia^  incedunt.    De 


(7i7)  Quse  compendiose  divit  Bruno,  per  amplio- 
rem  Cassioduri  expositionem  declarantur :  a  Per- 
scrutandum  est  aotem  quod  duas  progenies  posuit : 
prima  est  enim  (ut  quibusdam  placet)  ab  Adam 
usque  ad  Christum  :  secuuda,  qu»  }>er  gratiam  bap- 
tismatis  usque  ad  tiuem  steculi  perducta  cuncludi- 
tur.  Petiit  ergo  ut,  quia  priuri  generationi  pro  per- 
tinacia!  suse  qualitaie  juste  iratus  est  Domiuus,  ne 
secundue  geueratioui  veiit  irasci  :  quac  et  si  a  pec- 
cato  immuuis  esse  nou  potest,  tamen  per  gratiam 
baptismatis,  et  satisfactionem  culparum  suarum  sor- 


dibus  desiderat  expiari.  » 

(718)  c  Da  nubis,  »  id  est  concede  salutare  tuum,  » 
qudsi  amplecleadum,  quasi  possidendum,  quasi  mu- 
nere  seteruse  glori»  perfruendum.  Perlidis  tantum 
apparuit,  non  etiam  datas.  »  Cassiod. 

(719)  Ex  quo  ipse  Spiritus  sanctus,  qui  loqoilur 
in  propuetis,  de  se  dicit  esse  Deum,  hinc  arguit 
Cassiodurus,  ejus  cum  Patre,  et  Filio,  a  quibus  pro- 
cedit,  seqaaliiatem,  eamdemque  naturam,  atque  sub- 
stantiam. 


i02U 


EXPOSITIO  IN  PSALHOS. 


i030 


qaibus  Domlnus  ait :  «  Beati,  qui  esuriant  et  sitiunt  ^     **  Laetifica  animaai  servi  tui,   qaia  ad  te,  Domiue, 

»  levavi  dnimaro  meam.  »  Digna  ost  illa  smima  laeti- 
ficari.  qnm  Domino  offertur  et  pra?sentatur.  Bonis 
actionibiis  levatur  anima  ad  Deum,  sicut  malis  mer- 
giturin  infernnm. 

«  Quoniam  tu,  Domine,  suavis  et  milis  e»,  et 
»  copiosus  in  misericordia  omnibus  invocantibus  te. 
»  Aiiribas  percipe,  Domine,  orationem  meam,  et 
»  iiitende  voci  deprecalionis  mese.  »  Jam  non  qucBril 
ut  ex  suis  factis,  sed  ex  sola  Dei  bonitate  exaudiatar 
Exaudi,  inquit,  orationem  meam,  et  deprecationem 
meam.  Quare  ?  Quia  snavis  es,  quia  mitis  es,  et 
peccatoribus  ad  te  conversis  benignus  es ;  insuper 
et  copiosus  es  in  misericordia  omnibus  invocantibas 


justitiam,  quouiam    ipsi  saturabuntur   {Matth.     t, 
6).  » 

484  PSALMUS  LXXXV. 

ORATIO  IPSI  DAVID  (720). 

David  propbeta  in  persona  totiusEccIesio^  loquitur 
ipsi  David,  qui  veraciter  David  vocatur,  id  est 
inanu  fortis.  De  quo  alibi  dicitur  :  <  Dominus  forlis 
•et  potens,  Dominus  polens  in  proelio  [Psal,  xxiii, 
8).  » 

luclina,  Domine,  aurem  tuam  ad  me,  et  exaudi 
«  me,  quoniani  egenus  et  pauper  sum  ego.  »  Iste 
psalmus  planus  est,  et  totu<4  deprecationibus  plenus, 
iieque  eget  multa  expohitione.  Sed  '  beati  pauperes. 


quoniam  ipsorum   est  regnum  ccBlonim  (Matth,  v,  B  *®*  Multi   sunt  invocantes  et  misericordiam   posta- 


3).'»  Divitibus  autem  quid  dicitur?  «  Vae  vobis, 
divites,  qui  habetis  consolationem  vestram  (Luc.  vi, 
24).  »  Ecce  enim  iste,  qui  hic  loquitur,  qnoniam 
egenus  et  pauper  est,  inde  pripcipue  se  exaudiri 
sperat.  Hinc  est  enim  quod  Apostolus  ait  :  *  Pra»- 
cipe  divitibus  hujus  sseculi,  non  superbe  sapere,  nec 
sperare  in  incerto  divitiarum  (I  Tim,  vi,  i7).  r 
Quam  enim  spem  in  Deo  habere  possunt,  qui  in 
incerto  divitiarum  spem  suain  ponunt?.  Paoperes 
sunt,  qui  nihil  habent.  De  quibus  Apostolus  ait  : 
«  Tanquam  nihil  habent  et  omnies  possidentes 
(TlCor,  VI,  iO). »  Egeni  vero  illidicuntur,  qui  et  multis 
egent,  et  paucis  et  minimis  conlenti  sunt.  De  illis 


lantes,  sed  misericordia  tua  copiosior  est,  quam  dici 
etcogitari  possit. 

«  In  die  tribulationismeffi  clamavi  ad  te,  qnoniam 
»  exaudisti  me.  »  In  multis,  inquil,  tribulationibus 
raeis  expertus  sum  benignitatem  tuam,  quia  in  die 
tribulationis  meoj  semper  clamavi  ad  te,  et  confi- 
denter  clamavi.  qaoniam  semper  exaudisti  me.  Hoc 
autem  dii  gentium  facere  non  possunt,  neque  in  suis 
tribulationibus  ad  se  clamanles  exaudire  yalent.  Et 
hoc  est  quod  ait : 

«  Non  est  similis  tibi  in  diis,  Domine,  et  non  est 
»  qui  facere  possit  secundum  opera  tua.  Quoniam 
»  dii  gentium  daemonia,  Dominus  autem  coelos  fecit.  » 


itaque  hoic  intelligamus,   qui  sua   sponte  egeni   et  q  ^<^c<>^ue   c  omnes  gentes,  quascunque  fecisti,  »  re- 


pauperes  sunt 

«  Custodi  animam  meam,  quoniam  sanctas  snm.» 
Qui  sanctus  est,  diguus  est,  qui  a  Domino  custodia- 
tur.  Sed  ego  omnes  illos  sanctos  inteltigo,  quisacra- 
mentis  Ecclesiae  sanctiiicati  fidem  tenent,  et  ab 
Eoclesia  non  recedunt,  quamvis  peccatores  esse 
videantur.  Sic  enim  et  in  iegibus  habetur,  de  locis 
Domino  dedicatis,  si  destruantur,  sacer  tamen  per- 
manetlocus.  •  Saivum  fac  servum  tuum,  Deus  meus. 
»  sperantem  in  te.  »  Et  hic  similiter  ratio  redditur, 
cur  eam  Dominus  salvare  debeat,  dum  dicit  :  «  spe- 
rantem  in  te.  »  Certum  est  enim,  quia  «  spes  non 
confundit  (Rom.  v,  5).  >  et  quia  nunquam  deserit 
Dominus  sperantes  in  se. 

«  Miserere  mihi,  Domine,  quoniam  ad  te  clamavi 


lictis  diis  suis,  et  qui  eos  adjuvare,  etde  tribulatio- 
nibus  liberare  non  possnnt,  «  venient  ad  te,  et 
»  adorabunt  coram  te,  Domine,  et  honorificabant 
»  nomen  tuum.  »  IIoc  autem  maxima  ex  parte  jam 
factum  est,  et  adhuc  circa  finem  saeculi  futurum 
est,  quando  plenitudo  gentium  intrabit,  et  quando 
Israel  salvus  fiet  (Rom.  xi).  Et  hoc  merito. 

«  Quoniam  magnus  es  tu  et  faciens  mirabilia,  to 
»  es  Deus  solus.  •  Si  illi,  inquit,  dii  essent,  adorandl 
et  houorandi  essent ;  sed  quia  tu  solus  Deus  es,  tu 
solus  honorandus  et  adorandus  es. 

«  Deduc  me,  Domine,  in  via  tua,  et  ambulabo 
»  in  veritate  tua.  »  In  via  Dei  sunt  omnes  fideles, 
sicut  in  via  diaboli  sunt  omnes  infideles.  Indigenl 
tamen    ut    a   Domino    4S5   deducantur,   et    ejus 


»  tota  die.  »  Longo  tempore  se   clamasse   ostendit,      auxilio  snstineantur,  quatenus  in  veritate  ambulare 


in  eo  quod  tota  die  se  clamasse  dicit.  Hinc  est  enim 
quod  Apostolus  ait  :  «  Sine  internjissione  orate 
(l  Tim,  V,  \1)  •  Et  Dominusin  Evangelio  :  c  Petite, 
inquit,  et  dabitur  vobis,  quffirite,  et  invenietis, 
pulsate,  et  aperietur  vobis  ;  omnis  qui  petit,  accipit, 
et  qui  quffirit,  invenit,  et  pulsanti  aperietur  (Mfttth. 
vii,  7,8).  >  Etalibidicitur,  qaia  «  Regnum  coeloram 
vim  patitur,  et  violenti  diripiunt  iilad  (Matth,  xi, 
12^.  >  Apparet  igitur  in  his  verbis  quantum  potest 
violenta  et  diuturna  oratio. 

(720)  Oratio  David.  «  Quia  Dominus  noster  secun- 
dum  carnemfilius  David,  secundum  vero  divinitatem 
Dominus  David  et  creator  David ;  et  non  soium 
ante  David,  sed  et  ante  Abraham  ex  qao  David,  sed 


valeant,  et  nullatenus  in  errorem  trahantur. 

c  L»^tatur  cor  .meum  ut  timeat  nomen  tnum.  > 
—  «  Initium  sapienti»  timor  Domini  (PsaL  cx,  10).  » 
Unde  et  alibi  dicitur  :  «  Time  Deum,  et  observa 
mandataejus,  hoc  est  enim  omnis  homo  {Eccle.  xii, 
13).  »  Illa  corda  timent  Deum,  qu»  spirituali  sunt 
Jaetitia  perfusa  :  quai  vero  spirituali  Itetitia  perfusa 
sunt,  jam  non  lerrena,  sed  coelestia  diligunt,  et 
sperant.  Quid  est  igitur,  «  Isetetur  cor  meum,  ut 
timeatnomen  tuum?  »  nisi  da  niibi  cor  perfectam, 

et  ante  Adani  ex  quo  omnes   homines,  sed  et  ante 
coelum,  et  terram  in  quo  omnis  creatura  est.  »  S. 

ACGUST. 


i03t| 


1031  S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 

et  tni  amoris  lcetitia  plenum  ?  Hoc  aulem  si  feceris,  A  qui  me  odernnt  et  confundantur,  et  inde  confbndaa- 1 
et  tale  cor  si  luih  dederis,  c  conliiebur  tibi,  Domine 
Deus,  in   toto   corde   meo,  et  houoriiicaho  uomen 


tuum  in  frternum.  »  Etboc  merito.  Uude  hoc? 

«  Quia  misericordia  lua  magna  est  super  me,  et 
»  eripuisti  animam  meam  ex  inferno  inferiori  (721).» 
Magna  quidem  est  misericordia,  quoe  ex  inferno 
inferiori  auimam  liberat.  Sicut  in  iila  superna  bea- 
titudineaiiiab  aliis  differunt  in  gloria;  itain  ioferno 
alii  ab  aliis  dilfernnt  in  tormenlis.  lllffi  igitur  animae 
liberantur  ex  iuferno  inferiori,  qu(e  ex  majoribus  et 
gravioribus  tormentis  liberautur,  non  quod  ibi  ali- 
quando  fueriut,  sed  quia  ibi  futurae  essent,  nisi 
gratia  Dei  iiberats  fuissent. 

«  Deus,  ii^usti  insurrexerunt  in  me,  et  synagoga 


»  potentium     quffisierunt  auimam  meam,  et    non  ^  ,  Jacob.  »  Jam  superius  de  fundamentis  dictum  esL 

«  Fundamentum  aliud,  ait  Apostoius,  nemo  potest 
ponere,  prseter  id  quod  positum  est,  quoi  est  Chri- 
stusJesos(I  Cor.  iii,  11).  •  De  quo  et  beato  Petro 
Dominus  ait  :  «  Tu  es  Petrus,  et  super  hanc  petram 
sediticabo  Ecclesiam  me&m  (Matth.  xvi,  18).  •  Foq- 
damentum  igitur  fundamentorum  Christus  est ; 
siqnidem  et  apostoii  et  prophets  fuadamenta  snnt. 
Quce  igitur  civitas  super  taies  montes  fundaia  est, 
merito  -iSG  de  ea  dicitur :  v  Fundamenta  ejus  in 
montibos  saoctis.  Diligit  Dominos  portas  Sion  auper 
omnia  tabernacuia  Jacob.  >  Si  solas  portas  tautum 
diligit,  dic  mihi,  quaeso,  quantum  totam  diiigitcivi- 
tatem?  Tabernacula  Jacob,  isti  Judaei  intelliguntar. 


i  posuerunt  te  ante  conspectum  suum.  »  Sive  David 
sive  Ecclesia  cooqueritur  hic  de  adversariis  suis. 
Verum  est  quod  dicunt,  quia  et  i^justi  insurrexerunt 
adversus  eos,  et  sine  Dei  respectu  et  timore  animas 
eorom  perdere  qusesierunt.  Nam  et  David  a  Saule, 
et  aiiis  iniquis,  qui  cum  eo  erant,  et  Ecclesia  a 
tyrannis  et  hsereticis  multas  persecutiones  passa 
esl. 

«  Et  tu,  Domine  Deus  meus,  miserator  et  mise- 
»  ricors,  patiens  et  muitum  misericors,  et  verax, 
»  respice  in  me,  et  miberere  mei  ;  da  potestatem 
•  puero  tuo,  et  salvum  fac  tiiium  ancillse  tufie.  • 
Uaec  tanta  verborum  inculcatio  magna;  subjectionis 


maguique   amoria  siguiticatio  est  ;  muitumque  ei  C  qai  a  Domino  recedentes  ubique  gentium  dbpersi 
placere  desiderat,  quem  tam  laudabili,  ut  ita  dixe-      sunt. 


rim,  alloquitur  adulatione.  Dedit  autem  polestatem 
puero  suo  David,  eliam  in  hac  vita,  quia  regem 
valde  poteutem  eum  constituit,  et  ab  omnibus  inimi- 
cis  suis  eum  salvavit.  Simiiiter  etiam  et  Ecciesise 
iiliis,  quoe  in  hoc  locoejus  anciilse  vocantur,  magnam 
super  serpentes  et  scurpiones,  et  super  omnem 
virtutem  inimici,  potestaiem  Dominus  tribuit. 

«  Fac  mecum,  Dumme,  siguum  in  bouum,  ut 
m  V  deant  qui  me  oderunt,  et  confuudaotur.  »Multa 
sigua  fecit  Duminus  cum  sanctis  suis,  et  omnia  in 
bouum,quia  maxime  propter  signa  qoce  liebant,  ad 
lidemgentiles  convertebantur.  Quae  quidem  maligui 
spiritus,  et  alii  eorum  iuimici   videuies,  coufuude- 


«  Gloriosa  dicta  snnt  de  te,  civitas  Dei.  •  Sed  qns 
gloriosa  dicta  sunt?  Forsitan  ilia,quod  tota  ex  auro, 
et  margaritis,  et  lapidibus  pretiosis  sedificari  dicitur 
ilaec  utique  gloriosa  sunt.  Aiia  tamen  illa  quae  de  ea 
dicta  sunt.  Sed  vis  audire  quae  ?  t  Memur  ero  Raab 
c  et  Babjionis  scientium  me.  »  Et  revera  gloriosa, 
et  plusquam  gloriosa  sunt  hffic  Considera  modo 
quid  viri  justi  de  Dei  misericordia  sperare  et  prspsu- 
mere  valeant,  si  etiam  Uaab  et  Babyionis  Dominus 
memor  erit?  Altera  meretrix  fuii;  aitera  Dei  popa- 
lum  captivatum  sustinuit.  Et  illa  quidem  explora- 
tores,  ne  occiderentur  ?  abscondit ;  huic  vero  populum 
praevaricantem  aliquanto  lempore  ex  Dei  praecepto 


bantur,  maguoqoe   dolore  et  invidia  torquebantur.  o  in  servitule  detinuit.  Talium  igitur  Dominos   memor 

Facit  autem  Dominus  cum  peccatoribus  signum  in 

bonum,  quando  eos  divina  inspiratioue  ad  se  con- 

vertit,    et   duram   poeniieutiam   agere  facii.   Et  iit 

multoties  ahcujus   impii  et  sceieraii  hominis  tam 

subiia  commutaiio  in  bouum^  ui  pro  siguo  et  mira- 

culo  habeatur.   Unde  bene  per  propheiam  diciiur : 

c  Convertetur  Libanus  iu  Carmei  {Isa.  xxix,    17).  » 

DiCdt  itaque  quilibet  peccator :  Fac  mecum,  Domiue, 

signum  in  bonum,  quatenus  omnesboniadmireniur, 

et  gratias  tibi  agaui  de  mea  conversione  ;  et  videant 


tur,  «  quuuiam  tu,  Domiue,  adjuviUi  me,  et  conso-  | 
»  laius  es  me.  » 

PSALMUS  LXXXVI. 

FILIIS   CORE  PSALMUS  CANTICl 

Huncpsalmus  cantant  lilii  Core,  Iroii,  quia  priui 
in  Caivaria?  loco   Ecclesia  aediticatur,   de  qua   hie  ' 
dicitur  :  c  Fundamenia  ejus  in  moniibus  sanctis.  ■  ] 
Quia  vero  hic  Psalmus  Cantici  est,  non  legendus, 
sed  cantandus  est,  ut  in  eo  majori  laeiitia  pleoum  ; 
esse  inieiiigamus,  quia  non  legi,  sed  cautari   jube- 

tur. 

u  Fnndamenta  ejus  in  montibus  sanctis.  »  Fuoda- 
menta,  ivn^oit,  ejus  in  montibus  sanctis;  «  diligit 
»  Duminus  porias  Siun   soper    omnia  taberaacula 


(721)  De  duplici  inferno,  superiore  et  inferiore, 
muliis  dih^ent  hac  in  enarratioue  Augustinus.  Prubat 
auiem  dari  supenus  iuferuum  pru  auimdbus  jubtis, 
in  quo  impius  dives  Abraham  ei  Lazarum  suspexit. 


erii,  qui  memor  est  omnium  scientium  enm ;  neque 
enim  aliter  istarum  memor  esset,  nisi  quia  eum 
scirent,  ei  quamvis  post  niulta  ilagitia,  in  eum  taa- 
dem  credere  meruerunt  ?  Valde  enim  notandum  est 
quod  ait :  «  scientium  me.  »  Quaiiscunqne  igitur 
prius  fuerit,  sive  meretrix,  sive  sanctorum  perse- 
cutor,  si  tandem  couversiis  fuerit,  et  DomiDum 
coguoverity  salvus  erit.  Unde  et  ip^e  Domiaus  ait : 
tt  Ilaec  est  vita  aeterna,  ut  cognoscant  te  verum 
Deum,  et  quem  misisii,  Jesum  Chiistum. 

et  alterum  in  quo  ille  infelix  crociabator.  «  Eruisse 
Deum  auimam  ^uam  ab  inferiure  dixit.  ^David),  auia 
liheravit  se  a  talibus  peccaiis,  per  quae  posset  deauci 
ad  tormeata  iAferui  ioferioris.  » 


EXPOSmO  IN  PSALMOS. 


1034 


Lndiamus  nunc  et  alia  gloriosa,  qum  dicnniur  A  civitate  ista;  sed  hoc  quod   modo  dicitur,  omni 


itate  Dei. 

!ce,  inquit,  alienigeofiey  et  Tyrus,  et  populus 
liopum»  hi  fuerunt  in  ea.  »  Hoc  est  enim  quod 
)1us  alt :  c  Nunquid  Judieorum  Deus  tantnm  ? 
t  gentium  {Rom.  ii,  19).  »  Similiter  autem  et 
)lus  Petros  :  «  In  veritate,  inquit,  comperi, 
lon  est  personarum  acceptor  Deus,  sed  in  omni 
,  qui  timet  eum,  et  operatnr  jnstitiam,acceptus 
i  (.^c^  X,  34).  »  Quiconque  igitur  Deum  timet, 
ititiam  operatur,  undecunque  veniat,  ah  liac 
ma  civitate  suscipitur,  et  non  quasi  alienigena, 
uasi  civis  et  indigena  hahetor.  Ita  Cornelius 
rio  susceptus  est,  qui  primns  de  gentibus  Ec- 


gloria  gloriosos  est,  nolla  gloria  huic  glori»  com- 
parari  potest.  Ipse  Altissimus,  qui  fundavit  et  fecit 
eam,  ipse  homo  factos  est,  et  natus  est  in  ea.  Et 
unde  hoc  prohas?  Yis  audire  unde? 

«  Dominus  narravit  in  scripturis  popolorum  soo- 
rum,  et  principum  eorum,  qui  foeront  in  ea.  »  In- 
terroga  patres  tuos,  et  annuntiabunt  tibi^  majores  tuos, 
et  dicent  libi  {Deut  xxxii,  7;  Psal.  xun,  2).  Lege 
scriptoras  omnium  populorum,prophetarum  scilicet 
et  apostolorum,  quas  omnes  communes  sunt,  qon 
ad  nostram  et  omnium  doctrinam  scripta  sont,  et 
docebunt  te.  Lege  Moyseny  Isaiam  et  Jeremiam,  et 
invenies.  Lege  Evangelia,   quae   non  sunt  minoris 


\  fillius  factus  est.  Hoc  et  illud  vas  significabat,  ^  auctoritatisy  quam  illa.  Lege  Paolum  servom  Jesn 


immundis  animalibus  plenum  erat,  quando 
olo  dictum  est,  «  macta  et  manduca  (Ac^  x, 
)  Hoc  et  illae  simiffi  signiflcantur,  qnse  simul 
pavonibus  Salomoni  alferuntor.  Quid  simia 
is?  Qoid  pavone  pulchrins?  In  tabernaculo 
ni  erant  et  cilicia,  et  pili  caprarum;  neque 
m  in  holocaustum  Dominns  respuit,  cni  tauri 
ni  oiferebantnry  aummy  et  lapides,  et  ligna, 
aque,  quibns  templum  Domini  constructom  est, 
bi  nata,  sed  alionde  allata  sunt.  Sic  igitur  et 
sia  Dei  ex  oronibus  gentibus  ffidiilcata  omnes 
!S  recipit,  neminem  ad  se  venientemrepellit.  «Et 
s,  et  populus  iEthiopom,  hi  foeront  in  ea.  > 
osa  sunt  hffic  qoffi   et  justis  et  peccatoribos 

magnam  dare  possunt,  et  immensam  alferre 
iam.  Yis  in  Ecclesiam  suscipi  ?  Tjrios  imitare, 
umopera  et  auxilio  templum  Domini  ffidificatum 
mitare  et  centurioncm,  qui  Synagogam  Jodffiis 
cavit.  MoyseSy  sicut  legitur,  iEthiopissam  duxit 
9m,  pro  qua  Maria  soror  ejus,  quia  murmnravity 
.  a  Domino  percussa  extra  castra  ejecta  est. 
s  iEthiopissffi  filii  sunt  iEthiopes  isti,  de  quibns 

dicitur :  «  £t  populus  JBthiopum,  hi  fuerunt  in 

Hffic  est  illa  iEthiopissa,  quffi  in  Ganticis  can- 
um  loquitur,  dicens  :  «  Nigra  snm,  sed  formosa, 

Jerusalem  (Cant.  i,  4).  Hanc  antem,  quia 
goga  odio  habet,  ideo  lepra  percussa  est,  et 
e  ad  sfficuli  consummationem  intra  Ecclesiffi 
a  non  snscipietur.  Hffic  igitur  gloriosa,  imo 


Christi  «  qui  vocatus  est  apostolus,  et  segregatus 
in  Evangelium  Dei,  qnod  ante  promiserat  per  pro- 
phetas  suos  in  Scripturis  sanctis  de  Filio  suo,  qui 
factus  est  ex  semine  David  secundom  carnem  (Rom. 
1,  i);  Probatum  est  igitur  quia  homo  natus  est  in 
ea,  et  ipie  fundavit  eam  Altissimus.  Restat  unum 
gloriosum  adhuc,  quod  de  499  hac  civitate  dictom 
est,  et  ipsum  aodiamos  : 

<c  Sicut  Iffitantium  omniom  nostrum  habitatio  est 
»  in  te.  •  Nam  et  hoc  valde  gloriosum  est,  quod 
hi:gus  civitatis  habitatores  perpetoam  Iffititiam  habe- 
bunt,  et  miseriam  nuUam  sentient  :  ubi  enim  mi- 
seria  est,  ibi  Iffititia  locum  non  habet.  Hsc  aotem 
Iffititia  spiritoalis  est,  hoc  gaudium,  non  festum  tem- 
poranenm,  sed  ffiternffi  felicitatis  est.  De  qua  Apo- 
stolus  ait :  «  Non  sunt  condignffi  passiones  hujos 
temporis  ad  futuram  gloriam,  qu»  revelabitur  in 
nobis  {Rom.  vni,  18).  »  —  «  Lffitamini  ergo  in  Do- 
mino,  et  exsultate  justi,  et  gloriamini  omnes  recti 
corde  [Psal  xxxi,  i  i).  »  —  «  Gaudete  in  Domino 
semper,  iterum  dico,gaudete  (Philip.  iv,  4).  » 

PSALMUS  LXXXVU. 

CAimCUX  PSALMI  FUJIS  CORS  IN  FINBM  PRO  MACHKUETH 
AO  RBSPONDENDUM ,  UCTKLLECTUS  KMAN  BZRAHITJI 
(722). 

Si  canticum  psalmi  est,  et  cantandnm  pariter,  et 
legendum  est.  In  hoc  enim  psalmo  Christi  passio 
prffidicatur,  qoffi  nobis  et  iffititiam  simul  et  tristitiam 
facit.  Quis  enim  de  salnte  soa  non  Iffitetur?  Quia 


losissima  sunt,  quffi  dicuntnr  de  dvitate  Dei,  in  j)  de   passione  Christi    non  contristetnr?   Gantemua 


servi  liberi  finnt,  ignobiles  gloriosi;  etibi,  non 
est  illa  aqua,  quffi  iEthiopum  possit  immutare 
rem.  Et  hffic  qoidem  tantam  omnium  hominom 
m  et  diligentiam  habet,  ut  non  immerito  omnium 
sr  esse  dicator.  Unde  et  subditor : 
Mater  Sion  dicet  homo.  »  Ac  si  dicat :  Hffic  est 
sr  et  revera  mater,  qus  pietatis  sinum  omnibut 
it,  nullis  matema  viscera  claudit,  omnes  susci- 
omnes  ex  affectu  fovet  et  nutrit.  Sequitur :  a  Et 
imo  natus  est  in  ea,  et  ipse  fundavit  eam  Altis- 
tnus. »   Molta  superins  gloriosa  dicta  sunt  de 

22)  c  Macheleth,  vel  Amalech,  interpretatur  cAo- 
divina  verba  decantcmf  et  qnod  additur  ad  re- 
idendam,  signiflcat  organamasict  pnsTonisseyel 

Patrol.  GLZIY. 


igitor  hunc  psalmnm  de  redemptione  nostra  gau- 
dendo :  nos  enim  sumus  filii  Core,  a  quibos  cantari 
jubetur.  Et  enmdem  psalmum  legamus,  Christi  pas- 
sioni  compatiendo.  Referator  antem  in  finem,  id  est 
ad  Christom,  quia  c  finis  legis  Christus  est  (Bom. 
X,  4).  »  —  «  Ipse  est  alpha  et  omega,  initium  et 
finis  (ipoc.  1, 17).  »  Iste  autem  intellectus  Eman 
Ezrahite  est,  quia  Eman  Ezrahites  isto  modo  hune 
titulum  intellexit.  Interpretatur  autem  Eman  /iorfi- 
tudo  eorum  :  Ezrahites  Tero,  $emen  Dei,  Per  hune 
igitnr  apostolos  intelligamni;  qui  Jndffionun  for- 

chorom  respondiase  solemniter  :  mjstiee  innaeni 
Domini  paisionemi  qjm  hoc  psalmo  cantator.  • 
Bbaa. 

33 


1635 


S.  BRUNONFS  EPtSGOPl  SIGNIENSIS. 


mido  smit,  qnoniam  ipsi  eos  jadicabunt  et  damna-  A  >  factos  snm  sicut  homo  sine  adjntorio  (723). 


bant.  Qni  et  ipsi  sunt  semen  Dei,  de  quibus  per  pro- 
phetam  dicitur:  c  Omnes,  qui  vident  eos,  dicent 
quia  isti  sunt  serocn,  cui  benedixit  Dominos  {Isa. 
Lxi,  9).  ■  De  hoc  autem  parvo  semine  per  uniYcrsam 
roundum  a  Domino  seminatO|  tota  Ecclesise  multi- 
tudo  pullulavit.  Cai  enim  duodecim  grana  fmmenti 
parvuro  semen  non  videatur? 

«  Domine  Deus  salulis  mese.  >  Filius  secundum 
humanitatem  loquitur  ad  Patrem,  et  de  Judseorum 
periidia  conqueritur,  qui  tam  inhoneste  et  tam 
crudoliter  eum  tractaverunt.  Mentiantur  Jodsei,  qui 
dicunt: «  Nonest  salus  ipsi  in  Deo  ejus  (Psal.  iii,  3), « 
quem  ipse  suae  salutis  Deum  et  Dominum  esse  dicit. 


autem  ]iber  inter  mortuos  fui.  4SS  neque  i 
ibi  impedimentum  inveni.  Factus  est  igitur  Bi 
homo  sine  adjutorio,  et  sicut  alii  homines, 
infernum  descenderunt,  non  autem  secundi 
veritatem,  sed  secundum  stultam  Judaeoram  < 
nem.  Secundum  eamdem  aestimationem,  es 
superius  dicta  sunt,  intelligi  possunt. 

€  Sicut  vnlnerati  dormientesprojecti  in  moE 
y>  tis,  quorum  non  meministi  amplius ;  et  c 
>»  ipsi  de  manu  tua  repulsi  sunt ;  posuerunt 
»  lacu  inferiori,  in  tenebris  et  in  umbra  m< 
Sic,  inquit,  secnndum  flestimationem  et  jui 
suum  posuerunt  me  Judaei  in  tenebris  et  in 


<  Indieclamavi  etnocte  coram  te.  »  In  die  namqueet  n  mortis,  sicut   ibi    ponuntur  vulnerati  dorm 


in  nocte,  in  prosperis  et  in  adversis  clamavit  Domi- 
nus,  et  palam  prsedicavit  in  Synagogis  Judceorum, 
uteos  ab  errore  converteret,elveritatem  cognoscere 
faceret.  Unde  et  Patrcm  suam  testem  invocat,  dnm 
hoc  corara  eo  se  fecisse  dicit.  Uinc  est  enim  quod 
ipse  in  Evangelio  dicit  :  t  Ego  palam  locutus  sum 
mundo,  et  in  abscondito  locutus  sum  nihil,  et  sem- 
per  docoi  in  Sjnagogis  Judflcorum,  ubi  omnes  Judsei 
convenerant  {Joan,  xvui,  20).  »  Qui  <  si  non  venissem 
et  locntus  cis  fuissem,  peccatum  non  haberent,  nunc 
autem  excusationem  non  habent  de  peccato  suo 
{Joan,  XV,  22).  » 

«  Intret  oratio  in  conspectu  tuo,  inclina  aurem 
>  tuam  ad  precem  meam,  Domine.  »  Usque  nunc 


projecti  in  monumentis.  Per  hos  autem  h< 
iniqai  sigoificantur,  diabolicis  sagittis  vulnei 
interfecti,  et  infernalibus  monumentis  demt 
projecli.  Qui  longe  a  memoria  Dei  facti  su 
poenis  ddrmientes,  semperque  et  sine  fine  ro 
tes.  Et  hoc  ideo  qoia  propter  scelera  sua  in  lo 
pcenalia  de  mann  Dei  expulsi  sunt.  Inter  hos 
stultissima  Judffiorum  asstimatio,  et  opinio  Sa 
rem  nostrum  ponere  non  timuit. 

<c  In  me  confirmata  est  ira  tua,  et  omnes  ela 
i  tuas  super  me  induxisti.  »  Ubique  subaudie 
est,  secundum  eorum  judicium,  et  aestimatic 
Putabant  enim  Deum  sibi  iratum  fuisse,  et  < 
ilia  mala,  quoe  sibi  inferebant,  merito  accidisse. 


quasi  dicat,  clamavi  et  proBdicRvi,   sed  parum  me  G  autem  poenoe   iilse  elationes  vocantur,  et  sasi 


clamasse  et  praedicasse  profuit;  quia  meis  verbis  de- 
lcriores  facti  sunt,  qui  mihi  credere  et  obedire  de- 
buissent.  Nuncitaque  non  iilos  prsedico,  sed  tepotius 
oro,  ut  ab  eorum  impietate  me  defendas.  Quare 
hoc? 

c  Quia  repleta  est  malis  anima  mea.  »  Si  enim 
sponte  sua  passus  est  Dominus,  utique  et  sponte  sua 
repleta  est  malis  anima  soa,  neque  potuit  contra  \o- 
luntatem  suam  aliquid  mali  accidere  animae  suse, 
unde  ot  alibi  dicitur  :  «  Oblatus  est,  quia  ipse  vo- 
luit,  et  non  aperuit  os  suum  {Isa.  uii,  7).  §  —  «  Et 
»  vita  mea  inferno  appropinquavit.  »  Bene  dicitani- 
mam  suam  inferno  appropinquasse,  quia,  quamvis 
ibi  fuisset,  nullas  tamen  ejus  incommoditates  susti- 


maris  tempestatibus  comparantur  (724). 

<  Longe  fecisti  notos  meos  a  me.  »  Notos 
apostolos  dicit,  qui  timore  perterriti  eo  relicto 
runt  omnes;  de  quibus  in  Evangelio  legitar, 
V  stabant  noti  ejus  a  longe,  ut  viderent  finem 
xxiii,  49).  »  —  c  Posuerunt  me  in  abominati 
»  sibi. »  Illi  qui  in  lacu  inferiori,  ut  supra  dix: 
eum  posuerunt,  etiam  abomiuabilem  habere  ni 
muerunt 

«  Traditns  snm,  et  non  egrediebar.  >  Qoid  nc 
fuit  ut  proditione  caperetur,  qui  inter  eos  co 
sabator,  et  nusquam  egrediebatur?  Non  fugit  D 
nus,  sed  econtra  ilUs  venientibus  sua  sponte  ob 
ivit,  et  in  se  irruentibus  ait : «  Quem  quseritis?  i 


nuil,  quando  eum  exspoliavit.  Sic  igitur  et  longe  D  autem  respondentibos,  «  Jesum  Nazarenum,  >  d 


fuit  a  tormentis,  et  tormentis  appropinquavit.  Secun- 
dum   Judseorum  sestimationem   loquilur,  qui  nihii 
eum  in  perferendis  tormentis  ab  aiiis  hominibus 
difTerro  putabant.  Unde  et  subditur : 
^stimatns  sum  cum  descendentibus  in  lacum, 

(723)  «  Factus  sum  sicut  homo  sine  adjutorio, 
inter  mortaosiiber;  >  Ita  Vulgata,  eademque  iectio  est 
apud  S.  Augustinum;  quem  locum  sic  iifustrat :  «  In 
his  verbis  maxime  persona  Domini  apparet.  Quis 
enim  alius  inter  mortuos  liber,  nisi  in  similitudine 
camis  peccati  inter  peccatores  solus  siae  peccato  ? 
Hic  crgo  inter  mortuos  liber,  qui  in  potestate  habe- 
hat  ponere  animam  suam,  et  itemm  samere  eam :  a 
quo  eam  nemo  toUebat,  sed  eam  ipse  voluntate  po- 
nebat.  »  Gonsentiunt  Origenes,  ^brosius,  Uiero- 
njmus,  aliique  Patres ;  ut  mirum  sit  aliquem  esse 


c  Si  me  quseritis,  sinite  hos  abire  {Joan.  xviii,  7, 
de  discipulis  suis  loquens,  de  quibus  snbditar  : 
•  Oculi  mei  infirmati  sunt  prse  inopia.  >  0< 
suos  apostolos  vocat  (725),  ob  nimiam  dilectioi 
qua  eos  diligebat.  Unde  et  ipse  ait :  «  Sicut  di 

negantem  hanc  eos  docuisse  sententiam. 

(724)  u  £t  omnes  elationes  tuas  super  me  induxi 
Hoc  adhuc  dicitur  quantum  ad  deliberationem 
tinuit  nefariam  Jadfleorum.  Credebatur  Dens 
duxisse  fuper  Ghristum  elationes,  id  est  amplisii 
indignationes,  qaando  eum  pertuiit  crociiigi ;  i 
tem  iliam  putantes  poenalem,  cum  dispensati< 
ejus  gloriam  non  viderent.  »  Cassiod. 

(726)  Pro  oculis,  apostolos  inteliigit  etiam  Gu 
doxiM,  qoi  ait  infirmatoe  prfle  inopia;  <  oaia^necd 
acceperant  Spiritum  saniAiun,  quo  oonfortati  poi 


1037 


EXPOSmO  IN  PSALMOS. 


4038 


me  Pater,  et  eg6  dilexi  vos  (Jocm.  xv,  9).  »  Hac  A  »  et  jastitia  tua  in  terra  oblivionis  ?  »  Isti,  inqoit. 


aatem  significatione  idem  ipse  alibi  ait :  «  Si  ocaliis 
tans  scandalizat  te,  enie  eum,  et  projice  abs  te 
(Matth.  xviir,  9).  »  Per  ocalum  eos  videlicet  signiQ- 
cans  quos  charissimos  habemus,  et  qaasi  oculos 
amamus.  Isfi  autcro  passionis  tempore,  mortis  timore 
adeo  inflrmati  sant,  ut  ipse  qui  inter  eos  fortior  ha- 
bebatar,  ter  eam  negaret.  Et  Uoc  quidem  pro  ino- 
pia ;  copia  et  inopia  cootraria  sant.  Gopia  apostolo- 
rum  Christus  erat,  quia  virtutem,  constantiam  et 
fortitadinem,  et  qnaecunque  eis  necessaria  erant  in 
ipso  habebant  et  possidebant.  Quia  igitur  copiam 
fugerant  omnium  bonorum  inopiam  habuerunt. 
<(  Glamavi  ad  te»  Domine,  tota  die  expandi  manus 


tenebrffi  sunt,  terra  oblivionis,  in  qnorum  memoria 
nihil  boni  est,  cura  omoino  sint  erroris  tenebris  ob- 
voluti.  Talibus  itaque  mlrabilia  Dei  facere,  et  ejus 
justitiam  praedicare  superllunm  et  inatile  est. 

•  Et  ego,  ad  te,  Domine,  clamavi.  v  Sed  non  pro 
his  clamavi  ad  te  :  •  Ego  enim  scio  qaos  elegerim 
{Joan.  XIII,  18).  >  Pro  quibus  igitur  clamavit  Domi- 
nus?  Utiqae  pro  discipulis  suis,  et  pro  omnibus  aliis, 
qai  per  verba  illoram  credituri  erant  in  eum.  Lege 
in  Evangelio,  et  sic  enm  fecisse  invenies.  Et  pro  ta- 
libus  quidem  illico  a  Patre  exauditus  est.  Hoc  est 
enim  quod  ait :  a  Et  mane  oratio  mea  prsveniet  te. » 
Mane  autem  iieri  dicitur,  qaod  subito  iit  et  sine  ulla 


»  meas  ad  te.  v  Glamavit  autem,  sicut  in  Evangelio  ^  dilatione;   sicut  econtra   quod  tarde  fit   sero  iieri 
legitur,  voce  magna,  dicens  :  «  Pater,  in  manus  tuas      dicitur. 


commendo  spiritnm  meum,  et  inclinato  capite  emi- 
sit  spiritam  {Joan.  xviii,  30).  »  Expandit  vero  in 
cruce  positus  manus  suas  tota  die,  sicut  per  pro- 
phetam  dicitur  :  «  Tota  die  expandi  manus  meas  ad 
populum  non  credentem,  et  contradicentem  mihi 
{Eom,  X,  21 ;  Isa.  lxv,  2).  •  Hac  benigna  manaum 
snarum  extensione  totam  mundum  Dominns  com- 
plexatus  est,  omnesqae  credentes  ad  se  traxit. 

«  Nunquid  mortuis  facies  mirabilia,  aut  medici 
>  resuscitabunt,  et  coniitebantur  tibi?  >  Glamavit 
Dominus  in  cruce,  et  qaid  clamaverit  Propheta 
manifestat.  Sed  hasc  verba  solus  Pater  audivit,  cui 


«  Ut  quid,  Domine,  repellis  orationem  meam, 
n  avertis  faciem  tuam  a  me?  »  Hsec  sententia  supe- 
riori  videtar  esse  contraria ;  dam  dicit  se  exaudi- 
tum,  et  statim  dicit  orationem  suam  esse  repulsam. 
Quomodo  enim  exauditus  est,  si  ejus  oratio  repulsa 
est?  Determinandum  est  itaque,  ut  secundnm  di- 
versa  tempora,  vel  secundum  diversas  personas  hoc 
intelligatur.  Nunquam  enim  Pater  ejus  repnlit  ora- 
tionem,  nunquam  faciem  suam  ab  eo  avertit;  re- 
pulisse  tamen  et  avertisse  dicitur,  quod  sanctos  in 
magnis  afQictionibus  positos  non  tam  sabito  liberat 
et  exaudit,    sed  aliquandiu  afQigi  permittit  (727). 


soli  Filias  loquebatur.  Gsetera  vero,  quce  non  corde  n  ^on  repellitur  igitur  oratio  Ghristiy  quamvis  in  aliis 


tantum,  sed  ore  locutus  est,  omnes  qui  aderant  au- 
dire  potuerunt.  Veluti  quando  dixit :  «  Pater,  ignosce 
illis,  qui  nescinnt  qaid  faciunt  {Luc.  xiiii,  34).  » 
Glamavit  igitur  Salvator  noster,  et  pro  illis  qui  tunc 
temporis  iu  enm  credebant,  et  pro  omnibus  aliis, 
qui  in  toto  mundo  credituri  erant.  Alios  vero  omnes 
mortuos  et  tenebras  vocat,  quos  neqne  verbis,  ne- 
que  miraculis  creditoros  esse  cognoverat.  Et  hoc 
est  qnod  dicit :  «  Nunquid  mortuis  facies  mirabi- 
lia?  »  Hulta  mirabilia  fecit  Dominus  per  sanctos 
suos  coram  impiis  et  peccatoribus,  quos  mortuos 
dicit,  quse  ipsi  non  divina  virtnte,  sed  magicis  artibas 
facta  esse  dicebant :  «  Aat  medici  resnscitabunt,  et 
confitebuntur  tibi,  )»  et  laudabnnt  te?  Sic,  inquit, 


mane,  et  in  aliis  sero  exaudiatur;  ostendit  autem 
quantam  compassiouem  in  servis  suis  habeat,  cnm 
eos  dintius  aflligi  non  patiatur. 

c  Egenus  sum  ego,  et  in  laboribus  a  Javentale 
»  mea.  >  Pro  istis,  inquit,  de  quorum  intolerandis 
doleo  passionibus,  cum  omnium  dives  essem,  ege- 
nns  et  pauper  factus  sum,  pro  his  quoque  in  labori- 
bus  et  fatigationibus  snm  a  juventute  mea.  Ex  quo 
in  Judaea  prsedicare  coepi,  pro  his  exaltatus  sam  in 
cruce,  humiliatus  in  sepnlcro,  et  confusns  sum, 
ignominia  crucis  et  morte  tnrpissima  ab  impiis  con- 
demnatus. 

«  In  me  pertransiemnt  irse  tuee,  et  terrores  tui 
c  conturbaverunt  me.  »  Hoc  est  enim  quod  alibi 


mortui  sunt,  et  insensibiles  facti,  ut  neque  verbis,  -q  dicitur  :  «  Quod  non  rapui,  tunc  exsolvebam  [Psal 


neque  miraculis,  neque  medicinis  resascitari  va- 
leant.  Medici  Dei,  apostoli  et  doctores  sunt,  qui  et 
mortuos  resuscitabant,  et  omnes  languores  et  infir- 
mitates  sanabant. 

«  Nunquid  enarrabit  aliqais  in  sepnlcro  misericor- 
»  diam  tuam,  aut  veritatem  tuam  in  perditione?  » 
Tales,  quasi  dicat,  non  solum  -iSO  mortui  sunt, 
yerum  etiam  jam  fetidi  etperditioni  traditi  insepul- 
cris  dealbatis  putrescunt :  qui  igitur  eis  Dei  miseri- 
cord*am  et  veritatem  pncdicare  valeat?  (726). 

«  Nunquid  cogncscentur  in  tenebris  mirabilia  tna, 

...  ^  .  .*•  ■■■ 
Bnllatenoi  hnmana  tormeiita  timuenmt  » 

(726)  t  liloi  Tult  intelli^y  qni  Bon  tmit  Domino 
credituri :  quia  nnllns  eis  misericordiam  Oomini 
Tidetnr  narrassei  quem  non  voloemnt  devota  mente 


Lxvni,  5).  »  Omnes  irse  Dei,  quae  peccatoribns  debe- 
bantur,  in  Christnm  transiemnt,  quia  pro  omnibus 
moriens,  omnes  Dei  iras  et  indignationes  mitigavit. 
Terrores  quoque  Dei  contnrbavemnt  enm,  qnia, 
sicut  ipse  ait,  nnllam-in  enm  potestatem '.haberent, 
nisi  desuper  datum  eis  fuisset. 

«  Gircumdedemnt  me  sicut  aqua  tota  die,  cireom- 
»  dedemnt  me  simnl.  »  His  antem  verbis  et  a  mul-  ' 
tis,  et  cum  magna  instantia  et  diligentia  ne  eyad^re  ' 
potuisset,  se  a  Judsis  circumventam  et  cttstoditum 
fuisse  ostendit. 

percipere» »  Ga8siod« 

(727)  Eamdem  expositionem  affert   D.  Angiuti* 
nus. 


1039 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


1O40 


Elongitti  t  me  amieam  et  prozimum,  et  notoB  A  quidem  nallo  modo  immatari  poteat.  c  Usqae  ii 


»  meos  a  miseria.  »  Per  hos  aatem  apostolos  intel- 
Jigimus^  qui  eo  relicto  omnes  fugerunt,  et  ipso  vo- 
lente  et  jabente  teneri  non  potuerant ;  sic  enim  ipse 
ait :  «  Si  me  qusBritis,  sinite  hos  abire  {Joan.  xviii, 
8)9  »  ut  adimpleatur  sermo  qui  dizerat :  «  Pater, 
qaos  dedisti  mihi,  non  perdidi  ex  eis  quemquam 
(Jooti.  zni,  9).  » 

PSALMUS  LXXXVIII. 

INTBLLECTUS  ETHAN   EZRAHITJI   (728). 

(729)  Ethan  robustus,  et  Ezerahites  semen  Det  in- 
terpretatur.  Robnstornm  igitur  et  iiliorum  Dei  in- 
telligentiam,  per  quos  apostoli  et  martyres  signifi- 
cantnr  in  hoc  psaimo  sequi  et  tenere  debemus.  Est 


seternum,  inquit,  preeparabo  semen  tuum,  »  qaii 
nunquam  deficient  verba  taa,  nunqnam  filii  tui  de- 
ficient.  Et  in  sfficulum  seculi  aedificabitur  sedes  taa, 
quia  de  te  nascetur,  cajus  sedes  et  cujus  regnum  ii 
ffitemnm  manebit.  Cantat  igitur  David,  sicut  jaa 
dizimas,  misericordias  Domini  in  eternnm;  siqiii> 
dem  semen  ejus  et  doctrina  ejns  manet  in  ste^ 
num. 

«  Confitebnntar  coeli  mirabilia  tua,    Domine,  et 
»  veritatem  tuam  in  Ecclesia  sanctorum.  »  llli,  is- 
quit,  coeli,  in  quibus  misericordia  tua  et  reritas  tu ! 
in  seternum  prsparata  est,  confltebuntur  et  landaboBt 
mirabilia  tua,  et  veritatem  tnam  in  Ecclesia  sancto- 


autem  hic  psalmus  Ecclesiae  Testamentum,  ut  fir-  ^  rum.  Rationabiles  sunt  isti  co>liy  qui  Deum  laodant 


missime  credat,  ut  nullatenas  dubitet  de  omnibas. 
qosB  per  hanc  chartalam  donationis  sibi  promit- 
tuntur. 

tf  Misericordias  (730)  tuas,  Domine,  in  aetemum 
»  cantabo,  in  generationem  et  generationem  pro- 
»  nuntiabo  veritatem  tuam  in  ore  meo.  >  Promittit 
Propheta  se  in  seternum  cantare  misericordias  Dei» 
et  in  omnes  generationes  se  pronuntiare  veritatem 
cyus.  E(  reddit  rationem,  quare  hoc  faciat. 

«  Quoniam  dizisti :  In  ffiternam  misericordia  sedi- 
»  ficabilur  in  coelo,  quoniam  dizisti  4L90  quia  in 
•  fleternum  prfleparabitnr  veritas  tua  in  eis  (731).  » 
Goeli  dicuntur  omnes  sancti,  sicut  econtra  terra 
omnes  peccatores  vocantur.  Unde  et  primo  homini 


et  prsedicare  didicerant.  Quicnnque  autem  evange- 
lium  prsdicant,  multa  quidem  mirabilia,  et  veriti- 
tem  sine  dubio  prsedicant. 

u  Quoniam  quis  in  nnbibus  (equabitnr  Domino? 
«  Aut  qais  similis  >rit  Deo  inter  filios  DeiTi.EI 
hoc  quidem  prfledicant  coeli,  et  quod  praedicant  ve- 
ram  est,  quoniam  nulla  creatura,  qnamvis  magni 
meriti  sit,  Filio  Dei  comparari  potest.  £t  ipse  qni- 
dem  solns  Dei  Fiiius  est  per  naturam,  alii  vero  om- 
nes  per  gratiam  et  adoptionem.  Quando  autero  ho- 
mines  videntes  mirabilia,  qas  per  apostolos  fiebant, 
eos  quasi  deos  adorare  volebant,  tunc  nimirum  hmt 
apostoii  dicere  cogebantur :  «  Quoniam  quis  in  nn- 
bibus  aeqnabitur  Domino  ?  Aut  quis  similis  erit  Deo 


dictum  est;   <c  Terra  es,  et  in  terram  ibis  (Gen.  q  inter  filios  Dei?  »  Nos,  qaasi  dicant,  homines  sn- 


m,  19.  »  Quoniam  autem  sancti  aeterni  sant,  seter- 
na  misericordia  est,  et  veritas,  qaa  salvati  sunt  (7:i2). 
Si  vero  setema  est,  et  ut  Deum  laudent  in  sternam, 
necesse  est,  quoniam  omne  optimum  opus  semper 
suum  laudat  factorem.  Semper  igitur  laudabunt  mi- 
sericordias  Domini,  quicunqne  salvati  sunt  per  mi- 
sericordias  Domini. 

«  Disposui  Testamentum  electis  meis.  >  Alia 
causa,  quare  in  sternum  cantet  misericordias  Do- 
mini :  «  quia  ^dizisti,  inquit,  disposai  Testamentum 
eiectis  meis,  »  et  caetera  quae  sequuntur,  fidelibus 
tuis  dare  promisisti  ideo  et  per  meipsum,  et  per  eos, 
qui  luBC  verba  mea  suscipient,  misericordias  tuas 
in  ceteraam  cantabo. 

«  Juravi  David  servo  meo  :  Usqae  in  aetemum 
»  praparabo  semen  tuum,  et  sedificabo  in  sseculum 
B  sseculi  sedem  tuam.  »  Hoc  est  itaqae  illud  Testa- 
mentum,  quod  se  Dominus  electis  suis  dare  dispo- 
snit.  Quod  autem  se  Dominus  jurasse  dicit,  sui  ser- 
monis  firmitatem  ostendit,  quia  omne  qnod  profflittit, 
quasi  juramentum  et  plus  qaam  juramentum  est;  si- 

(728)  Hic  titnlus  est  juzta  Yulgatam.  Apud  Augu- 
stinum  iegitur  :  Intellectus  JSthan  Israelitx.  iEihan, 
et  JSman  fiiii  Zara  ut  Paraiip.  u,  6.  Ez  quo  forsan 
Zariis,  vel  Ezrahitse. 

(729)  Tituli  hujus  interpretatio,  quam  S.  Brnno 
tradidit  ez  Beda  desumpta  est,  quemadmodam  fere 
omnes  alie,  nt  legentibus  animadversiones  cardina- 
lis  Thommasii  constabit,  enmdemqne  Bedam,  secu- 
tos  est  in  sensus  mystici  ezpositione. 


mus,  et  illins  servi  sumns  quem  vos  insipienter  non 
esse  putatis.  Isti  snnt  illas  nubes  de  qaibns  didtnr : 
«  Qui  sunt  isti,  qui  ut  nnbes  volant?  »  {^lsa,  lz,  8.) 
pabant  antem  pluvias  isim  nubes,  uon  tamen  a  si, 
sed  quas  de  illo  fonte  clarissimo  snscipiebanl. 

«  Deus  qui  gloriatur  in  consiiio  sanetomm.  • 
Hic  est,  inqnit,  ille  Deus  qui  ab  omnibns  sanctis 
gJorificatur  et  magnificatur.  c  Magnus,  et  metaen- 
n  dus  super  omnes,  qui  in  drcuitu  ejns  ianU  »  Uli 
sunt  in  circuitu  ejus  et  appropinquant  sedi  ejuSy  qai 
magis  familiares  sibi  sunt  et  amplius  ab  eo  dilignn- 
tur.  Unde  in  Apocalypsi  Joannes  apostolns  didt  se 
vidisse  sedentem  in  sede,  et  in  circuita  sedis  viginti 
^  quatuor  seniores  (Apoe.  v,  8).  Omnes  isti  et  magni 
et  metuendi  snnt,  sed  ille  migor  est  et  magis  mt- 
toendus  est.  Unde  et  snbditur  : 

«  Domine  Deus  virtntum,  quis  similis  tibi?  Potens 
s  es,  Domine,  et  veritas  tua  in  dreuitn  tno.  §  Xe- 
do  nos  docet  Propheta,  qui  sunt  illi  qui  in  dfcuita 
ejos  sunt^  et  quibus  omnibns  ipse  fortior  et  poten- 
tior  est,  utpote  Deas  virtutum,  et  cui  nemo  similis 

(730)  Ita  etiam  apad  S.  August.  legitor.  c  Mii^ 
ricordias  tuas,  Domine.  »  In  Vulgata  iuas  omittilnr. 

(731)  Lectio  Vatic. : «  Quoniam  dizisti :  In  aBternum 
misericordia  sedificabitur,  in  cobIIs  praeparabtbir  ve- 
ritas  tna.  » 

|732)  Super  qao8  egregie  S.  Aug.  :  c  Neqae  enin 
ezniberetur  veritasin  impletione  pronaiaioroB,~Bisi 
pnecederet    misericordia   in   remisaioae    paeealo- 


Exposmo  m  psalmos. 


1042 


I  Yeritas  eniin  toa  in  circnitu  tuo.  »  Illi,  quasi  A 
.,  8unt  in  circnitu  tuo  et  familiarius  tibi  adhee- 

qui  prAdicaverunt  et  docueront  yeritatem 
1,  per  quos  patriarchas,  apostolos  et  doctores 
ligimus.  Merito  autem  vocantor  isti  veritas  Dei, 
in  verbis  istorum  moltis  assertionibus  proba- 
est,  qoam  verax  est  Deus. 
Tu  dominaris  potestati  maris.  »  Hoc  est  illud 
)  de  quo  dicitor  :  «  Hoc  mare  magnum  et  spa- 
m  {Psal.  ciif,  25),  »  per  quod  mundus  iste  »i- 
catur,  cojos  princeps  et  potestas  diabolus  exsti- 
le  qoo  Dominus  ait  :  «  Yenit  enim  princeps 
s  mundi,  et  in  me  non  habet  quidqoam  {Joan, 
i1).  »Unde  et  Apostolus:  t  Non  est,  inquit, 
s  colluctatio  adversus  camem  et  ianguinem,  B 
idversus  principes  et  potestates,  adversus  mundi 
tres  tenebrarum  harum,  contra  spiritualia  ne- 
86  In  coBlestibus  {Ephes,  vi,  12).  •  Huic  autem 
itati,  sive  potius  potestatibus  (molti  enim  sont) 
inator  DominoSy  et  secundum  soam  voluntatem 
!oercet,  ut  non  quantom  volunt,  mare  istod  per- 
ire  valeant.  Et  hoc  est  quod  dicit :  «  motum 
tem  fluctuum  ejus  tu  mitigas.  a  Tanta  est  eoim 
oli  sofQatiOy  ejusque  malignitatis  inspiratio,  nisi 
hominum  qoi  ejos  veneno  assidoe  inficiuntor 
inus  mitigasset;  omnes  se  vicissim  homines 
ficerent. 

Tu  homiliasti  sicot  yulneratum  superbum.  ■ 

enim  non  solum  superbus  est,  sed  rex  soper 

es  superbiaB  filios  alibi  dicitur.  491  Huncautem 

i  vulneratum  humiliavit  Dominus,  quia  potenter 

ligavit,  et  domum  ejos  exspoliavit.  Qoi  autem 

mille  annos  solvendus  esse  narratur.   t  Et  in 

tote  brachii  tui  dispersisti  inimicos  tuos.  >  Per 

inimicos,  Judseos  intelligere  possomus,  qoi  de 

a  ejecti  in  universnm  mondum  dispersi  sont 

ilvatoris  nostri  virtote  atqoe  potentia. 

Toi  sunt  coeli,  et  tua  est  terra,  orbem  terrarum 

plenitudinem  ejus  tu  fundasti.  •  To,  inquit, 
n  Judsei  crucifixernnt,  et  coeli  et  terrse  Dominus 
u  ipse  fundasti  orbem  terrarum,  et  omnia  quae 
)  sunt,  tu  fecisti,  ccgus  fundamentum,  quale  sit, 
tua  revelatione,  nnllus  hominom  scire  potest. 
Aquilonem  et  mare  to  creasti.  >  Magna  laus,  D 
agna  gloria  est  Salvatoris  nostri,  dum  omnium 
ru  creator  esse  describitur.  Possomos  aotem  per 
lonem,  illiim  intelligere  de  quo  dicitor :  «  Ab 
lone  pandentur  mala  soper  omnes  habitatores 
e  {Jer,  i,  44).  Per  mare  vero  ejos  ministros 
[oe  obedientes,  siqnidem  soli  venti  mari  do- 
Eintur.  Dei  igitur  creatura  est  diabolos,  quamvis 
ia  snperbia  elevatus  dicere  ausus  fuerit,  qood 
»imo  similis  fieret.  Undo  ot  beato  Job  Doroinns 

33)  Hoe  ez  loeo  testimonium  habemos  adhue 
ilo  XI,  in  qoo  tanctns  Bniao  floruii  servari  in 
esia  vatustiiaimam  eontaetbdiBem  fkciendi  scm- 
t  de  his,  qni  in  Sabbato  taneto  soleroniter  bapti- 
ii  erant,  quse  scrutinia,  probatioBef  seilieet,  an 
boiom,  orationem  Domimcalem  etc.,  memoriter 


ait :  •  Ecce  Behemoth,  quem  feci  tecum  {Job,  xi, 
iO),  »  ostenJens  quia  sicnt  fecit  Job,  sic  fecit  et 

Behemoth. 

«  Thabor  et  Hermon  in  nomine  tuo  exsultabont.  » 
Interpretator  autem  t  Thabor  »  himen  veniens; 
«  Hermon  »  vero  anathema  ejus.  Isti  doo  montes 
apostolos  et  Ecclesiam  significant,  qui  et  ipsi  moltis 
in  locis  montes  vocantor.  Sunt  enim  apostoli  lomen 
veniens,  qui  non  otio  dediti,  sed  soUicite  ubique 
discorrentes  totom  'mundum  soa  doctrina  illumina- 
verunt.  Ecclesia  vero  anathema  ejus,  qnem  nomi- 
nare  fastidiosom  et  turpe  est,  semper  in  ore  habet, 
quia  eom  excommunicare,  exsufflare  et  maledicere 
non  cessat.  Hoc  aotem  probare  poteris,  si  sacerdotes 
audieris,  quando  scrntinia  faciont  (733).  Et  isti  qui- 
dem  in  nomine  ejus  seroper  exsultant,  quia  et  dici 
et  ecce  Christiani  vehementissime  gaudent.  «  Toom 
>  brachium  cum  potentia.  9  Brachium  patris  filios 
est,  et  brachium  filii  apostoli  sunt.  Tanta  autem  in 
apostolis  potentia  fuit,  ut  da^monia  fogareut,  omnes 
soos  inimicos  snperarent,  omnesqoe  languores  et  in- 
firmitates  sanarent. 

«  Firmetur  manus  tua,  et  exaltetor  dexlera  toa.  » 
Et  brachiom,  et  manos,  et  dextera  idem  significant. 
Hsec  antem  manos,  et  hsec  dextera  tam  firmata  et 
exaltata  est,  qoando  Spiritum  sanctnm  apostoU 
suscepemnt,  quoniam  tonc  et  sacerdotes,  et  excel- 
lentiores  omnibns  hominibus  facti  sont,  unde  ct 
eisdem  ipse  Dominns  ait :  «  Ego  dabo  vobis  os  et 
sapientiam,  cui  non  potemnt  resistere,  et  contra* 
dicere  omnes  adversarii  vestri  {Lue,  xxi,  15).  > 
«  Firmetur,  inqoit,  manns  toa,  et  exaltetur  dextera 
tua.  >  Ad  quid?  ad  constmendam  et  prceparanJam 
sedem  toam.  Qoibos  instromentis?  c  Jostitia  et  ju- 
9  diciom  preeparatio  sedis  toce.  »  Sedes  Dei  Ecclesia 
est,  in  qua  Salvator  noster  maximns  Pontifex  or- 
dinatus  est.  Hinc  est  enim  qood  omnes  episcopi 
Ecclesias,  in  qoibus  ordinati  sont,  sedes  suas  vocent. 
Preparator  autem  in  jostitia  et  jodicio  sedes  Dei, 
quia  nulla  pulchritudo  ibi  est,  ubi  jostitia  et  Judi- 
ciumnon  est.  Quid  igitor  misericordia?  Numquid  et 
ipsa  huic  prseparationi  neeessaria  non  est?  Ad  quod 
ipse  : 

<  Misericordia  et  veritas  prseibunt  ante  faciem 
i  tuam.  »  Hoc  est  enim  quod  alibi  dicit :  «  Mise- 
ricordia  et  veritas  complexse  sont  se  {PsaL  lxxxiv, 
il);  »  juncUB  sibi  in  Christo  sont  misericordia,  et 
veritas,  qoae  et  jostitia  vocatur,  et  naturaliter  jonctff, 
qoia  et  jostitiam  faciendo  misericors  est,  et  miseri- 
cordiam  faciendo  justns  est.  Prs^cedunt  igitor  ha* 
duae  virtotes  ante  faciem  Christi,  qnia  in  omnibos 
sois  actionibos  eas  sequitur,  et  a  miserieordia  et 
justitia  nunqoam  recedit.  Unde  et  merito  alibi  di- 

tenerent  in  Dominicis  4  et  5  QuadragesimA  ab  epi- 
seopis,  vel  pastoribus  habebantur ;  qno  tempore  fie- 
bant  etiaro  super  baptizandos  exorcfsmi  ad  expel- 
lendos  daemones ;  et  novi  fideles  ad  Baptismi  tacra- 
mentom  pneparabantur.  Vid.  Chardon  De  sacram. 
liby  I,  cap.7.  Trombelliam  De  tacrara.  Baptismi,  etc. 


i043 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS 


i044 


ciiur  :  c  Universffi  vlffi  Domini  misericordia  et  ve-  A  scripta  sunt,  sive  in  his  psalmis,  sive  in  lege  et 


ritas  {P$aL  xxiv,  \0).»  —  «  Beatus  populus  »  Christia- 
norum,  «c  qoi  solus  scit  jubilationem.  »  Jubilatio 
gaudium  ineiIabileest,quod  intusin  se^reto  cordis  de 
Deo  babetur,  quod  quidem  neque  verbis,  neque 
liiteris  exponi  potest.  tloc  aotem  ideo  dixit  Pro- 
pheia  quia  hsec  verbay  quffi  modo  loquitur,  gaodiura 
et  jubilationem  in  omnibus  fidelibus  exciiare  de- 
bent  (734). 

<(  Domiaey  in  lumine  vultus  tui  ambulabunt.  » 
Domine,  inquit,  in  lumine  vultus  tui  ambulabunt 
Chrisiiani  tui,  qnia  eris  ocolus  illorum,  ei  ad  tuorum 
luminum  similitudinem  eorum  oculos  ilinminabis. 
Soli  igitnr  Christiani  illuminati  sunt,  alii  vero  om- 


prophetis,  sive  in  aliis  scripturis.  Unde  ei  in  aspectu 
locutum  esse  dicit,  hoc  est  palam  ei  manifeste,  qus 
prius  in  occulto  et  obscure  loqui  consueverai.  Nunc 
igitur  ea  audiamus  qus  de  unigenito  Fiiio  suo  lo« 
cutus  esi  Dominus  filiis  suis  sive  per  propheias  sive 
per  apostolos,  sive  per  alios  quoscunqne  prffidica- 
tores.  «  Posui,  inqnit,  adjutorium  supcr  poieniem, 
et  exaltavi  electum  de  plebe  mea.  »  Quando  ista  di- 
cuntur,  non  ad  divinitatem,  sed  ad  solam  humanita- 
tem  respicere  debemus.  Posuii  enim  Dominus  adjo- 
iorium  redemptionis  et  salotis  nosirffi  super  poien- 
tem,  imo  vero  super  omnipotentem,  de  quo  alibi 
ait :  «  Ponam  in  salutare,   fidncialiler  agam   in  eo 


nes  cffici  sunt,  ci  in  ienebris  ambulant.  «  Et  in  no-  g  {PsaL  ii,  6).  »  —  «  Ego  auiem  constitutus  sum  rex 


»  mine  tuo  exsultabunt  tota  die ;  •  de  tanio  videlicei 
patronimico  •  gloriantur,  quia  a  Ghristo  Ghristiani 
vocantur.  »  Et  in  tua  justitia  exaltabuntur.  »  Si 
Salvator  nosier  iantam  jostiiiam  non  haberei,  non 
exaliarentur,  qni  pro  eo  moriontnr,  sed  potios  illi 
qui  de  eo  male  loqnuntnr. 

4L9Z  «(  Qooniam  gloria  virtutis  eorom  tu  es.  • 
Tu,  inquii,  es  gloria,  iu  es  prsmium  et  corona 
virtuiis  eorum.  Uade  non  tantum  iota  die,  sed  omni 
iempore  et  gaudcre,  et  exsultare  possunt.  Magnam 
gloriam  suscipit  de  virtute  sua,  qui  Deum  ipsum 
habere  meretur  pro  victoria  virtutis  suffi.  «  £t  in 
»  beneplacito  tuo  exaltabitur  cornu  uostrum.  »  Si 
quffiratur  a  te  de  cornu  Chrisiianorom,  quomodo 
scilicei  virtus  ei  potestas  eorum  iantnm  exaltata 
sit?  Uesponde,  quia  sic  placuii  Deo,  ei  in  benepla- 
ciio  ejus,  nullis  prfficedeniibus  meritis  sic  exaltaii 
et  sublimati  suni. 

«  Quoniam  Domini  est  assumptio  (755)  ei  sancti 
9  Israel  regis  nostri.  •  De  assumpiione  carnis  nostrffi 
loquitur,  qoam  non  angelus,  non  archangelus,  sed 
ipse  per  seipsum  Filius  Dei,  ut  nos  redimerei  ei 
exaltaret  assumere  dignaius  est.  In  hac  igiiur 
assnmptione  est  omnis  virtus  ei  fortitudo,  gloria  ei 
poiesias,  ei  omnis  beaiiiudo  nostra.  Aposirophe  ad 
Patrem. 

«  Tunc  locnius  es  in  aspeclu  iiliis  iuis,  ei  dixisti 

•  (736) :  Posui  adjutorem   super  potentem,  ei  cxal- 

•  tavi  eiectum  do  plebe  mea.  »  Sic  de  futuris,  quasi 


ab  eo  snper  Sion  montem  sanctum   ejus,   prsdi- 
cans  prfficepium  Domini  [PsaL  ii,  6).  > 

((  loveni  David  servum  meum.  »  Inveni,  iuqnit, 
David  servum  meum,  hominem  forlem,  sapieniem, 
sine  peccaio,  ei  sine  carnis  concupisceniia  naium. 
Servus  autem  pro  parte  carnis,  Christus  vocaiur. 

«  Oleo  sancto  meo  unxi  enm ;  >  de  quo  videlicei 
alibi  dicitur  :  c  Propterea  nnxit  te  Deus,  Deus  ious> 
oleo  Iffititiffi  prffi  participibus  luis  (PsaL  xliv,  8).»  — 
(( In  ipso  enim,  sicnt  scriptum  esi,  requiescii  omnis 
plenitudo  divinitatis  corporaliter  [Coloss,  ii,  9).  • 
Qoi  de  seipso  alibi  dicit :  n  Spirifus  Domini  super 
me,  propter  quod  unxit  me,  evangelizare  paoperihus 
misit  me  (Luc.  iv,  18}.  • 

€  Manus  enim  mea  auxiliabitur  ei,  et  brachium 
»  menm  confortabit  eum.  •  Manus,  ei  brachium 
Patris  virtos,  et  fortitudo  est,  quffi,  quanium  Chrisius 
voluii,  auxiliata  esi. 

((  Nihil  proficiei  inimicus  in  eo,  et  filins  iniquiia- 
»  tis  non  nocebii  ei.  •  Hic  est  ille  inimicus,  fllius 
iniquiiatis,  de  quo  ipse  Dominns  in  Evangelio  ait* 
«  Venii  enim  princeps  hujus  mnndi,  et  in  me  non 
habet  qnidquam  {Joan,  xvi,  il).  «  Nullus  alius  in 
hoc  mundo  prffiter  Chrisium,  nalus  est,  in  quo  ali- 
quid  de  suo  diabolos  non  invenerii,  ipse  enim  solus 
sine  peccaio  natus  est;  ipse  est,  «  qni  peccatum  non 
fecit,  nec  dolos  inventus  estinore  ejus  {IPetr.  ii,  22).» 
Non  quffirit  itaque  diabolus  in  homine,  nisi  ea  qu» 
sua  sunt,  et  in  quo  aliquid  de  suo  non  iovenerii,  nihil 


de  prajteritis  loquitur,  secundum  prophetarum  cou-  ^  ei  suis  accusatiooibus  nocere  poterit.  Quomodo  igi- 

sueiudinem.  Tunc,  inqnit,  [quando  Salvator  noster 

carnem   assumpsit,  locutus  esi  Dominus  filiis  suis, 

per  quos   omnes  mundi  nationes  intelligimus,  om- 

nesque  suos  fideles   intelligere    fecii    ea    quffi  de 

Chrisii     passione  ,    resurrectione     et    ascensione 


(734)  Cod.  Ghis.,  omnibus  fidelibus  facere  debetiL 

(735)  Quia  in  iexiu  Aug^usiini  leciio  esi :  «Quoniam 
Domini  est  sosceptio ;  >  ideo  hffic  apposile  subjicit. 
t  Ipse  susceptio,  ipse  te  illuminat :  in  ejus  lumine 
tutus  es,  in  ejus  lumine  ambulas,  jusiitia  ejus  exal- 
taris.  Ipse  te  suscepii,  iofirmitatem  iuam  ipse  cusio- 
dii,  ipse  facii  robusium  de  se,  non  de  ie.  » 

(736)  Eadem  lectio  esi  apod  Augusiinum.  Tunc 
locutus  es  m  aspectu  /l/tts  luis^  et  dixisti.  «  Locutus 
es  in  aspectu  tuo,  revelasii  hoc  propheiis  iuis,  ideo 


iur  Salvatori  nostro  nocere  potuii,  ad  quem,  si  vo- 
luissei,  nunquam  accedere  valuissei.  Unde  cl  sub- 
ditur : 

«  Ei  concidam  inimicos  ejus  a  facie  ipsius,   ci 
>  odientes  eum  in  fugam  convertam,  >  Hoc  auiem 

locutus  es  eis  in  aspectu,  id  esi  in  revelatione,  tinde 
propheiffi  videnies  dicebantur.  »  Hec  subjicit  S. 
doctor.  Etiam  Gassiodorui  habei  tn  aspectu;  in 
Vulgata  autem  legitur  :  in  visione.  Ejusdem  (^assio- 
doii  hujus  loci  egregiam  exposiiionem  subjiciam. 
«  Per  hoc  verbum,  aii,  illud  ostendiiur  ;  quia  quid- 
qnid  prophetffi  dixeruni,  non  i^noranter  locotisani: 
sed  in  contemplatione  ceriissima  consiiiuti,  vide- 
runt  quod  ore  priedicaveruni.  » 


EXPOSmO  IM  PSILMOS. 


IM6 


lignis  spiritibus  et  de  omnibus  aliis  inimicis  A 
gi  potest.  Qood  tamen  si  ad  judicium  refera- 
3n  erit  inconveniens. 

;  veritas  mea,  et  misericordia  mea  cam  ipso.  » 
Britatem  et  misericordiam  Patris,  qus  cum 
t  in  ipso  erat,  ipsam  ejus  divinitatem  intelli- 
)08sumus  qu2B  semper  eum  in  omnibus  et  re- 
et  fovebat.  Unde  et  sabditur  :  c  Et  in  nomine 
exaltabitur  cornu  ejus. »  Unam  nomen  est 
.ris  et  Filii,  qnia  sicut  Pater,  et  Filius  Deus 
r.  Exaltatus  est  igitar  Salvator  in  nomine 
,  quia  hamanitas  neqae  in  nomine  soo,  neque 
tute  sua  exaitata  est,  sed  in  nomine  divini- 

ponam  in  mari  manum  ejus,  et  in  fluminibas  j^ 
eram  ejos.  »  Per  mare  et  flumina  mnndus 
iguificatar ;   siquidem  «   aquae  mult«B  popoli 

»  Est  igitur  manas  40S  Domini  in  mari,  et 
ninibus,  quia  ejus  virtus  et  potentia  ubique 
m  narratur  (737). 

ise  invocabit  me,    Pater  meus  es   tu,  Deus 
s,  et  sasceptor  salutis  me».  <»  Pater  meus  es 

divinitatem  spectat,  ccetera  vero  ad  humani- 

Lege  in  Evangelio,  et  invenies  eum  multis  in 
Patrem   soum  Deum  vocasse.  Unde  et  Judoci 

dicebant:  «  Secundam  legem  debet  mori, 
ilium  Dei  se  fecit  {Joan.  xix,  7).  » 

ego  primogenitum  ponam  illum,  excelsum 

regibus  terrre.  »  Ipse  enim  secundum  divini- 

et  primogenitus  et  unigenitus  est  Patris,  et 
ium  humanitatem  et  primogenitus  et  unigeni- 
t  matris.  Posuit  tamen  eum  Pater  secundum 
litatem,  quomodo  primogenitum  omnium,  quia 
;uit  eum  liabere  primogeniti  honorem  et  di- 
em  inter  omnes.  Hunc  honorem  perdidit  Esau, 
*o  ientis  edulio  vendidit  primogenita  sua.  Et 
ilum  primogenitum,  sed  etiam  prse  cunctis  re« 
exceisum  fecit  eum. 

sternum  servabo  illi  misericordiam  moam.  » 
ei  aliquando,  secundum  humanitatem,  ne- 
ia  misericordia  Patris,   quia   et    ipse,    sicut 

homines  indigentiam  patiebatur.  Hoc  autem 
;ur ;  cum  fatigatus  sitiret,  a  muliere  Samari- 
ibere  petiit.  Sed  modo  ei  necessaria  non  est ; 
vero  semper  necessaria  est.  Propter  nos  igi- 
iitur  «  in  a^ternum,  »  qaia  sola  Dei  misericordia 

sumus.  «  Et  Testamentum  meum  fidele 
>  Fidele  utique  Testamentum  est,  quia  firmum 
ule  est,  et  nihil  ex  his  qun  promittit  evacuari 

ponam  in  sfficulum  ssculi  sedem  ejus.  »  Hoc 
lod  beatissime  Mariae  ab  angelo  dicitur : 
it  iili  Dominus  sedem  David  Patris  ejus,  et 
)it  in  domo  Jacob  in  (etemum  (Luc,  i,  32).  » 
bi :  «  Potestas  ejus,  potestas  fttema,  qas  non 
tur,  et  regnum  ejus,  quod  non  corrumpetur 


{Dan,  Yii,  14);  »  undo  et  sul>ditur:  «  et  thronut 
»  ejus  sicut  dies  cosli.  »  Dies  terrs  corporales  sunt, 
et  aliquando  Hnem  habebnnt ;  dies  vero  coeli  aeterni 
sunt,  et  nunquam  ilnem  habebunt.  Erit  igitur  thro- 
nus  ejus  sicut  dies  coeii,  quia  aeternus  erit,  et  iinem 
non  habebit.  Cffitera  quoe  seqountur  ad  Ecciesiam 
pertinent,  et  ineffabilem  Dei  misericordiam  supev 
eam  ostendunt. 

c  Si,  inquit,  dereliquerint  filii  mei  legem  mearo, 
»  et  in  judiciis  meis  non  ambulaverint,  si  justifi* 
»  cationes  meas  profanaverint,  et  mandata  mea 
»  non  custodierint. »  Quid  faciam  iliis  ?  Yis  audire 
quid? 

»  Visitabo  in  virga  iniquitates  eorum,  et  in  ver- 
»  beribns  peccata  eorum.  »  Et  quid  amplius  ?  «  Mi- 
» sericordiam  autem  meam  non  dispergam  ab  eo, 
»  neque  nocebo  ei  in  veritale  mea,  neque  proCanabo 
»  Testamentom  meum,  et  quffi  procedunt  de  labiis 
»  meis  non  faciam  irrita.  >  Quid  majus,  vel  quid 
ffiquale  Dominus  servis  suis  promittere  potuit?  Nullus 
locus  desperationi  relinquitor,  quoniam  omiiibus 
misericordiam  facit,  omnibus  quidem,  qui  ad  poeni- 
tentiam  convertuntur ;  aliis  autem  non  fit  ista  pro- 
missio ;  sicut  enim  ipse  Dominua  ait :  «  Poccator, 
quacunque  hora  conversus  fuerit,  et  ingemuerit, 
omnium  iniquitatum  ejus  non  recordabor  {Ezech, 
xxxiii).  >  Quid  est  omnium  iniquitatum?  Uoc  vi- 
delicet  qood  hic  dicitur. 

«  Si  dereliquerint  filii  mei  legem  meam,  si  in  viis 

>  meis  non  ambulaverint,  si  justificationes  meas 
»  profanaverint,  et  mandata  mea  non  custodiorint.  » 
Per  justificationes  Dei,  omnia  ecclesiastica  sacra- 
menta  intelligero  debemus.  «  Yisitabo  in  virga  ini- 
»  quitates    eorum,   et    in  verberibus    peccata    eo- 

>  rum  (738).  »  Yisitat  autem  Dominus  in  virga  ini- 
quitates  nostras,  et  in  verberibus  peccata  nostra, 
quando  pro  peccatis  nostris,  qum  gravissimis  poe- 
nis,  vel  etiamipsa  morte  maictandaessent,£acili  nos 
correctione  castigat,  sive  in  hac  vita,  sive  in  alia 
nos  misericorditer  affiigere  et  castigare  dignatur. 

«  Misericordiam  autem  meam  non  dispergam  ab 
»  eo,  neque  nocebo  ei  in  veritate  mea,  neque  profa- 

>  nabo  Testamentum  meum,  et  quse  procedunt  de  la- 

>  biis  meis  non  faciam  irrita  (739).  »  Et  hoc  quidem 
promittit  Dominus  in  veritate  sua,  ut  firmissime  ei 
credator,  in  quo  semper  veritas  est,  et  qui  mentiri 
nunquam  potest.  Profanaret  autem  Domicus  Testa- 
mentum  suum  et  irrita  faceret  verba  sua,  si  ea  quse 
dicit  non  adimpleret,  et  contra  ea  aliquid  faceret. 
Quod  autem  singulariter  ait :  «  Non  dispergam  ab 
eo,  neque  nocebo  ei;  »  tantumdem  valet,  ac  si  pla« 
raliter  dixisset  eis,  quoniam  ipse  capnt  nostrnm 
est,  et  nos  membra  ejns  sumus ;  de  qoibus  ipse  ad 
Patrem  ait :  «  Pater,  volo,  ut  sicut  tu,  et  ego  unum 
sumus,  ita  et  ipsi  in  nobis  unnm  sint  {Joan,  xvii,  24). » 

c  Semel  jurtvi  in  sancto  meo,  si  David  mentiar.  » 


)  Cod.  Gliis.,  dominatur. 
\)  Hic  versus  deest  in  edit. 


(739)  H«c  iterom  desunt,  et  textai  mutilatos  re- 
peritur. 


{047 


S.  BRUNONIS  EPISCOPl  SIGNIENSIS. 


Sie  enlm  et  alibi  dicitar,  qnia  semel  loquitar  Domi-  A  sanctitatem  in  terra  profanatam  esse  dicit,  p* 


carnes  super  altare  immolatas  esse  significat. 

(743)  c  Destruzisti  omnes  macerias  ejus,  | 
»  muoitiones  ejus  in  formidinem.  »  Nolia, 
dicat,  fuit  fortitudo,  quse  eos  defendere  pol 
muri  fortissimi  quasi  macerisB  destructi  sunt. 
quoque  iliorum»  et  qui  prius  eos  timere  sg 
nunc  Lostibus  juocti,  in  opprobrium  eos  hal 

fl  Diripuerunt  eum  omnes  transeuntes  viam 
»  est  in  opprobrium  vicinis  suis.  »  Quidquid 
illum  populum  fit,  sibi  David  dicit,  esse  fact 
ilii  quidem  diripiunt  populom  Dei,  qui  viani 
eunt,  et  per  viam  rectitudiQis  incedere  n< 
(744).  Vicini  quoque  iliorum,  et  qui  prius  eos 


nas,  et  secando  idipsum  non  repetit  (740),  quoniam 

omne  qnod  dicit,  firmum  et  stabiie  est,  nullaque  in- 

diget  reiteratione.  Firmiter  igitur  juravit  Dominus 

in  sancto  suo,  id  est  in  diiecto  filio  suo,  quod  non- 

qiiam  ei  mentiatur.  Per  ipsum  Filium  sibiipsi  ju- 

ravit,  quia  non  habnit  majus,  per  qnod  jurare  po- 

tnisset. 

Sed  qnid  juravit  T  «  Semen  ejus  in  eetemum  ma- 

»  nebit,  et  sedes  ejus  sicut  sol  in  conspectu  meo,  et 

»  sicut  luna  perfecta  in  4941  aeternum,  et  testis  in- 

»  coelo  fidelis  (741).  »  Semen  igitur  ejns,  doctrina 

ejus,  et  filii  ejus  manebnnt  in  eeternum.  Sedes  au- 

tem  ejus  Ecclesia  est,  sive  anaquo^que  anima  fidelis, 

qaoniam  animajnstisedes  est  sapientis.  Haec  autem  ^  ^'VC  '.'"""  i-^i-^  -"^--— »  -"  -»-■  •'""J  ™ 
^ .,    .    ^     ,  .   "^  .      .      *^  .      .    ^  .       ,,     B  solebant,  nunc  hostibus  luncti,  in  opprobri 

ent  sicnt  sol  m  conspectu  ejas,  quia,  sicut  ipse  Do- 

minus  aitrtc  Fulgebunt  sancti   sicut  sol  in  regno 

Dei,  et  sicut  luna  perfecta  in  «temnm  [Matth.  xiir, 

43) ;  •  quia  nunquam  amplius  decrescet,  sed   in  sua 

perfectione  et  plenitudine  manebit  in  sRternum.  Et 

ez  omnibus  his  qose  juravi  et  promisi,  testia  est  vo- 

bis  in  ccelo  fidelis  Salvator  noster,  qui  pro  nobis  lo- 

qnitur,  qui  causam  nostram  agit,  et  pro  nobis  quo- 

tidie  interpellat.  Huc  nsqne.  Dominus  locotus  est, 

nunc  Propheta  loquitur  et  conqaeritar  de   Testa- 

mento  sao  a  Dominu  reprobato.   Et  hoc  est  quod 

ait. 

c  Tu   vero  repniisti,    et  sprevisti,    et  distulisti 

»  Christum  tuum,  avertisti  testamentam  servi  tui, 


hal>ebunt. 

«c  Ezaltasti  dezteram  inimicomm  ejus,  Is 
»  omnes  inimicos  ejus.  Avertisti  adjutoriac 
>  ejus,  et  non  es  auziliatus  ei  in  bello.  • 
litteram  vera  sont.  si  ad  Chaldsorum  tem] 
ferantur.  Nam  et  «etera  quse  sequuntur  sa 
litteram  intelligenda  sunt 

«  Dissolvisti  eum  ab  emundatione,  et  sedi 
» in  terram  collisisti.  »  Hiec  autem  coniple 
quando  sacrificia  perdidemnt,  quibus  se 
legem  emundari  solebant.  Non  enim  lieet 
eztra  patriam  sacrificare. 

u  Miuorasti  dies  temporum  ejus,  perfudi 


>  profanasti  in  terra  sanctaarium  ejus  (742).  »>  Tu  C  »  coLfusione.  »  Minorati  sunt  dies  iili,  qu 


vero,  inquit,  testamentum  filii  tui  David  in  seternum 
conflrmasti,  et  testamentum  servi  tui  David  repn- 
listi,  sprevisti  et  avertisti.  Et  hoc  ideo  quia  distn- 
listi  Christum  tuum.  Si  enim  nobis  eum  misisse», 
non  dicerctur  de  nobis,  quod  de  illis  dicitur,  ad  quos 
missusest:  «  In  propria  venit,  et  sui  eum  non 
receperant  (Joan.  i,  M).  •  1n  hoc  enim  dierum 
spatio,  qnod  fuit  a  Divid  usque  ad  Christnm,  mul- 
fas  et  magnas  persecutiones  passa  est  Sjnagoga. 
Primum  quidem  ab  Assyriis  tempore  Isaiae ;  deinde 
a  Chaldseis  lempore  Jeremiee  ;  postea  vero  a  Grsecis 
tempore  Machaboeomm.  Nam  et  templum  destructom 
est,  et  civitas  desolata,  mnltique  Judsorom  ad  gen- 


populus  se  regnarOi  et  terram  illam  possid 
rabat.  Unde  etiam  dicere  solebant,  «  temp 
mini^  templum  Domini  est.  >  In  illo  videlicel 
spcni  habentcs,  et  illam  civitatem  insnpi 
csse  credentes.  Huc  usque  Propheta.  Amo 
Ecclesia  loquitur,  cujus  immensas  afflictioni 
balationes  istce  persecutiones  significaban 
nunc  usque  Judoeorum  populum  sustinuisse  1 
narravit.  Bene  itaque  post  illas,  istas  poner 
quia  et  in  pluribus  consimiles  sunt,  et  sicut  i 
in  istis  significatse  sunt.  Dicat  igiliir  Ecc 
inter  ipsa  tormenta,  qus  patitur,  mise 
sibi  promissas,  ad  mcmoriam  Domini  redui 


tUem  ritam  a  patriis  legibus  translati  sunt.  Hoc  igi-      miserat  enim  Dominus,  quod  in  virga  quic 


tnr  est  quod  Propheta  plangit,  et  testamcntum  sibi 
daium  profanatum  esse  sibi  conqneritar.  Qaod  vero 

(740)  <c  Unam  jnrationem  pro  vita  nostra  habuit, 
qui  pro  nobis  ad  mortem  unicum  Fiiium  suum  ini- 

Slt.  »  AUGUSTINUS. 

f74i)  Hoc  testimonio  S.  Aagust.^invicte  probat,  et 
confirmat  dogma  catholicum  de  carais  resurrectione, 
cui  aperlissime  contradicebaut  etiam  illi  philosophi 
geritiles,  qui  anims  immortalitatem  admittebant; 
oicentes,  •  fieri  non  posse,  ut  caro  ista  terrcna 
possit  in  coelum  ascendere.  > 

(742)  Ne  qna*  hic  loqnitor  Propheta,  snperioribns 
laudibus  contraria  videantur,  juzta  S.  Augustinnm 
et  Cassiodorum,  distinguendie  sunt  personae.  «  Ce- 
lebratur  ante  Cbristi  rcgnum,  cnjus  gloria  et  stabi. 
litas  in  steruura  duratura  promittitur :  hic  autem 
de  Davide  sermo  est,  qai  multis  calamitatibus  pro- 


visitaret.  Sed  fortasse  apud  Deum  virga  est,  q 
putat  esse  tormenta. 

batur  afflictus.  Ipse  etiam  Christus  appeHati 
unctus  fuit ',  repulsus  vero  David  apparet  a  < 
regia  ez  sententia  Dei  per  Nathan  propbetaio 
peccatum  cum  Bersabea  commissum.  » 

(743)  Vuig.  legit.  DestruxUti  omncs  sep 
posuisti  firmamentum  ejus  formidinem, 

(744)  «  Status  ille,  inquit  Cassiodorus,  n 
daici  et  lide  noscitur  direptus,  et  opibus.  ] 
eum  <ran5eti7i/es  sublatis  facultatibus  ejus  r 
copias  ad  se  violentissime  transtulerunt ;  ill 
credentes  ad  quos  Dominus  corporaiiter  non 
commonendos ;  sicut  ipse  dizil  ps.  zvii,  45. 
quem  non  cognovi  servivit  mihi :  t/i  audiiu  a\ 
divit  mtAt. » 


1049 


Exposrno  m  psalmos. 


1050 


B 


«  Usqaequo,  inqaii,  Dominey  iraseeris?  »  An  in  A 
finem  ?  Cesset  jam  nanc  indignatio  taa,  et  miserere 
populo  tao.  «   Usqnequo  exardescet  sicut  ignis  ira 
»  tua  ?  >»  Quo)  sic  loqaitur,  non  virgam,  sed  scorpio- 
nes  se  sentire  signiflcat. 

<c  Memorare,  Domine,  qnie  mea  est  substantia.  • 
c  Non  enim  fortitado  lapidam,  fortitado  mea,  nec 
caro  mea  tpnea  est  (Jo6.  vi,  t2)  :  »  terra  sum,  fra- 
gilis  sum,  et  hsec  tam  dura  tormenta,  49S  qase  tu 
pro  virga  habes,  sastinere  non  possum.  •  Non  enim 
»  vane  constituisti  filios  hominam ;  »  qaos  utique 
in  vanum  constituisses,  si  supra  id,  qaod  pqssuot, 
eos  tentari  permisisses,  et  de  tantis  afQictionibus 
non  eripuisses. 

•  Quis  est  homo,  qui  vivit,  et  nonvidebit  mortem, 
»  aut  eruet  msnum  suam  de  manu  inferi?  »  Hoc 
autem  tale  est  ac  si  diceret :  Quia  nisi  sanctis  sais  in 
tormentis  positis  Dominns  subvenisset,  omnes  timo- 
re  mortis  eum  negarent,  et  mortem,  fagientes  tem- 
poralem,  mortem  ceternam  viderent,  et  sustinerent, 
et  animas  suas  ab  inferi  crucialibus  eripere  non  va- 
lerent. 

c  Ubi  snnt  misericordiffi  tnie  antiquee,  Domine, 
»  sicnt  jurasti  David  in  veritate  tua?  a  To,  inquit, 
promisisti  David,  non  prophetie  David,  sed  fllio  tuo 
David,  quod  misericordias  tuas  non  auferres  ab  eo, 
et  non  solum  promisisti,  verum  etiam  in  veritate  tua 
jurasti,  quia  omnis  promissio  taa  joramentam  esl. 
Ubi  igitur  modo  sunt  illie  tant»  misericordifle  tue. 

c  Memor  esto  opprobrii  servorum  tuorum,  quod  C 
B  continui  in  sinu  meo,multarom  gentium.  «  Memor 
esto,  inquit,  iliius  opprobrii,  quod  non  solum  a  Ju- 
dseis,  sed  ab  aliis  quoqoe  moltis  gentibus  servi  tui 
lacerati  sunt,  ciijns  ego,  dicit  Ecclesia,  oblita  non 
8um,  et  quod  in  sinu  meo,  et  in  corde  meo  flrmiter 
continui,  et  memorifle  commendavi.  Et  qoid  est  il- 
lod  ?  Sequitur : 

«  Quod  exprobraverunt  inimici  tui,  Domine,  quod 
•  exprobraverunt  commutationero  Christi  tui.  > 
Hoc  est  enim  quod  Judsei  et  alii  infldeles  contra  nos 
ad  magnam  injnriam  nostram  dicere  solent  :  quia 
homioem  cruciflxum  et  morte  turpissima  condem- 
natum  adoramos.  Ecclesia  tamen  honeste  commuta- 
tionem  dicere  voluit,qaam  ipsimortem  torpissimam 
dixerant.  Et  revera  magis  commutatio,  quam  mors  D 
dici  debet,  per  quam  a  tenebris  transitur  ad  l|^cem, 
et  a  miseriis  ad  gloriam  summamque  felicitatem. 

c  Benedictas  Dominusin  fletemum  :  fiat,  fiat. »  Pato 
quod  Dei  misericordias  subito  Eeclesia  advenisse 
sensit,  quando  inter  suas  querelas  hanc  benedi- 
ctionem  et  gratiarnm  actionem  tamceleriterinseruit. 
Nam  et  lob  gravissime  afUictus  simile  quid  dixisse 
videtur.   «  Dominus,  inquit,  dedit  Dominm  abstu- 

(745)  Ad  psalffli  hujus  dilucidationem  doeet  Ven. 
Beda  titulum  hunc  ilu  appositum  fuisse  ;  qnippe  vei 
cecinit  David  que  de  universa  rerum  creatione 
ecripsit  Mojses,  vel  eom  apod  Deum  pro  soo  popalo 
deprecantem  imitari  volait,  eiqiie  oratioaem  hanc 
triouit.  Moyses  non  tam  Veteris  Testamenti  minister 


lit,  sicut  Domino  plaenit,  faetaro  est,  sit  nomen  Do- 
mini  benedictum  (/o6.  i,  Si).  » 

PSALMUS  LmiX. 

ORATfO   MOTSI  BOMmiS  DEI  (745). 

In  libris  Moysi  iste  psalmus  non  invenitar :  quod 
tamen  Moyses  dicit  esse  principiam,  in  quo  Deus 
creavit  ccelum  et  terram,  ipse  est,  de  quo  hic  dlci- 
tur  :  i  Priusqaam  fierent  montes,  ant  formaretur 
orbis  terree,  a  siecalo  et  usque  in  sfleculum  tu  es 
Deus.  »  Hominis  quoque  defectio  in  hoc  pialmo 
narratur,  cujus  creatio  in  illis  libris  continetur.  Et 
eonvenieu)  fuit  ut  idem  ipse.  qui  scripsit  creatio- 
nem,  scriberet  quoque  hominis  defectionem. 

cDomine,  refugium  factus  est  nobis  a  generatione 
»  et  progenie.  »  Ecclesia  loquitur  de  adventa  Sal- 
vatoris  nostri,  quia  optimum  se  cognoscit  nuno  ha- 
bere  refngium,  quoe  ante  hoc  tempus  nuUum  habuit 
adjutorem ;  Domine,  inquit,  refugium  factus  es  no- 
bis  ab  hac  generatione  et  progenie  tufle  incamatio« 
nis.  Ad  te  fugientes  securi  sumus,  qui  nnlium  refki- 
giam  prius  habuimus.  Neqne  dicant  tibi  Judflei : 
c  Qainqoaginta  annos  nondum  habes  {Joan.  viii, 
57),  »  qnia  non  solum  ante  Abraham,  veram  etiam 
ante  coelnm  et  terram  tu  es.  Et  hoc  est  quod 
dicit : 

c  Priusqoam  fierent  montes,  et  formaretur  orbis 
»  terrse,  a  sfleculo  et  usque  in  sfleculum  tu  es  Deus.  » 
Et  Deus,  inquit,  es  et  fletemus  es,  et  neqne  initinm, 
neque  finem  habes,  qui  modo  propter  nos«  et  ad  re- 
fagium  nostrum,  homo  factus  es. 

<c  Ne  avertas  hominem  in  humilitatem.  >  Quid  est 
in  humiiitatem?  Est  enim  humilitas  bona,  quam 
utinam  omnes  habeamus,  et  humilitas  maia,  qua 
vitiis  et  malignis  spiritibus  homo  subjngatur.  Hanc 
igitur  humilitatem  timet  iste,  et  hanc  venire  formi- 
aat.  fl  Et  dixtsli  :  Convertimini,  filii  hominnm,  » 
Etrefugium,  inquit,  nobis  factos  es,  et  per  prophe- 
tas,  et  per  apostolos  tuos,  aliosque  pnedicatores 
nobis  dixisti  :  «  Convertiraini,  filii  hominum.  » 
Et  hoc  quidem  consilium  tuum  bonum  est,  et  cnm 
magno  desiderio  facere  debemns.  Quare  ? 

«f  Quoniam  mille  anni  ante  oculos  tuos  sicut  dies 
»  hesterna,  qnse  prflRteriit,  et  sicut  custodia  in  no- 
cte,  qufle  pro  nihilo  habetur.  >  Sic,  subauditnr, 
sunt  anni  eorum  :  4M  c  Mane  sicut  herba,  trans- 
M  eat,  fioreat,  et  pertranseat,  vespere  decidat, 
»  induret,  et  arescat.  »  Tota,  quasi  dicat,  hflec  prfle- 
sens  vita  nihil  est,  etiamsi  mille  aonis  viveret  homo ; 
qnoniam  mille  anni  ante  oculos  tuos  sic  sunty  sicnt 
dies  pneterita,  qufle  fuit,  et  non  est.  «  Et  sicut  custo- 
dia  in  nocte,  »  quae  sua  brevitate  pro  nihilo  habetur, 
sic  sunt  anni  omniom  hominum,  cum  homo  infelix 
«  mane  sicut  herba  transeat.  >  Mane  et  sero  oppo- 

fiiit,  quam  Novi  propheta  Testamenti?  Qaod  etiam 
asserit  S.  Au^ust.  referens  iliad  Apostoli :  Onmia 
tn  figura  contingebant  iUis;  scripta  sunt  auiim  ad 
eorrtctionem  nostram,  in  quos  finiM  tmeiikirum.  o5- 
9<iii(. 


iOttl 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


1052 


siU  sant,-  6t  aient  sero  tarde,  ita  et  mane  cito  signi-  A  pUtivam,  <piia  octava    dies  alterios    hebdomadA 


ficat.  Mane  itaque  sicut  lierba  transit  homoy  quia 
cito  8ue  pulchritodinis  florem  amittit  et  bocestquod 
ait :  «  Mane  floreat  et  pertranseat.  »  Mane  est  homi- 
nisy  quando  in  juventute  est;  ande  et  flos  aetatis  di- 
citur  esse  juventus.  «  Yespere  decidat.  t  Quid  est  ve- 
spere  decidat,  nisi  in  senectate  moriatur,  et  cadat^? 
est  enim  senectas  occasus  :  t  indoret  et  arescat,  » 
quod  est  intelligere,  pulvis  in  pulverem  revertatar, 
et  sola  ossa  arida  et  sicca  de  illo  flore,  et  iiia  pul- 
chritudine  remaneant.  Apparet  his  in  verbis,  quod 
Moyses  in  hac  sna  oratione,  non  diiigentius  creatio» 
nem,  quam  defectionem  hominis  descripsit.  Seqai- 
tur : 


initium  est,  per  quam  videlicet  hebdomadam  illa 
altera  vita  significator.  Illi  autem  ad  bonam  senectu- 
tem  perveniunty  qui  vel  activie  vel  contemplativQ 
vito^  deserviant.  Unde  et  alibi  dicitur  :  t  Da  partem 
B  septem,  necnon  et  octo  {Eccle.  xi,  2).  >  Id  est,  da 
partem  activ«,  et  partem  contemplativm,  quatenus 
sic  transeamus  per  bona  temporalia,  nt  non  amit- 
tamus  seterna.  Quod  autem  uitra  est,  et  ab  hac 
otraque  vita  recedit,  et  labor  et  dolor  est. 

«  Quoniam  sapervenit  super  nos  mansaetndo,  et 
»  corripiemar.  » Iliis,  inqoit,  senibas,  qui  ad  bonam 
senectutem  perveniunt,  supervenit  mansuetndo, 
omni  superbia  et  pravitate  fugata  et  superata.  Et 


Quia  defecimus  in  ira  tua,  et  in  furore  tuo  con  ^  corripiuiitur,  qoia  tota  eorum  vita  in  melius  com- 
-u.i:  n.  __..  «     .*.     .  .  ...         mutata,  jam  in  ultima  borain  vinea  Dei  laborare  in- 

cipiunt. 

i  Quis  novit  potestatem  irae  tase.  b  Ille  utique, 
qai  eum  off«ndere  timet.  Ille  vero,  qoi  eum  offendere 
non  timet,  nondum  cognovit  quam  horribile  sit  in- 
cidere  in  maaus  Dei  viventis  (ffe&r.  x,  31).«  Aut 
»  pne  timore  iram  tuam  dinumerare  ?  »  Subauditor, 
qois  novit?  liie  pr«e  timore  iram  Dei  dinumerat,  qoi 
digna  poenitentia  conversus  secum  in  corde  reputat, 
quoties,  et  quibus  modis  offenderit  Deum. 

«  Dexteram  tuam,  Domine,  notam  fac  mihi.  b  Po- 
test  autem  hoc  inteiligii  ut  suae  correctionis  dexte- 
ram  nos  in  liac  vita  sentire  faciat,  ne  in  altera  vita 
nos  durius  aflligat.    Possomus  autem  per  dexteram 


>  tarbati  snmus.  >  £t  qoia  ?  m  Posuistui  iniquitates 
»  nostras  in  conspectu  tuo,  et  seculum  nostrum  in 
B  illominatione  vultus  tui.  Et  quoniam  omnes  dies 
»  nostri  defecerunt,  et  nos  in  ira  tua  defecimus. » 
Ideo,  ^  anni  nostri  sicut  aranea  meditabuntur.  » 
Ideo,  inquit,  anni  nostri  mutabiles,  fragiles,  breves 
et  vani,  sicut  aranea  meditabuntur  et  computabun- 
tur,  quia  sicat  superius  dictom  est,  defecimus  in  ira 
toa,  et  in  furore  tuo  conturbati  sumus.  Et  hoc  qoi- 
dem  propter  peccatum  prin.i  parentis.  Posuit  autem 
Dominus  iniquitates  nostras  in  conspectu  suo,  quia 
non  est  oblitus  earom,  neque  sine  vindicta  eas  abire 
permittit ;  et  hoc  estquod  dicit  c  saeculum  nostrum  in 
illuminatione  vultus  tui.  »  Saeculum  nostrum,  vitam 


nostram,  et  pravam  conversationem  significat  Ecce  G  Dei,  Saivatorem  nostrum   inteiiigere,  pro   eo  qood 
audivimus  causam,  cur  anni  nostri  sicut  aranea      subditur: 
meditabuntur.  Sequitur  : 

«  Dies  annorum  [nostrorum  pauci  sunt^  in  ipsis 
i>  aliquando  septuaginta  anni  c  cum  bona  valetudine 
sunt ;  et  hoc  in  pluribus  contingit ;  paaci  vero  etiam 
usque  ad  octoginta  aliquando  perveniunt;  sed  hoc  est 
in  potentibus.  Est  autem  homo  iu  bona  vaietadine 
quando  omnibus  membris  suaofficia  sana  et  integra 
reservantur.  Sicati  iili  qui  sanativi  dicuntur,  et  ra- 
rissime  infirmantur ;  et  isti  quidem  in  potentatibus 
sunt,quia  sani  et  incolumes  potenter  se  habent.  Vi- 
demus  autem  alios  in  minori  setate  visum,  et  audi- 
tum,  et  aliorum  membrorum  officiamaximaexparte 
amisisse;  et  in  hac  eetate,   quffi  pene  ultima   est. 


«  Eteruditoscorde  in  sapientia.  b  Et  tale  est  ac 
si  diceret :  Ut  iram  tuam  cognoscere  valeamns,  noti- 
fica  nobis  Filium  tuam,  et  prophetas,  et  apostolos 
tuos,  qoi  sapienter  eruditi  sunt.  et  quomm  verba 
obscura  valde  et  difficilia  sunt,  Qui  enim  istos  co* 
gnoscit,  nihilei  deest  ad  vereescientisplenitudinem. 
Et  iste  quidem  cognoscit  dexteram  viam,  quse  ducit 
ad  vitam,  ut  sinistram  respuit,  qufle  ducit  ad  mor- 
tem. 

499  c  Convertere,  Domine,  aliquantnlnm.  » 
Convertere,  inquit,  aliqaantulum  ab  indignatione 
tua :  «  et  deprecabilis  et  exorabiiis  esto  super  servos 
»  tuos,  »  qnos  tantum  dilexisti,  ut  eis  mitteres    Fi- 


quosdam  potenter  se  haberi,  sed  plurimorum  labor  D  liom  tuom. 


est,  et  dolor  (746).  Usque  ad  hanc,  inqoit,  aetatem 
bene  vaientes  aiiqui  pervenire  possunt,  ulterius  vero 
transire  labor  et  dolor  est;  tossis,  et  anxietas,  an- 
gustiae  et  miseriae;  prtiesertim  cum  ipsa  senectus 
infirmitas  sit  Qus  autem  suavitas,  vei  vitae  hnjus 
deiectatio  illi  esse  potest,  qni  neque  videt,  neque 
audit,  qui  amissis  dentibus  cibum  molere  non  valet, 
etquasi  lapis  toto  die  quasi  uno  in  loco  fixus,  parum 
quid  a  mortuo  differre  videtnr?  Pussumus  autem 
per  annos  septuaginta  et  ocloginta,  activam  et  con- 
templativam  vitam  inteliigere,  ut  per  septem  acti- 
vam  intelligamus,  quia  hasc  tota  preesens  vita  in 
septem  diebus  continetur;  per  octo  vero,  contem- 

(746)  A  Cod.  Vailicel.  errata  editionis  emendantur. 


c  Repleti  sumas  mane  misericordia  tua,  et  exsnl- 
»  tavimus,  et  delectati  samus  omnibus  diebus  no- 
»  stris.  »  Nato  Domino,  nox  praecessit  et  finita  est, 
et  factom  est  mane  hujus  ultime  setatis.  Ab  hac 
igitur  maue  repleti  sumus  misericordia  tua,  Domi- 
ne,  et  exsultavimus  et  delectati  sumos  omnibus  die- 
bus  nostris.  Qoid  ergo  de  iilis  diciiis,  in  quibus  tan* 
tis  tormentis  afflicti  et  humiliati  estis  ?  Sequilur : 

c  Delectati  sumus  pro  diebus,  in  quibus  nos  hn« 
»  miliasti,  et  pro  annis,  in  quibus  vidimas  mala.  » 
Magis,  quasi  dicat,  in  illis  delectati  sumns  et  deie- 
ctamur,  quia  m8\jorem  pro  iiiis  honorem  et  gloriam 
exspeetamus. 


OB3 


EXPOSITIO  I!f  P8ALM08. 


iOS4 


«  Respice  in  senros  tnos,  et  iki  opera  tua,  Domine,  A  Venatores  iati  mali^ni  spiritns  sunt,  in  qaorum  re« 


et  dirige  filios  eorum.  »  Senri  ejus  opera  ejos 
^nt,  quia  ipse  eos  creavit  et  fecit,  super  qiios  nnnc 
[^uidem  respicit,  qnando  eos  errare  et  peccare  non 
Mrmittit.  Filii  vero  eorum  sunt,  qui  in  fide,  opere 
&t  doctrina  eoe  imitantur.  c  Et  sit  spiendor  Domini 
»  Dei  super  nos;  »  ut  ad  cujus  imaginem  facti  su- 
31US,  ad  ejusdem  imag^nem  reformemur.  Futgebunt 
3nim  sancti  sicut  sol  in  regno  Dei.  Unde  et  Joannes 
apostolus  ait :  «  Chariasimi,  iilii  Dei  snmus,  et 
nondum  apparuit  quod  erimus.  Scimus  enim  quo- 
niam  cum  apparuerit,  similes  ei  erimus,  quia  vide- 
bimus  eum,  sicuti  est  (Joan.  iii,  2).  >  —  a  Et  opera 
B  manuum  nostrarum  dirige  super  nos,  »  ut  nihil 
in  operibus  nostris  praTum,  et  perversum,  et  distor- 
tum  inveniaiur,  sicut  in  operibus  illorum  de  quilHis 
dicitur  :  «  Non  enim  cogitationes  vestne  cogitationes 
mee,  neque  viie  vestrie  vise  mee,  dicit  Dominus; 
qnia  sicut  eialtati  sunt  coeli  a  terra,  sie  exaltats 
sunt  vis  mese  a  viis  vestris,  et  cogitationes  mes  a 
cogitationibns  vestris  {Isa.  lv,  8).  » 

PSALMUS  XG. 

LAUS  GANTICI  DAVID. 

Laos  cantici  David  continetur  in  hoc  psaimo; 
illius  videlicet  David,  de  quo  dieitur :  «  Cadent  a 
latere  tuo  mille,  et  decem  millia  a  dextris  tuis,  tibi 
autem  noa  appropinquabunt*  Et  super  aspidem,  et 
basiliscum  ambulabis,  et  conculcabis  leonem  et 
draconem.  » 

a  Qui  habitat  in  adjutorio  Altissimi  in  protectione 
»  Dei  cosli  commorabitur.  »  Gontra  JudsBos  et  ma- 
lignos  spiritus  ioqnitur  Propheta,  adversum  Saiva- 
torem  nostrum  insidias  ponentes,  et  nefaria  de  eo 
(^ogitantes.  Qui  habitat,  inqnit,  ubicunque  habitat, 
etiamsi  inter  inimicos  suos,  et  adversarios,  habitat 
in  adjntorio  Altissimi,  «  non  timebit  a  timore  no- 
»  ctnrno,  neque  a  sugilta  volante  per  diem,  neque 
»  a  negotio  perambnlante  in  tenebris,  neqne  a 
»  ruina,  et  dffimonio  meridiano.  b  Et  ideo  non  ti- 
mebit,  quLa  in  protectione  Dei  coeli  commorabilur. 
Quid  enim  timeret,  quem  omnipotens  Pater,  et  ipsa 
divinitas,  qun  in  eo  est,  semper  et  nbique  protegit 
et  defendit  ? 


B 


tibus  peccatores  capiuntur.  Quot  snnt  vitia,  tot  tQnt 
et  laquei  quibus  miseros  homines  iigant  et  tenent. 
Verbum  asperum  illud  est  qood  Dominus  in  judicio 
dicturos  est :  «  Ite,  maledicti,  in  ignem  flsternum 
{Maltk.  XXV,  41).  »  Nunc  ad  ipsum  Christum  verba 
sua  Propheta  convertit. 

(c  Scapulis  snis  obumbrabit  tibi,  et  sub  pennis 
»  ejus  sperabis.  »  Deus  enim  neque  scapulas,  neque 
pennas  habet ;  sed  metaphorice  loquitur,  ut  per 
scapulas  et  pennas  omnem  ejus  protectionem  et 
defensionem  inlelligamus. 

«  Scuto  circumdabit  te  veritas  ejus .  »  Magnum  et 
insuperabile  scutum  est  veritas,  ad  faiiaces  et  iniquoi 
homines  convincendos.  Hoo  scuto  snperati  sunt 
Judaei,  quia  nihii  in  verbis  Ghristi  digne  reprehen- 
dere  potuerunt :  «  Non  timebis  a  timore  noctnrno.  > 
Timorem  nocturnnm  illum  dicit,.quando  ipsa  nocte, 
qua  traditus  est,  Judaei  simui  com  Juda  traditore, 
cum  gladiis  et  fustibus  irruerunt  in  eum ;  qui  si  ti- 
muisset,  potius  fugisset,  quam  eis  obviam  esset : 
c  A  sagitta  volante  per  diem.  »  In  nocte  compre- 
hensos  est  Dominns,  et  in  die  sagittatus.  Tunc  enim 
Judssi  enm  sagittarunt,  quando  Crucifige  clamave- 
runt.  Sed  sagittss  parvulorum  factA  sunt  plagiB 
eorum.  •  A  negotio  perambulante  in  tenebris.  {PittL 
Lxiii,  9).  »  4I9S  Negotium  iilod,  quod  in  tenebris 
ambulabat,  iliud  consilium  intelligitur,  quod  de  morte 
C  Saivatoris  in  cordibus  Scribarum  et  Pharisflsorum 
versabatur.  Ipsi  enim  dignesatis  hocin  loco  tenebra 
vocantur,  quia  cceci  sunt  et  duces  csBCorum. 

«  A  ruina  et  dsmonio  meridiano.  »  Postqoam 
Pilatus  enm  defendere  non  potuit,  et  iotis  manibus 
in  Judsorum  potestatem  crucifigendum  eum  tradi- 
dit;  tunc  ista  roina  facta  est,  tunc  bestiarum  seevi- 
tia,  et  crudelitate  in  eum  irruentes  ad  crucem  eum 
traxerunt :  «  Erat  autem  hora  sexta,  et  crucifixernnt 
enm  {Marc.  xix,  33;  Joan.  zix,  i8)  •  Unde  et  liic  di- 
citur :  c  d»monio  meridiano :  >  nisi  enimille  popnlos 
iniquissimus  a  dflemonio  duceretor  et  vexaretur,  hoc 
malum  tam  magnnm  facere  non  potnisset.  «  Gadent 
»  a  latere  tuo  miile,  et  decem  miilia  a  dextris  tais.  » 
Per  mille  et  decem  millia  omnia  maiignorum  spiri- 


«  Dicet  Domino  :  Susceptor  meus  es  tu,  et  refu-  ..  tuum  millia  intelligere  debemus,  qoie  quidem  in 

•  ^V  ■»  »**flM«  *^         ^  ■•*•  •  •  ••  A.  _  _   ^ 


»  gium  meum,  Deus  meus.  »  Hoc  dixit  Salvalor 
noster  secundum  humanitatem,  quia  nihil  horum 
liabet  secnndum  divini^atem.  Ipse,  inquit,  si  quando 
ei  necesse  fuerit,  lioc  dicet.  Et  hoc  ipso  dicente, 
sive  potius  cogitante  et  volente,  statim  voluntas 
ejus  adimplebitur.  Qnid  igitur  facient  contra  eum, 
qui  insipienter  insurgunt  in  eum?  £t  ego  quidem, 
dicit  Propheta,  «  sperabo  in  eum.  »  Si  seipsum 
Ghristus  DominiaS  defendere  non  potuisset,  sperare 
in  eum,  vannm  et  inutiie  fuisset.  Proiwtnm  est  uti- 
que  eum  neminem  timuisse,  qui  aliorum  omnium 
unica  spes  et  defansio  est. 

«  Quoniam  ipse  iii>eravit  me  de  iaqoeo  Tenantiam, 
»  et  a  lerho  aspero.  -»  Ideo,  inquit,  iperalio  in  eum, 
quia  ipse  me  liberabit  de  omnibus  angustiis  meis. 


Chrisii  passione  omnia  cecidernnt,  omnemque  po- 
testatem  et  fortitudinem  amiserunt.  Tunc  enim  dia- 
bolus  ligatus  est,  et  qui  post  miile  annos  solvendns 
esse  dicitur.  Poterat  hoc  intelligi  de  futuro  judicio, 
nisi  a  dextris  posuisset ;  iunc  nullus  ex  eis  a  dextris 
erit,  sed  a  sinistris  ferientur  et  cadent.  «  Tibi  antem 
»  non  appropinquabunt.  »  Gadent  quidem,  et  po- 
testatem  amittent,  et  quamvis  ad  nocendnm  omnet 
in  nnnm  consiiium  et  pravamvoiuntatem  conveniant; 
tamen  ad  Salvatorem  nostrnm  appropinquare  noB 
audent. 

«  Verumtamen  ocuiis  tois  considerabis»  et  retri- 
K  bntionem  peccatorom  videbis.  »  Omnia,  qnaii 
dicat,  patienter  sustinebis»  et  cum  te  itaiim  tindicare 
possis,  non  tamen  te  protions  Tindieabis.  Vanimta- 


1055  S.  BRUNOmS  EP18G0PI  SIGNIENSIS.  IflBi 

mvk  qoaliter  pniiiendi  sint,  considerabis,  et  retribu-  A  »  dereliqaisti?  »  Sobdidit  mox  dieens  :  «  Longe  i 
tionem  peccatomm  Tidebis,  at  suo  tempore  de  eis      salote  mea  {PsaL  xzi,  2).  » 
Tindietam  suscipia^,  et  facias  altionem. 

«  Qaoniam  tu  es,  Domiae,  spes  mea,  altissimam 
I»  posuiati  refugium  tuum.  Non  aocedent  ad  te  mala, 
»  et  flagellum  non  appropinquabit  tabernaculo  tuo.  » 
Singula  singulis  respondent,  quod  enim  hic  dicitur  : 
«  Quoniam  tu  es,  Domine,  spei  mea;»  hoc  est, 
quod  saperius  ait  :  c  Sperabo  in  eum.  »  Et  quod  hic 
dicitur :  «  Altissimum  posnisti  refugiam  tuum ;  »  hoc 
est,  quod  superius  dixit  :  «  Qui  habitat  in  adjutorio 
Altissimi.  >  Dicatur  ergo,  quoniam  tu  es,  Domine, 
spes  mea,  ideo  certus  sum  quia  flagellnm  nonappro- 
pinquabit  tabemaculo  tuo,  id  eit  mihi,  quoniam  ego 


cc  Eripiam  enm,  et  glorilicabo  eum ;  longitndiBe 
»  dieram  adimplebo  eum,  et  ostendam  illli  ftalotaRl 
>  meum.  »  Ego,  inqait,  eripiam  eum  de  omniba 
angustiis  et  necessitatibus  snis;  •  et  glorificabo  eom,> 
collocando  ad  dexteram  meam.  «  Longitodine  di^ 
ram  adimplebo  eum,  >  quia  reguabit  in  aBteraan, 
et  in  sssculum  scculi,  et  regni  ejus  non  erit  fiois. 
«  Et  ostendam  illi  salntare  meum,  »  per  quod  salo- 
tem  «temam  et  incommotabilem  intelligimos. 

PSALMUS  XCI. 

499  PSALMOS  CANTia  IN  DIB   8ABBATI. 

Hic  psalmus  in  die  Sabbati  cantari  debet.  Priffla 


4C 

D 

T 

T 

i 


om  taberaacnlum  tuam.  Unde  alibi  dicitur :  «  Tn  g  festiTitas  Sabbatum  est,qu®  colitur  diTino  pneeq»io. 


aotem  in  sanctis  habitas,  rex  Israel  {Psal.  xxi,  4);  > 
et  qooniam  8lti.«simum  posuisti  refugium  tuum,  ideo 
non  accedent  ad  te  mala ;  non  enim  possibile  est  in 
tantam  altitudinem  malum  ascendere. 

c  Qaoniam  angelis  suis  mandaTit  de  te,  ut  custo- 
»  diant  te  in  omnibus  Tiis  tnis.  In  manibus  porta- 
»  bont  te,  ne  anqaam  otfendas  ad  lapidem  pedem 
I»  toom.  >  Ideo,  inqoit,  ab  angelis  portaberis,  ne  in 
lapidem  pedem  offendas,  qaia  sic  eis  a  Domino  man- 
datam  est.  Non  enim  dubitandum  est  angelos  ei  ad 
serTiendum  et  obediendum  semper  prssto  fuisse, 
com  de  aliis  quoqae  dicatar  :  quia  c  angeli  eornm 
semper  Tident  faciem  Patris  {Matth.  xtiii,  iO).  > 
Unde  et  alibi  dicitur  qaia  «  angeli  accesserant,  et 


Unde  et  bene  requie$  interpretatur.  Hane  diem  bene- 
dixit  Dens,  et  omne  opus  senrile  in  ea  fieri  interdi- 
xit.  Est  antem  opus  serTile,  non  quod  serTi  faciont, 
sed  qnod  etiam  homines  liberos  serTos  fiicit.  Omos 
igitur  peccatum  est  opus  serTile,  quia  qoieonqoe 
facit  peccatum,  servus  est  peccati.  Bene  ilaqoe  cele- 
brant  Sabbatam,  qai  mala  fugiunt,  et  bona  agont.Tales 
igitur  in  psalterlo  decachordo  com  cantico,  et  dtban 
hunc  psaimum  cantent. 

«  Bonum  est  confiteri  Domino,  et  psallere  nomiDi 
»  taOy  Altissime.  Ad  annuntiandum  mane  miserioo^ 
»  diam  tnam,  et  Teritatem  tuam  per  noctem.  In  deca- 
»  chordo  psalterio  cum  cantico,  et  cithara :  quia  dele^ 
»  tasti  me,  Domine^in  factura  tua  (747),  m  ideobonnm 


ministrabant  ei  {3tatth.  it,  i\).  »  Angeli  itaque  eum  ^  mihi  est  confiteri  Domino.  Ecclesia  loqoitur,  in  hr 


cnstodiebant,  ne  forte  laptdes  Isedere  potulssent,  per 
quod  Jadasos  et  alios  iniquos  intelligere  possumus. 
Omnia  autem  haec  ad  humanitatem  referenda  sunt. 
«  Super  aspidem  et  basiliscum  ambalabis,  etcon- 
»  culcabis  leonem  et  draconem.. »  Per  aspidem  et 
basiliscam,  leooem  et  draconem,  diabolum  intelli- 
gimus.  Et  aspis  quidem  est,  quia  ejus  Tenenum  in- 
sanabile  est ;  basiliscus  antem,  qaia  rex  est  totius 
iniquitatis;  leo  Tcro,  quia  semper  circuit  qua>.rens 
quem  devoret;  draco,  qaia  tortuosus,  et  nunqnam 
recla  incedens  Tia.  Super  huno  autem  ambulat  Do- 
minusy.pedibusque  conculca^  qnia  omnes  ejus  Tcr- 
sutias    dt:struit  et  superat.  Huc  usque  Propheti. 


ctura  Domioi,  et  in  cunctis  snis  operibus  nimiam 
delectata,  quse  per  dies  sex  usque  ad  Sabbatam 
Deos  operatus  est.  Vult  itaque  in  ipso  Sabbato  Do> 
minum  laudare,  benedicere  et  praedicare,  qoatenos 
nec  ipsum  Sabbatum  sine  gloria  sit,  cum  omnes  alii 
de  sais  actionibas  sint  gloriosi.  Magna  laus  est,  et 
in  immensum  crescit,  si  singula,  qnae  illit  diebos 
facta  snnt  enarrare  Telimus.  Neqne  in  tantis  laodibos 
Sabbatum  nobis  sufQcere  potest,  nisi  aliter,  qnam 
Jadaei  Sabbatum  intellig^mus.  «  Bonum  est,  inqnit, 
confiteri  Domino,  »  et  psallere,  et  laudare  nomeo 
taum,  Altissime,  ut  ab  omnibus  audiator.  Unde  et 
alibi  dicitur :  t  Clama,  ne  cesses,  quasi  tuba  exalta 


Nunc  autem  ipse  Pater  de  Filio  loquitur,  et  hoc  qui-  |^  vocem  tuam  (Isa  ltiti,  i).  »  Itemque  :  «  Exalta  ia 


dem  secondom  humanitatem. 

«  Qaoniam  in  me  sperabit,  liberabo  eum.  »  Hinc 
est  qnod  ipse  ait :  «  Gonserva  me,  Domine,  quoniam 
in  te  sperafi  (PtaL  xv,  i).  >  —  «  Protegam  eum, 
>  qnoniam  cognoTit  nomen  meum.  >  Et  boc  est 
qood  ibi  dicitur  :  «  Dixi  Domioo  :  Deus  meus  es  tu 
{ibid.f  t),  n  Ubique  Filius  secundum  humanitatem, 
et  Denm  suum,  Dominum  et  regem  suum  Patrem 
Tocat :  «  luTOcabit  me,  et  ego  exaadiam  eum.  » 
Hoc  enim  ipse  Dominus  ait :  «  Pater,  gratias  ago 
tibi,  quoniam  exaudisti  me ;  ego  enim  sciebam,  quia 
semper  me  audis  {Joan,  xi,  41).  >  —  «  Gum  ipso 
»  som  in  tribulatione. »  Non  enim  Pater  Filinm  dere- 
linqoit.  Unde  et  cnm  alibi  dixisset :  «  Qoaie  me 

(747)  Haec  in  editione  desont. 


altitadine  Tocem  tuam,  qui  eTangelizas  Jerusalem 
(fsa.  XL,  9).  »  Et  non  solum  de  his,  sed  de  miserieo^ 
dia  quoque  et  Toritate  tua,  te  omni  tempore  el  lao- 
dare  et  prasdicare  debemas.  Et  hoc  est  quod  didt: 
c  Ad  annuntiandum  mane  misericordiam  toaro,  ei 
Teriiatem  tuam  per  noctem.  »  Hoc  est  enim  maoe 
et  nocte,  quod  est  omni  tempore,  nt  per  mane,  qaod 
initium  diei  est,  totom  diem  inteliigamos.  Non  enim 
majus  fait  mandum  facore  quam  redimere,  neqos 
magis  Denm  laudare  debemus  de  creatione,  quam 
de  redemptione,  qufle  sola  Dei  misericordia  et  Teri- 
tate  nobis  facta  est.  Bonum  est  itaque  laodare,  prm- 
dicare  et  annontiare.  Sed  qoomodo? 
c  In  decaehordo  pialterio,  com  cantico  et  cithara.  > 


EXPOSmO  IN  PSALMOS. 


1058 


I  ehordas  habet  psalteriamy  per  qaas  deeem  A     c  Et  senectat  mea  iii  miserieordia  uberi.  »  Hinc 


legis  significantur.  In  cithara  vero  vel  trea 

>atuor  chords  sufficiunt,  et  hoc  quidem  jam 

iizimus.  Per  psalterium  igitur  Vetus  Testamen- 

NoTum  vero  per  citharam  intelligamus.  Haec 

duo  insirumenta  nobis  sufiiciunt  ad  Dei  ma- 

preedicanda.   Sed,    qoia   cum  cantico   fieri 

Istitiam  in  tali  sermone  adosse  significat. 

i  delectasti  me,  Domine,  in  factura  tua.  »  Hoc 

iperius  ezpositum  est,  et  huc  usque  sermonis 

natio  descendit :  «   Et  in  operibos  manuum 

um  ezsnitabo.  b  £t  hoc  merito ;  «  non  enim 

sperit,  sed  qui  perseyeraTerit  usque  in  finem, 

vus  erit  {Matth.  z,  11).  » 


est  enim  quod  dicitur :  c  Et  ingredieris  in  abnnda- 
dantia  sepulcrum  (/06.  11,  26).  >  Senectos  Ecclesifle, 
higus  seculi  consummatio  est,  in  qoa  tam  uberem 
misericordiam  suscipiet,  ot  nulla  ulterios  misericor- 
dia  indigeat.  Satis  magna  misericordia,  qofle  omnes 
misericordias  ezciudit:  «  Et  respezil  ocnlns  taus 
>  inimicos  meos,  et  insurgentes  in  me  malignantes 
»  andivit  anris  tua.  >  Non  est,  quasi  dicat,  mihi 
necesse  ostendere  tibi,  nec  accusare  inimicos  meos ; 
tu  eos  vidisti  et  aadisti,  tu  eos  optime  agnoscis, 
quam  vindictam  de  eis  snscipere  debeas. 

»  Jostus  ut  palma  fiorebit.  »  Egregie  vir  justas 
palmc  comparatus,   quoniam  in  divina  Scriptura 


lam  magnificata  sunt  opera  tna,  Dominel  »  3  psalma  victoriam  significat.  Unde  Moyses  ait:  «  Si 


ezclamatio,  et  non  modici  miracnli  nobilis 
itio  l  Hinc  est  enim,  quod  alibi  dicitur.  •  Mira- 
facta  est  scientia  tua  ez  me,  confortata 
non  potero  ad  eam  (Psal.  czziviii,  6).  »  — 
is  profundffi  sunt  cogitationes  tuee.  >  Gar  aliud 
honorem  fiat,  et  aiiud  in  contumeiiam  ;  cur, 
lam  nascantur,  Jacob  eiigatur,  et  Esau 
letnr,  soivat,  qui  potest.  Unde  et  digne  satis 
ilus  ezciamans  ait :  c  0  altitndo  divitiarum 
tise  et  scientiee  Dei«  quam  incomprehensibi- 
at  judicia  ejus,  et  inTcstigabiies  vise  ejns  1  » 

zi,  33.)  Investigabiles  quidem,  quia  nirais 
idflB. 


faerit  causa  inter  aliquos,  et  judices  interpellaverint, 
quem  justum  esse  prospezerint,  iliius  jastitiee  pal- 
mam  dabunt :  quem  impium  condemnabant  impieta- 
tis  {Deut.  zzv,  i).  »  Et  nota  quod  ipsi  victoriae  jus* 
tam  comparavit,  ut  cjus  iaudem  amplius  eztoileret. 
Fioret  igitur,  clarescit,  et  gloriatnr  quasi  paima 
jnstus,  quia  de  omnibus  suis  triumphat  inimicis* 
«  Nemo  enim  coronatur,  nisi  qni  legitime  certaverit 
(U  rrm.  11,  3).  >  —  «  Et  sicut  cedrus  Ubani  multipli- 
B  cabitur,  »  qua  super  alias  arbores  polchrior, 
migor  et  ezceUenlior  est.  Quales  igitur  sunt  cedri 
inter  alias  arbores,  taies  saat  viri  justi  iater  alios 
homiaes.  Sed  quibus  rebus  lii  tales  muitiplicaniur» 


r  insipiens  non  cogpioscit,  et  stultus  non  in-  n  nisi  scientia,  misericordia,  pietate,  omnibusque  divi- 


|;it   ea.   »   Yir,    inqnit,  insipiens,  et  stnitus 

cognoscit,  neque  intelligit  opera  Dei,  ilia  vi- 

opera  quie  modo  magnificata  esse  dizit.  Sed 

unt  illa?  ut  peccatores  intereant  in  sflpculum 

.  Et  hoc  est,  qaod  dicit. 

im    exorientur    peccatores   sicut   fenum,    et 

ruerint  omnes,  qui  operantur  iniquitatem,  ut 

eant  in  sflecnlum  ssBculi.  »  Ezoriuntur  pecca- 

sicut  fenum,  quod  hodie  est,  sicnt  Dominus 

cras  mittitur  in  clilMinam.   Apparent  autem 

riores  inter  fliios  incedunt,  nec  tamen  ab  ini- 

I  recedunt,  non  ad  aliud  nisi  ut  morianiur  et 

t.  Hoc  autem  si  vir  insipiens  et  stultus  intel- 

t,  ab  illa  saa  iniqnitate  fortasse  quievinet. 

autem  fliltissimas  in  fletemum,  Domine,  » 


tiis  spirituaiibus  ?  De  quibus  adhnc  subditur : 

«  Plantati  in  domo  Domini,  in  atriis  domus  Dei 
»  nostri  florebant.  >  Domus  Dei  Ecciesia  est,  in 
ccyus  atriis  viri  justi  piimtati,  et  fundati  snnt,  ut 
aemper  ab  omnibus  videantur.  Ibi  doctrina  et  jn- 
stitia  florent,  et  sui  odoris  suavitate  alios  satiant. 
Unde  Apostolns  ait :  «  Gliristi  bonus  odor  sumns  in 
omniloco  (I/  dn'.  11,  if).  »  Nam  etcedrus  odorifSeraB 
natuTfle  me  perhibetur. 

c  Adhuc  multiplicabnntur  in  senecta  aberi.  » 
Adhnc,  inqait,  et  quanto  tempore  mundnt  iste  erit, 
muItiplicflJi>untnr  multorum  propagine  filiorum  et 
virtutnm  omnium  abnndantia.  In  senectute  uberi 
senes  sunt  sancti,  cvguscunque  cetatis  esse  videantur ; 
matnra  est  eorum  vita.  et  ab  omni  jevitate  et  vani- 


itur,  eos  punies,  et  ipsas  eorum  iniquitates      tateaiiena.  •  Etbene  patienies  erunt. »  Nam  etlatro- 


cere  facies,  nnde  et  viro  stulto  alibi  dicitur  : 
Am  te,  et  statnam  contra  faciem  tnam  {PioL 
i).  >  Et  hoc  est  quod  ait : 
oniam  ecce  inimici  tni,  Domine,  peribunt, 
spergentnr  omnes  qui  operantur  iniquitatemt 
altabitur  sicut  unicorois  M#  comn  menm  :  » 
Ecclesiee,  virtas^  et  potestflis,  et  fldes,  et  do- 
sic  ezaltata  est,  ut  nulius  ei  resistere  valeat. 
it  ipse  Dominus  ait :  «  Ego  dabo  vobis  os,  et 
iam^  cui  non  poterant  resistere,  et  contradi- 
oinet  adversarii  vettri  (Itic.  zzi,  15).  »  Sic 
icitnr  de  anieoran,  qood  noUam  animal  ejoi 
m  iustinere  yaleat. 


nes,  et  adulteri,  et  multi  alii  mnltoties  patientes 
snnt,  et  mnltis  et  variis  tormentis  prse  suis  iniqui- 
tatibns  cmciantur,  sed  non  bene  patientes  sunt, 
quia  nuliam  de  hac  sua  patientia  mercedem  re- 
cipiunt.  Sancti  vere  patientes  erunt,  ut  annuntient 
Qnid? 

«  Qnoniam  justus  Dominns  Deas  noster,  et  non 
»  est  iniquitflui  in  eo. »  Hoec  fuit  mflaima  et  prineipfldis 
cansa  nt  sancti  interficerentur,  quoniam  omnes 
Deos  gentium  dflomonia  esse  dicebant,  et  solum  Do- 
minum  nostram  jnstnm,  et  veram  Deum  esse  late- 
bantor,  qoi  redderet  nnicaiqae  secondam  open 
soa. 


1059 


S.  BRDNONIS  EP18G0PI  SI6NIENS1S. 


PSALMUS  XCTI. 


LADS  CANTICI  1P8I  DAVID  IN  DIR  ANTB  SABBATUH,  QUANDO 
FUNDATA  EST  TERBA  (748). 

Laus,  inqnit.  hnjus  cautici  cantelur,  el  jubile- 
tur  ipsi  Dafid.  Cni  ipsi,  nisi  Salvatori  nostro,  qui 
revera  est  ipse  David,  id  est  manu  fortis?  cantetur 
autem  in  die  ante  Sabbatum,  quia  de  his  quap.  in  illa 
die  operatus  est,  a  cunctis  gentibus  landandns  et 
glorificandus  est.  In  illa  enim  die,  quce  ante  Sabba- 
tum  est,  Salvator  noster  crucifixus  est,  et  diabolus 
snperatus  ost,  et  de  ejus  impia  potestate  homanum 
genus  liberatum  est,  et  originale  peccatnm  deletam 
est,  et  ipsa  die  fundata  est  terra.  De  qua  dicitur : 
«  Etenim  firmavit  orbem  terrae,  qui  non  commove- 


A  Postquam  hffic  sedes  parata  fait|  et  prec 
quos  Christos  suos  vicarios  et  episcopos  su 
ordinavit,  praedicare  cceperunt,  tunc  ele 
fiumina  voces  suas  Domino,  cum  laudante 
nedicentes,  de  sua  conversione  et  jostificati< 
tias  agentes.  Per  flumina  enim  populi  fig 
quia,  ut  scriptum  est,  t  aquae  mults,  populi 
Et  bene  fiumina  popolos  significant,  quia 
fiaminibus  undse  sibi  succedant  ad  inferior 
tcs,  ita  et  in  populis  alii  aliis  snccedunt  ad 
festinantes. 

c  Mirabiles  elationes  maris,  mirabilis  in 
a  Dominns.  »  A  vocibus,  inquit,  aquarum  m 
mirabiles  elationes  roaris  fact(e  sunt,  quii 
voces  sanctorum  Iprsdicantium  et   fidelium 


bitur.  »  Ipsa  enim  die  fundala  est  Ecclesia,  qua  ipse  «  ^^jj^  DgQm  laudantium  totus  mundus  contu 

- .  .     •       •  • 


nos  lavit  a  peccatis  nostris  in  sangoine  sno. 

«  Dominus  regnavit,  decorem  indait.  »  Leetator 
Propheta  de  his,  quse  in  die  ante  Sabbatum  facta 
sunt.  Qaia  ipsadie  princepshujusmandi  judicatuset 
damnatus  est,  et  Salvator  noster  victor  et  triumpha- 
tor  regnum  suscepit,  atque  S01  de  ejus  violenta  do- 
minatione  genus  humanum  Hberavit.  Sed  qualem 
decorem  in  sna  resnrreclione  induisse  putamus, 
cnm  in  faciem  ipsius  transfigurati,  prie  nimio  splen- 
dore,  discipuli  intendere  non  potuissent  ? 

«  Induit  Dominus  fortitudinem,  et  prscinxit  se 
D  virtute.  »  Tantam  virtutem  et  fortitudinem  habe- 
bunt  sancti  post  resnrrectionem,  nt  nulla  creatura 
eos  in  aliquo  loedere  possit.  Quid  igitur  de  Salvato- 
ris  nostri  fbrtitudine  et  virtute  dicere  attinet  ?  G 

i  Elenim  firmavit  orbem  terroe,  qui  non  commo- 
)•  vebitur.  >  Ibi  continuatur,  ubi  in  titalo  dicitur, 
quando  terra  fundata  est.  Per  terram  enim  Eccle- 
sia  significatar,  que  tunc  quidem  fundata  est  et 
firmata,  quando  pro  ejus  redemptione  Salvator  no- 
ster  cmcem  subire  et  mori  dignatns  est ;  et  ipsa 
quidem  non  commovebitur,  tantique  beneficii  me- 
mor  nunquam  ab  ejus  fide  et  dilectione  separabitur. 
De  qua  et  subditur : 

«  Parata  sedes  tna,  Deus,  extunc :  a  sseculo  tu 
n  es.  n  Eadem  ipsa  est  sedes  Dei,  quia  in  ipsa  sedet, 
et  jndicat  Deus,  et  sicnt  scriptum  est,  anima  justi 
sedes  est  sapienti».  Sed  extunc  ista  sedes  parata 
est,  et  tanti  sessoris  digna  facta  est,  ex  quo  ejus 
sanguine  lota  et  mnndala  est.  Et  sedes  qaidem  ejus  D 
extnnc  parata  est;  ipse  autem  non  extunc,  sed  a 
sttcnlo  ost,  idem  antem  signifleat  a  saeculo  est  ac  si 
diceretnr,  semper  est. 

c  Elevavemnt  flnmina,  Domine»  elevaverant  fln- 
»  mina  vocem  suam  a  vocibns  aquamm  multarum. » 

(748)  Non  inopportunnm  erit  hic  etiam  Bedse  in- 
terpretationem  addere.  «  Ganticum  ad  laudem 
divmitatis:  ipsi  David  et  Ghristum  convenienter 
aptatur.  Queritur  autem,  quomodo  in  die  ante  Sab- 
batnm,  id  est  sexta  feria  terram  dicai  fondatam  ; 
cum  legatur  in  Genesi  tertio  die  aridam  apparuissa? 
Sed  hic  terram,  hominem  debemus  accipere,  coi 
dicitur  lerra  es,  et  in  terram  ibis.  Qui  sicuta  urea- 
tore  Deo  sexta  die  factus  est,  ita  et  sezta  «etate  stt- 
coU  ab  eodem  Deo  ez  semine  David  a  Greatore  for- 


commotus  est.  Ecce  mare   contra  flumina 
contra  paupcres  divites,  contra  humiles  su 
potentes  hujus  mundi  contra  eos  qui  se  d 
nolunt.  Nemo  igitur  tanti  maris  elationes 
tus  ferre  potuisset,  nisi  virtus  Dei  adesset, 
furoris  iras  mitigasset.  Sed  andiamus  qaod 
«  Mirabilis  in  excelsis  Dominus.  »  Et  cert 
nions  erat,  ut  contra  mirabiles  mirabilis  po 
etmirabilior  est  ille,  qui  contra  mirabiles 
qnam  sint  maris  elationes,  qaee  sanctos  im; 
£t  vere  mirabilis  in  excelsis  est,  tam  stupen 
clisque  admiranda  mlrabilia  faciens.  Unde 
tur : 

c  Testimonia  iua,  Domine,  credibilia  f) 
»  nimis.  >  Teslimonia  hoc  in  loco  omnes  c 
missiones  dicit.  Promiserat  enim  Dominus  < 
snis,  quod  eos  non  desereret,  neque  derel 
et  quia  opera,  quee  ipse  faciebat,  ipsi  simil 
rent.  Quia  igitur  sicut  promiserat,  ita  fa( 
ejus  testimonia  nimis  credibilia  facta  testati 

c  Domum  tuam  decent  sancta,  Domine, 

»  tudinem  dierum.  »  Hoc  est  enim   quod 

ail:  «  Sancli  estote,  quoniam  sanctus  sum 

Deus  vester  {Levit,  xi,  44.  »   Omnia    igitu 

et  bona  omnia  religione  et  veneratioue  pra 

cent  Ecclesiam  Dei,  qnse  per  domum  signif 

hoc  quidem  non  ad  tempus,sed  in  longitud 

rom,  per  guod  intelligitur  in  seternam,  et 
lam  sftcab. 

PSALMUS  XCIJI. 

PSALMUS  IPSI  DAVID  QUARTl  8ABBATI  (7 

Dictnm  est  qaid  significet  ipsi  David.  Qn 
bati  illuminatus  est  mundos  ;  illa  namque 
Deus  solem,  Iqnam  et  stellas,  quibus  totna 
illuminatur.  Hujus  diei  immemores  sunt,  < 

matus  est :  tanc  enim  terra  fundata  est,  c 
eo  humani  generis  firmata  est  credulitas 
laus  sanctee  incaraationis  ejus,  psalmi  istic 
tione  cantatur.  » 

i749)  Quaria  Sabbati  est  a  Sabbato  qaar 
loa  die  Deus  luminaria  cceli  creavit.   Hi 
dnm  est  sanctis  viris,  coBlesti  in   terra 
tione  Incentibus,  de  quibus  est  psalmns  is 
ras.  »  Beda, 


1861 


EXPOSmO  IN  PSALMOS. 


KHtt 


coeli  nescire,  et  omnia  non  videre,  dieere  aodent ;  A  cantar,  qni  simplieiores  snnt,  et  quasi  inlkntes  fti- 


sicQt  illi,  qiii  in  hoc  psalmo  dicunt :  «  Non  videbit 
Dominus,  neque  intelliget  Deus  Jacob.  »  Et  qui  hu- 
Jus  mundi  clarissima  lumina  exstinguere  conantur, 
quae  in  illis  significata  sunt,  qu»  ^quarta  Sabbati 
Domiuus  fecit :  quibus  ipse  Dominus  ait  :  c  Vos 
estis  lux  mnndi  (Matih.  v,  11).  •  Fit  igitur  iste  psal- 
mns  contra  Ecclesi®  persecutores,  qui,  quoniam  in 
tenebris  sunt,  lucem  videre  non  possunt.  c  Omnis 
~    enim  qui  male  agit,  fugit  lucem  (Joan.  iil,  20).  » 

c  Deus  ultionum  Dominus,  Deus  ultionum  libere 
»  egit.  N  Ecclesia  loqnitur,  et  tyrannos,  hsereticos, 
aliosque  homines  iniquos  redarguit,  qui  tantopere 
veritatem  f^^Z   impugnant,  et  errorem  defendere 


cile  decipiuntur.  Et  isti  quidem  snnt,  qoos  Ecelesi» 
persecutores  interfedsse  dieuntnr. 
c  Et  dixernnt:  Non  videbit  Dominu8,neqneintelli- 

>  get  Deus  Jacob.  >  Hane  tantam  blasphemiam  illi 
dicere  potuerunt,  qui  Deum  Jacob  non  esse  erede- 
bant.  Si  enim  Deus  est,  et  videre  eum,  et  intelligere 
omnia  necesse  est.  Unde  et  deos  gentinm  Propheta 
deridens,  ait :  c  Dicite  mihi  qnse  prima  fnerunty  et 

>  ultima  quse  futura  sunt,  et  dicam  quia  dii  estis  tos.» 
«  Intelligite  nunc,  qui  insipientes  estis  in  populo, 

»  et  stulti  aliquando  sapite.  »  Vel  nunc,  quasi  dicat, 
intelliglte,  quando  tot  sigoa  et  miracula  in  ejus  no- 
mine  fieri  videtis,  et  Deum  esse  credite,  et  omnia 


nitnntur.  Et  quasi  dicat :  Deus,  qui  nltionum  Do-      videre  et  intelligere  cognoscite.  Quis  enim  nisi  Dens 
_:  1   .*  -..:  -.:i_:i  :«..i.  i:       :*  ..j         :       homincm fccit  ?  Qois  ci  aurcs  et  oculos  dedit?  Quod 

si  ipse  omnia  fecit,  qua  prsesumptione  haec  dicere 
andetis  ?  Et  hoc  est,  quod  ait : 

«  Qui  plantevit  aurem,  non  audiet  ?  Qui  flnxit 
»  ocnlum,  non  considerat?  *  Qui  enim  potnit  quod 
majos  est,  et  illud  potest  quod  minus  est.  Non  enim 
sine  visu,  et  anditu  esse  potest,  qui  omnibufi  aliis  et 
visum  et  auditum  tribuit.  Sed  quia  dixit  non  con- 
siderat,  polius  de  sensibus  interioribus  significare 
videtur. 

«Qui  corripit  gentes,  non  arguet?  Qui  docet  ho- 
»  minem  scientiam.  »  IJIe,  inquit,  qui  corripit  omnes 
gentes,  et  de  suis  pravitatibus  castigat,  vos  solos  de 
vestra  insipientia  et  stultitia  non  argnet  ?  Et  ille, 
qui  docet  omnem  hominem  scientiam,  ita  suam 
G  scientiam  amisit,  ut  vestras  iniquitates  non  videat, 
neque  inteiligat  ? 

«  Dominus  novit  cogitationes  hominum,  qnoniam 
»  vanse  sunt.  »  Omnia  igitur  videt,  cui  neque  ipsm 
cogiiationes  abscondi  possunt.  Taceant  itaque  insi- 
pientes  in  popuio,  et  stulti  aliquando  qniescant,  et 
hsec  ulterius  nec  cogitare  nec  dicere  aodeant. 

c  Beatus  homo  quem  tu  erudieris,  Domine,  et  de 
»  lege  tna  docueris  eum.  »  Illi  soli  beati  sunty  qni  a 
Deo  et  de  lege  Dei  eruditi  sunt :  sicut  econtra  illi 
miseri  snnt,  qui  sapientiam  hujus  mundi,  qum  apad 
Denm  stuititia  est,  a  philosophis,  et  haeretieis,  aliis- 
qne  magistris  perversorum  dogmatum  didicerant. 

«  Ut  mitiges  eum  a  diebus  malis,  donec  fodiatnr 
•  peccatori  fovea.  >  UIos  miUgat  Deusadiebnsmalis, 


minus  est,  et  qui  nihil  inultum  relinquit,  sed  omni- 
bus  injuriam  patientibos  justitiam  facit,  libere  egit, 
libertatem  fecit,  de  diaboli  servitute  mundum  rede- 
mit ;  et  vos  econtra  populnm  Dei  in  errorem,  et 
diaboli  servitutem  trahere  conamini  ?  Cessate  jam 
nunc,  cessate,  et  ad  ultorem  et  liberatorem  oculos 
erigite.  Si  non  cessaveritis,  ultor  est :  si  cessaveri- 
tis,  liberator  est. 

«  Exaltare,  qui  jndicas  terram,  redde  retributio- 
»  nem  superbis.  »  Inconvertibiles  eos  esse  cogno* 
scit,  ideoque  ad  Dominum  conversus  eum  rogat,  ut 
in  sua  superbia  persistentibos  retributionem  reddat, 
quatenus  ultorem  cognoscant,  quia  liberatorem  ha- 
bere  noluerunt.  Exaltatur  autem  Dominus,  et 
contra  superbos  elevatnr,  quando  se  eis  iratum 
ostendit. 

«  Usquequo  peccatores,  Domine,  usquequo  pecca- 
»  tores  gloriabuntur?  »  Exspectat  Dominus  peccato- 
res,  et  non  statim  punit,  si  forte  convertantur  et 
sanentur.  Illi  autem  nonsolum  peccare  non  cessant, 
sed,  qnod  nequius  est,  in  ipsis  iniqnitatibus  glo- 
riantur. 

c  Usquequo  pronnntiabnnt,  et  loquentur  iniqnita- 
» tem?  Loqnentur  omnes,  quioperantur  iniquitatem?» 
Non  snflicit  eis  malum  agere,  nisi  et  alios  agere 
doceant.  Tales  enim  sont,  qui  in  cathedra  pestilentiae 
sedent,  quia  pronuntiare  et  loqui  ad  doctrinam 
pertinet. 

«  Populum  tuum,  Domine,  humiliavarunt.  »  Hn- 
miliaverunt  enim  alios  quidem  tormentis,  alios  blan- 


ditiis  et  promissionibus,  alios  vero  fklsse  doctriuffi  ^  quos  in  sua  misericordia  custodit,  ut  etiam  inter  ini 


persuasionibus.  Quid  est  enim  hnmiliaverunt,  nisi 
suae  voluntati  subdidemnt?  c  Et  haereditatem  tuam 
»  vexaverunt. »  Tales  honiines  dsemonia  sunt,  et  ideo 
quos  invadunt,  vexare  dicimtur.  Magna  vexatio  est 
ista,  de  qua  modo  superius  diximus. 

«Viduam  et  advenam  interfecerunt,  et  pupillos 
>  occiderunt.  >  Hoc  antem  secundum  litteram  verum 
esse  non  dobium  est.  AUegorice  autem  per  vidnam 
illa  anima  significatur,  quse  a  Deo  divisa  est,  et  eo- 
rum  erroribus  sociata.  Dicitnr  enim  vidua,  qnasi  a 
viro  divisa.  Advense  vero  illi  sunt,  qui  Ecclesiam 
relinqnentei ,  ad  aoa  TMienint,  et  «om  eii  etse  et 
habitare  elegemnt.  Per  pnpillos  autem  illi  signifl- 


qnos  fideliter  vivere  et  conservari  possint.  Unde 
Apostolus  ait :  «  Redimentes  tempus,  quoniam  dies 
mali  snni  [Ephes.  v,  16).  >  —  c  Donec  fodiatnr  pecea- 
tori  foiea.  »  Quotidie  foditnr  peccatori  fovea,  qnia 
qnanto  plus  peccat,  tanto  sibi  profundior  fovea  pa* 
ratnr. 

«  Qnia  non  repellet  Dominns  plebem  snam,  et 
»  hsereditatem  suam  non  derelinquet,  quoadusque 
» jnstitia  convertatur  in  Jndieium  :  et  qui  tenent 
» eam  omnes,  qni  recto  sunt  corde.  »  Mitigabit 
enim  Dominus  sanctos  suos  a  diebds  malis,  sire  in 
hiCTita,  shre  in  alia ;  ne  hiey  neqne.  iU  dles  nulos 
habetnt  Bt  iade  mtnitaliim  eil^a  bm  f«|^ilM 


1063 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


Dominut  plebem  suam,  et  hsBreditatem  soam  non  A  qoatur  me  (Matih.  z?i,  24).  »  Non  placet  igi 


derelinqoet;  sicut  ipse  ait  :  «  Non  vos  deseram, 
neqoe  derelinquam(Joan.ziv,  48).»  Et :  c  Ecceegovo- 
biscnm  som  omnibus  diebus,  usque  ad  consumma- 
tionem  6M  saBCuli  {Matth.  zxvni,  20).  b  Et  tunc 


quidem  justitia  convertetur  in  judicium,  quia  tonc 
de  singulis,  et  de  omnibos  tractabitur  et  judicabi- 
tur,  utrum  justitiam  vel  injustitiam  habeant.  Et  qui 
snnt  illi,  qui  vei  nunc  eam  tenent,  vel  tunc  eam  ha- 
bebunt?  Omnes,  qui  reclo  sunt  corde.  Hoc  est  enim 
quod  alibi  dicitur  :  <  Qv>ini  bonos  Israel  Deus  his 
qui  recto  sunt  corde !  »  {Psal.  lzxii,  i,)  Rectum  cor 
ilii  habent,  qui  via  recta  incedentes,  ad  falsitatem 
et  iniquitatem  non  llectuntur. 

•  Quis  ezsurget  milii  adversus  malignantes  ?  Aut 
f  quis  stabit  mecum  adversus  operaotes  iniquita- 
»  tem  ?  »  Hinc  probatur  quod  hserediiaiem  suam,  et 
Ecclesiam  suam  Dominus  non  derelinquet  quia  ipse 
est,  qui  ezsurgit  ei  in  adjutorium  adversus  mali- 
gnantes,  et  qui  stat  secum  ad  pugnandum  contra 
eos,  qui  operantur  iniquitatem. 

c(  Nisi  quia  Dominus  adjuvasset  me,  paulo  minos 
»  habitasset  iu  inferno  auima  mea.  »  Nisi,  inquity 
hoc  fuisset,  quia  Dominus  adjuvasset  me,  tantis 
mnltoties  calamitatibus  oppressa  fui,  ut  paulo  minus 
succubuissem;  ac  per  hoc  habitasset  in  infemo  ani- 
ma  mea,  sed  tu  semper  praesto  mihi  aderas  optimus 
auziliator.  Hoc  est  enim  quod  ait : 

c  Si  dicebam :  Molus  est  pes  meus,  misericordia 


R 


I»  toa,  Domine,  abjovabat  me  (750).  »  Pes  autem  G  enim,  ipsi  David. 


iniquitas,  qoi  tantam  jostitiam  diligit  et  seqoil 
«  Captnbunt  in  animam  justi,  et  sanguinem 
»  centem  condemnabunt.  »  Docet  nos  qnod  ji 
dem  iniqoitatis  homines  iniqoos  intelligere 
mos :  ipsi  enim  sont  qui  captant  in  animam  jo 
sangninem  innocentem  morti  condemnant.  Se 
est  in  aoimam  josti  captare,  nisi  magno  desidi 
ejus  perdltionem  inhiare? 

«  Etfactos  est  mihi  Dominusin  refogium,  e 
»  meus  in  aozilium  spei  mese.  t  Non  multura 
mere  necesse  est  iniquorum  hominum  insic 
persecotiones,  qui  ipsum  Dominum  in  refugii 
adyutorium  firmissime  habere  sperat ;  sicut  iU 
t  Fiat  misericordia  tua,  Domine,  super  nos,  c 
«  admodum  speravimos  in  te.  >  Hoc  enini  ill 
dizisset,  nisi  firmam  spem  in  Deom  habuisset. 
•  Et  reddet  illis  Dominos  iniqoitates  ipsoru 
»  in  malitiam  eorum  disperdet  illos  Dominn! 
»  noster.  »  Hoc  autem  erit  in  judicio,  quanc 
suis  iniquitatibus,  et  mazime  quia  Ecclesiai 
tanto  odio  persecoti  sunt,  in  ignem  mittentur 
num.  Reddere  autem  ioiquitates,  nihil  aliu 
quam  reddere  mercedem  de  iniquitatibus. 

PSALMUS  XCIY. 

LADS  CAimCI  IPSI  DAYIO. 

Non  omne  canticnm  laudabile  est,  sed  illnd 
cum  est  dignom  laode,  qood  non  solum  toci 
menlis  quoque  intentione  Christo  cantatnr ;  b 


moTetur,  quando  mens  a  sua  stabilitate  fiectitur,  et 
prffi  timore  quid  ei  agendum  sit,  dubitare  incipit. 

«  Secundum  multitudinem  dolornm  meorum  in 
»  corde  meo,  consolationes  tus,  Domine,  laetifica- 
•  Terunt  animam  meam.  »  Hoc  est  enim  quod  Apo- 
stolus  ait :  «  Sicot  abondant  passiones  Christi  in 
nobis ;  ita  et  per  Cliristum  abundat  consoiatio  nostra 
(II  Cor.  1,  5).  »  Neqoe  enim  aliter  mundi  higus 
adversitates  Ecclesia  Dei  snstinere  posset,  nisi  ei 
in  suis  magnis  necessitatibns  tam  misericorditer 
Dominus  subvenisset.  Sed  probatum  estqoia,  qoando 
hnmano  auziiio  penitus  destituitur,  tunc  in  prozimo 


«  Venite,  ezsultemus  Domino,  jubilemos  D* 
)»  lutari  nostro. » Invitat  nos  Propheta  ut  couTen 
et  Domino  ezsultemus,  jubilemus,  cantemus,  ] 
mus,  adorerous,  et  ipsum  benedicamus,  et  an 
clem  ejus  procidamus. 

t  Ipse  enim  est  Dominus  Deos  noster,  nos  i 
»  populus  ejns,  et  oves  pascu»  ejus ;  »  et  id 
gnnm  est  ut  ei  serTiamus,  et  per  omnia,  et  ii 
nibus  ei  obediamus.  Deo  autem  ezsultare  et 
lare,  est  ei  immenso  amore  intus  et  eztra,  in 
et  in  ore  dignis  laudibas  personare.  Quod  aut 
titnlo  dicitnr  :  «  Lans  cantici  M4I  ipsi  1 
hoc  est  quod  hic  dicitur  :  «  Jubilemus  Deo  sa 


ei  diTinum  adest  auzilium. 

«  Nunquid  adbseret  tibi  sedes  iniquitatis,  qui  fin-  D  nostro,  >  quia  salutare  nostrum  Christus  esl 
»  gis  laborem  in  preecepto?  »  Hoc  est  enim  quod  alibi  per  David  significatnr. 
dicitnr :  «  Quia  non  habitabit  juxta  te  malignus, 
neque  permanebunt  injusti  ante  oculos  tuos  (Psal. 
T,  6).  »  Bene  autem  hic  dicitur.  Quia  non  adhaere- 
bit  ei  sedes  iniqoitatis,  de  quo  snpra  dizit :  c  quia 
»  hsereditatem  suam  non  derelinqnet.  »  ConTeniens 
enim  est  ut  qui  bonos  sibi  associat,  malos  quoque  a 
se  repellat.  Sedes  autem  iniquitatis  homines  dicnn- 
tur  iniqui,  qnia  in  eis  iniquitas  sedet  et  habitat. 
Fingit  antem  Dominns  dolorem  in  prscepto,  quia 
sine  labore  et  dolore  ejus  preecepta  servari  non  pos- 
snnt.  Unde  ipse  ait :  <  Qni  Tolt  Tenire  post  me, 
abneget  semetipsumi  et  tollat  crucem  snami  et  se- 


«  Prseoccupemus  faciem  ejus  in  confessic 
Yenturus  est  Dominus  ad  judiciom,  et  Tidebi 
omnis  oculus,  sicut  scriptnm  est,  qoia  «  t 
omnis  caro  salutare  Dei  (Luc.  iii,  6).  m  Prasoc 
mos  igitur  faciem  ejus  in  confessione,  ot,  cu 
nerit«  non  quasi  eztraneos  et  ignotos  nos  resj 
sed  Iseta  facie  nobis  occurrat,  et  illuminet  ti 
suum  soper  nos,  et  misereator  nostri.  «  £t  in 
»  mis  jubilemus  ei.  »  Hinc  fortasse  Ecclesia  u 
gentium  consnetudinem  accepit,  ut  die  ac  no( 
psalmis  Deo  jobilare  non  cesset.  In  psalmis  a 
cantare,  est  decem  legis  prsecepta  serrare  qac 


(750)  «Mimm  Mtqoomodo  probal  Deus  homines;  ipsa  pericula  nostra  dnlciorem    nobis  faciunt 
raBiam.  »  AuQoszaniSi  EnanaL  in  hanc  psalmom. 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


i066 


a  psalterio  dicnntQr,  cajns  decem  ehordsB 
legis  mandata  significant. 
loniam  Deus  magnus  Dominos,  et  rex  magnus 
)T  omnes  deos.  »  Ideo,  inquit,  et  cantare  et 
e  debemus,  quoniam  ipse  est  et  magnas  Dens, 
gnuS  DominuSy  et  rex  magnus  super  omnes 
[loc  est  enim  quod  alibi  ait :  c  Magnns  Domi- 

laudabilis  nimis,  et  magnitudinis  ejns  non  est 
{PsaL  xcv,  4).  »  [Relinquantur  igitur  cseteri 
;  ipse  solus  adoretur,  qui  maximus  et  poten- 
iis  est  in  uniyersa  terra. 
iioniam  non  repellet  Dominus  plebem  suam. 
i  in  manu  ejus  sunt  omnes  fines  terrse,  et  alti- 
nes  montium  ipse  conspicit.  »  Plebs  illius  nos 
,  et  ideo  enm  laudare  debemus,  quia  non  re- 
nos,  neqne  a  se  ipso,  neque  a  laudibus  suis : 
i  in  manu  ejus  sunt  omnes  fines  terrae.  »  Hoc 

ad  illud  respondet  quod  |ait :  «  Qubniam 
mngnus  Dominus.  >  Magnus  enim  est,  in 
mana  omnia  concladuntnr.  Manus  autem  Dei 
irtnsy  et  potentia  intelligitur.  «  Et  altitudines 
im  ipse  conspicit.  >  In  qno  nihilominns  et 
is  et  excelsns  saper  omnes  esse  monstratur. 
utem  loco  convenire  yidetur  quod  dicitar : 
ilsas  Dominns,  et  humilia  respicit,  et  alta  a 

cognoscit  {Psal,  cxxxtu,  6).  »  Quid  igitur 
lontes,  nisi  hujas  saeculi  altiores  et  potentiores 
gamus  ?  Horum  autem  altitodines,  qaia  Deo 
ilacent,  eum  a  Ponge  cognoscere^^dicit.  Sant 
i  et  alii  montes,  per  qaos  apostoli  significantur, 
m  altitudineSy  qaia  bonse  sunt,  eas  Dominum 
s  delectat.  Sanctorum  altitudines,  virtotes 
)t  mores  honesti.  Alius  enim  humilitate,  alius 
atia,  aiins  continentia,  alins  alia  qualibet  rir- 
leyatar,  et  aiiis  prseeminet. 
aoniam  ipsius  est  mare,  et  ipse  fecit  iUud,  et 
lam  fanda?erant  manus  ejus.  »  Et  in  hoc  si- 
ir  magnus  Dominus  esse  ostenditur,  quod  mare 
dam  feeisse  dicitur.  Per  mare  mondam  istom, 
•  aridam  Ecclesiam  intelligere  possumus,  qn» 

medio  hujos  maris  a  Domioo  fundata  est,  ot 
procellis  et  tempestatibos  moTeri  non  possit. 
lotem  fecit  utromqoe,  qoia  et  bonos  et  maios 
ecit,  et  nihii  est  quod  ipse  non  fecerit. 
'enite,  adoremos,  et  procidamus  anle  Deum, 
remos  coram  Domino  qui  fecit  nos,  quia  ipse 
Dominns  Deus  noster,  nos  aotem  popoius  ejas, 
oTes  pascuse  ejos.  »  Iterum  nos  inritat  ot  to- 
118,  adoremos  et  ploremos»  atque  ex  toto  nos 
liemus  ante  Deum,  omniom  rerum  factorem 
atorem,  qoi  nos  fecit  et  refedt,  et  ad  antiqoam 
inem  reformaTit.  Quod  qoidem  justissime  &- 
lebemus,  «  quiaipse  est  Dominus  Deus  noster. » 
eo,  et  Domino  nostro  non  serTimas,  omnino 
ti  et  abominabiles  somos.  «  Nos  aotem  popolus 
et  OTes  pascutt  ejus.  »  Magna  gloriai  et  ma- 
honor  nobis  est,  ut  ejos  populos  et  ejos  OTes 


A  dicamor.  Nos  somus  ille  popolos  de  qoo  dicitar  : 
c  Popolos,  qoem  non  cognovi,  serviTit  mihi^  in 
aoditu  auris  obedirit  mihi  (PsaL  xtii,  44).  »  OTes 
autem  ejus  samus,  si  humilitatem  et  patientiam  ha- 
beamus,  et  si  in  ejos  pascuis  delectemur,  per  quse 
utriasque  Testamenti  Tolumina  significantur,  si  ejus 
Yocem  aodiamos.  Sicot  ipse  ait :  «  OTes  mese  Tocem 
meam  audiant,  et  ego  Dominos  agnosco  eas,  et  tI- 
tam  ffiternam  do  eis  ;  et  seqaontur  me  (Joan,  j, 
27).  »  Et  ipse  quidem  est,  qui  nos  quotidie  admonet, 
dicens : 

«  Hodie  si  vocem  ejus  aodieritis,  nolite  obdorare 
»  corda  Testra,  sicut  in  exacerbatione  secundum 
»  diem  tentationis  in  deserto.  »  Hodie,  inquit,  si 
^  vocem  ejus  audieritis,  cujus  oves  et  popolus  estis, 
nolite  facere  sicut  feceront  patres  Testri,  quornm 
utique  filii  estis,  si  eos  in  eademperfidia  imitamini. 
Hoc  autem  de  illis  dicit  qui,  quoties  eom  in  deserto 
tentaverunt,  ad  iracundiam  proTocaTerunt,  inobe« 
dientes  exstiterunt,  etideo  in  terram  sibi  promissam 
non  intraverunt.  De  quibus  alibi  dicitur :  «  Quoties 
exacerbaTemnt  edm  in  deserio,  in  iram  concitaTe- 
runt  enm  in  terra  sine  aqua  (PsaL  lxxtii,  40).  » 
Dicitur  igitor  nobis  ne  eos  imitemor,  et  ne  ad  Dei 
prfiecepta  aodienda  et  soscipienda  corda  nostra  in- 
doramos,  ne  forte.et  nobis similia  contingant.  Et  illi 
quidem  probaTeront  et  Tiderunt  opera  Dei,  et  in 
mari  diTiso,  et  in  Pharaone  submerso,  et  in  aqna 
de  petra,  et  in  manna  de  coilo,  et  in  maltis  aliis, 
p  quae  ennmerare  iongnm  est,  et  tamen  non  credide- 
runt  Terbis  ejus,  nec  Tocem  Domini  audierunt. 

«  Qoadraginta  annis  proximus  fuit  generatio- 
»  ni  huic,  et  dixi  :  Semper  hi  errant  corde.  » 
Proximus  eis  fuit  Dominus  per  annos  qoadra- 
ginta  ad  regendom  et  costodiendum,  aiiqoando  etiam 
ad  poniendum,  et  neqne  benefidis,  neqae  flaigellis 
MS  cordis  sui  doritiam  amisemnt.  Unde  et  sob- 
ditur  :  «  Et  dixi :  Semper  hi  errant  corde.  »  Dicere 
Dei,  vidisse  et  cognoTisse  foit,  et  tale  est  ac  si  dice- 
ret :  Et  vidi  eos  semper  errantes,  et  in  malitia  per- 
seTerantes.  Et  hocest  quod  dicit : 

«  Ipsi  Tero  non  eognoTerant  Tias  meas.  »  Quid  est 
vias  meas  non  cognoverunt,  nisi  per  vias  meas  am* 
bulare  noloerant  ?  «  Qoibos  joravi  in  ira  mea,  si  in- 
D  i>  troibont  in  requiem  meam* » In  eo  qood  se  jurasse 
dicit,  iirmam  hoc  et  ihcommotabile  esse  ostendit, 
Quod  autem  ait : «  si  introibunt  in  requiem  meam, » 
comminatio  est,  ^ocatnr  enim  ellipsis  hic  modns 
locutionis,  ubi  semper  aliqoid  deest  ad  plenitodinem 
orationis ;  potest  enim  subaudiri,  non  mihi  credatar, 
Tel  non  amplios  potero,  Tel  aliquid  aliod,  qood  con- 

yenire  videator. 

PSALMUS  XCV. 

QUANDO   DOEUS  jEDIPlCABATtlE  P08T  CAPTITTTATKli.  CAN- 

TICOM  HUIC  DATID  (751). 

Yidit  DaTid  propheta  qoando  domus  aedificabatur 
post  captivitatem,  et  pnecepit  hoc  canticom  cantari 


1)  Ipse  etiam  S.  Augostiniis  titnliim  hune,  et 
inm  in  sensa  allegorico  ezpIanaTit ;  qoippe  non 

Patrol.  €LXIV| 


de  temi^o  materiali  a  Salomone  ezatnieto  iotelUgen- 
dom  esee  docet ;  sed  de  noTO  templo  sj^toaiii  id 

34 


i067 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SI6NIENSIS. 


haic  DaTid,  id  est  Salratori  nostro,  a  qoo  illadomus  A  Quisenim  sic  magnus,  sic  laadabilis  et  sic  tei 


sdiiicata  est.  Hnc  domus  S.  Ecclesia  est,  quam 
Salyator  nosier  in  ligno  crucis  aedificayit,  post  lon- 
gam  captiyitatem,  in  qua  totum  humanam  genus 
diabolus  possedit,  et  tenuit.  Simiiiter  autem,  et  sub 
Jesu  sacerdote  magno  templum  Domini  reffidificatam 
est,  post  Babyionis  captivitatem  a  qua  ista,  de  qna 
nunc  loqaimufy  captivitas  sigaiiicabatar. 

<  Cantate  Domino  canticum  noyam,  cantate  Do- 
»  minOy  omnis  terra. »  Quod  modo  Propheta  in  titalo 
prxcepit,  hoc  canticum  cantari  huic  Dayid,  hoc  est, 
quod  modo  dicit :  c  Cantate  Domino  canticum  no- 
yum  ;  »  quoniam  per  Dayid  ipse  Dominus  et  Saiva- 
tor  noster  significatur.  Inyitantur  enim  ad  cantan- 


est,  sicut  ilie  qui  omnia  fecit  ?  A  priTiiegio  b 
partis  omnium  rerum  creatorem  esse  ostendi 
enm  coelos  fecisse  dicit. 

c(  Confessio,  et  pulchritudo  in  conspecta  i 
Confessio  martjrium/  pulchritudo  vero  bapt 
significare  yidetur.  Et  de  copfessoribus  qnide 
minus  ait :  »  qui  me  confessus  fuerit  coram 
nibus,  confitebor  et  ego  eum  coram  Patre  meo  ( 
X,  32).  >  De  baptismo  yero  :  «  Qui  credide 
baptizatus  fuerit,  salyus  erit  (JKarc.  xvi,  16). 
de  et  alibi  dicitur  :  <  Lavabis  me,  et  soper 
dealbabor  (Pso/.l,  9).  »  Tales  igitar  en 
coaspecta   Dei,  qai  vel   roariyrio,  vel   baptis: 


ab  eo  sanctificantur^  500  et  sancti  et  magn 
ciuntar.  Et  hoc  est  quod  ait :  «  Sanctitas,  et  i 
»  ficentia  in  sanctificatione  ejus  (753).  »  Pos 
antem  per  confessionem  et  poeniientiam  intel 
quia  et  ipsa  sanctificat  et  liberat  a  peccatis. 

«  Afferte  Domino,  patrise  gentiumy  afiferte  D 
»  gloriam  el  honorem,afferte  Domino  gloriam  i 
ejus.  »  Afferte,  inquit,  Domino  patris  gentiu 
quid  afferre  debeatis,  audite  :  c  Afferte  Domic 
riam  et  honorem.  »  Et  quam  gloriam  ?  Affer 
mino  gloriam  nomini  ejus.  Quid  estnominiej 
honorem  nominis  ejus,  vel  qaae  conveniat  ] 
ejus.  Magnumest  nomen,  magna  fiet  gloria.  1 


dum  non  solum  Judoji,  sed  omuis  terra,  qaia  «  non  g  ganctificati  fuerinl.  Qui  vero  vel  hoc,  vel  illo 

Judceorum  tantam,  ut  ait  Apostolus,  imo  et  gentium 

(752)  unus  est  Deus  (Rom,  iii,  29).  »  Debent  autem 

cantare  canticum  novum,  canticum  nativitatis,  pas- 

sionis,   resnrrectionis,    et   ascensionis.    Heec   enim 

nova  sunt,  et  a  prioribus  inaudita.  Cantant  prsete- 

rea  et  illi  canticum  novum,  qui  non  litterse  yetusta- 

tem,  sed  spiritualis  intelligentise  novitatem  sequnn- 

tur. 

«  Cantate  Domino,  et  benedicite  nomini  ejus.  » 
Dignum  est  ut  semel,  et  iterum,  et  multoties  ad  can- 
tandum  invitet,  quos  non  uni  genti,  seed  cunctisgen- 
tibus,  popnlis  et  nationibus  cantare  oportet.  Gantate 
inquit,  et  cantando  benedicite  nomen  ejus;  id  est 

sic  yivite,  sic  agite,  sic  priedicate,  ut  in  vobis  nomen  i-     <     i    •      •  i 

•     1.      j-    i       n      j-  -A    •    n\     Pi-        •    Pi-    n  ®J^  <>™^*  contmet,  gloria  ejusomniareplcai 
ejus  benedicatur.  Benedicite  m  Patre  Filium,  m  Filio  u  ^*  >  o  ii  r 

Patrem,  et  in  ulroqne  Spiritum   sanctum ;  hoc  est         «  ^oUite  hostias,  et  introite  in  atria  ejus,  a 

nomen  ejus.  quia  hitres  unus  Deas.  Quis  enim  Apo-      >»  Dominum  in  aula  sancta  ejus.  »    Aula  sanci 

stolos  Christi  yirtutes  et  miracula  narrare,    et  ejus 

misericordias  prsedicare  audiat,  et  non  continuo  di- 

cat :  Sit  nomen  Domini  benedictum  ?  «  Bene  nun- 

»  tiate  de  die  in  diem  salutare  ejus.  »  Bene,  inquit, 

constanler  et   sapienter  nuntiate   de   die  in  diem, 

omni  temporo,  et  per  singulos   dies  eam  salutem, 

quam  ubique  gentium  Dominus  operatus  est.  De  qua 

alibi  dicitar  :   «  Deus  autem  rex  noster   ante  sse- 

cula  operatus  est  salutem  in  medio  terrse  {Psal 

LXXIII,  12).  > 

«  Annuntiate  inter  gentes  opera  ejus,  in  onmibas 
»  populis  mirabilia  ejas.  ■  Hoc  enim  fecerunt  apo-  j.  ^"^  ^®^*'*  ®^^*°^  hominibus,  ut  videant  boni 
8toIi,.qaia  sicut  scriptam  est :  «  Profecti  pr«dica-  ^®*^!' ®'  fi^^^^l^^*^*  Palrem  vestrum,  qui  ii 
veruat  ubique,  Domiao  cooperante  et  sermonem 
confirmante,  sequentibus  signis  {Mare.  xvi,  20).  » 
Et  alibi :  «  In  omnem  terram  exivit  sonus  eorum,  et 
in  finem  orbis  terrae  verba  eorum  {Psal.  xviu,  5).  » 

fl  Quoniam  magnus  Dominus,  et  landabilis  nimis, 
»  terribilis  est  super  omnes  deos.  »  Et  ideo  terribilis 
super  omnes  deos,  quoniam  omnes  dii  gentium  dce- 
monia.  Ideo  vero  laudabilis,  quoniam  ipse  coelosfecit. 


Ecclesia  est  et  fideliam  multitudo.  Yalt  ig: 
hostias  nostras  ibi  offeramus,  ubi  a  pluribas  ' 
tur,  ut  fides  nostra  non  sit  occulta,  sed  mai 
Qui  aliad  non  habet  quod  Domino  offerat,  se 
obsequium  suum,  tidem  suam  offerat,  qnia  x 
majus  quod  offerre  possit.  Si  promisisti  casl 
humiiitatem,  patieatiam,  obedientiam,  et  his  i 
bonam  hostiam  Domino  obtnlisti.  Non  er 
coram  multis  adorare  Domiaum,  ut  multi  te  y 
et  bonum  exemplum  de  te  suscipiant,  quateni 
illud  adimpleatur  quod  scriptum  est :  c  Sie 


esi  (Matth.  v,  16).  » 

fl  Commoveatur  a  facie  ejos  universa  terra. 
quasi  dicat,  ejus  facies,  cjus  imago  et  siic 
estis,  quia  ad  ejus  imaginem  et  similitudine 
estis.  Commoveatur  igitor  a  vobis  Qniversa 
nihil  terrense  corruptionis  in  vobis  permaii 
penitus  ad  ejus  faciem  et  pulchritudiuem  rc 
mini,  ad  cujus  imaginem  facti  estis.  «  Dicite 


est  Ecclesia,  cujus  lapides,  ut  inqnit  ApostoIas,'8unt 
fideles,  et  «edificator  Christus  Dominus. 

f752)  In  edition.  hsc  desunt. 

(753)  Quamvishic  in  sanctificatUme  pro  loco  sancto 
proprie  intelligi  debeat,  aitamen  auctor  noster  mj- 
sticam  S.  Augustini  interpretationem  secutus  pro 


neculari  hominis  sanctitate  accepit.  Ait  enim  i 
locum:  «  Tu  jam  qua^rebas  magnificentiam, 
dilige  sanctitatem,  cum  sanctificatus  fueris, 
magnificus.  Nam  si  praepostere  prius  esse  v 
magnificus,  ante  cadis  quam  surgas  :  non  enii 
gis,  sed  extolleris,  i  ete. 


1069 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


1070 


»  tionibas,  qaia  Domiaas  regaavit  a  ligao  (754).  » 
Qui  tales  sunt,  talia  dicere  digai  suat.  A  ligao  Do- 
miaus  regaare  ccepit,  quia  per  ligaum  regaum  re- 
demit.  Noa  cogaoscebaat  prius  hooiiaes  reguum 
suum;  sed  postquam  factus  est  priacipatus  super 
humerum  ejus,  cogaitus  est  Domiaus,  et  regai  gu- 
beraacula  suscepit.  «  Eteaim  correxit  orbem  terrse, 
B  qui  aoa  commovebitur.  >  Ab  hoc  eaim  dicitur  rez 
ut  regat,  et  corrigat  et  iade  eum  esse  regem  probat, 
quia  rezit  et  correzit  orbem  terr»,  aoa  toium  mua- 
dum,  sed  meliorem  muadi  partem  iatelligere  debe- 
mus,  popuium  videlicet  Christiaaum,  qui  sic  a  rege 
8uo  correctus  et  iastructus  est,  ut  auaquam  ab  eo 
separetur  et  commoveator.  t  Judicabit  populos  ia 
«  oequitate.  »  Hoc  autem  erit  ia  judicio,  quaado  red- 
det  singuiis  secuadum  opera  sua.  «  Et  geates  ia  ira 
»  sua,  »  quia  aoa  feceruat  voluatatem  suam.  Uade 
et  alibi  dicitur  :  «  Domiaus  ia  ira  saa  coatorbavit 
eos,  et  devorabit  eos  igais  {Psal,  zz,  iO).  9 

c  Lsteatur  cceliy  et  ezsoltet  terra,  moveatur  mare, 
«  et  pleaitudo  ejus.  »  Hsc  verba  taatam  Iflstitiam 
soaaat,  quaata  ia  hac  yita  haberi  potest.  Tuac  igi- 
tur  ista  isetitia  erit  saactis,  quaado  Dooiiaus  judica- 
bit  populos  ia  sequitate.  Coeli,  apostoli ;  terra,  Eccle- 
sia;  mare,  et  pleaitodo  ejus,  omaes  baptismatis  aqois 
regeaerati  iatelliguatur.  Tales  pisces  promittebat 
Dooiiaas  apostolis,  quando  dicebat :  «  Veoile  post 
me,  et  faciam  vos  iieri  piscatores  homiaum  {Mare, 
II,  17).  » 

c  Gaudebuat  campi,  et  omoia  quse  ia  eis  soat.  i 
Quod  per  mare  et  pleaitadiaem  ejus  sigaificatum 
est,  hoc  per  campos  et  qose  ia  eis  suat,  iatelligi  po- 
test.  «  Tuac  ezsuitabuat  omaia  ligaa  siivarum.  >  £t 
hffic  similiter  sigaiiicaat,  qase  superiora.  Diversis 
namqoe  ez  caosis,  et  pisces  maris,  aaimalia  terrse, 
et  ligaa  siivarum  hooiiaes  dici  possuat.  Sed  quare 
omaia  heec  tuac  gaudebuat  et  ezsultabuat?  Sequi- 
tor :  «  Aate  faciem  Domioi,  qoia  veait,  quoaiam 
»  veoiet  judicare  terram.  »  Dupiez  gaudium  erit : 
uaum,  quia  prius  veait  redimere  et  docere ;  alte- 
rum,  qoia  veaiet  judicare  terram.  Nisi  eaim 
prius  redimere  veaisset,  auilum  de  secuado  adveatu 
gaudium  esset.  Illi  igiti»r  de  secuado  advealu  gaude- 
buat,  qui  se  ia  primo  redemptos  et  electos  esse  ia- 
telligeat;  sive  pisces  maris,  sive  bruta  camporom 
aaimalia,  sive  dura  et  iofroctuosa  silvarum  ligaa 
fueriat.  Veoit  igitur  Dooiiaos  judicare  terram.  Sed 
quomodo  judicabit? 

«  Judicabit  orbem  terrse  ia  squitate,  et  popolos 
»  ia  veritate  soa.  »  Iste  Tersus  boois  gaudium,  et 
maiis  tristitiam  parit. 

M9  PSALHUS  XGVI. 

PSALMUS    IPSl    DAVID    CCM    TiaaA    EJUS   BESnTlTTA    EST. 

Tuac  factom  est  quod  dicit  iste  Psalmus,  cum 
terra  restituta  est  ipsi  David.  Tuac  eoim  Salvatori 
nostro  terra  soa  restituta  est,  quaado  diabolo  supe- 

(754)  la  Vul^ata  tantam  habetur :  Dominus  reg- 
mviU  Hffic  additio  a  ligao  etiam  legitur  apud  S.  Ao- 
gustinumi  nbi  ait :  c  Ghxistam  Dominam  a  Hgno 


A  rato,  mundus  ei  servire,  et  in  enm  credere  coepit. 
Possumus  autem  per  terram  soam,  suam  quoque 
caraem  ioteliigere,  quam  com  ia  cruce  mortuam  re- 
liquisset,  die  tertia  viva  sibi  restituta  est. 

«  Domiaus  regaavit,  ezsultet  terra,  laeteatur  ia- 
»  sulie  multse.  »  Ezsoltet,  ioqoit,  terra,  gaudeat 
Ecclesia,  laeteotur  iosuiai  moltae,  per  quas  siaguIiB 
Ecclesise  sigaificaatur ;  quffi,  quamvis  spatio  locorum 
divisae  siat,  io  fide  tameo  et  diiectione  uoum  suat 
et  uoam  Ecclesiam  facioat.  Sed  onde  Iseteatur?  Quia 
Dominus  regaavit,  quia  terra  soa,  et  regaom  soum 
sibi  restitutnm  est.  Gaudeant,  quia  boaom  habeat 
imperatorem,  quse  taoto  tempore  sub  diaboli  duris- 
sima  servitute  oppresss  dolueruot.  Qui  idoo,  quasi 
dicat,  io  adveatu  suo  cogaitos  aoo  est,  quia  humiiis 

B  apparuit,  et  ia  forma  servi  et  majestatem  suam 
ia  primo  adveatu  revelare  aoluit.  Et  est  hoc  quod 
ait. 

«  Nubes  et  caligo  ia  circuitu  ejus.  »  Nubem  et 
caligiaem,  caraem  vocat,  qua  divioitas  ioduta,  et 
circumamicta  videri  aoa  potuit.  «  Si  eum  cogao- 
visseot,  ut  ait  Apostoius,  auaquam  Dominum  gloriae 
crociTizissent  (I  Cor,  ii,  8).  »  De  hac  nube  scri- 
ptum  est :  c  Ecce  Dominus  asceadet  super  aubem 
ievem,  et  iagredietur  iEgjptum,  et  corrueat  omoia 
simulacra  ejus  (isa.  ziz,  i).  »  De  hac  aube  ist» 
pluviffi  ezeuat  quibus  tota  Ecclesia  irrigatur.  Gom 
autem  veaerit  Domiaus  1a  sede  majestatis  suse,  timc 
hacoubes  aoa  erit  caligiaosa;  sed  ia  taata  clari- 
tate  apparebit,  ut  ejus  spleadore  obscoretur  sol  et 

^  luaa  perdat  lumea  suum.  Gujus  autem  sedis  corre- 
ctio,  JQstitia  et  judicium  erit ;  et  hoc  est  quod  dicit. 
c  la  circuitu  ejus  justitia,  et  judicium  correctio  se- 
»  dis  ejus.  »  Totus  muadus  ab  liac  sede  judiciaria 
judicabilnr  et  corrigetur.  Sed  quomodo?  Noa  ia- 
joste,  aoa  temere,  sed  ia  justitia  et  judicio. 

c  Et  tuac  qoidem  igais  aate  eum  praeibit,  et  in- 
1  flammabit  in  circuitu  inimicos  ejus.  9  Postqnam, 
inquit,  hffic  sedes  snoe  correctionis  sententiam  dede- 
rit,  iilico  ignis  prsibit  aote  eam,  <  et  iaHammabit 
ia  circuitu  inimicos  ejus,  »  ut  de  igne  temporaH, 
quo  mundus  ardebit,  in  ignem  setemum  transeant 
impii,  qui  fiaem  aoa  habebit. 
c  liluzeruat  fulgura  ejus  orbi  terrs,  vidit,  et  com- 

D  »  mota  est  terra.  »  Nuac  ad  primnm  adveatum,  de 
quo  ia  priadpio  psalmi  loqoi  coeperat,  revertitur, 
et  ea  per  ordiaem  aarrat,  quae  tuac  temporis  facta 
suat.  Ipse,  qnasi  dicat,  sas  diviaitatis  potentiam 
celavit,  sed  fulgnra  ejus,  per  qoae  apostolos  et  docto« 
res  iatelHgimus,  maoifeste  cuactis  Hluzeraot  et  cla- 
rueruat.  Hffic  autem  fnlgura,  et  vocis  magaitadine, 
et  miraculornm  splendore  terribiHa,  totam  terram 
commovernat.  Hoc  est  eaim  quod  ait :  «  Vidit,  et 
commota  est  terra.  >  Alii  bene  et  alii  male  commoti 
sunt.  De  hac  autem  commotione  Dominos  ait  i  «  No- 
Hte  putare  qnia  veni  pacem  mittere  in  terram,  non 

crucis  coepisse  regnum  sunm,  victoriam  nempe  dia- 
boH  et  peccati  destractionem. » 


i07l 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


«072 


yeni  pacem  mittere,  sed  gladium.  Yeni  enim  sepa- A  lam  odio  habet.  Qui  igitar  diligit  Deum,  omnem  crea- 


rare  filium  adversas  patrem  suum,  et  illiam  adyersus 
matrem  suam,  et  nuram  adversus  socrum  suam, 
et  inimici  hominis  domestici  ejus  (Matth.  x,  34).  v 

«  Montes  sicut  cera  fluxerant  ante  faciem  Domini, 
»  a  facie  Domini  tremait  omnis  terra.  »  Quos  modo 
falgura  dixit,  nunc  montes  vocat.  Et  merilo  montes 
Yocantur  apostoli,  quia  et  sanotitate  et  scientia  oroni- 
bus  aiiis  altiores  sont.  Ipsi  autem  sicut  cera  fluxe- 
runt,  quia  multos  alios  illuminarunt.  Bene  aatem 
dixit :  «  ante  faciem  Domini,  »  quia  digaum  est  ut 
talia  candelebra,  talesque  cerei  ante  faciem  Domini 
semper  assistant.  «  A  facie  Domini  tremuit  omnis 
terra.  »  Quid  est  a  facie  Domini,  nisi  a  cognitione 


turam  Dei  diligat,  non  autem  malum ;  qaia  creatura 
Dei  non  est.  Sunt  igitur  et  mali  homines  diligendi; 
sed  vitia  qufie  in  eis  snnt,  quia  mala  sont,  diligenda 
non  sunt.  c  Custodit  Dominus  aaimas  servorom  suo- 
c  ram,  et  de  manu  peccatoris  liberavit  eos.  >  Odite, 
inquit,  malum,  et  ne  timeatis  hominem  malum. 
»  Nolite  timere  eos  qui  occidunt  corpus  quia  ani- 
mam  non  possunt  occidere  {Matth.  x,  28) ;  >  et  hoe 
est  quod  dicit :  «  Custodit  Dominus  animas  servo- 
rum  suorum ;  de  manu  peccatoris  liberavit  eos  (755).» 
Non  in  anima,  sed  in  solo  corpore  habent  potesta- 
tem.  Unde  et  alibi  dicitur :  «  Dominus  custodit  te 
ab  omni  malo  {Psal.  cxx,  7).  9  Et  ne  forte  de  cor- 


veritatis?  Illa  igitar  terra  tremuit,  qus  Dominum  |^  poris  afQictionibus  hocintelligeres,  subdidit,  dicens: 


cognoscere  meruit,  est  enim  «  initium  sapientise  ti- 
mor  Domini  {Eccli,  i,  17);  »  unde  et  subditur  : 

«  Annuntiaverunt  coeli  justitiam  ejus,  et  viderunt 
>  omne  populi  gloriam  ejus.  9  Ecce  iterum  coeli  vo- 
cantur  apostoli,  ut  montibus  sublimiores  esse  cre- 
dantur.  Et  isti  sunt  illi  coeli,  qai  prsedicant  et  nar- 
rant  justitiam  et  gloriam  Dei.  Gloriam  videlicet  re- 
surrectlonis  et  ascecsionis,  qaam  soli  et  omnes  illi 
populi  vident,  qui  in  Christum  credunt,  et  Christia- 
norum  fidem  recipiant. 

c  Confimdantar  omnes  qui  adorant  sculptilia,  et 
1  qui  gloriantur  in  simulacris  snis.  »  Omni  confu- 
sione  digni  sunt^  qui  post  apostolorum  prsedicatio- 
nem,  et  tantam  miraculornm  virtatem  et  ostensio- 


«  Custodiat  animam  tuam  Dominus.  » 

«  Lux  orta  est  justo,  et  rectis  corde  Istitia.  >  Hsec, 
inquit,  lax  de  qua  huc  usque  locuti  sumus,  hic  Deus 
noster,  qui  est  altissimus  super  omnem  terram :  hmc 
laetitia  de  qua  Sion  Intata  est,  et  exsultaverunt  filisB 
Judse,  non  emnibus  orta  est;  quia  non  ab  omnibus 
recepta  est.  Haec  enim  lux  «  in  propria  venit,  et  sui 
non  recepemnt  {Joan.  i,  i  1).  »  Qoibas  igitur  orta 
est?  Jastis  et  rectis  corde,  per  quos  Christianorum 
populos  intelligimus.  Unde  et  bene  subditar  :  c  Lae- 
tamini,  justi,  in  Domino,  >  quoniam  vobis  natas  est 
Dominus ; «  etconflteminimemorise  sanctitatis  ejas;  > 
quia  non  est  oblitus  promissionis  suffi,  sed  qofficun- 
qae  per  legem  et  prophetas  promiserat,  veniens^  et 


nem,  adhac  idola  adorare  non  erubescunt,  et  in  si-  G  carnem  suscipiens  adimplevit. 


malac/is  suis  gloriantur.  c  Adorate  eum  omnes  an- 
»  geli  ejtts.  »  Possumus  per  angelos  qui  Salvatorem 
nostrum  adorare  jubentur,  non  solum  virtutes  ange- 
licas  sed  apostolos  quoque  SOS  et  doctores  intelli- 
gere,  quoniam  angeli  nuntii  interpretantur. 

«  Audivit,  et  Isetata  est  Sion.  >  Hoc  est  enim 
quod  superius  ait :  «  Exsuitet  terra,  et  llaetentur  in- 
salse  multffi.  »  Idem  igitur  per  Sion,  et  per  terram, 
et  insulas  significatur.  De  quibus  adhuc  sobditur : 
c  £t  exsultaverunt  filiae  Jadse,  propter  judicia  toa, 
»  Domine.  »  Filise  Judae  singulse  Ecclesiae,  vel  civi- 
tates  intelliguntor,  quae  inde  laetantar,  quia  judicia 
vera  esse  cognoscunt,  in  quibus  de  suis  inimicis  vin- 
dicandas  esse  non  dubitant.  . 

»  Quoniam  tu  es  Dominus  altissimus  saper  om- 
»  nem  terram,  nimis  exaltatus  es  super  omnes  deos.  i 
Omnes,  inquit,  te  adorare  debent,  quia  tu  solus 
altissimus  super  omnem  terram,  cui  omnis  creatura 
sabjecta  est,  secandum  illud  :  «  Omnia  subjecisti 
sub  pedibus  ejus  {Psal.  vm,  8).  »  Nimis  autem  su- 
per  omnes  deos  exaltatus  est  Dominus,  quia  non 
solum  dsemonia,  sed  ipsi  qooque  angeli  omnes  ei 
sobjecti  snct. 

.<c  Qui  diligistis  Dominnm,  odite  malum.  >  Nihil 
aliud  odio  habendum  est,  nisi  malum,  quia  et  Deus 
uoster  omnem  suam  diligit  creaturam,  et  solum  ma- 

(755)  De  liberatione  a  peccato  exponit  honc  locum 
Cassiodoms.  «  Uberat,  inquit^  de  mann  peccato- 
mm  asimasi  quando  eas  non  tinit  aliqua  pravitate 


PSALMUS  XCVII. 

PSALMUS  IPSI  DAVID. 

Quid  [significet  ipsi  David,  satis  manifestom  est. 
Hoc  in  isto  Psalmo  significat,  ipsi  David,  quod  in 
prioribus  significat,  in  finem. 

(c  Cantate  Domino  canticum  novum,  qnia  mirahi- 
B  lia  fecit  Dominus.  >  Hoc  Judsei  non  intelligunt,  et 
ideo  in  vetustate  litterffi  permanentes,  se  ipeos  oeci- 
dunt.  Hoc  enim  et  Apostolus  dicit :  «  Littera  occidit, 
spiritus  autem  vivificat:  finis  legis  Ghristus  est  {U 
Cor.  III,  6),  »  quia  in  ipso  littera  finita  est,  et  post 
ipsum  secundum  litteram  legem  intelligere  magnom 
peccatum  est  Nos  igitur  catftemus  Domino  canti- 
cum  novum,  canticum  nativitatis,  passionis,  resar- 
rectionis  et  ascensionis.  Hsec  sunt  enim  mirabilia, 
quse  Dominus  hic  fecisse   dicitur.  Quid  mirabilius 
Ghristi  nativitale?  Quid  mirabilius  ejas  resurrectione 
et  ascensione?  Et  quid  mirabilius  ejus  passione?  In 
qua  ipsa  ejus  dextera  eum  salvavit,  et  moriendo  om- 
nes  suos  inimicos  superavit  ?  Et  hoc  est  qaod  dicit : 
((  Salvavit  eum  dextera  ejus,  et  brachiom  sanctum 
»  ejus.  »  Non  necesse  habuit  aliunde  auxilinm  qnee- 
rere;  sufficiebat  sibi  dextera  sua,  et  fortitado  bra- 
chii  sui.  Mors  Ghristi  volnntatis  fuit,  non  ilnbeeilli- 
tatis.  Mortuus  est,  quia  volait^  qui,  si  noltiisset,  nnn- 
qoam  occidi  potnisset.  Hinc  antem  narrare  incipit, 

subverti :  sed  ita  illsesas  eripit,  quemadmodom  sibi 
bene  placitas  esse  cognosdt.  » 


1073 


EXPOSmO  IN  PSALHOS. 


1074 


qaomodo  hsec  mirabilia  faeta  faerunt;  et  dicit  Deam  A  alteram  Yeteris  esse  pato.  Vult  igitar  ut  sancti  pr«- 


Patrem  hoc  fecisse,  qui  proprio  Filio  non  perpercit, 
sed  pro  nobis  omnibus  et  incarnari,  et  mori  consti- 
tuit.  Et  hoc  est  quod  ait  : 

«  Notum  fecit  Dominas  salutare  soum,  ante  con- 
»  spectum  gentium  revelavit  justitiam  suam.  »  Sa- 
lutare  Dei  Ghristas  est,  qui  de  Virgine  natus  in  mul- 
tis  argumentis  notissimus  nobis  factus  est.  Unde 
Apostoius  dicit :  c  Nihil  me  jodicayi  scire  inter  vos, 
nisi  Christum  Jesum,  et  hunc  crucifixom  (/  Cor.  ii, 
2).  »  Inde  et  beatus  apostolus  Petrus  ait  :  «  Ta  es 
Christos  filius  Dei  vivi  [MaUh.  xvi,  17).  Quod  au- 
tem  ait  :  t  Ante  conspectum  gentiom  revelavit  josti* 
tiam  soam;  »  B09  vel  eomdem  ipsom  intelligere 


dicatores  utriusqoeTestamenti  auctoritate  conllrment 
et  prsedicent  mjsterium  Trinitatis.  Ssepe  enim  jam 
diximuSy  quia  tres,  vel  quatuor  chorda)  in  Ecclesia 
soCticiuni;  qood,  quid  significet,  jam  seepe  dictum  est. 
In  voce  vero  psalmi,  quia  die,  nocteqoe  tota  ubique 
Ecclesia  concrepat,  qoid  aliam  expositionem  qnas- 
ramus? 

tf  In  tubis  doctilibus  et  voce  tuba  coraeffi,  jubi- 
»  late  in  conspectu  regis  Domini.  »  Et  corneas,  et 
argenteas  tobas  habebant  Judaei,  quibus  populam 
nunc  ad  praelia,  nunc  vero  ad  castra  redire  et  quie- 
scere  suadebant.  Per  has  autem  sanctorum  sermo- 
nes  iongos  et  extensos,  locidos  et  claros  intelligere 


debemus,  vel  evangelicam  praedicationem,  quse  et  ^  possumus,  quibus  popolum  Dei  docent  et  preedicant 


per  ipsum,  et  per  disoipulos  suos  ubique  gentium 
manifestata  est.  Unde  Apostolus  ait :  u  Non  erubesco 
Evangeliom;  virtus  enim  Dei  est  ad  justitiam  omni 
credenti  (Rom,  i,  i6).  » 

«  Memor  fuit  misericordi®  sase  Jacob,  et  yerita- 
I  tis  sufle  domns  Israel.  >  Si  dicatur  quod  Jacob  me- 
mor  fuit  misericordise  Dei,  et  domus  Israel,  planom 
est;  sed  maltum  ab  alia  translatione  differt.  Alia  enim 
translatio  hoc  significat :  Quod  «  Deus  memor  fuit 
misericordise  saae  quam  promisit  Jacob,  et  veritatis 
suae  qnam  promisit  domui  Israel.  »  Ut  itaque  otra- 
que  translatio  conveniat,  sic  dicatur  :  Memor  foit 
misericordiae  suse,  quam  promisit  iiliis  Jacob,  et 
veritatis  suse,  sicut  promisit  filiis  domos  Israel  (756). 


et  in  conspectu  regis  sui  Domino  jubilant.  Valde  ho- 
neste,  suaviter,  et  sapienter  eos  jabilare  oportet; 
nihil  est  enim  qnodin  conspectu  ejus  non  sit;  omnia 
videt  et  nihii  se  sibi  abscondere  valet. 

«  Moveator  terra,  et  plenitodo  ejos,  orbis  terra- 
»  rom,  et  universi  qui  habitant  in  eo.  »  Niliii  foit 
quod  ad  honc  sonitum  tam  ciarom  et  magnificum 
tubarnm  et  cithararum  non  moveretur;  aliia  con- 
tradicentibos,  aliis  Deom  laodantibus  et  benedi- 
centibus. 

«  Flomina  plaudent  manibus  in  idipsum.  »  Non 
possent  flumina  manlbus  plaudere,  nisi  popalos  de- 
signarent.  Sed,  sicut  scriptum  est,  «  aqose  moltae, 
populi  multi.  >  Plaodunt  igitor  flomina  in  idipsom. 


Jacob  et  Israel  idem  significat,  per  quem  populom  ^  quia  ona  et  consona  voce  multi  popali  in  Dei  laudi- 

bus  perseverant.  c  Montes  exsultaveront  ante  faciem 
»  Domini.  »  Hoc  autem  jam  in  aiiis  psalmis  exposi- 
tum  est,  et  quod  montes,  apostolos  signidcent,  ssepe 
dictum  est.  Qui  inde  exsoitare  dicontur,  quoniam 
Dominus  et  venit  et  ventoros  est,  primnm  quidem 
redimere,  secundum  vero  jodicare  terram.  Qoomodo 
judicaturus  sit,  seqaentia  manifestabunt. 

cc  Jodicavit  orbem  terrse  in  jostitia,  et  popalos 
»  in  flequitate.  >  Hoc  est  enim  quod  alibi  dicitur  : 
Qoia  cc  reddet  unicuique  secundum  opera  sua  {Maith, 
XVI,  27).  » 

Sie  PSALMUS  XGVIII 

PSALHnS  DAVID. 

Quid  significet  psalmns  David,  cum  multoties  di- 


Christianum  intelligimus,  qui  et  vitia  sopplantat,  et 
mentis  intuitu  Deum  videt.  Potest  tamen  in  hac  vita 
Jacob,  et  in  alia  Israel  recte  vocari.  Iste  autem  me- 
mor  fuit  semper,  et  erit  misericordiae  et  veritatis 
Dei.  Deus  quoque  ilJius  non  immemor  fuit,  sed  qnod 
promisit,  fideliter  adimplevit. 

cc  Viderunt  omnes  fines  terr£e  salutare  Dei  nostri.  » 
Hoc  est  enim  quod  alibi  dicitur  :  c  In  omnem  terram 
exivit  sonus  eorom,  et  in  fines  orbis  terrse  verba 
eorum  {Psal.  xviii,  4).  >  Videre  autem,  cognoscere 
est.  In  judicio  tamen  etiam  oculis  corporeis,  et  boni 
et  mali  eum  videbont,  Unde  scriptam  est  :  Qoia 
n  videbit  omnis  caro  salutare  Dei  (Luc  iii,  6).  » 

«  Jubilate  Deo  omnis  terra,  cantate,  et  exsultate. 


»  et  psallite.  »  Magni  gaudii  hsec  verba  indicativa  f^  clum  sit,  non  indiget  expositione. 


sunt,  qnia  et  jubilare,  et  exsultare,  et  cantare,  et 
psaliere,  nihil  aliud  quam  gaudium  et  Isetitiam  signi- 
ficare  videntnr.  Jubilatio  tamen  intus,  osetera  vero 
exterius  fiunt.  Quo  modo  autem  psaliere  debeatis; 
attendite. 

«  Psaliite  Deo  nostro  in  cithara,  et  cithara.  »  Duas 
citharas  posnit,  qaarum  alteram  Novi  Testamenti, 

(756)  Utramque  translationem  ita  conciliat  Cassio- 
dorius  :  c  Et  ne  intellectum  nostrum  diverta  nomi- 
num  dissimilitudo  confondat,  perscmtemur,  qaare 
additum  sit :  Et  veriiatis  sum  damui  Israsl^  ut  non 
solutum  hoc  datom  intelligeremus  popalo,  qoi  ^st 
adventum  Domini  dictos  est  Qiristianas  :  sed  etiam 
illis,  qui  eum  de  Virgine  naseitarum  esse  credide- 
runt.  » 


«  Dominus  regnavit,  irascantor  populi,  qui  sedet 
>  saper  Cherubin,  moveatur  terra.  »  Dixi  semel» 
dixi  iterum ;  nunc  autem  tertio  dico  :  c  Dominus  re- 
gnavit.  >  Et  ideo  dixi,  ut  populi  irascantur  et  con- 
ftindantur,  quia  veiint,  nolint,  Dominus  regnavit 
(757).  Irascantor  et  boni  populi  adversus  eos  qui 
usqoe  nunc  eos  afOigebant,  et  captivos  detinebant. 

(757)  Satis  compendiose  complexus  est  S.  Aagu- 
stinus,  qo®  hoe  in  pKsalmo  contmentar  :  «  IntMidat 
ergo  nobiscum  oharitas  vestra,  ait,  ad  istum  psal- 
mum,  et  quserarous  liic  Christom  :  utique  appareblt 
quserentibas,  qui  primo  appmit  non  qaserentihaf  : 
et  non  deseret  desiderantes  se,  qui  redemit  negli- 
gentes  se.  » 


i075 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SI6NIENSIS. 


B 


Aadiant  Apostolum  dicenlem  :  «  Jam  non  regnet  A  facta    est,    quia    nbiqne  gentium    dispersns 

((  Exaltate  Dominum  Deum  nostmm.  »  E» 

inquit,  prffidicate,  et  honorate  enm,  quia,  ut 

dixlmus,  honor  regis  judicium  diligit,   et  qi 

que  eum  digne  praBdicant,  et  honorant  in  j 

mercedem  et  honorem  suscipient.  «  Et  adorat 

»  bellum  pedum  ejus,  quoniam  sanctnm  est.  : 

Tator  noster  et  Deus,  et  homo  est.  Omnis 

homo,  terra  est.  Terra  vero  scabellum  Dei  es 

enim  ipse  Dominns  ait :  «  Coelum  mihi  sede 

terra  antem  scabellum  pedum  meorum    (Ac 

49).    Debemus    igitur    adorare    scabellam    ] 

ejus,  id  est  Salvatoris  nostri  hnmanitatemy  qu 

sancta  est,  sicut  ad  Virginem  angelus  ait  :  « 

tus  sanctus  snpenreniet  in  te,  et  virtas  Al 

obumbrabit  tibi,  ideo<|ue  qnod  nascetur  ex  t 

ctum,  vocabitur  Filius  Dei  (Ltic.  i),  25).  »  1] 

enim  qoem  adoravit  Abraham,  qui  cam  sti 

ilicem  Mambre,  vidit  tres  viros  venientes  ad 

unum  adoravit  (Gen.  xviii,  1-3).  Ipse  est,  cv 

ses,  et  Aaron  serviernnt,  et  cnjus  nomen 

verant.  Unde  subditur  : 

«  Moyses  et  Aaron  in  sacerdotibus  ejus, 

t  muel  inter  eos,    qui    invocant    nomea   < 

Mojses  et  Aaron,  qnantum  ad  litteram  sac 

non  fuerant  (759) ;  tales  tamen  regale   sacer 

vocantor  gens  sancta,  et  populus  acquisitioni 

511  igitur  sacerdotes,  etsi  sacerdotis  offic 

fugantur,    quicunque    sacerdotalem    et    reli 

vitam  agunt. 

«  Invocabant  Dominum,  et  ipse  exaudieb 

))  et  in  columna  nubis  loquebatur  ad  eos. 

inquit,  et  caeteri  omnes  hunc  Regem   et  Sah 

nostrum,  et  non  alium  invocabant,  et  ipse, 

alins  exaudiebat  eos.  <(  Et  in  colnmna  nubu 

batur  ad  eos.  »  Tunc  toquebatur  in  columna 

qui  postea  locuturus  erat  in  columna  camis 

nube,  postea  carne  involutas  (760).   Audiri  « 

potuit,  sed  vidcri  non  potuit.  Miseri  Judeei  « 

vobis  snfiicere  possent,  nisi  littera  vos  ded] 

aceideret.  Adhue  vobis  nnbes  opposita  est, 

iliam  eom  videre  valeatis.  «  Ga^citas  enim  e 

contigit  in  Israel,  nt  videntes  non  videant,  et  i 

tes  non  intelligant  (Rom.  xi,  25).  » 

((  Cnstodiebant  testimonia  ejus,  et  precep 

»  qnsB  dederat  illis.  » Ipse  est  igitnr,  qui  legea 

ipse  est  qui  tabulas  scripsit,  et  unus  atqw 

utriusque  Testamenti  auctor,  et  Dominus,  e 

lator  esse  credatur.  Domine  Dens  noster,   qui 
iactus  es,  qui  de  Virgine  natus  es,  qui  crucilL 


peccatnm  in  vestro  corpore  mortali  (Rom.  vi,  12).  » 
Neque  decet,  ut  regnante  Domino,  alium  super  se 
regnare  patiantnr.  Sed  quis  Dominns  regnavit?  Ille 
utique,  qui  sedet  super  Gherubim.  Interpretatur 
antem  Gherubim  scientise  pknitudOf  per  qnos  apo- 
stolos  intelligere  possumus,  qnos  Spiritus  sanctns 
totius  scientisB  plenitudine  replevit.  Ad  laudem  vero 
Salvatoris  nostri  pertinet,  sive  super  istos,  sive  su- 
per  illos  alios  Gherubim  sedere  dicatur.  Nam  et  isti, 
et  illiy  et  omnis  creatura  sibi  sabjecta  est,  et  super 
omnes  ordines  angelorum  et  hominnm  ipse  sedet, 
et  imperium  tenet.  Quod  autem  nunc  dicitnr.  «  Mo- 
veatar  terra,  »  hoc  est  quod  snpra  dixit,  «  irascan- 
tur  popnli.  » 

((  Dominns  in  Sion  magnns,  et  excelsus  snper 
>  omnes  populos.  »  Hic,  inquit,  Dominns  noster,  qui 
a  tempore  suie  passionis  regnare  coepit  in  coelo,  et 
in  terra,  et  saper  angelos,  et  super  onmes  homines, 
major  et  sublimior  est.  Sed  si  vis  scire  quam  magnus 
est  Dominns,  vade  ad  Sion,  perge  ad  Ecclesiam,  et 
ibi  cognoscere  poteris  qnam  magnus  est  Dominus. 
Ibi  enim  ejus  magnitudo,  ejos  virtus  et  fortitudo, 
ejus  honor  et  gloria  sine  intermissione  ab  omnibus 
prsedicatar.  Unde  et  subditur  : 

a  Goniiteantur  nomini  tuo  magno  et  terribili,  quo- 
t  niam  sanctum  esC.  »  Magnum  quidem  est  nomen 
Christi,  et  terribile,  et  sanctum,  ad  cujus  invocatio- 
nem  mortui  suscitantur,  dsemonia  fugantur,  leprosi 
mundantur,  et  omnes  ianguores  et  infirmitates  sa- 
nantur;  quod  nimirum  semper  et  laudare  et  praedi-  ^ 
care  debemns.  Et  hoc  quare?  «  Quia  honor  regis 
judicium  diligit  {PsaL  xcviii,  4).  »  Honor  autem  re- 
gis  laus  est  et  praedicatio.  Qui  igitur  regem  (sic 
enim  interpretatur  Ghristus)  sincero  dffectu  in  hac 
vita  laudant  et  prffidicant^  illi  in  judicio  non  time- 
bunt:  non  enim  diligerent,  si  timerent.  Sed  quia 
dictum  est  quia  ((  honor  regis  judicium  diligit,  »  con- 
fessio  igitnr  facit,  ut  jadicium  non  timeamns,  sed 
potius  diiigamus. 

((  To  parasti  aequitatem,  judicium  et  justitiam  in 
»  Jacob  tu  fecisti  (758),  »  Tu,  inquit,  parasti  et  fecisti 
tale  judicium  tuum,  ut  non  solum  sequum,  verum 
etiam  ipsa  eequitas  jure  dici  debeat.  Quis  igitur  non 
diligit  judicium  tuum,  si  tamen  honoravit  nomen  D 
tunm?  Timeant  illi  qui  tibi  contrarii  fuerunt,  et 
nomen  tuum  blasphemaverunt.  «  Et  jastitiam  in 
Jacob  tn  fecisti.  »  Si  de  carnali  Jacob  inteiligamus, 
qui  Gliristi  nomen  sanctum  et  terribile  quotidie 
blasphemare  non  cessat,  ex  parte  in  enm  justitia 

758j  Vulgata  legit :  Tu  parasti  cUrectiones. 

(759)  Moyses  equidem  proprie  sacerdos  non  fuit, 
bene  tamen  Aaron,  at  habetar  Exod.  cap.  xxvin, 
nbi  legitar  Denm  priecepisse,  qnibus  vestibas  uti 
deberet  in  sacerdotii  ministerio.  c  Et  loqueris  (ita 
Deus  Moysi,)  cnnctis  sapientibus  corde,  quos  replevi 
spiritu  pradentiae,  et  faciant  vestes  Aaron,  in  quibus 
sanctificatus  ministret  mihi.  »  Ita  intellexit  Angn- 
stinns  hunc  locum,  qui  tamen  psalmi  auctoritate 
innixusy  Moysen  sacerdotem  dixit,  quod   vota  po- 


pulorum  coram  Deo  semper  exhibuit,  qood  s 
tis  oflicium  esse  monstratur.  Qaapropter,  ut 
Gassiodorius,  et  hic  sacerdos  dicitur,  qui  ; 
precibas,  irascente  Domino,  pro  populo  supp 
(760)  ((  In  eolumna  nubis.  In  hac  ergo   spe 

guebatar   illis   Dominas^    quae  venturam    fa 
cclesise  nnntiabat  :  Sed  quia   iilis  tunc  per 
verba  fecit,  nobis  per  sanctum,  scabellum  su 
est  per  Incarnationem  et  loqui  evidentius  et 
rere  dignatus  est.  >  Gassiod. 


EXPOSinO  IN  PSALMOS. 


1078 


nortnis  resurrexisti,  coelam  ascendisti,  et  sca-  A     «  Scitote  qaod  Dominns  ipse  est  Deus.  »  Et  unde 


1  fieri  voluisti;  tn,  et  non  alius  exaudiebas 
DeiiSy  tu  propitius  fuisti  illis.  »  Qois  omnes  illas 
iatioqes  enamerare  Taleat,  quas  illi  populo 
lus  fecit?  Yindicayit  tamen  peccata  illofum 
lus  in  hac  vita,  ne  eos  perderet  in  alia.  £t  hoc 
od  ait :  «  £t  vindicans  omnia  studia  eorum.  » 
itaque  maxime  illis  propitius  erat,  quando 
'am  pro-yarioationibas  yindictam  sumebal. 
Laltate  Dominum  Deum  nostram,  et  adorate 
onte  sanclo  ejus,  quoniam  sanctus  est  Dominus 
s  noster.  »  Audistis,  qaasi  dicat,  quis,  qualis, 
cis  est  Dominas  Deus,  noster  vos  eam  exaltate, 
im  adorate,  qai  in  monte  sancto  ejus  estis, 


hoc  probas?  c  Qaia  ipse  fecilnos,  et  non  ipsi  nos.  » 
Solus  igitur  est  Deus,  qui  omnia  fecit,  non  aatem 
illi  qai  ab  hominibus  facti  sunt.  De  quibus  scriptum 
est :  «  Simulacra  gentiam  argentam,  et  aurum,  ope- 
»  ra  manuum  hominum.  »  Neqae  tu  fecisti  filium 
tuum,  neqae  te  fecit  pater  tuus,  sed  solus  Deus  fecit 
nos,  et  non  ipsi  fecimus  nos.  Qaid  ergo  sumus? 

«  Nos  autem  populus  ejas,  et  oyes  pascua  ejas.  t» 
Ipse,  inqait,  est  Deus,  et  Dominus,  et  Greator  noster ; 
nos  aatem  popalus  ejus  sumas,  ab  ipso  creati  et  fa- 
cti,  etde  potestate  diabolica  liberati.  Samus51!(aa- 
tem  et  oyes  pascuse  ejus,  quicunque  audimus  yocem 
ejus.  Sic  enim  ipse  ait :  «  Oves  mese  vocem  meam 


m  cognoscitis  et  in  Ecciesia  habitatis.  Quoniam  ^  audiunt,  et  cognosco  eas  (Joan.  x,  27).  »  Haec  est 

*"  '  illa  pascua,  de  qua  alibi  ait  :  «  In  loco  pascuflB  ibi 

me  coUocavit  (Psal.  xxu,  1),»  per  quam  utriusque 
Testamenti  volamina  signiiicantur. 

«  Intrate  portas  ejus  in  confessione,  atria  ejus  in 
>  hymnis  confessionum.  »  De  portis  coelestis  Jerusa- 
lem  dicere  videtur,  qaoniam  eos  invitat,  qui  in  £c- 
clesia  sant.  Et  quoniam  in  istas  jam  intravimus, 
ut  in  illas  quoque  intremus  hortatur.  Jn  illas  autem 
nisi  in  hymnis  et  confessionibas  intrare  non  possu- 
mus.  Primum  itaque  necesse  est  ut  peccata  nostra 
coniileamur  (762),  et  sic  in  hymnis  confessionum 
ad  ejus  atria  perveniamus.  Unde  scriptum  est  : 
a  Goniitcmini  alterutrum  peccata  vestra,  et  orate 
»sitis  oAinibus  qa(B  in  mundo  sant,  solius  ^^^  invicem,  at  salvemini  (Jac.  v,  16).  »  Et  quo- 
nore  et  desiderio  teneatur  servire  Ueo  in  laeti.  C  ^^^  ^^^  ^^^  pretiosa  laus  in  ore  peccatoris,  pecca- 

torum  confessio  illam  confessionem  prcBcedere  de- 


is  est  Dominus  Deus  noster,  qui  propter  vos  et 
»r  peccata  vestra  inter  iniquos  reputari  voluit. 

PSALMUS  XCIX. 

PSALMUS  IN   CONFESSIONE. 

is  iste  psalmus  ad  laetitiam  pertinet,  et  nihil 
iXa,  et  jucunda  sonare  videtur.  Unde  in  con- 
le,  in  hymnis  semper,  et  laudibus,  et  gratia- 
ctioue  cantari  debet  (761). 
ibilate  Deo,  omnis  terra.  »  Ssepe  jam  diximus 
ubilatio  inefTabile  gaudium  est,  quod  de  super- 
[icitatis  contemplatione  in  mente  habetar.  Vult 
Propheta,  ut  omnis  terra  Domino  jabilet,  et 


ulti  serviunt  Deo,  sed  non  in  Isetitia,  quia  non 
3,  sed  coacte  id  faciunt.  Servire  autem  in  Iseti- 
cet  nos  Apostolus,  ubi  ait :  c  Gaudete  in  Do- 
semper ;  iterum  dico,  gaudete  :  modestia  vestra 
it  omnibus  hominibus.  Dominus  enim  prope 
hUip.  IV,  4).  >  Similiter  et  Propheta  Eccle- 
lortatar  dicens  :  «  Laetare,  sterilis,  quse  non 
;  erumpe,  et  clama,  quae  non  parturis;  quia 
fili  desertffi,  magis  quam  ejus,  quae  habet  vi- 
(Isa.  Liv,  1 ;  Galat.  iv,  27).  » 
itrate  in  conspectu  ejus  in  exsaltatione.  »  Si 
omnia  qusecanque  sunt,  in  conspectu  ejussunt, 
il  se  ab  ejus  oculis  abscondere  potest,  ubi  erant 
]i  in  conspectu  ejus  intrare  jubenLur?  Secun- 
|uemdam  modum  et  sunt,  et  non  sunt  in  con- 
i  ejus.  Non  sunt  illi,  de  quibus  Dominus  dictu- 
t :  c  Amen  dico  vobis,  nescio  vos  [Matth.  xxv, 
Illi  autem  sant  in  conspectu  ejus,  qui  digni 
visionis  illius.  Intrare  itaque  in  conspectu  ejus, 
aliud  est,  nisi  hominem  se  prseparare,  super 
Dominus  respicere  dignetur.  Omnia  autem  in 
atione,  ingaudio,etl(etitiaspiritualifieri  debent 

1)  S.  Hieronymus  pro  titulo  habet  :  Canticwn 
itiarum  actione.  Revera  juxta  Gassiodoriam  da-< 
a  confessionem  agimus. «  Una  est  quando  pec- 
nostra  deplorantes,  culpabiles  nos,  reosqae 
emur,  et  misericordiam  Domini  concedendam 

piis  fletibus  exoramus.  Aitero  cum  sive  nobis 
icia  collata  laudamus,  sive  aliis  prsestita  cum 
A  exsultatione  veneramur.  > 

2)  Audiant  Augastinum,  qui  raro  confitentur  : 


D 


bet,  qufiB  ad  laadem  pertinet  et  jubilationem.  Et  at- 
tera  qoidem  confessio,  et  hic  et  ibi  erit;  altera  vero 
ibi  non  erit;  nullus  enim  ibi  peccatum  confitebitur, 
nbi  peccatum  nullum  erit. 

«  Laudate  nomen  ejus,  quoniam  &aavis  est  Domi- 
»  nus,  in  seternum  misericordia  ejus,  et  usquo  in 
»  ssBcuIum  ssecnli  veritas  ejus. »  Ista  laus  nullum 
finem  habebit,  quia  et  in  Ecclesia,  qaanto  tempore 
hic  erit,  postea  in  coelesti  Jerusalem  de  suavitate 
sua,  do  misericordia  et  veritate  sua  in  fieternum,  et 
in  sfiBCuIum  sseculi  laudabitur  Dominus.  Unum  idom- 
que  et  iaudare  Dominum,  et  laudare  nomen  Domini. 

PSALMliS  G. 

PSALMUS  I?SI    DAVID. 

Quando  dicitur  ipsi  David,  de  Salvatore  nostro 
iutelligi  debet,  cui  in  hoc  psalmo  Ecclesia  loquitur, 
et  de  misericordia  et  veritate  eum  laudat  (763). 
« Misericordiam  et  judicium  cantabo  tibi,  Domi- 
»  ne.  >  Quinquagesimus  psalmus  totius  misericor- 
dice  plenus  est;  iste  autem,  qui  centesimus  est  ad 

c  Difficile  est  in  hac  vita,  utsic  homomotetur,  ut 
nihil  inveniatar  in  eo  quod  reprehendatar.  Opus 
est  ut  te  reprehendas,  ne  ille  reprehendat,  qui 
damnaturus  est.  »  Enarrat.  in  hunc  psal. 

(763)  Psalmus  sanctam  significat  operationm.  c  Ipsi 
David  ubi  ponitur,  totum  Ghristi  virtutibus  appli- 
catur;  ut  mihi  de  isto  terreno  rege  inteliiffas;  sed 
omnia  de  iilo  coelesti  dicta  fuisse  intelligas  •• 
Cassiod. 


1079 


S.  BRUNONIS  EPISGOPl  SIGNIENSIS. 


Jndicium  exaltat,  et  in  matutino  omnes  peccatores  A  res  eos  intelligimus,  qoi  nunquam  ad  poenii 


interficiendos  esse  dicit.  Merito  igitur  Ecclesia  et  de 
misericornia  eum  iaudat,  atqne  judicium  ei  proedicaty 
in  quo  peccatores  pnniendos  esse  cognoscit.  «c  Psal- 
lam,  et  intelligam  in  yia  immaculata»  quando  venies 
«  ad  me. »  —  c  Beati  immaculati  in  via,  qui  ambulant 
in  lege  Domini  {Psal.  cxyiii,  i).  »  Et  isti  quidem 
benepsallnnt,  et  voce  et  opere  psallant;  siquidem 
ambulando  psallant.  Et  qood  majus  est,  sic  se  psal- 
lere  dicunt,  ut  intelligant  quando  Dominus  yeniet 
ad  eos.  Illi  enim  qui  dormiunt,  non  possunt  cognos- 
cere  et  inteiligere  qnando  ad  eos  Dominos  veniet* 
Qoi  ergo  vigilant  et  solliciti  sunt,  quasi  incanti  pre- 
veniri  nequeunt.  Hinc  est  enim  qnod  Dominus  ait  : 
«  Vigilate,  quia  nescitis  qua  hora  Dominns  vester 


redeunt,  sed  omni  tempore  in  malo  opere  p* 
rant.  Tales  autem  odio  digni  sunt,  quia  apud 
damnati  snnt.  £t  isti  quidem  cor  pravum  I 
cor  perversum  et  indomabile,  quod  sic  in 
induratom  est,  ut  verba  vit®  recipere  nequea 

«  Declinantes  a  me  malignos  non  cognoscc 
Maligni  namque  sunt,  quicnnqne  ab  Ecclesii 
nant,  et  qui  ejnsverba  salutifera  recipere  f 
Hos  autem  non  cognoscit  Ecclesia  ;  sed  quasi 
les,  et  penitus  alienos,  et  extraneos  habet,  ne 
vina  sacramenta  cum  eis  participat. 

t(  Detrahentem  adversus  proximum  suum  i 
>  hunc  perseqnebar.  »  Magnnm  peccatum 
tractio,  pro  quo  Ecclesia  tantnm  commove 


ventoms  sit  (Marc.  xiii,  35).  »  Ideo  enim  vigilare  ^  ipsis   detractoribns  faciat   persecutionem.    1 


debent,  ut  judicem  venientema  longe  videant  et 
cognoscant.  £t  hoc  est  quod  modo  dicit  Ecclesia : 
psallam,  et  ita  psallam  ut  intelligam  et  cognoscam 
quando  venies  ad  me.  Non  dormitabo,  neque  dor- 
miam,  sed  vigilabo  et  cantabo,  et  sollicita  ero  ut  te 
adhuc  de  longe  venientem  sentiam  et  aspiciam.  Hinc 
autemvitam  suam  et  conversationem  snam  in  hoc 
mundo  Ecclesia  narrat,  qnatenus  ejns  exemplo  in- 
struamur,  qualiter  nos  qnoque  vivere  debeamus. 

M  Perambnlabam  in  innocentia  cordis  mei,  in  me- 
j>  dio  domos  mes  (764).  9  Perambulabam,  inquit, 
mandatorum  tnorum  semitam,  currendo,  et  custo- 
diendo;  de  qua  videlicet  semita  Apostolns  ait  : 
«  Bonum  certamen   certavi,    cursom  consommavi. 


aotem  persecntio,  interdictis  et  excommoni 
bus  fit.  Qui  vero  occuUe  detrabunt,  non  si 
sunt,  et  tales  quidem  homicidis  adnumi 
Proximus  autem  noster  omnis  Ghristianus  ii 
tur,  qoia  et  frater  noster  est,  etejusdem  Patri 
Detrahere  autem  est  de  aiicujus  propria  boni 
minuere  velle. 

«  Superbo  ocnlo,  et  insatiabili  corde,  ci 
>  simul  non  edebam.  »  Bene  autem  supe 
ocnlo  notavit,  qnia  nusquam  sic  superbia  dep 
potest,  sicnt  in  oculis  et  superciliis  elevatis. 
autem  omnis  peccati  superbia  est.  De  qua  al 
tur  :  «  Non  veniat  mihi  pes  superbise  (Psoi 
12) ;  »  ipsa  enim  est,  quse  angelos  ipsos  rue 


fidem  servari  {11  Tim.  iv,  7).  Sed  quomodo  ambn-  ^  In  corde  vero  insatiabili^  avari  designantur,  < 


labam?  c  In  innocentia  cordis  mei.  »  Si  innocentia 
fuerit  in  corde,  non  erit  malitia  in  opere.  c  £x  corde 
enim  exeunt,  dicit  Dominus,  cogitationes  malfls,  ho- 
micidia,  perjuria,  falsa  testimonia,  et  cffitera  quas 
coinqoinant,  hominem.  {Matth.^ny,  19).  »  Ubi  autem 
ambnlaverit,  audiamus.  «  In  medio  domus  meoi.  » 
Domus  Dei,  vel  totus  Ghristianorum  popnlus,  vel 
mnndns  iste  intelligi  potest.  Ecclesia  vero,  quee  hic 
loquitur,  perfectiores  qoique  intelligi  debent.  Ucec 
autem  ambnlat  in  innocentia  cordis  sui,  in  medio 
domus  Dei,  quia  bonis  et  malis,  fidelibns  et  infide- 
libos  bonnm  exemplnm  tribuit  suee  sanctffi  et  hone- 
stffi  conversationis.  Unde  et  Dominus  ait  :  «  Sic  lu- 
ceat  Inx  vestra  coram  bominibns,  ut  videant  opera 


tnr  definitionem  pro  definito  posuisse.  Avan 
est,  qui  corde  insatiabilis  est.  Prcecepit  aute 
stolns  cum  ejnsmodi  nec  cibum  snmere.  Talc 
a  Ghristi  corpore  justissime  separantur. 

«  Oculi  mei  super  fideles  terrse,  ut  sedeanl 
»  cum.  •  IIIos,  quasi  dicat,  a  me  repellebam 
rabam;    fideles    vero    misericorditer    respi 
mihiqne  soclabam.  Fideles  terrse,  illi    sunt, 
que  in  Ecclesia  fidem  catholicam  tenent,  et 
Deo  serviunt.  Tales  igitur  vult  Ecclesia  ut 
et  secum  habitent,  et  judicent  secum.  «  Amb 
»  via  immacnlata,  hic  mihi  ministrabat.  b 
Ecclesiae  episcopi  sunt  et  sacerdotes.    Ipsi 
Dominus  se  ministrum  esse  ostendens,  ait 


vestra  bona,  et  glorificent  Patrem  vestrum,  qui  in  D  veni  ministrari,  sed  ministrare  {M<itth.  xx 


coelis  est  {Matth.  v,  16).  > 

•  Non  proponebam  ante  oculosmeos  remmalam.  » 
Proposobset  utique  si  vel  ipsa  faceret,  vel  facienti- 
bus  consentiret.  Sed  hoc  ipsa  non  fecit.  Quid  igitur 
fecit?  613  «  Facientes,  inquit,  prsevaricatores  odivi* 
«  Et  non  adhffisit  mihi  cor  pravum.  »  Prsevaricatores 
sunt,  qui  legem  sibi  impositam  transeunt.  Nobis 
autem  hcec  lex  imposita  est,  declinare  a  malo,  et  fa- 
cere  bonom.  Sed  qnis  est,  qni  in  hoc  mandato  ali- 
quando  non  offendat?  Facientes  igitur  praevaricato- 


Tales  ergo  ad  ministrandum  elegit  Ecclesia, 
maculati  et  sine  crimine  sunt.  Unde  et  vasa 
de  anro  purissimo  esse  jnbentur,  et  nuUui 
vas  ministrat  altari,  nisi  illa  qnse  sunt  de  pi 
auro. 

c  Non  habitabit  in  medio  domus  mese,  q 
9  suporbiam.  »  In  nomine  soperbise  omnia  ' 
peccata  continentur.  Sed  hoc  de  illa  superbi 
ligitnr,  quse  ad  tantam  contnmaciam  penr 
penitus  se  humiliare,  et  ad  poenitentiam  redii 


(764)  Soppletur  editio  quee  caret  hoc  versu,  et  corrigitur. 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


1082 


t.  Hfiec  aatem  malignorom  spiritaum  propria  A  orare  debeamos,  ipsi  nos  doeent ;  dam  eadem  ite- 
ide  Apostolus  ait :  c  Tentatio  yos  non  appre 
t,  nisi  humana  {l  Cor.  x,  13).  »  —  «  Qui  lo- 
ur  iniqaa,  non  direxit  in  conspectu  oculorum 
rom.  >  Heec  autem  specialiter  de  hsereticis  di- 
idetur,  qui  neque  se  ipsos,  neqne  alios  in  Ec- 
n  dirigunt;  sed  quoscunqne  possunt,  ab  ea 
ant. 

.  matutino  interficiebam  omncs  peccatores  ter- 
765).  >  Ideo  Ecclesia,  ut  soperius  ostensom 
rffivaricatores  superbos,  avaros,  malignos,  de- 
res  et  falLaces  a  se  repeilebat,  eorumque  con- 
fugiebat,  quia  omnes  tales  apud  Deum  con- 
atos  esse  videbat.  Undo  etiam  omnes  peccato- 


rantes  et  replicantes,  unum  idemque  toties  dicunt. 
Tale  esse  videtur,  qaando  iterum,  iterumque  et 
maltoties  dicimos  u  Kyrie  eleison.  »  Orationes  au- 
tem  non  tantum  compositione,  quantum  mentis  af- 
fectu  Domino  placent. 

u  Quia  defecerant,  sicot  fumus,  dies  mei,  et  ossa 
»  mea  sicut  in  frixorio  confrixa  sunt(766).  a  Immor- 
tales  facti  sumus,  sed  proptor  peccatum  primi  pa- 
rentis  ad  tantam  dierum  brevitatem  devenimus,  ut 
dies  nostrinonimmerito  fumo  comparentur,quoniam 
lacrymis,  et  caligine,  omnique  amaritudine  cito  de- 
ficiunt.  c  £t  ossa  mea  sicut  in  frixorio  confrixa 
sunt.  >  Hoc  enim  et  secundum  litteram  plerumque 


ia  matutino   interfecisse  dlcit,   quia  eos   in  j^  sanctis  contingit ;  quia  et  spontanea  afllictione  et  ca- 


0  damnandos  et  interficiendos  esse  judicavit. 
itur  sua  sententia  jam  Ecclesia  damnavit  et 
ecit  omnes  illos,  quos  in  judicio  damnandos 
ognovit.  Iste  locutionis  modus  in  divina  pagina 
invenitur.  Unde  et  Moyses  de  leprosis  scribens, 
pit  sacerdoti   ut  recludat    eos  septem  diebus 

viderit  lepram  crevisse,  contaminabit  eos 
.  XIII,  6).  Quid  est  contaminabit  eos,  nisi  con- 
atos  esse  judicabit?  Matutinam  autem  vocatur 
iile,  quia  hujus  sasculi  finis  et  aiterius  initium 
loc,  inqoit  Ecclesia,  ideo  faciebam,  «  ut  disper- 

1  de  civitate  Domini,  »  id  est  de  coelesti  Jeru- 
,  »  omnes  operantes  iniquitatem,  »  per  qpios 
itelligimus,  qui  in  malitia  perseverant.  Quid 
item,  ut  disperdam,  nisi  ut  disperdendos  esse 
iam? 

614  PSALMUS  CL 

)      PAUPERIS     CUM    ANXIATU8      FOERIT,      BT      CORAM 
DOMIIIO   EFFUDEaiT   PRECEM  SUAM. 

titulus  planus  est,  nec  indiget  expositionc. 
3  antem  homo  in  eo  paoper  est,  in  qoo  alieno 
et  servitio.  Est  igitur  haec  oratio  omnium  ilio- 
qni  in  suis  necessitatibus  divinum  auxilium  im- 
at. 

)omine,  exaudi  orationem  meam,  et  clamor 
is  ad  te  perveniat.  Ne  avertas  faciem  tuam  a 
.  In  quacunque  die  tribulor,  inclina  ad  me  au- 
i  tuam ;  in  quacunque  die  invocavero  te,  velo- 
r  exaudi  me.  »  Pauperes  isti,  qui  hic  loquun- 
ili  sunt  qui  sua  sponte  pauperes  iiunt,  et  qui 
is  omnibus  secuti  sunt  Dominom.  De  quibus 
olus  ait :  «  Tanquam  nihil  habentes,  et  omnia 
ientes  (II  Cor,  vi,  10).  ■  Quanta  autem  instan- 
;uo  mentis  affectu,  qua  animi  devotione  Deum 

5)  Satis  prolixa  est  loci  hujus  expositio  Ao- 
11,  ejusque  conclusionis  partem  afferemus. 
d  est,  inquit,  in  matutinuf  Cum  dies  venerit, 
s  scilicet,  nocte  transacta  vito»,  in  tnatutinis 
4ncbam  omnes  peecatores  terrse.  Quare  eis  parcit 
!  ad  matutinum  ?  Quia  nox  erat  Quid  est,  nox 
Quia  tempus  erat  pareendi  :  parcebat,  cum 
hominum  essent  occulta.  Nox  est  enim,  et 
s  tolerat  Deos,  quia  longanimis  est.  Tolerat, 
nvertantur  ad  illum  peccatores  ;  sed  qui  non  se 
xerint  in  isto  tempore  misericordiffi,  interfi- 
iir.  >  Aliter  Gassiodorios  hunc  locum  exponit : 


D 


lamitate  aiiunde  superveniente,  supra  modum  ex- 
uruntur  et  cruciaotur.  Possumus  autem  per  ossa 
Ecclesiae,  ipsos  apostolos  aliosqoe  fortiores  intelii- 
gere,  qui  non  minores  cruciatus  passi  snnt,  quam  si 
in  frixorio  confrixi  fuissent. 

c  Percussus  sum  sicut  fenumy  et  aruit  cor 
»  meom.  >  Yere  fenum  est  populos,  «c  exsiccatom 
est  fenum,  et  cecidit  Uos  (isa.  xl,  8).  »  Omnes  ho- 
mines  qoasi  fenum  percutiontur,  et  percussi  moriun- 
tur,  et  mox  omni  viriditate,  omni  flore  et  laetitia 
destitati  df^ficiunt,  et  arescunt,  et  in  pulverem  polvis 
convertilor.  Gum  enim  ipsum  oor,  in  quo  tota  vita 
erat,  arescere  dicat,  satis  aliorom  membroram  mi- 
seriam  innotescit.  Hoc  autem  cur  sibi  contingat,  au- 
diamus. 

<  Qoia  oblitus  sum,  inqoit;  comedere  panem 
»  meom.  »  Adhuc  omnes  homines  primi  parentis 
exempla  sequontur,  qui,  cum  omnibus  divitiis  abun- 
daret,  illius  panis  qui  sibi  ad  edendum  fuerat  con- 
cessus  oblitus,  ad  lignum  vetitum  accessit,  et  cibom 
sibi  interdictum  comedit.  Sic  et  nos  ea  quae  nobis 
interdicta  sunt  libentios  aadimus  et  agimos,  quam 
ea  quibos  animoe  vivunt,  et  sine  quibus  vivere  ne- 
queunt.  Tunc  enim  panem  suum  anima  come- 
dit,  quando  ea  facit,  quibus  ^d  vitam  docatur 
seternam. 

«  A  voce  gemitus  mei  adhaiserunt  osea  mea  carni 
>  meffi. »  Quid  enim  homo  sic  percussos  et  vulnera- 
tas,  nisi  dolere  et  gemere  potuit?  A  voce  antem 
tanti  gemitus,  et  ossa  et  caro  sibi  conjuncta  sunt, 
quia  communem  dolorem  utraque  senserunt.  Quid 
enim  ossa  EcciesisB,  nisi  fortiores  quosqoe  signiii- 
cant?  Caro  vero  molliores  et  imperfectiores  designat. 
Omnes  ergo  et  perfecti  et  imperfecti  in  hoc  sibi  con- 

«  1n  matutinis,  in  ipsis  videlicet  initiis  dicit,  qoando 
innobis  suggestiones  dial>oiicce  velut  dubia  crepu- 
scula  cffipcrint  apparere,  tunc  oratione  debent  ejici : 
tunc  abominabili  exsecratione  detrudi,  ne  paoiatim 
noxia  crescentes,  velutdies  nobis  nebulosissimacom- 
prQhendat.  » 

(766)  Vulgata  Jegit :  Et  ossa  mea  sicut  cremium 
aruerunt;  quie  a  Gardinali  Thommasio  ita  expo- 
nuntor.  «  Et  ossa  ac  membra  mea  araenint  veluti 
confriza  in  frixorio,  ac  tanqaam  aridum  lignam  fa- 
ciie  crematur.  » 


1083 


S.  BRUNONIS  E^ISGOPI  SIGNIENSIS. 


jancti  sant,  qaia  in  carnis  passionibus,  in  gemitu 
et  dolore,  et  in  ipsa  morte  non  diilerant,  ac  per  hoc 
alii  pelicanoi  alii  nycticoraci,  alii  vero  passeri  simi- 
les  sunt,  ut  yix  tant»  iniirmitati  succnrrere  possint. 
£t  hoc  est  qaod  ait : 

«  Similis  factus  snm  pelicano  in  solitudine  et 
»  factus  sum  sicut  nycticorax  in  domicilio,  yigilayi, 
»  et  faotus  sum  sicut  passer  solitarias  in  tecto.  i» 
Elias  et  Joannes  Baptista,  Antonius,  Hilarion  et 
beatus  Benedictus  sint  nobis  in  exemplum,  qui,  ad 
pelicani  simiiitudinem,  hominum  conversationem 
fugientes  solitariam  yitam  elegerunt.  Pelicanus 
quffidam  ayis  est  ad  ciconiae  quantitatem,  quae  soli- 
tadine  nimium  delectata,  tantaro  cibi  penuriam 
patitur,  ut  yix  ossibus  hsereat  (767).  Tales  igitur  fae- 
rant  isti  yiri  religiosi,  de  qaibus  modo  diximas, 
quos  tanta  millia  hominum  usque  hodie  imitan- 
tnr,  ut  muri  coelestis  Jerasalem  ex  his  maxime 
construi  yideantur.  Oe  talibas  autem  Jeremias 
loquitur  dicens  :  <f  Bonam  erit  homini  cam 
portayerit  jugum  ab  adolescentia  sna  ;,  515  se- 
debit  solitarius,  et  tacebit  {Thren,  iii,  17).  » 
Potest  etiam  homo  io  ciyitate  solitarius  esse,  si  non 
implioat  se  negotiis  sfiecularibas,  si  yigiliis,  jejuniis, 
lectionibus  et  orationibas  yacat.  Nycticorax  yero, 
qaie  et  noctua  yocatur,  satis  nobis  nota  est,  quse  non 
in  die,  sed  in  nocte  apparet,  totamque  noctem  cantu 
qaalicanque  et  yigiliis  agit.  Huic  autem  yir  justus 
assimilatur,  qui  factus  yelut  nycticorax  in  domicilio, 
sui  yidelicet  corporis  sublimitate  se  yigilasse  dicit. 
Et  tale  est  ac  diceret  :  «  Factus  sum  velati  nyctico- 
rax  in  domicilio; »  in  eo  videlicet,  quia  yigilayi.  Solse 
igitur  yigiliee  hanc  inter  eos  similitudinem  faciunt ; 
illias  quidem  yigilise  sont  in  supercilio  domorum, 
hujus  yigilisB  sant  in  supercilio  ocaloram.  Oe  tali- 
bus  autem  yigiliis  Dominus  ait :  «  Vigilate,  quia  ne- 
scitis  diem,  neque  horam  (Matth.  xxy,  13).  »  Item- 
que  :  •  Vigiiate  et  orate,  ne  intretis  in  tentationem 
{Matth.  xxyi,  41).  »  Et  Apostolus  :  «  Vigilate,  inqnit, 
et  orate,  state  in  fide,  yiriliter  agite,  et  confortamini 
in  Domino,  omnia  yestra  in  charitate  fiant  (/  Car, 
xyi,  15).  »  Bene  igitur  vigiiat,  qui  in  bono  opere 
perseverat.  Utinam  omnes  sic  vigilemus,  et  sie  no- 
ctais  similes  simas,  ut  in  hajus  yitee  caliginosa  no- 
cte  non  dormiamas,  sed  bonis  operibus  insistamus. 
c  Et  factus  sum  sicut  passer  unicus  in  eedificio.  » 
Ad  magnam  humilitatem  spectat,  quod  se  passeri 
comparari  yoluit.  Passer  enim,  et  corpore  et  pretio 
parva  ayis  est ;  sicut  in  Eyangelio  Oominus  ait : 
«  Nonne  duo  passeres  yeneunt  dipondio  ?  •  (Matth, 
X,  75.)  Legerat  iste  qui  tantum  se  humiliat  quia 
c  omnis  qoi  se  exaltat  hamiliabitur,  et  qui  se  hu- 
miliat  exaltabitur  (Matth.  xxiii,  12).  >  Deponit  enim 

(757)  Pelicanus,  ut  habent  Hieronymus  et  Cas- 
siodonus,  est  ayis  iEgyptia  ciconiis  corporis  flran- 
ditate  consimilis,  qus  naturali  macie  semper  auecta 
est ;  atqae  duplicis  generis  yolunt,  aquatilem  nempe, 
et  volatilem.  Sed  S.  Au^stinus  dubitat  an  yere  hoc 
animal  existat,  de  quo  ait :  c  Habet  ergo  heec  ayis,  si 


A  Dominus  potentes  de  sede,  et  exaltat  hnmil 
non  tantum  passerem  se  esse  dicit,  sed  uaicun 
que  ac  singularem,  cui  famiiia  nalla  sit,  nuUc 
tijB,  et  qui  cibo  egeat  quotidiano.  Est  auti 
eedificio,  qui  ab  Ecclesia  non  separatur  (768). 
autem  haec  exposita  sunt  in  ilia  expositione, 
super  aliam  psalmorum  translationem  feci,  qi 
audire  yoiuerit,  ibi  legere  et  cognoscere  poter 

«  Tota  die  exprobrabant  me  inimici  mei, 
>  me  laudabant,  adversus  me  jurabant.  »  S 
yiri  sancti  inimicos  et  adversarios  habent;  nui 
desunt  qui  eis  insidientur,  et  de  eis  male  loqa 
Etplerumque  fit  ut  quiprius  eos  laudaverant, 
ea  invidia  ducti  contra  eos  conspirantes,  e< 

H  sequantur.  Hoc  enim  ipsi  Salvatori  nostro,  e 
stolis  accidisse  legimus.  Neque  nobis  deessent 
pla,  si  plura  ponere  placuisset. 

«  Quia  cinerem  sicut  panem  manducaba 
»  potum  meum  cum  fletu  temperabam.  > 
inquit,  exprobrabaut  me  inimici  mei,  mihiq 
trahebant,  quia  omnes  suscipiebam  et  ipsos  i( 
tras  ad  pcenitentiam  conyersos  milii  sociabam 
enim  interest  inter  cinerem  et  panem,  hoc  i 
inter  peccatores  et  sanctos.  Tuac  enim  beat 
trus  apostolus  cinerem  sicut  panem  manduca 
sus  est,  quando  linteum  immundis  animalibi 
num  sibi  ostensum  est :  atqne  desuper  Doi 
diceutem  audivit :  «  Macta,  et  manduca  (Act,  i 
Potum  autem  cum  fietu  temperabant,    qui 

C  homines  lugentes  et  flentes  sibi  in  convivio 
bant.  Hinc  est  enim  quod  Salvatori  nostro 
detrahentes  dicebant :  «  Quare  cum  publici 
peccatoribus  manducat  et  bibit  magister  yes 
[Marc.  II,  6.)  Hinc  est  quod  Pharisaei  pro  [a 
murmnrabant,  quod  ad  hominem  peccator 
vertisset  (Luc,  xix,  7).  Similiter  autem  et  il 
dicebat :  «  Hic  si  esset  propbeta,  sciret  utiqac 
esset  hsec  mulier  quse  tangit  eum,  quia  pc 
est  (Luc,  vii,  39).  > 

«  A  facie  irse  indignationis  tofie,  quia  elei 
»  lisisti  me.  »  Propter  iram  tuam,  quasi  dicat, 
dignationem  tuam,  omnia  quse  superius  dicl 
mihi  accidisse  non  dubito.  Quia  in  ipso  prij 
mece  creationis  mullum  exaltans  et  elevans 

0  tui  imaginem  et  similitudinem  me  formans,  ] 
inobedientiam  meam  merito  allisisti  me,  et 
mortali  mortis  legibus  me  subjecisti,  qui  i 
creatus  fueram,  ut  nisi  peccassem,  neque  m 
neque  carnis  miserias  et  passiunes  aliquandi 
sissem. 

«  Dies  mei  sicut  umbra  declinaverunt,  et  eg( 
»  fenum  arui.  »  Ab  eo,  inquit,  tempore,  c 
elevans,  allisisti  me,  dies  mei  sicut  umbra  d 

vere  ita  est,  magnam  similitudinem  carnis  < 
cujus  sanguine  vivificati  sumus.  • 

(768)  Altera  psalmorum  expositio  a  S.  B 
facta  enuntiatur,  quse  cum  aliis  ejus  scripti 
derator. 


1085 


£XP0S1TI0  IN  PSALMOS. 


108C 


c 
e 


^  yerunt,  et  sub  omoi  celoritate  transierunt,  et  ego  A  et  in  hoc  altero  populOy  qoi  postea  crcatas  et  bapti- 
tr  sicut  fenum,  Yiriditate  et  floris  [pulchritudine  amissa,      zatus  est. 

«  Quoniam  prospexit  de  eicelso  sancto  suo,  Oo- 
>  minus  de  coelo  in  terram  prospexit.  »   Ad  quid  ^ 

•  Ut  audiret  gemitus  vinculatorum,  et  solvat  filio£ 
»  interemptorum.  •  Digna  causa,  quare  Dominoo] 
laudare  debemus,  <  quia  prospexit  de  eicelso  san- 
clo  suo,  »  de  illo  eminentissimo  secretario  majesta- 
tis  suse,  et  eorum  gemitus  audiret,  qui  pro  ejuf 
nomine  ligati  in  carcere  tenebantur,  et  eosdem 
ipsos  solveret,  illorum  yidelicet  lilios,  qui  pro  eo  io- 
terempti  sunt.-  Et  revera  dignum  erat  ut  tantorun] 
parentum  illii  eorum  gratia  solverentur,  qui  si  solutj 
non  essent,  quomodo  nomen  ejus  et  laus  ejus  in 

g  Sion  et  in  Jerusalem  nuntiari  potuisset  ?  Et  hoc  esl 
quod  ait. 
<  Ut  annuotietur  in  Sion  nomen  Domini,  et  laus 

•  ejus  in  Jerusalen.  »  Sion  et  Jerusalem  sancta  est 
Ecclesia,  in  qua  ab  iis  qui  soluti  sunt,  et  de  laqoeis 
diaboli  liberati  nomen  Domini,  et  laus  ejus  quotidle 
prxdicatur. 

tt  In  couYeniendo  populos  in  unum  (770),  et.re- 
»  gna,  ut  serviant  Oomino.  »  Tunc,  quasi  dicat, 
nomen  Domini,  et  laus  ejus  instantius  prcedicanda 
est,  quando  multus  pop^Ius  convenit  in  unum  ad 
audiendum  verbum,  et  Domino  serviendum.  Hii|c 
igitur  et  nos  admonendi  sumus  :  ut  in  magnis  fe- 
stivitatibus,  quando  multus  populus  ad  ecclesiam 
coovenit,  Deum  landemns,  et  ejus  magnalia  prffidi- 


et  arui,  >t  factus  de  pulvere  in  pulverem  redii. 
Transeunt  prasterea  dies  nostri  sicut  umbra,  si 
opera  nostra  Ycritatis  tantum  similitudioem  imi- 
tentur,  et  non  ipsam  teneant  Yeritatem. 

•  Tu  autem,  Domioe,  in  seternum  permanes,  et 
»  memoriale  tunm  inseeculum  sfficuli.  »  Dies,  inquit, 

■"  noslri  cilo  deliciunt;  sed  tu,  Domine,  manes  in 
ffiternum,  in  quo  vivunt  et  permanent  omnia,  etiam 

^  si  defecisse  videantur.  In  te  igitur  firma  est  spes 
nostra,  et  non  ez  toto  deiiciamus,  quamvis  deficere 
Yideamur.  Manetitaque  memoriale  tuum  in  sfleculum 
s£eculi,  quia  memoria  tuinunquam  deficiet  in  sanctis 
tuis. 

«  Tu  exsurgens  misereberis  Sion,  quia  venit  tem- 
»  pns  miserendi  ejus,  u  Sion  ipsa  est  qum  hffic 
omnia  loquitur  Ecclesia  Sie  Dei.  Quotidie  autem 
exsurgit  Dominus  in  adjutorium,  et  quotidie  mise- 
retur  Ecclesiae  suo}.  «  Quia  venit  tempus  miserendi 
ejus.  Ex  quo  proea  passus  est  Salvator  ejus.  Unde 
et  Apostolus  ait:  a  Ecce  nunc  tempus  acceptabile, 
ecce  nunc  dies  salutis  [11  Cor,  vi,  2).  > 

«  Quia  bene  placitum  habuerunt  servi  tui  lapides 
»  ejos,  et  terr®  ejus  miserebuntur.  »  Isti  servi  apo- 
stoli  sunt,  et  cseteri,  qui  ejus  civitatis  muros  sedifi- 
cant.  Dignum  est  ergo  ut  hanc  civitatem  Dominus 
diligat  ejusque  misereatur,  ciyus  muri  ex  tam  pre- 
tiosis  lapidibus  facti  sunt,  ut  ipsius  ejus  opificibus 


placent,    non    solum    murorum  lapides,   sed  tota  ^  cemus. 


terra  cum  suis  pertinentiis  eis  placere  monstrantur 
Isti  sunt  illi  lapides,  de  quibus  dicitur  :  «  Lapidos 
vivi  volvuntur  super  terram  (769),  :i  per  quos  viri 
sancti  et  catholici  significantur. 

«  Quoniam  sedificavit  Dominus  Sion,  et  videbitur 
V  in  majestate  sua.  >  Unde  sedificavit,  nisi  ex  lapi- 
dibus,  quos  ex  gentibus  collegerunt?  Sed  ubi  vide- 
bitur  in  majestate  sua,  nisi  in  hac  Sion  civitate  sua? 
Uic  enim  cognoscitur  Dominus,et  excelsus  ab  omni- 
bns  prcedicatur. 

»  £t  respexit  in  oratiooes  paoperum.  et  noo  spre- 
»  vit  preces  eorum.  »  Beoe  aotem  hic  dicitur,  qoia 
respexit  Oomious  io  oratiooes  paoperom,  qoooiam 


«  Respoodit  ei  io  via  virtutis  suae  ;  paucitatem 
»  dierum  meorum  nuntia  mihi.  >  Legitur  in  evan- 
gelio,  quia  egressns  de  templo  dixit  Jesus  disdpoiis 
suis  :  «  Videtis  has  structuras,  et  hos  magoos  lapi- 
des  ?  Ameo  dico  vobis,  ooo  remaoebit  hic  iapis 
super  lapidem,  qui  oon  destruatur  {Marc,  xui»  1).  » 
Et  cum  sederet  io  moote  Oliveti,  respooderuut  di- 
scipoli  ejos  :  «  Dic  oobis,  quaodo  hfiec  erunt,  et 
quod  aigoum  adveotus  tui  (Matth.  xxiy,  3).  »  Hoc 
est  igitor  quod  h«ec  seqoeos  Ecclesia  jam  io  gene- 
ratiooe  altera  loqoitur  de  primitiva  Ecclesia  :  com, 
inquU,  Domious  esset  io  via  virtutis  suae,  et  sigois 
multis,  atque  miraculis  suam  poteotiam  etvirtutem 


iste  Psalmos  titolatur  Oratio  pauperum,   Pauperes  j)  populis  revelaret;  tuoc  respoodit  ei  primitiva   Ec- 


autem  suot  omoes  sancti,  quia  nullam  spem  habeut 
in  incerto  divitiarum,  sunt  autem  divites  divitiis 
spiritualibns,  quas  nemo  illis  subripere  valet. 

a  Scribantur  haec.  >  Et  quare  scribantur  7  c  In 
»  generatione  altera.  »  Et  hoc  quare  7  «  Et  populus 
D  qui  creabitur  laudabit  Oominum.  »  Si  enim  scri- 
pta  non  fuissent,  ad  nos  nsque  non  venissent,  sed 
jam  longe  tempore  oblita  fuissent.Profueroot  igitur 
quae  scripta  sunt,  quia  in  ipsis,  et  per  ipsa  laudatur, 
et  prsedicatur  Dominos  io   hac  altera  geoeratiooe, 

(769)IIabet  Volgata  :  Et  saloabit  eos  Dominui  Deus 
eorum  in  die  illa,  ut  gregem  popuU  $ui,  quia  lapides 
ioncti  elevabuntur  $uper  terram  ejus.  Zach,  ix,.  16. 

(770)  <  Diceodo  in  tmum,  virtos  catholicse  veritatis 


clesia,  coetus  videlicet  apostolicos  :  <  paucitatem 
dierum  meorum,Domioe,  oootiamihi :  >  — «  etsiio 
^empore  hoc  restitues  regnum  Israel  (Actf  i,  6),  » 
no  celaveris  nobis.  Putabant  enim  in  illis  verbis 
Dominicis  significari  muodi  fineni  proxime  adfotu- 
ram.  Uode  et  Domioos  ait :  «  Cum  audieritis  prselia 
et  seditiooes,  oolite  terreri,  oportet  primum  hflec 
fieri,  sed  oondom  statim  fiois  (Ltic.  xxi,  0).  » 

<c  Et  oe  revoces  me  io  dimidio  dierom  meorao^, 
»  io  saeculum  sfficuli  aooi  toi.  >   Haec  quoqoa  vel 

osteoditur,  nam  quamvis  popolus  iste  de  dirersis 
muodi  partibns  aggregetur,  ad  uoom  tameo  conve- 
oiuot,  dum  uoa  fidei  regula  cootinetor.  m  Cassiod. 


1087 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


m  ei 


dieere,Tel  eogiiare  iunc  temporis  apostoli  potuenint,  A 
quamvis  ia  Evangelio  non  inveniantur.  Scribit  enim 
multoties  Propheta  non  minas  cogitationes  homi- 
num,  quam  locutiones.  Rogabant  igitur  sive  pro  se 
ipsis,  sive  pro  civitate  Jernsalem»  sive  pro  muudo 
universo»  ut  non  revocarentur  in  dimidio  dierum 
suorom,  quia  nondum  tantam  vixerant)  qaantum 
vivere  sperabant.  Illi  enim  sunt  dies  nostri,  quos 
non  divina  providentia,  sed  nos  ipsi  nobis  promitti- 
mus,  619  et  constituimus.  Unde  est  illud:  «  Viri 
sanguinum  et  dolosi  non  dimidiabunt  dies  suos 
(PsoZ.  Liv,  U).  »  Dicat  igitur  :  «  Et  ne  revoces  me 
in  dimidio  dierum  meorum;  n  quia  in  potestate  taa 
est,  quemcunqae  volueris,  terminam  conslituere 
quoniam  omnes  anni  tui  sunt,  omnesque  tuae  obe- 
diuni  voluntati.  Et  hoc  probat,  quoniam  omnes  anoi  B 
sui  sunt,  et  terra,  et  coeli  sui  sont  quia,  ipse  omnia 
fecit.  Hoc  est  enim  quod  ait : 

»  Initio  terram  tu  fnndasti.  Domine,  et  opera 
»  manuum  tuarum  suut  coeli.  »  Sive  dicatur :  •  Jn 
principio  fecit  Deus  coeium  et  terram ;  »  sive  dica- 
tur :  c  In  principio  fecit  Deus  terram,  et  coelum,  » 
nulla  differentia  est.  Non  enim  qaia  prius  dicitur, 
ideo  prius  vel  posterias  aliquid  est ;  quoniam  sicut 
scriptum  est  :  «c  qui  manet  in  o^ternum  creavit 
(fknnia  simul  (771)  {EcclL  xviii,  1).  » 

«  Ipsi  peribunt,  tu  aatem  permanebis,  et  omnes 
»  ut  vestimentum  veterascent.  •  Sic  enim  in  Evan- 
gelio  Dominus  ait :  «  Coelum  et  terra  transibunt, 
verba  autem  mea  non  transibunt  (Matth,  xxiii,  35).  • 
Transibunt  autem,  quia  de  hac  specie,  in  qua  modo 
sant,  in  aliam  mutabuntur.  Erit  enim,  sicut  scri- 
ptum  est :  «  Goelum  novum,  et  terra  nova  {Apoc, 
zxi,  i);  »  et  illi  coeli,  qui  superiores  sunt,  muta- 
bnntur  in  melius. 

«  Tu  autem  idem  ipse  es,  et  anni  tui  non  defi- 
»  cient.  »  Omnis,  qoasi  dicat,  creatura  aliquo  modo 
mutabilis  est,  et  in  eo  quod  matabilb  est,  id  quod 
faerat  quodammodo  periisse  videtar.  Sed  tu  om- 
nino  immutabilis  es,  et  semper  idem  ipse  es,  nihil- 
que  alind  esse  potes^  nisi  id  quod  es.  c  Et  anni  tui 
non  defficient.  y>  Non  ergo  fient  illi  anni  solari  cir- 
euitione,  sed  alio  quodam  modo  nobis  nondum  re- 
velato. 

c  Filii  servorum    tuornm    inhabitabunt    ibi.  •  D 
Ubi  ?  (n  coelis  in  melius  commutatis. 

t  Et  semen  eorum  in  ssecnlnm  sseculi  dirigetur. 
Semen  et  filii  idem  significant,  per  quos  omnes 
illos  intelligimus,  qui  sanctos  imitantur.  Et  isti 
quidem  ideo  habitabunt  ibi,  quia  quando  tempore 
ib  hac  vita  sunt,  per  omnia  scecnla  diriguntur,  et 
semper  in  melius  proficientes,  et  a  via  veritatis 
nunquam  aberrantes,  eos  per  omnia  imitantur, 
qnorum  filii  esse  dicuntur. 

(77i)  Non  contradici  Psalmistam  et  Mojsen  pn- 
tandum  est,  quod  ille  initio  Denm  terram  [creasse 
dizerit;  hic  cielam  primo  loco  posuerit  creatum, 
00 m  omnia  simal  a  Deo  creata  Salomon  asseruerit, 
id  est  quod  Deus  omninm  rerum  materiam  ez  nihilo 


PSALMUS  ai. 

LAUS  DAVID. 


Quid  significet  P$almu8  David,  sepe  dictum  est  i 
«  Benedic,  anima  mea,  Dominum,  et  omnia  iote- 
M  riora  mea  nomen  sanctum  ejus.  »  la  illis  psalmis 
hortatur  David  omnes  alios  homines  at  Deum  las- 
dent  et  benedicant,  nunc  vero  seipsum  hortatur,  et 
animam  suam  et  omnia  interiora  sua.  Qna  in  re 
quantum  Dominum  diligat,  qaantum  ei  adhsrere,| 
servire  et  obedire  desideret,  apertissime  ostendit 
«  Benedic,  inqait,  anima  mea,  Dominum,  »  qoia  to 
es  quffi  facta  fuisti  ad  imaginem  et  similitndinem 
ejus,  quam  videlicet  imaginem  et  pulchritudinem, 
nisi  per  ipsum  recaperare  vales.  «  Et  omnia  inte- 
riora  mea  »  benedicant «  nomen  sanctum  ejus  C772) » 
Nomen  ejus  Filios  est,  quia  per  ipsom  etPatrem 
agnoscimus  et  eumdemipsum.  Tolle  nomen,  etrd 
cognitio  periit.  Merito  igitur  Filius  et  nomen,  et  co- 
gnitio  Patris  dicitur,  quia  per  ipsum  cogaoscita 
Pater.  «  Nemo  enim  novit  Patrem  nisi  Fitius,  et  coi 
volaerit  Filius  revelare  {Lue,  x,  22).  »  Qaando  ^is 
cognoscere  aliquem,  nomen  qaaeris,  similiter  si  vis 
cognoscere  Patrem,  Filium  respice.  Aadi  ipsom  di- 
centem  :  «  Qui  videt  me,  videt  et  Patrem  ( Jooii.  xif, 
9).  »  Nos  hoc  facimus  ut  Deus  habeat  nomen  ;  qaii 
aliter  eum  cognoscere  et  invocare  non  possumos. 
Quod  si  aliter  eum  cognoscere  uon  possamns,  ipss 
est  nomen  ejus,  per  quem  eum  cognoscimns.  Sed 
per  quem  cognoscimus  eum,  nisi  per  Terbnm,  per 
sermonem  per  sapientiam  et  veritatem  ?  Nihii  co- 
gnoscitar  nisi  per  hasc  et  haec  omnia  Filins  est  Per 
Filium  igitur  cognoscimus  Patrem.  Et  ergo  Filios 
nomen  Patris.  De  hoc  autem  nomine  dicit  modo 
Propheta^  nt  omnia  interiora  ejos  benedicant  nomea 
sanctum  ejus. 
«  Benedic,  anima  mea,  Dominum,  et  noli  oblivisd 

>  omnes  retributioaes  ejus.  »  Queenam  istn  retri- 
butiones  sint,  audiamus  :  «  Qui  propitins  fuit  omni- 
»  bus  iniquitatibus  tuis  ;  t  qui  sanat  omnes  languores 
»  tuos,  qui  redimit  de  interitu  vitam  tuam ;  qui  st- 

>  tiat  in  bonis  desiderium  tonm ;  qui  coronat  te  in 

>  miseratione  et  miserationibus,  renoTabitur  sicot 
»  aquile  javentus  tua.  »  Mag^ee  sunt  istee  retribo- 
tiones  et  tam  magnee,  ut  eas  nunqnam  oblivisci  de- 
beamns.  Factus  est  enim  Dominus  propitios  omni- 
bus  iniquitatibus  nostris.  Quia  non  solum  origioale 
peccatum,  sed  simul  cum  eo  omnia  alia  suo  san- 
guine  delevit.  Et  hoc  est  quod  dicit :  «  Qai  sanat 
61  •  omnes  languores  nostros;  »  omnes  qaideOt 
quia  nullum  ad  sanandum  relinquit.  AnimaB  loqoi- 
tnr,  et  de  ejus  languoribus  dieit.  Redemit  aatem  de 
interitu  vitam  ejus  :  qtiod  fieri  non  posset,  nisi  prins 
ejus  peccata  dimisisset.  Satiavit  qaoque  in  boais 
desideriam  ejus,  quia  firmissimam  spem  sibi  triboit 

eodem  tempore  condiderit. 

(772)  Etiam  virtutibns,  Jaxta  Angustinam,  bene- 
dicimus  Dominnm  non  tam  vigilantes,  qaam  do^ 
mientes.  «  Innocentia  tua  etiam  in  dormiente  vox  est 
animee  tuae.  > 


EXPOSITIO  W  PSALMOS. 


iOOO 


i  felicitatis.  Unde  Apostolos  ait :  «  Spe  enim 
icti  sumus  (jRom.  iz,  24).  >  Goronat  aotem 
.  miseratione  et  misericordia ;  qaia  ipse  qni 
Tonam,  idem  ipse  dedit  yictoriam ;  neque 
3  potuissety  nisi  ejus  auzilium  adfuisset  (773). 
novabitur  sicut  aquil»  juventus  tua.  »  De 
)ctione  dicere  yidetur;  quando  ad  antiqoam 
.temhomo  ez  toto  renovabitur.  Dicitnrautem 
Ua,  qaia  ad  ultimam  veniens  senectatem,  ite- 
venescit  et  renovatur.  Gai  assertioni  locus 
Lzimam  tribuit  auctoritatem.  Quod  si  semel 
iltoties  fiat,  dubitari  potest. 
uens  misericordiam  Dominus,  et  judiciuni 
hns   injuriam  patientibus.   Notas  fecit  vias 

Moysi,  filiis  Israel  voluntates  suas.  9  Cum 
^omlnus/et  misericordiam,  et  judicium  faciat 
is  qui  pro  ejus  nomine  ijjuriam  patiuntur, 
e  tamen  hoc  in  Moyse,  et  iiliis  Israel  manife* 
pparuit.  Loquebatur  Dominus  cam  eis  qaasi 
1  amico  sao,  et  tam  mira  et  stupenda  inter 
iratua  est,  ut  incredibilia  esse  videantur  his 
)  omnia  possibilia  esse  non  credunt. 
jericors  et  miserator  Dominus,  patiens  et 
um  misericors :  non  in  finem  irascetur,  neque 
ternum  indignabitur.  »  Magnam  spem,  ma* 
ue  consolationem  omnes  peccatores  ez  his 
percipere  possant,  qaibus  tam  immensa 
>tentis  Dei  misericordia  prsedicatur.  Irasce- 
lasi  dicat,  sed  non  in  finem ;  indignabitur, 
n  in  perpetaum :  qaacunque  hora  peccator 
;as  fuerit,  salvus  erit. 

a  secundum  peccata  nostra  fecit  nobis,  neque 
dum  iniqaitates  nostras  retribuit  nobis. » 
^teritis,  quasi  dicat,  futura  cognoscimus. 
es  eum  offendimus,  multoties  ad  iracnndiam 
ovocavimus,  ipse  autem  non  secundam  pec- 
stra  fecit  nobis;  quod  si  fecisset,  din  est  ez 
s  funditus  perdidisset. 

a  secundum  altitudinem  coeli  a  terra  confir- 
;  Dominus  misericordiam  suam  super  timen- 
am.  »  Iniqnitates  rero  quantnm  elongave- 
I  Quantnm  distat  oriens  &b  occasu,  elonga- 
obis  iniquttates  nostras. »  Videmus  itaque, 
misericordia  immensa  est,  et  iniqaitates  in 
lum  a  nobis  separatffi  sunt.  Demus  igiturope- 

misericordia  ulterias  a  nobis  non  recedat, 
litakes  alterins  ad  nos  non  accedant.  Tanta 
ericordia,  ut  hominem   de  terra  trahat  in 

sic  elongatfiB  sunt  iniquitatesy  nt  ez  toto 
,  et  omnino  non  esse  credantur.  Valde  igi- 
mdum  est,  ne  forte  pro  eis  aluB  oriantur. 
it  miseretur  pater  iiliis,  ita  misericors  est 
lus  timentibus  se  (774).  »  Nobilis  comparatio 

c  Qai  in  nobis  yicti  sumus,  in  iilo  yicimus. 
ronat  te,  qnia  dona  sua  coronat,  non  merita 

lUGUST. 

(c  Aliter  legitur  in  Valgata  :  Quomodo  ^^ater 
r  fiUorum,  mi$ertui  est  Dominu$  timenHlm 
iiunipse  coffnovit  figmentum  nostrum. 


B 


A  ad  immensiB  misericordi»  declarationem.  Sed  au- 
diamus  modo  compapatientis  affectam,  qnem  tunta 
misericordia  consequitur.  •  Quia  ipse,  inquit,  scit 
»  figmentum  nostrum . »  Ipse  scit  de  qaa  fragilii  ma- 
teria  facti  samus  ;  quia  c  ipse  fecit  nos,  et  non  ipsi 
nos  (Pso/.  zciz,  3).  >  £t  ideo  parcit  piissimus  pater 
tantffi  natorum  fragilitati.  Unde  et  subditur  : 

(c  Memento,  Domine,  quod  pulvis  sumus  ;  homo 
»  sicut  fenum  dies  ejus,  et  sicut  flos  agri,  ita  efflo- 
9  rebit  (775).  9  Ecce  de  qua  materia  bomo  factus 
est ;  ecce  quam  labilis  et  fragilis  est.  Quid  pulvere 
yilius?  Quid  flore  debilius?  Sic  homo  est,  et  sic 
sunt  dies  ejus,  sicut  fenum,  quod  sub  una  hora  et 
floret  et  viriditatem  amittit.  Et  hoc  probat. 

c  Quia  spiritas  peitransit  ab  eo,  et  non  erit,  et 
>  non  cognoscet  amplius  locum  suum.  >  Videmus 
enim  quia  sub  uno  momento  et  est  homo,  et  non 
est  homo,  quoniam  quandiu  spiritus  in  eo  est,  homo 
est ;  statim  autem  ut  ab  eo  recedit,  homo  non  est. 
«  Etnon  cognoscet  amplius  iocum  suum ;  •  imo  jam 
non  suum,  quia  cum  spiritu  et  locum  et  cstera 
perdit.  Postquam  homo  moritur,  nihil  habet  in  hoc 
mundo,  in  alio  vero  (de  malis  loquor)  sola  illis  tor- 
mentarestant. 

«  Misericordia  autem  Domini  a  sseculo  est,  et 
»  usque  in  sseculum  seeculi  .'super  timentes  eum.  » 
Haec  lest  igitur  qu8B  neque  post  mortem  deserit  ; 
hffic  est  quam  homo,  sed  bonus  homo,  semper  ha- 
bebit. 

Q  «  Et  justitia  ejus  super  filios  filiorum»  castodien- 
»  tibus  testamentum  ejus,  et  memoria  retineatibas 
»  mandata  ejus,  ut  faciant  ea.  >  Et  similiter  post 
mortem  manet  omnibus  illis,  qni  Dei  testamentnm 
et  mandata  custodiunt.  Quid  enim  prodest  memoria 
retinere,  nisi  et  opere  ea  faciamus  ?  Alii  igitur  sola 
misericordia,  alii  justitia  et  misericordia :  sine  mi- 
sericordia  nemo  salvatur. 

619  «  Dominus  in  coelo  parayit  sedem  suam,  et 
»  regnum  ejus  omnibns  dominabitur.  »  Post  multas 
misericordias,  quas  servis  suis  Dominus  fecit,  osten- 
dit  etiam  qno  in  loco  simul  cum  eis  habitare  debeat. 
Ibi  enim  paravit  sedem  suam,  ubi  videntibus  disci- 
pulis  gloriosus  ascendit  post  passionem  snam.  Om- 
nium  dominabitur  regnum  ejus,  quia  nulla  gens  est, 

^  nulla  potestas,  yel  altitudo,  quce  ab  Ecclesia  non  ju- 
dicetur. 

a  Benedicite  Dominum,  omnes  angeli  ejus,  poten 
»  tes  yiriute,  qui  facitis  yerbum  ejus  ad  andiendam 
9  vocem  sermonnm  ejus.  »  Prios  animam  suam  in- 
yitavit,  nunc  autem  ipsos  angelos,  et  omnem  creatu- 
ram  invitat  ad  laudandum  et  benedicendum  Domi- 
num.  Possumus  autem  per  angelos,  qni  nuntii  inter- 
pretantur,  omnes  illos  intelligere  qgi  eyangelizandi 

(775)  In  Vulgata  etiam  tum  yersus  hujus,  cum  se- 
qnentis  alia  lectio  :  Eecordatus  est^  quaniam  pulvis 
sumus,  Homo  sicut  fenum.  dies  ejus  :  tanquam  flos 
agri  sic  effiorebit.  Quoniam  ^ritus  pertransihit  tn 
iUOf  et  non  subsisttt.  In  reliqnis  fere  omnibns  bujusce 
psalmi  yersiculis  differt  Vulgata* 


109  f 


S.BRUNONIS  EPISCOPl  SIGNIENSIS 


officiam  habent,  iDter  qnos  apostoli  obtinent  prin-  A  Propheta,  quod  fadle   sine  uUa  diffieoltate 


cipatum:    nam    et  isti  potentes  sant  in    virtute, 
et   yerbum    ejus    andiunt,    et    pradlcant   et   fa- 

ciunt. 

«  Benedicite  Dominum,  omnes  virtutes  ejus,  mi- 
»  nistri  ejus,  qui  facitis  Toluntatem  ejns.  «  Et  hoc 
quidem  sanctis  convenire  potest,  per  quos»  tantas 
virtutes  operatus  est  DominuS|  ut  non  immerito  ejus 
yirtutes  dicantar. 

«  Benedicite  Dominum,omniaopera  ejus.  »  Omnia 
opera  ejus  benedicunt  Dommum,  qae  tam  sapienter 
et  mirabiliter  facta  sunt,  ut  in  omnibus  benedicatur 
Dominus.  c  In  omni  loco  dominationis  ejus  benedic, 
»  anima  mea,   Dominum.  »  Sed   nuUas  locos  est. 


coelos  fecerit  Deas,  et  ad  magnam  iilius  laac 
gloriam  spectat,  quod  ipsum  opus  maximum  e 
cipale  sine  labore  fecisse  narratur.  De  aquis  i 
quibus  coslam  tegitur,  sic  in  alio  loco  scriptu 
bemus.  «  Et  aquse,  quae  saper  coelos  sunt,  1 
nomen  Domini  (Fsal.  cxLyiii,  4).  •  Itemqae ; 
divisit  aqaas,  quae  erant  saper  firmamentum 
quce  erant  sab  firmamento  (Gen.  i,  7).  »  Poi 
antem  per  coelos  apostolos  intelligere,  quo! 
pelles  Dominus  extendit,  qaia  vinarios  utres 
Isti  sunt  illi  utres  novi,  de  quibus  in  Evange 
minus  ait :  «  Nemo  ponit  vinam  novum  in  ut 
teres,  sed    in    utres  novos    ponit    vinum 


qni  non  sit  dominationis.  In  omni  igitur  loco  be-      (Matth.  iii,  H).  »  Hoc  vino  multi  inebriati  ti 

.  .  «•_ » rk^__2  ^....^      19t  »l»,mi  t»l^  «t,anlM.»a    "    1*11  m  Amninm     nKlivia^iinfnT*      nnt*»m     «taipa     «ni 


nedic,  anima  mea,  Dominum.  Et  sicat  iste  psalmus 
non  linitur,  ita  et  benediclio  non  finiatur. 

PSALMUS  CIII. 

PSALMUS  IPSI  DAVID. 

Hunc  psalmum  facit  David  ipsi  David,  id  est  Salva- 
tori  nostro.  Ipsi  videlicet  qui  omnia  fecit,  qui  mun- 
dum  redemit,  qui  a  mortuis  resurrexit  et  coelos 
ascendit :  «  qui  ponit  nubem  ascensam  suum,  et 
ambulat  super  pennas  ventornm  (776).  >» 

«  Benedic,  anima  mea,  Dominum.  >  Seipsum  hor- 
tatar  ad  benedicendum,  ut  omnes  alii  eum  seqaan- 
tur,  et  sicut  ipse  facit,  similiter  faciant.  Optimas 
magister,  qni  non  solum  verbis,  sed  ipsa  quoqae 
actione  discipulos    instrait,  «  Domine   Deus  meas. 


rum  omnium  obliviscuntur.  Horum  vero  su] 
prophetae  sant,  qui  non  vino,  sed  aquis  te{ 
Bene  aatem  tegi  dicuntur,  nt  non  iutos  istse 
sed  foris  esse  monstrentur ;  quia  multoties  pr 
nec  ab  ipsis  prophetis  intelligantur. 

«  Qai  ponis  nabem  ascensum  tuum,  qui  a 
>  super  peniias  ventorum.  >  Hoc  est  euim  q 
Evangelio  de  Domino  dicitar.  Quia,  c  vidi 
discipulis  elevatus  est,  et  nubes  suscepit  e 
oculis  eorum  {Act.  t,  9).  >  Ambulavit  autem 
pennas  ventorum,  quia  nulli  venti  in  illam  a 
nem  ascendere  possunt.  Hic  autem  uullam 
expositionem  quterere  debemus,  960  ue  for 
tam  verissimse  et  clarissimae  expositioni  in 


»  magnificatus  es  vehementer.  »  Deus,  qui  natura-  G  facere  videamur  (777). 


liter  magnus  est,  apostolica  praedicatione  vehementer 
magnificatus  est,  quia  tantus  in  Ecclesia  preedicatur 
et  ereditur,  quantus  est. 

<c  Gonfessionem*et  decorem  induisti.  » Induit  Do- 
minns  confessionem,  quia  non  solam  laadatnr  ab 
omnibus,  verum  etiam  sic  ipse  laude  vestitus  et  cir- 
dumdatus  est,  ut  ab  eo  separari  non  possit.  Palchra 
vestis  et  bene  composita,  sine  qua  csetera  omamenta 
non  placent.  Quid  enim  placeret,  nisi  quod  laudabile 
est?  Sed  qais  dicere  valeat  qaantnm,  qualemque 
decorem  in  sua  resurrectione  induerit  Dominus,  cum 
de  sanctis  ejus  dicatur ;  quia  «  fulgebunt  sicut  sol 
in  regno  Dei  {Sap,  iii,  7).  »  Unde  subditur,  «  amictus 
lumen,  sicut  vestimentum.  »  Hsec  sunt  igitur  or- 
namenta  Salvatoris  nostri,  confessio,  decor,  lumen» 
charitas,  pulchritudo.  His  adde  immortalitatem,  po- 
tentiam,  fortitudinem,  cffiterasque  virtutes.  Et  hoc 
quidem  est  indumentam  confessionis,  quo  nunc  in 
hoc  psalmo  induitur  Dominus. 

«  Eztendens  coelum  sicut  pellem,  qui  tegis  in 
»  aquis  superiora  ejus.  »  In  hoc  autem  doeet  nos 

(776)  David  in  hoc  psalmo  persona  tantum  lo- 

gaentis  adhibetar.  «  Caeterum  omnia  constat  de 
omino  salvatore  narranda,  qui  in  principio  fecit 
coelum  et  terram.  Est  autem  psalmus  iste  tanta 
dispositione  perfectus,  ut  aliqua  nic  dicta  intelligas, 
quoe  in  libro  Geneseos  tacita  falsse  cognoscas.  Qua- 
propter  qnm  sant  apta  ezponemus  ad  litteram,  qas 
vero  fidei  nostrse  indicare  notitiam  videntor  (sicut  a 
majoribos   nostris   aecepimos)  spirituali  inteliectu 


c  Qui  facis  angelos  tuos  spiritus,  et  m: 
tuos  ignem  urentem.  »  Qaia  enim  angeli  nu 
terpretantnr,  iili  qui  naturaliter  spiritus  sunt, 
fiunt  quando  mittuntur.  Tanta  est  igitur  p 
Ghristi,  ut  quando  vult,  de  spiritibus  angelos 
et  ipsos  Seraphim,  qui  ardentes  vel  incendei 
terpretantur,  ad  id  quod  voluerit  miuistr 
mittai  Hoc  est  enim  quod  dicit,  <c  et  ministi 
ignem  urentem.  »  Sic  enim  dicit  Isaias  prc 
quia  c  misit  Dominus  unum  de  Seraphim,  q 
carbone  tetigit  labia  ejus  (Isa.  vi,  6).  »  Si 
per  conversationem  dicamus,  quod  ^augelos, 
nistros  suos  spiritas,  et  ignem  nrentem  Di 
faciat,  non  erit  inconveniens.  Angeli  vero  et  n 
et  rectores  Ecclesiae  sunt,  qui  et  spiritus  et  igi 
inconvenienter  dici  possunt. 

«  Qui  fundasti  terram  super  stabilitatem 
Si   ad  litteram  intelligatar,   manifestnm   es 
tamen  sit  ejus  stabilitas,  nisi  sola  virtas   et  p 
Dei  sciri  non  potest.  <c  Non  inclinabitur  iu  ss 
»  saeculi.  »  Haec  verba  verissima  sunt,  quia  i 

explanabimus.  »  Gassiod. 

(777)  D.  Augast.  tamen  hunc  locum  alh 
sumens  explanavit.  «  Ascendit  super  pennas 
rum,  Diximus  bene  accipi  figurate  ventos  s 
Pennee  ventorum,  pennoe  animaram,  quas  sun1 
quibus  sursum  attolluniur  ?  Pennae  Bergo  anii 
virtotes,  bona  opera,  recta  facta.  In  duabus  i 
bent  pennas  onmesy  omnia  enim  praecepta  in  < 
sunt.» 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS 


1094 


tur  mentiri  non  potest.  Per  terram  antem,  Ec- 
m  intelligimns,  ci]gus  fundamentum  et  stabilitas 
tus  est ;  et  qaia  supra  lirmam  petram,  sicut 
Qus  ait,  fandata  est,  non  inclinabitur  in  ssecu- 
sfficnli.  £t  de  hoc  qoidem  fundamento  dicit 
oLns :  k  Fundamentum  aliud  nemo  potest  pone- 
rsBter  id  qood  positum  est,  quod  est  Christus 

{I  Cor.  III,  n). » 

byssus  sicut  pallium  amictus  ejus.  »  Est  autem 
us  aquarum  immensa  profunditas  :  aqnte  Ycro 
3,  sicut  scriptam  est,  populi  malti.  Terra  yero 
siam  significat.  3ic  igitur  a]iqaando  abyssns, 
seeviens  popalorum  multitudo  totam  EccLesiam 
3bat,  sicat  palliam  totum  iilad  operit  cui  su- 
nitur.  Unde  et  subditur  :  «  Super  montes  sta- 
aquffi.  »  Quid  per  montes,  nisi  apostolos  Ec- 
ique  doctores  inteLIigamus  ?  Super  hos  autem 
li  aquae,  quia  tam  praelatos  qnam  subditos 
^bant.  Videmas  enim  usque  hodie  non  solum 
(iam,  verum  etiam  ipsos  episcopos  hanc  abyssi 
itiam  sustinere. 

b  increpatione  tua  fugient,  a  Yoce  tonitrui  tai 
nidabunt.  »  Fugiebant  autem  maitoties  aquce 
de  quibus  loquimur,  ab  increpatione  Oei,  quia 
{,  et  miraculis  et  apostolorum  prsedicatione 
i  perterriti  ad  iidem  Christi  convertebantur. 
>ce  namque  tonitrui,  apostolorum  praedicatio 
icatur. 

scendant  montes,  et  descendunt  campi  in  lo- 
1  quem  fundasti  eis.  >  Isti  sunt  illi  montes  de 
is  modo  diximus :  «  Saper  montes  stabunt 
ae.  »  Aqais  autem  fugientibus,  isti  ascendunt, 
cessante  persecatione,  Ecclesiee  preedicatores 
itnr,  honorantur,  et  a  popalis  venerantur. 
»i  vero  descendunt,  quia  omnis  ecclesiastica 
tudo  sub  eorumpedibus  se  humiliat.  Sicutenim 
i  subjacent  montibus,  ita  episcopis  et  sacerdo- 
omnes  Christiani  subjacere  debent.  Hinc  est 
,  quod  illi  prslati,  et  isti  subjecti  vocantur. 
i  suum  locum  ascendant,  et  isti  in  suam  locum 
ndunt;  quia  illi  primum,  et  isti  secundum  lo- 
in  Ecclesia  tenent.  »  Terminam  posuisti  eis, 
m  non  transgredientur,  nec  convertentur 
rire  terram.  «  Terminum  posuit  Dominus  su- 
ctis  aquis  quse  et  terram  et  montes  occupave- 
quem  transgredi  non  licet,  quia  non  amplius 
nt  mali  contra  Ecclesiam,  nisi  qnantam  Domi- 
iis  facere  permittit.  Hinc  est  enim  quod  alibi 
r  :  <c  Quis  conclusit  ostiis  mare?  »  {Job. 
II,  8.)  «  Circumdedi  illad  terminis  meis,  et  po- 
ctem  et  ostia,  et  dixi :  Csque  huc  venies,  et 
Tocedes  amplius  :  et  hic  confringes  tumentes 
stuos  {ihid.yiO,  H).  i 

>ai  emittis  fontes  in  convallibas,  inter  medium 
atium  pertransibunt  aquoe.  »  Istse  snnt  illse 
lles  de  quibus  alibi  dicitur:  «  Et  convalles 
iabunt  frumento  {PsaL  lxiv,  i4) ;  »  per  quas 
las  Ecclesias  intelligimus,  qnse  in  humilitate  et 
icitate  flructom  boni  operis  abnndanter  Domino 


A  reddunt.  Hn  antem  irrigantur  fbntibus  sanctarnm 
Scripturarumy  quos  inter  eas  Dominus  mittit,  et 
afOuenter  currere  facit.  Et  hoc  est  quod  dicit :  c  In- 
ter  medium  montium  pertransibant  aqus.  »  idem 
enim  hoc  in  loco  montes,  et  conyalles,  et  fontes  et 
aquse  signiiicant. 

c  Potabunt  eas  omnes  bestise  silvarum.  >  Bestise 
silvarum  illi  intelliguntar,  qui  de  gentium  feritate 
ad  fidem  Cbristi  conversi  sunt.  Et  isti  quidem  has 
aquas  modo  bibunt,  et  in  ejus  pota  saavissimo  de- 
lectantur.  c  Ezspectabunt  onagri  in  siti  sua.  »  De 
istis  onagris  alibi  sic  a  Domino  dicitur.  c  Quis  dimi- 
sitonagrum  liberum,  et  vincula  ejus  quis  solvit? 
Cai  dedi  in  solitudine  domam,  et  tabernacnlo  in 

g  terra  salsuginis  (Jo6.  xxxix,  5).  »  Per  hos  ergo  illos 
intelligimus,  qui  ab  omnibus  mundi  hnjns  impedi- 
mentis  liberi,  et  soluti,  vel  in  monasteriis,  vei  in  lo- 
cis  solitariis  Domino  famulantnr.  Et  isti  similiterhas 
aquas  exspectant  in  siti  sua,  quia  liis  quotidie  reii- 
ciuntur  in  magno  desiderio  suo. 

«  Super  eas  volucres  coeli  habitabunt ,  de 
1»  medio  petrarum  dabunt  voces  suas.  »  Per 
Blti,  volucres  coeli,  Ecclesise  prsedicatores  ,  per 
petras  vero,  ipsse  Ecclesise  significantur.  Dant  igitur 
volucres  coeli  voces  suas  de  medio  petrarum,  quando 
episcopi  et  sacerdotes  verbnm  Dei  prsdicant  in  me- 
dio  ecclesiarum.  Qui  bene  super  aqnas  habitare  di- 
cuntar,  quia  a  divinis  voluminibus  non^recedunt,  et 
die  ac  nocte  in  lege  Domini  meditantur.^ 

^  c  Rigans  montes  de  superioribus  suis.  »  Tu,  in- 
quit,  Domine,  hsec  omnia  operaris,  rigans  montes 
de  superioribus  suis.  Habent,  enim  montes  isti  supe- 
riora,  qaibus  a  Domino  irrigantur.  Per  superiora 
montium,  atriusque  Testamenti  scientiam,  et  sancti 
Spiritus  gratias  intelligimus,  quibus  Ecclesiae  docto- 
res  irrigantur  et  satiantur,  Unde  et  subditur :  t  De 
»  fructu  operum  tuorum  satiabitur  terra.  »  Terra 
enim  Ecclesia  est,  quse  de  fructu  operum  Dei  quoti- 
die  satiatur,  sive  spiritualem,  sive  corporalem  satie* 
tatem  intelligamus.  Ipse  enim  et  spiritnalis,  et  cor- 
poralis  cibi  et  creator,  et  operator  est.  c  Omnis  enim 
sapientia  ab  ipso  est,  et  cum  eo  fuit  semper,  et  est 
ante  aevum  {Eccli.  i,  1).  » 
t  Producens  fenum  jamentis,  et  herbam  senrituti 

^  •  hominum.  >  A  te,  inquit,  terra  tua  satiatnr ;  ipsa 
vero  non  quasi  ingrata,  et  tnorum  beneficiomm  ob- 
lita,  jumentistuis  fenamtribait,|et  hominam  servl- 
tuti  herbam  producit.  Jumenta  Dei,  episcopi  snnt  et 
sacerdotes;  jumenta  quidem,  qnia  aliorum  onera 
ferunt.  Unde  est  illud  :  «  Ut  jumentnm  factns  sum 
apud  te,  et  ego  semper  tecum  (Psal.  lxxii,  23). »  His 
autem  Ecclesia  ministrare  debet  cibnm  corporis  a 
quibus  nihilominus  ipsa  suscipit  cibnm  cordis.  Unde 
Apostolas  ait  :  «  Si  nos  vobis  spiritaalia  seminavi- 
mus,  non  magnum  est,  si  camalla  vestra  metemos 
(I  Cor.  11,  11).  »  Et  Dominas  in  Evangelio  :  «  Di- 
gnus  est,  inquit,  operarins  mercede  sua  (Itfc.  x,  7). » 
Et  hoc  estquod  ait: 
«  Ut  educas  panem  de  terra»  et  Tinnm  leetifleet 


1095 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


i096 


c  cor  hominis.  »  Terra  est  illa,  terra  snnt  et  illi 
dat  illa  fmctum  suam,  et  ilii  similiter  snum.  Bonum 
fructam  dat,  sed  meliorem  suscipit ;  fenum  dat,  sed 
panem  recipit.  Et  qualem  panem  ?  Panem  utique  yi- 
yum,  qui  de  coelo  descendit.  Suscipit  similiter  et 
yinum,  calicem  videlicet  Novi  Testamenti.  Hoc  an- 
tem  Isetificat  cor  hominis,  quia  yitam  praestat  ceter- 
nam. 

«  Ut  exhilaret  faciem  in  oleo^  et  panis  cor  hominis 
Y  confirmet.  >  Non  solum  panem  et  yinum,  sed 
olenm  quoque  suscipit  Ecclesia  ab  apostolis,  per 
quod  S.  Spiritus  gratiee  significantur.  Sine  hoc  oleo 
nulla  spiritualis  lastitia  est.  Bene  autem  faciem  po- 
suit^  qnia  et  Isetitia  et  tristitia  in  facie  cognoscitur ; 
et  qni  dixerat,  c  quod  vinum  I^tificat  cor  hominis,» 
conyenienter  addit  :  c  Et  panis  cor  hominis  confir- 
mat.  Y  Hinc  est,  qnod  Dominus  ait :  •  Nisi  mandu- 
caveritis  carnem  Filii  hominis,  et  biberitis  sangui- 
nem,  non  habebitis  vitam  in  vobis  (Joon.  vi,  54).  > 
Ubi  autem  vita  non  est,  neque  vita,  neqne  fortitudo 
esse  potest. 

.  «  Satiabnntur  omnia  ligna  silvarum,  et  cedri  Li- 
y>  bani  quos  plantasti.  »  Bona  ligna,  et  bonffi  cedri, 
qnn  tali  pane  satiantnr.  Per  heec  enim  gentium  po- 
pulus  significatur,  ex  quibus  domus  Dei  constitui- 
tnr,  Jodfleorum  populo  reprobato.  Has  autem  cedros 
plantavit  Dominus,  et  ideo  in  tantam  altitadinem 
crescere  possunt.  Inde  est  enim,  quod  alibi  ait : 
c  Omnis  plantatio,  quam  non  plantavit  Pater  meas 
coelestis,  eradicabitar  (Matth.  xv,  13).  »  —  «  Illic 
passeres  nidificabunt.  »  In  his  arboribus  nidificant 
passeres,  quia  in  istornm  tutela  et  potestate  servi 
Dei  monasteria  construnnt,  in  quibus  nocte  dieque 
Domino  serviunt. 

«  Fulicffi  domus^  dux  est  eoram  (778).  i>  Fulic» 
domus  aqua  est,  quoniam  hoec  avis  in  aquis  vivit  et 
manet.  Fulicfle  igitur  domus  passeres  dicit,  quia  sine 
aquarum  dacatu  sancti  Dei  ad  coelestia  volare  non 
possnnt.  Unde  et  Dominus  ait :  c  Nisi  qnis  renatus 
faerit  ex  aqua,  et  Spiritu  sancto,  non  potest  intrare 
in  regnum  Dei  {Joan.  iii,  5).  »  Soli  igitur  Ghristiani 
hanc  dacem  habent,  qnia  ipsi  soli  ex  aqua  et  spiritu 
regenerantur.  c  Montes  excelsi  cervis,  petra  refu- 
»  gium  herinaciis. )»  Duos  montes  excelsos  habemns, 
Novum  videlicet  ot  Vetus  Testamentum.  Ad  hoc  an- 
tem  cervi  Ecclesiee  refugium  habent,  per  qnos  apo- 
stoli  et  doctores  significantur.  De  his  enim  est  ille 
qui  dicit :  «  Levayi  oculos  meos  ad  montes,  unde 
yeniet  auxilinm  mihi  (Psal,  cxx,  1).  »  Ad  hoc  igitur 
semper  recurrere  debemas,  ubi  consilium  et  conso- 
lationem  semper  inyenimus.  Petra  vero  est  refagium 
herinaciis,  per  qnos  peccatores  intelligimus,  vitio- 
rum  aculeis  undiqne  plenos  et  circumseptos  :  «  Pe- 
tra  autem,  dicit  Apostolus,  erat  Ghristns  {II  Cor.  x, 
4) ;  »  —  c  qui,  sicut  ipse  ait,  nonvenit  vocare  jostos, 


B 


tua. 


778)  'EMi^ioq  Groece,  Latine  /^ltea,  avis  aquatica. 

779)  Vulgata  habet,  repkta  e$t  terra  foisessume 


(780)  Omtite  in  sofiaUUs  ftcUU.  bt«  igitur  sapien- 


A  sed  peccatores  ai  poenitentiam  {Marc,  n,  17).  » 

«  Fecit  lunam  in  tempore,  sol  cognovit  occasum 
9  suum.  9  Uno  eodemqae  tempore  et  Ecclesia,  qaae 
per  lunam  significatur,  initium  habuit;  et  Ghnstus 
sol  jastitise  venit  ad  occasum.  Sicut  enim  de  latere 
Adam  dormientis  Eva  facta  est,  ita  de  latere  Christi 
in  cruce  pendentis  Ecclesia  fabricata  est. 

«  Posuisti  tenebras,  et  facta  est  nox,  in  ipsa  ^per- 
»  transibunt  omnes  bestise  silvarum.  »  Eo,  inqoit, 
tempore,  quo  Salvator  noster  occabuit,  tenebrse  h^ 
ctse  sunt,  quibus  et  intus  et  extra  miseri  Judoei  sunt 
exceecati,  et  facta  est  nox  super  eos  et  caligno  tene- 
brarum.  £t  in  ipsa  nocte  transierunt  omnes  bestiae 
silvarum,  per  quas  omnes  maligni  spiritus  signifi- 
cantur,  qui  nimiam  super  illos  decipiendi  et  apud 
se  trahendi  ^Z%  habuerunt  potestatem.  De  qnibos 
adhac  subditur  : 

c  Gatuli  leonum  rugientes  ut  rapiant,  et  quffirant 
»  a  Deo  escam  sibi.  »  Hinc  est  enim  quod  alibi  di- 
citur :  c  Quia  inimicus  noster  diabolus  tanquam  leo 
rugiens  circait  quaerens  quem  devoret  (/  Tetr.  >, 
8).  »  Isti  autem  sine  Dei  permissione  [neque  rapere, 
neque  escam  habere  possunt.  Habet  tamen  fiduciam 
diabolus,  qubd  influat  Jordanis  in  os  ejos :  «  Sunt 
»  enim,  »  sicut  scriptnm  est,  «  escae  ejus  elects.  » 
Iste  voluit  Job  devorare,  sed  non  potuit,  Judam  vero 
cnm  multis  aliis  devoravit. 
c  Ortus  est  sol,  et  congregati  sunt,  et  in  cubili- 

Q  »  bus  suis  collocabuntur.  »  Ortus  est  enim  sol,  qnia 
Salvator  noster  die  tertia  a  mortuis  resurrexit.  Et 
tunc  catuli  leonum  congregati  sunt;  et  in  suis  ca- 
bilibus  collocati,  Saivatorem  nostrum  terrore  nimio 
perterriti,  dolentes  exspectabant,  quem  iliuc  yentu- 
rum  non  dubitabant. 

«  Exiet  homo  ad  opus  snum,  et  ad  operationem 
»  suam  usque  ad  vesperam.  >  Hoc  autem  tunc  com- 
pletum  est,  qaando  post  resurrectionem  suam  Salva- 
tor  noster  discipulis  ait :  «  Ite  in  nniyersnm  mnn- 
dum,  prsedicate  Evangeiium  onmi  creatarae  (Jtfore. 
xvi,  15).  »  Tunc  enim  apostoli,  qui  per  hunc  homi- 
nem  significantur  ad  opus  sunm  exierunt,  et  Evan- 
gelicam  prsedicationem  conctis  gentibns   nuntiare 

D  coeperunt ;  et  usque  ad  vesperam,  id  est  finem  Tits 
suffi  constanter  et  fideliter  operationem  sibi  injun- 
ctam  operati  sunt. 

«  Quam  magnificata  sant  opera  tua,  DominOi 
»  omnia  in  sapientia  fecisti,  repleta  est  terra  crea- 
»  lura  tna  (779).  »  Non  est  haec  admiratio  de  coeli 
terrffique  creatione,  sed  de  mundi  hujus  tam  subita 
conversione.  Heri,  quasi  dicat,  apostoU  prffidicare 
coeperunt,  et  hodie  nova  creatnra,  novoque  populo 
repleta  est  terra.  Unde  omnia  in  sapientia  Deum  fe- 
cisse  dicit,  quia  nisi  per  Ghristum,  hsec  nuUo  modo 
fieri  potuissent.  Ipse  est  enim  virtus  et  siapientia 
Patris  (780.) 

tia  Fiiius  est,  sicut  dicit  Apostolus  :  Ckrittum  Bei  Hr- 
tutem^  et  Dei  sapientiam,  per  qtuxm  omttta  facta  iunif 
et  nne  ipso  faetum  est  nihU.  Et  nt  cooperationem 
ejufl  virtutis  ostendereti  Patris  dicit  operante  Filio, 


I 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


im 


i  mare  magnum  et  spatiosom,  illic  reptilia,  A 
im  non  est  numerus.  »  De  hoc  mundo  loqoi- 
i  ad  maris  simiiitudinem  semper  perturbator, 
[uando  yaloit  esse  quietos,  nonc  autem  noYO 
inorum  populo  repletus,  apostolorum  naves 
t,  obique  piscandnm,  et  navigandum.  Ibique 
secure  nayigant  Christi  piscatores,  ubi  perire 
^i  solebant  ipsi  imperatores.  Per  iila  autem 
.,  quorom  non  est  numerus,  illi  significantur 

0  corpore  terree  conjuncti,  sola  terrena  et 
)ria  quoerunt,  quorum  videlicet  tanta  est  mul- 

ut  numerari  non  possit.  Sunt  autem  in  hoc 
iLia  quoque  animalia  pusilla  et  magna,  per 
luperes  et  potentes,  bonos  et  malos,  sapit^n- 
msipientes  intelligere  possnmus.  Hic  quoqoe 
draco  antiquus,  qui  est  diabolus  et  Satanas,  ^ 
undum  Scripturam  seducit  universum  orbem. 
est  quod  dicit : 

aco  iste,  quem  formasti  ad  iliudendum  ei.  » 
am  draco  iste  per  suam  superbiam  cecidit, 
)um  Dominus  formavit,  et  ad  taiem  suae  mino- 
s  formam  redegit,  ut  non  soLum  viri,  sed  ipssB 
)  mulieres  ei  illodere  eumque  decipere  pos- 

Omnia  a  te  exspectant,  Domine,  et  tu  das 
3scam  in  tempore.  »  Omnia,  inqoit,  animalia, 
i  et  mala,  et  qusB  te  offendunt  et  quae  tibi 
Lt,  non  abunde  habent  escam,  nisi  a  te  ;  tu 
ts  qui  solem  tuom  oriri  facis  soper  bonos  et 

et  plois  soper  justos  et  injustos. 
nte  te  illis  colligent,   aperiente  te   manom  q 

omnia  replebuntur  ubertate.  »  Ipse  igitur 
t  bonis  omnibns  abundemus,  ipse  facit  ut 
n  rerum  penuriam  patiamur.   Unde  et  sob- 

ertente  autem  te  faciem  tuam  torbabuntur, 
*es  spiritom  eorum,  et  delicient  et  in  pulve- 
suum  revertentur.  v  Non  omnibus  qoi  con- 
tur  iratus  est  Dominns,  sed  omnibus  quibns 
est,  et  perire  et  conturbari  necesse  est.  De 
alibi  dicitur :  «  Erobescant  «t  conturbentur 
Lilum  sfficuli,  confundantur  et  pereaut  {Psal, 
,  »  Quod  autem  ait :  c  Auferes  spiritum  eo« 
t  delicient  et  in  pulverem  suom  revertentur, » 
is  et  malis  commune  esse  videtur.  Sed  aliter 
iuferetur  spiritus,  et  aliter  malis.  Bonis  autem  ^ 
.nr  spiritus,  ut  in  pace  quiescant,  malis  vero, 
)scendo  deficiant,  crucientur  et  pereant.  Et 
idem  ex  toto  convertentur  in  pulverem  suom  ; 
cut  ante  corruptibiles  fuerunt,  ita  et  post  re- 
ionem,  et  corroptibiles  et  passibiles  erunt. 
litte  spiritum  tuum,  et  creabuntur,  et  reno- 
i  faciem  terrce.  »>NuUus  hominum  esset  qui 
c  talem  pulverem  non  reverteretur,  et  qui  non 
Lempore  miser  et  corruptibilis  esset,  nisi  Do- 

\$ti.  Hoc  etiam   de  Spiritu   sancto   idem  ait 
»Ius  :  Omnia  cooperatur  unus  atque  idem  spiritus, 
18  iinguHs  prout  vuU.  )>  Cassiod. 
)  »  Toties  uos  Dominus  creat,  quoties  de  ve- 

1  peccati  in  novum  hominem  instaurare  digna- 

Patrol.  GLXIY. 


minus  Spiritnm  soum  mitteret  qui  homlnes  recrea- 
ret  et  renovaret  (781).  Rogat  itaque  Propheta  ot 
Spiritum  suum  Dominus  mittere  dignetor,  quo  fa- 
cies  terrffi  &9S  recreetur  et  renovetur.  Bene  aotem 
faciem  dixit,  quia  substantia  eadem  erit,  sola  facie 
et  pulchritudine  renovata. 

«  Sit  gloria  Domini  in  seecnlum,  lcBtabitur  Domi- 
»  nus  in  operibus  suis.  »  Sit,  inqoit,  gloria  Domini 
in  operibus  suis,  ut  tam  gloriosa  maneant  in  ssecn- 
lum  ssecoli,  sicot  ab  eo  polchra  et  gloriosa  creata 
sunt.  Aliter  enim  non  Isetabitor  Dominus  in  operi- 
bus  snis. 

t  Qui  respicit  terram,  et  facit  eam  tremere  ;  qui 
D  tangit  montes,  et  fumigabunt. »  Respicit  Dominus 
terram,  et  eam  tremere  facit,  quando  sna  inspira- 
tione  peccatorem  visitat,  et  ad  poenitentiam  conver- 
tit,  ut  in  timore  et  tremore  sibi  deserviat.  Per 
montes  autem  divites  et  potentes  signiiicantur,  qui 
quanquam  difficile  intrent  in  regnum  Dei,  tacti  ta- 
men  Spiritu  sancto,  fumigare  foris  et  intus  ardere 
incipiunt.  Foris  antem  fumigare  est  per  lacrymas  et 
componctionem  quotidie  poenitentiam  demonstrare. 
Nisi  enim  ignis  intus  arderet,  fumus  ezterius  non 
appareret. 

u  Qjintabo  Domino  in  vita  mea,  psallam  Deo  meo 
»  quandiu  ero.  •  Qoasi  diceretur  sibi :  Satis  can- 
tasti,  et  satis  jubilasti  ;  jam  quiescendum  esset,  ct 
cantus  terminandos  esset.  Ad  quod  ipse :  Et  can- 
tavi,  inquit,  et  cantabo,  non  ad  horam,  sed  omnibus 
diebus  vitee  mese.  Et  psallam  Deo  meo,  non  modo 
tanium,  sed  quandiu  ero ;  et  hoc  solum  deprecor, 
ut  placeat  tibL  laudatio  mea,  quia  ego  semper  de- 
lectabor  in  eo.  Hoc  est  enim  quod  ait : 

«  Soavis  sit  ei  laudatio  mea  (782) ;  ego  vero  de- 
»  lectabor  in  Domino.  Deficiant  peccatores  a  terra, 
»  et  iniqui ;  ita  ut  non  sint. »  Mnlti  in  Ecclesia  sunt, 
quos  et  cantus,  et  lectiones,  et  preedicationes  audire 
tffidet,  et  non  solum  corde,  sed  ore  qnoque  multo- 
ties  murmurant,  quod  laudes  Dei  non  citius  finiun- 
tur,  quia  magis  in  fabulis  et  vanitatibus,  qua.m  in 
Dei  laudibus  delectantur.  Quibus  tunc  Propheta  lo- 
quitur,  dicens  :  «  Deiiciant  peccatores  a  terra.  » 
Exeant  fastidiosi  de  Ecclesia,  et  iniqoi  ita  deilciant, 
ut  in  ea  «  non  sint ;  »  ciim  sibi  ipsi  nihil  profiiciant, 
et  aliis  impedimenlum  faciant.  <  Tu  vero  benedic, 
»  anima  mea,  Dominum,  >  et  nunquam  eorum  per- 
snasionibus  acquiescas;  sed  sicut  coepisti,  in  Dei 
laudibus  omni  tempore  persevera  . 

PSALMUS  CIV. 

ALLELUIA 

Interpretatur  Alleluia  laudate  Deum;  et  certe 
nisi  Deo  valde  acceptabile,  et  nobis  utillimum  esset 
laudare  Dominum,  nnnquam  toties  Propheta  Domi- 
num  laudare  joberet  (783). 

tur,  sicut  in  psalmo  l  legitur  :  Cor  mundum  crea  in 
me,  Deus^  »  Cassiod. 

(782)  Yolgata  habet :  Jucundum  sit  ei  eloquium 
meum, 

(783)  «  Iste  psalmos  maxime  Patrum  replicat  hi- 

35 


1099 


S.  BRUNONIS  EPISCOPl  SIGNIENSIS. 


c<  Confitemini  Oomino   et  invocate  nomen   ejas,  A  neque  filii  Jacob,  nisi  illi   qai  Abraham   et 


»  annuniiate  inter  gentes  opera  ejus.  ■  Illis  loquitar 
Propheta  qui  ez  gentibus  ad  fidem  conyersi  sunt, 
et  antiquorum  narrat  historiam,  quomodo  MgjpMos 
miiltis  plagis  Dominus  percnsserit,  et  de  eorum  du- 
rissima  servitute  populum  suum  gbriosissime  libe- 
raverit.  Qua  in  re»  Ecclesisd  quoque  liberatio  et 
persecutorom  perditio  signiflcatur.  Vos,  quasi  dicat, 
qui  falsos  deos  laudare  soliti  fuistis,  nunc  conflte- 
mini  et  laudate  Dominum,  qaia  ipse  solas,  et  Deus, 
et  Dominus  est.  t  £t  invocate  nomen  ejus,  »  quia 
nuUus  alius  invocandus  est.  Annuntiate  inter  gentes 
opera  ejus,  quatenus  ea  quss  vos  didicistis  omnes 
alios  doceatis,  et  inteliigere  faciatis. 


imitantur.  Ambo  autem  isti  in  Christo  credide 
quoniam,  sicut  scriptum  est,  et  Abraham  eam 
ravity  et  Jacob  dixisse  legitur:  «  Salutare 
ezspectabo,  Domine  (Gen,  zliz,  i8).  •  —  « 
»  Dominus  Deus  noster,  in  universa  terra  jv 
•  ejus.  »  Nos,  inqait,  sumas  semen  ejus,  et  ipi 
Dominus  Deus  noster,  cujus  judicia  non  Judsai 
universa  terra  suscepit. 

c  Memor  fuit  in  sseculum  testamenti  sui : 
»  quod  mandavit  in  mille  generationes.  b    Di 
testamento  in  sequentibus   legitur,  quod  pro 
Dominus  terram  Chanaan  Abrahse  in  haerediti 
Mandavit  autem  hoc  verbum  in  mille  generati* 


:  Cantate  ei,  et  psaliite  ei,  narrate  omnia  mira-  ^  quando  dizit:  c  Sic  erit  semen  tuum  sicut  i 

•  ••  «  w^»  •  ••  •        •  •  II  'a  -    -  -  1  '  •  •  •  •         •  !•••  . 


•  bilia  ejus.  •  £i,  inquit,  cantate,  et  psailite,  non 
vestram,  sed  ejus  gloriam  quaerite,  virtnies  et  mi- 
rabilia  ejus  narrate.  Hinc  est  enim  quod  Apostolas 
ait :  «  Non  nosmetipsos  prsedicamus,  sed  Dominum 
Jesum  (II  C^n^,  iv,  5).  »  Unde  eX  subditur : 

c  Laudamini  in  nomine  sancto  ejus.  »  Laus  ve- 
stra  non  sii  vestra,  sed  omnis  laus  et  gloria  ad  eam 
referatur,  qui  est  mirabilis  in  sanctis  suis.  Dolebant 
sancti  maltoties,  quando  eis  post  miracula  magnus 
honor  a  populis  ezhibebatur.  «  Lstetur  cor  qu«e- 
rentium  Dominum.  »  Leetetur,  inquit,  et  non  in 
miraculornm  operatione  >  sed  in  solo  Domino, 
cor  quflerentium  Dominum.  Sic  enim  in  £vange- 
lio  discipulis  suis  Dominus  ait :  c  Nolite  gaudere, 


coeli,  et  sicut  arena  quse  est  in  littore  maris 
zxii,  n).  »  Posuit  autem  finitum  pro  infinito, 
ad  stellas  coeli  et  arenam  maris  comparatsey  ' 
paucffi  sunt  mille  generationes.  Sed  quia  scri] 
est :  « In  Isaac  vocabitur  tibi  semen  (Gen.  zzi,  i 
magis  Christianis  quam  Judaeis  hoc  testamei 
factum  esse  videtur.  Unde  Apostolns  ait :  « 
dizit  ez  seminibus,  quasi  in  multis,  sed  quai 
uno,  et  semini  tuo,  quod  est  Christas  {Galai, 
46).  > 

V  Quod  disposait  ad  Abraham,  et  juramenl 
»  ad  Isaac  ;  et  statuit  illad  Jacob  in  prseceptui 
»  Israel    in    testamentam    aeternum,    dicens : 
»  dabo  terram  Chanaan,  funiculum  hoereditati 


quia  doemonia  subjiciuntur  vobis  in  nomine  meo.  C  »  sirse.  »  Statuit,    inquit,    Dominus,     et    prc 


Sed  in  hoc  potius  gaudete,  quia  nomina  restra 
scripiasuni  in  coelis  (Luc.z,  17).  » 

i<  Qaeerite  Dominum,  et  confirmamini,  qnerite 
•  faeiem  ejus  semper.  0  Qaceriie  Dominum  in  Scri- 
pturis,  quserite  Dominum  in  miracalis,  et  cum  eum 
cognoveritis,  conflrmamini  in  amore  ejus.  «  Qaserite 
faciem  ejus  semper.  »  (784)  Hanc  autem  faciem  quse- 
rebat  Moyses,  cum  diceret:  c  Si  inveni  gratiam  in 
oculis  tuis,  ostende  faciem  tuam,  ut  videam  te 
(Exod,  zzziii,  13).  >  Semper  enim  hoc  quaerere  de- 
bemus,  quomodo  ante  faciem  bjns  securi  et  leeii  ve- 
niamus. 

M-i  «  Mementoie   mirabilium  ejus  quoe   fecit. 


non  Esau,  sed  Jacob,  ut  ad  illam  hsereditatem  : 
naret,  qute  aeterni  testamenti  conscriptione  sil; 
betur,  dicens  eis  :  c  Tibi  dabo  terram  Chana 
et  simul  cum  ea  totam  mensaram,  atque  funie 
haBreditatis  vestrae,  Qua  in  re  Pherezaei,   Jebi 
Etheei  et  cseterse  gentes  signiflcantur.    Hoc  a* 
dizit  illis  Dominus,  cum  adhuc  paucissiaii  esse 
quasi  incolse  et  peregrini  in  illa  terra  habita 
Sed  quia  firmam  spem  habuerant,   et  verbis  D 
nicis  flrmiter  crediderunt,  omnia  eis  adimpleta 
quaecunque  illis  promiserat  Deus.    Hsec  nobis 
recitantur,  ut  nos  quoque  flrmam  spem  habei 
tideliterqne  credamus,  quia   non  privabimur 
missa  nobis  hsereditale,    si  patres  nostros   iii 


»  prodigia  et  judicia  oris  ejus.  »  In  his  bene  satis 

cognoscitnr  Dominus,  quia  nisi  Deus  esset,  ea  nul-  j>  fuerimus,  et  eorum  fldem  et  doctrinam  tenuerii 

latenus   facere  potuisset.    Vult  igitur  Propheta  ut      scientes  quia  per  mnltas  tribulationes  oportet 

ejus  signa  et  miracula,  ejus  verba  et  judicia  ubique 

gentium  prsedicentur,  ut  qai  aliter  eum  cognoscere 

non  possunt,  saltem  in  virtutibus  eum  cognoscant. 

Sed  qui  sunt  illi  qui  eum  cognoscere  et  prsedicare 

jubentur? 

c  Semen  Abraham  servi  ejus,  fllii  Jacob  electi 
»  ejos.  »  Dicuni  Judsei  in  Evangelio  :  «  Semen 
Abrahffi  sumus  (Joan,  viii,  33).  c  E  contre  Dominus 


respondens  ait  :  «  Si  semen  Abrahse  essetis,   opera 
»  Abrahee  faceretis.  »  Non  suntigitur  semen  Abrahse, 

storiam,  sed  spiritualiter  inielligi  debet ;  omnia  enim 
qu8B  contin^ebant  antiquitus,  in  flgura  contiogebant 
ut  nos  eroduremar.  n  S.  Hibronymus»  ' 


intrare  in    regnum   coelorum,   quse  valde  mel 
sunt  qnam  terra  Chananscorum.  Unde  et  subdi 

«  Cum  essent  in  numero  brevi,  paucissimi,  et 
9  colae  in  ea,  et  pertransierunt  de  gente  iu  genl 
9  ei  de  regno  ad  populnm  alteram.  »  Si  ergo 
cum  ianto  labore  ad  illam  hsereditatem,  quse  t 
poralis  est,  pervenerunt,  quanto  magis  ad  ill 
quse  seierna  est,  cnm  sumnio  siudio  festinare 
bemus  ! 

«  Non  permisii  hominem  nocere  eis,  et  corrij 

(78^)«  Ut  non  huic  inqaisitioni,  qua  signifid 
amor,  flnem  prcesiei  inventio  ;  sed  amore  crescc 
inquisiiio  crescat  iuvenii.  »  Acjgust. 


1101 


EXPOSmO  IN  PSALMOS. 


1102 


»  pro  eis  reges.  »  Nam  Pharaonem  et    Abimelech  A  per  prophetam  dicitur :  c  Immitam  in  yos  non  fa- 


propter  eos  correptos  fuisse  Scriptura  commemo- 
rat.  Quibus  Dominus  prfecepit,  dicens  :  c  Nolite 
9  tangere  christos  meos,  et  in  prophetis  meis  no- 
»  lite  malignari.  9  Ghristos  suos  eos  dicit,  non  qood 
oleo  visibili,  sed  quia  sancti  Spiritns  gratia  divinitus 
injuncti  fuernnt. 

«  Et  vocavit  famem  super  terram,  et  omne  fir- 
»  mamentum  panis  contrivit.  »  Quare  Oominushanc 
famem  supor  terram  esse  voluerit  (785) •  sequentia 
manifestant.  Haec  fames  fait  causa  ut  Joseph,  qui 
in  iEgypto  venditus  fuerat,  dominus  terraa  consti- 
tueretur,  atque  ejus  providentia  a  famis  pericuio 
liberaretnr.  Uaec  fuit  causa  ut  Jacob  cum  liLiis  suis 


mem  panis,  neque  sitim  aquae,  sed  audiendi  verbnm 
Dei  (Amos.  viii,  11).  »  £t  ipse  quidem  peritissimus 
est,  non  solum  ad  somnia  interpretanda,  verum 
etiam  ad  omnia  Scriptnrarum  profundissima  mjste- 
ria  reveianda. 

«  £t  intravit  Israel  in  iEgyptum,  et  Jacob  habi- 
»  tavit  in  terra  Gham.  »  De  genere  Gham  natus  est 
Ghanaan,  a  quo  iEgyptii  originem  ducunt.  Si  Jacob 
non  timuit  intrare  in  iEgyptum,  cur  nostri  timeant 
ad  prcedicandum  invadere  mundum?  cum  audiant : 
qoia  «  auxit  Dominus  populum  suom  nimis,  etcon- 
»  iirmavit  eum  super  inimicos  ejus.  »  Nam  et  isti  et 
illi  valde  multipiicati  et  snper  omnes  inimicos  suos 


in  iEgyptum  descenderet,  et  lilium,  quem  mortuum  ^  conlirmati  sunt 


esse^putabat,  incolumem  inveniret.  £t  hoc  est  quod 
dicit : 

((  Misit  ante  eos  vimm,  in  servum  venundatus 
»  est  Joseph.  »  Dei  igitur  dispositione  et  malitia 
fratmm  suorum  venditus  est  Joseph,  nt  nos  intelli- 
gamus  muita  in  hoc  mundo  Dei  dispositione  fieri, 
quffi  malum  initium  habere  videntur.  Nam  et  Salva- 
toris  nostri  passio,  venditio  et  transitio,  Dei  dispo- 
sitione  ad  nostram  salutem  facta  est|  quam  tamen 
injustam  fuisse  non  dubitamus. 

((  Humiliavernnt  in  compedibuspedesejus,  ferrum 
»  pertransiit  animam  ejus,  donec  veniret  verbum 
»  ejus;  eloquium  ejus  inHammavit  ecm. » In  eo  quod 
animam  ejus  ferrum  pertransisse  dicit,  magnos  do- 


((  Gonvertit  cor  eorom,  ut  odirent  populum  ejus, 
»  et  dolos  facerent  in  servos  ejus.  »  Quare  iEgyptii 
de  facto  reprehendantur,  si  eorum  corda  Deus  con- 
vertit,  et  hoc  facere  voluissent?  Usitatusestin  divina 
pagina  iste  locntionis  modns,  ut  hoc  Dominus  facere 
dicatur,  qnod  cum  prohibere  posset,  facere  permit- 
tit  (786).  Dat  enim  Dominus  malis  occasionem,  ut 
eorum  iniqua  desideria  foris  manifestentur,  et  ma- 
lum,  quod  in  corde  habent,  celari  non  possit.  Gum 
igitur  iEgyptii  populum  Dei  vehementer  afQigerent, 
ad  eorum  consolationem  Moysen  et  Aaronvenire 
prsecepit.  £t  hoc  est  quod  dicit :  «  Misit  Moysen 
»  servum  suum,  et  Aaron  quem  elegit  ipsum.  Posuit 
»  in  eis  verba   signorum    suorum   et  prodigiorom 


lores  et  augustias    eum    sustinuisse  ostendit.   Sed  p  »  suornm  in  terr&  Gbam.  »  Qua^  autem  fuernnt  illa 
postquam  venit  verbum  ejus,  et  eloquium  Domini      prodigia  audiamus.  , 


inflammavit  et  illuminavit  eum,  ut  somnium  regis 
interpretari  potuisset,  illico  ab  his  tantis  MB  an- 
gustiis  liberatus  est.  £t  hoc  est,  quod  ait ; 

«  Misit  rex,  et  solvit  eum,  princeps  populorum, 
»  et  dimisit  eum,  et  constituit  eum  dominnm  domns 
9  suee,  et  principem  omnis  possessionis  sufBi  ut 
»  erudiret  principes  suos  sicut  seipsnm,  et  princi- 
»  pes  snos  prudentiam  doceret.  »  Magnam  sapien- 
tiam  in  Joseph  Pharao  cognovisse  ostenditur,  quem 
totius  terrcB  principem  et  dominum  constituit,  et  ad 
docendos  majores  et  seniores  ordinavit.  Putabant 
enimillamsomniomminterpretationem,  non  divino 
beneficio,  sed  artis  magisterio,  et  ingenii  sublimi- 


((  Misit  tenebras,  et  obscuravit  eos  qui  excerba- 
»  verunt  sermones  ejns.  »  Illse  tenebrae,  qnsB  tunc 
iCgyptios  obscurabant,  illas  quas  Judsci,  haeretici, 
ac  pagaoi  et  tunc  et  semper  passuri  sunt,  significa- 
bant.  Isti  enim  sunt  qui  exacerbant  sermones  ejns, 
et  doctrinse  catholicse  et  apo:»toIic9e  contradicunt. 

a  Gonvertit  aqnam  eorum  in  sanguinem,  et  occi- 
»  dit  pisces  eorum.  >  Aquee  iEgyptiorum,  quee  in 
sanguinem  conversa!  sunt,  philosophorura  et  hcereti- 
corum  doctrinam  designabant ;  quse  nihil  aliud  est, 
nisi  venenum,  sanguis  et  peccatum.  Pereunt  igitnr 
qui  hunc  sanguinem  bibunt,  et  hanc  doctrinam  sus- 
cipere  non  metuunt. 


tate  eom  habuisse.  Unde  et  alios,  sicut  se  ipsum  |.      ((  Misit  in  terra  eorum  ranas,  et  in  cubilibns  re- 


hanc  doctrinam  docere  posse  pntabant.  Multa  sunt 
hoc  in  facto  qose  Salvatori  nostro  convenire  pos- 
sunt.  Quoniam  sicut  Joseph  venditus  est  a  Juda  fra- 
tre  sno,  ita  et  j,pse  venditus  est  a  Juda  discipulo  sno. 
Et  omnium  gentium  rex  et  dominus  a  Patre  consti- 
tutus,  non  solum  i£gyptum,  sed  universum  mundum 
a  fame  perpetua  liberavit.  De   qua  videlicet  fame 

(785)  «  Vocavit  famcm  ;  intelligendum  est,  dixit 
ut  fames  esset,  ut  hoc  sit  vocare  quod  appeliare,  hoc 
appellare  quod  dicere,  hoc  dicere  quod  jubere.  Nain 
ilie  vocavit  famem  qui  vocat  ea  quse  non  sunt,  tan- 
quam  quae  sunt.  >  Augustin. 

(786)  Ad  majorem  intelligentiam  afferamus  Augu- 
stinom.  c  Nunquid  ergo  istorum  tam  gravium  pecca- 
torum  auctor  est  Deu8|  qui  nnliias  vel  levissimi  pec- 


»  gum  ipsorum.  >  Iste  raosc,  poetse  et  philosophi, 
et  Judfiei  et  hffiretici  inteliiguntur,  qui,  de  sola  lo- 
quacitate  gloriantes,  contra  veritatem  loqui  non 
cessant.  £t  tales  quidem  regibus  et  potentibus  fa- 
miliares  sunt,  qui  in  eorum  vani^atibus  et  erroribus 
deiectantur. 
((  Dixit,  et  venit  coenomia,  et  ciniphes  in  omnibos 

cati  auctor  credendus  est?  Quis  sapiens,  et  intelliget 
ha^c?  Nam  ipse  est  illa  mirabilis  Dei  bonitas,  qoa 
bene  utitur  etiam  malis,  vel  angelis,  vel  hominibus. 
Gum  enim  ipsi  vitio  suo  inali  sint,  ille  de  malo  eo- 
rum  benefdcit.  Non  enim  antequam  odissent  popu- 
lum  ejus  boni  eraut,  sed  maligui  et  impii  tales  erant| 
qui  facile  incolis  suis  feiicibus  inviderent,  »  etc* 


4103 


S.  BRUNOiNIS  EPISGOPI  SIGNlEiNSlSe 


»  finibos  eonim.  »   Coeoomia   geaos  muscarom  est  A  superioribos  et  ab  aquis  originem  habet.  Quoi 


torpissimum  et  importonissimum.  At  yero  ciniphes 
culices  dicontur,  qui  quanto  caeteris  sunt  minutio- 
res,  tanto  sunt  aculeis  graviores.  Qaid  igitor  per 
muscam  caninam  et  ciniphes,  nisi  loxoria  designa- 
tur,  quffi  inter  alia  yitia  turpissima  et  molestissima 
esse  probantur.  Hoc  vitium,  qoiade  carne  est,  et  na- 
turaliter  carni  adhscret,  nonsine  labore  et  Dei  adjo- 
torio  vinci  et  fogari  potest. 

«c  Posuit  pluvias  eorum  in  grandinem,  et  ignem 
»  comburentem  in  terra  ipsorum.   Et  percossit  vi- 
»  neas  eorum,  et  ficulneas  eorum,  et  contrivit  omne 
9  lignum  finium  eorom.  »  Per  grandinem  et  ignem 
comburentem,  et  immensam  Dei  iram  et  furorem 
inteiligere  possumus,  quibus  homines  iniqui   com 
omnibus  quse  possident  flagellandi  et  perdendi  sunt. 
c  Oixit,  et  venit  locusta,  et  bruchus,  cojas  non 
»  erat  numeras,  et  comedit  omne  fenom  in  terra 
n  eorum.  »  Locusta    et  bruchos,    qui  qoasi    com 
ezercitu  et  multitudine  semper  incedont,  omnia  vi- 
tiorum  genera  siguificant :  qoibos  omne  fenum  illius 
terrs  comeditur  et  dissipatur,  per  quod  ipos  ho- 
mines  intelligimus,  siqoidem  per  fenum  popolos  si- 
gnificator. 

SM  <  Et  percussit  omne  primogeDitum  in  terra 
»  iCgypti,  primitias  omnis  laboris  eorum.  »  H«ec 
plaga  plos  omnibus  aliis  terruit  iEgyptios,  ita  ot 
Hebrseos  ire  rogarent  et  exire   compellerent,  qu8B 


B 


omnia  heec  spiritoaliter  inteiligenda  sint,  Apt 
nos  instruit  dicens  :  <c  Omnes  eamdem  escam 
tualem  bibebant  :  bibebant  autem  de  spii 
consequente  eos  petra ;  petra  autem  erat  Gl 
(I  Cor,  3,  4).  >  Unde  et  sobditur  :  «  Et  pan 
»  satoravit  eos.  »  Panis  enim  ille,  qui  de  coe 
scendit,  vel  Christi  caro,  vel  spiritualis  intel 
tia  est. 

•  Dirupit  petram,  et  flozeront  aqu9«  et  ab 

»  in  sicco   flomina.  »  Similiter  de  pectore  i 

quatuor  magna  flumina  erupnrunt,  quibus  tota 

qose  prius  sicca  et  arida  erat,  abundanter  ir 

et  satiata  est.  Et  haec  omnia  quse  superias 

sumus  ideo  fecit  Dominos  popolo  soo,   quia 

•  mor  fuit  verbi  sancti  sui,   qood  locotos  e 

»  Abraham  poeram  saum.  »  Promiserat  enii! 

minos  Abrahee  quod  in  semine  ejus  omnes  | 

benedicerentur,   et  quia  sic  esset  semen  ejas, 

stellse  coeli,  et  sicut  arena  quse  est  in  littore  ma 

«  Et  edoxit  popolum    suum   in  exsultatioi 

y>  electos  suos  in  Isetitia. »  Quomodo  enim  sine 

tia  et  exsultatione  esse  poterant  qoi  sic  a  Dc 

fovebantor,  defendebantur  et  tantis  beneficiis 

bantur?  «  Et  dedit  eis  regiones  gentium,   et  la 

»  populorom  possederunt.  »  Ad  quid  ?  «  Ut  ( 

»  diant  justificationes  ejus,  et  legem  ejus  ezqc 

(787).  »  Nisi  enim  victis  hostibas  pacem  habai 

et  terram  qoiete  possedissent,  neqoe  justificat 


sola  inter  alias  bonam  videtur  habere  significatio- 

nem.  Significat  enim  originale  peccatum  in  omnibus  C  legitime  cnstodire,  neque  legem  diligenter  ezqv 

hominibos  Christi  sanguine  esse  deletum.  Hucusque      potoissent. 

^gyptiorom  plagas,  hinc  verc»  Judseorum  beneficia 

divinitus  eis  a  Deo  collata  scribere  incipit. 

«  Et  edoxit  eos  in  argento  et  auro,  |et  non  erat 
»  in  tribobus  eorom  infirmus.  »  Non  solum  Chri- 
stiani,  sed-  alite  qaoque  geotes  aurum  habeat  et  ar- 
gentom,  virtotes  et  mores  honestos,  et  moltarum 
artium  peritiam,  quae  i>mnia  ab  illis  suscipere  et 
mutuare  oon  est  peccatum.  Et  notandum  qoia  qui 
Deum  sequuntur  non  infirmantur,  si  tamen  via 
regia  incedant  et  ab  ea  non  recedant. 

c  Lffitata  est  iEgyptus  in  profectione  eorum,  quia 
9  cecidit  timor  eorom  super  eos ;  et  expandit  nobem 
»  in  protectionem  eorum,  et  ignem,  ut  loceret  eis 


PSALMUS. 

AtXELUIA,  ALLELUU. 

Primum  Alleluia  prmcedentis  p$almi  est^  $equen 

quentis. 

Docet  nos  Propheta  quanta  instantia  Deum 
per  Iffudare  debeamus,  qoi  in  laudibus  desinit 
laodibos  iocipit :  qoando  Psalmus  finit,  laudare 
cipit,  et  quaodo  incipit  iaudare  prfiecipit,   ot  i 
per  laus  Dei  continua  sit,  et  nulla  in  Dei  laodilra 
terpositio  fiat  (788). 

c  Confitemini  Domino  quoniam  bonuSy  quoi 
» in  sfieculum   misericordia   ejus.    »     Nobilis  i 


»  per  noctem.    >  De  hac    nube    dicit    Apostolos  :  d  qoare  Deum  laudare  debeamos,  et  quia  bonii 


»  Quia  omnes  in  Mojse  baptirati  sunt  in  nube  et  in 
mari  (/  Cor.  x,  2);  »  id  est  ex  aquse  et  Spirito  san- 
cto,  ot  per  raare  aquam,  per  nubem  Spiritum  san- 
ctum  intelligamos.  Ipse  est  igitur,  qoi  nos  a  calore 
et  cunctis  tribolationibos  protegit,  qoi  tenebras  no- 
stras  illuminat,  viamqoe  veritatis  ostendit. 

<c  Petieront  carnes  et  v^nit  coturniz.  »  Per  co- 
turnices  spiritoalis  intelligentia  significator,  quse  de 

(787)  «  Jostificationes  autem  ejus^sunt,  ut  Deum 
toto  corde  diligaraos,  proximos  taoquam  nos  habea- 
mus  patrem  veneremur,  filium  charum  habeamos, 
et  caeterfle  justitise,  qu«e  in  diverso  rerum  genere  suut 
pr8ecept«p.  »  Cassiod. 

(788)  <•  Ecce  breviter  priecipitur  ut  Domino  totias 


misericors  est.  Si  enim  omne  bonum  laadabile 
et  nihil  laudari  debet  nisi  qood  bonam  est,  qi 
tum  ille  laodandom  est  qui  solus  est  bonus,  eta 
sunt  omnia  bona !  Legitur  in  Evangelio  quia,  ( 
qoidam  dixisset  Domino  «  Magister  bone,  »  res| 
dens  ait :  «  Quare  me  dicis  bonum,  cum  nemo 
bonus,  nisi  solus  Deus?  Si  Deom  me  esse  cre 
benedicis;  si  aotem  non  credis,  quare  boc  dicts 

psalmi  jubilatiooe  cantetur.  Sed  inspiciamus,  q\ 
a  superioribus  dictis  nec  titutom  nobis  cognosci 
rootasse,  nec  causam.  Titulus  est  enim  allek 
causa  confessio,  qose  miro  modo  ad  laodes  Dom 
omoino  feconda  est.  »  Cassioo. 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


1106 


h,  iix,  47.)  Dens  enim  a  se  ipso  et  sobtantia-  A  iacipit  prflBTaricatioaes  illius  populi,  qui  semper  in- 


bonus  est;  cstera  vero  noa  a  seipsis,  neque 
neque  bona  sont,  sed  a  Deo  snnt  quidqaid  sunt. 

Laudemus  igitur  Domiaum,  quoniam  bonus 
.  snbstantialiter  bonus,  et  qui  nunquam  potest 
nisi  bonus.  «  Et  quoniam  in  sfficulum  miseri- 
i  ejus.  »  Quod  autem  ait  in  seculum,  tantum 
;  si  dixisset  in  aeternum.  Unde  et  alibi  dicitur  : 
ericordias  Domini  in  astemum  cantabo  (Psa/. 
III,  1).  » 

luis  loquetur  potentias  Domini,  auditas  faciet 
aes  laudes  ejus?  »  Ecce  quasi  aliquis  dicat,  lau- 
>arati  sumus,  sed  laudare  non  sufQcimus.  Quis 
plene  loquetur  potentias  Domini  ?  Et  qui  lo- 
lo  semperque  clamando  audiri  faciet  omnes 
%  ejus?  Innomerabiles  sunt,  modum  excedunt: 
^nus  Dominus,  et  laudabilis  nimis,  et  magnitu- 
ejus  non  est  finis  {Psal.  xlvii,  8).  »  —  «  Beati, 

custodiunt  judicium,  et  faciunt  justitiam  in 
li  tempore.  »  Si  illud,  quasi  dicat,  facere  non 
,  saltem  hoc  facias,  et  beatus  eris.  Beati  enim 
|ui  custodiunt  judicium  ejus,  sed  quod  est  ju-> 
a  ejus?  c  Declina  a  malo,  et  fac  bonum  (Psal, 
,  27).  »  Yerum  quidem  est,  quia  omnes  Dei 
)  dicere  non  potes;  at  vero  a  malo  declinare 
lum  facere  quis  non  potest?  Omni  autem  tem- 
ustitiam  faciunt,  qui  secundum  hoc  quod  pos- 
mandatum  custodiunt,  quia  declinare  a  malo 
a  est,  et  bonum  facere  justitia  est. 


B 


credulus  exstitit,  multisque  modis  Deum  tentavit,  et 
ad  iracundiam  provocavit.  Similiter  autem  facit  et 
Daniel,  qui  coniitetur  peccata  sua  et  peccata  populi 
sui,  ut  ejus  orationibus  et  supplicationibus  tandem 
Dominus  ad  misericordiam  moveatur.  «  Peccavimus 
»  cum  patribus  nostris,  injuste  egimus,  iniquita- 
K  tem  fecimus.  Patres  nostri  in  iEgypto  non  intelle- 
9  xerunt  mirabilia  tua,  et  non  fuerunt  memores  mi- 
>  sericordiaB  tu».  »  Isti  sunt  illi  patres  de  quibus 
Apostolus  ait :  «  Quoniam  incredoli  fuerunt,  eornm 
cadavera  prostrata  sunt  in  deserto  (I  Cor,  v.)  »  De 
quibns  et  Dominns  dicit :  c  Non  introibunt  in  requiem 
meam(He&r.  iv,  6).  » Isti  enim,  si  mirabilia  Dei,  quae 
in  iEgjpto  viderant,  intellexissent,  et  tantse  miseri- 
cordiffi  quam  eis  Dominus  fecerat  memores  fnissent, 
nunquam  contra  hostes  ire  timuissent.  Et  qui  prius 
non  timuerant  mare  Hubrum  intrare,  postea  contra 
Cbananseos  pugnare  veriti  sunt.  Et  fortasse  nec 
mare  Rubrum  tunc  introissent,  nisi  iEgyptios  super 
se  irruentes  formidassent. 

c  Et  irritaverunt  ascendentes  in  Rubrum  mare.  v 
Uinc  est  enim  quod  Mojses  illis  timentibus  et  despe- 
rantibus  ait :  «  Ne  timueritis  iEgjptios,  quia  Domi- 
nus  pugnabit  pro  vobis,  et  vos  tacebitis  {Exod,  xiv, 
15).  •  Haec  est  itaque  prima  tentatio  qua  Dominum 
irritaverunt,  postquam  de  iEgypto  exire  coeperunt. 
«  Et  liberavit  eos,  »  non  eorum  meritis,  sed  propter 
nomen  suam,  quia  nisi  eos  Iiberasset,  magnam  ja- 


emento  nostri,  Domine  in  benepiacito  populi  G  cturam  fecisset  nomini  suo;  omnes  enim  dicerent, 


et  visita  nos  in  salutari  tuo.  »  Bene  autem 
t  in  beneplacito  populi  tui,  •  quia  et  bonorum 
lorum  recordatur  Dominns;  bonoram  quidem 
serendum,  malorum  vero  ad  puniendum.  Sed 
ecordatio  bonis  quidem  placet,  malis  vero  non 
.  Rogavit  autem  Propheta  ut  eos  Dominus 
et  iu  salatari  suo.  Quod  si  de  Christi  iucar- 
e  iatelligitur,  factum  quidem  est,  sed  uoa  in 
re  suo ;  ipse  tamen  etiam  ante  incarnatioaem 
eos  et  visitabat,  et  regebat,  et  guberuabat. 
d  videadum  in  bonitate  electorum  tuorum,  ad 
mdum  in  la^titia  gentis  tuce,  ut  lauderis  cum 
editate  tua.  »  Sic  visita,  inquit,  in  salutari  tuo, 
eamus  nosmetipsos,  et  participes  simus  in  illa 
ite  quam  facturus  es  electis  tuis.  Et  Isetemur  in 
gentis  tuee,  per  quam  videlicet  gentem  populus 
ianus  signilicatur.  Hoc  est  enim  qnod  Judseis 
'edentibus  Dominus  ait :  «  Muiti  reges  et  pro- 
volnerunt  videre  quse  vos  videtis,  et  non  vide- 
et  audire  quae  auditis,  et  non  audierunt  {Lue, 
»  Omnes  enim  desiderabant  adventum  Cbri- 
omnes  desiderabant  connumerari  et  sociari 
is  Christi.  «  Ut  lauderis  in  haereditate  tua.  » 
)s,  quasi  dicat,  esse  in  Ifietitia  gentis  tnae,  ut  a 
quoque  simul  lauderis  cum  beereditate  tua,  et 
lum  ovile  et  unus  pastor  (789).  Hinc  narrare 


D 


quod  eos  iiberare  non  potuisset.  Hec  autem  ideo  fe- 
cit,  «  ut  notam  faceret  eis  potentiam  suam.  >  Sed 
quid  profuit,  cum  ipsi  eam  cognoscere  noiuerint? 
«  Et  increpuit  mare  Rubrum,  et  exsiccatum  est, 

•  et  eduxit  eos  in  aquis  muUis,  sicut  in  deserto,  et 
»  liberavit  eos  de  manu  odientium,  et  redemit  eos 
»  de  manu  inimicorum,  et  operuit  aqua  tribulantes 
»  eos,  unus  ez  eis  non  remansit.  •  Quid  per  mare 
Rubrum,  nisi  baptismum?  Qaid  vero  per  Pharaonem 
et  ezercitum  ejus,  nisi  diabolum  et  vitiornm  multi- 
tudinem  intelligamus?Isti  vero  usque  ad  baptismam 
popalum  Dei  persequuutur;  sed  ibi  pereuot,  et  de- 
struantur. 

«  Et  crediderunt  in  verbis  ejus,  et  cantaverunt 
»  laades  ejus,  cito  feceruat,  et  obliti  suat  operum 
»  ejus,  et  non  sustinuerunt  consilium  ejus.  »  Viden- 
tes,  inquit,  mirabilia  Dei  quse  fecerat,  verbis  ejus 
crediderunt,  et  laudes  ejus  cantaverunt;  cito  hoc 
fecerant,  et  subito  defecerunt,  et  obliti  operum  ejus 
non  sustinuerunt  consilium  ejus.  Si  enim  consilium 
ejus  BM  sustinuissent  et  fecissent,  non  perissent. 

«  Et  concupierunt  concupiscentias  in  deserto,  et 

•  tentaverunt  Denm  in  siccitate.  >  Quid  istffi  tenta- 
tiones  signiiicent,  Apostolus  docet,  ubi  ait :  «  Neque 
tentemus  Deum,  sicut  quidam  eorum  tentaverunt,  At 
a  serpentibus  perierunt  (I  Cor.  x,  9).  —  «  Et  hsec, 


)  Ez  bis  plane  noscitur  qnantam  tidem  et  spem  S.  David  et  jasti  Veteris  Testamenti  haberent  in  futu- 
iedemptorem. 


1107 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SI6NIENSIS. 


! 


1108 


inquit,  omnia  in  fignra  contingebant  illis ;  scripta  ii 
sunt  autem  ad  correptionem  nostram  (I  Cor,  x,  ii).  » 

«  £t  dedit  eis  petitiones  eorum,  et  misit  saturita- 
»  tem  in  animas  eorum.  >  Dabat  eis  Dominus  quod 
petebant,  ut  vel  sic  a  murmaratione  cessarent,  et  de 
ejus  omnipotentia  non  dubitarent. 

c  Et  irritaverunt  Moysen  in  castris,  et  Aaron  san- 

V  ctum  Domini.  Aperta  est  terra,  et  deglutivit  Da- 
»  tban;  et  operuit  super  Sjnagogam  Abiron;  etignis 
»  exarsit  in  Sjnagoga  eorum,  et  ilamma  combussit 
)»  peccatores.  •  Tali  morte  digni  sunt,  qui  Dei  sacer- 
dotibus  detrahunt,  ot  vioienter  sibi  sacerdotium  vin- 
dicare  conantur. 

«  Et  fecerunt  vitalam  in  Oreb,  et  adoraverant 
yt  sculptile,  et  mutayerunt  gloriam  suam  in  similitu- 

V  dinem  yituli  manducantib  fenum.  »  Gloria  nostra  B 
Deus  est.  Hanc  autem  gloriam  Judsei  in  vitulum  com- 
mutaverant,  quando  pro  Deo  vituium  adoraverant. 
Hic  autem  vitulas  eos  devoravit,  quia  fenum  sunt, 
aicut  scriptum  est  :  c  Yere  fenum  est  populus  {Isa, 
XI,  7),  »  fenum  autem  vitulus  manducat. 

c  Et  oBliti  sunt  Deum  qui  liberavit  eos,  qui  fecit 
»  magnalia  in   iEgypto,   mirabilia  in  terra  Cham, 

>  terribilia  in  mari  Rubro.  Et  dixit  nt  disperderet 
•  eosy  si  non  Moyses  electus  ejus  stetisset  in  confra- 
»  ctione  in  conspectu  ejus,  ut  averteret  iram  ejus, 
»  ne  disperderet  eos.  n  Hoc  autem  factam  est,  quan- 
do  considerata  terra  promissiouis,  Josue,  et  Caleb 
et  cfleteri  qui  cum  eo  erant  reversi  sunt :  qui  cum 
nuntiassent  ea  quse  viderant,  territus  est  popuhis, 
et  se  illuc  transire  negavit,  oblitus  tot  et  tantorum 
miraculorum  quse  jam  coram  eis,  et  in  iEgypto  et 
in  mari  Rubro,  Dominus  fecerat.  Unde  et  Dominus 
iratus  occidere  vokiit,  sed  Moyses  iram  suam  confre- 
git  et  avertit,  ne  eos  occideret  et  disperderet.  Unde 
et  subditur  : 

«  Et  pro  nihilo  habueront  terram  desiderabilem. » 
Pro  nihilo  quidem,  quia  se  periculis  pro  ea  tradere 
noluerunl^  et  ideo  in  eam  non  intraverunt,  quam 
tam  immenso  desiderio  et  videre  et  babere  cupie- 
runt.  «  Et  non  crediderunt  in  verbis  ejus,  >  quibus 
Moyses,  Josue  et  Caleb  eos  hortabantur,  et  ne 
timerent  confortabant. 

»  £t  murrauraverunt   in  tabernaculis    sais,  nec 

>  exaudierunt  vocem  Domini;  et  elevavit  manum  D 
M  suam  snper  eos  in  deserto,  et  ut  dejiceret  semen 

»  eorum  in  nationtbus,  et  disperderet  eos  in  regio- 
»  nibus.  >>  Dicens  Moysi :  «  Dimitte  me,  ut  deleam 
populum  istam,  et  faciam  te  in  gentem  magnam 
(Deut.  IX,  i4),  »  Htstoria  quidem  narratur  nobis, 
sed  quffi  vaide  consideranda  est  et  memorie  com- 
mendanda,  ne  et  non  miraculorum  Christi,  et  virtu- 
tom  ejus  qnse  nobis  quotidie  leguntur  obliviscamur, 
et  promissam  nobis  hoereditatem  parvi  pendamus, 
sed  yiriliter  contra  omnes  adversarios  nostros  dimi- 
cemus,  ut  ad  eam  transire  valeamus. 

c  Et  consecrati  sunt  Beelphegor,  et  manducave- 


1»  runt  sacrificia  mortnomm.  »  Nescio  qnid  nefan- 
dias  unquam  isti  facere  potnissent,  qoi  se  ipsos 
diabolo  consecrarunt,  eique  sacrificarunt,  et  de  ipsis 
scelestis  sacrificiis  mandncaverunt.  Unde  iratus  Do- 
minus  Moysi  dixit :  «  Tolle  cunctos  principes  popnli, 
et  suspende  eos  contra  solem  in  patibnlis,  ut  aufe- 
ratur  fnror  mens  ab  Israel  (Num.  xxv,  4).  » 

«  Et  irritaverunt  eum  in  studiis  suis,  et  multipli- 
»  cata  est  in  eis  ruina.  >  Hoc  autem  totum  descen- 
dit  ex  consilio  Balaam,  qui  docuit  Balac  ut  Tirgines 
snas  Judseis  opponeret,  qnarum  amore  miseri  homi- 
nes  superati,  earum  diis  immolarent,  et  ad  hoc  tam 
immensum  scelus  devenirent.  Cam  magno  igitnr 
studio  atque  frequentia  ad  eas  intrantes,  magnam 
iram  contra  se  concitaverunt,  donec  Phinees  super- 
veniens  cum  gladio  fornicatores  interfecit.  Et  jam 
viginti  tria  millia  hominum  ceciderant,  quando  Phi- 
nees  pro  eis  oravit  et  exauditus  est.  Et  hoc  est  qnod 
ait : 

«  Stetit  Phinees,  et  exoravit,  et  cessavit  qnassa- 
»  tio,  et  repntatum  est  illi  ad  justitiam  a  generatio- 
>  ne  usque  in  generationem,  usque  in  ssculum.  i 
Hunc  igitnr  et  nos  imitari  debemus,.ut  fomicationis 
spiritum,  ubicnnque  est,  verbi  Dei  gladio  confodia- 
mus. 

«  Et  irritavernnt  eum  ad  aquas  contradictionis, 
»  et  vexatns  est  Moyses  propter  eos,  qaia  exacer- 
»  bavernnt  spiritum  ejus,  et  distinxit  in  labiis  suis. » 
Istee  sunt  aqa«i  contradictionis,  ubi  jorgati  sunt  filii 
Israel  contra  Dominum,  quando  Moyses  dizit  eis: 
«  Audite,  rebelles  et  increduli,  num  de  petra  bae 
poterimus  nobis  producere  aquas?  » [Num,  xx,  iO.) 
Et  tunc  quidem  Moyses  distinxit  in  labiis  suisy  per 
quod  significatur,  qnia  cam  magna.8nppIicationede- 
precatus  est  Dominum  pro  eis  in  secreto  pectoris 
sui  (790).  Illse  antem  aquae  hsec  qnatuor  Evangelio- 
rum  fiumina  significabant,  qvLfB,  de  Christi  corpore 
emanantia,  omnibns  ad  bibendnm  abandanter  suffi- 
ciunt.  Quse  non  immerito  aqnse  contradictionis  di- 
cnntur,  quia  valde  mnlti  sunt  qui  eis  contradicont 
Hinc  autem  ea  enarrare  incipit  quse  facta  sant,  post- 
S1t9  quam  Jordanem  transierunt,  et  terram  pro- 
missionis  intraverunt.  Prsceperat  autem  illis  Domi- 
nns  ut  omnes  gentes  disperderent  quarum  terram 
possessuri  erant,  quod  qnia  non  fecerunt,  molta 
mala  ab  eis  postea  passi  sunt.  Sed  quia  omnia  in  fi- 
gura  contingebant  illis  et  ad  correptionem  nostrao 
scripta  sunt,  nos  demus  operam  ut  totam  vitioram 
gentem,  quse  in  nostra  carne  habitat  et  dominator, 
usque  ad  internecionem  interficiamus  et  dbperda- 
mus,  nt  nunquam  amplius  contra  nos  insargere  va- 
leant,  ne  forte  de  nobis  qaoque  dicatar,  quod  se- 
quitur  : 

«  Non  disperdiderunt  I  gentes,  quas  dixerat  Domi- 
n  nus  illis,'  et  commisti  sunt  inter  gentes,  et  didice- 
•  runt  opera  eorum,  et  servierunt  sculptilibos 
»  eorum,  et  factum  est  illis  in  scandalam,  et  im- 


(790)  «  Ea  tamen  qua  dubitnvit  Moyses,  sanctitate      terram  introiret  promissionis,  qui  de  Domino  magoo 
servata,  hac  tantum  meruit  ultione  percelli  ne  in      promittere  non  prsesumpsit.  >  Cassioo. 


4109 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


itlO 


9  molaTeniDt  filios  suos  et  filias  suas  dffimoniis,  et  A 

>»  effoderant  sanguinem  innocentem,  sanguinem  fi- 

»  lioram  sooram  et  filiaram  suaram«  qaas  sacrifi- 

»  caverant    sculptilibas    Ghanaan;    et    infecta   est 

»  terra  in  sauguinibusy  et  contaminata  est  in  operi- 

»  bns  eoram.  >   Simplez   hic  narralur  historia,  et 

quam   stulti  et  iniqui  isti  fuerint,  qnantumqne  a 

:  primis    suis   parentibus^    quibus     terra    promissa 

I  faerat,  degeneraverint,  apertissime  ostendit.  Ut  om- 

:    nes  intelligaot,   justo   Dei  judicio,    eis  omnia  mala 

accidisse,    qufle   super   eos    venisse    narrantur.  Sic 

enim  tota  terra  eorum  iniquitatibus  violata  et  con- 

taminata  est,  ut  eam  merito   Deus  abominari  de- 

baisset. 

<c  £t  fornicati  sunt  in  adinventionibus  suis,  et  B 
»  iratus  est  Dominus  in  populum  saum,  et  abomina- 
»  tus  est  heereditatem  suam,  et  tradidit  eos  in  ma- 
»  nus  gentiam,  et  dominati  sunt  eorum  qai  oderunt 
»  eos,  et  tribalaverant  eos  inimici  eoram,  et  humi- 
1»  liati  sunt  sub  manibns  eorum,  saepe  liberavit  eos.  » 
£t  in  hoc  qnidem  magna  Dei  clementia  declaratur, 
quia,  quamvis  Deum  sic  offendissent,  quotiestamen 
hamiliati  ad  eum  clamabant,  toties  eos  exaudiebat« 
et  de  inimicorum  suorum  manibas  liberabat.  Et  hoc 
quidem  prsecipue  tempore  Judicum  factum  fuisse, 
qui  leget,  inveniet. 

«  Ipsi  autem  ezacerbaverunt  eam  in  consilio  suo, 
»  et  humiliati  sunt  in  suis  iniqnitatibas.  »   Si  enim 
ejus  consilio  credidissent,  ab  ejus  imperio  non  reces-  ^ 
sissent ;  sic  in  suis  iniquitatibus  ab  adversariis  sais 
humiliati  non  faissent. 

«  Et  respexit  eos  cum  tribularentur.  »  Si  tamen 
poenitentes  eam  orabant  et  invocabant.  Hoc  est  enim, 
quod  dicit ;  c  cam  ezaadiret  orationes  eorum.  i» 
Quomodo  enim  eorum  orationes  exaudire  posset, 
nisi  eum  invocasseat  et  orassent? 

c  Et  memor  fuit  testameati  sui,  et  pcenituit  eum 
1»  secundommultitudinem  misericordio*  suce.  »  Deum 
non  poenitet,  sed  poenitere  videtur,  quando  poeni- 
tentis  imitatur  affectum ;  si  eum  qaem  affiigebat 
snbito  aliquis  amplecti  et  honorare  incipiat,  poeni- 
tere  videtur. 

«  Et  dedit  eos  in  misericordias  in  conspectu  om- 
»  nium  qui  ceperant  eos.  >  Non  enim  interficiebant  D 
eos,  neque  a  patriis  legibus  recedere  cogebant, 
semperque  secum  prophetas  hahebant  qai  eos 
consolabantur  et  Dei  misericordias  eis  promitte- 
bant. 

cc  Salvos  nos  fac,  Domine  Dens  noster,  et  congrega 
>  nos  de  nationibus,  ut  conflteamar  nomini  sancto 
»  tuo,  et  gloriemur  in  laude  tua.  »  De  illis  nunc 
Propheta  specialiter  loquitur  qui  in  fine  sseculi  fu- 
turi  sunt,  de  qnibus  alibi  dicitur  :  c  In  diebus  illis 
salvabitur  Juda,  et  Israel  habitabit  confideoter 
{Jer.  xxziii,  16).  »  Itemque  :  «  Si  fuerit  numerus 
liliorum  Israel  sicut  arena  raaris,  reliquiiB  conver- 
tentur  {Isa.  x,  21).  >  Pro  istis  orat  Propheta  quos 
ubique  gentium  videt  esse  dispersos,  at  in  unam  fi- 
dem  congregentur«  et  Christum  confiteantur  et  in 


eo  glorientnr,  qnod  eam  laudare  tantum  digai  facti 
sunt. 
c  Benedictus  Dominus  Deus  Israel  a  ssecolo  nsqaa 

>  in  sfleculum  ;fiat,  fiat.  »  Nunc,  inquit,  quia  Jodieiet 
gentiles  ex  omnibus  mundi  partibus  in  unum  con- 
gregati  sunt  omnesque  in  unam  fidem  convenerant, 
omnes  eum  benedicunt  et  ejus  benedictiones  confir- 
mantes  dicunt, «  fiat,  fiat.  > 

680  PSALMUS  GVf. 

ALLELUIA. 

Qaid  significet  Alleluia,  satis  quidem  dictum  est, 
sed  satis  factum  non  est.  £t  ideo  toties  nos  Propheta 
hortatur  laudare  Dominnm,  quia  nunquam  satis  lau- 
dare  possumus. 

c  Gonfitemini  Domino,  quoniam  bonus,  quoniam 
»  in  sseculum  misericordia  ejus.  »  Hos  nunc  hor- 
tatur  Propheta  ad  laudes  Domini  qui  Ghristi  san- 
gaine  redempti  sunt  et  ex  omnibus  mundi  partibus 
in  unam  catholicam  Ecclesiam  congregati. 

(c  Dicant  nunc  qui  redempti  sunt  a  Domino,  quos 
»  redemit  de  manu  inimici,  et  de  regionibus  con- 
»  gregavit  eos.  »  Nunc,  inqait,  in  hoc  tempore  tusa 
redemptlonis  confiteantur  Domino,  et  nunc  laudes 
ejus  dicant,  et  prsedicent  omnes  qui  redempti  sunt  a 
Domino;  illi  videlicet  quos  Dominus  redemit  de 
manu  inimici,  et  de  potestate  diaboli  liberavit,  et  de 
omnibus  nationibas  in  unam  fidem  coogregavit.  Et 
hoc  est  qaod  ait  : 

cc  A  solis  ortu  et  occasu,  ab  aquilone  et  mari.  » 
Mare,  quod  totum  circumit  mundnm,  nunc  prosola 
parte  australi  ponitur. 

c  Erraverunt  in  solitudine  in  siccitate,  et  viam 
»  civitatis  habitationis  non  invenerunt.  »  Omnes, 
inquit,  isti  erraverunt ;  sed  Christi  gratia  illuminati 
sunt.  Sed  ubi  erraverunt  ?  In  solitudine,  et  non  so- 
lum  in  solitudine,  sed  in  sicca  solitndine.  Haac  est 
illa.solitudo,  de  qua  Propheta  dicit:  c  Ego  vox  cla- 
mantis  in  deserto  {Joan.  i,  25).  »  Totus  mnndus 
erat  solitudo,  quando  Dominus  venit,  omnis  terra 
arida  et  sterilis  erat ;  nondum  homines  illam  viam 
invenerant  quae  ducit  ad  civitatem  habitationis  : 
c  Ego,  inquit  Dominus,  sum  via,  veritas  et  vita; 
nemo  venit  ad  Patrem,  nisi  per  me  {Joan,  xir,  6).  » 
Hsec  est  igitur  illa  via  quse  ducit  ad  Patrem  et  ad 
civitatem  habitationis.  Illa  sola  civitas  habitationis, 
in  quam  qnicanque  intrant,  eeternam  habent  et  feli- 
cem  habitationem. 

« Esurientes  et  sitientes,   anima  eorum  in  tpsis 

>  defecit.  >  Omnes,  inquit,  adhuc  esurientes  et  si- 
tientes  erant,  quia  veritatis  et  sapientise  cibnm  et 
potum  nondum  gustaverunt,  et  ideo  anima  eoram 
fame  et  siti  in  ipsis  defecerat :  (c  Non  autem  fame 
panis,  ut  Propheta  ait,  neque  siti  aquze,  sed  audtendi 
verbum  Dei  {Amos,  viii,  1i).  > 

((  Et  clamaverunt  ad  Dominum  cum  tribularentory 
»  et  de  necessitatibus  eorom  liberavit  eos.  »  Hoc 
autem  tunc  factum  est,  quando  audita  evangelica 
prnedicaiione,  se  in  errore  et  diaboli  laqueis  esse 
cognoverunt.  Sed  mox   clamantes   et  pcenitentiam 


IHl 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


agentes  salyali   et  liberati   sunt.   Et   tunc  qaidem  A  praedicatione  illuminati  sunty  et  clamantes  ad 


nam  de  istis  tantis  necessitatibus  liberati  su 
boc  estquod  dicit : 

c  Et  clamaverunt  ad  Dominum  cum  tribular 
D  et  de  necessitatibus  eorum  iiberavit  eos.  ^ 
aulem  fuerint  istse  necessitates,  audiamos  : 

«  Et  eduxit  eos  de  tenebris  et  umbra  morl 
»  yincula  eoram  disrupit.  >  Et  boc  quideu 
superius  exposuimus,  quia  erroris  et  ca 
tenebras  patiebantur. 

c  Confiteantur  Domino  misericordifl&  ejus  el 
1»  bilia  ejus  iiliis  bominam.  »  Et  hoc  simj 
expositum  est.  Quod  tamen  dignum  est  ut  : 
repetatur,  quia  magnaDeimisericordia  est,ma( 


«  edoxit  eos  Dominns  in  viam  rectam,  nt  irent  in  ci- 
»  yitatem  habitationis.  » 

«  Ck>nfiteantur  Domino  misericordiee  ejus  et  mira- 
»  bilia  ejus  filiis  hominum. «  Egregie  autem  dicitur, 
ut  misericordiffi  et  mirabilia  laodent  Dominum^  quia 
per  misericordias  quas  fecit,  et  per  mirabiiia  qa» 
filiis  hominum  ostendit,  laudatur  et  magnificatur 
Dominus.  Et  dignum  quidem  est  ut  eum  laudent 
qui  ea  bona  suscipere  meruerunt  quae  superius  ex- 
posita  snnt. 

c  Qoia  satiavit  animam  inanem,  et  animam  esu- 
»  rientem  satiavit  bonis.  »  Hoc  est  enim,  quod  su- 
perius  dixit,  quia  «  de  necessitatibus  eorum  libera- 
1»  vit  eosy  »  qui  esurientes  et  sitientes  erant.  Inanes  n  miracula  qute  nobis  in  boc  Psalmo  narranti 
erant  illae  animse,  quse  Christi  fide  et  cogitatione  va-  quse  miracula  ? 
cusa  erant.  Has  autem  satiavit  Deos  omnibus  bcnisy 
quia  utriusque  Testamenti  dulcedinem  et  veritatem 
intelligere  fecit. 

«  Sedentes  in  tenebris  et  in  umbra  mortis,  vincu- 
» lis  ligatos  in  mendicitate  et  ferro.  »  Subauditur, 
liberavit  eos  Dominus.  Hoc  enim  inferius  conti- 
nuatur,  ubi  dicitur,  «  de  necessitatibus  eorum  libe- 
»  ravit  eos.  »  Hic  est  ille  populas,  de  quo  Propheta 
ait  :  «  Populus  qui  sedebat  in  tenebris  vidit  lucem 
magnam,  ambulantibuslin  regione  umbrse  mortis, 
lox  orta  est  eis  {Isa.  ix,  2).  »  Sedebant  isti  in  tene- 
bris  erroris  et  cscitatis,  et  sub  illius  arboris  umbra 
quse  non  refrigerium,  sed  mortem  dabat.  Erant  au- 


«  Quia  contrivit  portas  aereas,  et  vectes  ; 
9  confregit.  »  Valde  dura  et  fortia  esse  ostei 
eo  qaod  serea  et  ferrea  ea  esse  dicit.  Omnia 
namenta  diaboli  tam  fortia  sunt,  ut  merito  i 
ferrea  esse  dicantar.  Non  est  ergo  mirum  s 
vitee  corda  iniquorum  penetrare  nequeunt,  qi 
fortiter  clausa  et  obserata  sunt.  Orauia  v 
peccata  machinamenta  diaboli  sunt,  quse  vei 
obsistunt,  ne  ad  cor  hominis  penetrare  valeat 
tamen  virtus  et  potentia  Dei,  et  quamvis 
homo  in  via  iniquilatis  clausus  et  ligatus  si 
tamen  eum  trahit,  et  ad  viam  veritatis  revc 
hoc  est  quod  dicit  : 


tem  in  vinculis  ferreis,  iu  mendicitate,  quia  spiri-  C      «  Suscepit  eos    de  via   iniquitatis   eonim 


toaiibus  divitiis  pauperes  dura  diaboii  catena 
stringebantur.  Hoc  autem  cur  eis  acciderit  sequen- 
tia  manifestant. 

«  Quia  exacerbaverunt  eloquium  Domini,  et  con- 
»  silium  Altissimi  irritaverunt.  »  Neque  ipbi  per  se, 
vel  a  doctoribus  suis  cognoscere  poterant  veritatem, 
neque  his  qui  divino  oracnlo  eum  praedicabant, 
credere  volebant,  sed  potius  contra  divinse  legis 
preedicatores,  errorem  suum  oranibus  modis  defen- 
dere  nitebantur.  Et  hoc  quidem  erat  eloquium  Do- 
mini  exacerbare,  ejusque  consilium  irritare.  Unde 
et  subditur  : 

«  Et  hnmiliatum  est  in  laboribus  cor  eoram,  et 
» infirmati  sunt,   nec  fuit  qui  adjuvaret.  »  Magnus 


labor  est  veritatem  investigare,  quam  quidem  nemo  ^  mortem. 


quasi  aliquis  diceret :  Quid  causae  est  qi 
homines  a  diabolo  et  vinci  et  humiliari  po 
ait  propter  injustitias  enim  suas  hiimiliati  : 
quasi  dicat :  Hoc  faciuntqui  falsitatem  et  inJQ 
diligunt,  et  eam  quam  diligere  debent  ve 
odio  habent.  Et  hoc  est  qaod  ait : 

u  Omnem  escam  abominata  est  anima  eoi 
»idcirco  appropinquaveruntusque  ad  portas  n 
Omnem,  inquit,  escam  salutiferam  et  vivifi< 
perquam  utriusque  Testameuti  doctrina  signi 
abominata  est  anima  eorum,  et  ideo  ad 
niortis  appropinquaverimt,  quia  hsereticis  c 
Fmaticis  aliisque  deceptoribus  se  sociaveru 
enim  sunt  portee  mortis  quia  per  istos  intn 


suo  ingenio,  sine  diviaoauxilio  iuvenire  poterit.  £t 
ideo  omnes  sepculi  sapientes  stulti  facti  sunt,  et  ad 
veritatis  agnitionem  pertingere  non  potuerunt.  Cor 
autem  cumvincit  exaltatur,  cumvmcitur  humiiiatur. 
Quod  itaque  hic  dicitur :  c  Humiliatum  est  in  labo- 
ribus  coii.  eorum,  »  tale  est  ac  si  diceret :  &31 
Quamvis  multum  die  iiocteque  cogitaudo  et  medi- 
iaodo  laborassent,  viclum  tamen  et  humiliatum  est 
coretingenium  eorum,  qaoniam  ad  veritatis  uoti- 
tiam  suo  ingenio  pervenire  non  potuerunt,  sed  om- 
nino  mfirmati  suut,  nec  fuit  inter  eos  neque  scriptu- 
ra  nec  sapiens  aliquis,  qui  eis  hoc  iu  labore  auxilium 
prffi^taro  valuisset.  Cuni  igitur  sic  niedilando  tribu- 
iarentur  et    aiiligereutur,    audila  subito  evangelica 


«  Et  clamaverunt  ad  Dominum  cum  tribuln 
»  et  de  necessitatibus  eorum  liberavit  eos. 
autem  jam  superius  expositum  est.  Sed  qi 
de  necessitatibus  eorum  liberavit  eos,  sequiti 

«Misit  verbum    suum,   et  sanavit  eos  et 
ft  de  interitu   eorum.  >    Hoc  autem   de    Si 
nostro  intelligitor,  qui   ad  sanandas   et   lih 
omnes  geotes  a  Deo  missus  est. 

«  Confiteantur  Domino  misericordice  ejos  e 
»  bilia  ejus  filiis  hominum.  >  Nunc,  quasi 
Misericordifie  et  mirabilia  necessaria  &unt 
sancti  prcedicatores  ad  proedieandum  et  saci 
laudisimmolandum  mittuntur.  Hocesteuim  qi 

«  Ut  sacriticent  sacrificium  laudis,   el  anu 


4113 


EXPOSmO  IN  PSALMOS. 


1114 


>»  opera  ejus  in  exsultatione.  »  De  hoc  sacriGcio  dicit  A  liberavit  eos.  Plana  sunt  hsec  et  jucanda  ad  intelir 
Apostolus  :  «  Per  ipsam  ergo  oflferamus  hostiam      gendum. 


laadis  semper  Deo,  id  est  vitulos  labiorum  confi- 
tentium  nomini  ejus  {Heb.iiUf  15).  »  Vituli  namque 
labioram,  iaodes,  sermones  et  yerba  sant  qu« 
apostoli  prsedicare  et  nuntiare  mittuntur.  Sed  ut 
hoc  in  exsultatione  facere  valeant,  neces^e  est  ut 
misericordias  et  mirabilia  Dei  cum  eis  yadant. 

c  Qui  descendunt  mare  in  navibus,  facientes  opera- 
»  tiones  in  aquis  multis,  ipsi  viderunt  opera  Domini 
»  et  mirabiJiaejusin  profundo. »  Istiqui  descendunt 
mare  in  navibas  apostoli  sunt  et  doctores.  Et  ipsi 
quidem  fecerunt  operationes  in  aquis  multis,  quia 
prsedicaverunt,  et  virtutes  multas  feceruntinpopulis 
multis.  £t  hoc  est  qaod  ait :  «  Ipsi  viderunt  opera 
Domini,  et  mirabilia  ejus  in  profundo.  »  Tunc  enim 
in  profuDdo  maris  apostoli  mirabilia  videruntn  quando 
inter  impios  et  peccatores  mortuos  suscitabant, 
csecos  illuminabant,  aliaque  miracala  faciebant. 
Descendit  autem  unusquisque  in  navicula  corporis 
8ui,  quffi  quidemfragiles  erant  et  naufragiodestinatse ; 
sedspiritus,  qui  prsesidebat,  fortis  erat,'et  navigandi 
peritus.  Unde  et  Dominus  ait  :  «  Spiritus  quidem 
promptus  est,  caro  autem  infirma  (Ma^^A.  xxvi,  41).  • 

«  Dixit,  et  stetit  spiritus  procellfle,  et  exaltati 
»  sant  ilactus  ejus.  >  Hoc  est  enim  quod  per  Prophetam 
Dominus  ait :  <  Ego  Dominus,  qni  conturbo  mare,  et 
intumescunt  iluctus  ejus  (ha,  li,  15).  »  Tantum 
enim  et  non  ampUus  poterant  mali  contra  bonos, 


B 


«c  Confiteantur  Domino  misericordie  ejut,  et 
»  mirabilia  ejus  filiis  hominnm.  »  Et  hoc  qoare? 
w  Ut  exaltent  eum  in  Ecclesia  plebis,  et  in  cathedra 
» seuiorum  laudent  eum.  >  Constat  igitur  qaia 
aliter  eumexaltarenon  possunt,nisi  Dei  misericoirdiA 
et  mirabilia  adsint.  Inde  estenim  quod  alibi  dicitur : 
«  Quia  ;profecti  prfledicaveruQt  ubique,  { Domino 
cooperante  et  sermonem  confirmante,  sequbntibus 
signis  {Marc,  xvi,  20).  »  Quid  est  autem  in  Ecclesia 
plebis,  nisi  in  populo  gentium  ?  £t  quid  est  in  cathe- 
dra  seniorum,  nisi  in  Synagoga  Juda^orum?  De  hac 
autem  cathedra  Dominus  ^ait :  «  Super  cathedram 
Moysi  sederant  Scribse  et  Pharissei  {Matth,  xxui,  2).  » 

«  Quia  posuit  fiumina  ia  desertum,  et  exitos 
»  aquarum  in  sitim;  terram  frugiferam  in  salso- 
»  ginem,  a  malitia  inhabitantium  in  ea.  »  E  contra 
vero,  «  qui  posuit  desertum  in  stagna  aquarum,  et 
»  collocavit  illic  esurientes,  et  constituerunt  civitatem 
»  habitationis.  »  Hoc  est  igitur,  unde  apostoli  et 
prsdicatores  et  in  ^Ecclesia  plebis  et  in  cathedra 
seniorum  Dominum  exaltare  et  laudare  debent, 
quia  deponitsuperbos,  et  exaltat  humiles,  qaia  con- 
vertit  in  Libanum  Chermel,  et  Chermel  in  saltam 
reputatur.  Quia  convertit  desertum  in  terram  fructi- 
feram,  et  terram  fructiferam  in  desertum;  et^  ut 
planius  dicatur,  quia  malitiam  Judsorum  repulit, 
et  geutium  simplicitatem  elegit.   Quid  enim  aliad 


quantum  eis  Dominu?  facere  permittebat,  «  Dixit  c  efat  gentilitas,  nisi  desertum  et  terra  sitiens  et  sine 


igitur  Dominus  (dicere  autem,  voluisse  fuit)  et  stelit 
spiritus  procellae.  »  £t  quia  Dominus  hoc  voluit  ut 
spiritus  procellffi  staret  et  mare  in  soo  fervore  et 
tempestate  perseveraret,  ideo  exaltati  sunt  finctus 
ejus.  Et  quid  feccrunt  tunc  illi,  de  quibus  modo 
diximus,  qui  descendunt  mare  in  navibus? 

«  Ascendunt  usque  ad  coilos  et  descendunt  usque 
»  ad  abyssos.  »  Et  ascendere  malum  est  et'descendere 
pejus;  in  utroque  S1t9  enim  periculum  est.  Unde 
et  dicit  quia  c  anima  eorum  in  malis  tabescebat;  » 
id  est  in  calamitatum  et  dolorum  vehementia  con- 
stituti,  vix  a  virtute  non  deficere  valebant.  Poisumus 
autem  intelligere  quod  tunc  ascendebant,  quando 
ante  tyrannos  ad  tribunal  judicii  trahebantur;  tunc 


aqua  ?  Et  ibi  quidem  posnit  Dominus  fiumina,  et 
exitus  aquarum,  quoniam  illis  apostolos  dedit,  et 
sanctarum  volumina  scripturarum.  Judsea  vero  terra 
fructifera  quondam  fuit,  sed  a  malitia  inhabitantium 
in  ea,  in  salsuginem  et  sterilitatem  conversa  est. 
Quod  autem  sequitur  :  c  Posuit  desertuminstagnum 
aqufle,  et  terram  sine  aqua  in  exitus  aquarum,  » 
repetitio  est.  Ibi  autem,  id  est  in  terra  sine  aqoa, 
per  quam  Ecclesia  significatur,  collocavit  Dominos 
esurientes,  iilos  videlicet  dc  quibus  dicitur  :  «  Et 
famelici  saturati  sunt  (/  Reg,  ii,  5).  »  £t  isti  qnidem 
constituerunt,  compleverunt,  eedificaverunt,  et 
cunctis  bonis  abundare  fecerunt  civitatem  habita- 
tionis,  per  quam  vel  Ecclesia,  vel  coelestis  Jerosalem 


vero  descendebant,  cum  in  ima  carceris  trudebantur.  jv  intelligi  potest 


u  Turbati  sunt,  et  moti  sunt  sicut  ebrius,  et  omnis 
»  sapientia  eorum  deglutita  est.  »  Haec  verba  quid 
aliud  significant  nisi  timoris  et  perturbationis 
intolerabilem  immensitatem?  Hinc  est  enim  quod 
Apostolus  dicit  :  «  Nolo  vos  ignorare,  ^fratres,  de 
tribulatione  nostra,  quce  facta  est  nobis  in  Asia, 
quoniam  supra  modum  gravati  sumus,  supra  virtu- 
tem,  ita  ut  teederet  nos  etiam  vivere  (//  Cor.  i,  8).  » 

<t  £t  clamaverunt  ad  Dominum  cum  tribularentur, 
»  et  Je  necessitatibus  eoram  liberavit  eos.  »  Quo- 
modo  autein  liberavit,  audiamus.  «  Statuit  procellam 
»  ejus  inauram,etsilueruntfiuctu8ejus,etl2etatisunt 
»  quod  siiuerunt,  et  eduxit  eos  in  portum  voluntatis 
»eon]tii:  »  ct  ila  quidera  de  necessitatibus  eorum 


t  Et  seminaverunt  agros,  et  plantaverunt  vineas, 
»  et  fecerunt  frnctam  nativitatis.  »Quotidie  seminalur 
ager  Dei,  et  plantatur  vinea  Dei,  et  quotidie  reddont 
fructum  novum,  fructum  nativitatis  novseqoe  nati- 
vitatis.  ■  Plures  enim,  ut  Apostolus  ait,  facti  sont 
sacerdotes  jsecundum  Iegem«  idcirco  quod  morte 
prohiberentur  permanere  {Hebr,  vii,  23j,  »  ut  semper 
aliis  alii  snccedant  qui  in  agro  Dei  et  in  vinea  Dei 
laborare  non  desinant. 

«  Et  benedixit  eos,  et  moltiplicati  sunt  nimis,  et 
»  jumenta  eorum  non  minoravit.  »  Jnmenta  hoc  in 
loco  episcopi  sont  et  sacerdotes.  Hffic  aotem  minorata 
non  sunt,  quia,  sicut  modo  diximus,  alii  pro  aliis 
ordinaniur.   Dicuntur  aulem  jumenta.  quasi  jova-* 


H15 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


111« 


menta,  qnod  nomen,  qoantnm  hnic  ordini  eonyeniaty 
quis  non  intelligat? 

c<  Pauci  facti*sant,  et  vexati  a  tribulatione  malomm 
>  et  doloram.  »  Modo,  quasi  dicat,  jomenta  minorata 
non  sunt  quamTis  persecutionis  tempore  in  Ecclesia 
prsedicatores  valde  pauci  aliquando  facti  sunt, 
multamqoe  ab  iniquis  hominibas  vexati  et  afQicti. 

«  Effusa  est  contemptio  super  principes  eorum,  et 
»  seduxerunt  eos  in  invio,  et  non  in  via  (79  i).  » 
Inde,  quasi  dicat,  vexati  sunt  sancti  a  malorum 
hominum  tribulatione :  quia  super  principes  eorum 
eontemptio  eiTusa  est,  qui  eos  seduzerunt  in  invio,  et 
non  in  via.  Isti  principes  beeretici  sant,  qui  semper 
contendere  parati,  et  saos  decipiant,  et  sanctos' 
qniescere  non  patiuntnr.  Decipiunt  aatem  eos  in 
invio,  et  non  in  via,  quia  nemo  est  qai  in  oranibus 
decipiatur.  Ubi  sedocitor  homo,  in  invio  est;  et  ubi 
non  seducitar,  in  via  est. 

699  «  Et  adjuvit  pauperem  de  inopia,  et  posuit 
»  sicut  oves  familias.  v  De  quibus  modo  superius 
dixit,  «  pauci  facti  sunt,  »  eosdem  ipsos  propter 
ipsam  paucitatem  paaperes  vocat.  Vicioa  sibi  sunt 
paucitas  et  paupertas,  et  pene  idem  signiflcare 
videntur.  Qaomodo  adjuverit  pauperem  de  inopia, 
id  est  de  supradicta  paucitate,  ezponit  dicens  : 
c<  Et  posuit  sicut  oves  familias,  »  qooniam  sicut 
greges  ovium,  sic  eos  maitiplicavit.  Singulas  autem 
Ecclesias  intelligere  possumus. 

c  Videbuntrecti,  et  Isetabuntur,  et  omnis  iniquitas 
»  oppilabit  os  suum,  •  Viderunt,  inquit,  recti  ea 
qu8B  in  hoc  psalmo  scripta  sunt  et  Isetabuntur, 
qaoniam  totus  iste  psalmus  misericordia  plenus  est. 
Iniqui  vero  taceant,  et  contra  Deum  ulterius  non 
loqnantur.  Nullam  excusationem  habere  poterit, 
qui  post  tantam  misericordiarum  plenitudinem  ab 
iniquitate  non  recedit. 

«  Qats  sapiens,  et  custodfet  hsec,  et  tonc  intelliget 
»  misericordias  Domini  ?  »  llle,  inquit,  sapiens  est, 
qui  ista  castodit.  Et  qui  ista  custodierit,  ille  sine 
dubio  intelliget  misericordias  Domini.  Intelligere 
autem  hoc  in  loco  suscipere  est.  Nemo  enim  sic 
eas  iutelliget,  sicat  ille  qui  eas  sascipiet. 

PSALMUS  CVII. 

CANTICUM    PSALMI   DAVID. 

Quid  est  aatem  canticum  psalmi,  nisi  laus  bonse 
operationis  ?  Laudantur  igitur  in  hoc  psalmo  opera 
bona,  et  qai  ea  operantur.  Eloqnitur  contra  philo- 
sophos  et  hcereticos,  qui  suam  scientiam  extollentes, 
sanctorum  irrident  doctrinam  et  simplicitatem.  Sed 
yirjustusea  non  curat,  neque  propter  hoc  divino) 
legis  scientiam  et  prsedicare  cessat. 

c  Paratum  cor  meam,  Deus,  paratum  cor  meum  : 
»  cantabo,  et  psalmum  dicam  Domino.  »  Faciant 
illi  quidquid  velint,  dicant  qaod  velint,  laudent 
dogmata  sna,  vitaperent  nostra  ;  cor  meum  semper 
est  paratum  ad  cantandum,  ab  jubilandum,  ad  lau- 

(79 i)  Effcuus  est  contemptus  super  principes,  Et 
seduxit  eo8  in  invio,  et  non  in  tia.  ita  lectio  apad  S. 
Aag.  Ad  qaae  subjicit :  c  Quid  est,  ergo  seduxit  eos. 


B 


A  dandum  et  priBdieandmn,  et  rerbnm  vit®  et  Mlotis 
cunctis  gentibus  nnntiandam.  Et  hoc  est  quod  dicit : 
a  Cantabo,  et  psalmum  dicam  Domino.  »  Sed  ubi? 
in  psalterio  et  cithara.  Hoc  est  enim  quod  seqaitur  : 
«  Exsurge,  gloria  mea,  exsurge,  psalterium  et 
»  cithara,  »  exsurgam  diiucnlo.  Quid  per  psalterinm 
et  citharam,  nisi  Vetus  et  Novam  Testamentum 
intelligamus?  Decem  chordas  habet  psalterium, 
quia  decem  sunt  verba  legis.  In  cithara  vero  vel 
tres,  vel  quatuor  chordfle  sufiiciunt;  et  tres  quidem 
mysterium  Trinitatis,  quatuor  vero  totidem  Evange- 
liorum  libros  designant.  Cantant  igitur  sancti  vel  in 
psalterio,  vel  in  cithara,  quia  alium  cantum  et  do- 
ctrinam  non  habent  nisi  Veteris  et  Novi  Testamenti.. 
Si  igitur  psalteriam  et  cithara  ab  Fcciesia  toUatur, 
quid  dicat,  quid  cantet,  quid  preedicet  non  habebit. 
Est  igitur  omnis  gloria  ejus  in  psalterio  et  cithara, 
quia  sine  cantu,  sine  doctrina  et  scientia,  nuliam 
gloiam  habere  potest.  Et  qaamvis  omnis  modolatio 
psalterii  etcitharse  suavis  sit,  etdnlcis  adaudiendum; 
illa  taroen  dulcissima  est  qufie  a  tribus  chordis  in 
cithara  modulatur.  Et  talis  quidem  est  ilie  cantus, 
quem  sicut  Isaias  propheta,-  et  Joannes  apostolns 
dicitur  :  c  Seraphim  et  quataor  animalia  cantare  non 
cessant :  Sanctus,  sanctas,  sanctus  Dommus  Deas 
omnipotens,  plena  est  omnis  terra  gloria  ejos  (Apoe. 
IV,  9).  xu  Merito  igitur  dicit  Ecclesia  :  «  Exsnrge, 
gloria  mea,  exsurge,  psalterium  et  cithara ;  •  et  ego 
quidem   exsurgam  dilucnlo.  Tu,  inquit,  psalterium, 

^  et  tu,  cithara,  semper  esto  parata,  ut  nullum  mihi 
impedimentum  et  moram  faciatis,  quia  ego  quidem 
ad  cantandum  exsurgam  valde  diluculo.  In  hoc  autem 
se  per  totum  diem  a  mane  usqoe  ad  vespemm,  id 
est  omni  tempore  vitse  sufle  se  cantare  et  jubilare 
promittit,  quod  se  diluculo  exsurgere  dicit. 

«  Confitebor  tibi  in  populis,  Domine,  et  psalmnm 
0  dicam  tibi  inter  gentes.  »  Parata,  inquit,  sam, 
psalterium  et  citharam  habeo,  et  in  psalterio  et 
cithara  cantabo  tibi,  et  laudabo  tein  populis,  Domine, 
et  psalmum  dicam  inter  gentes.  Qaia  enim  Judfii 
audire  nolunt,  psalmos  se  inter  gentes  cantare 
promittit.  Psalmos  antem  cantare,  est  Terbis  et 
actione  legis  mandata  adimplere. 
«  Quoniam   magnificata  est  snper  coelos  miseri- 

^  »  cordia  tua,  et  usque  ad  nubes  veritas  tua.  »  Miseri- 
cordia  Dei,  et  veritas  Dei  Salvator  noster  est^  qui 
omni  misericordia  et  veritate  plenus  est,  in  ipso 
et  per  ipsum,  Patris  misericordia  et  veritas  cnnctis 
gentibiis  revelata  est.  Hoc  inquit,  confitebor,  hoc 
prsedicabo,  in  omnibus  gentibus  nuntiabo,  quoniam 
usqne  ad  coelos  et  asqne  ad  nubes  misericordia  tua- 
et  veritas  tna  magnificata  et  exaltata  est.  Sed  nt 
vera  sit  praedicatio  mea,  jam  nunc  exi  de  spelunca, 
egredere  de  sepnlcro,  et  exaltare  super  coelos,  Dens, 
et  super  omnem  terram  gloria  tua  manifeste- 
tur.    «  Exaltare   saper  ccelos,  Deus,    et  super  om- 

dimisit  eos  in  invto,  et  non  in  vta?  Tradidit  illos 
Deus  in  concupiscentias  cordis  eorum.  Uoc  est  enim, 
sedaxit :  donavit  illos  sibi.  • 


r  EXPOSmO  IN  PSALMOS.  H18 

i  terram  glorla  tnay  nt  liberentnr  electi  tni.  »  A  6rat    cor    nnnm  et  anima  nna,  et  nemo  dicebat 


94  «  Salvum  me  fac  deztera  tua,  et  ezaudi 
e.  »  Dicit  Ecclesia  :  nt  liberentur  elecli  tui, 
am  me  fac  dextera  et  fortitudine  tua,  et  ezaudi 
Salus  bujus  piissimffi  matris,  omninm  fUiorum 
ratio  est. 

Deus  locutns  est  in  Sancto  suo  :\  Lcetabor,  et 
vidam  Sichimam,  et  conyallem  tabernaculorom 
etibor. »  Propheta  loquitur  modo«  et  Ecclesia 
(olatur,  quse  de  bumani  generis  calamitatibnsy 
psa  origine  incipiens  lamentabatur,  quffi  tamen 
lola  signi0catione  gaudebat,  qua  fngere  poterat 
:\e  arcus.  «  Deus,  inquit,  locutus  est  in  Sancto 
»  id  est  in  dilecto  Filio  sao,  et  ea  locutus  est 
Isetitiam  tibi  dabunt  et  exsultationem,  qnoniam 


aliqnid  esse  snum^  sed  erant  illis  omnia  commnnia 
(Act.  IV,  32).  »  Inter  hos  autem  mohachi  qnoque  et 
eremitae  connnmerantur.  At  vero  per  «  Ephraim,  » 
qui  fhigifer  dicitur,  omnes  illos  intelligere  debemus 
qui  boni  operis  frnctum  Domino  reddunt.  In  bis 
autem  et  clerici  et  laici,  et  mascnli  et  feminae,  et 
divites  et  panperes,  et  liberi  et  servi,  et  omnes  alii 
qai  otiosi  non  snnt,  sed  in  vinea  Domini  tideliter 
laborant,  intelliguntnr.  Qnod  antem  ait,  «  fortitudo 
capitis  mei ;  »  tales  est  ac  si  diceret,  fortitudo  mea. 
Ad  hanc  antem  signiticationem,  et  boves  nostros,  et 
operarios  nostros,  fortitudinem  nostram  dicere 
solemns.  »  Juda  rez  meus.  c  Juda  confessio  interpre- 
tatur.   Isti    autem    sunt  qui  pro  aliis  pngnant,  et 


te  ad  iines  terros  te  dilatabit,  et  totam  terram,  ^  Deum  assidne  laudant  et  benedicunt,  et  inter  ipsa 


n  dimensus  est  et  per  suas  partes  divisit,  tibi 
t.  t  Leetabor,  inquit,  et  dividam  Sichimam.  » 
!gie  Dominus  a  Isetitia  incipit,  quia  ejus  Imtitia 
ibns  iidelibus  gaudium  prsestat.  Unde  et  in  ejns 
^itate  gaudium  pastoribus  promittens  angelus, 
«  Ecce  annuntio  vobis  gaudium  magnum  qood 
9mni  popnlo,  quia  natus  est  vobis  hodie  Salvator, 
est  Christus  Dominus  in  civitate  David  (Luc.  ii, 
»  Sichima   humeri  interpretatur,  et  signiticat 

hnmeros  qai  superhumerale  in  Exodo  ferre 
Qtur.  Ipsi  autem  sunt.  SS.  apostoli,  episcopi  et 
rdotes,   qui  ideo  bumeros   ornatos  -  habent,  nt 

omnes  sapienter  et  fortiter  portent.  Ipsi  enim 


tormenta  Deum  suum  et  Creatorem  sunm  Christnm 
esse  confitentur.  Et  tales  quidem  digni  sunt  qui 
reges  a  Doroino  constituantur.  «  Moab  olla  spei 
mem, »  Bene  post  confessionem  ollam  posuit,  quia 
sola  confessio  sanctorum  carnibus  oUam  implebat, 
et  eos  ad  ignem  et  ad  alia  tormenta  dncebat.  Per 
oUam  enim  hoc  in  loco  omnia  tormentorum  genera 
significantur.  Interpretatur  autem  c  Moab  »  ex  patre, 
per  quem  eos  intelligimus  quibus  in  Evangelio 
Dominus  ait :  «  Vos  ez  patre  diabolo  estis  (Joan.  viii, 
54).  n  Isti  igitur  sunt  qnos  prius  sibi  ipsi,  deinde 
vero  fidelibus  suis  oilam  se  Dominushabere  sperabat. 
Sperabat  quidem,  quia  libenter  et  sna  sponte   susti- 


quibusDominusait:«ToIIite  jugnmmeum  super  r>  nuit  passonem.  «  In  Idumaeam  eztendam  calceamen- 


et  discite  a  me  quia  mitis  sum  et  humilis  corde 
h.  zi,  29).  »  Hoc  igitur  divisit  Dominus,  et 
n  convallem  tabernaculorum  inter  eos  partitus 
Convallis  tabernaculorum  totus  iste  mundus 
ligitur,  quo  tabernacula  Dei  posita  snnt,  per 

omnes  Ecalesise  significantur,  de  quibus  sub- 

• 

tfeus  est  Galaad,  et  meus  est  Manasses,  et 
)hraim  fortitodo  capitis  mei.  Juda  rez  meus, 
ab  olla  spei  mese.  In  Idumoeam  eztendam  cal- 
amentum  meum,  mihi  allopbyli  (702)  snbditi 
nt.  »  Ecce  omnia  sua  sunt;  omnia  hmc  ad 
>siam  pertinent,  et  ita    sancta  mater  Ecclesia 


tum  meum,  » id  est  calceatos  meos,  per  quos  apo- 
stoios  significat,  qui,  sicut  scriptum  est,  «  calceati 
erant  in  prseparationem  Evangelii  pacis  (Ephes.  n, 
18).  »  Hos  autem  eztendit  Dominus,  et  roisit  in 
Idumsam,  quse  sanguinea  interpretatnr,  quod  quid 
significet  manifestnm  est.  [«  Mihi  allophyli  subditi 
sunt.  »  Per  allophylos  (793),  qui  sine  capite  interpre- 
tantur«  universaliter  omnes  infideles,  et  quicunque 
Dei  cognitionem  non  habent,  intelligere  debemus. 
Quomodo  enim  caput  habebant  qui,  cceci  et  surdi, 
aures  et  oculos  non  habebant?  Si  enim  ocnlos 
habuissent,  nequaquam  ligna  et  lapides  deos  esse 
dizissent.  Isti  tdmen  apostolica  prsedicatione  Salvatori 


ne  gentium  magnificata  et  dilatata  est.  Sedquid  tx  nostro  subditi  sunt  qnia  de  talibns  Ecclesiae  muri 

^      I  •  .        ,,  •  •    •      1.  «      •  ^^     S    l_     •         *•  A      T    **  «  «     *ll*      I  *Ja         * ^l*lS         1 


Galaad,  »  qnse  acervus  icsHmonii  interpretatur, 
Ecclesise  doctores  et  magistros  intelligamns  ? 
enim  snnt,  in  quibus  utrinsque  Testamenti  testi- 
ia  coacorvata  sunt,  quibus  et  seipsos  omnedque 
defendere  debent.  Et  merito  primi  ponuntur, 
inter  omnes  alios  obtinent  principatnm. 
inasses  »  vero  interpretatur  obHvio,  per  quem 
r.im  illi  significantur  qni,  S.  Spiritus  calice 
'iati,  terrenorom  omninm  obliviscuntur  et  soia 
itia  concnpiscunt.  Tales  erant  illi  de  quibus 
ctibus  apostolorum  dicitnr:  c  Quia   omnibus 

'2^  Cod.  Ghis.,  alienigenw, 
3)  Allophylus,  ut  alibi  soperins  dizimus,  si^ni- 
hominem  alterius  tribus,  sive  alterins  gentis  et 
nis  ;  atqne  in  hoc  etiam  sensu  sese  sostinet  S. 


fabricati  sunt.  Isti  enim  ^npt  illi  lapides  impoliti  et 
incircnmcisi,  6U  quos  ferrum;  non  tetigit,  quia 
de  taiibus  altare  sibi  Dominus  fieri  jnssit.  Hoc  usque 
Dominns  locutus  est.  Hinc  autem'  Ecclesia  saa^ 
uarrationis  ordinem  servat. 

«K  Quis  deducet  me  in  civitatem  munitam  ?  Aut 
»  quis  deducet  me  usque  in  Idumseam  ?  »  Quis,  in- 
quit,  deducet  me  in  civitatem  munitam,  id  est  in 
coeiestem  Jerusalem;  ubi  neque  ollas  Moab,  de  qui- 
bus  modo  locutus  es,  neque  sanctorum  sangnine 
cruentatos  Idurosorum  gladiostimeam^Autsi  pedes 

Brunonis  interpretatio  ;  si  nimirum  intelligimus 
homines  idololatrios  deditos,  adeoque  ^entis  diversa; 
admodum  a  Judaeorum  natione  et  religione. 


1149 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS 


im 


meos  in  Idomseaiii  extendere  vis,   qais  erit  qoi  me  A 
deducat,  et  itiDeris  viam  ostendat,  et  euntem  et  re- 
deuntem  custodiat? 

c  Nonne  tu  Deus,  qui  repulisti  nos  et  destruxistt 
»  nos,  iratus  es  et  misertus  es  nobis  ?  Et  non 
»  egredieris  Deus  in  virtutibus  nostris  ?  »  Egredieris 
utiqne,  quia  sic  promisisti  nobis,  et  sic  te  facturum 
esse  speramus.  Hoc  est  enim  quod  Dominus  in 
Evangelio  dicit  :  c  Qui  credit  in  me,  opera  quse  ego 
facio  et  ipse  faciet,  et  majora  horum  faciet,  quia 
ego  ad  Patrem  vadof«/oan.  xiv,  12).  »  Itemque  : 
c  Signa  autem  eos  qui  crediderint  hsec  sequentur  : 
In  nomioe  meo  daemonia  ejicient,  linguis  loquentur 
novis,  serpentes  tollent,  super  segros  manus  inpo- 
nent,  et  bene  habebunt  (Ifare.  xvi,  17).  >  ^ 

c  Da  nobis  auxilium  de  tribulatione :  »  qnia  nos 
aliunde  auxilium  non  exspectamus.  «  Et  vana  est 
»  salus  hominis;  »  siquidem  universa  vanitas  est 
ipse  homo. 

«  In  Deo  faciemus  virtutem.  i»  In  Deo,  ioquit,  fa- 
eiemus  virtutem,  et  ipse  egredietar  in  virtutibus 
nostris;  quia  sicut  ipse  dixit,  sine  ipso  nihil  facere 
possumus,  c  Et  ipse  ad  nihilum  deducet  tribulantes 
c  nos.  »  Tale  est  et  illud  quod  alibi  dicitur  :  «c  Ad 
nihilum  devenient,  sicut  aqua  decurrens  (Psa/. lvii, 
8).  >  Ad  nihilum  deducitur,  cnjus  intentio  non  adim- 
pletur.  Est  enim  usitatissimus  iste  locutionis  niodas, 
ut  nihil  eum  fecisse  dicamus,  qui  id  quod  cuspit  fa- 
cere  non  potuit.  Sic  igitur  ad  nihilam  devenerunt, 
qui  suas  voluntates  ad  effectum  perducere  non  po-  G 
tuerant. 

PSALMUS  CVIII. 

III  FINEM   PSALMOS  DAVID. 

Iste  titulus  jam  nialtoties  expositus  ^est.  Quando 
Propheta  ponit  in  linem,  non  vult  ut  de  se,  sed  de 
Christo,  inteiligatur.  Et  ipse  quidem  loqoitur  in  hoc 
psalmo,  et  de  Judeeis  conqueritur,  qui  tantis  ejus 
beneficiis  ingrati  fuerunt  et  pro  bonis  mala  reddi- 
derunt. 

«  Deus,  laudem  meam  ne  tacueris.  Vult  Salvator 
noster  ot  totus  mundus  cognoscat  et  praedicet  mise- 
ricordiam,  fortitudinem  et  patientiam  ipsius,  qui 
cum  solo  verbo^omnes  suos  inimicos  perdere  potuis- 
set,  quod  ad  fortitudinem  spectat  ;  noluit  tamen, 
sed  nimiamisericordia  plenus,  pro  eis  orabat  dicens  ^ 
c  Pater,  ignosce  illis,  quia  nesciunt  quid  faciunt 
(Luc.  xxiii,  34).  >  Etsicut  ovisad  occissionem  ductus, 
cum  eum  irriderent,  maledicerent,  ligarent,  flagella- 
rent,  damnaient,  spinis  coronarent  et  (qnod  dicere 
contremisco)  conspuerent,  et  colaphizarent,  crucifi- 
gerent  et  aceto  potarent.  Sed  quis  omnia  dicere 
valeat?  Ipse  tamen  patienter  omnia  sustinnit.  Sed 
melius  est  ut  ipsum  aodiamus,  et  ipse  nobis  dicat 
quid  ille  popalus  stultus  et  insipiens,  impius  et  iu- 
gratus,  contra  eum  fecerit.  u  Quia  os,  inquit,  pecca- 
»  toris  et  dolosi  super  me  apertum  est.  »  Vere  pec<- 
catoris,  qui  illud  peccatum  facere  non  timuit  cui 
nuUum  peccatum  unquam  comparari  potest.  Vere 
dolosi,  qui  laudando,  extollendo,  magistrum  booum 


vocando,  in  omnibus  insidiando,  cnm  fklsis  testibns 
accusando,  legis  injurias  objiciendo,  ipsum  legis 
conditorem  contra  legem  fecisse  mentiebantnr : 
«  Nos,  inquiunt,  legem  habemas,  et  secundum  legem 
debet  mori,  quia  Filium  Dei  se  fecit  (Joan.  xix,  7).  • 
Et  cum  nullam  causam  mortis  Pilatus  in  eom  inve- 
nire  potuisset,  ac  per  hoc  eom  dimittere  Toluisset, 
illi  omnes  e  contra  nna  voce  clamaverunt :  «  Cruci- 
fige,  crucifigel  •  dicentes.  Cumque  ille  diceret: 
c  Quid  enim  mali  facit  ?  >  (Ibid,)  illi,  nihil  habentes 
quod  ei  respondere  potuissent,  non  ad  interrogata 
responderunt,  sed  iterum  «  Cruciflge !  »  clamavenint 
Et  tunc  quidem  coropletum  est  quod  modo  Dominus 
ait :  (c  Quia  os  dolosi  et  peccatoris  super  me  apertnm 
est.  »  Dicitis,  Judsei,  quia  legem  habetis;  qnare 
ergo  secundum  legem  non  judicatis?  Quare  justum 
et  innocentem  condemnatis?  Quare  contra  eum  qui 
neque  victus,  neque  confessus  est,  «  Crocifige,  em- 
cifigel  »  clamatis?  Sed  audiamus  quid  Dominns 
dicat  : 

«  Locuti  sunt  adversus  me  lingua  dolosa,  et  ser- 
»  monibus  odii  circumdederunt  me,  et  expugnave- 
»  runt  me  gratis.  »  Quid  dicetis  ad  hsec  ?  Nonne 
Propheta  vester  istud  praedixit?  Non  potuit  mentiri 
Spiritus  sanctus,  qni  in  eo  loqoebatur;  ipse  vestra 
iniqua  consilia,  ipse  vestros  dolos,  ipse  vestros  ser- 
mones  odii  etmendacii  plenos,  anteapertam  multos 
annos  revelavit,  et  hoc  malum  tam  imiLensum,  quod 
ad  perditionem  vestra  facturi  eratis,  manifestaTit. 
Verum  est  igitur,  et  negare  non  potestis,  qoia  locati 
estis  adversum  eum  ling^a  dolosa,  lingua  failaei, 
lingua  merito  damnanda  et  flammis  perpetuis  cru- 
cianda.  Verum,  inquam,  est.  et  negare  non  potestis, 
quia  sermonibos  eum  circumdedistis  ;  et  sicut  ipse 
ait,  gratis  eum  odio  habuistis,  et  nullam  justam  cau- 
sam  contra  eum  invenire  potuistis.  Scio  quia  causam 
vestram,  quamvis  iniquam,  defenderetis,  SM  et 
sicut  semper  soliti  estis  contra  (veritatem  conten- 
deretis  et  pugnaretis,  nisi  Propheta  vester  et  Rex 
vester  ista  prsedixisset,  cui  contradicere  non  audetis. 
Sed  iterum  quid  Dominus  dicat,  audiamus : 

c  Pro  eo  ut  me  diligerent,  detrahebant  mihi.  > 
Et  ta,  Domine,  quid  faciebas  ?  «  Ego  autem  orabam  : 
»  posuerunt  adversum  me  mala  pro  bonis,  etodiom 
»  pro  dilectione  mea.  »  Hoc  est  enim,  quod  per  pro- 
phetam  Dominus  ait :  t  Vinea  mea  electa,  ego  te 
plantavi,  quomodo  conversa  es  in  amaritndinem 
vitis  aliense?  »  (Jer.  ii,  21).  Et  alibi :  «  Popule  meas, 
quid  feci  tibi,  aot  in  quo  contristavi  te  ?  responde 
mihi  ?  »  (Mich*  vi,  3).  Longnm  esset  si  enarrare  ve- 
limus  quse  et  quanta  beneficia  illi  populo  iniqoo  et 
ingrato  Dominus  fecerit :  c  Non  sum  missos,  dicit 
Dominus,  nisi  ad  oves  quae  perierunt  domns  Israel 
(Matih.  X,  6),  »  Magna  causa  dilectionis  est  hflec« 
multum  hac  pro  causa  eum  diligere  debuissect, 
qaod  ipsemet  pro  illisse  venisse  testatur.  Suscitabat 
mortuos  illorum,  iiluminabat  cscos,  curabat  para- 
lyticos,  mundabat  leprosos,  sanabat  hydropicos.  Illi 
vero  e  contra  qnid    detrahentes  dicebant?  «^Hic 


H21 


EXPOSITIC}  IN  PSALMOS. 


homo  noQ  est  a  Deo,  qai  Sabbatum  non  custodit  A 
{Joan.  11,  16.  >  In  his  igitur  et  multis  aliis  illi  de- 
traheb^nt,  cum  eum  potiui  plurimum  diligere  et 
honorare  debuissent.  Ipse  vero  orabat,  et  pro  ipsis 
suis  inimicis  atque  pro  omnibus  aliis,  ut  ejus  passio 
omnibus  proflceret  ad  vitam  seternam. 

«  Constitue  super  eum  peccatorem,  et  diabolas 
■  stet  a  dextris  ejus.  »  Dignum  est  ut  peccatores 
peccatorem  suscipiant,  et  qui  noluerunt  suscipere 
Christum  Salvatorem,  Antichristum  sascipiant  de- 
ceptorem.  Stat  autem  diabolus  a  dextris  hujus  po- 
puli,  quia  ipse  post  se  eos  trahit,  ad  sinistram  im- 
pellit,  et  ab  itinere  recto  diveliit  :  ostendit  eis  viam 
sinistram,  dexteram  claudit,  eos  per  illam  trans- 
ire  non  patitur. 

«  Cam  judicatur,  exeat  condemnatus.  »  Hoc  erit  b 
in  judicio,  qaando  simul  cum  eo  qaem  nunc  sequi- 
tur  roittetur  in  ignem  eeternum.  «  Et  oratio  ejus  iiat 
»  in  peccatum.  »  Qaotidie  orant  Judsei,  et  psaimos  et 
prophetas  legunt,  sed  omnis  eorum  oratio  in  pecca- 
tum  vertitur  eis,  quia  in  hoc  ipso  Dominam  offen- 
dunt,  quod  ejus  verba  ^ore  impio  et  pollnto  dicere 
prsesamunt  (794). 

«  Fiat  habitatio  eorum  deserta,  et  non  sit  qni 
»  inhabitet  in  ea.  »  Iste  versus  in  hoc  loco  super- 
iluus  est;  et  in  alia  translatione  aon  habetur.  Sed 
fortasse  additus  est«  utnumerus  maledictionum  con- 
veniret  numero  denariorum  quibus  Dominus  ven- 
ditus  est  (795). 

■  Fiant  dies  ejns  pauci.  »  Paaci  qaidem  fuerunt 
dies,  quia  po&t  quadraginta  duos  annos,  capta  urbe  C 
et  templo  destructo,  omnes  in  captivitatem  ducti 
sunt.  Quod  si  de  Jada  intelligatur,  neque  multi,  ne- 
que  pauci  fuerunt,  qnia  statim  abiens  laqueo  se 
suspendit. 

«  Et  episcopatum  |ejus  accipiat  alter.  »  Et  Juda 
qnidem  episcopatum  accepit  Mathias ;  ^Synagogam 
vero  suscepit  Ecclesia. 

c  Fiant  filii  ejus  orphani,  et  uxor  ejus  vidua.  » 
Qaot  in  illa  misera  captivitate  miseri  illius  populi 
orphani.  et  qaot  vidaae  fact®  fuerant,  quis  dicere 
valeat?  De  Juda  autem  non  legitur  quod  vel  uxorem, 
vel  filios  habuisset ;  [sed  quia  Propheta  hoc  dicit, 
dubitari  non  debet. 

«  Commoti  amoveantur  filii  ejas,  et  roendicent, 
»  et  ejiciantur  de  habitationibus  suis.  >  Et  hoc  ad 
iitteram  factum  est,  quia  et  commoti,  et  amoti«  et 
roendici,  et  pauperes  facti,  et  de  suis  habitationibus 
ejecti  sunt. 

<  Scrutetur  fenerator  omnem  substantiam  ejus, 
»  et  diripiant  alieni  omneslabores  ejus.  »  Iste  fene- 
rator  diabolas  est,  qui  peconiam  snam  dedit  eis  ad 
mensam,  quam  sine  usura  nunqnam  suscipiet.  Usura 
autem  animse  fuerunt;    pecunia    vero,    vitia    et 

(794)  Quia  niroiram  nolunt  intelligere,  atque  in 
seusu  alieno  per  vim  interpretatur  quse  de  Christo 
Messia  prseclarissima  in  Scripturis  habentur. 

(795)  Quamvis  maledictio  hsec  ab  aliis  iuterpreti- 
bns  omittatur,  attamen  inutilis  non  est  habanda. 


D 


peccata.  Diripient  autem  alieni  labores  ejus,  qnia 
quaecunque  operati  sunt  malignorum  spirituum 
erunt. 

t  Non  sit  illi  adjutor,  nec  sit  qui  misereatnr  pa« 
»  pillis  ejus.  »  Jam  per  mille  annos,  et  amplias  in 
captivitate  est  populus  iste,  et  nullum  neque  Dei, 
neque  hominis  auxilium  meruit,  ut  ad  propria  re- 
mearet,  nullusque  fuit  qui  vei  ipsis,  vel  eorum  filiis, 
misericordiam  preestaret. 

c  Fiaut  nati  ejus  in  interitum,  inuna  generatione 
»  delatur  nomen  ejus.  »  Hoc  autem  in  illa  obsidione 
completum  fuit,  de  qua  jam  supra  diximas.  In  una 
vero  generatione  deletum  nomen  ejus,  quia  trans- 
actis  qaadraginta  duobus  annis,  in  quibus  una  ge- 
neratio  compietur,  nulla  terra  postea  nominata  est 
regnum  Judsorum. 

«  In  memoriam  redeat  iniquitas  patrum  ejus  in 
»  conspectu  Domini,  et  peccatum  matris  ejus  non 
»  deleatur.  »  Hoc  est  enim  quod  in  Evangelio  Do- 
minus  ait :  «  Et  veniat  super  vos  omnis  sangais 
justus  qui  effusus  est  super  terram  {Malth.  xxiu, 
35} ;  •  quatenus  in  eos  vindicetur  quidquid  vel  ipsi» 
vei  eorum  parentes  commiserunt. 

'<  Peccatum  niatris  ejus,  >  vel  peccatum  Jerusa- 
lem,  vei  originale  peccatum  mihi  esse  videtnr  quod 
Eva  commisit,  omnium  viventium  mater,  quod  qui- 
dem  in  nnllis  aliis  deietur,  nisi  in  illis  qui  Christi 
sangoine  redempti  sunt. 

689  c  Fiant  contra  Dominum  semper,  |et  dispe- 
»  reat  de  terra  memoria  eorum.  »  Quid  est  quod 
huc  usque  jsingulariter  locutus,  nunc  vero  pluraiiter 
loquitur,  nisi  ut  intelligamus  unum  idemque  signifi- 
cari,  sive  singulariter,  sive  pluraliter  ista  dicuntur? 
De  illis  loquitur  qui  in  malitia  perseverantes» 
nunquam  ad  poenitentiam  redire  volunt.  Vult  igitur 
ut  isti  tales  semper  Domino  contraria  operentur, 
semperque  se  ipsis  deteriores  fiant ;  et  sicut  scri- 
ptunoi  est  {Apoc,  xxii,  ii),  sordidi  sordescant,  qua- 
tenus  majora  tormenta  patiantur.  Dispereat  igitar 
de  terra  viventium  memoria  eorum,  et  in  libro  vitn 
non  scribantur.  Et  hoc,  quare? 

«  Pro  eo  quod  populus  iste  (796)  non  est  recor- 
»  datus  ^facere  misericordiam ;  j»  qui  tot  et  tantas 
misericordias  a  Domino  suscepit. 

«  Et  persecutus  est  hominem  pauperem  et  roen- 
»  dicuro ;  »  seipsum  dicit,  «  qui  cum  omnium  dives- 
>  esset,  pro  nobis  pauper  factus  est  (//  Cor,  viiiy 
»  9) ;  »  —  «  et  compunctum  corde  morti  tradidit.  » 
Magnffi  crudelitatis  est  inopi  et  pauperi,  et  corde 
compuncto  non  parcere.  Compunctus  corde  faisse 
Dominus  in  eo  ostenditor  quod  et  pro  Lazaro  la- 
crymatus  est,  et  pro  civitate  Jerusalem,  jam  ad- 
versus  eum  conspirante,  flevisse  legitur. 

«  Et  dilexit  maledictionem,  et  veniet,  et  noluit 

Hoc  enim  pertinet  ad  indolem  Hebraicse  poeseos,  nt 
eadem  res  diversa  phrasi  ad  quamdam  efUcaciorem 
signiticationem  exprimatur. 

(796)  In  Psait.  Vatic.  desunt  haec  verba  poptUui 
i$te. 


1123 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


im 


benedictionem,  et  elongabitar  ab  eo.  i  Illom  di-  A  Declinante  ambra,    sobito  solis   splendor  aofertnr 


lexit,  cnjos  os  maledictione  et  amaritodine  plenom 
est  et  dolo  ;  et  illum  babere  noloit,  in  qao  omnes 
geotes  benedicontor.  Qui  igitar  benedictionem  com 
Ghristo  habere  noloit,  maledictionem  habebit  cum 
Antichristo. 

«  Et  indait  maledictionem  ?icot  yestimentom,  et 
»  intravit  sicat  aqua  interiora  ejos,  et  sicot  oleain 
>  in  ossibus  ejas.  »  In  his  verbis  ostenditor,  quia 
sic  maledictio  et  intus  et  extra  ei  adhseret  et  con- 
joncta  est,  ot  ab  eo  sperari  non  possit.  Qoa  in  re 
cor  impoenitens  et  mentis  induratio  designator. 
Unde  et  sobditor : 

t  Fiat  ei  sicat  vestimentom  qoo  operitur,  et  sicot 


a  nobis;  ita  csecitatis  errorisqoe  tenebris  crescen- 
tibos,  solem  jostitise  et  veritatis  lomen  Jodsi  videre 
nonpossont.  «  Etexcossussumsicutlocosta.  »  Qoasi 
vastatorem  ac  deprsdatorem,  eom  a  se  repellere 
conati  sont  quia  nisi  hoc  fecissent,  ^et  locom  et 
gentem  se  amittere  timebant. 

«  Genua  mea  infirmata  snnt  pree  jejonio,  et  caro 
9  mea  immotata  est  propter  oleom.  »  Genoa  et 
caro  hoc  in  loco  dicontur  apostoli,  qoi  alibi  oculi, 
pedes,  et  ossa  et  fortia  qoaeqoe  vocantor.  Et  hoc 
ideo,  qoia  moltes  et  timidi,  facile  labentes  et  ad 
fugiendom  parati  in  Ghristi  passione  apparuerant 
Sed  non  miram,  qoia  adhoc  jejoni  erant,  et  Spiritus 


1»  zona   qoa  semper  prsecingitor.    >     In  eo    enim  n  sancti  plenariam  onctionem  nondom  acceperant ;  et 


qaod  «  semper  »  dicit,  conjonctionem  inseparabilem 
ostendit. 

c  Hoc  opos  eorom  qai  detrahnnt  mihi  apod  Do- 
»  minom,  et  qai  Ibqoontur  [mala  adversus  animam 
»  meam.  »  Quotidie  Judsei  male  de  Ghristo  loquun- 
tur,  et  nunquam  ei  detrahere  cessant.  Unde  mani- 
festum  est,  qoia  sicat  hic  dicitur,  hoc  opus  compo- 
nitur  eis,  nt  omnes  hajos  psalmi  maledictiones  ve- 
niant  soper  eos. 

«  Et  to  Domine,  Domine,  fac  mecom  misericor- 
»  diam  propter  nomen  toom,  qoooiam  soavls  est 
misericordia  taa.  »  Ssepejam  diximus,  quia  qoo- 
ties  Salvator  aliqoid  petit,  et  aliqua  re  indigere  vi- 
detur,  oihil  ad  divinitatem,  sed  omnia  ad  humani- 


ideo  infirmati  sunt  et  eo  relicto  fogeront.  Suscepto 
aotem  postea  Spirito  sancto,  qoam  fortes  fuerint, 
eorom  actus  testantor.  ■  Et  ego  factas  som  oppro- 
brium  illis  ;  »  et  apostoli,  inquit,  infirmati  snnt,  et 
ego  ipse  factus  som  opprobrium  illis.  «  Yidenmt 
me,  et  moverunt  capita  soa.  »  699  Viderunt  me 
flagellatum,  crocifixum,  spinis  coronatum,  dicentes  : 
»  Vah  qoi  destrois  templom  Dei,  et  jn  tridno  illod 
reeedificas,  salva  temetipsom  (Matth.  xxvii,  40).  » 

«  Adjova  me,  Domine  Deos  meos,  et  salvum  ipe 
»  fac  propter  misericordiam  toam,  ot  sciant  qoia 
»  maoos  toa  hsec^  et  to,  Domine,  fecisti  eam.  i»  Hoc 
est  enim  qaod  alibi  ait  (Joan.  xix,  41) :  Qoi  non  ha- 
berent  in  eom  potestatem,  nisi  desoper  datum  sibi 


tatem  referenda  sont.   Neqoe  vero  |ipsa  homanitas  ^  foisset.  Et  Judeei  hoc  fecerunt,  et  Dominos  hoc  fecit ; 

sedJodaeihoc  facere  non  potuissent,  nisi  Dominns 
voluisset.  Et  Dominus  quidem  hoc  propter  nos  fecit, 
et  propter  salutem  nostram;  Judsei  vero  propter 
odium  et  invidiam  soam.  Dominos  aotem  hoc  fecit, 
qoia,  sicot  scriptom  est :  «  Proprio  Filio  suo  non 
pepercit,  sed  pro  nobis  omnibos  tradidit  illom  (Booi. 
vm,  32).  » 

c  Maledicent  illi,  et  tu  benedices.  »  Qnotidie  Ju* 
dfei  maledicant;  sed  eorom  maledictiones  saper 
eorom  capita  convertontor.  Non  possunt  celare 
malitiam  saam,  quia  omnia  ipsorum  sacrilegia 
idem  propheta  manifestat.  Hoc  est  enim  quod  Isaac 
benedicens  filium,  ait :  «  Qui  maledixerit  tibi,  sit 
D  ilie  maledictus,  et  qui  benedixerit  tibi,  benedictio- 
nibos  repleator  {6en,  xxvii,  29).  »  Hioc  et  alibi 
scriptom  est :  «  Maledicam  benedictionibos  vestris, 
et  benedicam  malediciiouibos  vestris.  Qoi  insurgunt 
in  me,  confundaDtur  (Malac,  ii,  2).  >  Goofusi  sunt 
enim,  quoniam  Deas  sprevit  eos.  Sed  major  eos 
confusio  exspectat,  de  qua  et  subditor : 

c  Induantur  qui  detrahunt  mihi  podore  et  reve- 
9  rentia,  et  operiantur  sicut  diploide  confusione 
»  sua.  •  Qui  suot  illi  qui  detrahunt  Salvatori  no- 
stro,  nisi  qui  hominem  tantum,  vel  Patre  minorem 
esse  dicunt?  Isti  induuntar  non  solom  confosione. 


aliqoo  indigebat,  nisi  qoaolum  indigere  volebat 
Postulat  igitur,  sed  pro  nobis,  qui  membra  illias 
somos ;  postolat,  ot  nos  postoiare  doceat  in  neces- 
sitatibos  nostris,  qui  non  armis,  sed  orationibos 
pognare  debemus.  Fecit  igitur  Pater  misericordiam 
propter  nomen  suum,  quod  invocavit :  cojus  miseri* 
cordia  suavis  est,  quia  tunc  adest  quando  necessa- 
ria  est. 

«  Libera  me,  quoniam  egenus  etpaupersum  ego. » 
Egenos  qoidem  et  paoper  est  qoi  se  a  sois  inimicis 
defendere  non  potest.  Talis,  qoantom  ad  se,  erat 
homanitas  Christi ;  sed  qoia  divinitas  sibi  coQJoncta 
erat,  nihil  erat  quod  ipsa  non  posset.  Simul  itaque 
e^  paoper  et  dives  erat,  et  egebat  et  non  egebat. 

«  Et  cor  meom  conturbatum  est  in  me.  »  Et  hoc 
qoidem  adhomanitatemspectat.  Qoisenim  nisi  homo, 
sicot  de  eo  scriptom  est,  «  ccepit  tedere  et  moestos 
esse?  (Jfarc.  xiv^  33).  Fecit  homanitas  qaod  suom 
est,  et  divinitas  qood  soom ;  qoia  nisi  hoc  faceret, 
quis  eum  hominem  esse  crederet?  Si  enim  solius 
divinitatis  naturam  et  poteotiam  ostendisset,  nemo 
eum  hominem  esse  credidisset  (797).  Valde  ergo 
nobis  necessarium  fuit  ut  has  affectiones  in  se  esse 
Salvator  noster  ostenderet. 

«  Sicut  umbra,    cum  declinat,  ablatus    sum.  » 

(797)  »  Cor  ejos,  nempe  Christi,  potoit  contorbari, 
cajos  caro  pro  nobis  cognoscebator  exstiogui,  sicut 
ipse  vicina  passione  professus  est  :  Tristis  est  anima 
meausque  admoriem,  Matth.  xxii,  88.  Qu«  omnia 


salutari  dispositione  narrantur ;  ut  propter  hsreticos 
et  perfecta  natura  hominis  in  Christo  Domioo  valeat 
ostendi,  et  nos  quemadmodum  supplicemos,  possi- 
mus  edoceri.  >  CLlssiod. 


1125 


EXPOSmO  IN  PSALMOS. 


ii2 


sed  duplici  confusione,  temporali  sdlicet  et  et^rna.  A  hodie  apud  Judeos  indissolubilis  manet ;  neque  enini 


Unde  et  propheta  alibi  ait :  «  Induc  super  eos  diem 

^   afflictionis,  et  dnplici  contritione  contere  eos,  Do- 

*1    mine  Deus  noster  {Jerem.  xni,  i8).  »  Hoc  enim  si- 

P    gnificatur  in  diploide,  per  quam  dupiex  genus  vestis 

*    intelligitnr. 

a  Gonfltebor  Domino  nimis  in  ore  meo,  et  in  me- 

-     n  dio  moltorum  laudabo  eum.  »  Magnns  est  enim 

I     Dominus,  et  laudabilis  nimis.  Sed  solus  Filius  nimis 

'     eum  iaudare  potest,   csteri  Yero  neque  satis  eum 

laudare  possont.  Nimis  ergo  eum  iaudat  ad  aiiorum 

comparationem,  quia  nemo  est  qoi  ad  hacc  men- 

suram  laudationis  contingere  valeat.  Sed  obi  eom 

laudat?  In  medio  multorom.  Qnid  est  in  medio  mol- 


hoc  intelligere  potest,  nisi  qui  Deum  et  homineni 
esse  Cbristum  credit.  Uude  nobis  hsec  quiestio  fa- 
ciliima  est»  qui  Salvatorem  nostrum,  et  secundum 
divnitatem  Dominum  David,  et  secundum  humani- 
tatem  fllium  esse  David  non  dubitamos.  £t  hoc  esl 
quod  ait :  Dicit  Dominus  Pater  Domino  meo  Filio 
suo,  sede  a  deztris  meis.  Sedere  autem  cum  Deo  in 
una  sede,  et  a  dextris  sedere,  sequalitatem  signiii- 
cat.  Judffii  vero  neque  Deum  esse,  neqoe  Deo 
cequalem,  neqoe  in  coelum  asceodisse,  neqoe  simoi 
in  eadem  sede  a  dextris  ejus  eum  sedere  credunt. 
£t  ab  hac  quidem  iDfideiitate  sna  non  prius  rece- 
dent,  donec  ponaotur  scabeiium  pedum  ijus.  Hoc 


torum?  In  Ecclesia    cathoiica   et   per    universuqi  3  autem  erit  in  jodicio,  quando,  in  sua  majestate  eum 

videntes,  et  Deum  et  -hominem  certissime  esse  co- 
gnoscent.  Probat  ergo  Propheta  ab  auctoritate 
ipsiusqae  Patris  quia  Filius  flequalis  est  Patri,  et 
quia  sedet  et  sedebit  ad  dexteram  Patris,  donec  ini- 
mici  ejus  iiant  scabellum  pedum  ejus.  Postquam 
699  autem  hoc  fuerit,  jam  uiterius  hoc  Prophet» 
testimonium  non  erit  necessarium,  quia  ita  esse 
omnes  videbunt. 

«c  Tecum  principinm  in  die  virtutis  tuae,  in  splen- 
»  doribus  sanctorum.  >  £t  hoc,  inquit  Propheta, 
dicit  Dominus  Domino  meo,  quia  ipse  simul  cum  eo 
omniom  creatnraroin  principium  est  (80O).  (jua  in 
re  nihiiominus  Pairi  «equalis  esse  ostenditur.  Quod 
autem  ipse  principium  sit,  et  ad  Patris  dexteram 


mundum  diifusa. 

c  Qui  astitit  a  dextris  pauperis,  ut  saivam  face- 
»  ret  a  persequentibus  animam  meam.  »  Stabat  di- 
vioitas  humaoitati  Christi  a  dextris,  quia  ad  con- 
solandnm  stabat,  ad  dirigendum,  ad  fovendum,  et 
in  omnibus  defendendum.  Stat  prseterea  Pater  Filio 
a  dextris,  et  Filius  Patri  sedet  a  dextris,  ut  per  hoc 
secundum  divinitatem  in  omnibus  simiies  esse  cre- 
damus. 

PSALMUS  GIX. 

PSALMOS  DAVID. 

In  hoc  psalmo  minor  David  loqnitnr  de  majori 
David,  quem  Dominnm  suum  esse  dicit  et  Patri 
flpqnalem  esse  ostendit  (798). 


Dicit  (799)  Dominns  Domino  meo :  Sede  a  dextris  ^  sedeati  in  die  virtutissu«,et  in  splendoribus  sancto- 

rum,  cnnctis  gentibus  revelabitur.  Dies  virtutis  su» 
iile  erit,  quando  simui  cum  sanctis  snis  in  spleodore 
majestatis  su«  mundum  judicaturus  se  revelabit. 
Tonc  enim  iilnm  splendurem  suscipient  saocti,  de 
quo  diciiur  :  «  Fuigebunl  justi  sicnt  soiinregno  Dei 
(Sap.  lu,  7).  > 

c<  £x  utero  ante  luciferum  genui  te.  >  £t  hoc  si* 
militer,  ait  Propheta,  dicit  Dominus  Domino  meo, 
quia  genui  te.  Unde?  «  £z  ntero.  »  Quando?  m  Ante 
>  luciferum.  9  NuUum  tempus  ostenditur,  quando 
ante  iuciferum  dicitnr,  quia  in  iniinitum  ascendi-» 
tor.  Sed  quid  est  ante  luciferum,  uisi  anteqnam 
dici,  vei  inteiligi,  vel  cogitari  possit?  Luciferum 
namque  mihi    est    quidqnid   mihi    obscurum    ali- 


»  meis,  donec  ponam  inimicos  toos  scabellnm  pe- 
>  dnm  tuorom.  >  Prius  continuationem  ponamus, 
et  sic  postea  ad  expositionem  veniamus.  Loquitur 
autem  Pater  Filio,  ut  Propheta  testatur  in  bis  tribns 
verbis  :  «  Dicit  Dominus  Domino  meo,  Donec  po- 
nam,  etc,  Tecum  principiom.  n  Loquitur  vero 
Propheta  ad  Christum  in  his  duobus  versibus : 
«  Virgam  virtutis  tuae,  »  etc.,  et  «  Juravit  Domious, 
et  non  poenitebit  eum,  »  etc.  Loquitnr  deniqoe 
Propheta  ad  Patrem,  «  Dominus  a  dextris  tnis,  » 
nsque  ad  finem  psalmi.  £odem  ergo  ordine  qoo 
posita  sont  nunc  exponere  incipiamns.  Memores 
esse  debemus  quod  iegisperitis  in  £vangeiio  Domi- 
nus  ait :   «  Quid  vobis   videtur  de   Christo?  cojus 


iilius  est?  Dicunt  ei  :  David.  Ait  iilis :  Qnomodoergo  ^  quid  ostendit  et  intelligere  facit.  lude  enim  dicitur 

luciferum,  eo  quod  |lacem  ferat.  £st  igitur  Domi- 
nus  ante  luciferum  genitns,  id  est  antequam  mento 
recipere  valeamus.  Quod  enim  tempore  non  condu- 
ditor,  humana  mente  concipi  iion  potest  (801).  Sed 
quid  est  quod  ait :  c  £1  utero?  »  Deus  enim  neqne 


David  in  spiritu  vocat  eum  Dominum,  dicens  :  Dicit 
Dominus  I)omino  meo,  sede  a  dexths  meis?  Quo- 
modo  enim  Dominnm  vocat,  si  filius  ejus  est?  £t 
non  potuernnt,  >  dicit  Evangelista,  «  respondere  ei 
verbum  {Matth.  xxii,  42,  43).  >  Hsc  quasstio  usque 

(798)  Videtur  Cassiodoro  ■  hic  psalmus  quidam 
sol  fidei  nostr8e,speculum  coelestis  arcani,  armarium 
sanctarum  Scriptnrarum ;  ubi  totum  snmmatim  di- 
citur  quod  utnusque  Testamenti  prsedicatione  nar- 
rator.  » 

(709)  In  Psalt.  Vat.  sicut  in  Vulgata  habetnr  dixU, 
ita  apud  S.  Aog. 

(800)  Profundins  disserit  in  hunc  locnm  S.  Au- 
gust.  «  Cum  sit  priocipinm  et  Pater,  de  qno  unige- 
nitus  Fiiius,  in  quo  principio  erat  verbum,  quia 
Verbnm  erat  apud  Deum.  Quid  ergo  ii  et  Pater 


principium,  et  Filius  principium,  duo  piincipia? 
Absit.  Sicut  enim  Pater  Deus,  et  Filius  Deus» 
Pater  auiem  et  Filios  non  sunt  duo  dii,  sed  unut 
Deus  :  sic  Pater  principium,  et  Filins  principium, 
Pater  aulem  et  Filius  non  duo,  sed  unum  prin- 
cipium.  > 

(801)  «  Ut  ostenderet  incomprehensibile  nescio 
quid,  dicit  prius  esse  geoitum,  antequam  illud 
existeret  quod  solet  ventorum  diem  saecnlo  nun- 
tiare.  Non  enim  potest  priocipium  ejus  compre- 
hendi  a  quo  cuncta  creata  sunt.  »  Cassioo. 


i\n 


S.  BRUNONIS  EfSCOPI  SIGNIENSiS. 


Htt 


\ 


cor,  neqne  nterum  habet,  neqae  ulla  partium  divisio  A  regna  mandi  significabantur  (DanieL    ii,  34).  H«e 


in  illo  est,  qai  semper  et  totus  est  hoc  quod  est. 
Quod  igitur  ait  :  «  Ex  utero  ante  lociferum  genui 
te,  1»  tale  est  ac  si  diceret  :  Ez  meipso  ante  omnem 
creaturam,  et  antequam  dici  et  excogitari  valeat, 
genui  te  (802).  Hac  usqae  Pater  ad  Filiam;  nnnc  au- 
tem  Propheta  similiier  ad  ipsom  Filium. 

t  Yirgam  virtutis  taae  emittet  Dominus  ez  Sion.  » 
—  «  Ei  Sion,  dicit  Scriptnra,  eiibit  iex,  et  verbum 
Domini  de  Jerusalem  (Isa,  ii,  3).  i»  Virga  igitur  vir- 
tutis  Dominiy  lex,  et  verbum  ejus,  et  evangelica 
prsedicatio  est,  qua  omnes  gentes  reguntur  et  cor- 
rignntur.  Hoc  aatem  de  Jerusalem  tanc  exivit, 
quando  suis  discipulis  Dominas  ait  :  «  lie  in  univer- 


autem  magna  confractio  erit  in  judicio,  quando  di- 
cetur  adversariis  potestatibus  :  u  Ite,  maledicti,  in  , 
ignem  seternnm,  qai  paratus  est  diabolo  et  angelis 
ejas  (Matth,  xxv,  4i).  »  Unde  et  subditur  : 

c  Judicabit  in  nationibus,  implebit  ruinas,  conquaf- 
>  sabit  capita  in  terra  multorum  (805).  »  S4M  Tane 
enim  judicabit  Dominus  omnes  geates,  tnnc  adim- 
plebit  rainas ;  quia  post  illam  rninam  nulla  unqnam 
amplius  ruina  iiet.  Tudc  multa  capita  conqaassabit, 
multos  elatos  divites  et  superbos  hamiliabit.  Et 
hoc  in  terra  copiosa,  imo  copiosissima.  Ibi  enim 
erunt  omnes  angeli,  et  boni  et  maii;  ibi  eniDt 
omues  homines,  qnicanque   fuerunt»     et    snnt,  et 


summundum,  prsedicate  Evangeliam  omni  creaturse      erunt;  ibi  erit  et  ipse  judex  omninm  Dominus,  el 


(Marc.  XVI,  i5).  n  —  c  Dominaberis  in  medio  inimi- 
»  comm  tuoram.  »  Omnes  Jadsei  et  gentiles  usque 
ad  id  temporis,  ejas  inimici  erant,  inter  quos  modo 
Dominus  dominatur,  et  virgam  sceptrum  et  im- 
perinm  tenet. 

«  Juravit  Dominus,  et  non  poenitebit  eom,  tu  es 
»  sacerdos  in  eeternum  secundum  ordinem  Melchi-* 
»  sedech.  >  Quid  est  enim  juravit,  nisi  statuit  fir- 
mum,  atque  firmavit?  Omnis  sermo  Dei  et  omnis 
dispositio  ejus  testamentum  est.  Non  autem  poenite- 
bit  enm,  quia  ipse  est  in  quo  sibi  plene  complacuit. 
M  Ta  es,  inquit,  sacerdos  in  eternum^  »  secundum 
hoc  qnod  Apostolus  ait :  u  Hic  autem  eo  quod  ma- 
neat  in  eeternum,  sempiternam  habet  sacerdotium 
(Hebr,  Tii,  24) :  >  non  !>ecundam  ordinem  Aaron, 
qui  jam  destructus  est,  sed  secundum  ordinem  Mei- 
chisedech,  cujus  generatio,  sicut  scriptam  est,  ne- 
que  initium  diernm,  neque  iinem  hai>et.  Sacrifi- 
cium  Melchisedech  panis  et  vinam  fuit,  in  qaibus 
Ghristi  corpus  et  sanguis  significabatur  (803).  Ma- 
gnus  sacerdos  magnam  sacriiicium  fecit,  in  quo 
universom  mundum  Deo  Patri  reconciiiavit.  Huc 
usque  Propheta  ad  Filium,  nunc  vero  ad  Patrem  io- 
quitor  dicens  : 

«  Dominus  a  dextris  tuis  (804),  confrioget  in  die 
»  irs  sofle  reges.  >  Filias,  inquit,  tuus,  Dominus 
meos,  quem  soperius  a  dextris  tois  sedere  dixisti, 
confringet  in  die  irse  snae  reges.  Hic  est  enim  ilie 
lapis  abscissus  de  monte  sine  manibus,  qui  in  Da- 


Salvator  noster,  qui  judicabit  populos  in  eequitate,  et 
gentes  in  ira  sua.  Qui  quoniam  «  de  torrente  in  via 

>  bibit,  propterea  exaltavit  caput.  »  Per  triginta  et 
amplius  annos  Salvator  noster,  sicut  ceeteri  homi- 
nes,  in  via  fuit,  ad  mortem  festinavit,  de  torrents 
bibit,  humanas  miserias  et  passiones  sastinait,  et 
propterea  exaltavit  caput.  Neque  enim  aliter  ei* 
altari  potuisset,  qni  secundam  divinitatem  aitissi- 
mns  est,  et  ubi  amplius  exaltari  possit,  nibil  est 

PSALMLS  CX. 

ALLELUIA. 

Laudate,  inqnit,  Dominom.  Hoc  solum  nobis  snffi- 
cit,  laudare,  preedicare  et  benedicere  Dominum. 

«  Confitebor  tibi,  Domine,  in  toto  corde  meo,  ia 
1»  consilio  justorum  et  congregatione.  Ma^a  open 
»  Domini  exquisita  in  omnes  volontates  ejns.  Con- 

>  fessio,  et  magnificentia  opus  ejus»  et  jastitia  ejus 
»  manet  in  ssculam  ssculi.  i»  Docet  nos  Propheti 
quaiiter  Deus  iaudare  et  prsdicare  debeamus,  dojB 
dicit :  «  in  toto  corde  meo.  »  Sic  enim  ipse  Dominiis 
ait  :  <c  Diliges  Dominum  Deum  tuum  ex  toto  corde 
tuo,  et  ex  tota  mente  tna,  et  ex  omnibus  viribos 
tuis  (Matth.  xxii,  37).  »  Qui  enim  ita  eum  diligit, 
ilie  eum  laudat  in  toto  corde  suo,  tametsi  taceat,  et 
lingua  non  moveatar.  Sed  nbi  eum  iaudare  debe- 
mus?  «  In  consilio  justorum  et  congregatione.  »  In 
Ecclesia  itaque  iaudandus  est  Dominus,  quia  ibi 
solummodo  est  consilium  et  congregatio  sancto- 
rum  (806).  Noli  simnl   laudare  cum  iliiii  qui  extra 


niele  illam  statuam  comminoit,  per  quam  omnia  ^  Ecclesiam  sunt,  quia  multa  communicatio  Christiad 


(802)  Ex  utero.  ■  Et  secreto,  ex  occulto,  de 
roeipso,  de  substantia  mea;  hoc  est  ex  utero;  quia 
generationem  ejus  quis  enarrabit?  »  S.  Auo.  Inferius 
autem  docet  idem  S.  docior  hoc  prophetice  dictum 
inteliigi  posse  de  utero  virginaii  Mari9e.  Inquit  :  <  Si 
enim  illa  Virgo  ducens  prupaginem  de  carne  Uavid,  ex 
itlo  utero  natus  Christus,  tanquam  ex  utero  geaitusa 
David.  Ex  uterOt  quo  mascuius  nun  accessit.  Ex 
utero  prorsus,  proprie  ex  uterOt  quta  soius  ex  solo 
utero.  Ergo  ex  titero,  inquit  ille,  qui  eum  Dominum 
suum  dixerat.  Ex  utero  ante  luciferum  genui  te,  et 
hoc  ipsum  ont^  luciferum  siguate  dictum,  et  pro- 
prie  dictom,  et  sic  impletuui.  Noctu  enim  natus 
est  Duminusde  utero  Yirginis  Mario^,  »  etc. 

(803)  S.  AngostiDi  pra;claram  illustratiunem  non 
prseteribo.  «  Nam  secondum  id  quod  natus  est  de 
Patre  Deus,  coeternas  gignenti,  non  sacerdos;  sed 


sacerdos  propter  camem  assumptam,  propter  victi- 
mam,  quam  nobis  offerret,  pro  nobis  acceptam.  • 

(804)  «  Quud  Pater  dicitur  fecisse,  huc  et  FiliaiB 
et  Spintum  constat  operatum.  lilud  autem  moTere 
potest,  cum  in  Psalmi  hujus  initiu  Pater  dixerit  Fi- 
lio  :  Sede  a  dextris  meis;  nunc  iterum  Propheta 
dicit  a  dextris  Filii,  Patris  operatam  esse  viriuiem. 
Uuod  ideo  dictum  est,  ut,  cum  hectc  vicissitQdu 
cequalis  ponitur,  majus  hic  aut  minus  aliquid  noUo 
mudo  sentiatur.  »  Cassiod. 

(805;  Cassiodorus  iegit  conquassabit  capita  ta 
terra  copiosa.  Super  qufie  ait  :  «  Terram  vero  co- 
piosam  dicit,  qu»  peccatures  abundanies  enutnt, 
qaasi  messem  germenque  vitiurum.  » 

(806)  Nun  iuteliigeudus  hic  S.  Bruno,  ut  dicat 
Ecclesiam  sulum  ex  justis  constare,  cum  aiibi  in  ea 
peccatores  esse  fateatur,  sed  eam  congregationem 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


im 


II  Cor.  VI,  15).  nalla  pars  fideli  cum  infideli  A 
it  propheta  ait :  «  Exite  de  medio  eorami  et 
dum  ne  tetigeritis  {Isa,  Lii,  1  j).  » 
gna  operaDomini,  ezquisita.  >  Prfficepitlau- 
dixit  quomodo  ;  dixit  ubi :  nunc  autem  dat 
im,  qua  eum  laudare  debeamus.  Opera  illius 
1  sant,  in  quibus  ejus  laudes  inveniuntur, 
m  bene  exqaisita  fuerunt.  Non  solum  in  ma- 
operibns  suis,  sed  in  minoribns  quoque  ma- 
it  landabilis  est  Dominus  Deus  noster.  Non 
)etamus  exempla,  dicamus  cum  eodem  Pro- 
«  Mirabilis  facta  est  scientia  toa  ex  me  (PsaU 
I,  6).  >  Sed  et  Apostolus  ait :  ■  0  altitodo  di- 
n  sapientiae  et  scientice  Dei,  quam  incom- 
sibilia  sunt  judicia  ejos,  et  investigabiles  vis  n 
lom.  XI,  33)  I  »  Magna  igitur  sunt  opera  Do- 
>ed  exqaisita. 

omnes  voluntates  ejus  confessio,  et  magnifi- 
a.  »  Si  qoseris,  qaasi  dicat,  voluntatem  ejas, 
5  scire  quid  Dominus  requirat  a  nobis,  scias 
i  omnes  voluntates  ejus  conveniont  simal 
io  et  magnificentia  :  hoc  enim  significat 
hojos  psalmi,  id  est,  c  laudate  Dominum.» 
os  ejus,  et  justitia  ejus  manet  in  seeculum 
Li  (807)*  »  Nnnquam  igitnr  etiam  in  maiis  ex 
)ribit  creatura  Dei;  justitia  vero  non  esset 
,  si  vel  electi  prsemiis,  vel  damnati  carerent 
lis.  Dixerat  soperius :  c  Magna  opera  Domini, 
ta ;  9  nunc  autem  magna  esse  ostendit  in  eo 
n  saeculum  sfficuli  mansura  ostendit.  Neqne 
uod  prius  ploraliter  bpera,  postea  vero  sin- 
er  opus  dicat,  quia  omnia  in  eo  onum  sunt: 
ona  sunt. 

moriam  fecit  mirabilium  suorum  misericors 
iserator  Dominus^  escam  dedit  timentibus 
QusB  superius  opera  dixerat,  nunc  mirabilia 
£t  hoc  S4I1  merito,  quia  nihil  fecit  Deus, 
airabile  non  sit  Horom  igitur,  sive  op^rum^ 
irabiliom  placuit  Deo  memoriam  facere,  ne 
vetustate  oblivioni  traderentur.  Memoriam 
itteras,  et  scientiam  dicit,  qnse  in  Novo  vel 
Testamento  continentur.  Yoluit  igitur  Deus, 
pturae  fierent,  ut  sacra  volnmina  scriberentur, 
:um  operum  recordationem.  Hanc  autem  me- 
1  et  hunc  cibum  spiritualem  dedit  escam  ti-  ^ 

nim  vocat,  vel  quod  ipsa  per  se  sancta  est, 
ia  facit  sanctos.  Aut  eum  Cassiodorio  dici  po- 
itura  Ecclesia  consiiium  justorum,  quando 
:um  Domino  resurrectionis  tempore  judica- 
led  prior  interpretatio  niagis  consona  est  con- 
§.  Brunonis,  qui  hanc  jnslorum  congregatio- 
atim  opponit  illis  qui  sunt  (extra  Ecciesiam, 
ns  nempe  et  infidelibus.  Noverat  autem  san- 
*ono  Christianos  omnes  ex  eo  quod  Christiani 
mctos  appellaria  scriptoribus  N.  T.  ,  nempe 
ones  initio  a  nobis  inaicatas. 
)  His  in  expositionibus  aliter  connectit  san- 
runo  yerba  Propheto!  ac  sese  exhibent,  et  il- 
(tur  a  S.  Augustin.  Ita  S.  Doctor :  uMagna 
Domini  exquisita  in  omnes  voluntates  ejus; 
as  nullum  confitentem  deserat  misericordia, 
ftit  iniquitas  impunita ;  quando  flagellat  etiam 

Patrol.  GLXIV* 


mentibus  se.  Dominus  ait :  «c  Non  in  solo  pane  vivit 
homo,  sed  in  omni  verbo  Dei  (Matth,  iv,  4).  •  Esca 
igitur  sunt  verba  Dei  (808),  siquidem  de  illis  ho- 
mines  vivunt. 

«  Memor  erit  in  saecnlum  Testamenti  sui,  virtu- 
»  tem  operum  suorum  annuntiabit  populo  suo,  nt 
»  det  illis  hsereditatem  gentium.  >  Memor  erit  Do- 
minus  in  sfficulum  Testamenti  sui,  quia,  sicut  promi- 
sit  et  Testamento  confirmavit,  ita  fecit  populo  suo. 
Cui  videlicet  populo  virtutem  operum  suorum  an- 
nuntiavit,  et  quanta  virtus  sit  in  operibus  suis  in- 
telligere  fecit.  Haac  enim  virtutem  habent  opera 
Dei,  ut  ea  facientibus  vitam  possint  praestare  aeter- 
nam  ;  unde  et  subditur  :  «  Ut  det  illlis  hsereditatem, 
gentium  (809).  s  Gentium  autem  hsreditatem,  coe- 
lestem  Jerusalem  intelligimus  de  qua  ille  superbns 
cum  tota  gente  sua  expulsus  est. 

«  Opera  manuum  ejus  veritas  et  judicinm.  >  Ipsnm 
igitur  imitari  debemus,  ut  nostra  quoque  opera 
vera  et  justa  sint,  quibus,  ut  modo  audivimus,  vir- 
tutem  operum  suorum  annuntiare  et  revelare  di- 
gnatus  est.  «  Fidelia  omnia  mandata  ejus,  confirmata 
>  in  seeculum  sseculi.  »  £t  fidelia  quidem  sunt,  et  ab 
omnibus,  qui  nos  preecesserunt,  confirraata  et  cor- 
roborata,  et  quicunque  ea  custodierint,  beati  erunt. 
«  Facta  in  veritate  et  sequitate ;  »  quia  nihil  fal- 
sum,  nihii  iniquum,  vel  impossible  in  eis  invenitur, 
«  Jugum  enim  ejus  suave  est,  et  onus  ejos  leve 
Matth.  XI,  30).  » 

c  Redemptionem  misit  populo  suo.  «>  Et  quam  re- 
demptionem,  nisi  sangoinem  Filii  sui  ?  Unde  et 
Apostolus  ait:  c  Empti  enim  estis  pretio  magno, 
glorificate,  et  portate  Deum  in  corpore  vestro  (f 
Cor,  VI,  20).  »  —  c  Mandavit  in  seternum  Testa- 
»  mentum  suum.  »  Mandavit,  inquit,  Dominus,  fir- 
miterque  praecepit,  ut  Testamentum  suum,  Testa- 
mentum  confirmatum  sanguine  Filii  sni  maneat  in 
eeternum.  Unde  et  superiori  psalmo  dicitur :  «  Jora- 
vit  Dominus,  et  non  pcenitebit  eum,  tu  es  sacerdos 
in  setemum  secundum  ordinem  Melchisedech.  >  — 
c  Sanctom  et  terribile  nomen  ejos.  »  Sanctum  bo- 
nis,  terribile  malis;  imo  sanctum  et  terribile  bonis 
et  malis,  quia  et  boni  et  mali  venerari  illud  ea  ti- 
mere  debent.  Hoc  nomine  sanctificantur  omnia  ;  in 
hoc  nomine  pelluntur  dsemonia ;  hoc  nomen  non 

omnem  filium,  qoem  recipit.  Sed  si  justus  vix  sal- 
vatur,  peccator  et  irapius  ubi  parebunt?  Confessio, 
et  magnificentia  opus  ejus,  Quid  magnificentius, 
quam  justiiicare  impium  ?  Sed  opus  fortasse  hominis 
prHCvenit  istam  magnitlcentiam  Dei,  ut  cum  fuerit 
peccata  confessus,  justiticari  mereaturr..  Usec  ma- 
gniiicentia  Dumini,  justiticatio  peccatoris  ». 

(808)  «  Quod  dixit:  escam  dedit  ttmentibus  se,  si- 
gnificat  utique  spiritualem  cibom.  Quis  enim  escam 
communem  putet  fidelibus  ad  prsemium  datam, 
quse  et  peccatoribus  passim  cognoscitur  attribota?  » 
Cassiod. 

(809)  «  Aperoit  enim  causam  quare  virtntem  ope- 
rum  suorum  annuntiabit  populo  suo  :  scilicet  ut  da- 
ret  eis  hsereditatem  gentium  ipsa  enim  intentio  fuit 
miraculorum,  ut  crederent,  et  prsemia  compromissa 
credentes  acciperent. »  Cassiod. 

36 


ii3i 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


li» 


timet,  stultus  et  fatuus  est;   qui  vero  hoc  timet,  A  (Joan  xiv,  2).  »  —  t  Stella  ibi  differt  a  stella  ii 


sapiens  est.  Undeet  subditur 

«  Initium  sapientise  timor  Domini.  »  Recte  d*'ci- 
tur  quia  stullam  iecit  Deus  sapientiam  hujus 
mundi  (/  Cor,  i,  20).  «  latellectus  bonus.  *  Sed 
quibus  est  bonus?  «  Omnibus  facientibus  eum.  > 
Bene  dicit,  et  bene  intelligit,  qui  dicit :  «  luitium 
sapientise  timor  Domini  ;  »  si  tamen  facitquod  in- 
telligit,  ut  timeat  Dominum.  Hinc  est  enim  quod 
alibi  dicitur  :  «  Time  Deum,  et  obsirva  mandata 
ejus,  hoc  est  omnis  homo  {Ecdi.  xn,  i4).  > 

«  Laudatio  ejus  manet  in  saeculnm  sieculi.  »  Lau* 
datio,  inquit,  ejus  qui  ita  intelligit  et  ita  timet  Do- 
minum  manet  in  steculum  sseuli,  quia  illi  soli 
laudandi  sunt  qui  bene  intelligunt  et  bene  agunt.  B 

6-it  PSALMUS  CXI. 

ALLBLUIA  CONVERSIONIS  AGG.£I  ET  ZACHARIiE  (8i0). 

PrsBcipit  Propheta    ut    laudamus    Dominum    de 
conversione  Aggaei  et  Zacharise,  qui  post  longam 
captivitatem  in  patriam  reversi  sunt.  Agga^us  festi- 
vtiSj  Zacharias  memoria  Domini   interpretatur.    Si- 
gniticant  autem  illos  qui,  festive  et  solemniter  vi- 
Tentes,   opus    servile    facere    fugiunt,     semperque 
Deom  in  memoria  habentes,  eum  laudare  et  bene- 
dicere  non  cessant,  donec  de   hujus  mundi   capti- 
vitate  ad  snpernam  patriam    transferantur.   Et   de 
talibus  qnidem  in  hoc  psalmo  loquitur  Propheta. 

a  Beatus  vir    qui  timet  Dominum,  in   mandatis 
»  ejus  cupit   nimis.  >    Verum   est  itaque  quia  ini- 


clariUte  (I  Cor.  xv,  4i).  »  Sed  io  quacanque  illa- 
rum  domo  beatus  vir  et  justus  fuerit,  gloriam  et 
divitias  habebit.  «  Et  justitia  ejus  manet  in  8a»cii- 
»»  lum  saeculi.  »  Si  justus  aeternus  est,  et  jostitii 
aeterna  erit,  neque,  manente  justo,  poterit  perire 
justitia. 

«  Exortum  est  in  tenebris  lumen  rectis  corde.  • 
Et  quod  lumen  ?  «  Misericors,  et  miserator,  et  justos 
»  Dominus.  »  Ex  hoc  igitur  lumine  omnia  qiw 
dicta  sunt,  et  quare  dicenda  suot,  habent  ilii  qai 
recto  sunt  corde,  quia  Christi  nativitas  aliis  noi 
profuit  nisi  illis  qui  recto  corde  eum  seqaunturet 
in  enm  credunt 

i*  Jucondus  homo  qni   miseretur  et  commodat  • 
Homo,  inquit,    qui   miseretur  et  commodat,  sive 
spiritualem  sive  temporalem  sobsUntiam  largiUr 
festivus,  jucundus  et  hiiaris  esse  debet,  Qoia,  ot 
Apostolus  ait :  «  Hilarem   datorem   diligit  Deus  (// 
Cor,  IX,  7).  »  Itemque  :  •  Qui  miseretur  in  hilariuta 
(Rom,  XII,  8).  »    Et  iste  quidem  versns  speciaiiter 
Aggaeo  pertinere   videtur,  qui  Ai/tt?ti«   intcrpreU. 
tnr,  casterisque  omnibns  Qui  per  eom  significantur. 
«  Disponet  sermones  suos  in  judicio,    quia  io 
»  aBternum   non   commovebitnr.  »    Iste,  inquit  ?ir 
disponet  sermones  suos  in  judicio,  qaia,  priusqoao 
loquitor,  omnia  verba  soa  judicabit ;  et  cnm  UnU 
gravitate  loquetur,  ut  putes  eum  in  judicio  senUih 
tiam  dare.  Et  hoc  est  quod  ait :  «  Quia   in  «»ie^ 


tium  sapientise  est  timor  Domini,  siquidem  beatus  q  nom  non  commovebitur ;  »  neque  ia   aiiam  parUm 


est  qui  Dominom  timet.  Oe  timore  dilectionis  lo- 
quitur,  quia  alius  timor  non  valet  ad  beatitudinem. 
Nam  et  dsmones  eum  timent,  sed  talis  timor  non 
beatitudinem,  sed  poenam  habet.  Qui  vero  casto 
amore  timet  Dominum,  in  mandatis  ejus  cnpit  nimis. 
Bene  antem  dixit,  nimis,  quia  non  taiitum  potest  in 
mandatis  ejus  servire  et  obedire,  sed  quantum  ei  ser- 
vire  et  obedire  desiderat. 

c  Potens  in  terra  erit  semen  ejus.  >  Et  hoc  qui- 
dem  ad  beatitudinem  spectat.  Semen  ejus  illi  sunt 
qui  eum  imitantur.  Terra  vero,  qui  alia,  nisi  terra 
viventinm  intelligitur?  Ibi  igitur  potentes  erunt,  qui 
viri  hujus  imitatione  iilii  erunt.  Unde  et  subditur : 
c  Generatio  rectorum  benedicetur  (8ii);  >  illa  vi- 


a  veritdte  llectetur.    Tales   fuerunt  sancU  aposUii, 

Ules  esse  debent  Ecclesise  rectores. 
«  In  memoria  aeterna  erit  jnstus.  »  Similiter  au- 

tem  et  iste  versus  ad  Zachariam  pertinet,  qui  me- 

moria  Dotnint  interpretatur,  et  ad  alios  qui  'per  eDO 
significantur ;  qui,  qooniam  semper  Domini  memo- 
res  fuerunt,  ipsi  qnoque  in  Domini  memoria  semper 
erunt.  ■  Etisti  quidem  ab  aoditu  malo  non  tim^ 
bunt,  »  qnem  iili  audituri  sunt,  quibus  in  judieio 
dicetur  :  «  Ite,  maledicti,  in  ignem  leternam  iMatth, 
XXV,  33).  » 

«  Paratum  est  cor  ejus  sperare  in  Domino,  u« 
»  confirmatum  est  cor  ejus ;  non  commovebitor, 
»  donec  videat  inimicos   suos.  »   Ideo,   inauit    dod 


delicet  benedictione  qua  Dominus  in  judicio  dictu-  0  ^ii^^^bit  justus,  quia  paratum  est  cor  ejus  sperare  in 
rns  est  :  «  Vi-nite,    benedicti  Patris    mei,  percipite      Domino.  c  Spes  autem,  ut  ait  Apostolus    non  con- 


regnum  quod  vobis  paratum  est  ab  origine  mundi 
{Matth,  XXV,  34).  » 

«  Gloria  et  divitio»  in  domo  ejus.  »  —  «  In  domo 
Patris  mei,  dicit  Dominus,  mansiones  mults  sunt 

(810)  Titulus  hnic  psalmo  appositusconvenit  cum 
eo  qui  legitur  apud  Augusliniim  :   «  ConversiOy  in- 
C[uit,  Aggaei  et  Zacfuiriae  ;   sed  alia  est  expositio  qute 
iU  se  habet.  Nundum  erant  hi  prophetce,  rum  ista 
cantata    sunt.    Namque    iutsr     tempus     David    et 
transmigratiunem  populi  Israel  in  Babyloniarn,  qua- 
tuordecim    generaiiones  numerantur,    sicut    divina 
Scriptura,  maximeque  Matthseus   evangelista  testa- 
tur:    eversi    autem    templi    renovatio,    secundum 
S.   Jeremise    prophetiam,    ex    iiia   transmigratione 
post  septuaginU  annos  sperabatur :  qui  cum  com- 


fundit  (iiom.  v,  5).  »  Undo  vir  justus  alibi  dicit: 
«  In  te,  Domine,  speravi,  non  confandar  in  eUr^ 
num  (8i2).  Ille  autem  habet  cor  paratum  ad  spem 
qui  sic  Domino  servit,   ut  merito   sperare  debeaL 

plerentur  sub  Dario,  rege  Babylonis,  impleti  suot 
Spiritu  sancto  hi  duo  propheta;,  Aggaeus  et  Za- 
chaiias,  et  ambo  post  invicem  intra  unum  annum 
prophetare  coeperunt,  quod  ad  renovationem  Um- 
pii,  sicut  tanto  anie  praedictum  est,  perLinere  vi- 
detur.  » 

(8ii)  c  Generatio  aulem  rectorum  benedicitor 
non  ista  carnis,  sed  illa  qu8B  imitatione  justoruoi 
per  similitudinem  operum  noscitur  esse  prooairatA  ,» 
Cassiod.  ^     F«ll«w. » 

(812)  Hym.  Ambros.  in  fine 


EXPOSmO  IN  PSALMOS 


li34 


t  sobditar :  «  Coafirinatum  est  cor  ejas ;  »  in 
elicet  et  dilectioae.  Et  inde  non  commoyebi- 
»nec  videat  iaimicos  suos  .  Quid  est  donec  vi- 
limicos  suos  ?  Donec  ad  judiciom  veniat^  ubi 
)s  suos  ab  auditu  malo  timere  conspiciat. 
spersit,  dedit  pauperibus.  >  Hsec  est  summa 
ionis,  sicut  in  Evangelio  Dominos  ait :  «  Si 
-fectus  esse»  vade^  veflde  omnia  quce  habes, 
^aoperibDS,  et  sequere  me,  et  babebis  thesau- 
i  ccelo  (Matth,  xix,  2i).  »  Qood  qoi  ita  fecit, 
scorus  est;  onde  et  subditur  ;  c  Justitia.ejus 
)t  in  sseculom  sseculi,  como  ejus  ezaltabitor 
oria.  »  Et  ipse  quidem,  et  jastitia   ejas,   et 

et  potentia  ejns,  qase  per  corou  signilican- 
mper  erunt,  et  non  soium  semper  erunt,  sed 
:oelos  exaltata  semper  in  gloria  erunt. 
ccator  videbit,  et  irascetur.  >  Hanc,  inqoit, 
ixaltationem  videbit  peccator,  per  quem  dia- 
intelJigitur  et  irascetur.  «  Dentibns  suis  fre- 

et  tabescet.  >  Per  motum  exteriorem  interior 
i  designatur,  et  quantum  de  sanctorom  salute 
is  doleat,  in  eo  ostenditur  quod  irasci  et 
is  fremere  describitor.  £t  tonc  quidem  u  de- 
iam  peecatorum  peribit ;  •  sive  quod  maligni 
s  babebunt  de  bonorum  perditione,  sive  quod 

homines  habebont  de  illorum  liberatione. 
rit  ulterius  locus,   neque  bonis   ot  timeant 
neque  malis,  ut  sperent  bona. 
PSALMUS  CXIL 

ALLELUIA. 

l  significet  Alleiuia,  sa>pe  jam  dizimus.  Neque 
ropheta,  ut  a  Dei  laudibus  cessemos,  qui  to- 
um  laudare  prsecepit, 

udate,  pueri,  Dominum,  landate  nomen  Do- 
.  »  Pueri  a  puritate  dicuntur.  Isti  sunt  illi 
le  quibos  dicitur :  «  Quasi  modo  geniti  infan- 
tionabiles  sine  dolo,  lac  concupiscite,  ut  in 
icalis  in  salutem  {II  Petr,  ii,  2).  »  Non  est 
pretiosa  laus  in  ore  peccatoris.  «  Peccatori 
iizit  Deus  :  Qaaretu  enarras  justitias  meas?  > 
LLiz,  16).  Vos  igitur  pori  et  pueri,  iaudate 
iim,  laudate  nomen  Domini.  Quid  est  laudare 
Domini  ?  aut  quod  est  nomen  Domini  ?  Andi 
9r  prophetam  Dominus  dicat :  <  Ego  Domi- 
loc  est  nomen  meum  ?  gloriam  meam  alteri 
bo  (Jso.  xLii,  8).  »  Hoc  nomen  totius  Trini- 
it,  quia  et  Pater  Dominus,  et  Filius  Dominus» 
itns  sanctus  Dominos,  non  tres  tamen  do- 
ed  onus  est  Dominus.  Hoc  nomen  proprium 

)  Yidetur  hic  S.  Rruno  respexisse  ad  vulga- 
ctionem  :  qni  in  altis  kabitatf  et  humilia  respi- 
alOf  et  in  terra.  Qui  quidem  versus  si  expli- 
uzta  indolem  Uebraicse  syntaxeos,  pulcherri- 
tne  apparebit.  Est  ergo  observandom  quod, 
i^ntaxim  Hebraicee  iingofle,  quando  de  duabus 
indicantur  proprietates,  solent  exponi  decus- 

ut  aiunt.  Sic  aoi  dicitur  :  Nigra  stan  sed  for- 
icut  tabemacula  Cedar,  sicut  pelles  Salomonis 
1,  4) ;  Hoc  ita  accipieodom  est :  Nigra  sum  sic- 
maeula  Cedar,  sed  formosa  sicut  felles  8aiO' 

qoa  de  re  consuiendi  aont  emdiUores  inter- 


A  illios  est,  qoi  omniom  Dominas  est,  et  qui  nullum 
habet  Dominum.  Nullus  enim  alius  est  qui  omnium 
Dominus  sit,  et  qui  Dominum  non  habeat.  Hoc  au- 
tem  nomen  illi  laudant.  qui  se  servos  esse  cogno- 
scunt.  Quid  est  igitur  laudate  nomen  Domini,  ikisi 
cognoscite  et  confltemini  vos  esse  servos?  Qoi  enim 
aliter  agit,  nomen  Domini  negat  et  damnat.  Conti- 
teri  autem  nou  tantum  voce,  quantum  opcre  debe- 
mus,  nt  ei  sicut  pio  Domino  fideliter  serviamus. 

c  Sit  nomen  Domini  benedictam.  »  Laodate,  in- 
quit,  et  dicite  :  «  Sit  nomen  Domini  benedictom.  » 
Ex  qoo  et  asque  quo  ?  «  Ex  hoc  nunc,  et  usque  in 
»  saeculum.  •  Quid  est  «  ex  hoc  nunc?  »  Ex  hoc  pree- 
senti  tempore,  qoia  nonc  praesens  tempas  significat. 

g  «  Et  osqoe  in  ssecolom,  »  quid  est  ?  Usqoe  in  prin- 
cipiom  et  asque  in  finem ;  qoia  ante  prindpiam 
nollnm  saecalom  est,  et  post  finem,  nollom.  Ecce, 
quasi  dicat,   audivimus  ez  quo  et  usque  qoo :  sed 

,  a  qoo  looo  et  osqae  ad  qoem  laodare  debemos. 
«  A  solis  orto  osqoe  ad  occasum  laudate  nomen 
»  Domini.  >  Nam  et  isti  termini  boni  sunt,  quia  ni- 
tra  procedere  non  valemus.  Ite  igitur,  prsdicatores, 
et  laudate  Dominom  a  salis  ortu  et  occasu  et  de 
omnibus  eum  laudate,  qnaecunqne  facta  sunt  a 
mundi  initio,.et  quflecunqne  fient  usque  in  finem. 
Et  altissime  eum  laudate,  quoniam  Aitissimos  est. 
Hoc  est  eoim,  qood  ait : 

«  Ezcelsos  soper  omnes  gentes  Dominos,  et  soper 
»  cmlos  gloria  ejos.  »  Super  omnes  gentes  excelsus 

^  est  Dominos,  sive  quse  in  coelo,  sive  qofle  in  terra 
sant ;  in  coelo  angeli,  in  terra  homines,  sed  ipse  so- 
per  omnes  est,  et  omniam  Dominos.  «  Et  soper 
coelos  gloria  ejus.  »  Magna,  quasi  dicat,  gloria  sibi 
in  hoc  mundo  est,  sed,  ad  comparationem  illius 
gloi  ise  qufle  super  coelos  est,  ista  g|oria  nulia  est. 

»  Quis  sicut  Dominus  Deus  noster,  qui  in  altis 
»  habitat,  et  humilia  respicit,  et  alta  a  longe  co- 
>  gnoscit?  »  Ex  quanto  mentis  affectu  et  ex  quanto 
cordis  amore  et  desiderio  baec  verba  procedunt  I 
Quantom  6-i-i  enpn  diligit,  tantom  in  ejos  laodibos 
delectator.  Sed  notandum  quia  in  altis  habitat  Do- 
minus,  quamvis  sola  humilia  diligat,  humilia  respi- 
cit  in  coelo,  ethumilia  in  terra  respicit  (8i3) ;  quia 

l^  hic  et  ibi  sola  humilia  diiigit.  Superbos  inde  deje- 
cit,  qui  quotidie  superbos  humiliat,  et  exaltat  hn- 
roiles.  Sed  quid  est  in  altis?  In  coelis,  in  angelis,in 
apostolis,  io  Christianis.  Nam  et  Christiani  satis  alti 
sunt,  qoia,  qoiconque  Christiani  non  sont,  sob  eis 

SOQt. 

pretes.  Ergo  et  verstcolos  ille  :  Quis  Hcut  Dominus 
Deus  noster  qui  in  altis  habitat^  et  humilia  respicit  in 
ccb/o  et  in  terra,  ita  dispertiendus  est :  Quis  sicut  Do- 
minus,  qui  in  altis  fuibitat^  in  cxlo;  quis,  sicut  Deus 
noster,  qui  humiUa  respicit  in  terra ;  ex  quo  intelligi- 
mus  Deum  respicere  humilia  non  in  coelo,  sed  in 
terra  :  quod  sane  magis  rationi  consentaneum  est, 
cum  prfiesertim  verbum  respicere  io  sacrts  litteris  io 
partem  favorabilem  accipiatur,  pro  diligere,  Quod 
qaidem  ex  seqoentibos  psalmi  versicoiis  mirifice 
confirmator;  oicitar  •nim:  suseitans  a  terra  tno- 
pejH)  etc. 


4135 


S.  BRDNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


1136 


•  Suscitans  a  terra  inopem,   et  de  stercore  eri-  A  statem.  Qaod  autem  sequitur :  «  Israel  regnabit  in 


»  gens  panperem,  nt  collocet  eum  cum  principibus 
»  popnli  sni.  »  Ecce  qnomodo  respicit  Dominas  bu- 
milia  in  coelo  et  in  terra :  solos  bamiles  respicit  in 
coelos,  qaia  aliiibi  non  sant :  solos  bumiles  trabit  in 
coelnm,  qnia  alii  ibi  esse  non  possunt.  Et  considera 
quanta  sit  Dei  omnipotentis  misericordia ;  inopes 
et  panperes  sunt  isti,  qaos  de  terra  sascipit,  et  de 
slercore  et  patredine  suscitat  et  resuscitat,  et  cam 
principibus  populi  sui  in  coelestibus  collocat. 

c  Qui  habitare  facit  sterilem  in  domo.  >  Non  jam 
sterilem,  sed  matrem,  et  fecundissimam  matrem 
multorumqne  filiorum  laetantem.  Heec  est  illa  steri- 
lis  de  qua  scriptum  est :  «  Lsetare,  sterilis/  quse  non 


ea,  »  in 


alia  translatione  non  habetur,  Possamas 
autem  per  Israel,  Sakatorem  nostrum  intelligere, 
qui  de  seipso  ait :  c  Nemo  novit  Patrem»  nisi  Filius, 
et  cni  voluerit  Filias  revelare  {Luc.  z,  22).  »  Inter- 
pretatur  enim  Israel  vir  videns  Deum,  Per  istos  au- 
tem  qai  prius  de  i£gypto  exisse  dicantur,  apostolos 
intelligimas  cseterosqae  qui  in  primitiva  Ecclesia 
faerunt,  per  qaos  postea  totas  mundus  ad  fidem 
Christi  conversus  est.  Unde  et  subditur : 


Mare]  vidit,  et  fugit;  Jordanis  conversos 
»  est  retrorsam. »  De  hoc  mari  alibi  dicitur  :  Hoc 
mara  magnum  et  spatiosum,  per  qaod  mundas  iste 
significatur.  Hoc  igitur  mare  vidit  apostolos,  alios- 


paris;  erampe  et    clama,  quae  non  parturis,  quia  B  que    prffidicatores   ad  se  venientes,  et  fugit.  Quid 


multi  iilii  desertse  magis  quam  ejus  qnae  habet  vi- 
rum  {GalcU*  iv,  27).  »  'Filii  hujus  sterilis  sunt  isti 
pueri  qui  in  hoc  psalmo  Dominum  landant.  Hsec 
autem  habitat  in  illa  domo,  imo  ipsa  est  modo  do- 
mina  et  regina  illius  domus,  in  qua  Synagoga  et 
gentilitas  habitabat.  Possumus  autem  per  hanc  do- 
mnm  coelestem  patriaro  intelligere,  in  qua  cnm  tota 
sua  progenie  mater  Ecclesia  babitabit. 

PSALMUS  CXIII. 

ALLKLUIA,    ALLELUIA. 

Quid  significet  Alleluia,  et  ssepe  dictam  est  et 
sffipe  dicendum.  Significat  enim  laudate  Dominum, 
Quod  qaidem  Propheta  non  toties  dixisset,  nisi  valde 


est  fugit,  nisi  locum  eis  coitcessit,  et  ad  transeun- 
dum  viam  aperuit  ?  Talis  fuga  bona  est,  qus  non 
odio,  sed  obsequio  fit.  Qui  ita  fugiunt,  non  resistere, 
sed  obedire  parati  sunt.  Per  Jordanem  vero  popu- 
lus  baptizatus  designatuc«  qui  prius  quidem  preceps 
ad  inferiora  ruebat,  sed,  Christi  fide  snscepta,  ad  su- 
per?oraredire  et  ad  coelos  conscendere  coepit. 

c  Montes  exsultaverunt  ut  arietes,  et  colles  sicut 
»  agni  ovium,  »  Montes  et  coUes  divites  et  potaotes 
desigpiant.  Et  isti  quidem,  videntes  signa  et  miiabi* 
Uaquffi  per  apostolos  fiebant,  protinus  ad  fidem 
conversi  tanto  gaudio  exsultaverunt,  nt  arietes  et 
agnos  esse  non  dubitares,  per  quos  omnes  et  prs- 


necessannm  esse  cognovisset.  Hoc  sit  igitur  opus  ^  ,  ,.    ,      ...,,•       -n      m.  i 

-,    ,    .       .     ,  j  1    *  A 4  j'  i         C  lati  et  subiectx  Ecclesise  significantur,   ac  per  hoc 

Ecclesiee,  in  hoc  opere  delectetur,  et  die  nocteque     ■  ..      1».  .  ,.  ^      ,         *.     .  *^  . 

jucundetur. 

«  In  exitn  Israel  ex  iEgypto,  dorous  Jacob  de  po- 

»  pulo  barbaro.  Facta  est  Ja'dfiea  sanctificatio  ejus, 

»  Israel  potestas  ejus,  Israel  regnavit  in  ea  (814).  » 

Sub  figura  Israelitici  populi  Christianam  populam 

Propheta   describit  de  diaboli   potestate    et   hnjus 

mundi  tenebris  liberatam  (81 5).  Israel  vero  et  Jacob 

idem  significant.  Quando,  inquit,  Israel,  id  est  Chri- 

stianus  populus,  qui  Deum  cognoscit  et  videt,   exi- 

vit  de  terra  iEgjpti,  id  est  de  hajus  mundi  tenebris 

et  erroribus.  £t  qaando   domus  Jacob  ;  per  quam 

idem  ipse    populns  significatur,  exivit  de   populo 

barbaro,  per  qnem  malignorum  spiriluum  et  vitio- 

rum  exercitus  intelligitur,  tunc  facta  est  sanctifica- 


de  ovibbs  Christi  esse  monstrantur,  quia  simul  cum 
aliis  eadem  spirituali  leetitia  gratalantur.  Et  bene 
quidem  prius  roare,  postea  vero  montes  et  colles 
posuit :  quia  prius  minores,  postea  vero  majores 
credere  coeperunt.  Unde  Apostolas  ait :  «  Videte 
vocationem  vestram,  fratres,  quia  non  multi  poten- 
tes,  non  multi  nobiles  inter  vos,'sed  quse  stuita  sunt 
mundi,  eligit  Deusy  ut  confonderet  fortia  (II  Cor, 
I,  26).  * 

«  Quid  est  tibi,mare,  quod  fugisti  :  et  tuJordanis, 
>  quia  reversas  es  retrorsum  ?  »  Montes,  qnare 
exsaltastis  sicut  arietes,  et  colles,  velot  agni  ovinm? 
Hoic  tantaladmiratio  exmagna  Isetitia  procedit.  Lae- 
tatur  enim  Propheta  quod  undique   totum  mundam 


tio   ejus.  Cajus  ejus?   iilius  quem  in  titulo  psalmi  ^  convertere  videt.  aQuid  est,  inquit,  tibi,  mare  quod 


laudare  jubemur,  ubi  dicitur  :  c  Laudate  Dominum.  > 
Judsea,  qose  confessio  interpretatur,  Ecclesia  est, 
quse  etiam  inter  ipsa  tormenta  Dominum  confiteri 
et  landare  non  cessat.  Hoec  autem  facta  est  confes- 
sio  ejus,  quia  hanc  solam  ipse  sanctiOcavit,  et  ab 
omni  vitiorum  contagione  mundavit.  Similiter  au- 
tem  et  Israel  factus  est  potestas  ejus,  quia  ipse  in 
populo  Christiano  regnum  tenet,  imperium  et  pote- 

(814)  Haec  verba  in  Vulgata  desunt. 

(815)  cc  Hic  exitumilJumdebpmus  accipere,quando 
non  a  peccatorum  vinculis  contigit  exire.  Tunc  enim 
ab  iEgyptiorum,  id  est  a  daemonum  turba  liberamur, 
quando  barbaricce  severitatis  illius  jura  non  pati- 
mur ;  et  vero  reddimur  Israelitie,  cum  pompae  hujus 


fugisti,  et  vos,  montes,  quare  exsultastis?  »  Nonaet 
hoc  ex  vobis.  Ex  Deo  est  hsec  fuga,  et  haec  exsultatio. 
Hoc  est  enim  quod  ait : 

«  A  facie  Domini  commota  est  terra,  afacie  Dei 
s  Jacob.  »  Quid  est  enim  a  facie  Domini?  A  cogni- 
tione  veritatis.  Nisi  enim  Deum  vidissent,  et  cogno- 
vissent  veritatera,  hanc  commotionem  tam  magnam 
homines  non  fecissent  (816).  Hinc  est  Dens  Jacob, 

manJi  a  nostra  coeperint  mente  discedere.  »  Gassiod. 
(816)  «  Auditc,  conversi,  JEiudite,  tidelissimi  Chri- 
stiani,  commotionem  istam;  id  est  permutationem, 
quee  humanse  terrae  feliciter  evenit,  non  factam  tre- 
more  montium,  sed  prospera  conversione  populo- 
lorum.  9  GAsrioD. 


il37 


EXPOSmO  IN  PSALMOS. 


1138 


qui  popolum  suum  tam  subiio  docuit  diabolam  fa- 
gere,  et  yitia  supplantare. 

«  Qui  convertit  solidam  petram  in  stagnum  aqase 

>  et  rupes  in  fontes  aquarum.  »  Hic  est,  inquit,  ye- 
rub  Deus,  qui  de  sola  petra  aquam  producit,  et  de 
siccis  rupibus  fontes  manare  facit.  Et  de  petra  qui- 
dem  dicit  Apostolus  :  a  Petra  autem  erat  Christus 
(I  Cor,  X,  4).  »  Rupes  vero  apostolos,  et  doctores 
designant.  De  quibus  sitienti  populo  fontes  producit 
salientes  in  vitam  seternam. 

«  Non  nobis,  Domine,  non  nobis,  sed  nomini  tuo  da 
»  gloriam.  »  Se  linter  alios  prophetas  connumerat, 
qnia  et  ipse  rupes  est,  de  qua  non  modici  fontes 
erumpunt.  Heec,  inquit,  gloria  iua  est ;  isti  fontes 
aquaram  tui  sunt,  non  est  nostrum  qaod  facimus, 
quia  non  a  nobis  facimus  (817).  «  Non  nobis,  igi- 
tur,  non  nobis^  sed  nomini  tuo  da  gloriam.  >  Labor 
noster  sH  gloria  tua;  sciant  omnes  quia  sine  te  ni- 
hil  facere  valemus.  Hoc  autem  rogamus,  ut  facias 
ex  sola  misericordia  et  veritate.  tua,  quia  sic  te  fa- 
cere  promisisti.  £t  hoc  est  quod  ait : 

«  Super  misericordia  et  veritate  tua,  ne  quando 
»  dicant  geates  :  Ubi  e$t  Deus  eorum  ?  i  Nanquam 
hoc  gentes  dicere  preesumant ;  quod  si  dixerint  sciant 
quia  Deus  noster  ubique  est,  et  in  coelo  et  in  terra 
est,  et  quidquid  vnlt  ubique  operatur  (818).  Hoc  est 
qaod  sequitur  : 

«  Deus  autem  nosler  in  coelo,  sursam  in  coelo,  et 
*  in  terra  omnia  qnsecunqae  voluit,  fecit.  >  Caeteri 
vero  dii  quid  faciunt  ?  vel  quid  sunt  ?  Nihil  faciunt, 
et  nihil  snnt.  Si  tamen  vis  aadire  quod  sunt,  ut  per 
hoc  intelligas  quia  qui  hoc  sunt,  dii  non  sunt ;  audi 
quod  sequitur : 

«  Simulacraj  gentium,  argentum  et  aurum,  opera 
«  manuum  hominum.  Os  habent,  et  non  loquentur; 
»  ocalos  habent,  et  non  videbunt :  aares  habent  et 
»  Bon  aadient ;  nares  habent,  et  non  odorabunt ; 
»  raanus  habent,  et  non  palpabunt :  pedes  habent, 
»  et  non  ambulabunt,  non  clamabunt  in  gotture 
»  suo  ;  ueque  enim  jest  spiritus  in  ore  ipsorum.  > 
Saiis  probatum  est  quoniam,  qui  tales  sunt,  dii  non 
sunt.  c  Similes  illis  fiant  qui  faciunt  ea,  et  omnes 

>  qui  confidunt  in  eis.  »  Non  contra  illos,  sed  proillis 
orare  videtur,  quia  et  aurnm  bonum  est.  et  argen- 
tum  bonum  est,  et  nihil  faciunt,  vel  facere  possunt. 

«  Domus  Israel  speravit  in  Domino,  adjutor  eo- 
»  rum  et  protector  eorum  est.  »  Per  hos  autem 
pairiarchas,  et  prophetas  et  aposiolos  intelligamus, 
qui  pleni  Spiritu  sancto  prse  cffiteris  Deum  videre  et 
inielligere  meruerunt.  Isti  autem  in  Domino  spera- 
verunt  et  sperata  susceperunt. 

c  Domus  Aaron  speravit  in  Domino,  adjutor  eo- 
rum  etprotecior  eorum  est.  >   Isti  sunt  episcopi,  sa- 

(817)  «  Cum  bona  largiatur  immeritis,  ipsius  glo- 
ri(e  probatur  esse  quod  concedit.  »  Cassiod. 

(818)  «  Ipsa  vox  est  tyrannorum,  ipsa  gentilinm : 
JJbi  ess  Deus  eorum  ?  Quasi  non  possit  eripere  quos 
ut  coronet,    tormenia  paiitar  sustinere.  »  Cassiod. 

(819)«  Adjiciat  duplici  modo  videtur  intelligi; 
sive  benedictionem,  quam  in  hoc  stpculo  sanctis  sois 


^  cerdotes  cseterique  omnes  qni  in  elericali  opdine 
Domino  serviunt. 

c  Qui  timent  Dominum  sperent  in  Domino,  SM 
»  adjutor  eorum  et  protector  eorum  est.  >  TotaEc- 
clesia  in  his  tribus  versibus  continetur,  et  omnibas, 
qui  in  ea  sunt  adjutor  et  protector  factos  est  Domi- 
nus.  Unde  et  snbditnr : 

c  Dominus  memor  fuit  nostri,  et  benedixit  nos.  » 
Si  nostri  memor  nonfuisset,  FiFium  suum  ad  nos  re- 
dimendum  et  benedicendum  non  misisset.  Ipse  est 
enim  de  quo  scriptum  est :  c  In  semine  tuo  bene- 
dicentur  omnes  gantes  (Gen.  xxii,  18).  )»  Dominus 
igiiur  benedixit  nos.  Sed  quferis  fortasse  quos  ?  Be- 
nedixit  domum  Israel,  benedixit  domum  Aaron,  be- 
3  nedixit  omiies  timentes  se  Dominus,  pusillos  cam 
majoribns  ;  nullus  relictus  est ;  omnes  benedicti 
sunt,  si  tamen  de  domo  Israel,  vel  de  domo  AaroOy 
Deum  timentibns,  sunt. 

«  Adjiciat  Dominus  super  vos  et  super  filios  ve- 
»  stros.  »  Adjiciat,  inqoit,  Dominus  Pater  ea  qa« 
dicta  sunt,  super  vos,  et  snper  filios  et  imitatores 
vestros  omnem  benedictionem  et  bonorum  operum 
sanctiticationem  (819). 

«  Benedicti  vos  a  Domino,  qui  fecit  coelum  et  ter 

>  ram.  ȣt  coelum  fecitDominus  et  terram,  et  bonos 
et  malos,  et  justos  et  peccatores  ipse  fecit,  et  nihil 
est  quod  ipse  non  fecerit. 

«  Coelum  coeli  Domino  ;  terram  autem  dedit  filiis 

»  hominum.  >  Ccelum   dedit  Domino  coeli,  quia  Sal- 

P  vatori  nostro  ad  salvandum  et  regenduro  Ecclesiam 

dedit ;  teri^am  vero  dedit  filiis  hominum,  qui  super 

peccatores  alios  peccatores  dominari  permisit. 

«  Non  mortui  laudabunt  te,  Domine,  neque  omnes 

>  qui  descendunt  in  infernum.  Sed  nos  qui  yivimus 
»  benedicimus  |  Dommum,  ex  hoc  nunc  et  usque  in 

>  soeculum.  »  Super  nos,  inquit,  qui  vivimus,  qui 
jam  non  in  terra,  sed  in  coelo  sumus  (coelum  enim 
vocatur  Ecclesia),  supcr  nos,  inquam,  effunde  bene- 
dictonem  tuam,  c  quia  non  mortui  laudabunt  te, 
Domine ;  »  mortui  enim  sunt,  qai  a  te  separati  sunt. 
«  Neque  omnes  qui  descendunt  in  infernum,  sed  nos 
qui  vivimus  et  benedicimus  Dominum  ex  hoc  nunc, » 
id  est  ex  hoc  tempore  quod  nunc  instat^  «  et  usque 
in  S2eculum. »  | 

jj  PSALMUS  CXIV. 

ALLBLUI/».. 

Satis  scitis  quid  significet  Alleluia.  Laudate  igitur 
Dominum,  quia  hoc  signiflcat  Alleluia. 

«  Dilexi,  quoniam  exaudivit  Dominus  vocem  ora- 
»  tionis  roe(c.  >  Dilexi,  inquit,  Dominum,  de  quo  in 
hoc  tiiolo  dicitur,  laudate  Dominum.  Et  merito  di- 
lexi,  quoniam  exaudivit  Dominus  voceni  orationis 
mese.  Quid  ampiius  mihi  facere  debuit  ? 

Dominus  pro  parte  concedit ;  sive  adjiciai  nnmero 
vestro  popuios  fideles.  Quod  «i  nosiris  tamporiboi 
facit.  et  usquft  ad  iinem  scecali  non  desinit  oper^H-  • 
ut  de  gentibus  Ecclesia  prsedesiinata  in  MnMjQ^  (^re- 
gem  redacia  congaudeat,  et  unins  pastoris  glorioso 
regimine  perfruatur.  »  Cassiod. 


im 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS 


1140 


«  Qaia  incliDayit  aurem  suam  roihi.  a  Non  solum  A  »  humiliatus  sum  nimis.  Ego  dixi,  in  excassa  mentis 


exaudivit,  sed  aurem  quoque  mihi  inclinavit.  Ezcel- 
sus  est  ipse,  humilis  ego  ;  sed  «  ipse  humilia  respi- 
cit  {Psal.  cxii,  6) ;  »  et  ideo  «  in  diebus  meis  invocabo 
»  eam  ;  t  expertus  sam  bonitatem/non  timeo  adver- 
sitatem  ;  qusQ  si  acciderit,  invocabo  eom  omnibus 
diebus  vits  mese. 

c  Circumdederuntme  dolores  mortis,  pericula  in- 
»  ferni  invenerunt  me.  »  Et  ipse,  sicut  in  sequenti- 
bus  legitar,  liberavit  me.  Magnos  dolores  et  magna 
pericula  foisse  ostendit,  quas  mortis  et  iniirmi  foisse 
dicit.  Magni  enim  sunt  illi  dolores,  qui  mortis  dolo- 
ribus  comparantur  et  magna  sunt  illa  pericula,  quse 
inferni  periculis  assimilantur. 

€  Tribulationem  et  dolorem  inveni,  et  nomen  Do- 


•  mese :  Omnis  homo  mendax.  »  Loqnitur  Propheta 
in  persona  martjrum,  et  hortatar  eos  ad  passionis 
calicem.  Ego,  inquit,  in  excessu  mentis  mea  ele- 
vatus,  a  primo  homine  usque  ad  ultimum,  hama- 
nam  naturam  diligentissime  consideravi,  et  sic  in 
omnibus  eam  corruptam  et  vitiatam  inveni,  ut  mens 
mea  me  dicere  compelleret,  omnis  homo  mendaz.  > 
Est  autem  niendacium  non  in  verbis  tantum,  sed 
etiam  in  rebus.  llnde  et  denarios  falsos  vocamos, 
et  aurum,  et  argentum  falsum  esse  dicimus,  et  quid- 
quid  a  puritate  suce  naturse  degenerat,  mentiri  non 
dubitamus.  Cum  igitur  sic  omnes  homines  corruptos 
viderem,  et  ab  hac  corruptione,  Nisi  Christi  san- 
guine  liberari  non  posse  cognoscerem»  credidi  in 


»  mini  invocavi,  dicens  :  0  Domine,  libera  animam  ^  Christum,  et  quia  credidi,  locutus  sum,  et  quia  lo- 


»  meam,  misericors  Dominus  et  justus,  et  Deus 
»  noster  miserebitur.  »  Non  ille,  qui  quseritur,  sed 
ille  qui  queerit,  invenire  aliquid  dicitur.  Qusrebat 
iste  igitar  tribulationem  et  dolorem,  quse  se  invenisse 
ostendit.  In  hoc  autem  aperte  monstratur,  qoanto 
desiderio  pro  Christi  aomine  mori  sancti  optabant. 
«  Et  nomen  Doroini  invocavi,  dicens :  0  Domine, 
libera  animani  meam.  »  Non  pro  corpore  rogat, 
nullam  corporis  mentionem  fecit,  sed  solius  anini» 
liberationem  postulat.  «  Misericors  Dominus  et  ju- 
stus,  et  Deus  noster  miseretur.  »  Quomodo  ? 

c  Custodiens  parvulos  Dominus.  «  Unde  hoc  scis  ? 
Qoia  jaro  saepe  «  humiliatus  sum,  et  liberavit  me.  » 
Quia  saepe  cum  liberavit,  inde  certus  est,  quod  adhuc  , 
eum  liberahit.  «  Misericors  et  justus.  »  Haec  enim 
duo  suQt,  qiise  bonis  omnibus  maximam  spem  dare 
possunt,  quia  misericors  et  justus  est  Dominus,  qui 
nunqoaro  deserit  sperantes  in  se.  Humiliatio  hoc  in 
loco  pro  afQictione  et  iribulatione  ponitur. 

«  Convertere,  aoiina  roea,  in  requiem  tuam,  quia 
>  Doroinu.')  benefecit  mihi.  »  Quia  animam  suam 
Del  misericordialiberatam  esse  iutelligit;  nunc  eam 
hortatur,  ut  in  requiem  suain  convertatur,  et  terre- 
norum  oroniupoi  obKviscatur,  et  in  sola  Dei  contem- 
platione  amodo  delcctetur.  Bene  autem  fecit  Domi- 
nus,  etvalde  bene,  qui  de  tantis  periculis  eum  libe- 
ravit. 
S4I9  «  Quia  eripuit  animani   roearo    de  roorte. 


cutus  suro,  huroiliatus  suro  nimis.  Hoc  enim  ipse 
Dominus  in  Evangelio  ait :  «  Nisi  credideritis  quia 
ego  sum,  moriemini  in  peccato  vestro (/oan.  vui,  ^5).» 
Nisi,  inquity  credideritis  quia  egO  sum  Jesus,  qui 
Salvator  interpretatur,  sine  quo  salvari  nemo  potest, 
moriemini  in  peccato  vestro.  Heec  est  igitur  causa 
quare  unusquisque  SS.  martyrum  dicat,  credidi, 
et  quia  credidi,  iocutus  sum,  praedicavi,  et  paiam 
cunctisque  audientibus  Christi  fidem  annuntiavi.  E* 
quia  hoc  {feci,  humiliatus,  afilictus  sam,  et  multii 
tormePtisVruciatus  sum  ;  et  in  hoc  nimis  quidem, 
quantum  ad  carnis  fragilitntem,  non  quantom  ad 
bonitatem  divinse  retributionis.  (Jnde  et   sabditur : 

c  Quid  retribaam  Domioo  pro  oronibus  qua  re» 
9  tribuit  mihi  ?  »  Hinc  est  enim  quod  beatns  Job  D<y' 
mioo  ait :  «  Nonne  sicut  lac  mulsisti  me,  et  sicot  ea- 
seum  me  coagulasti,  pelle  et  carnibus  vestisti  me, 
ossibus  et  nervis  compegisti  me,  viUam  et  miseri- 
cordiam  tribuisti  mihi,  et  visitatio  toa  custodivit 
spiritum  meum  (Job.  x,  11).  »  Uioc  et  Apostolos 
ait :  «  Non  sunt  condigna  passiones  hajas  iompo- 
ris  ad  futuram  gloriam,  quse  revelabitur  in  nobis 
(Rom.    VIII,  i8).  » 

«  Calicem  salutaris  accipiam,  et  nomen  Domini 
»  invocabo.  »  Qoia,  inquit,  majus  non  habeo,  quod 
ei  retribuere  possim,  ecce  meipsom  offero ;  calicem 
salutaris  accipiam,  et  accipiendo  nomen  Domini  in- 
vocabo,  et  in  ipsa  morte  eum  confitebor  et  iaadabo. 


»  oculos   meos    a  lacrjmis,    pedes    meos  a   lapsu;  D  Scio  enim,   quia   «   pretiosa  est  in  conspecto   Do- 


»  placebo  Doroino  in  regiooe  vivoruro.  »  Ex  hoc,  in- 
quit,  credo,  et  nullatenus  dubito,  quia  placebo  Do- 
mino  in  regione  viventiuro ;  qoia  jaro  eripuit  ani- 
mam  meam  de  niorte,  et  omnibas  diaboli  laqueis  et 
deceptionibus  liberavit.  Liberavit  insuper  et  oculos 
meos  a  lacryrois,  quibus  per  singulas  noctes  lecturo 
meuro  rigare  solebaro,  et  pedes  roeos  a  lapsu,  quia 
victus  estille,  qui  calcaneo  nieo  insidiabatur. 

PSALMUS  CXV. 

ALLELUIA,  ALLELUIA. 

Laudate,  inquit,  Dominuro,  laudate,  et  prflecipne 
in  hoc  psalroo,  quo  oronis  qui  credit  laudare  ju- 
belur. 

«  Credidi  propter  quod  locutus  suro  :  ego  autem 


roini  roors  sanctorum  ejus.  »  Vere  pretiosa,  quse  vi- 
tam  meretur  ffiternam,  quse  aniroam  de  corpore 
egredientem  confestim  in  ffitemam  beatitudinem 
introducit. 

€  0  Domine,  quia  ego  servos  tuas,  ego  servus 
»  tuus  et  iilius  ancillse  tuse.  »  Justuro  est  inquit, 
ut  rooriar  pro  te,  quia  servus  tuus  ego  suro,  servus, 
inquaro,  tuus  et  naturalis  servus,  utpote  ancillee  toe 
filius.  Ancilla  tua  est  Ecclesia,  cujus  filius  iste  est, 
qui  se  Dei  servuro  esse  gloriatur. 

«  Dirnpisti,  Doroine,  vincula  mea,  tibi  sacriticabo 
»  hostiam  laudis.  •  Ligatus,  inquit,  erain,  dura  me 
catena  diaboli  stringebat  et  trahebat ;  sed  tu  diru- 
pisti  vincula  mea,   tu  solvisti   originale  peccatum, 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS 


mt 


l  nisi  tuo  sanguine  solvi  non  pcteral.  Tibi  ego  A  ccelera  vero  non  a  seipais,  sed  ab  ipso.  Laudemus 

igitur  bonitatem  et  misericordiam  Domini,  et  nunc 
praecipue  laudemus,  quando  contirmata  est  miseri- 
cordia  ejus,  et  Um  manifesta  facta  est  bonitas  ejns. 

Unde  et  sobditur : 

d  Dicat  nunc  Israel  quoniam  bonus,  quoniam  in 
.  saeculum  saeculi  misericordia  ejus.  »  Nunc,  inquit, 
hoc  dicat,  quia  nunc  maxime  dicendum  est  quando 
dextera  Domini  fecit  virtutem  dextera  Domini  exal- 

tavit  me. 

«  Dicat  nunc  domus  Aaron  quoniam  bonus,  quo- 
>  niam  in  saeculura  misericordia  ejus.  »  Dicant  nunc 
omnes,  qui  timent  Dominum,  quoniam  bonos,  qoo- 
niam  in  saecuium  misericordia  ejus.  Omnes  hoc  di- 
cant,  qnia  omnes  hanc  misericordiam  experti  suut. 


ificabo  hostiam  laudis;  tibi  reddam  vitulos  la- 
um  meorom ;  si  jusseris,  calicem  quoque  salu- 
i  acripiam. 

Yota  mea  Domino  reddam.  »  Ubi?  c  In  atriis 
mos  Domini.  »  Et  ubi  est  hoc?  «  In  conspectu 
inis  popnli  ejus. »  Planius  hoc  ostende.  <c  In  medio 
i,  Jerusalem.  »  Vovi,  inqoit,  flrmiterqoe  promisi 
sacrificarem  Domino  hostiam  laudis  et  jubila- 
s.  Et  heec  quidem  Domino  reddam,  non  in  oc- 
),  non  in  qualicunque  loco,  sed  in  loco  celebri 
anifesto.  In  ipsis  atriis  domus  Domini,  et  in  con- 
:uomnis  populi  ejos  in  medio  tui  Jerosalem,nbi 
es  undiqoe  conilueutes,  me  videant,  et  me  vi- 
o  nomen  Domini  laudent  et  glorificent.  Hoc  est 


quod  Dominus  ait  :  «  Sic  luceat  lux  veilra  co-  g  Et  qui  hoc  dicere  noluerit,   hojus  bonitatis  et  mise- 

ricordi»  particeps  non  erit.  Sed  illi  soli  dicant,  qui 
Domiaom  timent;qoi  vero  non  liment,  etiamsi  di- 
cant,  nihil  eis  dixisse  profuerit.  Sed  quid  per  Israel, 
qui  vifUns  Deum  interpretatur,  nisi  patriarchos  et 
prophetas,  et  apostolos,  cfleterosqoe  magis  Deo  fa- 
miliares  intelligamus?  Quid  vero  per  domum  Aaron, 
nisi  episcopi,  et  sacerdotes,  caeterique  ejnsdem  or- 
dinis  signiiicantur?  At  vero  per  eos,  qui  Deum  ti- 
ment,  omnis  muUitudo  ecclesiastica  designator. 

€  In  tribulalione  invocavi  Dominum,  et  exaudivit 
)•  me  in  latitudinem.  »  Et  hoc  ad  bonitatem  et  mi- 
sericordiam,  quia  quoties  Ecclesia  in  tribulationibus 
foit,  tolies  clamans  ad  Dominum  exaudita  est,  et 
non  solum  exaudita,  sed  ample,  et  magnifice  et  in 
)eus,  et  in  Israel  magnum  nomen  ejus;  nunc  ^  latitudinem  exaudita  est. 

a  Et  Dominus  mihi  adjutor  est,  non  timebo  quid 
»  faciat  mihi  homo.  »  Non  est  timenda  hominis  for- 
titudo,  ubi  Dominus  auxilium  prflestat.  Nam  etsi 
faciat  quod  homines  facere  solent,  sua  tamen  beali- 
tudine  non  privalur.  »  Dominus  mihi  adjulor,  et 
»  ego  videbo  inimicos  meos.  »  Ego,  inqoit,  videbo 
inimicos  meos,  Dominos  aulem  pugnabit  pro  me, 
cui  nemo  resistere  valet. 

«  Bonum  esl  contidere  in  Domino,  quam  confi- 
»  dere  in  homine.  Bonom  est  sperare  in  Domino, 
»  quam  sperare  in  principibos.  >  Hinc  est  enim  quod 
alibi  dicitur  :  «  Maledictus  homo  qui  confidit  in  ho- 
mine,  et  ponit  carnem  brachium  suum,  et  a  Deo  re- 


hominibus,  ut  videant  opera  vestra  bona,  et 
ficent  Patrem  vestrum,  qui  in  coelis  est  {Matth, 

S4I9  PSALMUS  CXV. 

ALLBLUIA,   ALLBLUIA. 

id  iste  titulos  significet,  psalmi  hujus  initiom 
rat. 

«audate  Dominum,  omnes  gentes,  et  collaudate 
n,  omnes  populi;  quoniam  confirmataest  super 
misericordia  ejus,  et  veritas  Domini  manet  in 
Tnum.  »  luvitat  Propheta  non  solum  Judsos, 
imul  cum  eis  omnes  gentes  ad  laudandum  Do- 
m,  qoia  noo  JodflBorum  tantom,  sed  omninm 
iim  Dominus  est.  Notus  enim  erat  prius  in  .  Ju- 


1  quia  pro  omnibus  passus  est,  et  omnes  gen- 
lo  san^oine  redemit,  omnes  eom  iaodare  et  be- 
cre  debent.  Nonc  enim  «  confirmata  est  super 
lisericordia  ejus,  »  et  nnnc  certissima  ratione 
tom  est,  quantum  clemens  sit  et  misericors ; 
dilexit  nosy  et  lavit  nos  a  peccatis  nostris  in 
ine  soo  (Apoe,  i,  5). »  —  «  Et  veritas  Domini  ma- 
fleternum;  »  qoia  completum  est  quod  promi- 
per  pruphetas  suos  in  Scripturis  sanctis  de 
tione  nostra,  et  de  restauratione  populi  sni, 
dum  illod  :  •  Et  liberavit  nos  de  inimicis  no- 
et  de  manu  omnium  qui  nos  oderunt  (//  Reg. 
);  >  —  « sicot  iocutus est  per  os  sanctorom  suo- 


irophetarum,  qui  a  seeculo  suot  (Luc.  ii,  70).  »  d  cedit  cor  ejus  (Jer.  xvii,  5).  »  Non   est  autem  pec 


PSALMUS  CXVIi. 

ALLBLUIA. 

titulos  tantum  huic  psalmo  convenire  videtor, 
ejus  proprius  esset,  et  non  aliorum.  Unde  in 
ntibus  dicit  :  «  Gonstituite  diem  solemnem  in 
iquentationibus  usque  ad  cornn  altaris.  » 
^nfitemini  Domino,  qnoniam  bonos,  quoniam 
aeculum  misericordia  ejos.  »  Nulla  ratio  con- 
itior  inveniri  potiiit,  ut  enm  laudemus,  quam 
>onu8  et  misericors  est.  Si  enim  bonos  et  mi- 
rs  non  esset;  quid  in  eo  poterat  esse  onde 
ndus  esset^  Tolle  bonitatem,  et  nihil  landabile 
;.  Sad  aliter  Deus  bonus  est,  et  aliter  omnis 
Teatura  bona.  Ipse  enim  a  seipso  bonus  est ; 


catum  aoxilium  bominum  quflerere,  sed  ita  quaerere, 
ut  totam  spem  in  eorom  auxilio  ponat,  et  sine  eo. 
rum  auxiliis  de  suis  necessitatibus  se  homo  liberari 
posse  diftidat,  magnuin  peccatum  est.  Tunc  enim 
suum  auxilium  tidelibus  suis  prflestare  Dominus  solet, 
quando  de  homiiium  auxilio  desperant.  . 

4  Omnes  gentes  circnmdederunt  me,  et  in  M0 
»  nomine  Domini  ultus  sum  eos.  »  lu  hoc  loco  in 
prsepositio  subaudienda  est,  ut  dicatur  in  eos,  sicut 
inalia  translatione  habetur.  In  Hebrfleo  nihil  horum 
est,  sed  tantum  dicilur :  «  in  numine  Domini  ultus 
sum.  »  Nulla  gens  e&t,  quae  Ecclesiam  non  circom- 
dedisset,  et  quaj  persecutioneni  ei  non  fpcisset ;  sed 
de  omnibus  liberavit  eam   Duminus,  et  non  solum 


H43 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS 


m    i 


liberavit,  sed  etiam  ultionem  fecit,  quia  omnes  ejus  A  »  tradidit  me.  »   Non  loquitar  de   morte  corporis 


persecutores  statim  ad  tormenta  dncuutur,  ut  de  hac 
Tita  exeant. 

«  Gircumdantes  circumdederunt  me,  etin  nomine 
1  Domini  ultus  snm  eos.  »  Hoc  autem  nihil  aliad 
signiflcabat,  nisi  magnam  instanliam  afflictionis  et 
persecutionis.  Unde  et  subditur  : 

K  Gircumdederunt  me  sicut  apes.  »  Sicutapes  qui- 
dem,  quoniam  et  multi  erant,  et  nimio  furore  et  in- 
dignatione  succensi,  eos  vulnerare  et  affligere  non 
cessabant.  De  apibus  enim  dicit  poeta  (Virg.  Geor^ 
gic,  lib.  IV,  V.  236). 

IUis  ira  modum  supra  est,  leesseque  venenum. 

Morsibus  inspirant  et  vulnera  cseca  relinquunt. 

Afflzffi  venis  animasque  in  vulnere  ponunt. 


qu(B  ineyitabilis  est;  sed  potius  de  morte  animc, 
qu8e  solummodo  moritur,  cum  a  Deo  separator.  Et 
hinc  est  quod  Dominus  ait  :  «  Nolite  iimere  eos  qsi^ 
occidunt  corpus,  quoniam  animam  non  possunt  oe- 
cidere  {Matth,  x,  28).  »  Sic  igitur  sancti  c«8tigin 
quidem  possunt,  occidi  veronon  possunt. 

«  Aperite  mihi  portas  justitiae.  »  Qoare?«lDgressQ} 
»  in  eas  coDfitebor  Domino.  »  Quia,  inquit,  mortesi 
jam  non  timeo,  aperite  mihi  portas  justitifley  dottte 
me  quid  facere  debeam.  Doctoribus  Ecclesi»  loqoi- 
tnrista,  qui,  habentes  clayem  scieniifie,  csteris  justi- 
tiae  yiam  ostecdunt.  Et  vide  cum  quanta  fiducia  lo- 
quitur  :  «  ingressus,  inquit,  in  eas  confltebor  Do- 
mino, »  nihil  erit  quod  meterrere  possit,  ut  justitiaa 


c    £t  exarserunt  sicut   ignis    in   spinis.  »    Yere  B  Don  pnedicem,  et  Dominnm  non^  coniitear.   At  ilti 


ignis,  et  ira  illorum  in  spinis  ardebat,  et  ardendo 
spinas  ipsas  consumebat.  Quid  enim  sunt  iniqui  ho- 
mines,  nisi  spiufie  aculeis  et  punctionibus  pleni. 
c  £t  in  nomine  Domini  vindicabor  in  eis.  »  Quam- 
Tis  enim  de  his  talibus  quotidie  yindicetur  £c- 
clesia;  majorem  tamen  de  illis  adhuc  yindictam 
ezspectat. 

« Impulsns  yersatus  snm,  ut  caderem,  et  Domi- 
>  nns  suscepit  me.  »  Multis  modis  impellebantur, 
versabantur  et  tentabantur  sancti,  ut  a  statu  suae 
rectitudinis  caderent;  cader^autem  penitus  non  po- 
terant,  quos  Dominus  suscipiebat,  et  aliquando  ca- 
sui  proximos  firmabat  et  stabiliebat.  Unde  adhuc 
subditur  : 


non  multas,  sed  nnam  portam  ostendentesy  dixeroot: 
<  Hsec  est  porta  Domini,  justi  intrabunt  in  eam.i  i 
Non  quaeras,  inqniunt,  multas  portas,  quia  nna  est  i 
per  quam  justi  ingrediuntur.  Si  quis  de  te  aliqnare 
interrogaverit,  dic  solummodo,  Christianus  sum,  et 
sufQcit  tibi.  Hsec  est  porta  Domini,  josti  ingredioA-  j 
tur  per  eam  et  qui  ascenderit  aliunde   for  est  et  * 
latro. 

«  Confltebor  tibi,  Domine,  quoniam  exandisti  me, 
>  et  factus  es  mihi  in  salutem.  »  Portam  qaam 
quserebat  invenit,  et  ipsam  portani,  Christam  esse 
inteliigit,  cui  etiamloquitur,  dicens :  c  Confitebor  tibi, 
Domine;  >  te  quseram,  te  laudabo,  «  quoniam  eua- 
disti  me,  »  et  ab  omnibus  pericnlis  me  Uberaas, 


€  Fortitudo  mea,  et  laudatio  mea  Dominus,  et  fa-  ^  «  factus  es  mihi  insalutem.  > 


»  ctusestmihi  insaiutem.  »  Quod  ego,  inquit,  contra 
steti,  qnod  pugnavi,  quod  vici  et  fortis  fui,  non 
mea  fortitudo,  nec  mea  laus  est,  sed  tota  fortitudo 
mea,  et  laus  mea  Dominus  est,  qui  factus  est  mihi 
in  salutem.  Unde  et  alibi  dicunt  viri  sancti :  a  In  Deo 
faciemus  virtutem,  et  ipse  ad  nihiium  deducet  tribu- 
lantes  nos  [Psal.  lix,  14).  » 

«  Vox  Isetitioe  et  salutis  in  tabernaculis  justorum.  > 
Inde,  inquit,  est  vox  Isetitifie  et  salutis  in  taberna- 
culis  justorum,  quia  Dominus  eos  defendit,  et  factus 
est  eis  in  salutem.  £t  nisi  Dominus  hoc  fecisset, 
nulla  inler  eos  leetitia  esse  posset  quoniam  nullo 
modo  suis  adversariis  resistere  potuisset. 

«  Dextera  Domini  fecit  virtutem,  dextera  Domini 


«  Lapidem  quem  reprobaverunt  aedificanies,  hie 
>  factus  est  in  caput  anguli.  »  Venitey  inquit  Eode- 
sia,  et  videte  lapidem  quem  reprobaverunt  cdifi* 
cantes,  hic  injuste  abjectus  et  reprobatus  in  capot 
anguli  factus  est,  duos  in  se  conjungens  SS#  pa- 
rietes,  unum  ex  circumcisioncy  et  alterum  ex  pn- 
putio  venientem,  ut  fiat  unum  ovile  et  unospi- 
stor  (821).  Mali  «edificatoresy  qui  meliorem  lapideai 
reprobant  et  vilissimos  lapides  in  constructioae 
domus  Dei  ponere  nituntur.  Isti  sant  iJli  edificatores 
qui  Sjnagogam  male  constituentes,  sive  potios  de- 
struentes  de  Salutare  nostro  dixerunt  :  «  Nolamos 
huncregnare  super  nos  (Luc,  xix;  14).  ^  Et:  c  Nola- 
mus  hunc,  sed   Barabbam  (Luc.  nxiu,    18).  »  Hoc 


»  exaltavit  me  (820).  »  Dextera  Patris  Fiiius  est,  quia  ^  lapide  reprobato,  tota  corruit  Sjnagoga;  sed  a  Do- 

mino  factum  est  istud  et  est  mirabiie  in  oculis  no- 
stris.  Quis  non  miretur  qnod  super  hunc  lapideai 
Ecclesia  tota  construitur  quem  Judaea  insipiens  r^ 
probavit?  Hinc  est,  quod  aiibi  dicitnr  :  t  Popolas 
quem  non  cognovi  servivit  mihi  (Psnl.  xvii,  15). » 
£t :  c  Filii  alieni  mentiti  sunt  mihi  {Ibid,^  40).  * 
Quid  igitur  niirum  si  obedientes,  et  mendacesel 
impii  reprobantur. 

(821)  Eodem  loco  nsus  est  S.  Petrus  in  concioofl 
quam  habnit  Hierosolymis  ad  populum  Jadieorain 
Act.  IV,  11,  et  in  ep.  I,  c.  ii,  S.,  quo  ostendit  prs- 
dictum  fuisse  Christum  ex  Judseis,  atque  gentibas 
congregaturum  in  unum  corpus  Eeciesiam. 


per  ipsum  omnia  operatur.  Haec  autem  dextera  fecit 
omnem  hanc  sanctorum  virtutem,  quando  Salvator 
noster  morte  sua  diabolum  superavit;  ibi  enim 
omnes  sancti  constantia  et  fortitudine  super  suos 
inimicos  omnes  exaltati  sunt  et  ab  (cternse  mortis 
periculo  liberati.  Unde  et  subditur  : 

c  Non  moriar,  sed  vivam,  et  narrabo  opera  Domini. 
»  Castigans,  castigavit  me  Dominus,  et  morti   non 

(820)  i(  Dextera  Domini  exaltat,  cum  terrenis  homi- 
nibus  coelorum  regna  concedit.  Quidenim  potentius, 
quammortalesinduereimmortalitatem,  corruptibiles, 
incorruptionem,  peccatoribus  beatitudinem,  de  hoste 
fortissimo  infirmis  dare  victoriam?  »  Cassiod. 


1145 


EXPOSmO  IN  PSALHOS. 


1146 


V  Hec  dies  quam  feeit  Dominos,  exsultemos  et  A 
>  leetemnr  in  ea.  »  H«c,  inquit,  dies,  in  qoa  lapis 
iste  reprobatus  est,  et  £cclesia  Christi  sanguine  re- 
dempta  est.  Haec  est  illa  dies  quam  ad  Isetitiam  et 
exsultationem  .nostram  fecit  Dominus.  Exsuitemus 
et  leetemur  in  ea,  et  dicat  unusquisque  nostrum: 
»  0  Domine,  salvum  me  fac,  o  Domine,  bene  pro- 
»  sperare.  >  Nulla  dies  opportunior  est  ad  poslulan- 
dam  salatem  et  prosperitatem,  quam  illa  qufle  sa- 
lutis  et  prosperitatis  initium  est,  et  ad  salutem  et 
prosperitatem  nobis  dedicata  est.  Dicamus  etiam  si- 
niul  oomes :  «  Benedictus  qui  yenit  in  nomine  Do- 
»  mini ;  >  ut  simul  ab  hominibos  benedicatur,  a  quo 
omnia  benedicontur.  Venit  Dominus  in  nomine  Do- 
mini,  sicut  ipse  JudsQis  loquens,  ait:  «  Ego  yeni 
in  nomine  Patris  mei,  et  non  recepistis  me;  alius  q 
autem  veniet  in  nomine  suo,  et  illum  recipietis 
{Joan.  Y,  43).  »  Quid  est  antem  in  nomine  suo  ve- 
niet,  nisi  a  seipso  et  seip^um   glorificare   veniet  ? 

»  Benediximus  vos  de  domoDomini:  Deusnoster, 
»  et  iliuxit  nobis.  »  Vos,  inquit,  benedicite  Domi- 
num,  quia  nos  quoque  jam  in  alio  psalmo  tos  bene- 
diximos,  dicentes :  c  Benedicti  vos  a  Domino,  qoi 
fecit  coelum  et  terram  {PsaL  cxiii,  15),  »  Et  hanc  be- 
nedictionem  non  a  vobis  habuimns,  sed  de  domo 
Domini,  et  ab  ipso  Domino  eam  accepimos,  qui  re- 
vera  est  Deus  et  Dominus,  et  illuxit  nobis.  Uluxit 
quidem,  quia  cum  adhuc  in  tenebris  ignorantifle  et 
ciecitatis  essemns,  ipse  nos  illnminaYit,  et  jostitise 
et  veritatis  portas  aperuit,  in  cuius  commemora- 
tione  semper  hanc  diem  Isetam  et  solemnem  agere  ^ 
debemus.  Unde  et  sobditor : 

>  Constituite  diem  solemnem  in  confreqoentatio- 
»  nibns  usque  ad  comn  altaris.  »  Omnes,  isquit, 
converte,  nemo  se  absentare  audeat,  tantaque  sit 
moltitudo,  et  frequentia  populi,  nt  ipsins  altaris  cor- 
nna  premant.  Et  unusqnisque  in  hac  tanta  solemni- 
tate  iiducialiter  dicat.  Deus  meos  es  to,  et  conli- 
»  tebor  tibi,  Deus  meus  es  tu,  et  exaitabo  te.  > 

»  Confitebor  tibi,  Domine,  quoniam  exaudisti  me, 
»  et  factus  es  mihi  in  salutem.  Gonfitemini  Domino 
»  quoniam  bonus,  qnoniam  in  sscolom  misericordia 
»  ejos. »  Iste  nltimos  versos  superioribus  non  con* 
tinuatur,  quia  psaimi  hujus  initium  est ;  et  in  Hne 
ponitur,  ne  Jaus  (iniatur,  sed  quasi  rota  in  circuitu 
sine  iioe  volYatnr.  ^ 


(822)  In  editione  Marchesii  omissos  est  AUeluia 
titulos  hujusce  psalmi,  qui  in  Vuigata  et  in  Cassio- 
dorio  reperitur.  De  Psalmo  hcec  prseloquitur  idem 
commentator.  «  Festivo  psalmo  et  divinarum  rerum 
virtate  plenissimo  desiderabile  alleluia  preemittitur, 
ut  meritum  diviui  carminis  honore  tituli  possit  ag- 
nosci.  Est  enim  aitissimus  profunditate  sensuum,  et 
contextus  quasi  similium  repetiiione  verborum : 
modo  profitendo  quod  accepit :  modo  iterum  eadem 
spprando  quse  meruit.  > 

(823)  Satis  notam  arbitror  Dailsei  censoram  lib. 
De  usu  Patrom  pag.  244  in  D.  Ambrosium»  quod  Ha- 
braicarum  litterarum  interpretationem  non  feliciter 


PSALMUS  GXVIII 

Ml    ALLBLUIA  (822). 

»  Beati  immacalati  in  via,  qui  ambulant  in  lege  Do- 
mini.  >  Ist^  psalmus  secundum  ordinem  Hebraioa- 
rom  litteraram  scriptas  est,  ab  nnaqnaqoe  iittera 
octo  versus  incipiunt,  qnarum  prima  est  Aleph,  qon 
doetrina  interpretator;  oltima  vero  Thau,  qua  st- 
gnum^  vel  consummatio  dicitor.  Hujus  igitur  psalmi 
doctrinam  sequatur,  et  teneat  quieunqne  ad  coq- 
summationem,  perfectionem,  et  ad  summom  bonom 
venire  desiderat.  Signetor  aotem  sigoo  erocis,  ct  de 
Christi  militia  esse  dignoscator*  Paucse  quidem  sont 
litters,  id  est  viginti  due,  in  quibos  tamen  omnii 
ei  divina,  et  humana  scientia  continetur.  Qoa  in  re 
quanta»  perfectionis  psalmus  iste  sit,  apertissimo  da- 
claratur.  Quod  enim  linaquseque  littera  in  octo  Ter- 
sibus  ostenditor  quid  aiiud  signiiicat,  nisi  quia  om. 
nis  doctrina,  divina  et  spiritualis,  temporalia  not 
relinquere  et  seterna  quserere  docet?  Dies  enim  octi^ 
va,  et  hajus  vitse  linis  est,  quae  in  septem  diebos  agi- 
tur,  et  aiterius  initium,  qnse  finem  non  habebit.  Unde 
et  quidem  psaimi  pro  octava  titulantor.  Ad  octa- 
vam  itaque  diem  istse  litterfls  et  isti  versus  nos  festi- 
nare  docent,  quatenus  hanc  postponentes  ad  aiiam 
festinamos  (823). 

ALBPB.  c  Beati  immacolati  in  via  qoi  ambolant  in 
»  lege  Domini.  »  Beati,  inqoit,  qoi  ambolant  in  lege 
Domini,  sic  tamen,  si  immacolati  in  hac  vita  fderiot 
et  vitam  immacvilatam  doxerint.  Hoc  est  enim  am« 
bulare  in  lege  Domini,  quia  hoc  lex  Domini  pr»cepit 
ut  immaculati  simus  et  viam  immacoiati  incada» 
mns.  Uude  et  subditur: 

»  Beati  qoi  scrotanlor  testimonia  ejos.  »  Sie  ta- 
men  si  k  in  toto  corde  exqoiront  eom.  >  Et  illi  qoi- 
dem  in  toto  corde  eom  exqoiront  qai  se  a  macola 
costodiont.  Ambulare  antem  in  lege  Domini  et  sem- 
tari  testimonia  ejos  idem  signiflcant.  Nullos  versas 
est  in  hoc  psalmo  in  qoo  non  inveniator  vel  Tor- 
bom,  vel  eloqoiom,  vel  sermo,  vel  justificatio,  Tel 
testimonium,  vel  judiciom,  vel  aiiud  qood  iegem  si- 
gnificare  videator.  Seqoitor : 

»  Non  enim  qoi  operantur  iniquitatem,  in  viis  ejoi 
c  ambulaverunt.  »  Dixit  illos  esse  beatos  qui  scratan- 
tor  testimonid  ejos,  a  qoibas  tamen  omnes  illi  sepa- 
randi  sunt  qui  operantur  iniquitatem,  qnoniam  hi 
tales  neque  ambolant  in  viis  ejos,  neqoe  in  toto  cor- 
de  exqoiront  eom. 

>  To  mandasti  mandata   toa  costodiri  nimis.  » 

assecotos  foerit.  S.  doctorem  excosant  iPP.TMaorini 
quod  pauci  essent  tunc  temporis  interpretes,  et  ipse 
nimis  sefiderit  Philonis  ethvmologiis  multis  et  errori- 
bns  scatentibus.  Deeodemiapsu  aiiquis'ri^idus  cen- 
sor  nostrum  Brononem  fortasse  insimajabit :  sed  in 
eumdem  cecidisse  Bedam ,  reperiet,  quem  docem 
hisce  in  interpretationibos,  qaemadmodom  in  aliif 
secutus  est.  Sed  antiquior  ^in Jearumdem  Hebraica- 
ram  vocum  interpretatione  S.  Hieronjmns,  et  in 
illa  lingua  peritissimus  primus  omninm  sua  in  epi- 
stoia  ad  Paulam  oiim  i55,  modo  30,  eas  habet  inter- 
pretationes,  quibus  S.  Bruno  oios  est. 


1447 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


114S 


1 


Nimis  quidem  qaantum  ad  humanam  fragilitatem  et  A 
negligentiam,  quia  ?ix  in?enitar  aliquis  qui  sicuti 
debet  ea  custodiat.  Et  qai  nimis  custodienda  sunt 
mandata  ejus :  «  Utioam  dirigantnr  yiie  mese  et 
n  opera  mea  ad  custodiendas  justificationes  tuas,  » 
qase  per  mandata  significantar.  Quia  tunc  non  con- 
lundar,  dum  respiciam  in  omnia  mandata  tna ;  quse 
sicat  modo  diximus,  nimis  custodienda  esse  man- 
dasti.  Respicere  autem  custodire  est.  Ac  per  lioc,  ut 
non  confundar  et  nt  senritium  meum  tibi  accepta- 
bilesit»  «  confitebor  tibi.  Domine,  in  directione  cor- 
t  dis.  »  Quid  est  autem  in  directione  cordis,  nisi  in 
directo  et  mundo  corde?  In  eo  quod  didici  jadici« 
Justitis  tuse.  Sic,  inqoit,  in  directo  corde  te  lauda- 
bo«  sicuti  judicia  justitiie  tue  recta  esse  didici  et 
eogooTi.  3 

»  Justificationes  tuas  custodiam,  >  qoas  tu  manda- 
•ti  castodiri  nimis,  et  ideo  «  ne  me  dereJinqnas  us- 
«  queqaaque,  »  quod  est  intelligere,  nunquam  me 
penitus  dereiinquas. 

m%  BiTH.  Quod  interpretatur  dcmu$.  Domus 
Dei  Ecclesia  est,  cujus  habitatores  banc  dqctrinam 
lenent  et  custodiunt;  atqae  per  eam  hoc  septena- 
rio  finito,  ad  diem  octavam  se  venire  sperant,  et  sic 
deinde  ad  summum  bonum,  quod  per  ultimam  litte- 
ram  significatnr,  se  conscendere  confidant. 

•  In  quo  corrigit  juvenior  viam  saamT  in  custo- 
«  diendo  serocones  tuos  »  Per  primam  litteram, 
qus  doetrina  interpretatur,  sermones,  mandata, 
eloquiay  jastificationes,  et  csetera  qaee  jam  superius 
dieta  sant,  significantur.  Illi  itaque  juvenes.  corri-  ^ 
^unt  vias  suas  qoi  hanc  doctrinam  et  hos  sermo- 
nes  custodiont  qtii  in  hoc  psaimo  continentur.  Ne- 
cesse  babent  adoiescentuli  et  juvenes  corrigere  ?ias 
fuas,  quia  ipsi  sunt  qui  facilius  et  sifepius  peccant. 

»  In  toto  corde  ezqaisivi  te,  ne  repelias  me  a  man- 
«  datis  tuis.  »  Repeiiere  videtar  Dominos  a  mandatis 
•ttis  illum  bominem  cni  auzilium  non  prflpstat,  ut 
ejus  mandata  custodire  veiit  et  valeat.  Rogat  igitur 
iste  adjutorium,  ut  custodire  possit,  quia  maximum 
desiderium  babet  custodiendi.  Et  hoc  quidem  signi- 
ficat  dicens :  u  In  toto  corde  meo  eiquisivi  te.  »  Qui 
enim  in  toto  corde  Denm  qoflerit,  multum  desiderat 
ajus  facefe  volumtalem. 

In  eorde  meo  abscondi  eloquia  tnai  at  non  pec- 
»  cem  tibi.  »  Difficile  peccant,  qui  verba  Dei  in  ^ 
corde  reponuut,  et  memorise  commendant.  Sunt  au- 
tem  aliter  abscondenda  eloquia  Dei,  neque  omnibus 
revelanda,  sicut  ipse  Dominus  ait:  «  Noiite  sanctom 
dare  canibus,  et  nolite  margaritas  spargere  ante 
porcos  {Matth,  vn,  6).  »  Talibus  igitnr  eloquia  tua 
manifestare  renui,  ne  forte  audiendo  te  blaspbema- 
rent,  ut  soiiti  sunt,  et  maledirerent;  ac  ego  per  hoc 
peccarem  tibi.  Tu  autem  benedictus  es,  et  tales  ma- 
ledictiones  non  curas:  ego  antem  audire  non  pos- 
sum.  »  Doce  me  justificationes  tuas.  i>  Hoc  est  enim 
quod  superius  ait:  «  Ne  repellas  me  a  mandatis 
tuis.  » 

•  In  labiis  meis  pronunliavi  omnia  judicia  oris 


» tui.  »  Doce  me,  inquit,  justificationes  tuas,  qoo- 
niam  et  si  aliis  eas  celavi,  aliis  tarmen  eaa  manife. 
stavi,  et  illis  qnibus  preedicare  debni,  pnedicayi. 

»  In  via  testimoniorum  tnoram  delectatas  sum  sic- 
«  ut  in  omnibus  divitiis.  »  Non  solum,  inquit,  pro- 
nuntiavi  judicia  oris  tui,  sed  pronuntiando  sic  dele- 
ctatus  sum,  sicut  in  omnibns  divitiis.  Sunt  quidam 
qui  prsedicant,  et  per  mandatorum  viam  oon  ince- 
dont,  sed  alia  quidem  via  pergunt,  longe  a  teatimo- 
niis  Dei.  Unde  Apostolus  ait :  «  Doctrinis  variis  et 
peregnnis  nolite  abduci  {Hebr,  ziir,  9).  <* 

»  In  mandatis  tuis  me  ezercebo.  •  Non  valt  iste 
recedere  ab  illa  doctrina  qufie  in  hoc  psalmo  conti-  1 
netur  et  prsedicare  jubetur,  neque  obliviscitur  qno-  , 
modo  prima  littera  interpretatnr.  Meminit  insnper 
illius  versus,  in  quo  supenos  dicitur:  t  Beati  qui 
Bcrutantur  testimonia  ejus,  in  toto  corde  ezquirunt 
eum.  »  Unde  subinferens  dicit. 

>  In  tnis  jnstificationibus  meditabor,  non  oblivi- 
«  scar  sermoues  tuos.  »  Beatus  enim  ilie  eat  qoi  in 
lege  Domini  meditatur  die  ac  nocte.  Hic  autem  paal- 
mus  nihil  aliud  jubet,  nisi  in  lege  Domini  nieditari 
mandata  ejus,  ettestimcnia  perscmtari. 

GBiiiBL.Qaod  retributio^yeiplenitudo  interpretator. 
Hoc  autem  in  hac  littera  siguificatur  quod  iili  qui 
banc  doctrinam,  quae  in  hoc  psalmo  continetur,  iide- 
liter  tenuerintet  coatodierint,  plenam  retribationem 
a  Domino  suscipient.  Prima  namque  iittera,  que 
doctrina  interpretatur,  per  omnes  alias  carnt,  do- 
nec  oitimse  coojungatur.  Ad  quid  enim  aliad  nisi  ad 
solam  doctrinam  omnes  iitterfle  inventfle  sunt?  To- 
tum  autem  ad  doctrinam  pertinet,  et  qood  nuntiando 
et  quod  jubendo,  vel  operando  dicitor. 

»  Retribue  servo  tuo,  etcustodiam  sermones  tnos.  • 
Non  est  parva  doctrina,  quando  ab  aliis  docemur 
quomodo  Deum  orare  debeamus.  Retribue»  icqoit, 
aervo  tuo  quod  eis  retribuere  promisisti  qui  tua 
manddta  custodiunt.  Hoc  enim  in  Evangelio  Domi- 
nus  ait :  *<  Si  quis  sermonem  meum  servaverit,  mor- 
tem  non  gustabit  in  eternum  {Joan,  viii,  52).  »  Hoc 
igitur,  quasi  dicat,  mihi  retribue,  ut  in  «ternnm  vi- 
?am  et  custodiam  sermones  tuos. 

»  Revela  oculos  meos,  et  considerabo  mirabilia 
ft  de  lege  tua.  »  Noone  vides  quomodo  retribatienem 
qna^rit  de  his,  qase  se  facturum  esse  promittit?  Si, 
inquit,  aperueris  oculos  mentis  mese,  ego  conside- 
rabo  mirabilia  de  lege  tua,  et  docebo  et  custodiam 
legem  tuam.  Aliter  enim  considerare  quid  valet  ? 

»  Incola  ego  sum  in  terra,  non  abscondas  a  me 
«  mandata  tua.  »  Hoc  est  enim,  quod  Apostolus  ait: 
«  Non  habemas  bic  manentem  civitatem,  sed  fntu- 
ram  inqoirimus  {Hebr,  ziii,  14].  »  Aperi,  inquit, 
oculos  meos,  quia  SSS  non  terrena,  sed  cmlestia 
▼idere  et  habere  desidero,  et  ideo  non  abscondas  a 
me  mandata  tua.  Doce  me,  quasi  dicat,  doctrinam 
tuam,  quam  carnales  oculi  videre  et  intelligere  non 
valeot.  Sic  enim  discipolis  sais  Domiuus  ait :  t  Vobis 
datum  est  nosse  mysterium  regni  Dei,  cseteris  autem 
inparabolis  {Marc,  iv,  ii).  » 


EXPOSmO  IN  PSALMOS. 


1190 


mcapi?it  anima  mea  desiderare  jnstificationes  A  P^ccata  mea  tibi  nontiaTi,  dicens  :  tc  Adhnsit  pavi- 


in  omni  tempore.  »  Non  solum,  qoasi  dicat, 
ravi  facere  mandata  toai  qoibus  fideles  toi 
!antor,  sed  etiam  hoc  concopivi,  ot  semper  ea 
desiderarem,  et  ut  mens  mea  ab  hoc  tam 
desiderio  nunqoam  recederet.  «  Increpasti 
trbosy  maledicti  qui  deciinant  a  mandatis  tuii. 
enim  superbias  quam  Domini  sui  mandata 
nnere  ?  Increpat  Doroinus  soperbos,  obi  ait : 
ez  Deo  est,  verba  Dei  audit,  propterea  vos 
jditis,  qoia  ez  Deo  non  estis  {Joan.  vi,  47).  > 
0  ez  Deo  non  sont,  utique  maledicti  sunt.  De 
erantibasloquitur,  et  qui  ad  popnitentiam  re- 
lontemnunt.  in  unoquoqoe  verso  doctrina  ho- 
salmi  fe  manifestat  quam  utilis  omnibui  et 
laria  sit. 

ufer  a  me  opprobriom  et  contemptom.  quia 
imonia  tua  ezquisivi.  b  Ezqoireie  mandata 
lon  solum  legere  et  inteliigere  sofficit,  sed  et 
lire  necesse  est.  Qui  autem  hoc  faciont,  ab 
opprubrio  et  contempto  iniquorum  hominum 
ntur,  et  simoi  cum  sanctis  a  Domino  hono- 
r.  Qu«  aotem  fuerint  h«c  opprobria,  aequen- 
anifestant. 

tenim  sederunt  principes,  et  adversum  me 
lebantur.  »  £a  videlicet  ioquebantor,  qu«  ad 
usii  opprobnum  et  contemptom  intolerabiiem 
lebant.  llle  veroqoidfaciebat?  «  Servos  aotem 
3  ezercebator  in  tois  justificationibus.  i  £zer- 


B 


mento  anima  mea.  »  Sordidata  erat  pulvere  pavi- 
menti  anima  mea,  cui  nimiom  adhseserat,  ejosqoe 
voluptates  secuta  ftierat.  Hoc  pavimentum  caro  est, 
coi  anima  conjoncta  ejos  pulvere  peccatorum  ni- 
mium  sordidatur.  Hoc  est  enim  quod  dicit :  «c  et 
ezaodisti  me.  »  Amodo  vero,  doce  me  jus^ificationes 
toasy  quatenos  non  pavimenti  et  carnis  voluptatibus» 
sed  tois  mandatis  obediam.  Unde  et  subditnr, 

€  Viam  justificationum  tuarum  insinua  mihi,  et 
»  ezercebor  in  ruirdbilibns  tuis.  •  Hoc  est  igitur 
qfood  homo  post  conversionem  et  pcenitentiam  age- 
re  debet,  nt  semper  in  bonis  perseveret,  et  peccato- 
rom  soorom  recordetor.  Hoc  est  enim  quod  sequi- 

tor. 

€  Dorroitavit  anima  mea  pr»  tsedio.  »  De  t«dio 
alibi  dicitur  :  «  Tsedet  animam  meam  vita  me« 
{Job,J,  41).  t  Pr«  tsedioitaque  anima  dormitaty 
qoia  peccatorom  recordatione  aliqoando  a  bono 
opere  cessat,  et  se  omnia  corrigere  posse  qoodam- 
modo  diffidit.  Ez  hoc  aotem  non  immerito  se  accu- 
sati  et  ab  hac  non  iitimodica  tentatione  liberari  po- 
stulat.  £t  boc  est  qood  ait :  c  Confirma  me  in  verbis 
tuis  ; »  ut  firmissime  credam  prsedictse  promissioni 
tnsp,  in  qua  peccatori  converso  veniam  polliceris. 

c  Viam  iniquitatis  amove  a  me.  >  Sic  enim  dor- 
mitare,  vias  iniqoitatis  est,  qoia  desperationi  pro- 
zima  est. 

«  Et  de  lege  toa  miserere  mei. »  Hsec  est  enim 


ur  autem  meditando  ,  iegendo,  custodiendo  et  c  illa  lez  benignissima,  quam   peccatoribos  Dominos 


arum  custodia  dura  tormenta  patiendo.  (Jnde 

Dditur. 

lam  et  testimonia  tua  meditatio   mea  est,   et 

ksulatio   mea  jostificationes  toe  sont.  »  Quia 

siguificant  maodata,  justificationes,  eloquia, 
onesy  et  cetera,  quffi  superius  dizimus,  ideo 
ubique  aiierum  pro  altero  ponitor.  Ezercebar, 
it,  et  meditabar  in  mandatis  tuis,  et  hoc  solum 
consolatio  mea.  Unde  Apostoius  ait :  «  Qu»- 
ue  scripta  sunt,  ad  nostram  doctrinam  scripta 
,  ut  per  patientiam  et  cunsolationem  Scriptu- 
m  spem  habeamus  tAom.  zv,  4).  • 
^LiTB.  Hoc  autem  tabulm  vei  jam9  interpre- 
*.  Non  soium  omnes  littersey  see  unaquceque 
se  tautam  doctrioe  paichritudinem  habet,  ut  q 
cere  videatur.  Haec  littera  nos  docet  cordis  ja- 

huic  doctnnsB  tam  sacre  aperire,  ot  in  mentis 
rse  tabulis  inscrit>atur  et  imprimatur.  De  liis 
lis  Apostolus  ait :  «  £pistoia  nostra  vos  estis, 
ita  non  atrameoto  in  tabulis  iapideis,  sed  Spi- 
Dei  vivi  in  tabuiis  carnis  [11  Cor,  in,  3).  )• 
Adhssit  pavimento  anima  mea,  vivifica  me  se- 
ndum  verbum  tuum  :  vias  meas  annuntiavi,  et 
audisti  me,  doce  me  jastificationes  tuas.  »  Hoc 
liud  verbam  quod  per  prophetam  Dominus  ait : 
ccator  quacuuque  hora  conversus  fuerit,  et  in- 
ueiit,  vita  vivet,  et  non  morietur  {Eich.  zzziiiy 
•  —  «  Vivifica  me,  inquit,  secundum  verbum 
n,  >  quia  ego  conversos  som,   et  vias  meas  et 


posuit :  «  Si  dimiseritis,  inquit,  hominibus  peccata 
eomm,  et  Pater  vester  dimittet  vobis  peccata  ve- 
stra  {Matth.  vi,  i?).  »  Tu  peccasti  in  Deum,  homo  in 
te,  dimitte  tu  illi,  ot  et  tibi  dimittatur,  et  ot  pro 
centum  denariis,  decem  millia  talenta  reddere  noa 
cogaris,  et  in  carcerem  mittaris. 

ft  Viam  veritatis  eiegi.  judicia  toa  non  W4  som 
»  oblitus. »  Audita,  quasi  dicat,  tanta  Dei  misera- 
tione,  omnes  diabolic»  fraudis  ttntationes  a  me  re- 
movi,  et  soLam  veritatis  viam  elegi,  per  quam,  qui 
ambulat,  errare  non  potest.  Ac  per  hoc  judicia  tua 
non  sum  oblitus,  sed  firmissime  memorise  commen- 
davi.  Qoi  enim  eorom  obiiviscitur,  per  viam  veri- 
tatis  incedere  nescit. 

«  Adb«si  testimoniis  tois,  Domine,  noli  me  con- 
»  fundere. »  Quid  est  autem  adhsesit  testimoniis  tuia 
Domine,  nisi  hoc,  qood  modo  dizit :  •  Judicia  toa 
non  sum  oblitus?  >  Et  talis  quidem  non  habet,  unde 
confundi  et  erubescere  debeat. 

«  Viam  mandatorum  tuoruni  cucurri,  cum  dila- 
»  tares  cor  meum.  »  Hic  versus  superioris  ezposi- 
tio  est.  Multum  enim  delectari  potest  in  via  man- 
datorum  Dei,  qui,  finito  cursu,  tam  magnam  retri- 
butionem  ezspectat. 

Hbt.  Ipsa  ioterpretatur,  ipsa,  inquit,  doctrinay 
qoffi  per  primam  hujus  psalmi  litteram  significatur, 
dat  nobis  intellectum  et  deducit  nos  in  semitam 
mandatorum  Dei,  et  ipsa  inclinat  cor  nostrum  in 
testimonia   ejus,  et  avertit  oculos  nostros,  ne  vi- 


1181 


S.  BBUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS 


II»    P 


deant  yanitateni,  et  cstera  qum  seqnuntur;  et  tan- 
dem  ducit  nos  ad  Thau,  id  est  consummationem  et 
ffitemam  felicitatem. 

€  Legempoue  mihi,  Domine,  Tiam  justificationum 

tuarum,  et  exquiram  eam  semper.  >  Hanc,  in« 
quit,  doctrinam  et  hanc  legem  pone  mihi,  Domine, 
viaro,  quffi  me  ducit  ad  tuas  justificationeSy  et  exr 
quiram  eam  semper.  Quid  enim  sic  queerendum, 
sic  diligeudum  et  custodiendum  est,  sicut  id  quo 
justificari  et  sanctiOcari  speramus  ? 

«  Da  mihi  intellectum.  »  Ad  quid?  «  Et  scrutahor 
»  legem  tuam  et  custodiam  illam  in  toto  corde 
»  meo.  »  Ille  habet  bonum  intellectum  qui  hoc 
facit :  qui  vero  hoc  non  facit,  et  legem  Domini  non 
custodit,  non  habet  bonum  intellectum,  quoniam 
«  intellectns  bonus  omnibus  facientibus  eum.  » 

0  Deduc  me  in  semitam  mandatorom  tnorum, 
>  quia  ipsam  volui.  »  Jam  non  viam  quflerit,  quae 
amplior  est,  sed  semitam  postulat,  quia  «  angusta 
via  est,  quie  ducit  ad  vitam  {Matth.  vii^  14) ;  »  scit 
enim  qnia  per  multas  tribulationes  oportet  nos  in- 
trare  in  regna  coelorum.  Multi  enim  viam  incedunt, 
qoi  per  majorum  semitam  mandatorum  incedere 
nequennt.  Sed,  sicut  Apostolus  ait  :  Uonsqnisque 
proprium  donum  habet  ex  Deo  {lCor.  vii,  7).  » 

c  Inclina  cor  meum,  Deus,  in  testimonia  tua,  et  non 
»  in  avaridam.  »  Non  est  solummodo  avaritia  pe- 
cunise,  sed  honoris  quoque  et  dignitatis.  Sic  igitur 
cor  suom  in  legis  testimonia  declioare  desiderat,  ut 
contra  legem  nihil  faciat,  et  omnes  mundi  concu- 
piscentias  a  se  repellat.  Hoc  enim  sequenlia  mani- 
festant. 

«  Averte  oculos  meos  ne  videant  vanitatem,  in  via 
»  toa  vivifica  me. »  Mult®  sunt  mundi  vanitates, 
quffi  neqne  interioribos,  neque  exterioribus  oculis 
videre  debemus.  lUe  aulem  in  via  Dei  vivificatur, 
qui  in  bono  opere  assiduos  est,  et  ea  qu»  agit,  non 
negligenter,  sed  diligenter  agit. 

«  Statue  servo  tuo  eloquium  tuum  in  timore  tuo.  i 
Quid  prodest  nobis  scire,  et  intelligere  eloquia  Dei« 
si  Deum  oflfendere,  et  eloquia  non  facere  non  time- 
mus?  (8*24)  Et  certe  non  sunt  paiici,  qui  hoc  vitio 
laborant. 

«  Amputa  opprobrium  meum,  quod  suspicatus 
•  sum ;  judicia  enimtua  jucunda.  »  Amputa,  inqnit, 
hoc  opprobrium,  et  vitium  meum,  qood  in  me  esse 
homines  suspicantnr,  sive  verum  sit,  sive  non  sit. 
Et  si  verum  est  quod  diciint,  amputa,  ot  non  sit. 
Si  verum  non  est,  et  hoc  ipsum  amputa  ut  in  eo- 
rnm  opinione  non  sit  amplius,  quoniam  hsec  talis 
opinio  et  me  affligit  et  illos  occidit ;  judicia  enim 
tuajucunda.  Quia  a  justitia  recedont,  qui  bonum 
malum,  et  malum  bonum  dicunt. 

«  Ecce   concupivi  mandata  tua.  »   Ecce,   inquit, 

(824)  Cod.  Ghis.,  etcoHtra  eloquia  faeere^  etc. 

(825)  Potentiam  bonum  agendi,  V.  G.,  servandi 
Dei  mandataper  gratiam  sufficientem  quilibet  habet, 
sed  ut  velit  et  ea  perficiat,  hoc  ab  emcacia  gratis 
coelestis  obtinebit,  juxta  illud  Apostoli  ad  Philip.  ii, 


A  satis  in  his  qum  dicta  snnt  «nperins  ostendi  qnia 
mandata  toa  non  solum  feci,  sed  faeere  concnpivi- 
Facere  enim  quilibet  potest,  sed  cum  desiderio  fa- 
cere,  coelestis  gratise  est  (825).  «  In  fequitate  taa  vi- 
»  vifica  me.  »  Quid  est  in  eeqnitate  tua  vivifica  me, 
nisi  qnia  sequus  et  justns  es,  redde  mereedem  meam  ? 

SSS  Vau  interpretatur  et  ipse ;  ipse,  inquit, 
dedit  nobis  hanc  doctrinam,  a  qno  est  omnis  sapien- 
tia,  et  cum  eo  fnit  semper,  et  est  ante  sevum  Christu5 
Dominns  nostery  qui  est  Aleph  et  ThaUy  Alpha  et 
Omega,  id  est  ioitium  et  finis. 

€  Et  veniat  super  nos  misericordia  tua,  Domine, 
»  salutare  tuum,  secundnm  eloqnium  tuum.  »  Lege 
in  Evangelio,  et  pluribus  in  locis  invenies  Salvato- 
rem  nostrum  et  misericordiam,  et  salutem,  et  re- 
B  gnum  ccelomm,  et  vitam  aeternam  fidelibos  snis  pro- 
misisse.  Hoc  igitnr  iste  postnlat,  nt  secundum 
eloqoinm  snum  donet  ei  misericordiam  et  salntem. 

c  Et  respondebo  exprobrantibus  mihi  verbnm, 
»  quia  speravi  in  sermonibus  tnis. »  Hoc,  inquit, 
verbum  respondebo  exprobrantibus  et  maledicenti- 
bus  mihi,  quia  spefavi  in  sermonibns  tuis,  et  ita 
non  timebo  quid  faciat  mihi  homo.  Tu  enim  dizisti 
nobis:  c  Non  vosdeseram,  neque  derelinquan  {Joan. 
Xiv,  18),  >  et  multa  his  similia,  et  in  his  quidem  ser- 
monibus  tuis  moltam  spem  habemns. 

c  £t  ne  auferas  de  ore  meo  verbnm  veritatis 
•  usqnequaque,  quia  in  judiciis  tnis  speravi.  »  Qnid 
est  autem  in  judiciis  tuis  -  speravi,  nisi  quod  modo 
p  dixit :  «  quia  speravi  in  sermonibns  tuis?  »  Rogat 
autem  ut  nunquam  mortis  timore  a  verbo  veritatis 
eum  recedere  patiatur. 

«  Et  custodiam  legem  tnam  semper.  »  Qaid  est 
eemper?  «  In  etemnm  et  in  sseculum  sfieculi.  »  Satis 
legem  Dei  bene  cnstodit  qnia  verbo  veritatis  nnn- 
quam  recedit.  Hine  autem  qnomodo  prlus  se  habne- 
rit  et  quam  fidelis  Domino  fuerit  ostendit. 

«  Et  arabnlabam  in  latitudine  quia  mandata  tna 
»  exquisivi.  w  In  latitudine  ambulat  qui  charitatem 
custodit,  et  Deum  etproximum  diligit.  Hoc.estenim 
maximum  et  primnm  mandatum,  de  quo  alibi  diri- 
tnr :  «  latum  mandatum,  tuum  nimis.  >  Unde  et 
Apostolus.  «  Plenitndo,  inquit,  legis  est  dilectio 
(Aom.  xni,  14).  »  Et  quia  omnia  mandata  in  hoc 
D  uno  mandato  continentur,  bene  hic  dicitnr :  c  quia 
mandata  tua  exquisivi.  > 

«  Et  ioquebar  de  testimoniis  tuis  in  conspectu 
»  regnm,  et  non  confundebar.  »  Breviter  in  hoc 
versu  sapientia  martyrum  et  patientia  declaratur. 
Sapientes  namque  erant,  qni  de  testimoniis  Domini 
loquebantur.  Fortes  vero,  qui  ante  ipsos  reges  loqni 
non  timebant.  Patientia  vero  in  eo  ortenditnr  quod 
de  ipsis  suis  injnriis  non  embescebant. 

«  Et  meditabar  in  mandatis  tuis,  quee  dilexi  nimis. 

i3.  Deus  est  qui  operaiur  in  nobis  velle  et  pert^^cere  pro 
bona  votuntate.  Et  haec  est  mens  S.  Brunonis,  qni 
hanc  eamdem  D.  Pauli  sententiam  refert,  p.  633, 
ex  qua  concludit  nihil  boni  sine  Dei  adjutorio  nos 
facere  posse. 


1153  EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 

Munqaam,  ac  si  dicat,  mandatonim  tnorum  obliyi-  A 
»car ;  sed  die  ac  nocte  meditabor  in  eis  qn»  valde 
aemper  dilexi,  ut  in  eorum  observatione  morti  me 
tradere  non  dubitarem.  Nimis  enim  hoc  aliquis  dili- 
gere  videtar  quod  plus  diligit  quam  seipsam.  Hoc 
auti;m  secandum  humanam  opiniooem  dicit,  qaia 
amori  Dei  nec  ipsa  vita  prseferenda  est. 

«  £t  levavi  manus  meas  ad  mandata  tua,  qase 
»  dilexi,  et  vehementer  ezercebar  in  tuis  jastifica- 
»  tionibus.  »  Qaantum  ea  dilezerit,  in  eo  qaoque 
ostendit  quod  se  manas  suas  ad  ea  elevasse  dicit. 
II le  quippe  ad  Dei  mandata  elevat  et  dirigit  qui  non 
solum  aadire  et  intelligere,  sed  etiam  quantum  po- 
test,  facere  conator.  Unde  et  vehementer  se  in-  eis 


«  Cantabiles  mihi  eraut  justificationes  tuse  in  loco 
»  incolatus  mei.  »  In  hoc  qaoqiie  non  modicus  zelui 
ostenditur  in  quo  Dei  justificationes  sibi  tcantabiies 
fuisse  dicit  :  Non  enim  sibi  cantabiles  essent,  nisi 
magno  cum  amore  et  Isetitia  eas  fecisset,  unde  et 
subditur  : 

«  Memor  fui  nominis  tui,  Domine.  >  Valde  bene 
Dei  mandata  costodiebat,  qui  in  nocte,  et  inter  ipsa 
tormenta  ejus  nomen  conflteri  non  metuebat.  «  Et 
»  custodivi  legem  tuam ;  >  illam  videlicet  legemf 
qua  dicitur.  t  Nolite  timere  eos,  qui  occidunt  cor- 
pusy  animam  autem  non  possunt  occidere  [JdaUk. 
z,  23).  * 


«  Hxc  mihi  facta  est,  quia  jastificationes  tuas  ez* 
exercere  promittit.  Quid  esi  enim  vehementer  nisi  ^  i»  quisivi.  »   Sola  custodia  mandatorum  Dei,  illiuf 


intellectn  omni  et  operatione  agere? 

Zain.  Interpretatar  autem  Zain  olivay  vel  fomiCQ' 
tio,  Hsec  igitur  littera  docet  nos  paciiicos  et  fructi- 
feros  esse,  ut  simul  cam  vero  jasto  dicamas  :  «  Ego 
autem  sicut  oUva  fructifera  in  domo  Domini  (Psal, 
Li,  iO),  »  semperque  misericordiam  diligamus,  quae 
oliva  nomine  significatur.  Aadiamus  preeterea  Apo- 
stolum  quoque  dicentem  :  «  Fugite  fornicationem  (I 
Cor.  VI,  18) ; »  quare  mentis  et  corporisfomicationem 
fagiamus. 

c  Memento  verbi  tui  servo  tao,  in  quo  mihi  spem 
»  dedisti.  »  Dicitenim  Dominus  in  Evangelio  :  «Beati 
misericordes,  et  beati  paoifici  (Matth,  v,  7),  >  qui 
modo  per  Zaim  litteram  significantur.  Memento,  in- 


noctis  et  tribulationis  causa  fuit,  quia,  si  a  mandatis 
Dei  recedere  voluisset,  illam  noctem  et  illa  tor- 
menta  passus  non  fuisset  (826). 

Heth.  Haec  octava  littera  (qu®  merito  vita  inter- 
pretatur,  siquidem  octava  die  fiet  resurrectio  mor- 
tuorum)  docet  nos  de  omnibus  quae  in  mundo  sunt 
solum  Deum  et  vitam  sternam  esse  quserendam.  . 

«  Portio  mea,  Domine,  dizi  custodire  legem  tuam. » 
Alii,  quasi  dicat,  de  his  quse  in  modo  sunt  sibi 
eligant  quod  illis  placaerit;  mihi  aatem  suf&cit  ut 
Dominus  sit  portio  mea,  possevsio  mea  et  omnes 
divitise  meee.  Et  ut  boc  obtinere  valeam,  me  legem 
Domini  custodire  promiito. 

«  Deprecatus  sum  faciem  tnam  iu  toto  corde  meo, 


quit,  verbi    et  promissionis   iufe,   in  quo   dedisti  p  >>  miserere  mei  secundum  eloquium  tuum.  >  Ille  Dei 


mazimam  spem  mihi  servo  tuo  et  aliis  omnibus  qui 
pacem  diligunt  et  misericordiam. 

«  Haec  me  consolata  est  in  humilitate  mea,  quia 
»  eloquium  taum  viviQcavit  me.  »  Hsec,  inquit,  spes 
consolata  estme  in  humilitate  etafQictione  mea,  qnia 
eloquium  tnum  et  promissio  tua  viviQcabit  me. 
Unde  et  alibi  dicit :  «  Homiliatus  sum  usquequaque, 
Domine,  vivificame  secundumverbnmtuam.  »Unde 
humiliatns  sit,  ostendit. 

«  Superbi  inique  agebant  usqueqnaqne.  »  Quam 
impie,  et  inique  adversus  eum  egerint  superbi,  in 
eo  ostenditur,  quod  eos  usquequaque  iniqiie  egisse 
dicit :  c  A  lege  autem  tna  non  declinavi.  »  Et  ideo 
quidem  non  declinavi,  quia  semper  eam  SM  in 
memoria  habui.  Et  hoc  est  quod  dicit : 

«  Memor  fui  judicioram  tuorum  a  sseculo,  Domi- 
»  ne.  »  Quid  est  enim  a  sasculo,  nisi  semper?  c  Et 
>  consolatus  sum.  »  Consolatus,  inqait,  sum  a  judi- 
ciis  tuii,  quibus  multa  bona  promittis  fidelibus  tuis. 

c  Defectio  animi  tennit  me  pro  peccatoribns  de- 
9  relinquentibus  legem  tuam.  »  Quantum  zelum  in 
lege  Dei  custodienda  habuerit,  in  eo  monstratur 
quod  sic  de  peccatoribas  et  transgressoribus  dole- 
bat,  ut  animi  incurreret  defectionem. 

(826)  Aliter  ezponit  Cassiodorius  :  a  Hxc  facta  est 
mihiy  subaudi  consolatio.  «  Quod  magis  de  nocte, 
quam  de  lege  debet  inteiligi;  ut  quae  peccatoribus 
est  ceecitas,  ipsa  viris  sanctis  illuminatio  esse  vi- 
deatur.  Sic  enim  credentes  non  patiuntur  tenebras, 
quamvis  in  higtts  mimdi  oaacititatemntar.  Soqaitor 


faciem  in  toto  corde  deprecatur  qui  summo  studio 
nititur  ad  ejus  imaginem  reformari;  vel  qui  ante 
ejus  faciem  veuire  desiderat :  sicut  ille,  qui  ait  : 
c  Ostende  nobis  faciem  tuam,  et  salvi  erimas 
(PsaL  Lxxix,  8).  9 

«  Quia  cogitavi  vias  meas,  et  converti  pedes  meos 
»  in  testimonia  tua.  >  Tu,  inquit,  peccatori  converso 
et  poenitenti  veniam  promisisti.  Miserere  itaqne  mei 
secandum  eloqaium  tuum,  quia  ego  quidem  conver- 
sus  sum,  et  vias  meas  cogilavi,  et  correzi,  et  pedes 
meos  et  vestigia  mea  ad  testimonia  tua  direzi.  £t 
hoc  quidem  sponte  et  bona  voluntate  feci  (827),  qaia 
non  diligis  coacta  servitia.  Hoc  est  enim  quod   ait : 

«  Paratus  sum,  et  non  sum  turbatus,  ut  custodiam 
»  mandata  tua  :  funes  peccatorum  circumpiezi  suni 
•  me,  legem  autem  tuam  non  sum  oblitus.  »  Fones 
peccatorum  tjranni  et  hseretici  sunt,  qui  viros,  oa- 
tholicos  ad  peccata  trahere  conantur.  Sed  qui  legem 
Dei  non  obliviscuntur,  talibus  funibus  trahi  non 
possunt. 

a  Media  antem  nocte  surgebam  ad  confitendum 
»  tibi  super  judicia  justitise  tuae.  »  Si  cnim  legem 
Dei  oblitus  esset,  nequaquam  ad  confitendum  media 
nocte   surrezisset.   Possumus  autem    per   mediam 

causa  quare  illi  noz  facta  sit  consolatio.  Quia  fusti' 
ficationes  tuas  exquisivi.  Si  enim  dixisset  meas^  susti- 
nuisset  adbuc  densissimam  cuicitatem ;  sed  quia  dizit, 
tuas,  mundi  tenebris  non  potuit  obcaecari.  » 
(827)  Cod.  Ghis.,  facio. 


m 


S.  BRtJNONIS  EPISGOPI  SI6NIENS1S 


ilS 


QoeteiB,  mvimnm  peneeationis  tempus  intellige-  j^  poterit  me  sepanre  a  eharitete  tnat  ^  ^  tnom 
re  eed  fir  jnstos  neqae  sic  perterriius  a  Dei  con-     eastodia  mandatorum. 


11 

P 


fessione  eessabat,  sed  inter  ipsa  tormenta  Ghristia- 
nnm  se  esse  clamabat.  Confitetur  aotem  soper  judicia 
justitis  Dei,  qui  legem  Dei  justitiam  esse  contendit. 
Nulla  legis  expositio  tali  confessiune  planior  est. 

«  Particeps  ego  sum  timentiom  omnium  te,  et 
»  custodientium  mandata  tua.  i>  Sola  Isetitia,  quam 
habet  de  bona  operatione  omniom,  et  de  serritio  Dei, 
qnod  faciunt  omnes,  facit  cum  pariicipem  omnium. 

«  Misericordia  tua,  Domiae,  plena  est  terra,  justi- 
fe  ficationes  tuas  doce  me.  >  Qui  omnibus,  quasi 
dicat,  misericordiam  facis,  mibi  quoque  haoc  mise- 
ricordiam  facias,  ut  legem  et  jastificationes  tuas  me 
doeeas.  Plena  est  aatem  omnis  terra  misericordia 


«  Coagulatum  est  sieot  lac  cor  eorom ;  »  qui 
mollibos,  quasi  dicat,  verbis  et  blanditiia  nos  deeH\ 
pere  non  potoerunt;  nnnc  cor  illomm  contra  ium 
indaratom  est  ui  in  nuUo  olteriQS  parcant.  Egi 
yero  legem  tuam  meditatus  sam,  et  quod  lex  ta 
me  facere  joberet,  non  aam  oblitus. 

«  Bonum  mihi  quod  sic  humiliasti  me ;  Tel  tantii 
flagellis  me  affligi  permisisii,  ot  diseerem  justifiet- 
tiones  taas,  qoas  aodiendo  ?el  legeodo  discere  noi 
potui|  eas  patiendo  plenissime  inteilezi. 

«  Bonnm  mihi  lez  oris  tni,  snper  millia  anri,  et 
»  argenti.  »  Mansura  fugitifis,  et  aetema  terapon- 
libus  non  sine  injuria  comparari  poasunt.  » 


Domini,  «lai  soper  justos  et  injustos  pluit,  et  solem  B     Joo  fcjenlia,   vei   prinetptttfii  iDterpreUtnr.   Bce 


foom  super  omnes  oriri  facit  (898). 

U9  Tetb,  bonum  interpretaiur,  et  Dei  bonita- 
tem,  scientiam,  disciplinam  ei  justificationes  nos 
qnsorere  horiator.  In  his  autem  tou  doctrina  Eccle- 
si»  eontinetnr. 

tf  Bonitatem  fecisti  cum  servo  too,  Domine,  se- 
»  cundum  Terbum  tnnm.  >  Omnes  bonitates,  quas 
fidelibus  suis  Dominus  se  facturum  esse  promiscrai, 
in  Christi  passione  complets  sont.  Singulariter  au- 
tem,  sicut  promisit,  unicuique  propriam  boniiatem 
facit,  aliam  hamilibus,  aliam  persecutionem  paiien- 
tibas  (829),  et  similia. 

«  Bonitatem,  et  disciplinam    et  scientiam  doce 


littera  ad  ?eram  scientiam  nos  infitat,  ut  non  secoD- 
dam  litteram,  sicut  Jud«i,  sed  spiritualiter  legemet 
prophetas  inielligamus,  ei  iiind  omnium  rerumprin- 
cipium  esse  sdamusy  cojus  manus  nof  fecenuitet 
plasmaverunt 

«  Manus  tuse  fecerunt  me  et  plasmaTemnt  ms.  i 
Qoid  per  manos,  nisi  ririus  et  potentia  ipoius  signi- 
ficator  7  Nihil  corporeum  in  his  Terbis  intelligatori 
quia  non  manibus  operatur  Deaf,  sed  Toluntate. 
«  Ipse  enim  dizit,  et  facta  sunt,  ipae  mandarit,  st 
creata  sunt  {Ptal,  zzzii,  9).  »  Respice  ad  prinum 
litteramy  qne  teientia  interpreiatar»  ne  littera  te 
decipiai,  ui  hsc  Terba  seeundom  litteram  inteliigere 


»  mcy  quia  mandaiis  tuis  credidii.  »  Doce  me,  inqnit,      Telis.  (Jnde  et  seqniiur  :  «  Da  mihi  intellectum,  vt 


bonitatem  facere,  disciplinam  ecclesiasticam  tenere, 
et  scientiam  catholicam  defendere.  Quia  non  hspre- 
tioorum  persuasionibns,  non  poeiarom  fabulis,  non 
philosopborum  sopersiitionibas,  sed  solif  tuis  man- 
daiis  obedivi  ei  credidi. 

«  Priasquam  humiliarer  ego  deliqai.  »  Prius  in- 
quit,  quam  sub  jugo  tuo,  quod  snave  est,  humilia- 
rer,  et  diabuli  superbiam  ei  intlationem  a  me  repel- 
lerem,  ego  multis  modis  deliqui,  ei  in  pluribus  te 
offeodi;  propterea  eloquium  tuum  ego  custodivi,  » 
ut  in  me  adimplerem  quod  scriptum  est  :  •  Ubi 
•bondaTit  delicium,  superabundavii  et  graiia  {Rom. 
T.  20).  » 

€  Bonos  es  tn,  Domine.  »  Ei  naturaliter  bonus,  et 


>  discam  mandata  tua.  i  Nonne  andis  qoia  et  iste 
spiritualem  quserit  inielleetum  7  Qnoniam  aicui  Apo- 
siolus  aii :  «  Littera  oceidit,  fpiriius  autem  TiTitiett 
{11  Cor.  in,  6).  > 

«  Qui  iiment  te,  Tidebnnt  me,  et  Isetabantor,  qoii 
»  in  verbo  tuo  speravi.  »  Hoc  erit  in  judicio,  qoaodo 
omnes  qui  Deum  iiment,  siTe  angeli,  siTO  bomioss, 
videntes  sanciam  Ecclesiam,  gloriosam  et  qoiai 
solis  radios  fulgeniem,  de  iliius  gloria  et  hoiMre 
Iflptabaotur.  Sed  hoc  habebit,  quia  in  Terbo  Dei,  ia 
promissionibos  ejos  spem  firmissimam  posoit,  et 
nulla  ratione  ab  eo  separari  potuit. 

«  Cognori,  Domine,  quia  cqoiias  jodicia  tua. » 
Omnia  judicia  Dei  vera  et  «qua  sunt,  siTe  malis 


sine  qno  nihil  est  booLm.  <  Et  in  bonitate  tua  doce  ^  prospera,  sive  bonis   adversa  coniingant ;  qoamvis 
»  mejustificationestuas;  >  qnatenusbona  sit,  tibique 
plaeoat  intelligentia  mea.  Ideo*  enim  hsreticorum 
doctrina  parva  est,  qoia  non  in  Dei  boniiate,  sed  in 
eorum  malitia  est. 

<  Multiplicata  est  super  me  iniquitas  superborum.  » 
Satisqnidem  iniqui  erantquimeaffligendoiniquiores 
facti  sunt.  «  Ego  autem  in  toto  corde  meo  scrutabor 
»  mandata  tna.  »  Faciani  quidquid  possunl,  et  adhnc 
(830)  iniqniores  fiant,  qnia  neque  mors,  neque  viia 

(828)  «  Gtim  dicit :  Misericordia^  tua^  Domtne,  plena 
eit  lerra,  ostendii  uiiqoe  dilaiationem  fidei  Chnstia- 
nie,  quam  sic  misericorditer  implevit,  ut  undique 
nomen  Tamffimse  f upersiiiionis  OTacuasse  doceatur.  » 


saper  hoc  etiam  viri  justi  aliquanJo  scandalizari 
soleant.  Hoc  autem  Ecclesia  se  cognoTisae  dicit,  et 
ideo  Je  suis  calamitatibus  et  affiictionibus  IsPtatar. 
Unde  et  subditor :  •  Etin  veritatetua  hnmiliasti  me.» 
Verax  est  Dominus  ei  quando  exaliat  et  qnando 
humiliat  sanctos  suos,  quia  non  minus  eos  adjuvat 
homiliando,  quam  ezaltando.  Hoc  aatem  ideo  lUcere 
Tidetur,  quia  Domious  VM  ait :  «  Non  tos  dese> 
ram,  neque  derelinquam  {Joon,  xiv,  18).  »  Non  est 

Cassiod. 

(829)  Cod.  Ghisianus,  altdm  mi$ericordimm  faciai- 
tibui. 

(830)  God.  Ghia.,  et  adhuc,  at  vokmi. 


ire. 


EXPOSmO  IN  PSALMOS.  1158 

srere,  sed  probare,  et  ad  mijorem  glorUm  A  Bona  illa  defectio,  qaa  ad  tantam  refectioaem  aai- 

mam  perdacit. 

c  Defecerant  oculi  mei  in  eloquium  tuum.  >  Isti 
ocali  noa  camis,  sed  mentis  sont,  qui  muadi  vani- 
tates  videre  deficiaat  et  despisiuut,  ut  sola  divina 
eloquia  contemplentur  :  «  diceates :  Qaaado  couso- 
t  laberis  me  7  »  Tales  ocali  tai  (Thren,  ii,  18).  » 
Omaia  membra  aostra  loqouatur  Deo,  et  non  minus 
oculos  quam  linguam  audit.  Per  sing^la  membra 
corporis  nostri  videt  Deus^  et  intelligit  intentionem 
coidis  nostri. 

«  Quia  factus  sam  sicut  uter  ia  pruina.  »  Hoc  est 
igitur  aade  qusrit  consolatiooem.  Nulla  res  fuit,  in 
qiia  sanctorum  calamitas  convenientias  ostendi  po- 

con- 


t  nunc  misericordia  tua  ut  consoletur  me.  » 
,  quasi  dicat,  de  his  qu»  pertuli,  sed  amodo 
jri  consolationis  misericordiam  peto :  «  Se- 
im  eloqiiium  tuum  servo  tuo.  »> 
liaot  mihi  miseralioaes  tu»,  et  vivam.  •  Ve- 
iquit,  nunc  mihi  servo  tuo  miseratioaes  tuap, 
1  secuadum  eloquiom  toum,  et  secuudum 
iones  taas.  Sic  se  babet  ordo.  Bene  autem 
ecundum  eloqaium  tuum;  quia  ia  multis 
riusque  TesUmenti  promittit  Domiuus  mise- 
m  et  adjutorium  fldelibus  suis.  «  Quia  lex 
lediUtio  mea  est.  »  Uona  ratio  cur  ojus  Do- 

niisereatar.   Quorum  enim  miserebitur  Do-      tuisset,  quam  in  utre,  in  proina  contractio,  et 
si  illos  non  audit  qui  ejus  mandaU  custo-      gelatio. 


fundantur  superbi,  quia  injuste  iniquitatem 
mt  in  me.  »  De  hoc,  inquit,  confondantur 
,  et  erubescant,  quU  iniquiUtem  fecerunt  in 

hoc  injaste.  quia  ego  ad  viam  veritaUs  eos 
im.  Bona  confusio,  quia  non  contra  eos,  sed 

orat.  «  Ego  autem  exercebar  in  mandatis 
•  Hoc  est  sanctorom  sludium  et  exercitium, 
iata  Dei  semper  custodianl. 
iverUntur  ad  me,  qui  Ument  te,  et  qui  no- 
t  lesUmonia  taa.  >•  Omnes  enim  qui  Deum 
et  qui  ejus  tebtimonia  iaUlliguat,  quocun- 
lanl,  semper  ad  Ecclesiam  convertuntur  et 
icepta  sequuntur.  MulU  enim  quotidie  pec-  C 

b   ea  separantur,  sed  poeniUndo  ad  eam 

tur.  . 

cor  meum  immaculatnm  iu  tnis  jusUfica- 
is,  ui  uoa  confuudar.  »  Coufundantur  igitur 
Oei  justilicaUones  corde  sordio  et  maculato 

prasumunt.  Quod  quidem  hcBreUcorum 
1  est,  qui  divinas  Scripturas  corde  perverso 

antur. 

ttoc  elementum,  quod  manus  interpreUtur, 

indum  et  ad  laborandum  nos  inviUt.  Tales 

nus  habet  ille  qui  dicit  :  «  Benedictus  Do- 

!us  meus  qui  docet  manus  meas  ad  praeliom 

j  meos   ad  bellum  {Psal.  cxLiii,  0-   •  Et 

\ :  c  Unusquisque  laboret  manibus  suisope- 

,d  bonum   est  (Ephes.  iv,  28).  »  Et  alibi  : 

i  manuum  tuarum  mandccabis  (Psal,  cxxvii, 

lagno  namque  praelio  hoc  in  loco  se  (8:H) 

sse  ostendit,  dum  dicit :  «  Quia  factus  sum 

inpruina(Pso/.cxviii,83).  n  Et(232):€Paulo 

isummavernnt  me  in  Urra  (ibid.,  87).  » 

it  in  salulari  tuo  anima  mea,  et  in  verba 

ravi.  »  Tantum,  quasi  dicat,  fuit  deside- 

is  tuiB,  quae  «terna  est,  ut  ex  toto  in  ani- 

Bticeret  desiderium  salutis  mese,  qu»  tem- 

t.  Et  ideo  in  verbo  tuo  et  in  promissione 

i  quee   mihi   salutem   praestat  fieternam. 

Cod.  Ghis. 
d.  Ghis. 


D 


« JusUficationes  tnas  non  sum  oblitus.  »  Non  idoO| 
inquit,  justificaUones  tuas  oblitns  sum,  qn ia  tantit 
miseriis  circumveutus,  qnasi  uUr  in  pruina  factus 
sum. 

€  Quot  snnt  dies  serrl  tai?  »  quos  videlicet  in  his 
calamiUUbas  sustinere  habeo  f  k  Quando  facies  de 
»  persequentibus  me  judicium  ?  »  J«im,  quasi  dicat, 
manus  deficiunt,  et  contra  eos  pugnare  non  valeo. 
«  Narravemnt  iniqui  fabulaUones,  «  quibus  men 
tem  meam  decipere  nitnnUir.  «  Sed  non  »  iU  illa 
sunt, «  nt  lex  tua,  Domine.  »  Unde  hoc?  c  Omnia 
»  ma  idata  tua  veritas :  »  illorum  vero  fabnlationet 
omni  falsiUte  et  errore  plen»  sunt. 

flc  Iniqui  persecuti  sunt  me,  succurre  mihi,  et 
»  adjuva  me.  »  Nimis  duram  et  intolerabiiem  perae- 
cotionem  in  his  verbis  esse  osUndit.  Unde  et  sub- 
ditur : 

«  Panlo  minus  consummaveraut  me  in  Urra. » 
Mala  consummatio,  qoa  humauavita  in  Urra  finitor. 
Qui  enim  sic  tinitur,  ad  eeternam  beatitudinem  non 
exUnditur.  «  Ego  vero  non  derellqui  mandaU  tua,  » 
Quod  si  fecissem,  penitus  in  terra  (832)  consumma- 
tus  essem. 

«  Secundum  misericordiam  tuam  viviflca  me.  » 
Ut  sicut  ccepi,  semper  «  costodiam  tesUmonia  oris 
»  tui.  »  Nou  siue  causa  viviticari  se  postoiat,  qoi 
qudsi  utrem  in  pruina  se  esse  dicit. 

SM  Lambd.  InterpreUtur  antem  Lamed  diseipli' 
na.  Hujusdiscipliuffidiscipuli  sunt  omnesChrisUani; 
hanc  tenent  et  prsedicant,  hanc  defendunt,  etper 
hanc  salvari  confldunt. 

«  In  seternum,  Domine,  permanet  verbum  tuam 
»  in  coelo. »  Ccelum  vocari  Ecclesiam  omnes  Scriptu- 
rsB  divin»,  et  prsecipne  Evangelia  nos  docent.  In 
Ecclesia  igitur  verbum  Dei,  et  doctrina  utriusquo 
Testanienti  permanet  in  seternum.  Unde  et  Domi- 
nus  ait :  «  Coelum  et  terra  transibont,  verba  aaUm 
mea  non  transibuut  (Harc.xiu,  31)  >  (833). 

«  Et  in  saeculum  sseculi   veritas  tua.  »  Idipsnm 

(833)  In  VulgaU  legitur :  In  generatUmem  et  ge^ 
nerationefn  veritas  tua. 


1159 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS 


1160 


I 


autem  et  per  ▼erbmn  Dei  et  per  Yeritatein  Dei  si-  A  qnitory  quod  et  unumest,  et  molta.  Audiamus  igi- 


gnificatur.  Omnis  namque  doctrina  Dei  Teritas  est, 
et  nihil  reprehensibile  in  ea  est 

.c  Fundasti  terram,  et  permanet.  »  Haec  terra  Ec- 
clesia  est,  quam  et  coelum  modo  vocavit,  cajus 
fundamentum  Ghristus  est,  sicnt  Apostolus  ait : 
«  Fundamentum  aliud  nemo  potest  ponere,  prseter 
id  qaod  positum  est,  quod  est  Ghristas  Jesus  (/  Cor. 
III,  li).  »  Hoc  autem  similiter  in  sternum  perma- 
net,  sed  non  in  hoc  mundo  permanet  in  «ternum. 

€  Ordinatione  taa  perseverat  dies,  quoniam  omnia 
»  serviunt  tibi.  »  Praeter  angelam  et  hominem,  om- 
nia  alia  tenent  ordinem  sibi  a  Domino  constitatum. 
Sed  boni  sunt  isti  dies  qui  in  Domini  ordinatione 


tar  quid  sequentia  dicant,  et  ez  ipsq,  et  ex  ipsis. 
<c  Qaomodo  dilexi  legem  taam,  Domine  ?  tota  die 

>  meditatio  mea  est.  »  £t  hoc  quidem  non  fecisset, 
nisi  multum  eam  dilexisset. «  Est  autem  maximnmi 
et  primum  mandatum  :  Diiiges  Deum  tuum  ez  toto 
corde  tuo,  et  ex  omnibas  Tiribus  tois  {Maith.  zzii, 
37), »  etc. 

<c  Saper  omnes  inimicos  meos  prudentem  me  fed» 

>  sti  mandato  tuo,  qoia  in  fleternum  mihi  est.  >  Hoc, 
inquit,  mandatum  omnibas  inimicis  meis  praden- 
tiorem  et  sapientiorem  me  fecit,  qoia  vitam  mihi 
prsestat  ffitemam.  Et  hoc  est  quod  dicit :  «  Quia  in 
sternam  mihi  est,  t  in  quo  qui  offendit,  factus  est 


perseverant,  per  quos  apostolos  eorumqae   succes-  «%  omnium  reus.    Gffitera  vero    quse   sequntur   alio- 


sores  intelligere  possumus.  Servat  terra  siabiiitatem 
suam,  tenentet  dies  ordinem  suum.  c  Omnia  »  au- 
tem  «  seryiunt  tibi.  »  Merito,  inquit,  et  terram  fun- 
dasti  et  dies  ordinasti,  quoniam  per  hec  et  in  his 
omnia  alia  serviont  tibi. 

m  Nisi  quod  lex  tua  meditatio  mea  est  tunc  for* 
»  sitan  perissem  in  humilitate  mea.  »  Tunc,  in- 
qait,  qaando  humiliabar,  quando  me  impii  tlageiia- 
bant  et  cruciabant,  tunc  forsitan  periissem  in 
ipsa  mea  humilitate  et  afllictione ;  <  nisi  quod  lez 
tue  meditatio  mea  est,  >  qus  me  confortat  et  con- 
solatur.  Unde  Apostolos  ait :  <  Ut  per  patientiam, 
et  consolationem  Scripturarum  spem  habeamus 
(Aom.  XV,  4).  * —  «  In  fleternum  non  obliviscar 
•  justificationes  tnas.  i  Et  hoc  ideo,  «  quia  in  ipsis 
»  vivificasti  me,  »  qnoniam,  nt  modo  dixi,  forsitan 
sine  ipsis  periissem  in  humilitate  mea. 

«  Tuns  sum  ego,  salvum  mo  fac.  >  De  salnte  ani- 
mse  loqoitnr  ;  quoniam  nullos  alios  secundum  anir 
mam  salvat  Dominus,\nisi  iilos  qui  ejus  sunt.  Gum 
enim  oninia  sua  sint^  soli  tamen  illi  sui  esse  dicnn- 
tur  qoi  ei  serviont  et  in  eum  credunt.  <  Quia  ju- 
»  stificationestuas  exquisivi.  »  Moltis  ex  causis  hanc 
soiB  salotis  rationem  reddit,  qoia  Domini  mandata 
costodit. 

«  Me  exspectaveront  peccatores,  nt  perderent 
»  me.  »  Et  tu  quid  feclsti  ?  «  Testimonia  tua  intel- 
»  lexi,  »  et  ideo  perdere  me  non  potnerunt.  Neque 
timui  eos  qoi  corpus  occidunt,  quia  animam  non 


rum  mandatorum  MO  sunt.  Ac  per  hoc  intelligere 
possumus  qnid  significet  ex  quo,  vel  ex  ipsis. 

«  Super  omnes  docentes  me  intellexi,  quia  testi- 
» monia  toa  meditatio  mea  est.  »  Satis  discipali 
melios  intelUgont,  qoam  ipsi  soi  magistri,  si  eam 
costodiunt ;  quia  ilie  bene  meditatur  in  legem,  qui 
eam  observat.  Unde  Apostolus  ait :  «  Non  enim  au- 
ditores  legis  justi  sunt  apud  Deum,  sed  factores  le- 
gis  justificabontor  (Aom.  ii,  13).  » 

« Super  seniores  intellexi,  quia  mandata  tua 
»  qusesivi.  »  Queesivi  autem  plus  agendo  quam  le- 
gendo.  Neqne  magistri,  neqoe  seniores  legem  intei- 
ligunt,  nisi  faciant  quod  intelligunt. 

<  Ab  omni  via  mala  prohibui  pedes  meos,  ut  cu- 
1  stodiam  verbum  tuom. »  Neque  enim  aliter  verbum 
Dei  costodire  potoisset,  nisi  a  malo  decUnasset,  cum 
Dominos  a  malo  declinare  prscipiat. 

<  A  jodiciis  tuis  non  declinavi,  quia  tn  legem  po- 
»  soisti  mihi ;  »  ut  a  jodiciis  tois  non  declinarem.  Si 
<  vis,  »  inquit  Dominus,  «  perfectos  esse,  serva  man- 
data  {Matth.  xix,  ^l).  » Itemque:  «  Qoi  diligit  me, 
mandata  mea  custodit  {Job,  xiv,  15).  » 

a  Quam  dulcia  faucibos  meis  eloquia  tua ;  super 
$  mel,  et  favom  ori  meo.  »  Hoc  illi  soli  dicere  pos- 
sont  qui  verba  Dei  et  andire  et  facere  concupiscunt. 
Multi  enim  sunt  (ex  quibus  ego  qooqoe  unus  sum) 
quibus  audire  dolce  est,  facere  autem  valde  amarum 
esse  videtur. 

«  A  mandatis  tuis  intellexi.   »  Non  solum  quasi 


possont  occidere,  et  hoc  quidem  testimonium  tuum  j^  dicat,  mandata  tua  intellexi,  sed  ab  ipsis  inteHi- 
est.  gendi  formam,  et  ipsum,  quem  prins  non  babebam, 

intellectum  suscepi.  «  Propterea  oronem  viam  ini- 
»  quitatis  odio  haboi ;  »  quam  videlicet  viam  illi 
multum  diliguiit  qai  mandata  tua  non  intelligant. 
Hoc  autem  quod  seqaitur ;  «  quoniam  to  legem  po- 
>  suisti  mihi,  >  in  alia  translatione  non  habetnr. 
Sed  magna  ratio  est  ut  iniquitatem  odio  habea- 
mus,  quia  lex  justitiie  et  eequitatis  nobis  posita  est. 

NuN.  Hoc  elementum,  quod  sempitemum,  vel 
ptscts  interpretatur,  hanc  doctrinam  sempitemam 
esse  significat  et  omnibus  eam  custodientibos  vitam 
promittit  cBternam.  Sed  necesse  est  ot  pisces  flant, 
et  in  aquis  baptismatis  natent  qui  per  eam  ad  bea- 
titudinem  venire  desiderant.  Unde  et  Dominus  ait : 


«  Omnis  consommationis  vidi  finem,  latum  man- 
»  datum  toum  nimis.  »  Vidi,  inquit,  probavi  et 
certissime  cognovi,  latum  mandatum  toum  nimis, 
finem  esse  omnis  consummationis  et  perfectionis, ; 
et  qui  illod  observat,  secoros  est,  et  ab  inimicis 
superari  non  potest.  Qui  enim  Deum  et  proximom 
diligit,  Deum  etproximum  offendere  timet :  latum, 
et  nimts  latom  est  hoc  mandatom  quoniam  omnia 
alia  in  eo  continentor. 

Mem.  Interpretator  aotem  Mem  ex  quOfYel  ex  ip- 
sis.  Superioribos  continuatur,  e^  de  eodem  mandato 
primo  et  maximo  loquitur  adhac.  Et  bene  hic  dici- 
tor,  ex  quo,  vel  ez  ipsis,  quia  de  illo  mandato  lo- 


EXPOSmO  IN  PSALMOS. 


1102 


quis  renatus  faerit  ex  aqua  et  Spiritu   sancto  Jl  mittit,  qnia  in  ffitemum  hsreditatem  ea^  acquisiTit. 


otest  intrare  in  regnum  Dei  {Joan.  iii,  5).  » 
ucerna  pedibus  meis  verbum  tuum,  Domine, 
umen  semitis  meis.  »  Hoc,  inqoit,  yerbum 
,  et  bsec  doclrina  tua,  lucema,  et  lumen  mihi 
t  recto  itinere  incedere  valeam,  quoniam  qui 
imine  non  ducuntur,  cffici  sunt,  et  in  tenebris 
lant.  Ideoque  c  juravi,  et  statui  custodire  ju- 
d  justitiae  tuse.  »  Hoc  juramentum  omnes  illifa- 

quicunqne   Christi  iidem  suscipiunt.  Propter 

etiam  «  humiliatus  sum  usquequaque,  Do- 
e.  »  Illi  revera  humiliantur,  et  ex  toto  humi- 
ir,  qui  tanto  lumine  et  tali  lucerna  illuminan- 

Vivifica  :me  secundum  verbum  tuum.  »  Hoc 
im  illud  verbum  quod  Dominus  ait :  c  Omnis 
se  exaltat  humiliabitur,  et  qui  se  humiliat  b 
ibitur  (Ltic.  xviii,  i4).  >» 
oiuntaria  oris  mei  beneplacita  fac,  Domine.  > 
suut  ista  voluutaria,  quse  sic  placere  Domino- 
,   nisi  illa  juramenta  qu&e  se   vovisse  et  sta- 

modo  superius  dixit:  c  £t  judicia  tua  doce 
,  >  quia  aiiter  ea  etiam  cum  juramento  custo- 
lon  valeo. 

Luima  mea  in  manibus  meis  semper  (834).)»  Si- 
sr  autem  et  beatus  Job  ait  :  «  Quare  lacero 
s  meas  dentibus  meis,  et  animam  porto  in 
bus  meis?  »  (Job.  xiii,  14.)  lile  animam  suam  in 
bus  portat,  qui  bonis  operibus  eam  Domino 
'sentat.  Semper  sit  anima  nostra  in  manibns 


Ml  Samech  adjulofitm  interpretatur  ;  unde 
et  hic  dicitur :  «  Adjutor  et  susceptor  meus  es  tn. 
Adjova  me,  et  salvus  ero. »  Et  iili  quidem  hoc  adju- 
torium  habebunt  qni  hanc  doctrinam  et  hanc 
legem  custodiunt. 

«  Iniquos  odio  habui,  et  legem  tuam  dilexi.  »  Ille 
diligit  legem  qui  legis  maodata  observat.  Praecipit 
autem  lex,  sicut  Dominus  ait :  <  Ut  diligas  amicnm 
tuum,  et  odio  habeas  inimicumtuum  {Matth.  v,43).  > 
Sed  alia  lex  econtra  dicit  :  «  Diligite  inimicos  ve- 
»  stros  {ibid.).  >  Diligamus  ergo  homines  iniquos 
secundum  natoram,  sed  non  diligamus  secundum 
vitinm  quod  operantur,  et  sic  utrumqoe  facere  po- 
terimus,  et  legem  diligere  et  iniquos  odio  habere. 

« Adjutor  et  susceptor  roeus  es  tu,  et  in  verbo 
» tuo  speravi.  >  Igitur  significat  littera  <  Samech,  » 
quia  illorum  adjutor  est  Dominus  qui  in  verbo  ejns 
sperant,  et  promissiones  firmissime  exspectant. 

c  Declinate  a  me,  maligni.  i  Quare  ?  t  Et  scmtabor 
>  mandata  Dei  mei.  »  Quia  illa  diligo,  vos  autem 
odio  habeo.  Isti  sunt  illi  iniqui  de  qoibus  modo 
dixit  :  «  loiquosodio  habui ; »  qui,  nisi  ab  eo  reces- 
serint  et  declinaverint,  legem  Dei  scrutari  non  va- 
let :  «  Corrumpunt  enimbouos  mores  colloqnia  pra- 
va  (i  Cor.  XV,  33).  » 

c  Suscipe  me  secnndom  eloquium  tuum  et  vi- 
»  vam.  »  — «  Omnis,  qoi  venit  ad  me,  dicitDominus, 
non  ejiciam  foras   {Joan.  vi,   37).  >  Soli  autem  illi 


is,   ut  nonquam    ejus  obliviscamur,  et  nun-  ^  vivunt  qui  a  Domino  suscipiuntnr.  c  Et  ne  confun- 


i  eam  cadere  patiamur ;  t  et  legem  tuam  non 
Q  oblitus.  M  Non  habent  animam  suam  secum, 
$gem  Dei  obliviscuntur.  Qui  vero  eam  pr«  ma- 
.  habent,  legis  Dei  obiivisci  non  possunt. 
^osuerunt  peccatores  laqueos  mihi,  et  a  man- 
,is  tuis  non  erravi.  »  Si  iegem  Dei  oblitns  fuis- 
nter  peccatorum  laqueos,  mandata  Dei  custo- 
non  potuisset. 

laerediuite  acquisivi  testimonia  toa  in  seter- 
m.  »  Si  qoasi  aliena,  sibiqne  accommodata  Dei 
nonia  habuisset,  nequaquam  ea  in  sempiter. 
hebere  potuisset,  sed  quia  jure  heereditario 
isita  sunt,  ideo  ea  mittere  non  timet.  Hinc  est 
n,  quod  hsec  littera,  a  qua  isti  versus  incipiunt, 


»  das  me  ab  exspectatione  mea.  »  IIU  confondentnr 
ab  exspectatione  sua  quibus  in  judicio  janua  clau- 
detur,  et  a  Domino  dicitnr:  c  Amen  dico  vobis, 
nescio  vos  (Matth.  xxv,  12).  » 

«  Adjuva  me,  ^et  salvus  ero,  et  meditabor  in  tuif 
jnstificationibus  semper.  »  Dens  est,  qui  operatur  in 
nobis  et  velle  et  posse  {PhiUp.  ii,  13),  et  sine  ejus 
adjutorio  nihil  boni  facere  possumos  (835). 

«  Sprevisti  omnes  discedentes  a  justificatiooibuf 
» tnis,  quia  injosta  cogitatio  eorum.  »  Injusta  et 
omnino  iniqoa  est  cogitatio  illorum,  qui  ita  rece- 
dunt  a  mandatis  Domini,  quibos  homiues  justitican- 
tur,  ut  uiterius  ad  ea  per  poenitentiam  non  rever- 
tantur. 


iternum  interpretatur.  c  Qoia  exsultatio  cordis  D      «  Prevaricantes  reputavi  omnes^peccatores  terrse. » 


i  sunt.  »  Illis  igitiir  testimonia  Dei  heereditaria 
qni  ea  cum   exsultatione  cnstodiunt,  ab  aliis 
facile  dilabuntur. 

[nclinavi  cor  meum  ad  facienda^  justificationes 

is  in  &eternnm.  >  Et  hoc  qnare  ?  propter  retri- 

>nem,  quam  me  pro  hoc  facto  habere  non  du- 

In  seternum  Dei  jostiiicationes  se  facere  pro- 

)4)  Notat  Augustinns  :  €  Non  nulli  codices  ha- 
in  manibtu  meiSf  sed  piores  in  iuis,  et  hoc 
em  planum  est.  Justorum  enim  anima  in  mana 
sont.  In  cojus  manu  sunt  et  nos  et  sermonet 
ri.  » 

)5)  Necessitas  gratin  Dei  etiam  ad  initium  eu- 
bet  actionisbonaacontrafemipelagianofi  otjozta 

Patboim  GLXIV 


Omnes  homines  in  Adam  prffvaricatores  facti  snnt 
(836) ;  qui,  legem  sibi  impositam  transgrediensy  ad 
arborem  sibi  interdictam  accessit.  In  iiia  ntiqoe 
prsevaricatione  pereunt  quicunque  Ghristi  sangoine 
non  snnt  redempti  (837).  Qui  vero  redempti  sunt, 
nisi  legem  sibi  datam  custodiant,  prsevaricatores 
tiunt.  Omnes  igitur  peccatores,  prsvaricatores  efso 

D.  Aogustini  mentem  docetur. 

f836|  Cod.  Vallicell..  praevaricati  sunt. 

(837j  Infantes  sine  baptismo  pereunt ;  sieut  enim 
et  ipsi  prievaricatores  legis  a  Deo  Adamo  datse  in 
paradiso,  ideoque  egent  gratia  Dei,  nempe  regene- 
ratiooe  baptis matis  ut  flalTentar.  Hac  est  Augaf tini 
fententU. 

3T 


H63 


S.  BRUNOiSlS  EPISCOPl  SIGNICNSIS 


ii6i 


non  dubium  est.  «  Ideo  dilexi  tcstimonia  tua.  »  Ipsa  A.voluntatem  tuam  facere  concupisco.  •  Propterea  si- 


cfiim  sunt  in  quibus  homines  prscvaricatores  fiunt, 
et  perqusea  peccato  praevaricationis  libcrantur. 

«  Infige  amore  tuo  caroes  nieas.  »  Ut  tui  timoris 
gladio  Yulnerata}  carnis  concupiscentiis  non  mo- 
veantur. 

«  A  mandatis  enim  tuis  timui.  >  Tua  mandata  me 
docuerunt  et  inteiiigere  fecerunt  quam  magnum 
peccatum  sit  carnis  voluptatibus  agitari. 

AiN  /ons,  sive  ocu/ms  interpretatur.  Est  igitur  ha2C 
doctrina  et  fons  vivus,  quo  anin)£e  satiantur,  et 
clarissimus  oculus,  quo  illuminantur.  Qui  de  boc 
fonte  non  bibunt,  semper  siliunt,  et  qui  hoc  oculo 
non  illuminantur,  nunquam  de  erroris  tenebris  libe- 
rantur. 

«  Feci  judicium  et  justitiam,  ne  tradas  me  perse- 
»  quentibus  me.  »  —  «  Eadem  mensura,  qua  mensi  fue- 
ritis,  dicit  Dominus,  remetielur  vobis  {Matth.  vii,  2).  » 
Qui  igitur  rectum  judicium  et  justitiam  fecit,  non 
est  ei  timendum,  ut  persecutoribos  suis  in  judicio 
tradatur.  Isti  persecutores  maligni  spiritus  sunt, 
quibus  qui  traditus  fuerit,  non  dimittetur  usquc  ad 
novissimum  quadrantem. 

«  Elige  servum  tuum  in  bonum,  ut  non  calum- 
9  nicntur  me  superbi  (838).  »  De  illa  electione  loqui- 
tur  quae  in  judicio  fiet,  quando  agni  ponentur  a  dex- 
tris,  haedi  vero  a  sinistris.  Elige,  inquit,  servum 
tuum,  etpone  me  in  partem  bonam,  ut  non  calum- 
nientur  me  illi  superbi,  qui  nec  tibiipsi  aliquando 
humiliari  voluerunL 

•  Oculi  mei  defecerunt  in  salutare  tuum,  et  justi- 
»  ficationes  tuas  doce  me.  >  Haec  verba  ineffabilis 
desiderii  indicia  sunt.  Sed  deiiciunt  oculi  nostri  in 
utraque  contemplatione,  56!9  quia  neque  Salvato- 
rem  nostrum,  neqiie  pjus  eloquia  perfecte  in  hac  vita 
comprehendere  valemus. 

«  Faccum  servo  tuo  misericordiam  tuam,  et  ju- 
»  stificationes  tuas  doce  nie.  »  Ilauc,  inquit,  mise- 
ricordiam  mihi  facias,  ut  illo  fonte  et  illo  oculo,  de 
quibusmodo  superius  dixi,  merehcere  et  illuminare 
digneris. 

«  Servos  sum  ego,  da  mihi  intellectum  et  sciam 
»  testimonia  tua.  »  Illi  soli  debet  dari  intellectus, 
qui  se  servum  esse  cognoscit  et  Domini  sni  mandala 


B 


»  militer  ad  omnia  mandata  tua  facienda  dirigebar,  i 
et  propterea  «'omnem  viam  iniquitatis  odio  habui.» 
Bonus  servus,  qui  Domiui  sui  voluntati  concordans, 
hoc  diiigit  quod  ipse :  hoc  odit  quod  ipsum  odisse 
cognoscit. 

PQE  interpretatur  os,  de  quo  in  sequentibus  dici- 
tur.  «  Os  meum  aperui,  et  attraxi  spiritum.  »  Docet 
nos  ista  littera  ut  os  aperiamus,  et  hanc  doctrinam 
tam  sanctam  et  perfectam  suscipiamus,  memoris 
commendemus  et  in  cordis  habitaculo  reponamus. 

a  Mirabilia  testimonia  tua,  Domine,  ideo  scrutata 
•  est  ea  aoima  mea.  »  Magnum  et  perfectum  os  ha- 
bet  iste  qui  ita  loquitur.  Mirabilia  quidem  sunt 
testimonia  Dei,  quia  tam  alta  sunt,  ut  humano  in- 
genio  intelligi  non  valeant ;  tam  vera  ut  nemo  eis 
resistere  possit ;  tantse  efticacise,  ut  a  morte  animam 
liberent,  et  ad  vitam  perducant  seternam.  u  Ideo 
scrutata  est  ea  anima  mea.  >  Quae  enim  scientia 
tam  perfecto  est  ut  cum  magno  desiderio  perscru- 
tanda  sit. 

t  Declaratio  sermonum  tuorum  illuminat  me,  et 
intellectum  dat  parvulis.  »  Et  me,  inqnit  Ecclesia, 
illuminat  declaratio,  et  expositio  sermonum  tuorum, 
et  parvulis,  qui  in  me  sunt,  tribuit  intellectum.  Ta- 
lis  est  igitur  ba3c  doctrina,  ut  pro  capacitate  uten- 
tium,  et  majoribus,  et  minoribus  idonea  sit. 

«  Os  meum  aperui,  et  attraxi  spiritum.  »  Os  vide- 
licet  interioris  hominis  aperuit,  et  spiritum  sapieu- 
Q  tia}  et  intellectus  Domino  largientc  suscepit.  c  Quia 
i  mandata  tua  desiderabam.  >  Iliis  igitur  datur  sa- 
pientia  qui  mundo  corde  eam  desiderant.  Unde  et 
Jacobus  apostolus  ait  :  «  Si  quis  indiget  sapientia, 
postulet  a  Domino,  qui  dai  omnibus  afHuenter,  et 
non  improperat,  et  dabitur  ei  {Jac.  i,  5).  » 

c  Aspicc  in  me,  et  miserere  mei  secundum  judi- 
»  cium  diligentium  nomen  tuum.  >  Secundum  judi- 
cium,  inquit,  et  testimonium  apostolornm  etprophe- 
tarum  diligentium  te.  Aspice  in  me,  et  miserere 
mei,  et  illam  misericordiam  mihi  facias  quam  per 
eos  mihi  facere  promisisti. 

«  Gressus  meos  dirige  sscundum  eloquium  tuum, 
»  et  non  dominetur  mei  omnis  injustitia.  »  Hoc  est 
enim  quod  alibi  dicitur  :  «  A  Domino  gressus  homi- 


offendere  timet.  Si  non  servaverit,  damnabiiis  erit,  ^  nis  diriguntur,  et  viam  ejus  cupit  nimis  (Psa2.  xxxvi, 

■  *i|fi  «*ft  ^^       €V  O  \  V^  ■  1*1*  VII  1*  **  ■  t* 


qucc  sine  inteliectu  servare  nonpoterit. 

«  Tempus  faciendi,  Domine,  dissipaverunt  legem 
>  tuam.  »  Nunc,  inquit,  est  tempus  faciendi  quod 
postulo,  quia  nunc  maxime  intellectus  necessarius 
est,  quando  contra  veritatem  hseretici  pugnant.  Hoc 
est  enim  quod  dicit:  c  disiperaverunt  legem  tuam.  > 

c  Ideodileximandatatuasuperaurum  ettopazion.» 
In  metall>s  aurum,  et  in  gemmis  topazion  pretiosius 
est.  Ideo,  inquit,  dllexi  nianda^a  tua  super  omnia, 
quse  hoc  iu  mundo  desiderari  possunt;  quia 
servus  tuus  ego  sum,  et  tibi  per  omnia   ])Iacere,  et 

(838)  Yolgata  habet :  Suscipe  servum  tuum  in  bo» 
num.  ApudAugustinum  legitnr  :  Excipe  servum  tuum 
in  bonumf  non  calumnientur  mihi  supeibi  :  ad  qne 


23).  >  Et  alibi  :  Illuminare  his  qui  in  tenebris 
sedent  :  ad  dirigendos  pedts  nostros  in  viam  pacis 
{Luc  I,  79).  >  Ubi  autem  gressus  mentis  directi  snnt, 
ibi  injustitia  dominari  non  potest, 

c  Redime  me  a  calumniis  bominum,  ut  custodiam 
»  mandata  tua.  •  Multoi  sunt  calumniiB  hominum 
quibus  injuste  sanctiscalumnianturetquiescere  non 
permittunt,  et  ideo  ea  diligentia,  qua  debeni,  Dei 
mandata  custodire  non  possunt. 

«  Faciem  tuam  i.iJumina  super  servum  tutun.» 
Tunc  faciem   suam  super  nos  Dominns  illumiDat, 

addit  S.  Doctor  illi  impellunty  ut  cadam  in  malum ; 
tu  excipe  in  bonum. 


ElPOSmO  IN  PSALMOS. 


fl66 


eetam  faciem  nobis  osteQdit,  pellendo  adver-  A  subditur  :  «  Et  lex  taa  yeritas.  »  Veritas  autem  a 


»spera  tribuendo.  «  Et  doce  me  justiflcatio- 
as.  >  Nunquam  legis  et  mandatoram  obli- 
sed  pene  in  unoquoque  versu  legis  scien- 
dari  exoptat. 

iis  aquarum  transierunt  ocnli  mei,  quia  non 
ierunt  legem  tuam.  i  Quanta  viri  perfectio, 
ymarum  inundatione  aquarum  exitus  se 
I  dicit,  quia  legem  Domini,  sicut  voluit, 
e  non  potuitl 

^ADE  justitia  interpretatur,  de  qna  dicitur  : 
i  tua,  justitia  in  seternum,  et  lez  tua  veri- 
[aec  igitur  littera  ad  justitiam  nos  invitat, 
rtus  non  modica  in  hujos  psalmi  doctrina 
ur. 

us  es,  Domine,  et  rectum  judicium  tunm.  v 
minns  justitiam  diligit,  et  ideo  nos  haec  lit- 
justitiam  provocat,  quia  justus  est,  et  omne 
icium  rectum  est,  quem  sicut  Dominum,  et 
am  per  omnia  et  in  omnibus  imitari  debe- 

dasti  justiliam  testimonia  tua,  et  veritatem 
nimis.  >  Quia  enim  justus  est  Dominus,  ideo 
Q,  et  testimonia  sua,  et  veritatem  suam  ni- 
todiri  prsecepit.  Nimis  quidem,  quia  in  eo- 
lervatione  ipsa  vita  postponenda  est.  Dicitur 
lon  ad  jnstitiv  contemplationem,  sed  ad  ho- 
opinionem. 
lescere  me  fecit  zelus  domus  tuse  (839),  quia 


mendacio  superari  uon  potest.  Pro  hac  autem  justi- 
tia  tua,  quam  tanta  instantia  tenere  et  defendere 
statui,  «  tribulatio  et  angustiae  invenerunt  me.  >  Et 
tu  quid  fecisti?  «  Mandata  autem  tua  meditatio  mea 
»  est.  >  Si  enim  a  sola  justitia,  quam  prfiedicabant 
sancti  Dei  cessare  voluissent,  illas  tantas  tribulatio- 
nes  et  angustias  passi  non  fnissent. 

«  i£quitas  testimonia  tua  in  seternum.  i»  Egregie 
testimonia  Dei  non  sequa  esse,  et  ipsam  potius  sequi- 
tatem  esse  dicit,  ut  se  justissime,  et  non  sine  caosa 
pro  eis  pugnasse  ostendat. 

«  Intellectum  da  mihi,  et  vivam.  »  Solnm  intelle- 

ctum  postulat,  et  in  ipso  vitam  suamesseconfirmat; 

^  quo  videlicet  intellectu,  et  testimonia  Dei  contra  ini- 

micos  defendere,  et  ipsos  inimicos  expognare  va- 

leat. 

CopH  interpretatur  vocatio.  Haec  littera  monet 
nos  semper  vocare,  et  sine  intermissione  clamare  ad 
Dominom,  sicut  sequentia  manifestant,  nt  in  omni- 
bus  necessitatibus  nostris  nobis  subveniat,  et  a  no- 
stris  persecutoribus  nos  eripiat. 

<c  Glamavi  in  toto  corde  meo,  ezaudi  me,  Domi- 
»  ne.  »  Sic  igitur  clamet  qui  ezaudiri  desiderat; 
non  voce,  sed  corde  clamet,  qoia  non  ad  vocem,  sed 
ad  cor  respicit  Deus.  In  vanum  eztolletur  voz,  nisi 
ez  corde  procedat  oratio.  «  Jostificationes  tuas  re- 
»  quiram.  >  Et  hsec  quidem  cansa  non  minima  est 
ezaudiendse  orationis. 


sunt  verba  tua  inimici  tui.  »  Tale  est  et  illud,  G      <  Clamavi  ad  te,  et  salvum  me  fac,  ut  custodiam 


libi  dicitur  :  t  Zelus  domus  tuse  comedit  me 
Lzviii,  10).  »  Nimio  dolore  se  defecisse 
t,  quia  domum  Dei  ab  hsereticis  destrui  et 
i  conspezit.  Ipse  enim  sunt  inimici  ejus,  qui 
^ei  et  sanum  intellectum  obliti  sunt,  et  aliter 
ras  ezponunt,  quam  ab  antiquis  Patribus  di- 
it  (840). 

litum  eloquium  tuum  vehementer,  et  servus 
dilezit  illad.  »  Vehementer  ignitum  est  elo- 
Dei,  quo  mentis  oculi  illuminantur,  peccata 
;tur,  et  ad  Dei  amorem  corda  fideliam  accen- 
'.  «  Et  servus  tuus  dilezit  illud.  »  Nisi  enim 
set,  pro  eo  defendendo  ad  mortem  usque  non 
(set. 

olescentior  sum  ego,  et  contemptus.  »  Ado- 
iorem,  quasi  dicat,  inimici  mei  me  reputant, 
srilem  intelligentiam  me  habere  dicont,  et 
stultus  et  insipiens  eontemptus  sum  ab  eis. 
autem  justificationes  taas  non  sam  oblitus,  » 
lli  quorum  me  oblivio  tabescere  fecit. 
stitia  tua,  justitia  in  seternum.  »  Non  est  ta- 
quity  justitia  tua,  qu®  oblivioni  tradenda  sit, 
&  esse  debet,  et  superari  non  potest.  Unde  et 

•)  Vulgata  habet  :  Tabescere  me  fecit  zelus  meus, 
quac  ita  animadvertit  S.  Aug.  Tabescit  me  ze- 
eus,  vel  sicut  alii  codices  habent  :  zelus  tuus. 
it  nonnulli  etiam  domus  tuse,  et  non  tabescit 
\d  comedit  me,  Quod  ez  alio  psalmo  quantum 
esse  videtur  putatum  est  emendandum,  nbi 
nm  est,  zelus  dmus  tum  cmedii  me.  Unam- 


»  mandata  tua.  p  Neque  enim  aliter  ejus  mandata 
custodire  valemus,  nisi  ipse  nos  protegat,  et  salvos 
faciat,  et  a  vitiorum  et  dsemoniorum  infestatione 
defendat. 

«  Praeyeni  in  maturitate,  et  clamavi,  et  in  verbo 
)•  tuo  speravi.  »  Maturitas  pro  congrao  ponitur  et 
opportuno.  <  Omnia  tempus  habent  {Eccle,  iii,  1).  » 
Et  de  arbore  iUa  nobilissima  dicitur  :  quia  «  dabit 
fructum  suum  in  tempore  suo  {Psal,  i,  3).  »  Glamat 
igitur  in  maturitate,  quia  tonc  clamat,  quando 
elamare  oportet,  et  sic  claraat,  sicut  oportet.  £t  qui 
ita  clamat  in  verbo  et  promissione  Dei  firmissime 
sperare  potest.  Unde  et  sequitur  :  S64I  t  Et  in 
verbo  tuo  speravi.  » 

«  Preevenerunt  oculi  mei  ad  te  diluculo,  ut  medi- 
>  tarer  eloquia  tua.  »  Dilucnlo,  inquit,  summo 
mane,  nocte  transacta,  erroris  et  tenebrarum  obscu- 
ritate  fugata,  veni  ad  meditandum  eloquia  tua,  nt 
sic  ad  te  et  ad  tai  cognitionem  pertingere  possem. 
Qai  lucem  videre  volt,  de  tenebris  eum  ezire  opor- 
tet. 

«  Vocem  meam,  ezaudi,  Domine,  secundum  mi- 
»  sericordiam  tuam,    et  secundum  judicium  tuum 

quamque  lectionem  optimum  sensum  conlinere  de- 
monstrat,  ut  quilibet  videre  poterit. 

(840)  Proprie  Novatorum  est  sacras  Scripturas  in 
pravum  sensum  detorqaere,  et  ab  interpretationibus 
SS.  Patrum  suis  erroribns  adTersantibus  ionge 
abire. 


il67 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


1168 


>  vivifica  me.  >  Non  ex  meritis,  sed  ex  misericordia  A  Itemque  :  «  Dimitte,  et  dimittetar  yobis  (Ltie.  yi, 
exaudiri  se  postulat,  et  secundum  ejus  judicium  ju-      37).  » 


stificari  quaerit,  qui  solis  po&aiteatibus  misericor- 
diam  facit. 

«  Appropinquarunt  perscquentes  me  iniquitati  : 
»  a  lege  autem  tua  ionge  facti  sunt.  »  Mibi,  inquit, 
appropinquarunt  iniqui,  ut  me  perderent  et  deci- 
perent,  sed  a  lege  tua  louge  facti  sunt,  cui  per  om- 
nia  contradicout. 

«  Prope  es  tu,  Domine.  »  Ilii,  inqoit,  a  lege  tua 
longe  sunt,  quia  in  errore  et  falsitate  sunt;  sed  tu^ 
Domiae,  prope  es,  qula  ibi  es,  qui  veritas  es.  Unde 
et  subditur  :  «  Et  omnia  mandata  tua  veritas.  »  Om- 
nia  maudata  Dei  vera  sunt,  quia  ab  ipsa  veritate 
composita  sunt. 

a  loitio  cognovi  de  testimoniis  tuis,  quia  in  seter- 
»  num  fundasti  ea.  »  Initium  Cbristus  est,  qui  de 
seipso  ait  :  «  Ego  principium,  qui  loquor  vobis 
(Joan,  VIII,  25).  9  Sed  Ghristus  boc  dicit  de  testi- 
moniis  suis,  et  de  verbis  suis  :  quia  «  coslum  et 
terra  transibunt,  verba  autem  mea  non  transibunt 
(Luc.  XXI,  33).  »  Ab  ipso  ergo  ioitio  cognovimus  et 
edocti  somos,  quia  testimonia  ejus  in  seternum  fun- 
data  sunt.  Stulti  igitur  sunt,  qui  ea  dissipare  et 
destruere  conautur. 

Res  caput  interpretatur.  Hoc  est  illud  capot  sive 
principium  de  quo  alibi  dicitur  :  «  In  capile  libri 
scriptum  est  de  me  (Psal,  xxxix,  9).  »  De  boc  et  in 
sequentibus  dicilur:  «  Principium  verborum  tuorum 


B 


c  Multi  persequentes  me,  et  tribolantes  me.  •  Ego 
autem,  sicot  ipse  scis,  «  a  testimoniis  tuis  non  de- 
clinavi,  ■  neque  iuter  ipsa  tormenta  te  confiteri  et 
laodare  cessavi. 

«  Vidi  non  servantes  pactum,  et  tabescebaro, 
»  quia  eloquia  tua  non  custodierunt.  »  Hoc  de  Jadsis, 
vel  de  Gbristianis  timore  mortis  Dominum  neganti- 
bus  dicit,  quia  iude  multum  dolebat  et  tabescebat, 
quod  pactum  non  observabant,  et  eloqnia  Domini 
non  custodiebant.  Quibus  Dominns  ait  :  «  Nolite  ti- 
mere  eos  qui  occidunt  corpus  (Matth,  x,  28);  i  quia 
«  post baecnon babent  ultraqoid  faciant (Lue.  xii,  5).» 

«  Vide  quia  mandata  tua  dilexi,  Domine,  in  tua 
»  misericordia  vivitica  me.  »  Notandom  est  quod 
bomo  tantce  perfectiunis,  quasi  de  futuris  pertime- 
scens,  semper  misericordiam  petit. 

«  Principium  verborum  tuorum  veritas.  i  Omnia, 
inquit»  mandata  tua  dilexi,  quornm  principinm  veri- 
tas  est,  ex  quo  fonte  ejusdem  puritatis  omnia  dedu- 
cuntur.  Et  ideo  «  in  aeternum  manent  omnia  judicia 
n  justitise  tuse.  9  Si  vera  non  essent,  in  seternum  ma- 
nere  non  possent;  cum  omnia  falsa  cito  deficiant 
et  pereant,  nibilqne  diu  durabile  sit,  quod  a  veritate 
recedit. 

SOS  SiN  dentes  interpretatur.  Tyranni,  et  he- 
retici  dentes  diaboli  sunt,  qui  sanctos  decipere  et 
devorare  nituntur,  de  quibusalibi  dicitnr :  «  Qnia  co- 


veritas.  »  Huc  igitur  priucipium  Ghristus  est,  a  quo  G  mederunt  Jacob,  et  lucum  ejus  desolaverunt  (Psal» 


bsec  omnia  mandata  suscepimus.  Haec  itaque  littera 
jubet  semper  ad  caput  respicere,  et  capitis  reveren- 
tia  omnia  baec  mandata  tideliter  custodire. 

«  Vide  bumilitatem  meam,  et  eripe  me,  qnia  le- 
T  gem  meam  non  sum  oblitus.  »  Vide,  inquit,  hanc 
humiiitatem  et  aftlictionem  meam,  et  eripe  me,  quia 
multi  sunt  persequentes  me  et  tribulantes  me.  Ego 
tamen  legem  tuam  non  sum  obiitus,  pro  qua  omnes 
istas  sustineo  passiones  et  homiliationes. 

a  Judica  judiciom  meum,  et  redime  me.  »  Judi- 
cium  suum,  qoo  iojuste  ab  iniquis  judicatus  et  dam- 
natus  est,  judicari  et  vindicari  rogat,  et  se  de  illo- 
rum  impia  servitute  redimi   et    liberari  postulat. 


Lxxxviii,  7).  »  Et  de  quibus  similiter  hoc  Ec- 
clesia  dicit  : 

«  Principes  persecuti  sont  me  gratis,  et  a  verbis 
»  tuis  formidavit  cor  meom  (841).  »  Gratias  quidem 
hoc  faciebant,  quia  nolla  justa  causa  erat,  qaod  hoc 
facere  debuissent.  Undeet  Dominus  Jodseis  in  Evan- 
gelio  dicit  :  «  Quia  odio  habuerunt  me  gratias  (Joan. 
XV,  25).  I  —  «  Et  a  verbis  tuis  formidavit  cor 
meum.  »  Non  illos  tantum,  inqoit,  timebam,  qnan- 
tum  ne  te  offenderem,  et  timore  perterritus  in  yerba 
tua  peccarem. 

Laetabor  ego  super  eloquia  tua,  sicut  qui  inve- 
»  nit  spolia  mnlta.  »  Pro  spoliis  computat  eloqnia 


«  Propter  eloquium   tuum   viviiica   me.   »  Hoc  est  «v  Dei,   quae  hostibus  devictis  retinere   et    defendere 
illud  eloquium,   quod  Dominus  ait :  «  Si  quis  ser-      potuit. 


monem  meum  servabit,  mortem  nonvidebit  in  seter- 
num  (Joan.  viii,  51).  » 

«  Longe  est  a  peccatoribus  salns,  qnia  justiflca- 
»  tiones  toas  non  exquisierunt.  »  Boni,  inquit,  ideo 
salvantur  et  viviilcantur,  quia  eloquia  Domini  ex- 
quirunt  et  custodiunt;  quod  quia  mali  facere  negli- 
gunt,  ideo  longe  est  a  peccatoribus  salus. 

«  Misericurdise  tuse  multa?  nimis,  Domine,  secon- 
»  dom  jodicium  tuum  viviiica  me.  »  Huc  est  illud  ju- 
dicium  misericordise  plenum,  quo  Doininus  ait :  «Si 
dimiseritis  hominibus  peccata  eorum,  et  Pater  ve- 
ster  dimittet  yobis  peccata  vestra  (Jlfa^^^.  vi,  14).  » 


«  Iniquitatem  odio  habui,  et  abominatns  sum,  le- 
»  gem  autem  tnam  dilexi.  »  Non  iniqnos,  qui  me 
crudeliter  persequebantur,  sed  eorum  iniquitatem 
odio  habui,  et  abominatus  sum,  nt  gratis,  et  sine 
causa  hoc  fecisse  inteliigantur.  «  Legem  autem  tuam 
dilexi,  »  pro  qiia  meipsum  tradere  non  dobitayi. 

«  Septies  in  die  laudem  dixi  tibi.  »  Finitom  pro 
inilnito  posuit,  et  tale  est  ac  si  diceret  :  Quoties  me 
in  die  tentaverunt,  toties  me  paralum  ad  laudes 
tuas  praedicandas  et  confitendas  invenerunt.  Et  hoc 
est  quod  dicit :  «  Super  judicia  justitifle  tu».  »  Ad 
quid  enim  hse  laudes  pertinebant,  nisi  ad  jadicia 


(841)  Vide  August.  qnid  in  hunc  locnm  proferat. 


1169 


EXPOSmO  IN  PSilLHOS. 


!I70 


justitiffi  Dei?  Hinc  autem  consuetudo  inolevit   ut  A 
septies  in  die  Ecclesia  laudes  Domino  cantet. 

«  Paz  multa  diiigentibus  nomen  tuum,  Domine. » 
Muitam  pacem  habet,  qui  ipsos  soosdiligit  inimicos. 
Uade  Apostoius  ait  :  «  Si  iieri  potest,  quod  in  vobis 
est,  cum  omnibus  hominibus  pacem  habentes  {Rom. 
XII»  18).  »  —  <i  Et  non  est  iilis  scandalum.  »  — 
c  Bealu^  est,  inquit  Dominus,  qui  non  faerit  scan- 
daiizatus  in  me  (Ltic.  vii,  23).  ^  Scandaium  esset  eis 
si  murmurassent,  et  patienter  omnia  non  snstinuis- 
sent  (842). 

«  Exspectabam  salutare  tnnm,  Domine.  »  ideo, 
inquit,  inter  ipsa  tormenta  non  scandalizabar,  quia 
salutem  tuam  ezspectabam,  quam  mihi  futuram  esse 
non  dobitabam.  Et  idcirco  c  mandata  tua  dilezi;  » 
quce  nunquam  mihi  mentita  sunt,  et  iu  omnibus  vera  ^ 
esse  probavi.  Unde  adhuc  subditur  : 

u  Custodivit  anima  mea  testimonia  tua,  et  dilezit 
»  ea-vehementer.  i  Et  hoc  ipsom  repetit  adhuc : 
«  Servavi  mandata  tua,  et  testimonia  tua.  »  Quod  tu 
ipse  meiius  nosti.  Unde  hoc  ?  «  Quia  omnes  Tifie  mefie 
>  in  coDspectu  tuo.  » 

Tau  signum  vel  comummatiOf  sicut  in  principio 
hujus  psaimi  dictum  est,  interpretatur.  Et  quia  ibi 
ezpositum  est  ut  iterum  ezponatur  necesse  non 
videtur.  «  Appropinquet  oratio  mea  in  conspectu 
tuo,  Domine,  secuudum  eloqoium  tuum  da  mihi  in- 
tellectum.  »  Hoc  est  illud  eloquium,  quod  alibi  di- 
cit :  « Inteilectum  tibi  dabo,  et  instruam  te  (Psal. 
zzzi,  8).  »  Rogat  igitur,  ut  intellectum  sibi  det, 
sicut  ei  se  daturom  esse  promisit.  G 

«  Intret  postuiatio  mea  in  conspectu  tuo,  Domine, 
secundum  eloqiiium  tuum  eripe  me.  »  Et  hoc  est 
similiter  quod  Dominus  ait :  «  Non  vos  deseram, 
neque  derelinquam  (Joan,  ziv,  18).  »  Et  :  «  Ecce  ego 
Yobiscum  sum  omnibus  diebus  usque  ad  consum- 
matiunem  saeculi  (Matth,  zzviii,  20).  >  Itemque  : 
»  Invoca  me,  inquit,  in  die  tribulationis  tuee,  eripiam 
te,  et  magniiicabis  me  (Psal,  zliz,  15).  » 

c  Eructabunt  labia  mea  hymuum,  cum  docueris 
»  me  jusuficationes  tuas.  >  ideo  rogavit  ut  intelle- 
ctum  sibi  daret,  quia  ejus  justiiicationes  plenissime 
eructare  et  prsedicare  desiderat. 

«  Pronuhtiablt  lingua  mea  eloquia  tua.  »  Et  hoc 
omnibus  nuntiabo,  quia  omnia  eloquia  tua  et  omnia  j^ 
mandata  tua  justa,  et  sancta,  et  sequa  sont,  et  nihil 
erit  quod  ab  eorum  laudibus  me  terrere  possit. 

(842)  Nemo  scandalizari  debet,  juzta  S.  Augusti- 
num,  si  aliquos  sanctse  cujusc^ue  professionis  a  lege 
deficere  videat ;  sed  legem  diligat,  ut  ez  ea  pacem 
consFquatnr. 

(843)  D.  AugQstinos  Hebraicarum  litterarum  in- 
terpretationem  cur  omiserit,  rationem  reddit.  c  Quod 
autem,  inquit,  de  alphabeto  Hebrseo,  ubi  octoni  versus 
singulis  subjacent  litteris,  atque  ita  totus  psalmns 
contexitur,  nihil  dizi ;  non  sit  mirom,  quoniam  nihil 
quod  ad  istum  proprie  pertineret  in^^eni,  >  etc. 

(844)  Multam  lucem  pro  horum  psalmorum  intel- 
ligentia  affert  Theodoretus  :  •  Theodotion,  inquit, 
Garmen  ascensunm,  sed  Symmachus  et  Aquila  in 
ascensos  verternnt.  Indicant  ascensus  sive  gradns 
captivi  popnli  a  Babjlone  reditum,  qnandoqoidem 


c  Fiat  manns  tua,  ut  salvum  me  faciat,  qoia  man- 
>  data  tua  elegi.  «  Ego,  inquit,  mandata  tua  omni- 
bus  nuntiare  et  prsdicare  elegi ;  tu  solummodo  mihi 
adjutorium  preesta,  ne  mihiprsevaleantinimici.  Nemo 
enim  est  qui  dezterse  tosp  resistere  possit. 

«  Concopivi  salotare  tuum,  Domine,  et  lez  tna 
»  meditatio  mea  est.  »  Non  corporis,  sed  animae  sa- 
lutem  qu€erit,  quam  Dominus  suis  fidelibus  se  pr®- 
cipne  daturum  esse  promisit,  dicens  eis  :  t  Nolite 
timere  SOO  eos  qui  occidunt  corpus,  animam  au- 
tem  non  possunt  occidere  (Matth.  z,  28).  »  Unde  pi 
alibi  dicitor :  c  Dominus  costodit  te  ab  omni  malo 
(Psal.  cxz,  7).  >  Et  hoc  determinat  quomodo  custo- 
dit.  «  Costediet  animam  tuam  Dominus  (i&td.,  8).  » 
Et  hoc  est  quod  ait  :  «  Vivet  anima  mea,  et  lauda- 
c  bit  te,  et  judiciatua  adjovabunt  me.  >  Judicia,  in- 
quit,  tua,  quee  ego  priedico,  et  lez  tua,  quee  medita- 
tio  mea  est,  ipsa  me  adjuvabunt,  et  a  cunctis  peri- 
culis  liberabunt, 

«  Erravi,  sicut  ovis  quse  perierat,  qusereservum 
»  tunm,  Domine,  quia  mandata  tua  non  sum  obli 
»  tus.  >  Loquitur  Dominus  in  Evangelio  (Luc.  zv). 
de  homine,  qui  habebat  centum  oves,  et  relictis  no- 
naginta  novem,  unam  venit  queerere,  quee  perierat. 
Inventam  autem  super  hnmeros  imposuit,  et  ad 
pascua  reportavit;  de  cujus  inventione  mazimam 
laptitiam  factam  fuisse  narrat.  Heec  autem  ovis  hu- 
mana  natura  est,  pro  qua  Dominus  in  mundom  ve- 
nit,  qusesivit,  invenit,  et  adhoc  quotidie  quaerit  et 
inventam  ad  coelestia  vehit  (843). 

PSALMUS  CXIX. 

CANTICUlf  GRAOOUlf. 

Quindecim  psalmi  sunt,  qui  Canticum  Graduum  ti- 
tulantur  (844).  Prius  itaque  de  ipsonumero  tractan- 
dum  est,  quare  qnindecim  tantummodo  sint.  Quin- 
que  sunt  libri  Mojsiqui,  per  triplicem  intelligentiam  , 
ducti,  in  quindecim  surgont.  Est  autem  prima  in- 
telligentia  iitteralis,  seconda  spiritualis,  tertia 
actualis.  Prima  occidit,  secunda  vivificat,  tertia  ad 
beatitudinem  hominem  perducit.  De  certia  namque 
scriptum  est  :  «  Intellectns  bonus  omnibus  facienti- 
bus  eum  (Psal.  cz«  iO).  »  Itemque  :  «  Non  aodito- 
res  legis  justi  sunt,  sed  factores  (Rom.  ii,  43).  »  Le- 
gere  igitur,  et  audire  bonum  est :  spiritualiter  vero 
intelligere  melius  est,  agere  autem  quod  intelligitur 
optimum  est.  Sed  quis  agat,  quod  non  intelligit  ? 
Qois  intelligit  quod  non  audivit,  nec  legit?  Sic  igi- 

gratia  Spiritus  sancti  servitutem  et  futuram  liberta- 
tem  prffiuoscebat,  et  hanc  et  illam  prsedizit,  illorum 
utilitatem  procurans,  et  nobis  hinc  locrum  afferens. 
\erum  non  eadem  quilibet  a  Psalmis  gradnum  va- 
ticinatur,  sed  unus  quidem  calamitates,  qu«  Baby- 
lone  ipsis  accideront,  et  hic  reditus  Isetum  nuntium, 
alius  autem  ia  itinere  Iffititiam,  et  alius  bella,  quae 
post  reversionem  gesta  fuere,  alius  templi  restanra- 
tionem,  et  varietas  vaticinationis  satietatem  hymno- 
rum  rantilena  dzigit.  Cseterum  unusauisque  psalmo- 
rum  formatus  est  in  sanctorum  chorum,  qui  ea 
tempestate  |erat,  quandoquidem  propheticas  sermo 
illos,  quee  hic  proposita  sunt,  dicentes  inducit :  at 
qoi  est  primas  gradoum  et  eaUiaiiates,  et  diTinam 
benevolentiam  narrat. » 


1171 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


1171 


tur  de  littera  spiritaalis  inteliigentia  oritur,  de  spi-  A  minus  ait :  c  Qui  amat  patrem,   aut  matrem,  plo5 


rituali  vero  intelligentia,  operatio  procedit.  In  illis 
enim  quinque  iibris,  si  isto  modo  iatelligantur,  om- 
nis  divina  et  spiritualis  iatelligeDtia  plenissime  con- 
tinetur.  Quindecim  igitur  psalmi  triplicatam,  per- 
fectamque  scientiam  ostendant.  Sed  notandum  quod 
non  dicitur  primas  gradus,  secundus  gradus,  vel 
tertius  gradus,  sed  unusqnisque  vocatur  Canticum 
Graduam,  quasi  uausquisque  tanti  sit,  ut  per  se  ad 
id  quo  tenditur,  ascend^ntem  perducere  possit  (8^5). 
Horum  autem  quindecim  p.salmorum  (8i6),  iile  qui 
penultimus  est,  saactorum  Ecclesiam  continet 
psallentiam  et  dicentium :  «  Ecce  quam  bonum, 
et  quam  jucundum  habitare  fratresin  iinum  1  »  {PsaL 


quam  me,  non  est  me  dignus  (MaUh,  x,  37).  »  Et: 
«  Qoi  non  accipit  crucemsuam,  et  sequiturme,  noa 
est  me  dignus  {Luc.  ziv,  27).  »  Et  :  «  Nisi  quis  reli- 
querit  omnia  quro  possidet,  non  potest  meus  esse 
discipulns  {ibid  ,  33).  »  Et  :  <c  Si  vis  perfectus  esse, 
vade,  vende  omnia  quse  habes,  et  sequere  me,  et 
habebis  thesaurum  in  co^lo  (Matth,  ziz,  21).  »  Ists 
sont  illae  sagitt®  potentis,  imo  omnipotentis  ;  acutA 
cum  carbonibus  S.  Spiritus,  quibus  omnes  insidiae, 
et  omnla  machinamenta  diaboli  desolantur. 

«  Heu  me  (847)  1  quia  incolatus  meus  prolongatas 
9  est  :  habitavi  cum  habitantibus  Gedar,  muUum 
»  incola  fuit  anima  mea  (848).  «^  Sic,  inqnit,  liberatus 


\ 


czzxii,   1).  Tales  autem  erant  illi  de  quibus  dici-  ^  sum  ab  eis:  ego  taroen  multum  doleo,  quia  tardius 


tur:  «  Multitudinis  credentium  erat  cor  unum  et 
anima  una  ;  et  nemo  dicebat  aliquid  esse  suum,  sed 
erant  illis  omnia  communia  (Act.  iv,  32).  »  Inde 
autem  uno  gradu  venientes  ad  ultimum,  seipsos  hor- 
tantur  dicentes:  c  Ecce  nuuc  benedicite  Dominum 
omnes  servi  Domini,  qui  statis  in  domo  Domini, 
{PsaL  cxzziii,  1).  »  Narrat  autem  ^ropheta,  et  eos- 
dem  ipsos  per  singulos  psalraos  loquentes  introdu- 
cit,  quomodo  mundi  conversationem  reliquerint, 
quse  impedimenta  habuerint,  et  quid  eis  veniendo 
contigerit. 

c  Ad  Dominum  cum  tribolarer  clamavi,  et  ezau- 
»  divit  me.  «  Aliquis  de  illa  sancta  congregatione  hoc 
dicit  quod,  dum  in  mundi  hujus  sa*.culari  conversa- 
tiooe  multas  tribulationes  sustineret,  et  Deo  fami-  p 
liarius  adhsrere  cupiens,  sui  desiderii  &07  vota 
complere  non  posset;  tandem  intimo  corde  clamavit 
ad  Dominum,  et  ezauditus  est.  Quomodo  autem  cla- 
maverit,  aodiamus. 

«  Domine,  libera  animam  meam  a  labiis  iniquis, 
>  et  a  lingua  dolosa.  »  Non  solum  hseretici,  qui  eum 
decipere  et  ad  se  trahere  conabantur,  sed  ipsi  sui 
propinqui  et  amici  magnum  sibi  impedimentum  fa- 
ciebant,  qui,  ad  sseculi  voluptates  et  vanitates  eum 
trahentes,  saecularibus  implicari  volebant.  Unde  non 
immerito  eorum  labia  iaiqua  et  linguam  dolosam 
esse  dicit,  qui  suse  mentis  prupositum  tam  sanctum 
et  utile  mutare,  et  ad  mortis  prapcipitium  trahere 
nitebantur.  Ipse  vero  dum  ha!C  scandala  sustineret, 
sibiipsi  et  animse  soae   talia  loquebatur.  «  Quid  de« 


feci,  et  qui  tanto  tempore  cum  eis  conversatus  snm. 
Quoniam  revera  habitavi  cum  habitantibns  Cedar,  et 
multum  incola,  eisque  consentiens  fuit  anima  mea. 
CedgLT  tenebrsB  interpretantur.  Habilat  igitur  cum  ha- 
bitantibus  Cedar,  qui  cum  talibos  commoratur;  tene- 
brsB  enim  sunt  isti  tales,  et  tenebrosum  principem 
imitantur. 

«  Cum  his,  qui  oderunt  pacem,  eram  pacificus.  » 
Non  tamen,  quod  vitiis  eorum  et  iniquitatibus  con- 
seniirem,  eisque  prout  poteram,  maitoties  non  con- 
trairem.  Sed  dum  loquebar  illi.s,  etverba  salutis  noo- 
tiabam,  «  Impugnabant  me  gratis.  » 

PSALMUS  CXX. 

CANTICUM    GBAOUUM. 

«  Levavi  oculos  meos  in  montes,  unde  veniet  aazi- 
»  lium  mihi.  »  Idem  ipse,  qui  supra,  loqoitur  auhuc. 
Cum  me,  inquit,  cum  aliter  a  labiis  iniquis,  et  a  lin- 
gua  dolosa  defendere  possem,  levavi  ocolos  meos  in 
niontes,  respezi  adapostolos,  et  adeorum  imitatores 
ut  eorum  sentirem  auzilium  quorum  ezempium  imi- 
tari  cupiebam.  Et  confestim  iIIorum,etDomini  auzi- 
lium  suscipere  merai.  Et  hoc  est  quod  dicit : 

c  Auzilium  meum  a  Domino,  qui  fecit  ccelum  et 
II  terram.  Non  det  in  commotionem  pedem  tuam, 
9  neque  obdormiet  qui  custodit  te.  »  Sibiipsi  loqai- 
tur,  sicut  et  superius,  ubi  ait :  «  Quid  detur  tibi,  aut 
»  quid  apponatur  tibi  ad  linguam  dolosam.  »  Red- 
tat  enim  ea  quse  sibi  contigerant,  antequam  sancto- 
rum  jungeretur  coogregationi.  Sic  igitur  prias  se- 
ipsum  consolabatur,  et  confortabat,  et  pedem  mentis 


» tur  tibi,  aut  quid  apponatur  tibi  ad  linguam  do-  *^  suae  lirmum  stare  optabat,  ut  ab  illo  suo  voto,  san- 


»  losam?  »  Quod  consilium  invenire  poteris  ad  isto- 
rum  dolos  et  deceptiones  evitandum  et  repeilaodum. 
«  Sagittse  potentis  acutae  cum  carbonibus  desola- 
»  toriis.  »  Sagittae,  inquit,  potentis  dabuntur  tibi ; 
illis  te  defende,  illas  eis  oppone :  dic  eis  qnod  Do- 

(845)  S.  Hilarius  in  Prologo  in   Cantica  de  quin- 
decim    gradibus,   quibus  inscripti   sunt  sequentes 

Esalmi,  hsec  habet :  «  Sed  meminisse  nos  oportet 
os  eosdem  psalmos  non  idcirco  omnes  corporaliter 
intelligendos,  quia  his  corporalium  negotiorum  si- 
gnificatio  antefertur  :  quin  potius  oportet  nos  spiri- 
tualem  intelligentiam  sub  hac  quadam  generali  re- 
rum  gestarum  commemoratione  sectari.  » 
(84^)  «  Gum  grtdtts  audimus  iii  psaimis,  oon  tar- 


ctoque  proposito  moveri  non  posset. 

«  Ecce  non  dormitabit,  neque  obdormiet  qui  cu- 
»  stodit  Israe.I »  Securus,  inquit,  esto,  quia  custos 
tuus  semper  vigilat,  etnunquam  suorum  obliyiscitur 
quia  nunquam  dormiet  ilie  qui  custodit  Israel :  |per 

rcnum,  aut  corporeis  gressibus  subeundam  nobis 
aliquid  suspicemur,  sed  mentis  accipiamus  asceo- 
sum.  Ideo  enim  priemissam  est  Cantieum^  ut  hoc 
potius  ad  animse  profectum  appiicare  debeamus. 

CAeSlOD. 

(847^  Ita  etiam  apnd  S.  Aug. 
(848)  Apud  S.  Aug,  Longinqua  facta  est  peregrina» 
tio  mea. 


1173 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


H74 


qaem  eos  intelligamus  qui  ejas  contemplatione  de- 
lectantur,  semperque  eum  desiderant. 

«  Dominus  custodit  te,  Dominus  protectio  tua  su- 
»  per  mvinum  dextera»  tuas  (849).  »  Satis  ostendit, 
quia  quibuscunque  nobis  poterat,  cjnfortabat  se- 
ipsum,  ut  votum  et  desiderium  suum  complere  non 
timeret,  cum  talem  tantumque  haberet  custodem, 
protectorem  et  defensorem. 

«  Per  diem  sol  non  nret  te,  neque  luna  per  no- 
>  ctem.  »  Nam  et  secundum  litteram  hoc  plerumque 
habent  sancti,  qui  locum  secretum  et  solilarium, 
solique  contemplationi  idoneum  sibi  eligunt,  ubine- 
que  solis,  neque  luna3,  neque  alicujus  rei  patiuntur 
injuriam.  Sed  per  solem  Christum  intelligimus,  qui 
estjustitia^sed  a  quo  omnia  illuminantur.  Per  lunam 
vero  illi  significantur  qui  in  tota  Ecclesia  post  solem 
virtute  et  miraculis  sunt  clariores.  Et  isti  quidem 
judicaturi  sunt,  quorum  prsecepto  omnes  mittentur 
in  ignem,  quicunque  in  judicio  damnabuntur.  Per 
diem  et  per  noctem  omne  tempns  50S  significatur. 
Nunquam  igitur  neque  sol,  neque  luna  eos  exuret, 
qui  Domini  faciunt  voluntatem,  quia  nunquam  iit, 
quod  per  diem  et  per  noctem  non  iit. 

<  Dominus  custodit  te  ab  omni  malo.  »  Sedne 
corporis  afilictionibus  hoc  intelligere  velis,  audiquid 
sequitur  :  «  Custodiet  animam  tuam  Dominus.  » 

«  Dominus  custodiat  introitum  tuum,  »  in  sancto- 
rum  congregationem.  «  Et  exitum  tuum  »  de  hoc 
mundo  ad  coelestia  festinantem.  <t  Ex  hoc  nunc,  et 
»  usque  in  saBCulum.  »  Quid  est,  ex  hoc  nunc?  Ex 
hoc  priesenti  tempore,  in  quo  hffic  facere  disponis, 
si  in  hac  bona  voluntate  persevcraveris. 

PSALMUS  CXXI. 

CANTICUM    GRAOUUU. 

Iste  quoque  psalmus  illorum  graduum  est,  per 
quos  ad  summum  perfectionis  conscenditur. 

«  Loitatus  sum  in  his  quse  dicta  sunt  mihi,  in  do- 
»  mum  Domini  ibimus.  »  Legeram,  quasi  dicat,  in 
Scripturis  utriusque  Testameati,  et  vider£.m  ibi  sa- 
gittas  potentis  acutas,*cum  carbonibus  desolatoriis, 
per  quas  divinae  legis  sermones  et  testimonia  signi- 
ficantur.  £t  valde  Istatus  sum  in  his  qu(c  dicta  sunt 
mihi,  et  dixi  :  Amodo  nihil  dubito,  et  certus  sum 
quia  in  domum  Domini  ibimus,  et  sicut  optavimus, 
in  sanctorum  congregatione  habitabimus. 

«  Stantes  erant  pedes  nostri  ii^  atriis  tuis,  Jeru- 
»  salem.  >  Nondum,  inquit,  veneram  in  Jerusalem, 
id  est  in  illam  sanctorum  congregationem,  et  jam 
pedes  mei  spe  certa  et  desiderio  ibi  stabant  et  fir- 
mati  erant.  Tale  est  iiiud  quod  Apostolus  adhuc  in 

(8i0)  Lectio  apud  S.  Aug.  Dominus  tegtmentum 
tmm  super  manum  dextercB  tuw, 

(850)  Augustinus  audiatar  interpres.  «  Quid  est 
idipsum?  Quod  semper  eodem  modo  est;  quod  non 
modo  aliud,  et  modo  aliud  est.  Quid  est  ergo  idipsum, 
nisi  quod  est?  quid  est  qaod  est?  Quod  aeternuni 
est.  »>  Iluic  consonat  Cassiodorii  interpretatio.  Cujus 
parttcipatio  ejus  in  idipsum;  «  id  est  civitaiis  istius 
parlicipatio  est  in  Domino  Salvatore,  qoi  est  proprie 
in  idipsum.  In  idipsum  quippe  significat  asternitatem 


A  terris  positus  dicit :   t   Nostra    conversatio  in  coelis 
est  (Philip.  III,  20).  » 

«  Jerusalem,  qute  mdificatur  ut  civitas,  cujus  par- 
»  ticipatio  ejus  in  idipsum.  •  Non  loquor  inquit,  de 
illa  Jerusalem,  qua3  occidit  pruphetas  :  sed  de  illa 
«  quce  sic  (cdificatur,  ut  civitas,  cujus  participatio 
»  estin  idipsum  (850);  »  cujus  habitatores  et  volunt 
et  nolunt  idem  atque  ipsum;  quibus  omnibus  est  cor 
unum,  et  anima  una;  de  quibus  non  immerito  dici- 
tur  :  «  Ecce  quam  bonum,  et  quam  jucundum  habi- 
tare  fratres  in  unum.  » 

«  Illuc  enim  asceuderunt  tribus,  tribus  Domini, 
)>  testimonium  Israel,  ad  confitendum  nomini  tuo, 
»  Domine.  »  Quasi  aliquis  dicat  :  Qui  sunt  illi  qai 

P  habitant  in  hac  Jerusalem,  in  qua  tantam  concor- 
diam  esse  dicis?  Cui  ipse  :  Omnes  tribus  Domini, 
omnes  viri  catholici  et  religiosi,  omnes  martyres  et 
confessores,  et  quicunque  Deo  fideliter  serviunt,  hu- 
jus  civitatis  sunt  habitatores.  IIIuc  ascendit  et  testi- 
monium  Israel.  Ad  quid?  «  Ad  contitendum  nomini 
tuo,  Domine.  »  IIoc  est  illud  testimonium,  quod 
liliis  Israel  in  monte  Sinai  a  Domino  datum  est.  Hoc 
igitur  testimoninm  non  Judcci,  sed  Christiani  habent. 
llii  hoc  habent,  qui  non  ad  litteram,  sed  spiritualiter 
illud  intelligunt,  et  in  eo  Dominum  confitentur,  et 
laudant. 

«  Quia  illic  sederunt  sedes  in  judicio,  super  do- 
»  mum  David.  >  Merito,  inquit,  illuc  ascenderant 
tribus  Domini,  et  testimonium  Domini,  quia  illic  se- 

C  derunt  et  sedent,  sedes  in  judicio  prseparatte,  sedes 
illse,  quse  distributce  sunt  super  domum  David,  de 
quibus  sedibus  ipse  Dominas  sais  discipulis  loquitur, 
dicens  :  «  Vos,  qui  reliquistis  omnia,  et  secuti  estis 
me,  sedebitis  super  sedes  duodecim  judicantes 
duodecim  tribus  Israel  [Matth.  xix,  27).  >  Sic  igitnr 
divisoc  sunt  ista3  sedes,  et  sic  tota  domus  David,  id 
est  tota  Ecclesia,  in  eas  dividitur,  ut  unusquisqae 
apostolus  ibi  suam  habeat  sedem.  Usque  hodie  unus- 
quisque  episcopus  sedem  suam  vocnt  Ecclesiam 
illam  in  qua  ordinatus  est. 

«  Rogate  quae  ad  pacem  sunt  Jerusalem  (854).  • 
Omnes,  inquit,  qui  in  Jerusalem  habilatis,  et  qui- 
cunque  haec  verba  auditis,  rogate  pro  his  qusB  per- 
tinent  ad  pacem  Jerusalem ;  quia  sine  pace  impossi- 
bile  est  placere  Deo.  Et  dicite  :  sit  ^t  abundantia  di- 
ligentibus  te,  »  sit  abundantia  totius  felicitatis,  ut 
qui  de  tua  pace  la?tantur  ipsi  quoque  perpeaua  pace 
perfruantur.  Uude  et  subditur  : 

d  Fiat  pax  in  virtute  tua,  et  abundantia  in  turri- 
»  bus  tuis.  »  Fiat,  inquit,  pax  in  virtate  tua,  utquod 

quae  nunquam  desinit  esse  quod  est,  sed  semper  uno 
atque  eodem  modo  est  :  virtus  indefecta,  potestas 
incommutabilis,  substantia  per  se  manens,  omnia 
qusc  vult  efticaciter  potens.  » 

(85i)  Interrogate  quss  ad  pacem  sunt  Jerusalem 
legitur  in  Auguhtino,  qui  eajefert  ad  judices  sedea- 
tes  super  duodecim  sedes,  et  interrogabunt  judican- 
dos;  «  et  quos  invenerint  fecisse  misoricordiam, 
ipsos  vocabunt  ad  Jerusalem,  quia  ipsa  sunt  ad  pa- 
cem  Jerusalem.  » 


D 


\ 


1175 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


ii7( 


a  nobis  habere  non  possumas,  tnis  meritis  obtinea-  A 
mas.  Et  M9  sit  abundantia  in  turribus  tais;  per 
quas  pastores  et  rectores  Ecclesiee  significantur, 
quibus  tota  civitas  defenditnr  et  custoditur.  Tanta 
abundaotia  est  istis  necessaria,  qaae  aliis  omnibus 
sufiicere  vaieat. 

c  Propter  fratres  meos,  et  proximos  meos,  loquebar 
»  pacem  de  te.  »  Isti  sunt  ilii  fratres  qui  dicunt  : 
«  Ecce  quam  bonum  et  quam  jucundnm  habitare 
»  fratres  in  unam!  »  Pro  quibus  semper  orandum 
est,  ut  in  illa  pace  et  concordia  perpetua  perseve- 
rent. 

«  Et  propter  domum  Domini  Dei  mei,  »  qaae  ex 
tuis  lapidibus  sedificatar, «  qusesivi  bona  tibi. »  Unde 


et  alibi   dicitar  :  «  Benigne  fac,  Domine,  in  bona  ^  subditur : 


PSALMUS  CXXIIL 

CANTICLM   GHADUUH. 

« Nisi  qaiaDeas  (853)  erat  in  nobis,dicat  nnnclsrael, 
y>  nisi  quia  Dominus  erat  in  nobis,  dum  insnrgerent  \ 
»  homines  in  nos,  forsitan  vivos  deglutissent  nos.  > 
Nunc,  inquit,  sancti  in  unum  congregatiy  quibos  est 
cor  unum  et  anima  ana,  recordentur  pristinae  soc 
conversationis,  et  de  quantis  periculis  eos  Dominas 
liberaverit,  et  dicant :  Nisi  quia  Dominus  liberavit 
nos,  proximi  fuimus  mortiet  perditioni.  Bene  autem 
Israel  isti  vocantur  qui  in  Dei  visione  et  contempla- 
tione  tanto  alfectu  et  desiderio  delectantur.  Vi?i 
autem  deglutiuntur  qui,  nisi  temporaliter  moriantar, 
a  Deo  separati  in  seternam  moriuntar.  Unde  adhuc 


Toluntate  tua  Sion,  ut  fiedihcentur  muri  Jerusalem 
{PsaL  L,  20).  » 

PSALMUS  CXXIL 

CANTICUH   GRADUUM. 

c  Ad  te  levavi  oculos  meos,  qui  habitas  in  coelis.  » 
Babitatio  Dui,  et  in  conventu  angelorum,  et  in  Ec- 
clesia  est,  quae  per  coelum  significatur.  Uode  et  alibi 
dicitur  :  «  Tu  autem  in  sancto  habitas,  iaus  Israel 
{Psal,  zxi,  4).  »  Ad  te,  inquit,  levavi  ocuios  mentis 
mese,  ad  te  venire  et  te  videre  desiderans  :  qui  in 
copIo  habitas,  qui  turpia  et  inhonesta  fugis,  cui  pul- 
chra  et  nitida  placent. 

c  Ecce  sicut  ocali  servoram  in  manibus  domino- 


a  Dum  irasceretur  animus  eorum  adversus  nos, 
»  forsitan  velut  aqua  absorbuissent  nos.  »  Qui  iti 
absorbentur,  non  anima,  sed  corpore  pereunt.  Sic 
enim  absorpti  sunt  omnes  martjres,  qui,  si  veritatem 
negare  voluissent,  absorpti  utique  non  fuissent.  Sed 
quia  Dominus  prsesens  aderat,  sic  isti  liberati  sunt, 
ut  neque  corporis,  neque  animae  jacturam  sasti- 
nerent. 

c  Torrentem  pertransivit  anima  nostra,  forsitan 
»  pertraosisset  anima  nostra  aquam  intolerabi- 
»  lem  (8j4).  »  Nota  quod  dicit,  anima  nostra,  quasi 
multorum  una  sit  anima,  quia  de  illis  est  quibus  est 
cor  unum,  et  aoima  una.  Torrentem  se  pertransisse 


>  rum  suorum,  et  sicot  oculi  anciiiai  in  manibus  do-  G  dicit,  per  quem  duram  etrepentinam  passionem,  sed* 


»  minse  suse,  ita  ocuii  nostri  ad  Dominum  Deum 
» nostrum  donec  misereatur  nobis.  >  Respiciunt 
servi  et  anciilae  ad  manus  domiuorum  dominarum- 
que  suarum,  ut  vei  necessaria  suscipiant  ab  eis,  vel 
si  llagellantur  liberentur  ab  eis.  Ita  et  nos  ad  Domi- 
num  semper  respicere  debemus,  ut  et  necessaria 
nobis  subministret,  et  a  cunctis  periculis  et  adver- 
sitatibus  liberet. 

c  Miserere  nobis,  Domine,  miserere  nobis,  quia 
>  muitum  repleti  sumus  contemptione.  >  Non  soium 
ab  aiiis,  sed  ab  ipsis  quoque  Christianis  perversi»  et 
superbis,  servi  Dei  multoties  contemptui  habentur, 
quia  ilioram  vita  a  vita  iilorom  dissimiiis  est,  et 
quia  mundi  sapientiam  fugiunt,  quse  apud  Deum 
etultitia  est. 

•  Et  mulcum  repleta  est  anima  nostra.  »>  Uude? 
»  Opprobriis  divitum,  et  superborum  despectioiy- 
bus(852).  >  Isti  enim  suntqui  eos  preecipue  despi- 
cinnt  et  irrident,  quoniam  et  divitias  fugiunt,  et 
nimia  humilitate  se  cuuctis  subjiciunt.  Sed  haec  de-« 
spectio,  et  hoc  opprobrium  retorquebitur  in  iiios, 
quia  prope  estut  divites  pauperes  fiant,  et  superbo- 
rum  coila  hamiles  premant,  quia  sicut  scriptum  est : 
«  Deponit  Dominns  potentes  de  sede,  et  exaitat  hu* 
miles  (Luc.  i,  52).  » 

(85%)  Psalt.  Vatic,  opprobrium  abundantibus^  et 
de$pectio  superbis, 

(853).  Cod.  Gbis.,  nisi  qnod  DeuB. 

(854)  Aliter  apud  S.  Angast.  Torrentem  pertransiit 
ankna  noitra  :  /brtaiM  pertramiit  anima   nostra 


toterabilem  ostendit.  Quee  si  etiam  intolerabilis  fuis- 
set,  ipsi  tamen  cum  adjutorio  Dei,  viriliter  eam  per- 
transissent. 

«  Benedictus  Dominus  qui  non  dedit  nos  ia 
»  captionem  dentibus  eorum.  »  Et  hoc  ostendit. 
»  Anima  nostra  sicut  passer  erepta  690  est  de  la- 
»  queo  venantium.  »  Et  hoc  qoomodo?  «  Laqaens 
»  contritus  est,  et  nos  liberati  sumus.  »  Cnjus  adju- 
torio?  (c  Adjutorium  nostrum in  nomine  Domini,  qui 
»  fecit  coelum  et  terram.  »  His  verbis  aperte  de- 
monstrat,  et  deceytionum  retia  circumposita  fuisbC, 
et  se  in  ipsa  retia  incidisse,  et  vel  sigais,  vei  ra- 
tionibus  retia  rupisse,  et  ita  se  cum  Dei  adjutorio 
evasisse.  Sed  notaodum  quod  apostoli  in  mari»  ma- 
^  ligni  vero  spiritus  in  aere  retia  ponunt.  Ipsi  enim 
sunt  de  quibus  Apostolus  ait  :  «  Quia  non  est  no- 
bis  coiiuctatio  adversus  carnem  et  sanguinem,  sed 
adversus  principft  et  potestates,  adversns  mondi 
rectores  tenebrarum  harum«  contra  spiritaaiia  ne- 
qoitiae,  in  coelestibus  [Ephes,  vi,  12).  » 

PSALMUS  CXXIV. 

CANTICUM   GRADUUM. 

«  Qui  conHdunt  in  Domino  sicut  mons  Sion,  non 
>  commovebilur  in  seternum  qui  habitat  in  Jerusa- 
»  lem.  >  Mons  Sion  munitissimus  fuit  locos  in  Jera- 

aquam  sine  substantia.  Ubi  inquit :  <c  Que  est  aqua 
sine  substantia,  nisi  aqua  peccatorum  sine  substan- 
tia.  Peccata  enim  non  habent  substantiam,  inopiam 
habent,  >  etc 


im 


EXPOSmO  IN  PSALMOS. 


Ii78 


salem  ad  totius  ciTitatis  cnstodiam  aedificatas ;  per  A  «  facti  sumus  sicut  consolati.  »  PrsBdicit  Propheta 


qaem  apostoli  et  cseteri  Eoclesiae  custodes  et  defen- 
sores  significantQr.  Sicat,  inquit,  mons  Sion,  iile 
Tidelicet  mons  Sion,  qni  habitat  in  Jerus^lem,  per 
quem  modo  aliqiiem  sanctorum  coetura  significari 
diximus;  non  commovebitur,  neqoe  ab  ea  separabi** 
tur  in  aeternum  :  ita  et  omnes  ilii  qui  confiduut  in 
Domino,  non  commovebuntor  in  eeteruum,  nequeab 
ea  sanctorum  congregationc  dividentur,  ubi  est  cor 
unum  et  anima  una.  Sive  enim  in  terra,  sive  in 
coeio  sint,  omnes  simui  erunt^  omnes  ejusdem  civi- 
tatis  cives  et  habitatores  erunt,  et  omnes  sine  fine 
gaudebunt  (855). 
•  Montes  in  circuitu  ejus.  »  Non  timeat,  inquit. 


in  hoc  psalmo,  quod  dixerunt  Judsei  revertentes  de 
captivitate  sua;  et  hoc  similiter,  quod  dixerunt 
Christiani,  qua-^do  ipsi  quoque  de  sua  captivitate 
reversi  sunt.  Dicunt  Judsei:  Dum  converteret  Do» 
minus  captivitatem  Sion,  et  de  Babyionise  captivi- 
tate  nos  in  patriam  revocaret,  «  facti  sumus  sicot 
consolati.  »  Et  tunc  quidem  «  repietum  est  gaudio 
n  os  nostrum,  et  lingua  nostra  exsultatione.  »  Non 
ex  toto  consolati,  sed  quasi  consoiati  facti  sunt,  quia 
quamvis  in  patria  habitarent,  nondum  tamen  liber- 
tati  redditi  erant,  sed  adhuc  sub  Babylonise  tene- 
banturjpotestate.  Magno  tamen  gaudio  et  exsultatione 
repleti  sunt,  cum  et  templum  resedificari,  et  civita- 


Jerusalem,   non   timeat  sanctorum    et   pacificorum  g  tem  restaurari  viderent,  et  unusquisque,  quod  mul- 


congregatio,  quia  montes  sunt  in  circuita  ejus,  ubi 
eam  protegunt  atque  defendunt.  Et  non  solum  mon- 
tes,  sed  ipse  «  Dominus  vigilat  in  circuitu  populi  sui, 
«  ex  hoc  nunc  et  nsque  in  saeculum,  »  secundum 
promissionem  suam,  qna  suis  dicipulis  ait  :  «  Ego 
vobiscum  sum  omnibus  diebus  usquead  consumma- 
tionem  sseculi  {MaUh.  xxviii,  20).  »  Securi  igitur 
maneant,  qui  non  solum  angelorum  et  apostolorum. 
sed  ipsius  quoque  Domini  custodia  muniuntur.  Et 
unde  hocprobas? 

€  Quia  non  derelinquet  Dominus  virgam  peccato- 
»  rom  super  sortem  justorum.  »  Et  hoc  ideo,  c  ut 
»  non  extendant  justi  ad  iniquitatem  manus  suas.  • 
Sic  Dominus  defendit  sanctos  suos,  et  ea  custodia 


tum  optaverat,  maneret  sub  vite  sua  et  sub  ficu  sua. 
Nunc  autem  quid  de  Christianorum  quoque  captivi- 
tate  Propheta  dicat,  audiamus. 

«  Tunc,  inquit,  dicent  inter  gentes :  Magnificavit 
»  Dominus  facere  cum  illis :  magnificavit  Dominus 
»  facere  nobiscum,  facti  sumus  leetantes.  Converte, 
»  Domine,  captivitatem  nostram,  sicut  torrens  in 
»  austro.  »  Usque  ad  tempora  Constantini  impe- 
ratoris  ubicunque  inter  gentes  rhristiani  erant,  sub 
durapaganorum  servitute  premebantur.  Et  tunc  qui- 
dem  dicebant  hoc,  quod  Propheta  eos  dicturos  esse 
prsedixerat.  Et  hoc  est  quod  sequitnr  :  «  Magniticavit 
Dominus  facere  cum  illis,  »  cum  Judseis  videlicet, 
quos  inter  inimicos  costodivit,  et  tandem  de  capti- 


confirmat,  ot  quamvis  multoties  peccatores  in  cor-  ^  vitate  liberavit.  v  Magnificavit  Dominus  »  similiter 


pore  sseviant,  animam  tamen  superare  non  possunt. 
Virgam  quoqueipsam  Dominusavertit,  et  non  quan- 
tum  volunt,  sanctos  suos,  eos  flageltare  permittit. 
Sors  enim  justorum  Ecclesia^dicitur,  qnia  ipsa  est, 
quam  sibi  in  partem  eiegit. 

«  Benefac,  Domine,  bonis  et  rectis  corde.  »  Quid 
est  benefac,  nisi  ]il>era,  protege,  custodi,  virgam 
peccatorum  averte,  et  retine  manus  eorum,  ne  ad 
iniquitatem  eam  extendant. 

K  Declinantes  autem  ad  obligationem  addacet  Do- 
»  minus  cum  operantibus  iniqaitatem.  >  —  «  Nemo 
militans  Deo,  dicit  Apostolus,  implicat  se  negotiis  sae- 
cularibns,  nt  placeat  ei,  qui  se  probavit  (II  Tim,  ii, 


n  facere  nobiscum  ,*  »  unde  nos  quoque  «  facti  sn- 
mus  Isetantes,  »  et  non  minus  quam  illi  gaudio  et 
exsaltatione  repleti  sumns.  Adhuc  tantum  unum 
restat,  quod  rogamus ;  et  velociter  fiat.  Et  quod  est 
illud?  Ut  nostra  quoque  captivitas  convertatur.  Et 
majora  quidem  fecit  Dominus  cum  Christianis  in 
captivitate  sua,  quam  cum  Judseis  in  sua;  quia 
muita  signa  et  miracula  per  eos  tunc  operatns  est, 
quod  per  illos  fecissenonlegitur.  Auster  autem  \en- 
tus  est  pluvialis,  et  torrentes  desiccatos  aquis  im- 
plet  et  currere  facit.  Sic  igitnr  factum  est  in  capti- 
vitate,  quando  magno  agmine,  quasi  pieno  flumine, 
omnes  captivi  ad  propria  remeabant.  Legimns  quod 


4).  »  Maltee  sunt    obligatibnes  diaboli  quibas  ho- «.  tempore  prsedicti  principis  omnessancticum  magno 

•  «•         .         ■      I        *    •*         ryt.  I  j        j*  ■  *  1    — '     t-  J  'If  *  A. 


mines  ligat  et  trahit.  Et  valde  timenduro  est  quod 
hic  dicitur,  quoniam  qui  ad  tales  obligationes  de- 
clinant  simui  cnm  operantibus  iniquitatem  ad 
supplicia  dacentur  seterna.  Et  tunc  quidem  dacen- 
tor,  quando  pax  seterna  et  indeficiens  veniet  supra 
Israel,  Hoc  audiant  monachi  et  qui  ssBcnlum  reli- 
querunt,  et  quam  bonum  et  quam  jucundam  sit 
fratres  habitare  in  anum  didicerunt,  iterum  ad  sse- 
culi  negotia  declinare  non  optent. 

671PSALMUS  CXXV. 

CANTICUII   GBADCUH. 

«  la  conYertendo    Dominus  captivitatem    Sion» 


honore  de  exsilio  reversi  sunt. 

«  Qui  seminant  in  lacrymis,  in  gaudio  metent: 
»  euntes  ibant  et  flebant  mittentes  seminasua.  »  — 
»  Beati  qai  logent,  quoniam  ipsi  consolabuntur 
{Matth,  V,  5).  »  Seminabant  et  flebant,  prcedieabant 
et  lugebant,  et  non  solum  pro  bonis,  sed  pro  ipsis 
quoque  persecutoribas  suis  plorabant  et  orabant. 
Et  idcirco  cum  gaudio  metent,  quia  omnes  illos, 
qoos  flendo  et  patiendo  converterant,  cum  gaudio  in 
jadicio  Domino  presentabont.  Unde  et  subditur: 

«  Venientes  aotem  venientcum  exsultatione,  por- 
»  tantes  manipulos  soos.  »  Bene  autem  dicit,  ?»- 


(855)  •  Sed  hic  quoque  Jerusalem,  coelettem  pa-     pacis :  de  gaa  nullus  potest  ullo  roodo  commoveri 
triam  debemus  adverterei  quae  significat  visionem      qui  mement  in  ejus  aoliditate  constitui.  >  Gassioo. 


\ 


H79 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SI6NIENS1S. 


\m 


nient,  qala  in  ccbUs   sant,   et  irde   venturi   sunl,  A  »  rum.  »  Isti   excussi,    electi  et  ezpulsi,    apostoli 
et  qnot  animas  unusquisque  convertit,  tot  manipu- 
los  Domino  offert. 

PSALMUS  CXXVI. 

CANTICUM    GRAOUUH. 

«  Nisi  DomiDus  flediilcaverit  domum,  in  vanum 
>  laborant,  qui  a?dificant  eam.  Nisi  Dominus  custo- 
»  dierit  civitatem,  in  vanam  vigilant,  qui  custo- 
»  diunt  eam.  »  Hinc  est  enim,  quod  discipulis  suis 
Dominos  ait :  quia  t  sine  me  niliii  potestis  facere 
{Joan,  XX,  5).  »  Unde  ei  Apostolus  dicit :  «  Neque  qui 
plantat  est  aliquid,  neque  qni  rigat,  sed  qui  incre- 
mentum  dat,  Deus  (I  Cor,  iii,  7).  »  Nihil  enim  pro- 
ficit  pra^dicatio,  nisi  Spiritus  sanctus  interius  ope-  » 
retur  (856). 

»  Vanum  est  vobis  ante  lucem  surgere,  surgite 
»  postquam  sederitis,  qui  manducatis  panem  dolo- 
»  ris.  •  Conlra  baereticos  loquitur  omnesque  falsos 
prcedicatores  de  quibus  in  Lvangelio  Dominus  ait : 
t  Attendite  a  falsis  pr opbetis,  qui  veniunt  ad  vos  in 
vestimentis  ovium,  intrinsecus  autem  sunt  lupi  ra- 
paces  (Ifat^/i.  vii,  15).  »  Et  Apostolus  :  «  Multi,  in- 
quit  ambulant,  de  quibus  dicebam  vobis,  nunc  au- 
tem  et  flens  dico,  inimicos  crucis  Christi,  quorum 
finis  interitus,  quorum,  Deus  venter  est  (PhUip.  iii, 
i8).  »  bti  sunt,  qui  surgunt  ante  lucem  et  mandu- 
cant  panem  doloris.  Sed  vanum  est  iilis  ante  lucem 
surgere,  quia  caeci  sunt  duces  csecorum.  Ante  lu- 
cem  qoidem  surgunt,  qai  antequam  illuminentar  et  ^  et  animam  potest  perdere  in  gehennam  (Luc.  x,  28).  ■ 


sunt.  Quibus  ipse  Dominus  ait  :  i  Sl  vos  persecuti 
fuerunt  in  una  civitate,  fugite  in  aliam  (Matth,  x, 
23).  >  Horum  autem  filii  sunt,  quicanque  eos  imitan- 
tur  :  qui  vero  eos  imitantur,  tales  sont,  quales  sa- 
gittse  in  manu  potentis,  His  enim  sagittis  vitiorum 
exercitus  fugatur,  his  multitudo  dsemonum  supera- 
tur,  his  vincitur  omnis  turba  hcerelicorum. 

«  Beatus  vir  qui  implevit  desiderium  suum  ei 
»  ipsis.  »  Et  qui  sunt  illi  qui  implent  desiderium 
suum  ex  ipsis,  nisi  illi  qui  libenter  eos  audinnt,  et 
eorum  doctrinam  et  mandata  custodiunt  ?  Tales  au- 
tem  «  non  confundantur,  quando  lo-^uentur  inimicis 
»  suis  in  porta.  »  Inimici  nostri  maligni  spiritus 
sunt,  qui  in  judicio  ad  accusandum  prseparati  erunt; 
quando  porta  vitee  aperietur  bonis,  et  porta  mortis 
aperietur  malis.  Illi  autem  tunc  confundentar,  qoi 
eis  resistere  non  valebunt,  per  quos  illos  intelligi- 
mus,  qui  in  peccatis  perseverantes,  ad  poenitentiam 
non  redierunt. 

PSALMUS  CXXVIL 

CANTICUM   GRADUUM. 

«  Beati  omnes  qui  timent  Dominuui,  qui  ambu- 
»  lant  in  viis  ejus.  »  llli,  inquit,  sunt  beati,  qui  non 
mortem,  non  rerum  temporalium  amissionem,  non 
mundi  miserias,  sed  Dominum  timent  Hinc  est 
enim  quod  Dominus  ait :  «  Nolite  timere  eos  qai 
occidunt  corpus,  sed  potius  eum  timete  qui  corpus 


doceantur,  praedicare  et  docere  incipiunt.  Unde  sub- 
ditur : 

«  Surgile  postquam  sederitis.  9  Prius,  inquit,  se- 
dete,  prius  discipuli  estote,  prius  divinse  iegis  ma- 
gistros  audite,  et  non  panem  doloris  et  erroris,  sed 
cibiim  spiritualem,  et  catholicum  ab  eis  suscipite. 

57!8  a  Cum  dederit  dilectis  suis  somoum,  broc 
»  est  hsereditas  Domini,  filii  merces  fructus  ventris. » 
Modo,quasi  dicat,  difficile  boni  discernuntur  a  malis, 
quia  et  illi|et  isti  prwdicant,  et  illi  etisti  altaris  sacru- 
menta  suscipiunt,utrique  Deum  laudantet  benedicunt. 
Sed  tunc  haereditas  Domini  et  merces  filii,  et  fructus 
ventris  cognoscetur,  quando  somnum  dilectis  suis  Do- 
minus  dabit .  Somnus  hoc  in  loco  quietem  significat.Hoc 


—  «  Beati  qui  ambulant  in  viis  ejus,  »  et  custo- 
diunt  mandata  ejus,  quia  mandata  ejus  vi®  sunt, 
per  quas  ad  eum  venire  debemus. 

«  Labores  fructuum  tuorum  mandocabis,  beatus 
»  es,  et  bene  tibi  erit.  >  In  alia  translatione  non  fru- 
ctuum  tuorum,  sed  manuum  tuarum  habetur.  Unde 
et  Apostolus  ait  :  «  Laboret  unusquisque  manibus 
suis,  quod  bonnm  est  (Ephes.  iv,  28).  »  Sed  non 
ideo  est  homo  beatus,  quia  de  tali  labore  vivit.  De 
animse  igitur  labore  inteiligi  debet,  quae  pro  bona 
operatione  quam  in  hac  vita  operatur,  in  alia  vita 
coelestibus  deliciis  perfruetur.  Heec  autem  figura 
hypallage  Gra^ce  vocatur,  quando  per  contrarium 
aliquid  dicitur  :  Non  enim  iabores  fructuum,  sed 


igitur  erit  in  judicio,  quando  a  vigiliis  et  laboribus,  B  fructus  laborum  suorum  homines  manducant.  Tale 


quibus,  servos  suos  Dominus  vigilare  prsecepit,  ad 
somnum  et  quietem,  et  ad  perpetuam  feiicitatem  vo- 
cabit.  Et  isti  qqidem  sunt  merces  filii,  quia  hanc 
mercedem  de  labore  suo  Christus  suscepit.  Isti  sunt 
fructus  ventris,  quos  simui  omnes  in  uno  Filio  suo 
unigenito  et  primogenito  beatissima  Virgo  Maria 
Domioo  peperit  (857). 
«  Sicut  sagittfiB  in  mana  potentis,  ita  fiiii  excasso- 

(8o6J  Prseciare  addit  Augustinus:  «  Nemo  habet 
aliquia  boni,  nisi  ab  illo  acceperit,  qui  solus  bonus 
est.  9 

(857)  Ecce  haereditas  Dominij  /Iht,  merces  fructus 
ventris ;  sic  legit  Cassiodorius,  et  expouit  :  «  Ecce 
haBreditas  Domini,  filii  sciiicet  Ecclesi»,  ex  aqua  et 
Spiritn  suieto  generati,  qui  hmreditas  Domim  esse 


esset,  si  diceretur,  hic  homo  detur  iili  equo,  cum 
dici  debuisset,  ille  equus  detur  huic  homini.  Tale 
est  illud  in  Yirgilio : 

....  dare  classibus  austrum  ; 
cum  dici  debuisset :  dare  classes  austro. 

a  Uxor  tua  sicut  vitis  abundans  in  iateribus  do- 
»  mus  tuse. «  Quid  hic  facient,  qui  uxores  non  ba- 
bent,  si  ad  litteram  hoc  inteiiigitur?  Omnis  virtus, 

noscuntur.  Et  qui  sint  isti  filii  conseqnenter  exponi- 
tur  :  merces  frutus  ventris,  Hujus  fructus  ventris^  id 
est  nteri  virginalis  partus,  merces  est  omnis  ejiis  hae- 
reditas,  quse  resurgens  in  coelorum  possessionem 
mittitur,  et  ffiteroa  cum  Domino  felicitate  gaude- 
bit. » 


1 


i181 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


im 


quam  multam  diligis  et  in  qua  multum  delectaris,  A  me.  Non  equidem  expufl^naverant,  neqae  prsevalere 
uxor  tibi  est,    sive  sapientia,  sive  humilitas,  sive      mihi  potaeraat. 


misericordia,  sive  obedientia,  si^e  qua?Iibct  alia  sit. 
ticcc  autem  quasi  vitis  abundans  erit  libi,  semper 
fructifera,  suavis  etjucunda  ubicumque  fueris  inhac 
amplissima  domo,  quam  tibi  et  cunctis  viventibus 
Dominus  prseparavit.  Bona  uxor  quae  virum  suum 
non  derelinquit,  et  ubicunque  est,  semper  illis  pree- 
stat  Isetitiam  et  honorem:  ub^que  honorabiiis  est 
qui  secam  talem  ducit  axorem. 

■  Filii  tui  sicut  noveiloe  olivarum  in  circuita 
9  mensse  tuse.  n  Fiiii  tibi  sunt  qui  te  imitantur, 
tuamque  doctrinam  tenent  et  custodiant.  Isti  aatem 
si  Deum  timueris,  et  in  viis  ejus  ambulaveris,  ta- 
les  erunt  in  circuitu  mensae  tute  et  circa  doctrinam 


■  Super  dorsum  meum  fabricaverunt  peccatores, 
»  prolongaverunt  iniquitates  suas.  >  Pugnaverunt 
quidem,  quasi  dicat,  peccatores  multum  contra  me; 
sed  mentiuntur  si  dicant  quod  expugnaverunt  me; 
fabricam  et  incudem  me  fecerunt,  et  durus  magnis- 
que  malieis  supra  dorsum  meum  fabricaverunt,  et 
me  quidem  in  vas  pulcherrimum  et  pretiosum  con- 
verterunt;  sibi  autem  iniqiiitates  prolongaverunt. 
Unde  in  Apocalypsi  Joannes  apostolus  ait :  c  Tem- 
pns  enim  prope  est,  qui  nocet  noceat  adhuc,  et  qai 
in  sordibus  est  sordescat  adhuc,  et  justus  justifice- 
tur  adhuc  {Apoc.  xxii,  W),  » 

«  Dominus  justus  concidet  cervices  peccatorum.  » 


pectoris  tui,  quasi  olivse  novelloe  fructu  pacis  ct  mi-  3  Merito  illse  cervices  concidentur,   qus  in   nimiam 


sericordia;    plenae.   c    Ecce  sic    benedicetur  omnis 

>  homo,  quitimet  Dominum.  »  Ecce,  inquit,  audisti, 
quam  beneiictionem  suscipiunt  omnes  qui  Deum  ti- 
ment,  quarn  bene  vivant,  quales  uxores  et  lilios  ha- 
beant.  Insuper  et  hcec  alia  benedictio  veniat  super 
te  et  maneat  semper. 

&73  «  Benedicat  te  Dominus  ex   Sion,  et  videas 

>  quGB  bona  sunt  in  Jerusalem,  omnibus  diebas  vitffi 
»  tuae,  et  videas  tilios  iiliorum  tuorum.  >  Et  sit  pax 
oeterna  et  indeficiens  super  Israel,  illum  videlicet 
Israei  qui  Deum  cognoscit  et  diligit.  Hjpc  est  illa 
Sion  de  qua  Dominus  alibi  ait :  «  Ego  autem  consti- 
tutus  sum  rex  ab  eo  super  Sion  montem  sanctum 
ejus  (Psal,  u,  6),  »  per  quem  Ecclesia  significatnr, 
ad  praedicandum  et  docendum  praeceptum  ejus.  Prae- 
dicare  autem  magis  pontiiicum,  quam  regum  esse 
videtur.  lude  igitur,  id  est  de  Sion  rex  et  pontifex 
maximus  Jesus  benedicit  iideles  suos,  ut  videant 
quse  bona  sunt  in  coilesti  Jerusalem,  omnibus  diebus 
Titse  suse,  qui  nunquam  finem  habebunt.  £t  videant 
iilios  imilatores  suos,  etGliorum  suorum,  non  usque 
in  tertiam  et  quartam  generationem,  sed  asque  in 
seternum  et  in  sseculum  saBcuIi. 

PSALMUS  CXXVIII, 

CANTICUM  GRADUUlf. 

«  Ssepe  expugnaveruDt  me  a  juventute  mea,  di- 
»  cat  nunc  Israel.  S^pe  expugnaverunt  me  a  ju- 
»  ventute  mea,  etenim  non  potuerunt  mihi  (858).  »  {3 
Sicut  in  prsecedenti  psaimo  omnes  boni  «eterna  be- 
nedictlone  benedicuntur;  ita  et  in  hoc  omnes  ini- 
qui  et  peccatores  seterna  maledictlone  maledicuntur. 
Quod  autem  ait : «  dicat  niinc  Israel,  »  insultatio 
est  adversus  eos  qui  populum  Dei  se  vicisse  gloria- 
bantur.  Nunc,  inquit,  posl  victoriam  securus  et  fe- 
lix  dicat  Israel,  dicat  populus,  qui  Deam  cognoscit 
et  videt :  saepe  expugnaverunt  inimici  mei,  sicat 
ipsi  dicunt,  a  juventute  mea,  ssepe  expugnaverunt 

(858)  Ecclesiam  hic  loqui  ex  Propheta  intelligit 
Augustinus,  «  et  ab  exordio,  nempe  ab  ejus  juven- 
tute  coepta  est  ejus  expugnatio  :  Jam  modo  Ecciesiae 
senectus  ezpugnatur  ;  sed  non  timeat :  dicat :  Swpe 
eospugnaverunt  me  a  juventuie  mea,  Nttnqaid  ideo 


superbiam  elatse,  contra  ipsum  Deum  blasphemias 
jacuiare  non  timuerunt.  Hinc  autem  eos  maledicere 
incipit,  quia  inconvertibiles  et  mortis  obnoxios  eos 
esse  cognoscit.  c  Confundantur,  inqnit,  et  reverean- 
>  tur  omnes  qui  oderunt  Sion.  » 

«  Fiant  sicut  fenum  aediticiorum,  quod,  priusquam 
»  evellatur,  arescit.  »  Sic  sunt  iniqui  homines,  sic- 
ut  fenum  a^diticiorum^  qui,  quoniam  fidei  et  boni- 
tatis  humorem  non  habent,  facile  siccantur,  et  igni 
eeterno  et  inexstinguibili  prseparantur. 

c  Oe  quo  non  implebit  manum  suam  qui  metet, 
»  et  sinum  suum  qui  manipulos  colliget.  »  Messo- 
res  isti,  angeli  sunt,  qui  non  in  manum  neque  in 
sinum,  fehum  illud  fetidum  colligent,  sed  sicut  in 
Evangelio  iegitur,  in  fasciculos  ligabunt,  et  mit- 
tent  illud  in  caminum  ignis,  ibi  erit  fletus  et  s^ridor 
dentium  (Matth,  xin,  42). 

«  Et  non  dixerunt,  qui  prseteribant :  Benedictio 
»  Domini  super  vos,  benediximus  vos  in  nomine 
»  Domini.  »  Ego,  inquit,  non  immerito  istos  male- 
dico,  qaia  sanctos  apostolos  et  f  rsedicatores  per  se 
transeantes  et  pr^edicantes  viderunt  et  audie- 
runt,  et  eorum  benedictiones  suscipere  non  me- 
ruerunt,  quoniam  eorum  verbis  credere  nolue- 
runt.  Unde  non  dubium  est  omnes  illos  seternffi 
morti  esse  destinatos,  quicunque  evangelicam  et 
apostoiicam  prsedicationem  non  receperunt; 

PSALMUS  CXXIX. 

CANTICUM   GHADUUM. 

«  De  profundis  clamavi  ad  te,  Domine,  Domine, 
»  exaudi  orationem  meam.  •  In  eo  quod  de  profun- 
dis  clamasse  dicit,  in  magnis  angustiis  se  fuisse 
ostendit,  etspiritualium  et  carnalium  passionum.  Ille 
quoque  de  profundis  clamat,  qui  ex  intimo  corde 
Deum  exorat. 

«  Fiant  aures  tuse  intendentes  in  orationem  senri 
»  tni.  >  Sufficere  poterat  quod  dixit :  c  Exaudi  ora* 

non  pervenit  ad  senectutem,  quia  non  ceBsaverant 
illi  expugnando?  Nunquid  delere  pot ueruntf  Dieat 
nunc  Israel :  et  consoletur  te  Israel  Ecclesia  de  pne- 
teritis  exemplis  et  dicat :  Sxpe  expugnaverunt  me  a 
juventute  mea,  » 


1183 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


1184 


tionem  meam;  >»  sed  aures  SY4  ejus  ad  siiam  ora-  A 
tionem  intentas  esse  postulat,  per  qoas  ejus  benigoi- 
tatis  Yelocissimam  ezauditionem  intelligere  possu- 
mus.  Seryum  quoque  se  conlitetnr,  ut  Domini  cle- 
mentiam  facilius  impetrare  valeat. 

« Si  iniquitates  observaveris,  Domine,  Domine, 
)»  quis  snstinebit?  »  Si  enim,  non  dicam  ad  alias, 
sed  ad  soias  primi  hominis  iuiquitates  Dominus  re- 
spexisset,  nullos  bominum  salvari  potuisset. 

«  Quia  apud  Dominum  propitiatio  est,  et  propter 
» legem  tuam  sustinui  te,  Domine.  >  Non  observa- 
bit  Dominus,  qaasi  dicat,  iniquitates  nostras,  quia 
magna  propitiatio  et  misericordia  apud  eum  natu- 
raiiter  est ;  qui  non  vult  mortem  peccatoris,  sed 
magis  ut  convertatur  et  vivat.  Unde  et  sobditur :  B 
«  Et  propter  legem  tuam  sustinui  te.  Domine.  »  bsec 
est  illa  lex  a  Domino  data :  «  Peccator  quacunque 
bora  conversus  fuerit,  vita  vivet,  et  nou  morietur 
{Eztich.  xxxui,  li).  »  De  qua  adhuc  subditur : 

« Sustinuit  anima  mea  verbum  tuum,  speravit 
»  anima  mea  in  Domino.  >  Et  revera  magnam  spem 
tribuit  peccatoribus  lex  ista  benignissima,  pietate  et 
misericordia  piena. 

«  A  custodia  matutina  usque  ad  noctem  speret 
»  Israel  in  Domino. »  Speret,  inquit,  Israel  in  Do- 
mino,  non  carnalis,  sed  spiritualis  Israei;  non  ille 
qui  eum  interlecit,  sed  ille  qui  in  eum  credit  et  fir- 
missime  sperat.  •  A  custodia  matutina,  »  qua  ipse 
Duminus  a  mortuis  resurrexit,  t  usque  ad  noctem, »  p 
qua  ista  dies,  et  hac  setas  ultima  Qniatur.  Quis  enim 
tantam  spem  habere  potest,  quantam  ille  popolus, 
pro  quo  Dominus  mortuus  est  et  resurrexit? 

«  Ouia  apud  Dominum  misericordia  est,  et  co- 
»  piosa  apud  eum  redemptio.  >  Haec  est  maxima,  et 
probabilis  ratio,  quarelsrael  in  Domino  speret  (859), 
quia,  quamvis  multum  peccaverit,  misericordia  ta- 
men,  et  redemptio  vincit.  Magna  redemptio,  et  ni- 
mis  copiosa,  ut  pro  uno  peccato  Ghristi  sanguis  pre- 
tiosissimus  funderetnr.  Unde  Apostolus  ait :  «  Em- 
pti  enim  estis  pretio  magno,  gloriticate  et  portate 
Denm  iu  corpore  vestro  (/  Cor,  vi,  ^O),  » 

«  Et  ipse  redimet  Israel  ex  omnibus  iniquitatibus 
»  ejus.  »  Agamus  gratias  Salvatori  nostro,  quia  hffic 
redemptio  jam  facta  est,  quam  Propheta  futuram  £v 
esse  prsedixit. 

PSALMUS  CXXX. 

CANTICUM  GRiDUUM. 

«  Domine,  non  est  exaltatum  cor  meum,  neqoe 
»  elati  sunt  oculi  mei.  »  Hcec  vox  perfectorom  est, 
neque  ad  jactantiam  suam  ista  loquuntor,  sed  ut 

S859)  «  Reddita  est  causa  mirabilis  quare  Israel 
iiiisset  sperare  in  Domino  :  quia  iu  ejus  manu  mt- 
sericordia  est,  qufla  potest  ex  perverso  iiistom  facere, 
ex  imbecillo  imroortalem,  ex  carneo  angelissimilem. 
Hoc  enim   ilie    de   nobis   cunstievit   ostendere,   ad 

^iiod  humana  natura  per  se  non  potest  pervenire.  » 
ASSIOD. 

(860)  Qaid  hoc  in  psalmo  contineatur,  paucis  ex- 
plicat  Cassiodorua.  «  Psalmus  hic,  inqait,  hamiii- 
tatem  qniddm  pr»dicat,  tamperaatiam  doeet,  pa- 


eos  alii  imitantur,  et  talia  facere  pertimescant. 
€  Domine,  inquit,  non  est  exaltatum  cor  meum,  » 
ut  de  scientia,  vel  aliis  virtutibus,  quas  mihi  tri- 
buisti,  me  extollerem  et  snperbirera.  t  Neque  elati 
snnt  ocali  mei,  »  in  quibus  superbia  maxime  notah 
et  deprehendi  solet  (860). 

V  Neque  ambulavi  in  magnis.  o  Ut  in  rillis  dele* 
ctarer  quae  ab  omnibus  magna  et  pretiosa  esse  vi- 
dentur.  «  Neque  in  mirabilibus  super  me.  »  Multi 
enim  ideo  erraverunt,  quia  ad  ea  se  extendere  co- 
nati  sunt,  quae  supra  nos  sunt,  et  humanam  intclli- 
gentiam  excedunt.  Talia  itaque  miranda,  veneranda 
et  credenda  sunt,  et  non  argumentis  dialecticis 
pertractanda  (861).  Inde  enim  Arius  infelix  cecidit, 
quia  de  trinitate  inseparabili  dialectice  dispotare 
non  timuit.  Unde  et  subditur : 

•  Si  non  humiliter  sentiebam,  sed  exaltavi  ani- 
»  mam  meam;  sicut  ablactatus  (subauditur  si  pecca- 
it  verit)  super  matre  sua,  ita  retribnes  in  animam 
•  meam.  »  Hoc  est  enim  quod  Apostolus  dicit: 
«  Non  alta  sapientes,  sed  humilibus  consentientes 
(Rom.  XII,  16),  »  quia  sicut  scriptam  est :  «  Deus 
superbis  resistit,  humilibus  autem  dat  gratiam  (/ 
Petr.  \,  5).  »  Fidem  autem  catholicam  non  superbi, 
sed  humiles  ducuerunt.  Qnam  magnum  autera  pec- 
catum  sit  non  humiliter  sentire,  super  alios  se  exai- 
tare,  et  aliam  iidem  et  doctrinam  predicare,  ac  per 
hoc  sanctam  Ecclesiam  omnium  Ghristianorum  ma- 
trem  scandalizare,  in  eo  ostenditur,  quod  vir  iste 
cathoiicus  dicit :  «  Sicot  ablactatus,  »  si  peccaverit, 
«  super  matre  sua,  »  non  ejus,  sed  aliam  doctrinam 
prsedicando,  merito  damnanduset  excommunicandus 
est ;  c  ita  retribnes  io  animam  meam.»  Iste  est  ille  abla- 
ctatus,  de  quo  Propheta  dicit:  c  Quemdocebit  scien- 
tiam?  Quemintelligerefacietauditnm?»  (isa. xxviii,9.) 
—  c  Abiactatos  S7S  a  lacte,  avuisos  ab  uberibus,  » 
per  quos  illi  intelliguntur,  qui  doctrinam  ecclesiasti- 
cam  didicerunt,  et  ad  tantam  scientiam  pervenerunt, 
ut  jam  non  lacte  egeant,  ut  Apostolus  ait,  sed  so- 
lido  cibo.  Talibos  igitur  parcendum  non  est,  si  ex- 
traneam  ductrinam  prsedicare  voloerint. 

«  Speret  Israei  in  Dociino  ex  hoc  nunc  et  usque 
»  in  sieculum.  »  Ex  quo  enim  Israel  se  humiliavit, 
et  fidem  catholicam  sascepit,  et  matrero  Ecclesiam 
offendere  timuit,firmissime  sperare  in  Domino  potoii ; 
qui  si  aliter  fecisset,  nullam  spem  habere  potuisset. 

PSALMUS  CXXXI. 

CANTICUM  6RADGCM. 

«  Memento,  Domine,  David,  et  omnis  mansuetndi- 
»  dinis  ejus.    »  De  Salvatore  nostro  loquitnr,  qoi 

tientiam  monet.  » 

(86i)  Cogitandnm  est  S.  Brunonem,  virum  do- 
ctissimum»  reprobasse  non  absolate  Dialecticae  usum 
quoad  sacra  mysteria,  sed  ejus  scientiae  ezcessam, 
et  abusum,  sicut  Apostolus  non  scientiam  damnat, 
sed  vanam  scientiam.  Et  sane  idem  S.  Bruno  expla- 
nando  psalmum  reprehendit  in  hsereticis  dialecHeas 
ambages^  ambages  deceptioHum  et  sophismata^  non 
autem  rectam  raliocinaodi  methodam.  Ita  ioink  in 
expositione  psal.  czixiz* 


Exposrno  in  psalmos. 


1189 


3  mansuetns  ad  victimam  dnctus,  non  aperait 
am.  Rogat  igitur  Patrem  at  Filii  sui  hamiii- 

niansuetudinis,  patientiue  et  obedientioe  nun- 
i  obliviscatur  (862). 

•icut  juravit  Domino,  votum  vovit  Deo  Jacob.  » 
c  simiiiter  orat  ut  sit  memor  illius  juraroenti 
lius  voti,  quod  Domino  juravit  et  vovit  (863). 
itas  Christi  de  Ecclesia  «dificanda>  quia  imrouta- 
est,  pro  juramento  et  voto  accipitur.  Et  hoc 
loddicit  : 

i  introiero  tabemaculum  domus  mese,  si 
endero  in  lectam  strati  mei,  si  dedero  somnum 
ilis  meis,  aut  palpebris  meis  dormitationemi 
requiem  temporibus  meis,  donec  conveniam  lo- 
n  Domino,  tabernaculum  Deo  Jacob.  »  Tota 
verborum  repetitio  idem  sigaiiicat,  quse  ideo 

fit,  ut  firmius  credatur.  Et  taie  est  ac  si  di- 
:   Non  prius  introibo  in  tabemaculem   domus 

cosiestis  videlicet  Jefusalcm,  neque  ascendam 
itum  strati  mei,  per  quem  illa  babitatio  iueffa- 
quietis  significatur,  donec  locum  inveniam  Do- 
,  ct  tabernaculum  dignum  sa»  habitationis.  Et 
ipse  mihi  domnm  in  coelis  praeparavit ;  ita  et 
ibi  in  terris  domum  praeparabo.  Per  somuum 

et  dormitionem  et  requiem  idipsuro  signiii- 

quod  per  domum  et  iectum  signiticari  dixi- 
Et  taie  est  ac  si  Saivatoris  nostri  humanitas 
st :  Non  prius  in  iilam  domum  GPternse  quietis 
atitudios  intrabo,  quam  Ecclesiam  catholicam 
ris  sediticavero. 

)cce  audivimns  eam  in  Ephrata,  invenimus 
a  iu  campis  siiv»  (864).  »  In  Ephrata,  qute  alio 
ae  vocatur  Bethlehem,  natns  est  Dominus ;  ibi 

visus  et  auditus  est,  ibi  primos  suae  infantiae 
is  emisit,  quibus  angeli  organizantes  cantave- 
:  «  Gloria  in  excelsis  Do,  et  in  terra  pax  ho- 
(us  bonse  voluntatis  (Lue.  ii,  14).  •  Campi  silvae 
Bi  est,  quam  Dominus  per  seipsom  excoluit,  et 
lavit  et  prfledicavit,  malas  arbores  exstirpavlt 
um  et  maiignorum  spirituum  spiaeta  eradica- 
t  fortasse  illa  terra  inde  etiam  campi  silvee  vo«- 
,  quia  silvse  gentium,  quee  in  ea  habitabant,  a 
[srael  inde  succisse  et  exstirpatse  sunt.  Ibi  igitur 
sia  coepity  qua '  postea  per  universum  mundum 
ita,  tabernaculum  Dei  hoc  in  loco  >ocatar.  De 
tt  subditur : 

Qtroivimus  in  tabemaculum  ejos,  adoravimus 
loco  ubi  steterunt  pedes  ejus.  »  Ostendit  jam 

2)  Amplior  est  super  hunc  locum  Cassiodorii 
lentdtio,  qua  ostendit  propheticum  sermonem 
risto  Dommu  omnino  esse  intelligendum. 
3;  t  Nemo  preesumat  viribus  suis  reddere  quod 
it.  Qui  hortatur  ut  voveas,  ipse  adjuvat^  nt 
iH.  >  S.  Aiig.  enarr.  in  Ps. 
I)  Siuguiaris  est  Bruno  hac  in  lectione.  Omnes 
?idi  SS.  Patres  et  expositores  habent  cum 
ita  :  Audivimus  eam,  id  est  arcam  Domini,  esse 
7hrata^  invenmus  eam  in  campis  sUvx;  sed 
)nis  interpretatio  convenit  cnm  S.  Hilario.  In- 
)nim  Ephrata  requiem  signiiicare.  Auditur  ita- 
in  Ephrcda.  «  Ephrata  eadem  est  qaae  B«th« 


A  tabemacnlum  esse  constractum,  quod  se  Dominnm 
constraere  sub  juramento  promiserat  :  in  quod  se 
quoque  cam  aliis  intrasse  et  adorasse  ostendit.  Pe- 
des  ejus  apostoli  suot,  qui  ejas  fidem  et  doctrinam 
ubique  gentium  portaverunt.  De  quibus  dicitur  : 
«  Beati  pedes  evangelizantium  pacem,  evangelizan- 
tium  bona  [Rom.  x,  15)?  »  Hoc  autem  ad  litteram 
intelligi  potest,  qaia  in  illo  loco  adorant  Christiani 
abi  Salvator  nostersuis  pedibus  ambulavit. 

«  Exsurge  Domine,  in  requiem  tuam,  et  arca 
»  sanciificationis  tuse.  »  Ecce,  quasi  dicat,  comple- 
tum  est  votnm ;  fecisti  quod  promisisti  :  exsnrge 
in  requiem  tuam,  et  duc  tecum  ipsam  arcam,  qnam 
modo  fecisti  sanctificationis  tuse.  Merito  autem 
Ecclesia  arca  vocator,  in   qua    qaa?que  arcana  et 

^  meliora  reposita  sunt.  Non  potest  hsec  arca  tota 
modo  simul  ascendere,  S70  ascendit  tamen  quoti- 
die,  et  in  judicio  totasimul  ascendet. 

«  Sacerdotes  tui  iuduantur  justitiam,  et  sancti  tui 
»  exsultent. »  Tu,  inquit,  exsurge :  sacerdotes  vero 
tui,  apostoli  tni,  eorumqne  successores  induantur 
justitiam,  ut  arcam  et  Ecclesiam  taam  juste  et  sa- 
pienter  regere  valeant,  et  omnes  sancti  tui  sub  ro- 
rum  regimine  et  custodia  exsulient. 

«  Propter  David  servum  tuum  non  avertas  faciem 
>'  Christi  tui.  »  Hic  versus  primo  hujns  psalmi  versu 
jungitur,  ubi  dicitnr :  <:  Memento,  Domine,  David.  » 
Rogat  itaque  Dominum  ut  non  avertat  faciem 
Christi  Filii  sui,  sed  ubique  et  in  omnibus  eum  exau- 

Q  diat,  ejusque  per  omnia  compleat  voluntates.  Et 
quia  non  est  alius  major,  vel  chanor,  perquem  eum 
rogare  possit,  per  eumdem  ipsum  eum  deprecatur, 
dicens :  «  Propter  David  servum  tuum,  »  te  exoro, 
»  ut  non  avertas  faciem  Christi  tui.  »  Hinc  est  enim 
quod  Dominus  ait :  •  Quidquid  petieritis  Patrem  in 
nomine  meo,  dabit  vobis  (Joan.  xvi,  23).  »  Nunc  au- 
tem  ostendit  subito  sibi  revelatom  esse,  quantum 
Pater  eum  diligat,  ejusque  faciat  voluntatem  dum 
dicit  : 

«  Juravit  Dominus  David  veritatem,  et  non  fru- 
9  strabitur  eam,  de  fructu  ventris  tui  ponam  super 
»  sedem  meam.  »  Sicut  Filius  Patri,  ita  et  Pater 
Filio  juravit,  nt  per  hoc  ejusdem  potenti®  et  sequa- 
litatis  (865)  intelligamus.  Salvatoris  nostri  filii,  et 

j.  iUius  ventris  fructus  sunt  apostoli  qui  de  semine  et 
doctrina  pectoris  ejuscreati  et  generati  sunt.  Sedes 
autem  ejus  Ecciesia  est,  super  quam  isti   reges  et 

,    pontifices  ordinati  sunt.    «  Si   custodierint  filii  tui 

lehem,  in  qua  natus  Dominus  ex  Maria  est.  Testis 
e^t  nobis  Propheta  diceus  :  Et  tu  Bethlehem  domus 
Ephrata  non  es  minima,  ut  sis  in  mitUbus  Juda  ;  ex 
te  exiet  quient  rex  IsraeL  illic  enim  primum  Dei  re- 
quies  auditur,  ubi  pnmus  Unigenitus  D^us  cbrpus 
humanee  carnis  habiiavit;  et  quud  in  Ephrata  audi- 
tur,  in  campis  siivse  invenitur.  initium  itaque  Eccle- 
siae  in  Bethlebem  auditur ;  esse  non  coepita  Christo, 
sed  in  gentibus  reperitur,  quse  sunt  in  campis  siivs 
ex  horrentibus  nitidse,  ex  sterilibus  fructuosae,  ex 
ignis  pabulo  vitaiis  cibi  regio,  ex  ferarum  cubilibas 
Dei  requies,  domus,  templum  atque  possessio. » 
{W^(Mi.GhxB.,0tmquaUs. 


1187  S.  BRUNONIS  EPISGOPl  SIGNIENS1S. 

testamentum  meum  et  testimonia  mea  hsec,  qoffi  A  697  PSALMLS  CXXXIl. 


ii88 


»  docebo  eos,  ei  filii  eorum  asque  in  saBCulum  ssb- 
it  culi  sedebnnt  super  sedem  meam.  »  Non  solum, 
inquit,  iilios  suos  ponam  ego  super  sedem  meam^ 
sed  ipsi  et  iliii  eorum,  per  quos  eorum  imitatorcs 
siguiiieantur,  sedebunt  super  sedem  meam  iu  siccu- 
lum  sseculi.  «  Si  tamen  cubtodierunt  (866)  iilii  tui 
testamentum  meum  et  testimonia  mea  bseCy  quee 
docebo  eos  ;  »  per  quse  utriusque  Testamenti  testi- 
monia  spiritualiter  intellecta  signiiicantur. 

u  Quoniam  elegit  Deminus  Sion,  prseelegit  eam  in 
»  habitationem  sibi.  »  Ideo  subauditur,  de  ea  dixit  : 
»  hac  requies  mca  in  sseculum  saeculi,  hic  habitabo, 
»  qooniam  elegi  eam.  »  Non  est  alia  causa,  quod  in 
ea  habitare  debuisset,  nisi  quia  ipse  sibi  eam  elegit 
in  habitationem.  «  Ipse  enim  cujus  \ult  mise- 
retur,  quem  vult  indurat  {Rom.  ix,  iS).  »  —  «  Non 
est  volentis,  nequo  currentis,  sed  miserentis  est  Dei 
{ibid.,  16),»  quisecundum  voluntatem  suam  «  Jacob 
diiexit.  Esau  autem  odio  habuit  (Malac.  i.  3).  > 

c  Yiduam  ejus  benedicens  benedicam,  pauperes 
»  ejus  saturabo  panibus.  »  Vidua  Cbristi  ecclesia 
est,  quam  modo  vocavit  Sion.  Sed  quare  viduam, 
nisi  quia  virum  suum  videre  desiderat,  et  videre 
non  potest.  Dicitur  enim  vidua,  quasi  a  viro  divisa. 
Et  virum  igitur  habet,  et  vidua  est,  quia  nondum  per 
immortalilatem  viro  soo  conjuncta  est.  «  Pauperes 
ejus  saturabo  panibus.  *  Pauperes  Cbristi  illi  sunt, 
de  quibus  dicitur :  «  Beati  pauperes  spirito,  quo- 
niam  ipsorum  est  regnum  coelorum  (Matth,  v,  3).  » 


B 


CANTICUM   GRiDUUM. 

i<  Ecce  quam  bonum  et  quam  jocundum  habitare 
»  fratres  in  unum  ?  Quoniam  illoc  mandavit  Dominus 
»  beoedictionem  et  vitam  usque  in  saeculum.  Sicot 
»  ungueDtumincapite,quod desceDditinbarbam,bar- 
9  bamAaron,quoddescendit  in  oramvestimentiejus, 
»  sicot  ros  Hermon,  qui  descendit  in  montem  Sion. » 
Sic  enim  se  habet  ordo,  nunc  autem  signiticatiunem 
videamus.  Beati  isti  fraties  super  quos  Dei  bene- 
dictio  et  tanta  gratiarum  abundantia  descendit :  isti 
sunt  illi  fratres,  de  quibns  Dominus  ait:  «  Nuntiabo 
nomen  meum  fratribos  meis  {Hebr.  ii,  12).  »  Et  alibi: 
c  Omnes  vos  fratres  estis.  >  £t :  «  Patrem  nolite  vocare 
vobis  super  terram  ;  unus  est  enim  pater  vester  qui 
incoelisest  {Matth.  zxiii,  8,  9).  >  Ipse  est  autem,  cni 
quotidie  dicimos  :  «  Pater  noster»  qui  es  in  coelis 
{Matth.  VI,  9).  >  Et  divcs  et  pauper,  nobilis  et  igno- 
bilis,  dominus  et  servos,  imperator  et  mendicos, 
omnes  una  voce  dicunt  :  «  Pater  noster,  qui 
es  in  coelis,  »  ot  se  onius  patris  iilios  et  se  fratres 
esse  ostendant.  lile  nobilior  qui  melior.  BluUi  sunt 
hic  servi  qui  in  alia  vita  Domini  erunt,  et  econtra, 
multi  hic  domini,  qui  ibi  dora  servitute  comprimen- 
tor.  Boni  fratres  Sergius  et  Bachus,  qoi  tanta  pro 
Cbristo  tormenta  passi  sunt ;  boni  Cosmas  et  Daraia- 
nus ;  boni  Joannes  -et  Pauius ;  boni  Mauritios  et  socii 
ejus ;  bonus  Dionjsius  com  sociis  suis ;  boni  et  multi 
alii  qui  pro  Cbristi  fide  morti  se  tradiderunt.  Et 
<c  istorum  quidem  estregnumcoelorum,  qoi  contem- 


Ili  autem  panibos  saturati  sunt,  quia  spirituaiibus  ^  pserunt  vitam^mundi,  et  perveneruntadprsemia  regni 


divitiis  abundant. 

«  Sacerdotes  ejus  induam  salutari.  »  Per  quos 
episcopi  et  sacerdotes  signiiicdntur.  Hi  autem  saiu- 
tari  induti  sunt,  quia  veritatis  et  sapientiee  orna- 
mento  vestiti  sunt.  Unde  his  Apostolusait  :  «  Exuite 
veterem  homincm  cum  actibus  suis,  et  induite  no- 
vuro,  qui  secundum  Deum  creatus  est  in  justitia 
sanctitate  veritatis  {Ephes,  iv,  22).  »  —  «  Et  sancti 
»  ejus  exsultatione  exultabunt.  »  Et  modo  quidem 
exsultant  in  spe,  postea  autem  exsultabunt  in  re. 

c  Illuc  producam  cornu  David,  paravi  lucernam 
»  Christo  meo.  »  Jiloc  enim,  id  est  ad  Sion  et  ad 
Ecclesiam  produxit  Dominus,  et  ante  alios  prsedica- 


et  laveront  stolas  suas  in  sanguine  agni  {Apoc.  tii, 
i4).  »  Tales  autem  fratres  habitant  in  unom ;  talibus 
estcor  nnum  et  anima  una  :  nemo  dicitaliquid  esse 
suum»  sed  sunt  illis  omnia  communia.  Mali  fratres, 
qui  corpore  simul  snnt,  sed  per  odium  a  se  invicem 
longi  sunt.  «  Bonum  est,  »  icquit,  «  et  jocundam 
habitare  fratres  in  onum.  »  Unde  hoc?  quoniam 
illuc,  id  est,  inter  tales  fratres  mandavit  Dominus 
benedictionem  suam,  et  vitam  quae  finem  non  habet. 
Quomodo  mandat  ?  «  Sicut  unguentom  in  capite, 
quod  »  de  capite  «  descendit  in  barbam,  »  de  barba 
vero  nsque  «  in  oram  vestimenti  ejus.  »  Et  sicut  ros 
Hermon,  qui  descendit  in  montem  Sion.  Caput  Ec- 


tores  prsemisit  cornu  David,  id  est  Joannem  Bapti-  d  clesise  Chri&tus  est,  cujoa  membra  omnesnos  samus. 


stam  praecursorem  FUii  sui,  qui  seipsum  cornu  esse 
ostendens,  ait :  «  Ego  vox  clamantis  in  deserto,  pa- 
rate  viam  Domino  {Joan.  i.  23).  »Etipse  quidem  est 
qnem  Dominus  paravit  lucernam  Christo  suo,  sicut 
scriptum  est  :  «  Erat  enim  Joannes  lucerna  lucens 
et  ardens,  sed  non  erat  iiie  lux,  sed  ut  testimonium 
perhiberet  de  lumine  [Joan.  v,  33).  » 

«  Inimicos  ejus  induam  confusione,  soper  ipsum 
>  auiem  effiorebit  sanctificatio  mea.  »  Et  Christi,  et 
Joannis  inimici  (eterna  confusione  indoantor.  Soper 
ipsos  autem  jam  effioruit  sanctificatio  ;  quia  qoales 
sunt,  tales  ab  omnibos  fidelibus  esse  creduntor. 

(866)  Cod.  Ghis.  Sic  tamm,  si  custodierint. 

(867) 


De  hoc  aotem  corpore  Apostolus  ait  :  «  Sicot  enim 
in  ono  corpore  molta  membra  habemus,  omnia  au- 
tem  membra  non  eumdem  actnm  habent ;  ita  multi 
unum  corpus  sumus  in  Christo,  singuli  autem  alter 
alterins  membra  {Rom.  xii,  5).  »  Habet  igitur  bar- 
bam  Christns  in  corpore  suo,  habet  oculos  et  aures, 
habet  manus  et  pedes,  et  csetera  membra.  Barbi 
Christi  apostoli  sunt.  Barba  qnidem,  quia  in  corpore 
sont  primi,  et  ipsi  capiti  aniti  ;  barba,  quia  nihil 
molle,  nihil  femineum  in  se  habentes,  yiriles,  et 
fortes  et  masculi  snnt.  Unde  et  merito  non  barbsti, 
sed  ipsa  potius  barba  vocantur  (867).  Prflecipit  aatem 


£i  Augustino  desumpta  esthojosmodi  Branonu  ezpositio. 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


U90 


linus  sacerdoiibos  ut  barbam  non  radant,  et  A 
am  non  nutriant.  Nutrire  comas  et  barbam  non 
sre  mulierum  est.  Sacerdotes  autem  non  mulie- 
,  sed  viriies  facies  habere  debent.  Non  solum 
ir  apostoliy  sed  et  sancti  martyres  Christi  barba 
iri  possunt  ,  quia  et  viriliter  pugnaverunt  et 
es  potentissimos  yiceront.  (Jngucntum  igitur  de 
te  in  barbam  descendit ,  quia  sancti  Spiritus 
ia  de  Salvatoris  nostri  divinitate  prius  in  apo« 
)s  et  martyres  venit.  De  hoc  enim  unguento  ipse 
linus  ait  :  «  Spiritus  Domini  soper  me,  propter 
d  unxit  me,  evangelizare  pauperibns  misit  me 
'.  IV,  i8).  »  De  hoc  et  Psalmista  :  «  Dilexisti, 
lit,  justitiam,  et  odisti  iniquitatem;  propterea 
it  teOeus,  Deustous,  oleo  Isetitise  prse  consortibus 
{Psal,  XLiv,  8).  »  Hoc  et  Ecclesia  sentiens  dicit  :  B 
ahe  me  post  te,  et  curremus  in  odorem  unguen- 
m  tuorum  (Cant,  tiii.  4).  >  Hoc  Duguento  sanan- 
infirmi,  hoc  omnes  languores  et  omnes  iniirmi- 
)  sanabat  Jesns,  hoc  et  sacerdotes,  et  ecclesia" 
lecrantur ,  hoc  chrismate  et  Ghristus  ipse ,  et 
stiani  omnes  vocantur.  Hoc  igitor  de  capite 
endit  in  barbam,  de  Christo  in  apostolos ;  nihil 
1  virtutum  et  gratiarum  habnerunt  apostoIi,qood 
pso  non  accepissent.  Unde  et  Apostolos  ait  : 
lid  habes,  quod  non  accepisti  ?  Si  aotem  acce- 
i ,   quid  gloriaris  ,  qoasi  non   acceperis  ?  »    (1 

IV,  7.)  «  Alii  enim  datur  per  Spiritum  sermo 
sntisB,  alii  sermo  scientise,  alii  prophetia,  alii 
*etio  spirituom,  alli  fides  in  eodem  spirito,  alii 
ia  sanitatum»  alii  genera  linguarom,  alii  inter- 
atio  serroonum.  Hsec  autem  omnia  operatur 
i  atque  idem  spiritus,  dividens  singulis  prout 

(f  Cor.  XII,  8-12).  >  De  apostolis  autem  hsec 
i  gratiarum  abondantia  per  totum  corpus  eccle- 
icom  in  ccetera  membra  decurreus,  osque  ad 
menti  oram  pervenit.  Vestimenti  ora,  extremi 
inteiliguntur,  qui  omniom  ultimi  in  fine  sseculi 
?i  sunt.  Vide  ergo  quanta  sit  unguenti  hujus 
idantia,  quoe  tam  longo  cursu  defluat,  et  tantam 
em  ungat  etsanet.  Hocunguentum  Simon  Magus 
postolis  emere  voluit,  unde  et  merito  cum  omni 
nia  sua  damnatus  est.  Vocatur  aotem  Salvator 
3r  Aaron,  omnium  699  videlicet  sacerdotum 
lus,  et  maximus,  cujus  filii  sacerdotes  sunt,  et  j^ 
*jus  iilii  non  sunt,  sacerdotes  esse  non  possnnt. 
*pretatur  autem  Aaron  mons  fortitudinU^  qose 
'pretatio  iili  maxime  convenire  videtor ;  qui  Do- 
js  fortis  vocatur  et  potens,  Dominos  potens  in 
io.  Sequitur  :  «  Sicut  ros  Hermon,  qni  descendit 
montem  Sion.  »  — •  «  Hermon,  anathema  (868), 
st  divisio ;  «  Sion,  »  speculatio  interpretatur.  Et 
rmon  »  quidem  apostolos,  «  Sion  »  vero  Eccle- 

signiiicat.  Merito  autem  «  Hcrmon  »  vocantur 
toli,  quia  ipsi  primi  omnium  a  Sjnagoga  divisi 

)8)  Aliod  reddit  hoc  nomen  apud  Augostinum; 
it  enim  :  «  Uermon  nomen  Uebrteom  est,  et 
mus  intarpretationem  ab  eis,^ui  iliam  lingnam 
Tunt.  Uermon  interpretari  dicitur  lumen  exaU' 


etseparati,  Christttm  Dominum  secnti  snnt.  Unde 
Apostolus  ait  :  «  Cum  autem  placuit  ei,  qui  me 
segregavit  ex  utero  matris  meae,  et  vocavit  per  gra- 
liam  suam  (Galat,  i,  45),  »  etc.  Non  solum  autem 
apostoli,  Terum  etiam  omnes  Christiani  hoc  nomine 
Yocari  possont.  Omnes  enim  hoc  nomen  in  baptismo 
snscipiunt,  qoia  ibi  diabolo  et  omnibus  pompis  ejns 
abrenontiantes  a  peccatts  omnibos,  et  a  vitiis  sepa- 
rantur,  et  a  sinistra  in  dexteram  transeontes  ,  ab 
hsedis  divisi,  agnis  et  ovibus  sociantur.  Unde  et  in 
alio  psalmo  dicitor  :  c  Ad  meipsum  anima  mea 
turbata  e6t,propterea  memor  erotni,  Domine,  de  terra 
Jordanis  et  Hermonii  (869)  a  monte  modico  (Psal. 
XLT,  7).  »  Terra  JorJanis  et  Hermonii  illi  sunt  qui 
per  baptismum  a  vitiis  separati  sunt,  quoniam  per 
Jordanem  baptismus,  et  per  Hermon  divisio  et  sepa- 
ratio  significatur.  Solse  igitur  baptizatorom  animee 
de  terra  Jordanis  et  Hern^onii  Dominum  laudant. 
De  quibus  et  alibi  dicitur  :  «  Thabor  et  Hermon  in 
nomine  too  exsoltabnnt  (Psal,  lxxxviii,  43).  >  De 
monte  igitur  Hermon  descendit  ros  in  montem  Sion, 
perqnem  fides,  doctrina  et  eyangelica  prsedicatio 
intelligitur,  qo»  ab  apostolis  in  Ecclesiam  venit. 
lloc  enim  rore  et  hac  pluvia  tota  Ecclesia  irrigator, 
fecundatur  ,  lavatur  atque  mundatur.  Maii  autem 
montes  Gelboe,  qoibus  David  roaledicens  ait  : 
«  Montes  Gelboe  nec  ros,  nec  plovia  cadat  super  vos, 
ubi  ceciderunt  fortes  Israel  Saol  et  Jonathas  (11  Reg. 
i,  21).  »  Per  hosenim  hseretici  designantor,  qui  non 
rore  apostolico,  sed  turbine  diabolico  perfunduntor. 
Beati  illi  fratres,  qui  tali  rore,  tali  plovia,  tali  un- 
guento  et  tali  gratia  perfusi  audire  meruerunt  : 
«Ecce  qnam  bonum  et  quam  jucondum  habitare 
»  fratres  in  nnum  I  Qooniam  illoc  mandavit  Dominos 
»  benedictionem  et  vitam  usque  in  sa^culum.  » 

PSALMUS  GXXXni. 

CANTICOII   ORADUnif. 

«  Ecce  nunc  benedicite  Dominum ,  omnes  senri 
»  Domini.  »  Nunc,  inquit,  quando  in  onum  congre- 
gati  estis,  qoando  scitis  et  intelligitis  quam  bonum 
sit  et  quam  jucundum  habitare  fratres  in  unum  , 
nuncbenediciteDomioum,  qoiaveslrse  benedictiones 
laudabiles  sunt  et  Domino  placent ;  nonc  igitur 
benedicite  Dominom,  omnes  servi  Domini,quia  alio- 
rum  benedictiones  non  suscipit  Dominus,  nisi  eorum 
qui  5unt  servi  Domini.  Qniconque  enim  servi  Domini 
non  sunt,  diaboli  servos  esse  non  dubiom  est. 

«  Qoi  Btatis  in  domo  Domini,  in  atriis  domus  Dei 
»  nostri.  >  Qui  statis,  inqoit,  ad  obediendom,  ad 
serviendum,  ad  orandum,  ad  pugnandom  in  domo 
Domini,  vos  benedicite  Dominnm.  Qui  enim  extra 
sunt,  sub  maledicto  sunt,  et  nec  benedicere,  nec 
maledicere  possunt.  Sed  qui  sunt  illi  qoi  in  atriis 
sunt,  nisi  illi  qui  domum  custodiont,  et  alios  intro- 
ducunt  T 

tatum  est.  A  Christo  enim  ros.  Nam  nullom  lomen 
exaltatnm  nisi  Christus.  Qoomodo  exaltatum  est? 

Primo  in  cruce,  pottea  in  cmlo,  »  etc. 

(369)  God.  Ghis.  Hermonis. 


1191 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SI6NIENS1S. 


im 


\ 


«  In  noclibtis  eztoUite  maDOS  yestras  in  sancta,  et  A  res,  qaos  ab  extremis  teme  per  omnes  mandi  partei 


»  benedicite  Dominum.  >  Beali,  qui  ad  litteram  et 
agunt,  et  intelligunt,  et  media  nocte  ad  contiiendnm 
Domino  surguut,  quia  boc  tempus  vaide  orationi 
idoneum  est.  Extollunt  et  illi  manos  suas  in  sancta, 
qui  eas  elevant  ad  eleemosynas  faciendas.  Hoc  au- 
tem  in  nocte  faciunt,  si  in  abscondito  faciunt,  ut 
nesciat  sinistra  quod  dextera  faciat  (Matth.  vi,  3). 
£t  isti  quidem  benedicuntDominum^qoia  quiconque 
eas  suscipiunt,    Dominum   benedicunt ,   et  gratias 

agunt. 

«  Benedicat  te  Dominus  ex  Sion,  qui  fecit  coelum 
»  et  terram.  »  Hanc  benedittionem  facit  tola  con- 
gregatio  simul  super  illum  qui  noviter  venit,  et  aiiis 

se  sociavit. 

599  PSALMUS  CXXXIV. 

ALLELOIA   (870). 

c<  Laudate  nomen  Domini,  laudate,  servi  Domini.  » 
Quid  enim  aliud  signiiical  alleluia,  nisi  iaudate  Do- 
minum?  Nomen  dominl  laudat  servus,  qnando  et 
voce  et  obedientia  servum  se  esse  ostendit. 

«  Qui  statis  in  domo  Dumini,  in  atriis  domus  Dei 
»  nostri.  »  Qui  enim  recedunt  a  domo  Domini,  et 
mala  sua  conversatione  extranei  fiunt,  non  sunt 
digni  qui  Dominum,  laudeot. 

«  Laudate  Dominum  quoniam  benignus  est  Domi- 
»  nos,  psallite  nomini  ejus,  quoniam  suavis  est.  » 
Laudare,  inquit,  eum  debetis,  non  solnm  quia  servi 
estis,  verom  etiam  qnia  tam  benignus  et  suavis  est, 
ut  pro  sua  beniguitate  et  suavitate  sua,  onmis  crea- 
lura  eofn  laudare  et  benedicere  debeat. 

«  Qiioniam  Jacob  elegit  sibi  Domious,  Israel  in 
»  possessionem  sibi.  »  Optima  ratione  probaium  est, 
quoniam  benignus  est  Dominus  atque  suavis;  siqui- 
dem  priosqoam  Jacob  nasceretor  ,  et  priusquam 
boni  vel  mali  aliquid  egisset,  uoliis  prsecedentibus 
meritis,  sola  bonitate  soa  eom  elegit.  Ct  non  solum 
ipsum,  sed  totum  israel,  id  est  totam  ejus  proge- 
niem,  qu®  postea  ab  ipso  hrael  vocata  est,  ele- 
git  sibi    Dominus    in  possessionem    et   bseredita- 

tem. 

•  Quia  ego  cognovi,  qood  magnus  est  Dommus  et 
»  Deus  noster  pree  omnibus  diis.  »  Ideo,  inquit,  bsec 
dico,  et  benignom  et  laudabilem  prsedico,  quia  cer- 


ad  praedicandum  Dominus  misit,  quorum  doctrine 
ploviis  tota  terra  satiata,  irrigata  et  purificata  est 
Fulgora  autem  in  pluviam  iiel)ant,  quaodo  apostolis 
prfftdicantibus,  multa  miracula  per  eos  Domious  £s« 
ciebat,  et  vitia  et  malignos  spiritus  ignitis  Scriptu- 
rarum  sagittis  in  hominibus  interficiebat. 

«  Qui  producit  veutos  de  thesauris  sois.  »  Quid 
enim  per  ventos,  quibos  nubes  pelluntur  et  fugan- 
tur,  nisi  tyranoos  et  potentes  homines  intelligamus, 
qoi  saoctos  prfledicatores  ubiqne  persequebantur? 
Thesaurus  aotem  Dei,  ipsa  ejos  volontas  est,  in  qoa 
omnia  continentur,  sicut  scriptum  est :  «  in  volun- 
tate  tua,  Domine,  universa  sont  posita  {Isa.  xlvi, 
10).  »  Exeunt  ergo  venti  de  thesaoris  Dei,  quia  ex 
"  judicio  Dei  lit,  quod  mali  contra  bonos  insurgunt 
ac  sfleviunt.  Unde  et  Dominos  discipulis  ait :  «  Si  me 
persecuii  sunt,  et  vos  perseqoeniur  {Joan.  xv,  20) ;  » 
qoia  tamen  nollam  in  eos  haberent  potestatem,  nisi 
datum  fuisset  eis  desuper. 

c  Qoi  percussit  primogenita  iEgjpii  ab  homine 
»  usque  ad  pecus.  i  In  eo  quod  omnia  iEgypti  pri- 
mogenita  Dominus  percnssit,  omoia  generalia  pec- 
cata  per  totum  mundum  in  se  credentibus  delenda 
esse  significabat. 

«  Misii  signa  et  prodigia  in  medio  tui,  iEgjpte,  in 
>  Pharaonem  et  in  omnes  servos  ejus.  »  Similiter 
autem  et  per  sanctos  suos,  cunctis  videntibus,  signa 
multa  et  miracula  per  totnm  mundum  Dominus 
fecit. 
C  «  Qoi  percussit  gentes  mnltas,  et  occidit  reges 
fortes.  »  Per  gentes  multas,  et  reges  fortes,  vitia  et 
maligni  spiritus  significautur,  qui  ubique  gentinm 
percutiendi  et  perdendi  erant. 

c  Seon  regem  Amorrhseorum,  et  Og  regem  Basan, 
»  et  omnia  regna  Chanaan  occidit.  »  Interpretatur 
autem  «  Seon  »  tentatio  oculorum^  c  Amorrhsi  > 
amarum,  «  Og  »  conclusio,  «  Basan  »  confUsio,  «  Cha- 
naan  »  commotio,  Quid  igitur  per  «  Seon,  »  nisi  luxu- 
ria  designatur?  Ipsa  est  enim  quae  oculum  tentat,  et 
turpia  et  inhooesta  cogitare  et  videre  facit ;  ipsa  est 
propter  quam  quoiidie  dicimus  :  «  Averte  oculos 
meos,  ne  videant  vanitatem  (Psal,  cxvni,  36).  »  Et 
beoe  Seon   Amorrhseornm  rex  esse  dicitor,  qoia  et 


tissime  cognovi  quod  magnus  est  Dominus  et  Deus  ^  luxuria,  qoamvis  carni  dulcis  sit,  anims  tamen  ve 


noster,  magnus  est  pree  omnibus  diis.  £t  unde  hoc 

probas  ? 

c  Quia  omnia  quecnnque  volnit  Dominus  fecit  ia 
»  coelo  et  in  terra,  in  mari  et  in  omnibus  abjssis.  • 
Hajur  est  igitur  et  omnibus  angelis  qoi  in  coelosunt, 
et  omnibus  diis  gentium  qui  in  terra,  in  mari  et  in 
inferno  a  stultis  hominibus  esse  creduntur ;  siquidem 
omnia  qusecunque  voluit  fecit,  ubicunque  aliqoid 
facere  voloit 

«  Edocens  nobes  ab  extremo  terrse,  folgura  in 
»  pluviam  fecit.  >  Nubes  istse  apostoli  sunt  et  docto- 

(870)«  Post  gradoalium  pulcherrimam  constructia'- 
nem,  quse  usque  ad  iilam  pervenit  summitatem,qu8e 
in  aetemum  tecuros  efficit  et  felices,  coDgrae  nimis 


nenosa  et  amarissima  est.  «  Og,  »  qui  tectum  vel  eon- 
clusio  interpretatur,  avaros  significat,  qui  omnia 
tegunt,  absconJnnt  et  claudunt.  Qoi  merito  in  «  Ba- 
san,  »  id  est  in  confosione  regnare  perhibentuTy 
quoniam  et  avari,  per  avaritiam  suam,  oniversa  con- 
fuodunt,  rapiunt  et  dissipant.  «  Chanaan  »  Yero,qni 
commotio  dicitur,  ipse  diabolus  est,  vitionim  om- 
niuro  rex  et  princeps,  qui  totum  mundom  perturbat 
et  commovet,  et  imnquam  qoietum  esse  permittit. 
Et  quia  non  unius  regni,  sicut  c«eteri,  obtinet  SM 
principatum,  bene  hic  dicitur  :  «  £t  omnia  regnm 

ponitur  aUeluia;  utlandibns  Dominisancta  perfhiatiir 
Ecclesia,  cni  iale  manus  noscitor  pr»paratam.  » 
Cassiod. 


fld3 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


1194 


Chanaan.  »  Pcrcussit  igitur  Dominus  gentes  multas,  A 
et  occidit  reges  fortes,  quia  ipsum   diabolum  cum 
omni    exercitu  suo  fugavit  et  superavit.  Sed  quid 
amplius? 

«  Et  dedit  terram  eorum  hoereditatem,  hapredita- 
»  tem  Israel  populo  suo  .  •  Totus  mundus  successit 
in  ecclesiae  haereditatem,  cui  prius  diabolus  infpe- 

rabat. 

«  Domine,  nomen  tuum  in  fletemum,  Domine  me- 
»  morihle  tuum  in  sa^culum  saBculi.»  Victi  sunt,  in- 
qoil,  inimici,  omnes  reges  terrae  superati  sunt  ; 
«  periit  memoria  eorum  cum  sonitu  (Psa/.  ix,  8)  ;  » 
solunrmodo  nomen  tuum,  et  memoria  tuamanetin 
seternum. 


«  Qoi  fecit  coelos  in   intellectu,   qui  fondavit  ter- 
9  ram  supcr  aquas,  quifecit  luminaria  magna  solus ; 

>  solem  in  potestatem  diei,  lunam  et  stellas  in  po- 

>  testatem  noctis.  »  Vere  magna  sunt  haec,  et  quse 
ipse  solus,  et  nemo  alius  fecit.  Coeli  intellectuales  illi 
sunt,  qoi  his,  quos  videmus  superiores  suct»  qnos 
cogitare  quidem  inlelligere  possumus,  oculis  au- 
tem  videre  non  possumus.  Per  hos  autem  prophet» 
et  apostoli  signiiicantur,  qui  in  regno  coelorom,  quod 
est  Ecclesia,  superiores  et  majoris  intelligenliae  sont. 
Quod  autem  terra  super  aquas  fundata  esse  dicitur, 
nostram  scientiam  excedit.  Mlhi  autem  nonvidetur, 
mirabilins,  terram  super  aquas  esse  fundatam,  quam 
aquas,  quae  ejusdem  ponderis  sunt,  super  terras  in 


«  Quia  judicabit  Dominus  populom  suum,  et   in  ^  aere  volare  (871).   Possumus  autem  per  terram  Ec- 


» 


» 


»  servis  suis  consolabitur.  »  Scimus,  quasi  dicat,  et 
certi  sumus,  quia  amodo  non  reges  supradicti,  sed 
solus  Dominus,  qoi  est  justus  judex,  judicabit  po- 
pulum  suum.  Et  consolabitur  in  sanctis  suis  de  tan- 
lis  periculis  sua  gratia  liberatis.  Csetera  quae  se- 
qountur  usque  ad  finem  psalmi,  superius  exposita 

sunt. 

a  Simulacra  gentium  argentum  et  aurum,  opera 
9  manuum  hominum.  Os  habent,  et  non  loquentur ; 
»  oculos  habent,  et  non  videbunt ;  aures  habent,  et 
B  non  audient ;  nares  habent,  et  non  odorabunt;  ma- 
nus  habeut,  et  non  palpabunt ;  pedes  habent,  et 
non  ambulabunt;  non  clamabunt  in  guttore  suo, 
»  neque  enim  est  spiritus  in  ore  ipsorum :  similes 
»  illis  fiant  qui  faciunt  ea,  et  omnes  qui  conndunt  Z 
»  in  eis.  Domus  Israel,  benediciteDominum;  domus 
»  Aarcn,  benedicite  Dominum ;  domus  Levi,  bene- 
»  dicite  Dominum.  Qui  timetis  Dominum,  benedicite 
9  Dominom.  Benedictus  Dominus  ex  Sion,  qui  ha- 
>  bitat  iu  Jerusalem.  » 

PSALMLS  CXXXV. 

ALLELUIA. 

Totus  iste   psalmus   laudibus  Domini  plenus  est, 
quse  per  alleluia  signiticantur. 

«  Coniitemini  Domino,  quoniam  bonns  ;  quoniam 
B  jn  saecolum  misericordia  ejus.  >  Laudate,  inquit, 
Dominum,  quoniam  naturaliter  bonus,  et  misericors 
est,  et  hoc  sibi  soli  proprium  est,  nullusque  alius 
hoc  naturaliter  habet.  «  Confitemini  Deo  deorum,  -. 
»  confitemini  Domino  dominorum.  >  lllom,  inquit, 
laudate,  semperque  et  sine  finelaudate,  qui  omnium 
deorum,  et  dominorum  Deus  et  Dominus  est,  a  quo 
et  vos,  et  omnis  creatura  regitur  et  gubernatur,  et 
sine  quo  nihil  est. 

«  Qoi  facit  mirabilia  magna  solus.»  Et  qnae  magna 
mirabilia  fecit  ipse  solus? 

(871)  Duplici  modo  interpretatos  est  locum  hunc 
Cassiodorus.  «  Terram  dicere  potuit  super  aquas 
esse,  etiam  cum  mullo  spatio  distare  viderelur;  sic 
enim  et  coelum  dicimos  super  nos  dum  tamen  aeris 
magna  spalia  interesse  uoscantur.  Sive  sicut  aliis 
Tidetur  super  aquam,  juxta  aquam  intelligendam 
est...  vel  certe  spiritualiter  accipiendum  est :  quia 
saper  aquam  sacri  baptismatis  terra  nostra,  id  est 
corpus  reiicitur,  dum  religionis  stabilitate  iirma- 
tur. » 

Patrol.  GLXIV. 


clesiam  inteliigerequse  super  multos  populos  fundata 
est,  qui  per  aquas  signiiicantur ;  si  quidem  a  aquse 
multae  populi  multi.  «  Legitur  autem  in  Genesi,  quia 
»  fecit  Deus  duo  magna  luminaria,  lominare  majus, 
ut  praeesset  diei,  et  luminare  minus,  ut  praeesset 
nocti  (Gcn,  i,  16).  i  Et  hoc  est  quod  hic  dicitur  : 
«  Solem  in  potestatem  diei,  lunam  et  stellas  in  po- 
testatem  noctis.  »  Per  Iia;c  duo  magna  luminaria, 
duo  Testamenta  significantur,  quorum  alterum,  quod 
clarius  est,  praeest,  diei,  id  est  Christianis ;  alterum 
vero  praeest  Judaeis,  qui  semper  in  nocte  sunt,  et  in 
tcnebris  ambulant. 

«  Qui  percussit  iEgyptum  cum  primogenitis  eo- 
«  rum.  »  Jam  supra  dictum  est,  quia  iEgjptusmun- 
dum  significat,  cujus  primitiva,  originalia  peccata 
fuerunt.  Sed  hacc  percussa  et  deleta  sunt. 

t  Et  eduxit  Israel  de  medio  ejus,  in  manu  forti  et 
»  brachio  extento.  9  Sic  et  populus  Christianus  for- 
tissima  Ghristi  dextera,  in  cruce  extenta  et  elevata, 
de  hojus  mundi  tenebris  liberatus  est. 

«  Qui  divisit  roare  Rubrum  in  divisiones.  S8I  et 
»  eduxit  Israel  per  medium  ejus  (872).  »  Hoc  autem 
in  baptismo  iieri  videmus,  qood  unusquisqne  bapti- 
zandorum  aperit,  ex  eo  mundatos  et  sanctiflcatus 
edocitur.  Ibi  aotem  perit  diaI>oIus  cum  omni  exer« 
citu  suo,  quod  in  sequenti  versiculo  deciarator. 

«  Et  excussit  Pharaonem  et  exercitum  ejus  in 
»  mari  Rubro,  qoi  transdnxit  popolum  suum  per 
»  desertum.  »  Sancti  quoque  per  hoc  desertum,  ia 
quo  clamat  Joannes  Baptista,  ad  patriam  festinan- 
tes,  coelestis  panis  deliciis  saturaniur. 

«  Qui  eduxit  aquam  de  'petra  rupis.  n  —  a  Petra 
autem,  dicit  Apostolus,  erat,  Christus  (I  Cor,!.^  4),  n 
qui  fidelibus  suis  iu  Evangelio  clamat :  «  Si  quis 
sitit,  veniat  ad  me  et  bibat,  de  ventre  ejus  fluent 
aquae  vivae  (Joan,  vii,  37).  o 

(872)  (c  Priscae  anctoriiatis  viri  mare  Rubrum  in 
duodecim  divisiones  dixerunt  esse  partitum,  quantas 
tribus  constat  fuisse  Judeeorum.  Ideo  enim  plurali 
nomeropositum  est,  in  divisioneSy  ne  putaretur more 
Rubrum  uno  itinere  fuisse  transmissum.  Sed  potest 
hoc  et  spiritualiter  congruenter  adverti.  Rubrom 
mare  est  saeculi  istius  permista  profunditas,  qiiam 
multis  divisionibus  transimus,  quando  conversi,  ad 
terram  viventium  Domini  manere  festiaamos.  » 
Gabsiod. 


38 


1195 


S.  BRUNONIS  EPISG0P1  SIGNIENSIS. 


. .  A 


€  QqI  perenssit  reges  magnos,  et  occidit  reges  A  dicebant :  c  hymnum  cantate  nobisde  canticis  Sioi 

Quibus  nos  in  cordibusnoFtrisrespondebamus, 
«  Quomodo  cantabimus  canticum  DomiDi  in  tera 


>  mirabiles  :  Sen  regem  Amorrhaeoram,  et  Og  re- 
»  gem  Basan,  et  dedit  terram  eorum  heereditatem 
»  Israei  servo  suo.  »  Hec  autem  superius  exposui- 
mus. 

«  Quia  in  humilitale  nostra  memor  fnit  nostri  Do- 
>»  minus,  et  redemit  nos  de  manu  inimicorum  no- 
»  strorum.»  Ideo,  inquit,  Doniinus  supradictos  reges 
percussit,  et  ioimicos  nostros,  qui  nos  miilium  af- 
flixerant  et  humiliaverant,  quia  in  ipsa  humilitate  et 
afflictione  nostra  benigne,  et  misericorditer  memor 
fuit  nostri. 

a  Qai  dat  escam  omni  carui.  »  1n  quo  ejus  miseri- 
cordia  maxima  et  ineffabilis  commendatur.  «  Con- 
fitemini  Deo  coeli  ;  »  quia  nuUi  alii,  sed  ipse  solus 
laudandus  est.  •  Contitemini  Domino  dominorum, 
»  quoniam  bonus  quoniam  in  sseculum  misericor-  ^ 
»   diaejus.  o 

PSALMUS  CXXXVI. 

DAVIO    PSALMUS    JBREMI^. 

In  hoc  psalmo  David  introducit  Jeremiam  loquen- 
tem,  qui  simul  cum  aliis  in  captivitatem  Babylonis 
ductus  est. 

«  Super  flumina  Babylonis  illic  sedimns,  et  ilevi- 

>  mos,  dum  recordaremar  tui,  Sion.  >  Iste  psalmus 
et  secundum  litteram  inteliigitur  de  Judaeis,  qui  Ba- 
byloniam  io  capiivitatem  ducti  sunt,  et  spiritualiter 
de  Christianis,  qui  in  mundi  hujus  captivitate,  multa 
a  tyrannis   et  hipreticis   passi  sunt.   Babylon,  con" 


»  aliena?  »  Hoc  est  enim  qaodDominus  ait  :  «  Nolik 
dare  sanctum  canibus,  neque  spargere  margarda| 
ante  porcos  (Matth.  vii,  6).  »  Unde  et  alibi  dicilori 
t  In  corde  meo  abscondi  eloqoia  tua,  at  non  p« 
tem  tibi  (PsaL  cxviu,  H).  »  Hinc  est  quod  sajiet 
martyres  a  tyrannis  interrogati,  sicut  in  eoru 
passionibus  legitur,  multoties  respondere  nolebul 

•  Si  oblitus  fuero  tui,  Jerusalem,  obliviscatur  jk 
»  dextera  mea.  »  Qui  solam  hanc  vitam  diiigit,  ct 
totum  se  carnis  voluptatibus  et  desideriis  tradit, 
ilie  utique  obliviscitur  coelestis  Jerusalem.  Et  hm 
quidemoblivisciturdextera  sua,  quia  nihil  agit^qiHd 
spectat  ad  utiiitatem  animse  sase. 

u  AdhaBreat  lingua  mea  faucibus  meis,  si  non  nie- 
9  minero  tui.  •  Optat  se  mutom  et  elinguem  ia  aliii 
fieri,  siejuslaudes,  ubi  opportunum  fuerit,  noaprf- 
dicaverit. 

«  Si  non  Jproposuero  tui  Jernsalem  in  Mt  prio- 
»  cipio  iaetitice  mese.  »  Non  enim  proposuis^et,  a 
plusquam  eam,  aliquid  aliad  dilexisset.  Quid  enia 
sic  optandum  et  diligendum  est,  sicut  summum  t^ 
num  et  vita  aBterna? 

<t  Memento,   Domine,  filiorum  Edom  in  die  itn- 
»  salem,  qui  dicunt  £xinanite,  exinanite   usqoeid 
»  fundamentum  in  ea.  »   Edom,   qui  sanguineusi^ 
terrenus  interpretatar^  omnes  Ecciesiee  persecutora, 
/"65^*0  interpretatur,  cujus  fiumina  omnes  mundi  hu-  p  et  prfficipue  tyrannos  et  hfiereticos  desiguat.  Etisd 


jns  populoset  nationes  signiOcant,  siquidem  «  aqusB 
multffi  populi  multi.  »  Sancti  igitur  memores  ccele- 
stis  Jerusalem,  ad  cujus  beatitudinem  omnes  alios 
secuuj  ducere  cupiebant,  quasi  superaltam  tluminis 
ripam  sedentes,  et  praecipitium  metuentes,  prsedi- 
cabant  et  fiebant,  et  nihil  multoties  proficiebant. 
Fl^bant  igitur  non  timore,  sed  nimio  desiderio 
illius  beatitudinis,  ad  quam  venire  festinabant. 

«  Iq  salicibus  in  medio  ejus  suspendimus  organa 
»  nostra.  «  Per  salicem,  quce  tenacissima  arbor  est, 
etadligandum  aliquid  satis  idonea,  memoria  signi- 
ficatur,  quae  videiicet  memoria  omnia  qua^cunque 
scimus,  quasi  iu  uno  fasce  ligata  tenemus.  Videntes 
igttur  praedicatores,  quod  verba  sua  ab   infideiibus 


quidem  sunt,  qui  et  corde  et  yoee  dicere  dod  c& 
sant,  ut  usque  ad  fundamentnm  domus  Doouii 
destrnatur.  In  die  autem,  qua  Jerusalem  glorilicali- 
tur,  venturi  sunt  isti  in  memoriam  Domini,  ut  peih 
tus  confundantur. 

«  FiJia  Babylouis  misera,  beatus  qui  retribuettiH 
»  retributionem  toam,  quam  tu  retribuisti  nubis.* 
Filia  Babylonis  filia  mortis  etconfusionis,  caro  nostt 
est,  vere  misera  et  misericordise  indigna :  ipsa  di! 
afQixit,  ipsa  nos  mortis  legibus,  tantisque  passioni* 
bus  et  calamitatibus  subdidit.  Hoc  et  nos  ipsi  Um 
debemos,  ut  ei  vicem  reddamus,  et  prseter  eas  qes 
in  vita  patitur,  spontaneis  passionibus  et  tribulit» 
nibus  aifiigamus. 


de^piciebantur,  et  uihii  praedicando  proticiebant,  et  ^      c  Beatus  qui  tenebit   et  allidet  parvulos  taosii 


multi  ab  ipsa  pra?dicatione  aliquando  cessabant,  et 
suae  prsdicatiouis  organa  memoriee  commenda- 
bant. 

«  Quia  illic  interrogavernnt  nos,  qoi  captivos 
»  duxerunt  nos  verba  cantionum.  >  Non  ad  discen- 
dum,  sed  ad  reprehenJeudum  et  irridendum  eos  in- 
terrogabant ;  et  ideo  sancti  tacebant  et  respondere 
nolebant,  quia  quasi  joculatores  eos  habebaut.  Uode 
et  subditur  :  «  £t  qui  adduxerunt  nos,  i  ^irridendo 

(873)  Idem  commentatns  est  Cassiodorus,  de  his 
parvuli»  iutelligehs  vitia  carnis  in  nobis  niature  re- 
Irenanda  antequam  adolescaiil.  £t  ad  iUa  verba, 
«  allidet  ad  petram,  inquit,  ut  non  moretur  tenens, 
DevoloDtas  blanda  sabripiat.  Allidet,  ait,  adpetranif 


»  petram.  »  Beatos,  inquit,  ille  eril,  qoi  parTBl* 
Babylonis  tenebit,  ligabit,  frenabit  et  crescereo« 
permittet,  per  quos  motos  carnales,  volaptatestl 
concupiscentise  significantur,  quse  interimi,  da 
parvae  sunt  et  teneri  possnnt;  adaltae  vero,  9« 
magno  labore,  magnaque  Dei  misericordia  teoerie 
superari  non  possunt.  Hos  ad  petram  allidere,  ^ 
Christi  memoria,  fortitudine  et  adjutorio  sap«> 
re  (873). 

in  Dominum  utique  Salvatorem,  de  quo  "seriptsi 
est :  Pttra  autem  erat  Christtu  (I  Cor.  x,  4);  ats:^ 
tim  coofracta  dispereant,  quae  nos  teterrimisB^ 
tibus  instigabaut.  »  Gassiod.  1 


I 


EXPOSITIO  IN  PSia.MOS. 


ii98 


PSALMUS  GXXXVII. 

IPSI    DAVID. 

,  inquit,  David,  qui  omnia  fecit,  qni  mundum 
it,  cui  aogeli  serviont,  qui  humilia  respicit,  et 
longe  cogooscit,  loquitur  Ecclesia  in  hoc 
3,  et  ez  toto  corde  eum  iaudat  et  benedicit. 
)niitebor  tibi,  Domine,  in  toto  corde  meo.  > 
ibiis  taotum  te  laudabo,  sicot  quidam  fdcere 
,  sed  in  toto  corde  meo;  quia  non  ad  labia, 
I  cor  te  respicere  scio  et  intelligo.  «  Quooiam 
isti  omnia  verba  oris  mei.  »  Hoc  autem  fecisti, 
abia  cordi  et  cor  labiis  concordabat.  Unde  et 
lus  ait :  c<  Si  duo  ez  vobis  coosenserint  de 
re;  quod  petetis,  fiet  vobis  (Matth.  xviii,  19).  » 


A  tio,  et  patientia,  aliisqae  virtutibas  698  pro  tem- 
pore  et  necessilate  eam  corroborat. 

•  Confiteantur  tibi,  Domine,  omnes  reges  terre, 
»  quooiam  audierunt  omnia  verba  oris  tui,  et  can- 
»  tent  in  canticis  Domino.  »  Illi  reges  terras,  qui 
omnia  verba  Dei  ezaudisse  dicuntur,  et  qui  ad  con- 
fitendom,  et  ad  cantandum  ejus  cantica  idonei  sunt, 
episcopi  et  sacerdotes,   omnesque  EcclesiiB  rectores 
intelliguntor.  Tales  enim  et  pro  ofticio,  et  pro  forti- 
tudine,  et  pro  sapientia,  et  coostantia  eum  landare 
et  prsedicare  debent.  Cantent  igitur  in  canticis  Do- 
mioo,  «  quoniam  magnaest  gloria  Dumini,  quoniam 
»  ezceisus  Dominus,  et  humilia  respicit,  et  aita  a 
•  longe  cognoscit.  »  In  his  paucis  verbis   pene  tota 


\  autein  verba  oris  ejus  exaudivit,  quia  totum  g  evangelica  praedicatio  continetur.  Prius  enim  scire 


ejus  desiderium  adimplevit.  »  Et  in  conspectu 
elorum  psallam  tibi.  »  Qui  in  conspectu  ange- 

psallit,  sapienter  eum  psallere  oportet.  Sa- 
!r  autem    psallit,  qui  pura  cordis  intentione 

laudat.  Perangelos  autem,non  solum  virtutes 
tes,  quse  nobis  ad  custodiam  datffi  sunt,  sed 
>iarum  quoque  rectores  et  custodes  intelligere 

3US. 

dorabo  ad  templam  sanctum  tuum,  et  conQte- 
nomini  tuo,  Domine.  »  Adorare  ad  templum 
templo  hoc  in  ioco  idem  significat.  Unusquis- 
utem  nostrom  adorat  Deum  in  templo  sancto 
quando  eum  adorat  in  secreto  pectoris  sui. 
apostolus  ait :   «  Nescitis  quia  templum  Dei 


et  credere  debemus,  quia  ubique  et  in  omnibus  glo- 
riosus,  et  super  omuia  ezcelsus  est  Dominus,  et 
omnia  ei  subjecta  sunt,  sicut  suo  Creatori  et  Domino. 
Deiode  vero  quid  veiit  et  quid  nolit  scire  debemus, 
qoia  aliter  ejos  voluntatem  facere  non  possumus. 
Diligit  enim,  sicut  hic  dicitur,  homiles;  reprobat 
soperbos,  deponit  potentes  de  sede,  et  ezaltat  ha« 
miles  :  u  homilia  respicit,  etalta  a  looge  cognoscit.  » 
Ei  illa  qoidem  miserendo  respicit,  illa  veropuniendo 
agnoscit. 

«  Si  ambulavero  in  medio  tribulationis,  vivificabis 
»  me,  et  super  iram  inimicorum  meorom  eztendisti 
»  manum  tuam,  et  salvom  me  fecit  deztera  taa.  » 
Quia,  quasi  dicat,  semper  me  respicis,  et  respicien- 


et  Spiritus  sanctos  habitat  in  vobis?  Templum  ^  do  custodis,  ideo  ubique  securus  som,  neqoe  ipsas 


Dei  sanctum  est,  qood  estis  vos  (i  Cor,  iii, 
•  Unde  et  Duminus  ait:  c  Tu  aotem  cum  ora- 
,  intra  in  cubiculum  tuum,  et,  clauso  ostio,  ora 
m  toum  (Matth,  vi,  6).  »  In  corde  igitor  orare, 
cordd  Deum  laudare  debemus. 
luper  misericordia  et  veritas  tua.  »  Laudabo, 
it  te  et  confitebor  nomini  tuo,  de  magna  mi- 
)rdia  et  veritate  tua.  Conjuncte  tibi  sunt  mise- 
dia  et  veritas,  quia  misericordia  fecit  sicot  pro- 
,  et  faciendo  se  veritatem  es3e  ostendit. 
}uoniam  magnificasti  supernos  nomen  sanctum 
im.  »  Magnificavit  autem  Duminus  nomen  san- 

suum  super  nos,  quia  secundum  sui  nomiois 


mihi  illatas  tribulationes  pertimesco,  quia  et  mor- 
tuum  me  soscitabis  et  vivificabis,  et  de  omnibas 
inimicis  meis  me  vindicabis.  c  Domine  retribue  pro 
me.  »  Retribue,  inquit,  Domine,  inimicis  meis 
dignam  retributionem  pro  m**,  sic  tamen,  si  in  hac 
malitia  sua  perseverant.  Si  vero  conversi  fuerint,  et 
se  peccare  cognoverint,  fac  eis  misericordiam,  «  et 
9  opera  manaum  tuarum  ne  despicias ;  v  sed  mise- 
ricordia  tua  etiam  soper  illos  maneat  in  cetemum.  » 

PSALMUS  CXXXVIII. 

IN  FINKM   PfALMUS  DAVID. 

In  finem  hunc  psalmom  referendom  essePropbeta 
nos  docet,  per  quem  Christum,   et  Ecclesiam  intel- 


pretationem  salvavit  nos;  si  quidem  Jesus,  saZ-  ]}  ligimus.  «  Finis  enim  legis  Christus  est  (Rom.  z,  4).  • 


interpretatur.  In  hoc  enim  hoc  nomeu  comple- 
est,  quia  quod  significat,  magnifice  compietum 

[n  quacunque  die  invocavero  te,  ezaudi  me.  9 
i  si  feceris,  «  moltiplicabis  in  anima  mea  vir- 
.em  tuam.  »  Semper  exauditur  Ecclesia,  etsi 
semper  ezaudiri  videatur,  quia  in  nallo  alio 
ezaudiri  a  Deo,  nisi  in  his  qu®  placeant  Deo. 
.  et  si  ejus  petitio  aliquando  differatur,  ezaudi- 
ameo,  cum  suo  tempore  completur.  Muitiplicat 
linus  in  Ecclesia  virtutem  suam,  quia  et  sapien- 

74)  Ex  persona  populi  fidelis  inteUigentis  lyomini 

ttiam,  et  quod  nulla  etiam   secreta  majestatem 

fatlere  possunty  juzta   cardinalis    Thummasii 

rpretttionem,  psalmius   cmpimUur;   ac  proin* 


ipse  est  «  Alpha  et  Omega,  priocipium  et  finis  (Apoc. 
I,  8).  »  De  Ecclesia  quoqoe  dicit  Apostolus  :  «  Nos 
somus  in  qaos  flnes  seculorum  devenerunt  (I  Cor* 
z,  M).  . 

«  Domine,  probasti  me  et  cognovisti  me.  »  Iii  hoc 
psalmo  loquitur  Propheta,  et  alii  ejusdem  perfectio- 
nis.  Domine,  inquit,  c  probasti  me,  »  et  probando 
c  cognovisti  me  (874).  ■  Non  qood  probatione  indi- 
geat,  qui  novit  omnia,  anteqoam  fiant;  probavit 
igitur  propter  nos,  et  probando  clariores  fecit,  qaia 
aliter  cognoscere  non  potuimus.  «  Ta   cognovisti 

de  ita  Prophetam  loquentem  inducit  :  Domine,  tu  me 
totum  exytoratum,  et  cognitum  kabeSf  etc,  ita  inter- 
pretatum  fuisse  S.  Brunonem  «tjus  ezpositio  mani- 
zestat. 


1199 


S.  BRDNONIS  EPISCOPI  SI6N1ENSIS. 


»  scssionem  meam,   resurrectionem  meam.  >  'Quo-  A  giat;  neque  enim  homo  velocior  esse  potes 


modo  sedi,  qoomodo  docni,  qnomodo  in  bono  per- 
seyeravi,  cum  quanta  gravitate  me  habui,  tn  vidisti 
et  cognovisti.  Et  si  aliqaando  carnis  fragilitate 
cecidi,  quomodo,  quam  cito  et  quam  viriliter  sur- 
rezi,  tu  optime  nosti;  unde  hoc?  Tu  enim  «  intel- 
» lezisti  cogitationes  meas  a  longe.  »  A  longe 
quidem,  qui  ab  seterno,  et  ante  mundi  constitutio- 
nem  cognovit  Dominus  et  actiones  nostras  et  cogi- 
tationes.   Unde  adhuc  subditur  :  «  Semitam  meam 

>  et  directionem  meam  investigasti,  et  omnes  vias 

>  meas  praevidisti.  Et  tu  scis  qaia  non  est  dolus  in 

>  lingua  mea,  »  et  ea,  quse  dico  vera  sunt,  pnra 
et  manda,  et  sine  fallacia  sunt.  Omnia  enim  videt 
Dominus,  et  angustas,  et  amplas  vias,  per  quas  am- 
bulamus,  et  direcliones,  et  correctiones,  quibus 
opera  nostra  et  itinera  noslra  dirigimus  et  castiga- 
mus.  Unde  et  subditur  : 

«  Ecce,  DominQ,  tu  cognovisti  omnia  novissima  et 

>  antiqua.  »  Nihil  enim  fuit,  vel  est,  vel  futurum 
erit,  quod  ipse  non  noverit.  c  Tu  formasti  me,  et 
posuisti  super  me  manum  tuam.  >  Si  quid  igitur  in 
eo  laudabile  est,  non  ipsius,  sed  Dei  est/  Taie  est 
iilud  quod  alibi  quoque  a  Domino  dicitur  :  «c  Prius- 
quam  te  formarem  in  utero,  novi  te,  et  antequam 
exires  de  ventre,  sanctificavi  te  {Jer.  i,  3).  »  Non 
igitur  se  ipsius  iandant  sancti,  quia  tales  sunt,  sed 
ilium  potius  taudant  a  quo  tales  formati  sunt. 

«  Mirabilis  facta  est  scientia  tua  cz  me.  >  Et  tam 


B 


nitendum,  quam  Deus  ad  indulgendum.  H 
ipse  ait :  «  Quacunque  hora  peccator  conversi 
omninm  iniquitatum  ejns  non  recordabor 
xzzm,  if).  >  Poeniteat  igHur  homineni,  et  i 
Dei  effngere  poterit. 

€  Si  sumpsero  pennas  meas  ante  lucem. 
>  tavero  in  postremo  maris.  »  Tunc,  subaudit 
tuam  effagere  potero.  Sumamas  ergo  pennai 
per  quas  remedia  poenitentise  significani 
quibus  ad  maris  hujus  postrema  volare  no 
raus.  Ante  lucem  antem  penqas  suscipimus, 
cata  nostra  ante  Deum,  qni  est  vera  luz, 
corde  manifestamas.  Quod  ergo  dicitur  anti 
tale  est  ac  si  diceretur  coram  luce,  vel  in  p 
lucis.  Et  illi  quidem  habitant  in  postremo  m 
mundi  bujus  naufragiaet  flagitia  evaserunt.  C 
evaserint,  sequentia  manifestant. 

«  Etenim  illuc  manus  tua  dedncet  roe,  el 
9  me  dextera  tua.  »  Hsec  deztera  tenuii  Peti 
cum  mergeretnr,  Dominus  ait :  «  Modicse  fid 
dubitasti?  >  (Matth.  ziv,  31). 

«  Et  dixi :  Forsitan  tenebrse  conculcabui 
Si,  inquit,  mundom  relinquere  et  ad  te  v 
luero,  «  forsitan  tenebrae  conculcabunt  mc 
autem  tempore  martyruro  multis  accidisse 
qui  ad  Christi  fidem  confugientes  a  tenel 
culcati  sunt,  per  quas  iniqui  homines  signi 
De  quibus  Apostolus  ait  :  cFuistis   aliqnan 


mirabilis,  et  sic  conforlata  et  ezaltata,  nt  ad  eam  G  brse,  nunc  autem  iuz  in  Domino  (Ephes. 


periingere  non  valeam.  Si  ergo  se  ipsum  inteliigere 
et  cognoscere  non  valet,  quomodo  ea  quse  eztra  sunt 
intelligere  valeat?  Qua  fronte  miser  homo  de  Deo 
disputare  prsesumit,  qui  de  se  ipso  rationem  reddere 
nescit?  «  Mirabilis,  »  inquit,  a  facta  est  scientia  tua.  » 
Non  ez  te  tantum,  non  ez  mundi  creatione,  &S4 
sed  ez  me  ipso,  qui  me  ipsnm  videre  non  possum. 
Miser  ille  qui  te  offendit,  quia  nusquam  iram  iuam 
elfugere  potest.  Et  hoc  est  quod  ait : 

c  Quoiboaspirita  tuoTetqaoa  facietuafugiam?» 
Se  ipsum  pro  aliis  ponit,  ut  quod  de  se  dicit,  de 
omnibus  inteiligatur.  Quo  ibo,  inquit,  a  spiritn  irae 
inad,  et  quo  fugiam  a  facie  indignationis  tuie?  Qui 
nbique  es,  et  omnia  vides. 

c  Si  ascendero  in  coelam,  tu  illices,  si  descendero 
» in  infernum,  ades.  >  Ascendimus  autem  non  pe- 
dibus,  sed  precibus  in  coelum,  quando  eos  qui  in 
coelis  sunt  in  nostrum  adjutorium  invocamus.  Inde 
vero  in  infernam  descendimus,  quando  eos  qui  in  hoc 
mundo  sunt  similiter  deprecamur.  Ad  coeli  namque 
comparationem,  mundus  iste  infernas  vocatnr,  quia 
inde  infernus  dicitur,  eo  qnod  infcrior  sit.  Cui 
igitur  Deus  iratus  est,  neque  eorum,  qui  in 
coelo  sunt,  neque  eorum,  qui  sunt  in  terra 
adjutorium  habere  potest.  Una  igitur  sola  et  singu- 
laris  causa  est,  qua  homo  iram  Dei  effugere  potest, 
hffic  videlicit,  nt  fugiens  se  ipsum,  ad  Deum  confu- 


Deque  ipsis  in  Evangelio  dicitur  :  «  quii 
tenebris  lacet,  et  tenebrse  eam  noncomprebf 
(Joan.  I,  5).  »  Tales  itaque  tenebrae  eos  conc 
et  occidebant,  quos  ad  Christi  fidem  transi 
bant.  Sequitur  :  «Et  noz  illuoainatio  mea  iii 
meis.  »  Tenebrsp,  inquit,  conculcabunt  mc 
mortem,  quae  per  noctem  significatury  deda< 
sed  ipsa  noz  et  ipsa  erit  illuminatio  mei 
«,In  deliciis  meis.  »  Nisi  enim  mora  prins  i 
sisset,  ad  illas  tantas  delicias  pervenire  i 
tuisset. 

«  Quia  tenebrse  non  obscurabontur  abs  te 
■  sicut  dies  illuminabitur.  >  Ideo,  inquit,  di 
D  noz  erit  illuminatio  mea,  quia  scio  et  certi 
«  quod  tenebrse  non  obscurabuntur  abs  te 
moz  ut  pro  tuo  uomine  interfectus  fuero, 
tenebris,  recto  et  claro  itinere,  ad  te  perven 
illa  noz  sicut  dies  illuminabitur  mihi,  in 
hujus  mundi  tenebris  ad  tuae  claritatis  glor 
venire  contigerit. 

«  Sicut  et  tenebrse  ejus,  ita  et  lumen  ejus. 
enim  illius  noctis  tenebrs  multse  sunt,  ita  el 
ejnsdem  noctis  multum  et  ineffabile  erit  (B75) 
plus  noctis  et  tenebrarum  suscipiet  caro,  qua 
et  claritatis  in  illa  vita  snscipiet  anima. 

c  Quoniam   tu,  Domine,  possedisti  renes 
»  suscepisti  me  de  utero  matris  me®   :  coi 


(875)  Hic  locns  mntilns  in  editione  Marchesii,  ez  cod.  S.  Crncis  Minor.  io  I^anrent.  reiniegrttar. 
concordat  codez  Ghisianus. 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS 


1202 


.,  Domine,  quoniam  terribiiiter  magniticatas 

»  Ideo,  inquit,  coofitebor  tibi,  Domine,  et 
bo  te,  quia  possedisti  renes  meos,  neque  luxu- 
eccatum,  inter  alia  omnia  peccata  sordidissi- 

mibi  dominari  permisisti,  et  quia  suscepisti 
3  utero  matris  meee,  et  sub  tuse  protectionis 
dia  conservasti  et  de  tantis  periculis  liberasti. 
er  ex  hoc  quoque  cootitebor  tibi,  Dominc,  et 
bo  te,  c  qnoniam  terribiliter  magnificatus  es.  » 
biliter  muitoties  magnificatus  est  Dominus, 
s  et  maximis  plagis  suos  conterens  inimicos, 

in  diluvio,  in  mari  Rubro,  in  Sodomis,  et  in 
s  aliis  locis.  n  Mira  opera  tua,  et  anima  mea 
it  nimis.  »  Moltum  mirabilis  est  ille,  cujus 

tam  mirabiiia  sunt,  quse  iile  .quidem  bene 
»scit ;  quia  in  illis  se  exercet,  non  solum 
do,  sed  et  agendo. 

on  est  occultatum  os  menm  abs  te,  quod  fe- 
i  in  oculto.  >  De  ore  cordis  loquitnr,  cujus 

solus  Deus  cognoscit  (876).  6S6  Quantum 
I  iste  aliis  bumilior  fuerit,  in  eo  ostendit  quod 
antiani  suam  in  inferioribos  terree  fuisse  dicit : 
mperfectum  meum  viderunt  oculi  tui.  » Imper- 
•nem,  inquit,  meam  tu  vidisti,  et  quantum  a 
.  et  consommata  justitia  minns  habuerim  co- 
sti.  Verumtamen  omnes  fideles  tui,  et  amici 
3on  imperfecti,  sed  perfecti  scribentur  in  libro 
St  boc  est  quod  dicit :  «  Et  in  libro  tuo  omnes 
mtur.  »  Quales?  «  Dies  formabontur,  et  nemo 
iis.  »  Liber  Dei,  ipsa  ejus  memoria  est,  in  qoa 
oa  sanctorum  omniom  continentur.  Dies  autem 
ibuntur  omnes,  quia  clari  et  splendidi ;  et  sicut 
.um  est :  «  fulgebont  justi  sicut  sol  in  regno 

>  et  nemo  ejus  claritate  et  perfectione  carebit. 
lihi  autem  nimis  honorificati  sunt  amici  tui, 
s  ;  nimis  confortatus  est  principatus  eorom.  » 
enim  et  in  coeio  et  in  terra  honorificati  sont, 
t  incoeloet  in  terra  tantam  putestatem  habent, 
hic  et  ibi,  quos  ligant,  ligentur ;  et  quos  sol- 

solvantur  :  ibi  scripti  sunt  in  libro  vitce,  et  hic 
oria  eorum  clarissima  et  perpetua  manet,  et 
nimis  confortatus  est  pnncipatuseorum,quibus 
lus  non  sufticit,  sed  supcr  coelos  obtinent  prin- 
im. 

linumerabo  eos,  et  super  arenam  multiplica- 
itur.  »  Innumerabiies,  inqoit,  sunt,  et  velut 
i  maris  numerari  non.  possunt.  Multiplicantqr 
Q,  et  in  hoc  super  arenam  maris,  quia  multo 
s  sunt  Ghristiani,  quam  Jodffii,  qui  per  arenam 
lcantur.  Hincest  enim  quod  Abraham  a  Domino 
ir  :  c  Sic  erit  semen  tuum  sicut  stellse  coeli,  et 
arena,  qoae  est  in  littore   maris  {Ephes,  xxii, 

>  per  stellas  Christianos,  et  per  arenam,  qnce 
)us  [conculcatur,  Judseos  signiflcans. 

6)  Hic  S.  Brono  nimis  indolsit  studio  mystici 
is,  quod  05  ossis,  pro  ot  ori$  exponit.  S.  enim 
stinus  ut  penitus  seoiiivocationem  atiferret  nsus 
icentia  ossum  appellans  :  «  Ecce,  inquit,  in 
t  est  substaniia  mea,  in  inferioribos  terra  est 


A  «c  Resnrrexi,  et  adhnc  snm  tecum.  »  Dixit  raodo 
superius :  «impeifectum  meum  viderunt  ocoli  tui;  » 
nunc  antem  ab  illa  imperfectione  se  surrexisse,  et 
in  Domino  fideliter  firmiterque  mansisse  se  dicit,  ut 
et  ipse  simul  cum  aliis  scribatur  in  libro  vitse,  et 
inter  alios  dies  formetur  et  gloriiisetur. 

«  Si  occideris,  Deus,  peccatores,  viri  sangninum 

>  declijate  a  me.  >  Omnes  illi  occiduntur  et  mo- 
riontur,  qui  a  Deo  separantur  et  dividuntnr.  Si, 
inquit,  peccatores  a  te  repellas,  et  a  tuo  conspectu 
separes ;  et  ego  dicam  illis  :  «  Yiri  sanguinum  decli^ 
nate  a  me ;  »  neqoe  illis  communicabo,  quos  tuam 
gratiam  non  habere  cognoscam.  Tunc  enim  pecca- 
tores  a  Domino  occidontur.   qoando  excommuni- 

B  cantur,  et  Ecclesise  sententia  feriuntur. 

«  Quia  dicitis  in  cogitationibus  vestris  :  accipient 

>  in  vanitate  civitates  suas.  »  Merito,  inquit,  o  viri 
sangninnm  vos  fugimus,  et  a  nostro  consortio  sepa- 
ramus,  quia  male  et  iniqne  et  de  Deo  ipso,  et  de 
ejus  Ecclesia  judicatis  et  cogitatis.  Viri  sanguinum 
praecipue  hceretici  intelliguntur,  qni  corpus  et  ani- 
mam  perdunt,  et  totum  hominem  interQciont.  Et  isti 
quidem  dicunt  de  viris  sanctis  et  catholicis  in  cogi- 
tationibns  sois.  Accipiant  in  vanitate  civitates  suas, 
quia  sic  excsecavit  eos  malitia  eorum,  ut  quidquid 
in  Ecclesia  agitur,  totum  vanum  et  inutile  esse 
credant. 

c  Nonne  qoi  oderunt  te  Deus,  oderam  illos,  et 
C  >  super  inimicos  tuos  tabescebam  ?  »  Merito  tales 
peccatores  Deus  occidit,  et  a  toto  suo  corpore,  quod 
est  Ecclesia,  repellit ;  qoia  ipsi  sont,  qui  eum  odio 
habent,  et  qui  ei  specialiter  sunt,  inimici.  Tales  an- 
tem  quantum  fugere  et  evitare  debeamus,  haec  verba 
nos  docent. 

c  Perfecto  odio  oderam  illos,  et  inimici  facti  sont 
»  miiii.  »  Bonum  et  perfectom  odiom  est,  quando  et 
naturam  diligimus,  et  vitium  odio  habemus.  «  Hse- 
reticum  hominem,  dicit  Apostolus,  post  unam  et 
secundam  correctionem  devita  (Tit.  iii,  10).  ■  Qood 
utique  non  dixisset,  nisi  ejus  comniunionem  pericu- 
losam  esse  cognosceret. 

«  Proba  me,  Dens,  et  scitocor  meom,  etinterroga 
D  »  me^  et  cognosce  semitas  meas.  »  Beatus  ille,  quem 
sic  sna  conscientia  defendit.  Adhuc  probari  desi- 
derat,  qui  in  ipso  principio  psalmi,  se  probatnm 
fuisse  dicit,  quoniam  et  cogitatione  et  operatione 
mundum  etpurum  se  essc  intelligit.  c  Etvide  sivia 
»  iuiquitatis  in  me  est,  et  deduc  me  in  viam  «ter- 
»  nam.  •  Postqoam,  inquit,  probaveris,  interroga* 
veris,  et  si  vis,  quasi  dicat,  igne  examinaveris,  et 
cognoveris  me,  et  viam  iniquitatis  non  inveneris  in 
me,  deduc  me,  in  viam  eeternam.  In  via  seterna  illi 
sunt,  qui  jam  ulterius  ad  viam  peccati  et  mortis 

substantia  mea  ;  et  habeo  tamen  ossum  intrinsecus, 
quod  formasti.  »  Non  omittam  concinnam  card. 
Thommasii  expositionem.  «  Non  est  tibi  occultatum 
ne  unam  ouidem  ex  ossibui  meis,  qiue  inihi  fecisti 
in  abfconoiio  ventria  mafthi  idm»» 


\ 


**^3  S.  BRUNONIS  EPISCOPl  SIGNIENSIS  4204 

decliaara  non  timent.  Sed  hcc  via  in  hac  vita  non  A  Domine,  vocem  orationis  mece.  »  Dicit  Ecclesia  se 


invenitar. 

6M  PSALMUS  CXXXrX. 

IN  FINEM  PSALMCS  DAVID. 

Quid  significet  in  fioem,  et  quid  significet  psalraus 
David  s«pe  jam  diximus  (877). 

«  Eripe  me,  Domine,  ab  homine  malo,  a  viro 
»  iniquo  libera  me.  »>  Ecclesia  loquitur,  et  rogat 
Domioum,  ut  ab  homine  maio  eam  eripiat,  per  quem 
diaholus  et  hfieretici  significantur.  Isti  enim  et  mali, 
et  iniqai  sunt,  et  plus  omnibus  aliis  Ecclesiam  per- 
sequuotur  (878). 

«  Qai  cogitaverunt  malitias  in  corde.  »  Malitias 
enim  in  cordecogitant,  quia  in  hocmaxime  labordnt, 
quomodo  viros  cathoiicos  decipere  et  in  hffiresim 
trahere  possint.  c  TotaMie  constituebant  prcelia.  » 
Tota  die  disputare  et  contendere  volunt,  multisque 
argamentationibus  veritatem  impugnare,  et  suos 
errores  defendere  parati  sunt. 

«  Acuerunt  linguas  suas,  sicut  serpentes,  vene- 
»  num  aspidura  sub  labiis  eorum.  »  Bene  hflBretici 
serpentibus  comparantur,  quia  labiles,  tortuosi  et 
veneno  pleni  sunt  :  veneno  autem  aspidum,  quod 
insanabile  dicilur,  qaia  et  heBreticoram  doctrina 
mortifera  et  insanabilis  est. 

«  Castodi  me,  Domine,  de  manu  peccatoris,  et  ab 
»  hominibus  iniquis  libera  me.  »  Peccator,  diabo- 
lus;  iniqui,  hoBretici  sant :  malus  magister  malos 
discipalos  habet.  De  omnibus  custodiri  et  liberari 
postulat,  qaia  omnium  insidias  pertimescit. 

«  Qui  cogitaverunt  supplantare  gressus  meos.  » 
Quomodo  ?  «  Absconderunt  superbi  laqueum  mihi  » 
Sola  superbia  et  arrogantia  hspreticos  facit,  quia, 
dum  alta  sapere  volunt  et  humilibus  consentire 
nolunt,  in  hffiresim  cadont;  inde  vero  cogitant, 
quomodo  alios  supplantare  et  ad  suurn  sensum  tra- 
here  possint.  Abscondunt  laqueos,  fallaciter  et  argu- 
mentose  Scripturas  exponunt,  et  quod  auctoritate 
non  possunt,  syllogismis  facere  nituntur.  Unde  et 
suhditur  :  ^ 

c  Et  funes  extenderunt  in  laqaeum  pedibus  meis, 
«  juxta  iter  scandalum  posuerunt  mihi.  »  Laqueum, 
ipsam  disputationem  vocat :  funes  vero,  quibus  a 
longe  laqueus  trahitur,  dialecticas   ambages  et  so- 


B 


in  illo  tanto  hs^reticorum  prselio  ciamasse  ad  Do- 
minum,  quia  omnes  simplices,  et  illiteratos,  etin 
divinis  Scripturis  minus  exercitatos  se  amittere 
timebat.  Tu,  inquit,  es  Deus  meus,  alium  non  ba- 
beo,  te  mihi  isti  auferre  nitnntur;  tu  me  modo  in 
hoc  praelio  et  in  hac  tanta  necessitate  exaudi.  Uode 
autem  exaudire  debeat,  audiamus. 

«  Domine,  Domine,  virlus  salutis  mefie  obum- 
brasti  caput  meum  in  die  belli.  »  Usec  verba  magni 
terroris  significativa  sunt.  Periculosias  est  pngnare 
cum  hsereticis,  quam  cnm  tyrannis,  quia  illi  corpus, 
isti  vero  animas  interticiant.  Domine,  inqait,  Do* 
mine,  virtus  saiutis  mese,  sine  cujus  adjutorio,  et 
virtute  salvari  non  possum,  c  obumbrasti  caput 
meum,  •  capat  mentis  mese.  «in  die  belli,M  ut  eorum 
blasphemice  ad  aures  meas  penetrare  non  valent, 
«  Ne  tradas  me  a  desiderio  meo  peccatori.  Quid 
est  peccatori  ?  Diabolo  et  membris  ejus.  Unde  plura- 
liter  subditur  :  c  Cogitaverunt  adversus  me,  »  quia 
io  uno  nornine  peccatorismulti  peccatores  significaa- 
tur.  Tunc  enim»  quod  absit,  suo  desiderio  frustrata 
peccatoribus  traderetur  Ecclesia,  si  adversus  eam 
suas  iniquas  cogitationes  adimplere  potuissent. 

c  Ne  derelinquas  mn,    ne  unquam    exaltantur.  » 
Considera  modo  quantum  se  ha^retici  exaltarent  et 
vincerent,  qui  etiam  victi  et  altare,  et  errorem  suum 
defendere  non  erubescunt. 
«  Caput  circuitus  eorum,  labor  labiorum   ipsonim 
C  »  cooperiet  eos.  »   Caput  circuitus  eoram,    diabulos 
est,  quia  illos  circuitas  locutionum  et  illas  ambages 
tantarum  deceptionum  ipse  eorum  magister  diabo- 
lus  eos  docuit.  Labor  vero  labiorum  ipsorom  idem 
ipse  circuitus  dicitur :   quia,   sicut   illi  qui  verum 
dicunt  non   laborant,   ita  econtra    ilios  qui    men- 
tiuntur  multnm  laborare  necesse  est.^Et  iste  quidem 
circuitus,  iste  eorum  sermo  doiosus,  ita  multoties 
eos  cooperit,  ut  eorum  hceresis  Mlf  comprehendi 
non  possit.  Quse  autem  poena  eos  exspectet  pro  hae 
tanta  sua  deceptione,  audiamus. 

«  Cadent  super  eos  carbones,  in  ignem  dejicies 
»  eos,  in  miseriis  non  subsistent.  ■  Hoc  est  enim 
quod  alibi  dicit :  «  Pluet  super  peccatoces  laqueos: 
»  ignis,  et  sulpbar,  et  spiritus  proceliarum  pars  ca- 


i 

5 
B 

s 


phismata  dicit ;  his  autem  simplices  homines  illa-  D  *  iicis  eorum  (Psal.  x,  7).  »  Quomodo  igitur   in  mi- 


queautur  et  decipiuntur  et  in  erroris  foveam  tra- 
huntur.  Juxta  iter  vero  scandalum  ponit,  qui  de 
ipsa  Scriptura,  qnae  via  nostra  est,  aliquid  assumit, 
quod  male  interpretatum,  in  errorem  hominem 
ducit.  Sic  faciebant  Ariani,  dicentes:  Nonne  Filius 
hoc  dicit :  «  Pater  major  me  est?  »  (Joan.  xiv,  28). 
Quomodo  tu  sequalem  dicis,  qui  se  minorem  esse 
fatetur.  Et  boc  simplicibus  scandalum  erat,  quia 
quomodo  soiverent,  nesciebant. 
<  Dixi  Domino  meo :    Deus  meus  es  tu,  exaudi, 

(877)  Per  totum  hunc  psalmum  Ecdesia  loquitur. 
Ita,  Cassiodorus. 

(878)  «  Sciens  mater  Ecclesia  qaanta  in  membris 
suis  diiaboli  infestatione  pat«retar ;  soUidte  damal 


seriis  subsistere  poterunt,  qui  igne  sic  undique  cir- 
cumposito  ardebunt. 

«  Virlinguosusnondirigetur  superterram.  »Eum, 
qui  super  terram  non  dirigitur,  jam  sub  terra  posi- 
tum  sola  tormenta  exspectant.  Inde  Apostolus  post 
primam  et  secundam  correctionem  nos  hmreticum 
hominem  evitare  jubet,  quia  hi  tales  iaconvertibiles 
sunt ;  et  valde  difficile  est  ut  ad  bonum  dirigantnr. 
Bene  autem  vir  linguosus  vocatur  hiereticus  qui  in 
sola  lingna  et  garrulitate  confidet.  De  qao  adhuc  sob 

ad  Dominum,  qui  solus  ejus  potest  saperare  neqni- 
tiam,  ut  ab  ipsius  multiplici  tentatione  liberetur.  * 
Idem  Cassiody 


120o 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


1206 


<]itur.  c  Viram  iojastam  mala  capient  in  interito.  »  A  sant,  quibus  poenitentia  impeditur,  et  Titia  natrion- 


Mdla  ioquit,  capient  eum,  noo  io  correctione,  ut 
salventur,  sed  io  interitu,  ut  sioe  fioe  crucieotur. 

«  Cogoovi,  quia  faciet  Domious  judicium  inopum, 
»  et  viudictam  pauperum.  »  losuper  et  pauperes  illi 
sunt,  qui  oon  temporales,  sed  aeternas  divitias  quae- 
ruot.  De  istorum  autem  judicio,  et  vindicta  dubitan- 
dum  non  est;  quia  sicut  gloria  praeparata  est  boois, 
ita  et  poena  praeparata  est  malis. 

c  Verumtamen  justi  conRlebuntur  nomini  tuo.  » 
Constituant,  quasi  dicat,  viri  injusti  prteliatota  die: 
cogitent,  quomodo  sanctorum  gressus  supplantare 
valeant;  verumtamen  justi  Deum  iaudare,  et  verita- 
tem  prsedicare  non   cessant.  «   Et  habitabunt  recti 


tur.  Sic  autem  bic  dicitur :  «  Ut  non  declinet  cor 
meum  in  verbum  malum,  »  sicut  alibi  dicitur  :  «  Ne 
nos  ioducas  in  teotatiooem  [Matth,  vi,  13).  » 

u  Cum  bomioibus  operantibus  ioiquitatem,  et  non 
»  communicabo  cum  eiectis  eurutn.  ^»  Non  commu* 
nicabo,  inquit,  neque  sociabor  cum  homioibus  ini- 
quitatem  operantibus,  et  in  maiitia  perseverantibas, 
neque  cum  ipsis,  neque  cum  electis  eorum,  per  quos 
eorum  principes  et  magistros,  omnesque  bseresiar- 
chas  intelligimus.  Isti  enim  ab  eis  electi  suot,  ut  eos 
seqoaotur,  eorumque  errores  defeodaot  et  teneant. 
.«  Corripiet  me  justus  in  misericordia,  et  increpa- 
»  bit  me.  >  Hoc  faciunt  Ecclesise  doctures,  hoc  fa- 


•  cum  vuitu  tuo.  ■  Quid  est «  cum  vultu  tuo,  »  nisi  ^  ciunt  episcopi  et  sacerdotes,  qui  peccatores  quotidie 


in  conspectu  glorise  tuse.  Ibi  enim  laudabunt  sancti, 
ibi  in  (eternum  cum  Domino  gaadebunt. 

PSALMLS  CXL. 

PSALMUS  david; 

Iste  titulus  jam  muitoties  superius  expositus  est. 

«  Domioe,  clamavi  ad   te,  exaudi  me.  >   Domine, 

inquit  Eccle^ia,  multotles  clamavi   ad  te,  et  nunc 

quidem  clamabo,  ut  exaudias  me,   et   non  solum 

nunc,  sed  omoi  tempore :  dum  c  clamavero  ad  te, 

>  ioteode  voci  oratioois  mese.  »  IIoc  autem  ideo  di- 
cit,  quia  futurum  esse  cogooscit,  ut  sicut  crassitudo 
terrse  eructat  super  terram,  ita  dissipentur  ossa  ejus 
secus  infernum.  Qua  in  re  maxima,  et  nimis  into- 
lerabiiis  persecutio  signilicatur.  Et  hoc  qaidem  in 
sequeotibus  ezpooitur. 

«  Dirigatur  oratio  mea  sicut  incensam  in  con- 
»  spectu  tuo.  »  Orat  mater  Ecclesia,  ot  persecu- 
tionis  tempore  sic  dirigantur  ad  Dominum  ejus  ora- 
tiones,  eique  placeant,  sicut  bonus  odor  inceosi  ad 
nares  nostras  dirigitur,  et  suavis  est  oobis. 

«  Elevatio  manoum  mearum  sacrificium  vesperti- 
»  num.  »  Sacriiicium  vespertinum,  Ghristi  passio 
fuit,  qui  circa  illam  horam  spiritom  emisit.  Elevatio 
vero  manuum  illa  est,  de  qua  alibi  dicitar:  «  In 
noctibus  extolllte  maous  vestras  in  sancta,  et  bene- 
dicite  Domiuum  {PsaL  cxxxiii,  2).  »  Oremus  igitur 
Domioum,  nt  elevatio  maouum  nostrarum,  munda 
et  pura  sit,  Deo  grata,  et  acceptabilis  sicut  sacri- 
Qcium  vespertinam. 

«  Pone,  Domine,  custodiam  ori  meo,  et  ostiom 
»  circumstantiae  labiis  meis.  »  Et  hoc  quare  ?  a  Ut 
»  non  declinet  cor  meum   in  verbum  maluin,  ad  ex- 

>  cusandas  excusationes  ia  peccatis.  »  Hoc  vitium  a 
primis  parentibus  habemus,  qui  post  peccatum  a 
Domioo  ioterrogati,  prius  excusationes  invenerunt. 
Et  Adam  quidem  dizit :  c  Mulier  dedit  mihi,  et  co- 
medi  (Gen.  iii.  42) ;  ■  muliervero :  «  Serpens  decepit 
me.  (Ibid  ,  13)  »  Tales  excosationes  malse  8unt,etiieri 
non  debent,  quibus  peccata  non  minuaotor,  sed  po- 
tias  crescunt.  Et  omnes  qaidem  ezcusationes  mals 

(879)  «  Pro  petra  hic,sicut  multis  in  locis,  signiiica- 
tur  Coristus  Domious,  juxta  quam  stantes  doctores 
haeretici,  quasi  jodices  populi  sui  subita  voracitate 
merguntar,  qui  ideo  comiunt  in  profandum^  quo- 


arguunt  et  corripiunt,  magoamque  misericordiam 
conversis  et  poenitentibus  promittunt  c  Oleum  autem 
»  peccatoris  non  impioguet  caput  meum.  ■  Quid  per 
oleum  peccatoris,  oisi  biaoditise,  adulationes,  per- 
suasiones  et  deceptiones  significantur  ?  Caput  antem 
pro  mente  ponitur,  quse  tali  oleo  impinguata  et  deli^ 
buta,  facile  trahitur  ad  peccata. 

c  Quoniam  adhuc  et  oratio  mea.  Illi  vero  in  bene- 
»  placitis  eorum  absorpti  sunt.  At  vero  continuati 
»  petrse  judices  eorum  audient  verba  mea.  At  illi 
9  quoniam  potiierant,  sicut  crassitudo  terrse  eructat 
9  super  terram,  ita  dissipata  sunt  ossa  nostra  secus 
>  6SS  infernum.  >  Sic  enim  se  habet  ordo.  Nunc 
autem  signiticalionem  videamus.  Exaudi  me,  inquit, 
C  quoniam  adbuc  est,  adhuc  manet,  et  nondum  finita 
est  oratio  mea,  qua  et  in  hujus  psalmi  initio  rogavi, 
dicens :  «  Intende  voci  oratioois  meae,  dum  clama- 
vero  ad  te.  »  lili  vero,  de  quibus  superius  dixi,  cum 
hominibas  operantibus  iniqaitatem,e'tnoncommuni- 
cabo  cum  eiectis  eorum,  absorpti  sunt  in  his  quae 
beoe  sibi  placuerunt.  Bene  quidem,  sicut  ipsi  pa- 
tant,  qui  in  suo  errore  et  stultitia  delectantur.  Sic 
eoim  ilii  absorpli  sunt,  et  a  diabolo  devorati,  ut  da 
iilo  barathro  jam  ulterius  non  expediantur.  At  vero 
illi,quipetr8e  contiouati  et  coojuncti  sunt,  per  quam 
Christus  signiticatur,  audient   verba  mea.  Hsec  est 
illa  petra,  de  qua  Apostolus  ait:  «  Petra  (879)  au- 
tem  erat  Cbristus  (I  Cor.  x,  4).  j»  Huic  autem  petrse 
omnes  boni  indissolubiliter  continuati  et  conjnncti 
sunt.  Et  isti  quidem  Ecclesiae  verba  audiunt  ct  cre- 
dunt,  quoe  hseretici  audire  fastidiunt.  Unde  et  stal- 
tissimi  esse   probantur,   qui  ea   audire  despiciunt, 
quae  eorum  judices  admirantur,  et  in  quibus  plari- 
mum  delectantur;  unde  in  Canticis  canticorum  Do- 
minus  ait:  «  Quse  habitas  in  hortis,  amici  anscul- 
tant :  fac  me  audire  vocem  tuam  {Cant.  yiu,   43).  • 
Judices  isti  non  solom  apostoli,  sed   omnes  sancti 
intelliguntur,  inter  quos  et  regina  Austri,  et  Nini- 
vitsB  computantur.  Sequitur : 
«  Quoniam  potuerunt,  sicut  crassitudo  terrie  era- 

niam  supra  petram  stare  non  eligant. Soli 

enim  ia  hac  soliditate  consistunt,  qui  super  areuam 
fragilia  fundamenta  non  ponunt.  »  Cassiodobus, 
quem  in  reiiquis  etiam  secutus  est  S.  Bruoo. 


D 


1207 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS 


1208 


>  ctat  super  terram,  'dissipata  sunt  ossa  nostra  se-  A  dam.  Volo  similiter,  et  opto  ut  tribulationem  meam 


»  cas  infernum.  ■  Quoniam,  illi,  inquit,  qui  absorpti 
sunt,  allquando  potuerunt,  et  quoniam  in  bac  viia 
fortes,  et  potentes  fueront,  ideo  ossa  nostra,  fortiora 
merobra  nostra,  per  quae  aposloli  et  martyres  ilgu- 
rantur,  eonim  violentia  et  fortitudine  dissipata  suot 
secus  infernum,  per  quem  tyranni  et  alii  bomines 
iniqui  significantur,  a  quibus  et  inter  quos  quasi  in 
inferno  afllictati  sancti  Dei,  et  cruciati,  et  dissipati 
sunt.  Hinc  est  enim  quod  de  se  ipso  et  omnibus 
istis,  qui  ejus  membra  sunt,  Dominus  ait :  «  Ego 
sum  vermis,  et  non  bomo,  opprobrium  bominum,  et 
abjeclio  plebis.  Omnes  videntes  me,  aspernabantur 
me  (PsaL    xxi,  7).  »  Non  est  ergo  mirum,   si   viri 


ante  ipsum  pronuntiem,  quatenus  me  vindicare  noa 
obliviscatur  de  bis  qui  in  sua  malitia  perseverant. 
c  Ct  tu  cognovisti  semitas  meas.  »  Nunc  ad  Patrem 
loquitur,  cujus  consiiio  et  voluntate  in  mundum  ve- 
nit,  carnem  suscepit,  inter  homines  conversatus  est, 
praedicavi%  ad  fidem  Juda»os  vocavit.  Etistae  quidem 
sunt  semita;  illius,  quas  Patrem  non  ignorare  dicit : 

«  In  via  hac  qua  ambulabam,  absconderunt  la- 
»  queos  mihi.  »  Lege  in  Evangelio,  et  invenies  Ju- 
doBOS,  multos  laqueos,  multasque  insidias  Domino 
proeparasse,  sicuti  de  tributo  soivendo,  et  de  Sabbati 
observatione. 

«  Considerabam   a   deztris,  et  videbam,   et   non 


l 


jusli  vermibus  comparentur,  cum  ipse   Dei  Filius  „  »  erat  qui  cognosceret  me.  »  Nibil  aliud  considera- 


vermis  dicatur. 

«  Quia  ad  te,  Domine,  Domirie,  oculi  mei,  in  te 
»  speravi,  ne  auferas  animam  meam.  »  Ne  auferas, 
inquit,  Domine,  id  est,  ne  auferri  et  decipi  patiaris 
animam  meam  a  supradictis  hominibus  impiis  et 
iniquis,  qaoniam  ad  te  levavi  oculos  meos,  et  in  te 
speravi,  et  nuUum  alium  adjutorem  babeo. 

«  Custodi  me  a  laqueo  qaem  statuemnt  mihi,  et  a 
»  scandalis  operantibus  iniquitatem.  »  Multa  de  boc 
laqueo,  et  in  his  scandalis  in  superiori  psalmo  dicta 
sunt,  per  quae  nihil  aliud  nisi  tyrannorum  et  haere- 
ticorum  astutia  et  deceptio  significalur. 

<(  Cadent  in  retiaculum  ejus  peccatores.  »  In  re- 
tiaculum  laquei  hujus  cadunt  peccatores,  quia  ipsi 
sunt,  qui  ab  baereticis,  et  ab  aliis  iniquis  hominibus 
decipiuntur. 

«  Singulariter  sum  ego  donec  transeam.  »  Singu- 
lariter  est  Ecclesia  in  hac  vita,  quia  valde  pauci  sunt 
boni  ad  malorum  comparationem,  sed  postquam 
transierint,  pluraliter  erit :  quia  etsi  non  numero, 
virtate  tamen  et  fortitudine  omnibus  major  et  po- 
tentior  erit. 

580  PSALMUS  CXLI. 

I.NTELLECTCS   DAVID  (880)  CUM  ESSET  IN  SPELUNCA. 

«  Voce  mea  ad  Dominum  clamavi,  voce  mea  ad 
»  Deum  deprecatus  sum.  »  Non  solum  interiori  voce, 
qua  semper  cum  Domino  loquebatur,  sed  exteriori 
quoque  voce,  quae  ab  hominibus  audiebatur,  saepe 
Filius  clamavit  ad  Patrein,  et  sicut  voluit  in  omni- 
bus  exauditus  est. 

c  Effundam  in  conspectu  ejus  orationem  meam,  et 
»  tribulationem  meam  ante  ipsum  pronuntiabo,  in 
»  deficiendo  in  me  spiritum  mcum.  »  Modo,  inquit, 
in  mortis  articulo,  et  tempore  passionis,  dum  spiri- 
tus  et  vita  deficit,  et  aniraa  a  carne  mea  separatur, 
opto  ut  effundam  in  con*pectu  ejus  orationera  mearo, 
et  ipse  praesto  adsit  ad  eam  audiendam  et  suscipien- 


bat  Dominus,  nihil  aliud  mente  tractabat,  nisi  dehis 
quoe  a  dextris  erant,  et  quae  omnibus  ad  salutem  et 
prosperitatem  fiebant.  Ipsi  tamen  hoc  non  cognosce- 
baut,  et  pro  bonis  mala  reddebant. 

c  Periit  fuga  a  me.  »  Poteram,  inquit,  fugere  si 
voloissem,  facile  mihi  erat  eorum  iram  et  indigna- 
tionem  declinare  ;  sed  si  hoc  fecissem,  quid  humano 
generi  profuissem  ?  lllorum  salutem  anteposui,  meam 
postposui.  «  Et  tamen  non  est  qui  requirat  animam 
>  meam,  nisi  ut  auferat  eani.  Clamavi  ad  te,  Do- 
»  mine,  dixi :  Tu  es  spes  mea,  portio  mea  in  terra 
K>  viventium.  »  Clamavit  Dorainus,  sed  intus  clama- 
vit,  quia  ejus  voluntas  magnus  clamor  erat  in  aori- 
bus  Patris :  hoc  dixit,  hoc  proposuit,  et  firmavit 
quod  se  non  defenderet,  sed  in  sola  divinitate  spe- 

^  raret,  cujus  portio  non  in  terra  morientium,  sed 
potius  in  terra  viventium  erat  (881).  Non  mortuos, 
Domine,  sed  vivos  elegisti,  non  Synagogam,  sed 
Ecclesiam,  quia  «  non  mortai  iaudabunt  te,  Doraine, 
neque  omnes  qui  descendant  in  infernum.  Sed  nos 
qui  vivimus  benedicimus  Domino  ex  hoc  nunc,  et 
usque  in  soeculuro  (Psal.  cxiii,  17  i8).  » 

«  Intende  in  orationem  meam,  quia  humiliatus 
»  sum  nimis.  »  Quia  secundum  bumanitatenn  loqui- 
tur  Dominus,  ideo  humanos  ostendit  affectus.  Neque 
enim  orare  necef^se  habebat,  cujus  in  voluntate  et 
potestate  omnia  erant,  sed  si  potestate  uti  voluisset, 
quis  ei  resistere  potuisset?  Ac  per  hoc  hominem 
eum  esse,  quis  credidisset?  Et  revera   nimium  se 

■>  humiliavit,  qui  de  sua  oi^nipotentia  ad  tantam  im- 
potentiam  se  inclinavit. 

c  Libera  me  a  persequentibus  me,  qaoniam  con- 
»  fortati  sunt  super  me.  >  —  cc  Oblatus  est  •  enim 
Dominus,  «  quia  ipse  voluit  (Isa,  liii,  7). »  Confor- 
tati  sunt  inimici  ejus  super  eum,  quia  ipse  voluit, 
liberatus  est  de  manibus  eorum,  sicut  voluit  et 
quando  voluit. 


(880)  c  David  ob  Saulis  insidias  profugus,  cum  in 
spelunca  lateret,  quod  Christum  Dominum  in  cor- 
pore  ante  passiont^m  suam  significahat  esse  factu- 
rum.  Nam,  cum  huic  orationi  m/c//ec/u$  praemillitur, 
significatur,  iuteilexisse  David  inter  angustias,  et 
fugae  suae  latebras,  quid  Dominus  esset  a  Judaeis  pas- 
suras,  ei  qaomodo  Patrem  rogatarus.  »  Beda.  ' 


(881)  Portio  mea  in  terra  viventium,  «  Probat  hoc 
specialiter  locus  illc,  quando  in  cruce  positus  latroni 
dixit :  Amen  dico  tibi :  hodie  mccum  erts  in  paradiso. 
Luc.  xxui,  43.  Paradisus  est  enira  terra  viventium, 
quam  soli  boati  feiiciter  introibunt,  qui  sub  seterni- 
tate  et  securitate  victuri  sunt.  »  Cassiod. 


1209 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


i2i0 


«  Edue  de  carcere  animam  meam,  ad  confiteadum 
»  nomini  tuo,  Domiue.  »  Carcer  iste  infernus  est, 
de  qoo  non  suam  tantum,  sed  sanctorum  omnium 
animas,  quoe  ibi  inclusae  tenebantur,  Dominus  edu- 
xit  :  unde  tota  Ecclesia  ejus  nomini  coniitetur,  at- 
que  omnes  sancti  eum  laudant  et  benedicunt. 

«  Me  ezspectant  justi,  donec  retribuas  mihi.  > 
Omnes  justi  hoc  exspectabant,  ut  a  mortuis  Christus 
resurgeret  (882j;  quia  non  aliter  se  posse  resurgere 
sciebant,  nisi  ipse  prius  resurgeret,  t  qui  est  primo- 
genitus  mortuorum,  et  princeps  regum  terr«  [Apoc. 
I,  5).  »  Hesurgens  autem  Dominus  tanti  iaboris  di- 
gnam  retributionem  suscepit;  quia  sicut  ipse  ait : 
«  Data  est  ei  omnis  potestas  in  coelo  et  in  terra 
{Matth,  xxviii,  18).  » 

590  PSALMUS  CXLII. 

.QDANDO   FILIUS  ABSALON    EUM    PERSEQUC3ATUR. 

(H  Reg.  XV,  i4). 

Ilunc  psalmum  dictante  Spiritu  sancto  fecitDavid, 
quando  Absalon  iiliusejuseum  perseqnebatur,  quem 
et  simui  cantare  debemus  in  omnibus  angustiis  et 
necessitatibus  nostris. 

u  Domine,  exaudi  orationem  meam,  auribns  per* 
»  cipe  obsecrationem  meam  in  veritate  tua,  exaudi 
»  me  in  tua  justitia.  »  Tale  est  illud  in  Evangelio, 
ubi  unum  idemque  Salvator  noster  toties  repetit. 
€  Petite,  etaccipietis,  quaerite,et  invenietis,  pulsate, 
et  aperietur  vobis  [Matth,  vn,  7).  »  Unde  et  alibi  di- 
cit ;  «  Regnum  ccelorum  vim  patitur,  et  violenti  di- 
ripiunt  illod  (Matth.  xi,  i2).  •  Hinc  et  Apostolos 
sine  intermissione  orare  nos  docet.  «  In  veritate,  » 
inquit,  c  tua  exaudi  me,  »  quoniam  sic  mihi  pro- 
misisti,  et  verax  es,  et  mentiri  non  potes,  ut  mani- 
festetur  justitia  tua,  qu»  ubique  veritatem  sequitnr, 
et  sine  ea  ex  se  non  valet. 

«  Kt  non  intres  in  judicium  cum  servo  tuo.  > 
Quoniam  si  hoc  feceris,  «  non  jostificabitur  in  con- 
»  spectu  tuo  omnis  vivens.  »  Sic  enim  violata  est 
humana  natura,  ut  nemo  se  defendere  valeat,  si 
simul  cum  Deo  ad  judicium  veniat.  t  Omnis  enim 
homo  mendax  (Psal.  cxv,  li).  »  Et  :  c  Stellae  non 
sunt  mundae  in  conspectu  ejus  (Job.  zxv,  5).  » 
Et  ut  Joannes  Apostolus  ait  :  «  Si  dixerimus,  qoia 
peccatum  non  habemus,  ipsi  nos  seducimns,  et  veri- 
tas  in  nobis  non  est  (IJoan.  i,  8).  »  Unde  et  qaotidie 
dicimus  :  «  Dimitte  nobis  debita  nostra,  sicut  et  nos 
dimittimus  debitoribus  nostris  (Matth.  vi,  12).  »  Et 
hoc  ideo,  quia  «  persecutus  est  inimicus  animaip 
»  meam,  hiimiliavit  in  terra  vitam  meam.  »  Hic  est 
ille  inimicos,  de  quo  dicitur  :  c  Inimicus  nosterdia- 
bolus,  tanquam  leo  rugiens  circuit  quaerens  quem 
devoret  (i  Petr.  v,  8).  »  Iste  persequitur  anima.s 
nostras,  eas  in  terra  humiliat,  et  coelestta  cogitare  non 
permittit  :  iste  in  terram  eas  conculcat,  et  carnis 
voluptatibus  implicat.  Unde  et  subditur  : 

u  CoIIocavit  me  in  obscuro  sicnt  mortuos  saeculi, 
»  et  anxiatus  est  in  me  spiritns  meus,  et  in  me  tur- 

(882)  Qic  locus  in  editione  deliciens  ex  cit.  cod. 
dat  cod.  Ghisianus. 


A  »  batum  est  cor  meiim.  i  Mortui  sscali  illi  sunt,  qui 
a  vera  vita,  quse  Christus  est,  peccando  separati 
8unt.  Tales  autem  in  obscuro  jacent,  quandiu  in 
peccato  perseverant.  In  his  autem  anxiatur  spiritus, 
quia  nimia  intirmitate  animatabescit«  Cor  vero  con- 
turbatur,  quando  vana  et  turpia  meditatur. 

c  Memor  fui  dierum  antiquorum,  et  meditatus 
>  som  in  omnibos  operibus  tuis.  »  Hoc  remedium 
recuperandse  sanitatis  quaerere  debemus,  quando  nos 
in  obscuro  coliocatos,  et  in  peccatorum  tenebris  ja- 
cere  sentimus.  Recordemur  dierum  antiquorum,  et 
reformemus  nosmetipsos  ad  exempla  sanctorum. 
Meditemur  opera  Dei,  et  tantum  magistrum  imitari 
studeamus,  in  cujus  operibus  malum  non  invenitur, 

H  qui  vidit  omnia  qosecunque  fecit,  et  erant  vaide 
bona.  a  Et  in  factis  manuum  tuarum  meditabor.  » 
Vitia  et  peccata  non  sunt  in  factis  manuum  ejus,  ti 
ideo  neque  cogitare,  ueque  facere  ea  debeamus. 
Multum  enim  nocet  mala  cogitatio,  quia  ipsa  est 
causa,  et  origo  peccati. 

«  Expandi  manus  meas  ad  te.  »  Hoc  est  enim  quod 
alibi  dicitur :  «  lu  noctibus  extoHite  manus  vestras 
in  sancta  (Psal.  cxxxiii,  2  )  •  —  «  Anima  mea  sicnt 
»  lerra  sine  aqua  tibi.  »  Seipsum  accusat,  quod  anima 
ejus  sic  aliquaodo  fueritcoram  Deo  sterilis,  et  iufru- 
ctuosa  sicut  terra  sicca  et  sterilis  et  infructuosa  est. 
Unde  et  velociter  se  ex&udiri  exorat,  quia  displicet  sibi 
quod  talis  aliqoando  fuerit.  «  Jastusenim,sicutscri- 
ptum  est,in  principio  accosator  estsui  (Prov.  xviii  17). » 

G  •  Domine,  defecit  spiritus  meus.  »  Talis  aliquando 
fuit  anima  mea,  sed  adveniente  Spiritu  tuo,  qao 
omnia  fecundantur,  defecit  spiritus  meus,  qoi  eam 
desiccabat.  Hoc  est  itle  Spiritus,  de  quo  dicitur. 
«  Beati  pauperes  spiritu  (Matth.  v,  3).  »  —  «  Ne 
■  avertas  faciem  tuam  a  me.  >  Quare?  «  Et  ero  si- 
»  milis  descendentibus  in  lacum.  »  Si  enim  lideies 
suos  Deus  non  exaudiret,  simui  et  ipsi  cum  peccato* 
ribus  in  inferntim  descenderent. 

« Auditam  fac  mihi  mane  misericordiam  tuam, 
»  quia  in  te  speravi,  Domine.  »  Toties  homo  exit  de 
nocte,  et  venit  ad  me,  quoties  peccatum  derelin- 
quit,  et  poenitentiam  agere  incipit.  Non  sum,  inquit, 
in  nocte,  in  die  sum.  «  Nox  prscessit,  dies  aotem 

Q  appropinqoavit  (Rom.  xiii,  i2).  »  Fac  me  audire  et 
cognoscere  misericordiam  tuam ;  illam  videiicet  mi- 
sencordiam,  quam  illi  soli  habent,  qui  in  te  credunt 
ut  sperant. 

«  Notam  mihi  fac  viam,  in  qua  ambulem,  qaia  ad 
»  te,  Domine,  levavi  animam  meam.  »  llla  via  nobis 
nota  est,  per  qnam  frequenter  ambulamus.  Non  ergo 
recedamus  a  mandatis  Dei,  et  nota  erit  nobis  991 
via,  per  quam  ambulare  debemus.  Ille  autem  levat 
animam  suam  ad  Dominum,  qui  eam  a  vitiis  sapa. 
rat,  et  virtutnm  gradibus  exsultans  Domino  offert. 

«  Eripe  me  de  inimicis  meis,  Domine,  ad  te  con< 
»  fugi.  >  Qui  turris  fortitudinis  es  a  facie  inimici, 
«  Doce  me  facere  voiontntem  tuam,  quia  tu  es  Dens 

S.  Crocis  Minor.   in  Laurcnt.  perficitur,  cui  concor- 


Iftii 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS 


12i2 


meus,  »  cujas  iantammodo  voluntatem  et  senritium  A 
fdcere  debeo. 

c  Spiritus  tuus  bonns  deducet  me  in  viam  re- 
»  ctam.  >  Quia  defecit  spintus  meus  malus,  qui  me 
deducebat  in  viam  perversam.  Via  recta  illa  est, 
quce  ad  patriam  induc  t,  et  a  muudi  impedimentis 
animam  separat.  «  Propter  nomen  tuum,  Domine,  » 
qaod  assidue  invocare  non  cesso,  «  vivificabis  me 
>  in  sequitate  tua.  »  ^  «  Omnis  enim  quicanque 
invocaverit  nomen  Domini,  salvus  erit  {Rom,  x, 
i3).  »  Ille  bomo  viviOcatur  in  sequitate,  qui  iniqui- 
tatem  fugiens,  juste  et  opque  vivere  incipit. 

«  Et  educes  de  tribulatione  aniroam  meam.  »  In 
tribulatione  est  anima  iJla,  quse  quamvis  invita  car- 
nis  vuluptdtibus  servire  compellitur  (S83).  «  Et  in  n 
»  misericordia  tua  disperdes  inimicos  meos;  »  per 
quos  vita  et  peccata  significantur,  a  quibus  anima 
altligitur  et  tribulatar.  Unde  et  subditur  : 

«  Et  perdes  omnes,  qui  tribulant  animam  meam.  > 
Et  boc  ideo,  c  quia  ego  servus  tuus  sum,  »  cui  me 
per  omnia  servire  et  obedire  oportet. 

PSALMUS  GXLIII. 

DAVID   ADVERSCS   GOLTATH   (/  ReQ,   XV 11,   4). 

Prslium  David  adversas  Goiiath,  prfielium  Eccle- 
sia^  adversuh  diabolam  signiiicat,  qui,  quamvis  poten- 
tissimus  esse  videatur,  quotidie  tamen  a  Gbristiano 
popuio  prosternitar,  conculcatur  et  jugulatur. 

«  Benedictus  Dominas  Deus  meus,  qui  docet  ma- 
»  nus  meas  ad  praelium,  et  digitos  meos  ad  beiium.  » 
Propheta,  et  populus  Cbristianus  omnipotenti  Deo 
in  boc  psaimo  gratias  agit,  qui  hostem  superbissi- 
mum  ejus  adjutorio  superavit. 

«  Misericordia  mea  et  refugium  meum,  susceptor 
1  meus  et  liberator  meus,  protector  meus,  subji- 
ciens  populos  sub  me,  et  in  ipso  speravi.  >  Sic 
enim  se  habet  ordo.  Nihii  sibi  imputat,  omnia  ad 
Deum  refert,  et  iioc  ipsum^  quod  est,  et  fortis  et 
sapiens  est,  et  quod  inimicos  vicit,  et  quod  tot  ac 
tantis  eorum  insidiis  resistere  potuit.  Atque  hoc 
totum  obtinuit,  quoniam  non  in  se,  non  in  suis 
viribus,  sed  tantum  in  eo  speravit.  Populos  autem 
sibi  subjectos  esse  dicit,  per  quos  tyrannos  et  haere- 
ticos,  vitia  et  malignos  spiritus  intelligimas. 

«  Domine,  quid  est  homo,  quia  innotuisti  ei?  aut 
«  Filius  hominis,  quia  reputas  eum?  »  Miratur  pro-  0 
pheta,  quod  hominem  tam  caducum,  tamsuperbum, 
tam  inobedientem,  et  miserum  sichonoret,  sic  diligat, 
sic  reputet,  et  sic  se  ei  manifestare  dignetur.  Ma- 
gnus  honor  homioi,  quod  Dei  cognitionem  haLet, 
qconiam,  qui  eam  non  habeut,  non  inter  homines, 
sed  inter  bruta  animalia  computandi  sunt. 

«  Homo  vanitati  similis  factus  est;  dies  ejus  sicut 
»  umbra  prjBtereunt.  »  Ad  imaginem  et  similitudi- 
nem  Dei  factus  est  homo,  sed,  sua  superbia  et  ino- 
bedientia,  tante  vanitati  similis  factus  est,  ut  non 
immerito  de  eo  dicatur  :  c  Qui  cum  in  honore  esset, 
•  non  intellexit,  comparatus  est  jumentis  insipien- 

(883)  Non  deficit  tamen  illi  divinum  auxiiium,  ut 
aas  comprimat,  si  bamiliter  petat. 


•  tibus,  ei  similis  factas  est  illis.  »  Et  ideo  c  dies 
ejus  sicut  umbra  prffitereunt,  »  qusB  crescendo 
deiicit,  et  quando  major  esse  videtur,  subito  in 
tenebris  evanescit. 

c  Domine,  inclina  coelos  tuos,  et  descende.  »  Ut 
ab  hac  vanitate,  quasi  dicat,  homo  liberari  valeat, 
inclina  Domine,  ccelos  tuos,  et  descende,  quia,  nisi 
tu  descenderis,  ille  ascendere  non  potest.  Goeli 
apostoli  sunt,  quos  Dominus  tunc  incliDavit,  et 
simui  cum  eis  in  lacum  descendit,  ut  eos,  qai  per 
totum  mundum  sub  diaboli  potestate  tenebantur 
eriperet,  quando  eis  dixit :  «  Ite  in  universnm  mun- 
dum,  prsedicate  Evangelium  omni  creaturae  (Aiarc. 
XVI,  15).  »  Magna  inchnatio  est,  cum  coeli  in  ter- 
ram,  et  apostolica  sublimitas  ad  impios  et  peccato- 
res  praedicandos  descendit.  De  quibus  subditur  : 

«  Tange  montes,  et  fumigabunt.  »  Omnes  enim 
sancti  Spiritus  unctione  tangendi  et  mitigandi 
sunt  (884),  per  quos  majores,  et  potentiores  homines 
intelligere  debemos.  Quos  bene  quidem  fumigare 
dicit,  quatenas  eos  ad  fidem  conversos  in  amore 
Dei  ardere  ostendaL  Ubi  enim  fumus  est,  ibi  ei 
igais  esse  monstratur.  De  hoc  igne  Dominas  ait : 
«  Ignem  veni  mittere  in  terram,  ei  quid  volo^  nisi 
nt  accendatur?  >  Luc.  xii,  49.) 

«  Gorusca  coruscationes  tuas,  et  dissipabis  eos ; 
»  emilte  sagitias  tuas,  et  conturbabis  eos.  >  Quid  per 
coruscationes,  nisi  utriiisque  Testamenti  declaraiio, 
▼el  699  signa  vel  miracula  significantur?  His 
autem  gentiles,  secundum  priorem  statum  dissipati, 
et  penilus  in  melius  commutati  sunt.  Simiiiter  aa- 
iem  et  sagittae,  sanctarum  Scripturarum  sententie 
inteliiguntur,  de  quibus  alibi  dicitur  :  «  Sagitts 
potentis  acutae  cum  carbonibus  desolatoriis  (Psal. 
cxix,  4).  >  Talibus  sagittis,  qui  vuloerantury  contra 
se  ipsos  dignissime  conturbantur.  Taliter  autem 
conturbatis  Apostoius  ait  :  «  Quem  ergo  fructum 
habuistis  tunc,  in  quibus  nunc  erubescitis?  »  (Rom, 
VI,  21.) 

c  Emitte  manum  tuam  de  alto,  eripe  me  et  libera 
me  de  aquis  multis,  et  de  manu  liliorum  alienorum.  » 
Emitte,  inqnit,  manum  tuam,  virtutem  et  fortitn- 
dinem  tuam  de  alto,  de  te  'ipso,  qui  saper  omnia 
altissimus  es.  «  Et  libera  me  de  aquis  muitis.  »  Per 
aquas  multi  populi  significantor.  •  Et  de  manibus 
iiliorum  alienorum,  >  de  quibus  alibi  dicitur  :  «  Filii 
alieni  mentiti  sunt  mihi  (PsaL  xvii,  46),  »  per  quos 
omnes  iilos  intelligimus,  qui  non  Dei,  sed  diat)oli 
niJi  esse  dicuntur.  Tales  erant  illi  quibus  Dominus 
ait  :  «  Vos  ex  patre  diabolo  estis  (Joan,  vui,  44).  > 

«  Ciuorum  os  locutum  est  vanitatem,  ei  dextera 
»  eorum  dextera  iniquitatis.  »  Inde  manifeste  alie- 
norum  iilii  esse  probantur,  quoniam  et  ore  vaniia- 
tem  loquuntur,  et  manibus  iniquitatem  operaniur. 
Per  hos  autem  hfleretici  ei  tyranni  prsecipoe  intelli- 
guntur,  quorom  omnis  sermo  vanitas,  ei  omnis 
operatio  iniquitas  est. 

(884)  Cod.  Ghis.  «  Sed  illi  maxime  qai  fortiores, 
et  duriores  esse  videniur.  » 


12i3 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS. 


itU 


«  Deus,  canticum  noynm  cantabo  tibi.  »  Ubi  ?  «  In  A 
»  psalterio  decem  chordarom  psallam  tibi.  »  Canti- 
cum  Lovum  in  psalterio  caatatur  etpsallitur,  quando 
Vetus  Testamentiim  noQ  seciindum  litteram,  sed 
spiritualiter  prsedicatur.  HabentJudiei  psalterium, 
sed  non  cantant  ibi  canticum  novum,  quia  tantum 
Vetus  Testamentum  secuudum  litteram  interpretan- 
tur. 

(c  Qui  das  salutem  regibns,  qui  liberas  David  ser- 
Yum  tuum  de  gladio  maligno.  »  Iteges  isti  apostoli 
sunt,  de  quibus  alibi  dicitur  :  c  A  templo  tuo  in 
Jerusalem  tibi  offerent  reges  munera  (Psal.  lzvii, 
30).  »  Et  iste  David  Salvator  noster  intelligitur ; 
gladius  vero  malignus  diabolicam  fortitudinem  signi- 
ficat.  Rogat  igitur  Propheta,  rogat  et  populus  Ghri- 
stianus,  nt  iile,  qui  dat  salutem  regibus,  et  liberat 
David  servum  suum,  et  iilium  suum  de  gladio  ma- 
ligno,  eripiat  eum  et  liberet  eum  de  aquis  multis  et 
manufiliorum  aiienorum. 

c  Quorum  os  locntum  est  vanitatem,  et  dextera 
r^  eorum  dextera  iniquitatis.  »  El  baec  quidem  modo 
superius  ezposuimus.  Possumiis  autem  per  istos 
reges  non  solum  apostoius,  sed  omnes  quoque  Ghri- 
stianos  intelligere,  i|ui  seipsos  et  membrasua  sapien- 
ter  et  honeste  regunt. 

«  Quorum  fiiii  sicut  novellae  plantationes,  stabiliti 
»  a  juventute  sua.  »  Sic  sunt,  inquit,  filii  istorum 
loquentium  vanitatem,  et  operantium  iuiquitatem, 
sicut  novellcp  plantationes,  stabiliti  et  iirmati  a 
juventute  sua,  quse  inter  alias  letates  valentior  est,  Q 
per  quod  videlicet,  plurimo  et  jiicundo,  rhetorico- 
que  sermone  eos  abundare  significat.  Sed  quid  per 
iilios,  nisi  discipulos  et  imitatores  eoram  intelliga- 
mus? 

«  Filice  eorum  compositse,  circumornat®  nt  simi- 
»  litudo  templi.  »  Per  has  autem  eorum  sententise 
significantur  multa  verborum  venustate  et  varietate 
decoratfi?.  Beue  autem  similitudini  comparantur, 
quia  rei  veritatem  non  habent,  quamvis  se  habere 
ostentant. 

«  Promptnaria  eorum  plena  eructantia  ez  hoc  in 
»  illud.  »  Quid  per  promptuaria,  nisi  eorum  corda 
significantur,  multorum  ezemploram  plenitudine 
redundantia?  Unde  ez  hoc  in  illud  eructare  dican- 
tur,  quoniam  ez  uno  volumine  in  aliud  transeuntes,  D 
abique  male  et  perverse  Scripturas  interpretantur. 
Trauseunt  denique  ez  hoc  in  illud,  quia  eorum 
doctrina  non  habet  fundamentum,  sed  semper  vaga 
et  instabiiis  est. 

u  Oves\eorum  fetose,  abundantes  in  itineribus 
9  ^uis,  boves  eorum  crassse.  »  De  his  ovibus  hsere- 
ticorum  Dominus  in  Evangelio  ait :  «  Attendite  a 
falsis  prophetis,  qui  veniunt  ad  yos  in  vestimentis 
ovium,  intrinsecus  autem  sunt  lupi  rapaces  (Matth^ 
vn,  15).  »  Quce  bene  fetos»  dicantur,  quia  isti  tales 
multos  diabolo  filios  generant.  Sunt  et  iidem  ipsi,  et 
boves  crasss,  quorum  Deus  venter  est,  qui  sola 
terrena  et  transitoria  quserant,  non  iaboribus,  sed 
Yoluptati  et  laznriae  dediti. 


c  Non  est  ruina  maceriffi,  neqne  transitns,  neqne 
»  clamor  in  plateis  eorum.  •  Bomim  illis  esset,  si 
maceriam  suam  non  defendei^ent.  Bonum  illis  esset, 
si  per  plateas  suas  sanctos  pr:edicator6s  transire  per* 
mitteretit,  et  eoriim  voces  et  clamores  audirent. 

c  Beatnm  dizerunt  populum,  cui  heec  sunt.  »  Ho- 
mines  stuiti  et  indocti,  populum  istum  talibus  divitiis 
abundare  cernentes,  et  poenas  sibi  paratas  non 
intelligentes,  beatum  illum  esse  dizeront.  Sed  non 
estita.  Ille  popuius  beatus,  cujus  est  Dominus  Deus 
illorum,  cuju»  Dominos  omnium  creaturaram,  et 
Deus  et  Dominus  est.  Talem  autem  Deum  et  Domi- 
num  isti  non  habent,  qui  erroris  et  falsitatis  simu* 
lacrum  sibi  Deum  faciunt. 

5»3  PSAUiUS  GXLIV. 

LAODATIO    DAVID. 

In  hoc  psalmo  m  «gnitice,  praeclare,  multisque  lau- 
dationibus  Propheta  Deum  laudat,  et  benedicit,  ut 
merito  psalmus  iste  dicatur  laudatio  David,  qui  tan- 
tis  laudationibus  plenus  est. 

a  Exaltabo  te,  Deus  meus  rez.  »  Tunc  Deus  ezal- 
tatur  a  nobis,  quando  ejus  exaltationem,  gloriam  et 
honorem  digne  et  laudabiliter  prsedicamus.  Ipse  enim 
e^t  rex  nosler,  si  peccatum  non  regnat  in  corpore 
nostro  mortali,  alioquin  ille  tibi  rez  est,  cui  te  ad 
regendum  tradidisti. 

«  Et  benedicam  nomen  tuum  in  ffiternum,  et  in 
ssBculiim  sseculi.  »  Hoc  est  illud  nomen,  de  quo  ipse 
Dominus  ait :  «  Ego  Dominus,  hoc  est  nomen  meum  : 
gloriam  meam  alteri  non  dabo  (Isa,  Lxvm,  ii),» 
Et  hoc  qnidem  nomen  illi  soli  benedicunt,  qui  ei 
sermone  et  operatione  servos  se  per  omnia  esse  fa- 
tentur.  Nisi  enim  tu  servusejus  fueris,  dominus  tibi 
ilie  non  erit.  De  servis  autem  dicitnr  :  c  Benedicite, 
servi  Domini,  Dominum.  • 

«  Per  singulos  dies  benedicam  te,  et  laudabo  no- 
y»  men  tuum  in  aeternum,  et  in  sfftculum  sseculi.  » 
Quomodo  autem  laudet,  audiamus  :  c  Magnus  Domi- 
»  nus  et  laudabilis  nimis,  et  magnitudinis  ejus  non 
»  est  finis.  »  Discamus  et  nos  honc  laudationis  mo- 
dum>  et  ita  per  singulos  dies  eum  benedicamus:  ita 
in  sternum,  et  in  sceculum  sffculi  e.im  laudare  non 
desinamus.  Mtgnus  est,  inquit,  Dominns,  ei  quam 
magnus  sit,  protinus  nobis  exponit  dicens  :  c  ei  ma- 
gnitudinis  ejns  non  est  finis.  »  Nemo  scit  igitur  quam 
magnus  sit,  qoia  quod  tinem  non  habet,  quantum 
sit,  nemo  scire  potest.  Qui  itaque  tam  raagnus  est, 
dic  mibi,  si  potest,  quantum  laudabilis  est?  «  Nimis.  t 
Quid  est  nimis?  Secundum  multitndinem  magnitu- 
dinis  ejus.  Hdc  autem  ideo  nimis  est,  quia  nemohoc 
facere  potest. 

c  Generatio  et  generatio  laudabunt  opera  tua,  ei 
9  poteatiam  tuam  pronuntiabunt.  »  Et  prios  qai- 
dem  hoc  egit  generatio  Judseorum  :  nunc  aatem  hoc 
agit  generatio  Ghristianorum. 

(c  M^ignificentiam  majestatis  tuae,  ei  sanetitatem 
»  tuam  loquentur,  et  mirabilia  tua  narrabunt.  » 
Gum  enim  utrumqiie  Testamentum  legimus  et  pr«- 
dicamus,  tunc  magnifica  opera  Domini,  qu»  opera- 


i2i5 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS 


1216 


\ 


tus  est,  et  sanctitatem  et  mirabilia  ejus  et  loquimar  A 
et  narramas. 

ff  Virtutem  terribilium  tuorum  dicent,  et  magni- 
9  tudinem  tuam  narrabunt.  »  Cum  enim  ea,  quse  in 
dilavio,  et  in  mari  Rubro,  et  in  castris  Sennacherib, 
et  malta  alia  his  similia  nuntiamus;  tunc  procnl 
dubio  terribiles  Dei  virtutes,  cjusque  magaitudiuem 
dicimus,  et  narramus. 

«  Memoriam  abundantiae  suavitatis  tum  eructa- 
»  bunt.  »  Eructamus  autem  abundantiam  suavitatis 
ipsius,  quando  ea  praedicamus,  quse  ad  misericor- 
diam  spectant,  quale  est  illud  :  «  Qui  proprio  Filio 
non  pepercit,  sed  pro  nobis  omnibus  tradiditilium. 
Et  justitia  tua  exsultabunt  (Aom.  xiii,  32).  >  Exsul- 
tamus  vero  de  justitia  ejus,  qui  reddit  unicuique  se-  ^ 
cundum  opera  sua,  bonis  gloriam,  et  malis  supplicia 
destinavit. 

((  Misericors  -et  miserator  Dominus,  patiens,  et 
»  multum  misericors ;  suavis  Dominus  universis,  et 
9  miserationes  ejus  super  omnia  opera  ejus.  Nulius 
locus  relinquitur  desperationi,  post  tantam  miseri- 
cordio^  repetitionem.  Ille  solus  desperare  potest, 
qui  ista  non  credit,  et  qui,  his  auditis,  adhuc  in  sua 
malitia  perseverat.  De  quibus  Apostolus  ait :  «  Se- 
cundum  duritiam  autem  tuam,  et  cor  impoenitens 
thesaurizas  tibi  iram  in  die  irae,  et  revelationis  justi 
judicii  Dei,  qoi  reddet  unicuique  secundum  opera 
sua  {Rom.  xi,  5).  »  Sunt  igitur  miserationes  ejus 
super  omnia  opera  ejus  ;  quia  nihil  est  in  operibus  ^ 
ejus,  quod  misericordiae  comparari  possit.  [Miseri- 
cordia  eum  ad  terram  traxit,  et  crucis  mortem 
sobire  coegit :  misericordia  coelam  implevit,  et  an- 
gelorum  ruinam  restauravit. 

«  CoDiiteantur  tibi,  Domine  opera  tna,  et  sancti 
9  tui  benedicent  te.  »  Omnia  opera  Domini  confiten- 
tur,  et  laudant  Dominum ;  quia  nihii  reprehensibiie 
e?t  in  operibus  Domini ;  unusquisque  artifex  in  ope- 
ribus  suis  vel  reprehenditur,  vel  laudatur.  Non  est 
igitar  malum  opus  Domini,  quia  nihil  non  laudabile 
in  eo  est.  Et,  quamvis  omnis  creatura  Dominum  be- 
nedicat,  juste  tamen  hic  dicitur  :  <c  Et  sancti  tui  be- 
nedicent  te,  »  quia  eorum  benedictiones  magis  Deo 
acceptabiies  sunt.  «  Gloriam  regni  tui  dicent.  >  San-  ^ 
cli,  inquit,  tui  dicent  gloriam  regni  tui,  et  loquentur 
potentiam  tuam.  Ad  quid?  «  Ut  notam  faciant  Qliis 
»  homiuum  potentiam  tuam,  et  gioriam  magnifi- 
»  centiae  regni  tui.  »  Singula  singulis  respondent. 
Hoc  egit  sanctorum  praedicatio,  ut  totus  mundus  Dei 
potentiam  agnosceret^  et  quanta  sit  coelestis  beatitu- 
dinis  gloria,  perciperet. 

c  Regnum  tuum,  Domine,  regnum  omnium  seecu- 
»  iorum,  et  dominatio  tua  in  omni  generatione  et 
«  progenie.  >  Hoc  est  autem,  quod  $94  aiibi  dici- 
tur :  c  Multiplicabitur  ejus  imperium,  et  regni  ejus 
non  erit  finis  (ha.  ix,  7).  »  £t  alibi  :  «  Potestas  ejus 
potestas  fieterna,  quae  non  auferetur,  et  regnum  ejus, 
cuodnon  corrumpetur  (Dan,  vii,  i4).  >» 


c  Fidelis  Dominns  in  verbis  suis,  et  sanctus  ia 
»  omnibus  operibus  suis.  »  Nnlli  mentitur  Dominas 
nulli  injustitiam  facit,  nihil  in  verbis  falsum,  niliil 
in  ejus  operibus  invenitur  injustum. 

c  Allevat  Dominus  omnesqoi  ruunt,  et  erigitom- 
nes  elisos.  »  Hoc  de  martyribus  inlelligitar,  vel  de 
his  qai  post  graviampeccatorumruinam,  parocorde 
ad  Deum  convertentur.  Et  martjribus  quidem  ipse 
Dominus  ait :  Nolite  timere  eos  qni  occidunt  cor- 
pus ;  animam  autem  non  possunt  occidere  (Mattk. 
X,  8).  1  Poenitentibus  vero :  c  Quacunque  hora  pec- 
cator  conversus  fuerit,  omnium  iniqtiitatum  ejns  non 
recordabor  (Ezech.  xxxiii,  H.)  » 

«  Oculi  omnium  in  te  sperant,  Domine,  et  tn  das 

>  escas  iliis  in  tempore  opportuno.  »  Et  hoc  quidem 
est  qnod  in  Evangelio  dicitur  :  «  Qui  solem  suum 
oriri  facitsuper  bonos  et  malos,  et  pluit  super  justos 
et  injustos  (Matth,  y,  45).  »  Possumus  autem  et  de 
illa  esca  hoc  intelligere,  de  qua  qootidie  ^DomiDo 
dicimus  :  «  Panem  nostrum  quotidianum  da  nobis 
hodie  (ibid.f  ii). 

«  Aperis  tu  manum  tuam,  et  imples  omne  animal 
»  benedictione.  »  Secundum  ejus  namque  judicium  et 
voluntatem  omnibus  bonis  abundamus,  omnium 
rerum  penuriam  patimur.  Quando  largitur  aiiquid, 
maauin  aperire  ;  et  quando  non  iargitiir,  manum  Do- 
minus  ciaudere  dicitnr. 

c  Justus  Dominos  in  viis  suis,  et  sanctus  in  omni- 
»  bus  operibus  suis.  »  Ipsum  igitur  imitari  debemas, 
nt  per  ejus  viam  incedamus,ejusque  opera  faciamus, 
ut,  ipso  adjuvante,  ubi  ipse  est,  iiiac  venire  merea- 
mur.  Unde  et  subditur  : 

«  Prope  est  Dominus  omnibns  invocantibus  enm  in 
»  veritate.  »  Non  est,  inquit,  longe  via,  si  ad  eam 
venire  volueris,  prope  est,  voca  eom,  et  responde- 
bit  tibi ;  si  tamen  in  veritate  invocaveris  eum.  Qoid 
aulem  sit  iuvocare  in  veritate,  dicat  ipsa  Veritas. 
«  Si  quid  petieritis,  inqnit,  Patrem  in  uomine  meo, 
dabitvobis  (Joan.  xiv«  13).»  —  «Voluntatem  limen- 
tium  se  faciet.  >  Et  unde  hoc  probas?  «  Et  orationa 
»  justorum  exaudiet,  et  salvos  faciet  eos.  »  Hsec  est 
enim  eorum  voluntas,  et  si  hoc  impetraverint ;  suffi- 
cit  eis. 

«  Custodit  Dominus  omnes  diligentes  se,  et  omnes 
»  peccatores  disperdet.  »  Hoc  autem  complebitur 
in  judicio,  quando  boni  vocabuntur  ad  gloriam,  et 
mali  trahentur  ad  poenam. 

c  Laudationem  Domini  loquetur  os  meum.  »  Iste 
psalmus,  qui  titulatur  laudatio  David.  a  laudibns  in- 
cipit,  et  in  laudibus  desinit.  Et  se  Propheta  in  Dei 
laudibus  perseverare  promittit;  et  praecipit  ut  omnis 
homo  simul  secum  in  benedictionibus  et  laodibns 
perseveret.  Hoc  est  enim  quod  ait :  c    Et    benedicat 

>  omnis   caro  nomen  sanctum  ejus  in  eeternam,  et 
»  in  soeculum  sa^xuli.  > 


n\l 


EXPOSmO  W  PSALMOS; 


ms 


PSALMUS  CXLV. 

ALLBLUIA(885).  AG6.£I  ET  ZACHABI.e. 

c  Lauda,  anima  mea,  Dominum,  laudabo  Domi- 
»  num  in  vita  mea,psallam  Deo  meo,  quandio  ero.  » 
Seipsum  Proplieta  ad  Domini  laodes  hortatur,  et  ani- 
mam  saam  ut  qui  alios  Deum  laudare  praecipit,  ipse 
otiosus  non  sit,  nec  sine  laudibus  inveniatur.  «  Lau- 
da,  inquit,  anima  mea,  Dominum.  »  Noli  cessare, 
brevis  est  vita  ista,  et  ego  quidem  «  laudabo  Domi- 
num  in  vita  mea,  psallam  Deo  meo  quandiu  ero.  » 
Quia  igitur  semper  erunt  sancti,  semper  et  sine  fine 
Deum  laudabunt.  Discamus  modo  Deom  laudare  in 
hac  vita,  qui  eom  sine  fine  laudaturi  sumus  in  alia 
vita.  Merito  itaque  per  totum  hunc  iibrum  ad  Dei 
laudes  nos  ubique  Propheta  invitat,  quas  et  in  coeio 
et  in  terra  cantare  debemus. 

•  Nolite  confidere  in  principibus,  neque  in  filiis 
»  hominam  in  quibus  non  est  salus.  »  Laudate,  in- 
quit,  Dominum,  sperate  et  confidite  in  ipso,  et  nolite 
confidere  in  principibas,  qui  neque  vos,  neque  se 
ipsos  amorte  aeterna  eripere  possunt.  Quid  alii  fa- 
cere  poterunt?  Unde  et  subditur  :  «  Neque  in  filiis 
homiDom,  in  quibus  non  est  saius.  >  In  illo  igitur 
sperate,  qui  dat  saiutem  regibus,  et  qui  saivat  om- 
nes  sperantes  in  se. 

«Exietspiritus  ejus,  et  revertetur  in  terram  suam, 
»  in  illa  die  peribnnt  omnes  cogitationes  eorum.  > 
Nanc  plaraliter,  nunc  singulariter  loqaitur.  Propheta 
et  grammaticse  regulas  parvipendet.  Exiet,  inquit, 
spiritus  ejus,  principis  videlicet  alicujus,  et  caro  re- 
vertelur  in  terram  suam,  sicut  scriptum  est.  Quia 
c  terra  es,  et  in  terram  ibis  [Gen,  ui,  49).  »  Sive 
etiam  spiritus  revertetur  595  in  terram  suam,  in 
torram  miseriee  tenebrarum,  in  locum  et  in  ter- 
ram,  quam  male  vivendo  sibi  preeparavit.  «  Et  m  iila 
»  die  peribunt  omnes  cogitationes  eorum.  »  Et  quse 
fuerunt  illa;  cogitationes  ?  Occidere,moechari,  furari, 
mentiri,  et  siihiiia.  Istte  cogitationes  peribunt,  quia 
hsec  ulterius  agere  non  poterunt. 

c  Beatus  cujus  Deus  Jacob  adjutor  ejus,  spes  ejus 
>  in  Domino  Deo  ipsius,  qui  fecit  coelum  etter- 
»  ram,  mare,  et  omnia  quce  in  eis  sunt.  >  Miseri, 
inquit,  illi,  qui  confidunt  in  principibns ;  illi  vero 
beati  erunt,  quorum  Deus  Jacob  adjntor  ejus,  qui 
vitia  supplantant  et  a  se  repellant,  qui  vemm  Deum 
venerantur  et  colunt,  non  illos  qui  ab  hominibus 
facti  sunt,  sed  illum  qui  omnia  fecit. 

c  Qui  custodit  veritatem  in  scecnlum,  facit  judi- 
»  cium  injariam  patientibus,  dal  escam  esurienti- 
»  bus.  »  Hoc  autem  alii  dii  facere  non  possunt, 
quia  omnes  mendaces  sunt,  et  non  judicaturi,  sed 
jndicandi  et  simul  cum  aliis  damnandi.  Escam  au- 
tem,  et  carnalem,  et  spiritualem  solus  Deus  fecit 
et  esurientibus  dedit. 

«Dominus  erigit  elisos ;  »  illos  videlicet  et  elisos, 

(885)  c  Aggeeus  festivui^  Zacharias  vero  memoria 

Domini  interpretatur.  Tales  igitur  digni  sunt,  qui 

mittantur  ad  constitaendos  rouros  coeiestis  Jerusa- 

*  lem,  qui  et  festifitatem  diligant|  et  Deum  semper  in 


A  qni  ex  toto  corde  indulgentium  qnserunt,  et  se  elisos 
esse  intelligunt.  «  Dominus  solvit  compeditos,  »  ut 
in  via  mandatorum  Dei  recto  itinere  currere  possint. 
«  Dominus  illuminat  ciecos,  »  ut  de  eorum  tenebris 
liberati  veritatem  intelligere  valeant.  «  Dominus  di- 
»  rigit  justos,  »  quia  ipsius  gratia  est,  quod  a  recto 
itinere  non  recedunt.  a  Dominus  custodit  advenam.  » 
de  gentilitate,  vel  undequaque  ad  Ecclesiam  venien- 
tem.  «  Pupillumet  viduam  suscipiet.  >  quibus  malus 
pater  et  maritus  diabolus  mortuus  est.  Gaudeant 
pupilli,  qui  talem  patrem  amiserunt,  gaudeant  illse 
viduse,  quse  talis  mariti  turpia  et  injusta  conjagia 
reliquerunt. 
«  Et  viam  peccatorum  exterminabit.  i   Extermi- 

Q  nantur  peccatorum  vIjb,  quia  malse  sunt,  sed  non 
exterminantur  peccatores,  si  eas  reliquerunt,  et  per 
vitam  juslitiffi  ambulare  voluerint. 

«  Regnabit  Dominus  in  aeternum,  Deus  tuus,  Sion, 
»  in  seeculum  saeculi.  i  Regnabit,  inqutt,  Dominuf 
Deus,  tuus  Sion  in  ceternum,  et  in  saeculum  seculiy 
et  ideo  jubila,  et  exsulta,  et  noli  cessare  a  laudibas 
ejus  in  fleternnm,  et  in  sseculum  sseculi.  Qui  regnom 
habet  «eternum,  habeat  et  laudes  seternas. 

PSALMUS  CXLVI. 

ALLELUIA. 

Quid  significat  Aileluia  psalmi  hujus  initiam  in- 
dicat. 

¥  Laudate  Dominum,  quoniam  bonus  est  psalmos . » 
111  a  iaus  vocatur  psalmus,  quse  in  psalterio  iit»  et 
G  sine  psalterio  non  fit.  In  psaiterio  vero  cantare  non 
possumus,  nisi  et  manus  tangat  corda,  et  lingoa 
proferat  voces.  Bonus  igitur  est  psalmus,  quia  bona 
est  illa  laus,  in  qua  cum  voce  opera  concordant. 
«  Deo  nostro  jucunda  sit  laudatio.  »  Nos,  inqoit,  lau- 
demus  Dominum,  nos  agamus  quod  nostrum  est  ; 
ipse  vero  laudationem  nostram  jucundam  faciet, 
ipse  gratam  et  acceptabilem  habeat. 

«  iEdificans  Jerusalem  Dominus,  et  dispersionem 
»  Israel  congregans ;  soscipiens  mansaetos  Dominus 
»  humiiiat  autem  peccatores.  >  Sic  enim  se  habet 
ordo  :  Dominob,  inquit,  ex  vivis  lapidibus  sedificans 
Goelestem  Jerasalem,  et  oongregans  in  ea  dispersio- 
nem  Israel,  id  est  sanctam  Ecclesiam,  ubique  gen- 
tium  diffusam,  suscipiens  ibi  mansuetos  et  homiles 
^  corde,  humiliat  peccatores  usque  ad  terram ;  ut 
adimpleatur  qood  scriptom  est :  «  Deponit  potentes 
desede,  et  exaltat  humiles  (Lue.  i,  52).  > 

«  Qoi  sanat  contritos  corde,  et  alligat  contritio- 
9  nes  eorum.  »  Hoc  est  quod  alibi  dicitur  :  «  Cor 
contntum,  et  humiliatum  Deus  non  spernit  {PeaL 
h,  19.)  »  Gontritiones  alligat  Dominos,  qaoniam 
omnem  sanctorum  'tristitiam,  et  [cordis  contritio- 
nera  in  gaudium  convertit.  Unde  alibi  dicitur  : 
«  Qui  seminant  in  lacrymis  ia  exsultatione  metent 
>  {Psal,  cxxv,  5).  » 

memoria  habeant,  et  semper  in  Dei  memoriam  ha- 
beantur.  Festivi  autem  Hii  sont,  qoia  a  servili  opere 
spiritualiter  vacant,  et  in  Dei  laudibuf  perseTertni. » 
Bbda. 


1219 


S.  BRUNONIS  EPISCOPl  SI6NIENSIS 


1220 


«  Qai  numerat  maltitadinem  stellarum,  et  omni-  A  conventicula,  qui  quoniam  in  sais  viribns  confidunt, 
bus  eis  nomina  vocat.  »  hte  sunt  ill(e  stellse,  de      quasi  aviribiis  viri  dicuntur. 


quibus  Apostolus  ait  :  quia  stella  diiTert  a  stella  in 
claritale  (I  Cor.  xiii,  41).  » IstaB  autem  numeralae 
sunt,  et  nulla  iiiarum  de  numero  a  Domino  consti- 
tuto  perJre,  vel  minui  potest.  Si  enim  capilli  capitis 
nostrri  omnes  numerati  sont,  quis  de  sanctorum  nu- 
mero  dubitare  possit,  quorum  et  numerum,  et  no- 
mina  iqse  scit,  qui  omnia  novit  ?  Unde  et  conve- 
nienter  subditur : 

«  Magnus  Dominns  noster,  et  magna  virtus  ejns, 

>  et  sapientiffi  ejus  non  est  nnmerus.  »  In  bis,  quse 
modo  superius  dicta  sunt^  et  magnus,  et  furtis,  et 
sapientissimus  Dominus  vera  ratione  esse  probatur. 

c  Incipite  Domino  in  cunfessione,  psallite  Deo 
c  nostro  in  cithara.  •  Dizit  superius,  «  laudate  Do- 
minum  -,  »  nunc  autem  admonet,  ut  laudare  inci- 
piant  in  confessione  laudis  et  jubilationis.  Et  quia 
snperius  de  psalterio  dictum  est,  nunc  in  citbara 
quoque  laudare  praecipit,  ut  sit  psalterium  jucundum 
cum  citbara.  Et  cithara  quidem  ad  Novum  Testa- 
mentum,  de  qua  jam  multoties  superius  diximus. 
in  citbara  cantare  est  vel  Novum  Testamentum 
prsedicare,  vel  Trinitatis  mysterium  exponere,  quia 
tres  vel  quatuor  cbordtB  sufticiunt. 

6M  c  Qui  operit  coelum  nubibus,  et  parat  terrse 

>  pluviam.  >  Caiii  apostuli  sunt,  qui  spiritualis  doc- 
trinae  nubibus  operti,   ubique  illam  aquam   ferunt, 


c  Benephcitum  est  Domino  soper  timentes  eum, 
>  et  in  eis  qui  sperant  in  misericordia  ejus.  n  Quid 
Deo  displiceat   et  placeat,  in  bis  verbis  declaratur 
Illi  soli  sibi  placent,  qui  Deum  timent,  et  in  ejos 
misericordia  sperant. 


a 


PSALMUS  CXLVII. 

ALLELUIli.. 

Titulus  iste  laudabilis  ad  laudes  Dei  nos  semper 
hortatur. 

«  Laada,  Jerusalem,  Dominum,  lauda  Deum  tunm, 
»  Sion.  »  Invitat  nunc  Propbeta  totam  Ecclesiam  ad 
n  laodem  Dei,  quse  per  Jerusalem  et  Sion  signilicator. 
Jerusalem,  visio  pact/<ca,  Sion  speculatio  interpreta- 
tur.  Utrumque  nomen  Ecclesiee  convenit,  quae  et 
sola  pacem  babet,  quoniam  c  non  est  pax  impiis, 
dicit  Dominus  (Isa.  lvii,  21),  >  et  plena  ocuiis  ante 
et  retro  omnia  sibi  utilia  speculatur.  Et  quia  c  in 
pace  factus  est  locns  ejus,  et  babitatio  ejus  in  Sion 
(Psal.  Lxxv,  3),  >  merito  Sion  et  Jerusalem,  qoae 
hic  per  pacem  signiticatur,  Duminum  laudare  jube- 
tur. 

« Quoniam  confortavit  seras  portarom  tuarum, 
»  benedixit  iilios  tuos  in  te.  »  Portse  Jerusalem  apo- 
stoli  sunt  et  doctores»  episcopi  et  sacerdotes,  qui 
eam  muniunt  et  claudunt,  et  inlroeundi  aditum 
aperiunt.  Nullus  ingreditur  nisi  per  i^tos,  quorum 


qua  tola  Ecclesia   irr.gator,    lavaiur.    et   saliatur.  ^  ^^^^  j^^  ^,1^  ,unt.  ut  a  nuilo  ap^riri,  vel  claudi 


Terra  enim   Ecclesia  est,  cui  hsec  aqua  parata  est. 

ff  Quia  producit  in  montibus   fenum,  et  herbam 

>  servituti  huminum.  » BJontes  isti  Ecclesise  docto- 
res  intelliguntor,  qui  illo  feno,  etilla  berba  Doniino 
largiente  abundaiit,  quibus  Dei  animalia  nutriuntur, 
per  quse  utriusque  Testamenti  scienlia  designatur. 

«  Qui  dat  jumentis  escam  ipsorum,  et  pullis  cor- 

>  vorum  iuvocantibus  eum.  »  Usec  suutiila  jumenta, 
quse  totius  Ecclesise  oneraferunt,  per  quee  apostoli 
et  doctores  signiiicantor.  Tale  jumentum  se  vir  ju- 
stus  esse  inteliigens,  ait :  «  ut  jumentum  factus  sum 
apud  te,  et  egu  semper  tecum  (P^a^  lxxh,  23).  » 
Isti  autem  spiritualibus  cibis  nutriuntur,  qui  eis  a 


valeant,  nisi  ab  ipsis.  Unde  et  eis  a  Dumino  dicitur : 
«  Qusecunque  ligaveritis  super  terram,  erunt  ligata 
et  in  coelis,  et  qusecunque  solveritis  super  terram, 
erunt  soluta  et  in  coelis  (Matth.  xviii,  18).  »  Bene- 
dixit  autem  Duminus  filios  ejus  in  ea,  quam  videli- 
cet  benedictionem  illi  soli  babent,qui  manent  in  ea, 
et  illi  amitiunt,  qui  separantur  ab  ea.  Sunt  igitur 
Ecclesiffi  lilii  benedicti,  sed  in  ea  benedicti  sunt: 
extra  vero  benedicti  non  sunt. 

«  Qui  posuit  lines  tuos  pacem.  >  Ubi  noo  est  pax, 
ibi  neque  Ecclesia  est,  quia  infra  terminos  pacis 
Ecclesia  tota  concluditur,  et  extra  lines  pacis 
non  extenditur. 


Domino  praeparantur.  De  pullis  vero  corvorum  Apo-  w^      c  Et  adipe  frumenti  satiat  te.  9   De  hoc  frumento 
stolus  dicit:  c  fuistis  aliquando  tenebrae,  nuncau*  ^    Dominus  ait :  c  Nisi  granum  frumenticadens  in  ter- 


tem  lux  in  Domiuo  [Ephes.  v,  10).  »  Uude  et  alibi 
dicitnr  :  c  ^tbiopia  praeveniet  manos  ejus  Deo 
(Psal.  Lxvii,  32).  »  Tales  sunt  omnes  peccatores  ex 
toto  corde  ad.poenitentiam  conversi.  His  autem  Do- 
minum  invocantibus  esca  ilia  miuistratur,  qua;  dat 
vitam  mundo,  id  est  pauis  vivus,  qui  de  ccelo  de- 
scendit. 

«  Non  in  viribos  equi  voluntatem  habebit,  neqne 
M  in  tabernaculis  viri  beneplacitum  est  ei.  »  Malus 
est  iste  equus,  cujus  vires  Deo  non  placent,  per 
quem  nirnirum  tyrdnni  et  baretic  demonstrantur, 
supKr  quos  diabulus  sedet,  et  cruentis  calcaribus 
stimulat,  atque  in  omnia  sceiera  violenter  ruere 
&eit.  Viri  antem  tabernaculay   hsreticorum  sunt 


ram  mortuum  fuerit,  ipsum  solum  mauet.  Si  autem 
mortuum  fuerit,  multum  fructum  aifert  (Joart.  xii, 
24).  >  Adipe  ergo  frumenti  relicitur  Ecclesia,  quae 
Christi  sauguine  satiatur. 

c  Qui  emittit  eloquium  suum  terree, »  per  qnod 
evaugelicam  proedicationem  intelligimus,  de  qut 
ipse  Dominus  ait:  «  Ite  in  universum  mundum,  prs- 
dicate  Evangelium  omni  creaturse  (JUarc.  xx,  16).  » 
De  quo  et  subditur.  «  Velociter  currit  sermu  ejus.  » 
Veluciter  enim,  et  intra  paucos  annos,  sicut  4crip- 
tum  est,  «  in  omnem  terram  exivitsonos  eurum,  et 
in  fines  orbisterrse  verbaeoruni  (Psal,  xviii,  i8,  5).  » 

«  Qui  dat  nivem  sicut  lanam,  nebuiam  velut  cine- 
»  rem  spargit.  »  Hoc  autem  talo  est  ac  ai  dixisset ; 


mi 


Exposrno  m  psalmos. 


4222 


Qni  dat  nivein  et  lanam ;  nebnlam  et  cinerem  spar- 
git.  Dat  Dumiaus  fideiibas  suisniyem,  quando  bapti- 
zantur :  dat  lanam,  qua  vestiantur :  spargit  multo- 
ties  a  cordibus  eorum  nebulam  et  cinerem,  qua  ex- 
^  caecantur.  De  hac  nive  alibi  dicilur  :  c  Asperges  me 
E  byssopo  et  muudabor,  lavabis  me  et  super  nivem 
dealbabor  (Psal.  l,  8).  >  Dat  ergo  Dominus  nivem, 
id  est  candorem  et  pulchritadinem  nivis.  Datlanam, 
ex  qua  nobis  veslimenta  faciamus,  ut  vestiti  et  non 
nudi  incedamus.  Ustc  vestis  incorporea  est,  qua  ta- 
'  men  vestitur  et  ornatur  corpus  et  anima.  Si  habes 
hurailitatem,  vestimentum  tibi  est,  si  habes  patien- 
tiam,  vestimentum  tibi  est,  et  quicunque  habet  cha- 
ritatem,  bene  vestitus  est.  Taiia  vestimenta  699  ex 
ista  iana  conficiunlur,  quaro  quidem  nisi  a  Domino 
habere  non  possumus :  «  Quid  enim  habes,  dicit 
Apostolus,  qaod  non  accepisti?  »  (I  Cor,  iv,  7).  Ex 
tunc  quidem  Dominus  nebulam  et  cinerem  sparsit, 
quaadopopulus,  qai  sedebat  in  tenebris,  vidit  iucem 
magnam.  Jam,  Deo  gratias,  liberati  sumus  a  tene- 
bris  erroris,  et  omnis  caligo  nebulse  et  cineris  fu- 
gata  est  nobis. 

«  Mittit  crystailum  suam  sicut  frusta  panis  ;  ante 
»  faciem  frigoris  ejus  quis  subsistit  (886)  »  Yetus 
Testamentum,  quod  prias  quidem  obscurissimum 
erat,  nunc  spiritualiter  intellectam,  digne  satis  cry- 
stalius  vocatur,  quoniam  spiritualiter  inteliigentibus 
clarissimumet  penetrabile  factum,est.  Quiasicutscri- 
ptum  est:  «Vicitleo  de  tribu  Juda,  radix  David,  aperire 
Iibrum,etsolvereseptemsignacala  ejus  (Apoc.  v,  5).  * 
Et  quod  propter  suam  duritiam  prius  comedietintel- 
ligi  non  poterat  nunc  quasi  panis  in  frusta  divisus: 
facilesumituret  inteiligitur.  De  hoc  pane  Jeremias  ait, 
«  Pdrvuii  petierunt  pauem,  et  non  erat  qui  frange- 
ret  eis(7/iren.  ix,  4).  c  Ante  faciem  frigoris  ejusquis 
sustinebit  ?•  Hoc  autem  tale  est  ac  si  diceret.  Nisi 
Dominus  hoc  fecisset,  nemu  ante  faciem  frigoris  ejns 
subsistere  potuisset.  Unde  et  subditur : 

•  Mittitverbum  suum,  et  liquefaciet  ea,  flabit  spi- 
n  ritus  ejus,  et  lluentaqufie.  »  Frigida  erat  lex,  dura, 
et  sine  misericordia,  quia  ad  litteram  intellecta  non 
lucebat  iu  ea  ignis  charitatis  ;  mortem  jubebat.  Si 
quis  fecerit  inquiens  hoc  vel  illud,  morte  moriatur. 
Misit  ergo  Dominas  Verburo  suum,  Filium  suum, 
Salvatorem  nostrum,  qui  eam  spiritualiter  exponen- 
do,  liquefecit,  et  tolerabilem  etintelligibilemreddit. 
Fiavit  in  ea  Spiritus  sanctus,  spiritus  sapientiee  et 
intellectus,  et  fluxerunt  aquse  spirituaies,  qufie  inclu- 
sae  continebantur.  Hoc  autem  sua  gratuita  miseri- 
cordia  fecit  Dominus,  pronuntians  et  exponenens  ver- 
bum  suum  et  legem  suam  Jacob  ;  non  carnali,  sed 
spirituali  Jacob  :  «  justitia,  et  judicia  sua  Israel  ;  » 

(886)  Valgata  hfihei\MUtit  crystallum  suam  sicut 
bncceUam,  ante  faciem  fngoris  eju-  quis  sustinebit  f 
Lectio  tanien  hsec  conforniis  est  textui  S.  Augustini, 
a  cujus  declaratioue  non  recessit  S.  Bruuo,  alium- 
que  exponit.  «  Nix,  inquit  Augustinus,  multorum 
annorum  tempore  durato,  et  aerie  ssecalorum,  cry- 
stallumdicituri  nproprietatemluciset  porspieuitaiUi 


A  non  camali,  sed  apiritnali  I«rael.  Unde  Apostolna  ait: 
«  quia  ccecitas  ex  parte  contigit  in  Israel  [Rom.  xi, 
15).  1  Hoc  et  sequentia  manifestant. 

«  Non  fecittaiiter  omni  nationi,  et  judicia  sua  non 
»  manifestavit  eis.  >  Solis  iilis  manifestavit  verba  et 
judicia  Dei,  qui  ea  spiritualiter  intelligere  merae- 
runt. 

PSALMUS  CXLVIII. 

ALLELOIA,   ALLELUIA. 

Titulus  iste  toties  repetitus  gaudium  nobis  et  1»- 
titiam  prsestat. 

«  Laudate  Dominam  de  coelis,  laudate  eum  in  ex- 
»  celsis.  »  Non  sufiicit  Prophetse  ad  Dei  laudes  solos 
homines  invitare,  angelos  invitat,  et  omnia  qoee  in 
coelis  continentur.  Invitat  et  terram,  et  qusecunque 
^  continentur  in  ea.  Neque  dimittit  ea  quse  sub 
ierra  sunt,  sed  ipsas  quoque  abyssos  laudare  Domi- 
num  jubet.  Omnis  autem  creatara  laudat  Deum, 
quia  nulla  est  quse  ei  non  serviat,  et  ejus  mandata 
nun  custodiat.  Laudate,  inquit,  Dominum,  vos  qui  in 
coelis  estis,  et  de  coelis  originem  ducitis,  et  quia  in 
excelsis  habitatis,  excelsius  ceeteris  Deum  laudate. 
Clariores  et  altiores  voces  habetis,  quia  omnibus 
aliis  clariores  et  sublimiures  estis. 

c  Laudate  eum,  omnes  angeli  ejns,  laudate  eum, 
1  omnesvirtutesejus.  »In  nomineaogelorumetvirtn- 
tumomnesbeaturum  spirituum  ordines  continentur. 
Considera  modo  quantae  et  quales  laudes  ibi  sunt, 
ubi  tot  ei  talium  cantorum  voces  resonant. 
C  t<  Laudate  eum  sol  et  luna,  laudate  eum,  omnes 
*>  stellflR  et  lumen.  »  Ex  quo  mundus  iste  factus  est, 
nunquam  haec  omnia  a  iaudibus  cessaverunt,  quia 
sui  servitii  ordinemnunquam  reliquerunt.  Quis  enim 
solem,  luuam  et  stellas  videat,  et  tantorum  luminum 
Creatorem  non  laudet  et  benedicat?  Nihil  est,  in  quo 
amplius,  quam  in  his  admiretur  et  laudetur  virtus  et 
sapientia  Dei.  Unde  et  non  immerito  post  angelos 
secundum  in  Dei  laudibus  obtinent  locum. 

«  Laudate  eum,  coeli  coelorum,  et  aqaae,  qufle  su- 
9  per  coelos  suut,  laudent  nomen  Domini.  Coeli  coe- 
lorum  ilii  sunt,  qui  omnibus  aliis  superiores  sunt, 
ubi  Dei  divinitas  et  majestas  clarius  et  manifestius 
revelatur.  Nam  et  Apostulus  usque  ad  tertium  coe- 
n  ium  raptnm  se  fuis.^e  cummemorat.  Aquas  antem 
super  coelos  esse  Moyses  ostendit,  nbi  ait  :  «  Divisit 
Deus  aquas  quee  erant  supra  firmamentumy  ab  his 
quse  erant  sub  firmameuto  {Gen.  i,  7).  » 

«  Qiiia  ipse  dixit,et  facta  sunt,  ipse  69S  mandavit 
»  et  creatasunt.  >  Si  dixit,  Verbo  dixit,et  per  Verbum 
omnia  factum  esse  intelligamus,  ideo  hoc  Verbum 
posuit,  quod  est,  dixit.  Nota  simul  celeritatem  et 
facilitatem  faciendi  omnia  ;  nulla  fuit  mora  inter  fa- 

eamqne  aptavit  spiritaali  intelligentiee  VeterisTe- 
stanieuti,  qua  ex  obscuritate  ad  clarissimum  sensum 
educitur.  Hanc  veru  interpretatinuem  sustinere  po- 
test,  qui  rerum  appareniia  amteutus  est.  Cfleterum 
pbysici  hanc  nivis  metamorphusin  ad  plura  Sflecuift 
permanentem  nunc  minime  admittunt. 


1223  S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS  m^ 

cere  et  dicere  ;  sed  statim,  ut  dizit,  focta  sunt  om-  A  minum,  quia  qood  Hebraice  dicitnr,  AUeluia,  Uti. 

ne  dicitar,  laudate  DomioDm. 
c  Cantaie  Domino  canticum  noYom,  laadatio  ems 


nia. 

«  Statuit 


ea  in  ffiternum  ei  in  seeculum  sseculi, 
»  praeceptam  posuit,  et  non  prfleteribii.  »  Omnla  quai 
superius  dicta  sunt  in  (cternum  esse  statuiura  est  ; 
preceptum  hoc  positum  est,  et  praeieriri  non  po- 

test. 

«  Landate  Dominum  de  terra,  dracones,  et  omnes 
»  abyssi.  »  Sicut  illi  superiores,  ita  et  isti  inferiorcs 
sunt  :  caitera  Tero,  quae  sequuniur,  in  medio  con- 
sistunt.  Per  dracones  et  abyssos,  eos  inielligimus 
qui  in  inferno  coniinentur  ;  et  ipsos  igiiur  ad  lau- 
des  Dei  invitai  Propheia,  ut  ei  obediant,  neque  con- 
traire  audeanl.  Nulla  creatura  se  polerii  excusare, 
quod  ad  Dei  laudes  invitata  non  sit. 

« Ignis,  grando,  nix,  glacies,  spiritus  procellarum, 
»  quffi  faciunt  verbum  ejus.  >  Laudantur  ista,  quia 
faciuni  verbum  ejus,  quoniam  non  veniunt,  nisi  ex 
pro^cepio  ei  voluntate  ipsius,  et  staiim,  ut  ei  pla- 
cuerit,  obedire  non  differunt ;  ei  niiseri  homines 
pene  ubique  inobedientes  inveniuniur. 

»  Montcs  ei  omnes  coUes,  ligna  fruciifera  et  om- 
I»  nes  cedri,  bestiffi  ei  universa  pecora,  serpenies  et 
•  volucres  pennaUe.  Omnia  ista  Deum  laudant, 
quia  tam  sapienies  creata  suni,  ui  eorum  faclura, 
et  pulchriiudo  omnibus  placeai.  Laus  artificis  est, 
uniuscuJLsque  operis  laudabilis  composiiio. 

c  Reges  ierraj  et  omnes  populi,  principes  ei  om- 
9  nes  judices  ierrce,  juvenes  ei  virgines,  senes  cum 


B 


»  in  Ecclesia  sanciorom.  >  Vetera,  inquit,  traDsie- 
rnni,  facia  suni  omnia  nova.  Ganteni  Judaei  invet^ 
raii  dierum  malorum  caniicum  vetus  :  vos  auteai| 
aquis  baptismaiis  innovaii  caniaie  Domino  caniicua 
novum,  Canticum  videlicei  Chrisii  nativitaiis,  pas- 
sionis  ei  ascensionis.  Haec  antem  laadatio  sit  in  Ee- 
clesia  sanciorum,  in  populo  Christianoram,  non  i2i 
Synagoga  Jodseorum. 
«  Lffitetur  Israel  in  eo,  qui  fecit  ipsam,  et  filii  SioB 

>  exsultant  super  rege  suo.  »  Ille,  inquit,  Israel,  qoi 
cantat  caniicum  novum,  Iseietur  in  eo  qui  fecitip- 
sum,  ei  qui  se  credii  factum  esse  ab  ipso,  qui  tn- 
cifixus  esi  propter  ipsum.  Ei  filii  Sion,  filii  illio! 
Jerusalem,  quse  sursum  est,  quee  est  mater  nostra, 
exsultent  super  rege  suo,  qui  diabolo  superaio  le- 
gnavit  a  ligno. 

«  Laadent  nomen  ejas  in  choro,  et  tympaDo,  et 

>  psaiterio  psallani  ei.  »  Quid  autem  sii  laudare  Do- 
minum  in  choro,  et  iympano,  et  psalterio  superios 
dicium  esi,  et  in  sequenii  psalmo  plenius  dicetur. 

c  Quia  beneplacitum  est  Domino  in  populo  suo,  et 
exaltabit  mansueios  in  salntem.  »  Dignissima  causa, 
quee  eum  laudare  debeani,  quia  ipsi  sunt  qui  iddI- 
tum  ei  placent,  et  quos  ipse  in  seternam  saluiem  et 
gloriam  exaltabit.  Unde  ei  snbditur  : 

«  Exsuliabuni  sancti  in  gioria,  laetabuntur  in  cobi- 


»  junioribus  iaudent  nomen  Domini.»  Audiat  omnis      „  libus  suis.  •  In  illis  videlicet  cabilibus,  in  quibos 

raiionabilis  crealura,  quia  dracones,  serpentes,  be-  ^  exallaii  gloriam  et  salutem  invenient. 

siise  et  universa  pecora  laudant  nomen  Domini,  et 

erubescat,    et  confundatur,   si  ioties   invilata   non 

laudaverit  Dominum.  Et   cseteraj   quidem  creatura; 

laudani  Deum  per  homines,  homines  vero  per  se  ip- 

sos  laudare  debeni.  Nam  ei  mali  et  jniqui  homines, 

etiamsi  nolint,  laudant  Dominum,  si  quando  laudant 

et  admiraniur  opera  Domini.  Sed  hsec  talis  laus  non 

sufficii  eis.  Illi  bene  laudant,    qui  in  eum  creduni, 

qui  ei  serviunt  ei  obediuni,  ejusque  voluntatem  fa- 

cipnt. 

c  Quia  exaliaium  est  nomen  ejus  solius,  confessio 
»  ejus  super  coelum  ei  terram,   ei  exaiiavii  cornu 

•  populi   sui.    »    Laudeiur,    inquit,    super  coelum,  ,     -.  .      . 

quia  nomen  ejas  solias  exaltatum  est  saper  omnes  d  *  °"""  '"8"""'  *"**"  P"'*""*' 


«  Exaltationes  Dei  in  faucibus  eonim,  et  gladii 
»  ancipites  in  manibus  eorum.  »  Hoc  autem  erit  id 
judicio,  quando  in  roagna  Isetitia  et  exsuItatioDc 
mundum  judicabuni,  et  gladiis  eetenise  damnaiioois 
impiorum  corda  vulnerabunt,  dicentes  eis  :  «  Ite, 
maledicii,  in  ignem  setemtim,  qui  S99  paratos  est 
diabolo,  et  angelis  e'}\k5(MaHh.  xxv).»  Ethocesiqiioii 
dicii : 

«  Ad  faciendam  vindictam  in  nationibns,  et  iD- 
»  crepationes  in  populis.  »  Tales  emnt  illi  gladii, 
quibas  in  populis  et  nationibus  universalis  vindida 
et  increpatio  fiet.  Unde  ei  anticipites  dicnntur,  qoia 


coelos.  Laudeiur  et  [super  terram,  quia  nomen  ejus 
exaliaiam  et  dominaium  est  super  omnes  ierras.  Hoc 
autem  a  populo  suo,  quia  exaltavit  et  sublimavit  cor- 
nu,  potentiam  et  fortitudinem  populi  sui. 

«  Hymnus  omnibus  sanctis  ejus,  filiis  Israel  po- 
»  pnlo  appropinquanii  sibi.  >  Isie,  inquit,  hymnus 
daiur  ad  caniandum,  et  jubilandum  omnibus  sanctis 
ejus,  id  esi  filiis  Israel,  populo  videlicei  appropin- 
qnanti  sibi  similitudine,  imitatione,  et  bona  volun* 
tate. 

PSALMUS  aLIX. 

ALLELUIA. 

Quicanqae  legimus  hanc  titalum,  laademus  Do- 


«  Ad  alligandos  reges  eorum  in  compedibus,  el 
»  nobiles  eorum  in  vinculis  ferreis.  s  Illi,  inquit, 
gladii  Yulnerabunt  et  jugulabunt  damnabunt  et  io- 
crepabunt,  ei  ipsos  reges  et  principes  ferreis  darisqoe 
▼inculis  alligabunt. 

«  Ut  faciant  in  eis  judicium  conscriptum.  »  Gladii, 
inquit  ancipiies  ad  iam  diversa  omnia  praepanli 
erunt  in  manibus  eorum,  «  ui  faciant  in  eis  judiciuffl 
conscripium,  »  judicium  firmum  et  immuiabile, 
quale  in  divinis  voluminibus  scrlptum  invenitor. 
«  Gloria  hsec  esi  omnibus  sanciis  ejus.  »  Gloria,  is- 
quit,  haec  communis  erit  omnium,  et  non  soloo 
apostoli,  verum  etiam  omnes  sancti  in  illo  jadieio 
judicabant. 


I 


EXPOSmO  IN  PSILMOS. 


i%^6 


PSALMUS  CL. 

ALLELCIA. 

iquani  laudes  Domini  fiaem  habeant,  quia  in 
pio  et  in  finehujuspsalmi,qui  ultimus  estom- 
,Dominum  nospropheta  laudarejubet.Gum  enim 
in  ipso  fine  :  Omnis  spiritus  laudetDominum^t 
este  ostendit  quia  non  vult  ut  laudes  finiantur, 
itinua  sit  perseverantia  in  laudibus  Domini. 
ludate  Dominum  in  sanctis  ejus,  laudate*  eum 
irmamento  virtutis  ejus.  >  Goelum  et  terram, 
nes  creaturas  quse  in  eis  sunt,  ad  laudes  Dei 
leta  iQvitaverat,  nunc  autem  ^materiam,  qua 
andent,  eis  ministrat.  Sumat  unusquisque  quod 
lacet,  et  quod  sibi  conveniens  et  ntile  esse  vi- 
.  «  Laudate,  inquit,  Dominum  in  sanctisejus.  » 
laudandi  materiam  suscipite,  quia  in  nulla  alia 
idabilior  esse  probatur.  Dicite  ergo  :  <  Mirabi- 
us  in  sanctis  ejus,  Deus  Israel,  ipse  dabit  vir- 
L  et  fortitudinem  plebi  sucb,   benedictus  Deus 

Lxvii,  36).  »  Si  quis  euim  considerare  velit 
)rum  fidem,  et  sapientiam,  et  constantiam,  et 
itiam,  et  alias  virtutes  quas  a  Deo  suscipere 
Brunt,  faciie  cognoscere  poterit  valde  in  san- 
lis  Denm  et  laudabiiem  et  mirabilem  esse. 
et  alibi  in  sua  et  aliorum  persona  iste,  qui  hoc 
ioquitur,  ait :  «  Mirabilis  facta  est  scientia  tua 
!,  confortata  est,  et  non  potero  ad  eum  (Psal. 
III,  6).  • 

.audate  eum  in  firmamento  virtutis  ejos.  »  Pro 
mento  Dominum  laudare  memento.  Terra  fide 
,  quod  dat  tibiconditor  orbis.  Hoc  enim  firma- 
im,  quod  coelum  vocatur,  quod  sua  virtute  ct 
tia  ineffabili  Dominus  fecit,  apostolos,  cseteros- 
anctos  significat,  qui  tanta  virtute  et  claritate 
iti  sunt,  ut  nulla  sub  coelo  creatura  valeat  eis 
arari. 

audate  eum  in  virtutibns  ejus.  >  Non  tua  vir- 
[ua  pugnas,  sed  tibi  Ghristus  in  ^cruce  dona- 
{uando  moriens  superavit.  Sis  igitur  certus, 
pugnas  virtutibus  (887)  ejus.  Sive  virtutes  coe- 
1  intelligamns,  sive  virtutes  miraculorum,  quse 
anctos  suos  operatus  'est  Dominus,  sive  etiam 
ntiam,  justitiam,  fortitudinem,  temperantiam, 
asque  virtutes,  quibus  sanctos  ornatos  fuisse,^ 
is  et  vitia,  et  malignos  spiritus,  omnesque  suos 
sarios  eos  superasse  legimus,  valde  quidem 
sniens  est  ut  in  omnibus  his  Deus  laudetur  et 
^cetur. 

.audate  eum  secundum  multitudinem  magnitu- 
is  ejus.  »  Semper  landate,  quia  nulio  fine  te- 
'.  Nescis  fortasse  quantum  eum  laudare  debea- 

considera  quactus  est ,  et  secundum  ejus 
titatem  laudes  multiplica.  Nunquam  igitur  a 
I  quiescas,  quia  immensus  est  ille  quem  laudas. 
udes  itaque  Domini  loqnatur  os  meum,  etbe- 
at  omnis  caro  nomen  sanctum  ejus  (Psal, 
\  21],  >  nouadtempas,  sedc  in  sseculum  sceculi.  > 
^audate  eum  in  sono  tubse.  »  Nunquam  nostra- 

7)  Cod.  Ghis.,  vtrtdui. 

PairouGLXIV 


A  rum  sileat  vox  alta  tabarum ;  ut  tuba  tox  alta  so- 
nus  est  laudatio  sancta.  Post  laudandi  materiam, 
consequenter  instrumenta  posnit,  quibus  Denm  laa* 
dare  debeamns.  Tuba  namque,  psalterium,  et  ci- 
thara,  tympana  quoque,  chorus  et  chordae,  organa 
et  cymbala,  instrumenta  sunt  mnsicse  artis,  divinis 
laudibus  convenientia.  Non  omnium  est  tuba  canere : 
hoc  officium  episcoporum  et  doctorum  est.  Illis  enim 
dicitur  :  «  Ganite  initio  mensis  tuba  (Psal,  lxxx,4).  » 
Et :  c  Glama,  ne  cesses,  quasi  taba  exalta  vocem 
tuam  (Isa,  lviii,  1).  »  Isti  sunt  septem  angeii  in 
Apocalypsi  tuba  canentes.  Tubarum  sonitu  muri 
Jericho  corruerunt,  et  ingrediendi  aditum  andique 
populo  Dei  aperuerunt.  Tubis  Israelits  ad  prffihnm 
vocabantur,  tubis  jubilseus  annas  nuntiabatur,  et  ad 

B  ^otins  anni  solemnitatem  populus  parabatur.  Hoc 
autem  totom  sacerdotum  ministerio  fiebat,  600 
quia  episcoporum  et  sacerdotum  voces  significabaty 
quibus  per  prophetam  dicitur  :  c  Si  non  annuntiave- 
ris  iniquo  iniquitatem  suam,  animam  ejus  de  manu 
tua  roquiram  (Ezech.  iii,  19).  > 

«  Laudate  eum  iu  psaiterio.  »  Psaiterium  portat 
homo,  quem  nova  vita  reformat.  Ut  valeat  denis 
verbis  insistere  legis.  Omnis  chorda  sonum  reddat 
bene  torta  canorum.  Gantare  in  psalterio  perfecto- 
ram  est.  Hoc  instrumentnm  Deus  ipse  constituit,  et 
decem  chordas  suo  digito  in  eo  extendit,  per  quas 
decem  verba  legis  significantur.  Vocatur  antem  prima 
chorda,  unus  Deus :  «  Et  non  habebis  Deum  alinm 
absque  me  (Exod,   xx,   3).   »   Secunda   vero,  •  Non 

Q  facies  tibi  simulacrum  (ibid.,  4).  »  Terlia,  «  Non  ac- 
cipias  nomen  Dei  tui  in  vanum  (ifcid.,  7).  >  Quarta 
▼ero,  «  Gole  diem  Sabbatorum  (t6id.,  8).  »  Quinta, 
«  Honora  patrem  et  matrem  (ibid.,  12).  >  Quinque 
autem,  quae  sequuntur,  hsec  nomina  sunt.  «  Non  oc^ 
cides,  non  moechaberis,  non  furtum  facies,  non  fai- 
sum  testimonium  dices,  non  concupisces  rem  pro* 
ximi  tui(t&t(i.,  13- 18).  >  Inter  haec  autem  Dei  mandata 
tanta  concordia  est,  ut  qui  offendit  in  uno,  neces- 
sario  offendat  in  omnibus.  Unde  Jacobas  apostolus 
fdt :  c  Quicunque  observaverit  totam  legem,  offen- 
dat  autem,  in  uno,  factus  est  omnium  reas  (Jac.  xi, 
10).  >  Aliquando  in  duas  chordas  peccaverat  Oavid, 
adulterium  simui  et  homicidium  perpetrando ;  sed 

D  postquam  ei  dictum  est  :  Dimissum  est  tibi  peeca- 
tum  tuum ;  mox  Isetabundus  et  ad  psalterium  acce- 
dens,  ait :  «  Exsurge,  gloria  mea,  exsurge,  psalterium 
et  cithara  (PsaL  lvi,  (9.  »  Vere  magna  gloria  ibi 
est,  qui  haec  decem  verba  cust6dire  potest,  et  qui 
has  chordas  sine  offensione  tangit  et  modulatur. 
Unde  Apostolus  «lit  :  «  Gloria  nostra  hoc  est,  testi- 
monium  conscienti®  nostraj  {II  Cor.  i,  12).  » Ille 
enim  in  psalterinm  non  delinquit,  quem  conscieniia 
non  accusat. 

c  Laudate  eum  in  psalterio  et  cithara.  >  In  ci- 
thara  cantat,  qui  corda  tumentia  placat.  Nam  ci- 
thara  a  furiis  mentem  solvere  Saulis.  Decem  chor- 
dasy  sicutmodo  diximus,  habet  psalterium;  in  cithara 


^ 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS.  «l? 

c  Laadate  eam  in  ckordis.  »  Torqaentair  sancti 
manibus,  si  quando  tjranni :  chordis  laudatur,  Dam 
chorda  vocatur  carnis  tortura,  carnis  tribulatio 
dura.  Per  has  ergo  chordas  nuUa  alia  instrumenta, 
nisi  ipsa  sanctorum  martyrum  corpora  inteiligimQ!,  l 
quae  maltolies  in  eculeo,  et  catasta,  et  in  cruc^, 
quasi  qusedam  chordse  in  psallerio  exteadebantnr. 
Illi  erg9  qai  talia  patiebantur,  in  chordis  procul  do- 
bio  Deum  laudabant. 

■  Laudate  eum  in  chordis  et  organo.  t  Organi 
nostra  Deum  laudent  sine  iine  dierum.  Organa  do- 
ctorum  Yoces  dicuntur  eorum.  Quas  reboant  lignis, 
conceptas  follibus  imis.  Organa  et  tjmpana  nnam 
habent  significationem,  utraqae  enim  significant 
mortalia    mortificatae  membra  docent  carnis  corii,  B  carnismortiflcationem,sive  perabstinentiam^siTeper 


▼ero  tres  cord»  sufficiunt,  per  quas  Trinitatis  my-  A 
sterium  signiflcatur.  Unde  quatuor  animaiia,  et  ipsi 
Seraphim,  die  ac  nocte  modulando,  dicunt :  c  Sanclus, 
Sanctus,  Sanctus  Dominas  Deus  Sabaoth,  plena  esl 
omnisterra  majestate  ejus  {Isa.  vi,  1).  »  Multi  autem 
in  cithara  cantant,  qui  psalterium  ferre  non  valent. 
Psalterium  ad  operationem,  cithara  autem  ad  ser- 
monem  pertinet.  Qui  bene  praedicat  et  male  vivit, 
citharam  quidem  habet,  psalterium  non  habet.  Est 
autem  psalterium  jucundom  cum  cithara,  quando 
▼ox  operationi,  et  operatio  voci  concordat,  alioquin 
parum  citharsedus  proficit  sibi,  quamvis  multis  aliis 
cantando  proficiat. 
c  Laudate  eum  in  tympano.  »  Tympana  nos  clare 


quia  sunt  animalis.  Hoc  instrumentum  proprie  mar- 

tjrum  est ;  quamvis  et  illornm  esse  videatur,   qui 

carnem  suam  crucifigunt  cum  vitiis  et  concupiscen- 

tiis.  Tympanum  enim  verberibas  sonat,  et  nisi  feria- 

tur  et  percutiatar  non  sonat,  Est  enim  corium  sic- 

cam  et  extensnm,  qood  frequenti  percussione  lon- 

gius   resonat.    Si  aatem   delectat  te  audire  vocem 

tympani  benesonantis  et  laudantis,  audi  Apostolum 

dicentem   :  «  A  Judseis  quinquies  quadragenas  una 

minns  accepi  ;  ter  virgis  csesus  sum,  semel  lapidatus 

sum  (II  Cor.  xi,  24). »  Beati  Stephani  tympanum, 

cum  percuteretur  et  a  Judseis  lapidaretur,  tam  ma- 

gnum  sonum  reddidit,  ut  coelos  aperiret,  et  ante  thro- 

num  Dei  sublimius  audiretur.  Ait  ergo  :  «  Video  coelos  ^  Dei  bene  sonantia  sunt  duo   cleri.    Hic  novas 

apertos,  et  Jesum  stantem  a  dextris  Dei  {Act.  vii).  »  •        *  •     *-     «         .  ,  .    i         -v  .  ^,. 

Tales  ergo  in  tympanis  Deum  laudabant,  qui  carnem 

ftoam  prius  jejuniis  afflictam  et  siccatam,  tyranno- 

rom  Terberibus  et  cruciatibus  flagellandam  trade- 

bant. 

«  Laudate  eum  in  tympano,  et  choro.  »  Non  cho- 
rus  uUus  erit,  ubi  clero  regula  desit.  Ordine  namque 
sedent ;  ergo  ordine  vivere  debent.  Illi  itaque  lauda- 
bant  in  choro,  de  qaibus  dicitar  :  •  Maltitudiuis  au- 
tem  credentium  erat  cor  unum  et  anima  una  {Act, 
IV,  32.  »  Illi  enim  clerici  et  monachi,  qui  se  diligunt, 
qai  se  honorant,  qui  sibi  vicissim  obediunt  et  ser- 
Tinnt,  qui  sibi  assurgunt,  qui  ad  invicem  alter  alte- 
rius  onera  portant,  qui  sub  regula  et  disciplina 
Tivunt,  illi,  inquam,  in  choro  Deom  laudant.  Non 
enim  tantum  ad  vocum  consonantiam,  quantnm  ad 
aaimorum  mentisque  concordiam  respicit  Deus. 


martyrii  passionem.  Illas  namque  episcoporum  pr»- 
dicationes  in  organo  fiunt,  quae  de  corpore  per  absti* 
nentiam  dissecato  et  mortificato  procedunt.  Unde 
Apostolus  ait  :  a  Gastigo  corpns  meam,  ae  forte 
dum  aliis  prsedicavero,  ipse  reprobus  efiiciar'(/Cor. 
IX,  27).  >  Illa  igitur  prsedicatio  reproba  est,  quc 
non  de  corpore  castigato  et  mortificato,  sed  de  carne 
impinguata  et  delicata  procedit.  Organa  enim  ex  mo^ 
tuorum  OOl  pellibus,  et  siccis  coriis  conficiantur. 
Uode  et  merito  illos  significanty  qui  muitis  absti- 
nentiis  afficiuntur. 

«  Laudate  eum  in  cymbalis  bene  sonantibus,  lao- 
date  eum  in  cymbalis  jubilationis.  »  Cjmbala  quippe 

ilie 
vetus ;  hic  Paulus,  et  hic  bene  Petrus.  Olim  cant^ 
vit,  cum  nos  Judamque  vocavit.  Ille  enim  in  cjm- 
balis  bene  sonantibus  canit,  qui  verba  saa,  et  ser- 
monem  suum  utriusque  Testamenti  auctoritate  coo* 
firmat.  Duo  namque  testamanta,  duo  cjmbala  santf 
quse  tunc  quidem  suaviter  sonant,  quando  alterum 
attingitur  sibique  vicissim  respondent.  Hinc  esl 
enim,quod  abyssus  abyssum  invocat;  binc  est,  qaod 
inter  medios  cleros  non  dominari  jabemur  ;  hinc  est, 
quod  duo  Gherubim  se  vicissim  respiciant,  et  bini 
discipuli  a  Domino  mittnntur. 

«  Omnis  spiritus  laudet  Dominum.  »  Spiritus  om- 
nis  eum  benedicat  nunc,  et  in  sevam.  Laudet, 
ametque,  colat,  quem  Rachel  mater  adorat.  Nune 
secunda  quidem,  sterilis  sine  semine  pridem.  Boc 
Pater,  hoc  Flamen,  hoc  Fiius  audiat.  Amen. 


>   •»- 


. » ^ 


I 


£XPOSITIO  IN  MULIEREM  FORTEM. 


«230 


S.  BRUNONIS  ASTENSIS 

EPISCOPI  SIGNIENSIS 

EXPOSITIO  DE  MULIERE  FORTE 


M  Nemo  quidem  ambigit  hamansB  divineeqae  sa- A     •  Qussiyit  lanam,  et  linum,  et  operata  est  con- 


tia;  Salomonem  prse  omnibus  piincipatum  posse- 
I.  Multum  igitur  decait,  ut  tantus  vir  Domini  sui 
>ra  negotia  procuraret.  Cogilat  itaque  atque  per- 
it  quando,  aut  quo  in  loco  malierem  fortem 
niat,  qu2B  Oomino  suo  sit  digna  copulari.  Ait 
1  {Prov,  xxi) : 

Mulierem  fortem  quis  inveniet  ?  »  Quae  mulier 
sapiens,  tam  nobilis,  tam  decora,  tam  pulchra, 

dives,  tam  ornata  reperietur,  quam  tantus 
tantique  regis  iilius  in  matrimonio  sibi  conjun- 
' «  Procul.  »  Non  hoc,inqait,in  tempore  reperitur, 
nostro  in  regno  invenitar  ;  procai  est,  longe  est, 
modo  in  Judaea  est.  Est  enim  ab  orlu  solis  et 
su,  ab  aqailone  et  mari.  c  £t  de  nltin.is  iinibus 
etiumejns.  >  Non  una,  inquit,  provinciacontenta, 
limo  ex  omnibus  mundi  partibas ;  aurum,  ar- 
um,  lapides  pretiosi  et  csetera,  quce  ad  pretium 
inent  et  ornatum  ejus,  deferent.  Erit  enim  in 
itu  deaurato  circumdata  varietatibus.  Erit  ita- 
ex  ultimis  finibus  pretiam  ejas ;  quoniam  post 
is  seeculi  finem  pretium  suscipiet,  coronam  et 
editatem. 

Confidit  in  ea  cor  viri  sui.  »  Non  petulans,  in- 
,  non  iasciva,  non  adultera  erit,  imo  casta,  so- 

et  viro  lidelissima.  Quocirca  vir  ejus  confidit 
;a.  Non  zelotjpus  erit,  non  ejus  insipientise, 
infidelitatis  timebit.  Fugiant  adulteri,  cessent 
ei,  non  tentent  eam  haeretici :  ejus  qnippe  tha* 


B 


»  siiio  manuum  suarum.  »  Per  lanam,  et  linum,  in 
quibus  totum  muiiebre  artificium  continetur,  totam 
ecclesiasticam  operationem  intelligimus.  Habet  Ec- 
clesia  lanam,  et  linum,  qao  et  animas  vestit  et  cor- 
pora.  Coliigit  linum  circa  fusum,  coiiigit  spem  circa 
lidom.  Non  sine  fuso  tenditur  filum,  nec  sine  fide 
prolatatur  spes :  «  Est  enim  fides  sperandarum  8ub« 
stantiarerum  [Hebr,  xi,  \).  >  Noninvasit,  sed  qusesi- 
vit;  accepit,  et  operata  est.  Hoc  autem  consilio 
manuum  suarum.Manuum  enim  consilium  optimnm 
est,  quoniam  quse  consiliantur  ipsee  perficiunt.  Lin- 
gua  autem  dicere  novit;  quae  autem  dicit,  facere 
nescit. 

a  Facta  estquasi  navis  institoris.  »  Navis  qaidem, 
quouiam  in  hujns  mandi  Uuctibus  posita,  multorum 
fluctuum  adversitate  concutitnr.  Institoris,  quia  Sal- 
vator  noster  semper  instat,  ad  ostium  stat  et  pnlsat, 
Multi  enim  iu  Ecclesia  sunt  institores,  muiti  em- 
ptores,  et  venditores.  Da  fldem,  sascipe  vitam.  Sic 
enim  in  Ecclesia  emptio  iit.  «  De  ionge  portat  pa- 
»  nem  suum.  »  De  longe,  de  ccelis,  a  Moyse,  et  Eiia, 
Jeremia,  cseterisqne  prophetis.  Deniqae  ex  omnibus 
mundi  partibus  panem  snum,  victumqne  spiritna- 
lem  coetns  apostolicus  attulit.  Hseretici  008  vero  de 
longe  non  afferunt,  a  patribus  non  accipiunt ;  sed 
ipsi  in  se  errorem  concipiunt. 

c  De  nocte  surrexit,  deditque  prsedam  domesticis 
t  suis,  et  cibaria  ancillis  suis.  »  De  nocte  quidem 


us  corrampi  non  potest.  «  Et  spoliis  non  indige-  C  surrexit,  quatenus,   lampadibas  accensis,   venienti 


t.  t  Non  enim  spoliis  indiget  Ecclesia,  quoniam 
per  iniquorum  prsevalet  muititudini.  Semper 
n  vitia  suppiantat,  semper  maiignos  spiritusfugat« 
que  spolia  diripit,  animas  videlicet  baptismi 
e  purgatas.  Quis  enim  nisi  victor  spoliis  dice- 
onnstus  ? 

Reddet  ei  bonum,  et  non  malum  omnibus  die- 
18  vitse  suse.  »  Non  asper,  inquit,  non  darus  hujus 
isus  erit ;  imo  dulcis,  suavis,  qui  non  aliquando 
um,  aliquando  malum,  sed  bonnm,  et  nunquam 
iet  malum :  «  Sine  posnitentia  enim  sunt  dona, 
ocatio  ejus  {Rom.  xi,  29).  t  Nunquam  enim 
lituit  dedisse  quod  dedit,  fecisse  quod  fecit,  vo- 


sponso  occurreret.  Domesticis  autem  preeda  datnr; 
quoniam  ecclesiastica  regimina  haereticis,  Simonia- 
cis,  adnlteris  a  clero  et  popalo  auferuntur,  et  viris. 
non  ignotis,  nec  neophjtis,  sed  notis  et  probatis 
attribuuntar.  Per  hoc  autem  dantur  ancillis  cibaria» 
quoniam  ab  his  subjectorum  animae  pabnlo  spiritaali 
reficiuntur. 

c  Consideravit  agrum,  et  emit  eum.  »  Quid  per 
agrum,  nisi  patriam  coelestem  intelligimus  ?  Hujut 
autem  fructum,  multiplicationem  et  pulchritudinem 
Ecclesia  intellexit;  omnia  qnse  habuit  vendidit  et 
pauperibustribuit  ;hanc  agrum  emit. 


«  De  fructu  manuum  suarum  plantavit  vineam.  » 
e  qaos  vocavit.  Vix  enim  sine  labore,  et  anga-  rv  De  fructn  namqae  manuam  snarum  sibi  iile  in  hoc 
aliquid  vel  parvum  acquirit.  Postquam  aatem  ad  sseculo  vineam  plantavit,  qui  ea,  Domino  cooperante, 
i  dies  Ecclesia  pervenerit,  semper  bonum,  et  operatur,  per  quce  ffiternse  beatitudinis  snavitatem 
qnam  malum  suscipiet.  Sicut  econtra  mali  sem-  degastet.  Unde  Psalmista :  c  Inebriabunturi  inquitf 
malomi  nunqoamlautem  bonom  inveiueQt  ab  ubertate  domos  Um  {F$al.  xzzv,  9). » 


1231 


S.  BRUNOiNlS  EPISGOPI  SIGNIENSIS. 


1232 


c  Accinxit  fortitQdine  Inmbos  suos.  »  Lumbi  qni-  A  qualitatem   diversis    sanctonim    ordinibus    conTe- 


dem  cinguntur  fortitudine,  quando  vigore  castitatis 
impetns  libidinis  refrsenatur.  Unde  Dominus  inEvan- 
geiio  :  «  Sint,  inquit,  lumbi  vestri  praBcincti  {Luc, 
xii,  35).  »  —  «  Et  roboravit  brachium  suum.  >  Quid 
est  autem  brachium  corroborare,  nisi  incessan- 
ter  bonnm  opus  operari  ?  Roboravit  brachiani  ne 
vinceretur,  neve  scutum  et  telum  bajulando  ias- 
saretur. 

«  Gustavit,  et  vidit  quoniam  bona  est  negotiatio 
»  ejus.  »  Gustavit,  inquit,  tentavit,  cognovit,  et  vidit, 
et  intellexit  quantum  bona  est  et  utilis  recta  ne- 
gotiatio,  labor,  et  ezercitatio  ipsius.  Vere  utique 
bona,  quoniam  ad  bonum  summum,  sine  fine  bonum 
eam  perdocet. 

«  Non  ezstinguetur  in  nocte  lucerna  ejus.  »  Non 
enim  ex  illis  erit,  qusB  in  sui  doioris  tenebris,  et 
nocte  dicturae  sunt :  «  Date  nobis  de  oleo  vestro, 
quia  lampades  nostrse  extinguuntur  (Matth.  xxv, 
8).  »  Lucerna  qnidem  non  exstinguotar,  quoniam 
virtutum  operumque  fulgore  omnibus  illucescet. 

«  Manum  suam  misit  ad  fortia.  t  Quid  per  ma- 
nnm,  nisi  doctores  ?  Nam  sicut  corporis  principalior 
pars  manns  est,  ita  et  doctores  corporis  ecciesia- 
stici.  Hi  autem  mittuntur  ad  fortia,  hi  majora  exer- 
cent  negotia. 

«  Et  digiti  ejus  apprehenderant  fasum.  >  Per  di- 
gitos  qnoscunque  iideles  intelligimus,  qui  minoris 
meriti  et  officii  sunt.   Hi  autem  fusum  apprehen- 


B 


niunt,  ut  rubese  martyribus,  alboe  confessoribus. 

«  Nobilis  in  portis  vir  ejus.  •  Nam  etsi  hamilis, 
et  in  forma  servi  Ghristus  Dominos  noster  ia  primo 
adventu  apparuisset,  in  secundo  tamen  nobiiis  cum 
senatoribus  terrs  in  portis  conspicietur.  Nobilis 
quidem,  quoniam  in  propria  et  paterna  claritate 
refulget.  In  portis  autem,  quoniam  ipse,  qai  janua 
est,  et  peccatores  in  infernum  praecipitabit,  et  justos 
in  coelestem  domum  introducet.  Cnm  senatoribus 
autem  sedebit;  quoniam,  sicut  ipse  ait,  cum  venerit 
in  sede  majestatis  sud;,  duodecim  discipuli  super 
duodecim  sedes  sedebunt,  qui  dnodecim  tribus  Is- 
rael  judicaturi  sunt. 

<x  Sindonem  fecit  et  vendidit.  •  Sindonem,  in- 
qait,  vestem  candidam,  vestem  puram,  vestem  na- 
ptialem  Ecclesia  fecit.  Ilanc  autem  vendidit,  hanc 
nulli  sine  pretio  dedit,  hanc  filiis  sanctis  in  bapti- 
smate  tribuit.  Yis  hanc  vestem  ?  Sponde  fidem,  ab- 
renuntia  Satanae  et  omnibos  operibus  ejus.  Ha;c 
enim  estvestis:  «  Et  cingulum  tradidit  Chananaeo.  • 
Quid  per  Chananaeum,  nisi  gentiles?  Hi  auteoi  laxi, 
discincti  et  dissolnti  erant.  Hi  sunt,  qui  sine  lege 
vivebant  :  hos  succinxit,  hos  ad  hoc  opus  praepa- 
ravit. 

«  Fortitudo  et  decor  indumentum  ejus.  i  Hanc 
enim  et  Christus  vestem  habere  dioitur;  unde  Pro- 
pheta:«  Dominus,  inquit,  regnavit,  decorem  in- 
duit:  indutus  e04  est  DomlQus  fortitudinem  {Psal, 


dunt,  qui  leviora  negotia  procurant,  solaque   lide  C  xci,  4).  •  —  o  Scimus  aatem,  inquit  Joannes,  quoniam 


et  spe  mnniuntur.  Filare  namque  quselibet  mulier- 
cula  potest,  credere  autem  et  sperare,  non  magnus 
labor  est.  Sine  manibus  non  lilant  digiti,  sine  do- 
ctoribus  non  credunt  subjecti.  Unde  Apostolus, 
«  Quomodo,  inquit,  audient  sine  praedicante  ?  »  {Rom. 

X,  a.) 

t  Manum  snam  aperuit  inopi,  »  Expositio  :  «  Et 
»  palmas  suas  extendit  ad  pauperem.  »  Nonstrinxit, 
inqnit,  non  clausit ;  si  manus  aperuitp  palmas  exten- 
dit,  eleemosynas  pauperi  distribuit. 

«  Non  timebit  domui  suas  a  frigorihus  nivis.  »  Op- 
tima  est  domus,  bene  induti  sunt  habitatores ;  non 
frigus,  non  giaciem,  non  nivem,  non  hiemalem,  non 
vernalem  timent  pruinam.  Quare  hoc  ?  Sequitur : 


similes  ei  erimus  (Joan,  ni,  2).  »  F«»rtitiidine  igitnr 
et  decore  induemur;  quia  caro  quam  recepturi 
sumus,  jam  amplius  corrumpi  non  poterit.  Decore 
autem,  quoniam  sicnt  sol  in  regno  Dei  saucti  fulge- 
bnnt. 

«  Et  ridebit  in  die  novissimo.  »  Nunc  autem  est 
tempus  flendi,  tunc  erit  tempus  ridendi.  Risus  enim 
gaudentis  est,  quoniam  ridere  gaudere  est.  Ridc- 
bunt  igitur  sancti  in  die  novissimo  ;  si  quidem  et 
gaudebunt.  Unde  et  illud :  «  Laetabitur  justus,  cum 
viderit  vindictam  impiorum  (Psal,  lvii,  H).  » 

c  Os  suum  aperuit  sapientiae.  »  Erant  enim  tene- 
broe  super  faciem  abyssi ;  tecta  erat,  obscura  erat, 
clausa  erat  sapientia.  Hanc  autem  aperuit,  hanc  do- 


«  Omnes  enim  domestici  ejus  vestiti  sunt  duplici-  "  cuit,  hanc  prcedicavit  Ecclesia.  «  Et  lex  clementi» 


»  bns.  »  Duplicibus  quidem  indunntur  familiares  et 
domestici  Ecclesise  :  quoniam  et  animae  et  corporis 
puritatem  ambiunt.  Hic  autem  e  contra  mali  suse 
confasionis  diploide  induti,  duplici  contritioue  con- 
terentur. 

«  Stragulatam  vestem  fecit  sibi.  »  Stragulata 
enim  genus  vestium  est,  quod  multa  varietate  tit. 
Stragulata  est  igitur  vestis  Ecclesice,  qunniam  multa 
varietaie  depingitar.  Ibi  enim  humilitas,  pax,  pa- 
tientia,  pietas,  mansuetudo,  cseteraeqae  virtutes  re- 
folgeat. 

«  Bissus,  et  parpura  indumentum  ejus.  »  Multum 
enim  decet  ul  tanta  regina  pulchris  et  speciosis 
vestibus  indnatur«  Use   tamen  secundnm  colorum 


»  in  lingua  ejus.  »  Lex  enim  Mosaica,  dura,  gravis, 
utpote  inlapidibus  deformata,  et  aspera  erat; 
quoniam  si  quis  contra  hoc  vel  illud  fecisset,  oc- 
cidere  eum  jubebat.  Ecclesice  vero  iex  mansuetu- 
dinis  est,  clemenlise  et  misericordise ;  non  enim 
occidit,  sed  miseretur,  conversis  omnibus  veniam 
praestat. 

c  Consideravit  semitas  domus  suce.  »  Considera- 
vit,  inquit,  sapienterque  inspexit,  per  quas  domus 
suae  famuli,  iilii  et  anciilse  semitas  incedere  debe- 
rent.  Alios  per  hiimanitatem,  alios  per  patientiam, 
alius  per  caslitatem  regna  coelorum  scandere  jussit. 
NuUum  in  via  peccatorum  ex  domesticis  sanctis 
stare  passa  est ;  qQoniam  malam  et  inutilem  luuie 


EXPOSITIO  IiN  CANTICA  CANTIC. 


U34 


1  esse  cognoTit.  »  Et  panem  otiosa  noa  comedit.  > 
e  Psalmista  :  «  Labores,  iDquit,  manaum  tua^ 
,  quia  manducabis  {P$aL  czxvii,  iO).  »  Et  Apo« 
is :  «  Laboret  unusquisque  manibus  suis  ope- 
lo  quod  bonum  est  {Ephes,  iv,  28).  » 
Sorrexerunt  fllii  ejus.  »  Non  jacuerunt,  inquit, 
dormierunt,  imo  surrexerunt,  steterunt,  ma- 
[oe  beatitudinem  preedicaverunt.  Quis  enim 
ibetarum,  vei  apostolorum  hujus  beatitudinem 
pra^dicavit^  «  El  vir  ejus  laud^bit  eam  ;  »  sicui 
»tum  est :  «  Landabuntur  omnes,  qui  jurant  in 
Psal.  LXii,  1).  »  Sed  quomodo  laudabuntur? 
ludire  quomodo?  «  Esurivi,  inquit,  et  dedistis 
.  manducare ;  hospes  fui,  et  collegistis  me, 
is,  et  cooperuistis  me  {Matth,  xxv,  35).  »  Haec 
laus  Ecciesia?.  Sic  vir  ejus  laudabit  eam. 
Multffi  iiliiB  congregaverunt  divitias.  »  Quantum 
1  ad  creationem,  sive  boni,  sive  mali,  omnes 
filii  esse  dicuntur.  Mullae  filiai  igitur  divitias 
lerunt.  Sapientes  enim  fuerunt  Judsi,  sapientes 
lilosophi.  «  Hsec  autem  supergressa  est  univer- 
>quoniam  non  mnndanam,  nec  eam  qose  inflat, 
)ntiam  didicit:  c  Super  senes  inteiiexi,  quia 
datatua  quaesivi  {Psal.  cxviii,  iOO).  » 
Failax  gratia,  et  vana  est  pulchritudo.  *>  Fallax, 
it,  gratia,  vana  sapientia,  inutiles  divitiae  mul- 
D  sunt.  Gratia  quidem  hsec  omnia  dicuntur, 
liam  gratis  omnibus,  et  sine  pretio  datur.  Unde 
•tolus  :  fl  Quid  enim  habes,  inquit,  et  non  acce- 
?  >  (1  Cor,  IV,  7.)  Et  Psalmista  :  <c  Non  est  qui 
)scondat  a  caloreejus  {Psal,  xviii,  7).  »  Omnes 
r  gratiam  aliquid  habent  ;  in  pluribus  tamen 
:es  gratise  invenieutur.  Quamvis  gratis  omnibos 
mino  datur  :  «  Omnis  enim  sapientia  a  Domino 
est  (Ecli.  i),  >  tamen  fallax  est,  si  quidem  non 
ino  servit,  quae  non  a  virtutibus,  sed  a  coloribns 
use  non  fieterna,  sed  transitoria  est.  a  Mulier 
lens  Dominum  ipsa  ladabitur.  >  Ecclesia  vide- 
quae  in  timore,  et  tremore  Domino  famolatur, 
salvabitur.  Laudabitur  itaque  a  Deo,  laodabi- 
ab  operibus  sanctis,  laudabitur  et  ab  homini- 
et  ab  angeiis. 


B 


A  «  Date  ei  de  fracto  manuum  suarum.  »  Vos^  in- 
quit,  roater  Ecclesia  genuit,  vos  plantavit,  V08 
docuit,  coluit,  et  rigavit.  Date  igitur  ei  de  fructa 
manuum  vestrarum,  servite  ei^  obedite  ei,  et  sicut 
matri  sanctissimae  per  omnia  credite.  Qoamvis 
enim  omnes  iideles  Ecclesiae  smt,  illi  tamen  prin* 
cipaliter  hoc  nomine  censentur,  qui  caeteros  regont 
et  docent.  His  autem  serviendum  est,  «  Quoniam 
dignus  est,  inquit  Dominus«  operarius  mercede  sua 
(1  Tim.  v,  i8).  • 

«  El  laudent  eam  in  portis  opera  ejus.  »  Laadant 
equidem  opera  sua  in  portisEcclesiam,qnando  bona 
quo)  ipsa  agit,  nos  videntes  et  audientes  eam  lau« 
dibus  exaltamus.  Cum  enim  apostolorum  actus  nar* 
rantur,  nonne  apostolos  in  auditu  laudant  auribus- 
qne  fldelium,  quce  tanquam  portffi  sunt,  qaibus  ad 
intima  cordis  verba  penetrant. 
Laudant  itaque : 

Gertissime  cognovimus 
Quod  sermo  Salomonicus 
Mulierem  fortissimam 
Signiiicat  Ecclesiam. 

Hunc  Rex  sapientissimus 
Rogumque  potentissimns 
Adveniens  in  hominem 
Sibi  delegit  conjugem. 

In  hac  prophetae  plurimi 
Apostoli,  episcopi, 
Confessores  et  martjres, 
Viduae  simul  et  virgines. 
Gum  tu  tamen  Felicitas 
Filios  itaque  prsedicas 
Qufie  cseteris  communia 
Tibi  videntur  propria. 

Tu  fortis,  et  fortissima 
Mulier  prudentissima 
Gonstans,  et  constantissima 
Felix,  et  felicissima. 

Per  te  laus  sit  ingenito 
Gloria  unigenito 
Gum  Spiritu  paraclito 
Gonsolatore  inclyto.  Amen. 


S.  BRUNONIS  ASTENSIS 

EPISGOPl  SIGNIENSIS 

EXPOSITIO  IN  GANTICA  CANTIGORUM 

INCIPIT  LIBER 

SGIR  HASCIRIM  SEU  GANTIGUM  GANTIGORUM 

AUGTORE  EODEM 


eo«  CAPUT  PRIMUM.  D     Multa,  inqoit,  mihi,  ccBlestis  regis  legati,  ssepe 

^sealetar  me  osculo   oris  sui.  Voz  predictse      nuntiastis,  multa  de  nobilitate,  de  diTitiis,  de   for- 
eris.  titadiDa,  de  paichritadioe,  maitaqoe  de  Tiri  Mpien- 


1235 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSTS 


1236 


tia  retulistis.  Vidi  Moysen,    vidi  Cliam,  vidi  Jere-  A  non  moltos  pepererant.  Haec  autem  pristina  Teto- 


miam,  vidi  David,  vidi  et  alios,  qoi  ipsius  adventom 
mihi  nuntiaverunt.  Gredo  verbis,  amore  langueo, 
parata  sum,  cessant  legati ;  jam  ipse  veniat,  mani- 
festetur,  figat  oscula,  det  amplezus,  proprioque  ore 
mihi  loquatur.  (888)  Apostropha.  Te,  ioquit,  diiigo, 
et  desidero,  te  aodire,  te  videre  concupisco.  Quare 
hoc?  «  Quia  meiiora  sont  obera  tua  vino.  »  Vinum 
mihi  Moyses,  vinum  mihi  cseteri  prophets  dedernnt 
amarum,  etforte,  austerom,  et  ad  bibendum  as- 
perum.  Gravia  enim  non  solum  factu,  verum  etiam 
dictu  sunt  prophetarum  verba.  Nam  ot  dicere,  et 
pronuntiare  omittam,  viz  in  quibosdam  intelligi 
possont.  Ghristi  vero  prsedicatio  vinum  in  iac  con- 


state  relicta,  sanctoque  Spiritu  accepto,  Ghristom 
totis  viribus,  omniqoe  maternitatis  affectu  dilexerat. 
Vox  Ecclesiae  ad  Ghristum  : 

u  Trahe  me  post  te.  »  Post  se  namque  Chrislus  eos 
trahit,  quicunqoe  eum  imitantur,  ot  qui  ipsios 
imperio  super  coelos  exaltantur  :  c  Nemo  ascendit 
in  coelum,  nisi  qui  de  coelo  descendit  {Joan.  in, 
13).  >  Ipse  quidem  per  seascendit,  qui  et  perfectos 
•06  Oeos  est,  et  perfectus  homo.  Gffiteri  aotem, 
quoniam  per  se  ascendere  neqneont,  ot  trahantor, 
necesse  est.  Trahuntur  igitur,  sicot  ipse  Dominos 
ait:  (892)  «  Gum  a  terrisexaltatosfoero,  omnia  traham 
ad  me  ipsum   [ihid.  xii,  32).  •  —  «r  Et  curremos  io 


vertit.  Duo  quippe  ubera  duo  sunt  testamenta,  (889)  ^  »  odorem  ungoentorom  tuorum,  »   id  est  in   soavi- 


quae  Gbristus  docendo,  et  exponendo,  lacteam,  dui- 
cemque  suavitatem  retraxit.  Qoos  enim  lex  occidere 
videbat,  ipse  misericorditer  sanabat.  Mulierem  nam- 
que  in  adulterio  deprehensam  Judaei  lapidare  vole- 
bant,  Ghristus  aotem,  «  Non  ego  te  condemoabo 
[Joan,  VII,  iO),  »  ioquit.  Sunt  aotem  hsec  verba  vino 
meliora.  «  Fragrantia  onguentis  optimis.  »  Quid 
per  ungoentum,  nisi  septiformis  gratia  Spiritus  san- 
cti?  (890).  His  autem  fragrant,  spiendent,  et  redo- 
lent  et  novom  et  vetus  testamentom.  Hunc  odorem 
Ghristi  prsedicatio  inferebai;  quoniam  alios  sapien- 
tes,  alios  inteliigentes,  alios  fortes,  alios  pios  facie- 
bat.  «  £t  odor  ungoentorum  tuorum  super  oninia 
»  aromata.  •   Peraromata   quidem  qoascunque  res 


tate  virtotum,  preedicationom  et  gratiarum.  In  ista- 
rom  namqoe  odorem  currunt,  qui  earum  suavitate 
et  dolcedine  capti  incessanter  bona  operantur.  Qai 
enim  vitiis  fcetent,  eis  quidem  haec  omnia  non  re- 
dolent.  Vox  sponss  ad  adolescentulas :  «  Introdoxit 
c  me  rex  in  cellaria  soa.  »  Motatio  personae.  Jam, 
inquit,  in  cellaria  sua,  et  in  eeterna  tabernacoU 
fide  et  spe  me  Hex  regum  introduxit.  Possnroos 
etiam  per  cellaria  singolos  prophetamni  libros  in- 
telligere,  in  qoos  Ecclesia  introducta  spiritoali  vino 
inebriator  (893).  Unde  Psalmista  :  «  Inebriabuntor 
ab  ubertate  domus,  tofie  [Psal.  zxxv,  9).  •  Apostro- 
pha.  «  Exsultabimus,  et  Isetabimur  in  te.  »  Gom 
cnim  Dei  laodes,  et  magnificentias  in  sacris  volumi- 


odoriferas  intelligimus.   Sed  quid  tanti  odoris,  tan-  G  nibus   ecclesiastici  viri  reperiunt,  in  tanto   taliqoe 


tseque  suavitatis,  ut  ipse  spiritus  esse  possit,  quo 
Apostolus  repletus  dicebat :  «  Christi  bouus  odor 
snmos  Deo  ?  »  (II  Cor.  ii,  15).  Vox  Ecclesise  ad  Ciiri- 
stom:  •  Unguentum  effusum  (89i)est  nomen  tuum.» 
Tuum,  inquit,  nomen,  qoasi  ungoentum  effusum 
cunctis  credentibus  preebuit  sanitatem.  Cliristus 
namque  a  chrismate  dicitur,  in  quo  nomine  baptis- 
matis  aqoa  mundati  omnes  Ghristiani  vocamor.  Hoc 
igitor  nomen  super  electos  diffusum  Spiritus  sancti 
gratia  eos  conjonxit.  « Ideo  adolescentulee  dilezerunt 
y  te.  »  Adolescentulse  quidem  primitivae,  novaque 
Ecdesise  intelliguntur,  quee  noper-  Deo  genitse,  et 
baptizatse,  et  femineo  more  fragiles  erant,  natosque 


viro  ezsultant,  et  laetantur.  Denique  cum  ad  som- 
mam  illam  beatitudinem  pervenerunt,  summis  et 
»ternis  bonis  receptis,  in  eo  solo  ezsultabunt.  c  Me- 
»  mores  uberum  tuorum  super  vinum.  •  In  te,  inquit^ 
ezsultabimus  uberum  tuorum  memores  super  ▼inom 
venientiom.  Venit  lac  super  vinom,  venit  Novom 
tdstamentum  super  Vetus  ;  temperatum  est  yinom, 
dulcis,  mitis,  et  inteliigibilis  facta  est  lex.  Consom- 
matom  est  igitor  super  domum  Israel,  et  super  do- 
mum  Joda  Testamentum  Novum.  (894)  «  Reges  di- 
«  ligunt  te.  t  Qui  enim  seipsum,  et  aiios  regit,  vera 
deiinitione  rez  appellator.  Reges  enim  sunt  aposto- 
li,  episcopi,  et  sacerdotes.  Apostoli  antem  nisi  Cbri- 


(888)  Ita  ez  Isais  oraculo  cap.  zzzv,  22  :  Domi-      goentum  osurparunt  alii  ez  versione  LXX  ;  Siriaca. 
nus  judex  noster,  Dominus  legifer  noster,  Dominus  ^  Vatabli,  et  aliorum,  ot  docet  Gornelius  a  Lapide.  His 


rea;nos(er,  ipse  salvabit  nos^  sensit  Origenes,  et  cum 
eo  S.  Hieronym.,  epist.  146.  ad  Damasum ;  S.  Joan. 
Ghrjs.,  hom.  8,  in  Symbolum,  quae  est  de  Turture 
Tom.  V,  aliiqoe. 

(889)  Philimem  Garpatium  eamdem  dedisse  in- 
terpretationem  constat;  cujus  verba  sunt  apud 
Ghislerium. 

(890)«  Quidam,  ait  Ghislerius,  per  Ghristi  onguenta 
spiritualem  illius  graliam  designatam  arbitrantur, 
qu8B  praeferatur  unguentis  iis  quse  Moysen  ez  prse- 
cepto  Dei  composuisse  legimus,  quaeque  figuram 
horum  ezstitisse  novimus :  atqoe  adeo  praeferri, 
inquiunt,  Christum  ipsum,  quem  Pater  unzit  Spiritu 
sancto,  verbis  iegis  ac  prophetarum,  quorum  Ecclesia 
(qnae  hic  ioquitor)  osom  haboit,  atque  notitiam.  > 
EJlosque  exposilionis  auctores  ait  Origenem,  Theodo- 
retum,  Bedam,  etc. 
^  (891)  Volgata  ^kabvt :    Oleum  .effusim;  sed  nn- 


addimus  Matth.  Cantachuzenum  in  Latinum  versum 
a  doctiss.  Vincentio  Riccardo  Gler.  Reg.  Romae  an. 
1624.  De  praestantia  nominis  Jesu  fuse  disseraeruDt 
sancti  Patres  ;  ot  docet  super  cit.  Ghislerius. 

(892)  t  Non  enim  currere  quis  valet  per  viam 
mandatorum  Dei,  nisi  per  ipsam  trahatur  gratiam.  i 
Ita  S.  Greg.  papa,  Beda,  Gassiod.,  etc. 

(893):  Hujusmodi  interpretatio  est  juxta  Cassio- 
dorum,  et  Bedam,  ut  apud  Ghisleriom.  Alii  mjste- 
riorum  divinorum  revelationem  intelligunt.  Ita  Can- 
tachuzenus. 

(894)  Ita  lectio  Riccardiani  codicis  :  at  Vulgata 
habet  :  Recti  diligunt  te.  Et  omnes  commentaiores 
huic  versioni  confurmantur ;  inter  quos  S  Grego- 
rius  ait:*  «  Rectitudinem  esse  fundamentum  dile- 
ctionis  Dei,  sicut  et  dilectio  Dei  est  perfectio  re- 
ctitudiuis;  »  idemque  docet  Gassiodorus.  Riecardus 
vero  ez  Cantachuzeno  legit :  reetitudo  (HUxU  U. 


Exposmo  m  cantica  cantic. 


1238 


I  dihgorent,  pro  eo  quidem  non  morerentur.  A  Quid  igitur?   In  vinea  laborayi,    agrum    excolui. 


^unt  igitur  reges  et  recti,  a  quo  fiant  reges,  et 
.  Vox  synagogffi  :  «  Nigra  sum,  sed  formosa,  fi- 
i  Jerusaiem.  m  Nigram  se  dixit  pro  ignobilitate 
Tis  :  formosam  vero  propter  poenitentiam  et 
Q  (895).  Hoc  aatem  gentium  Ecclesia,  vei  apo- 
2us  coetus  dicit.  Yos,  inquit,  filise  Jerusalem, 
Libani,  filiee  candidationis  estis.  Ego  autem 
Cedar,  filia  tenebrarum,  filia  cervorum  fui* 
populas,  qai  sedebat  in  tenebris.  Ego  sum,  cui 
im  est  :  «  Fuistis  aliquando  tenebrse  [Ephes.  v, 
Consentio  igitur,  quia  nigra  sum,  quoniam  in 
itis  nata  sum  :  secundum  creationem,  pristi- 
:|ue  vitam  nigra ;  secundum  regenerationem 
n  super  nivem  deaibata.  «  Formosa  sum;  »  sed 
formosa?  In  oculis,  in  aaribas,  omnibusque 
bris.  Deformes  enim  oculi  sunt,  quod  deformia 
rpia  videre  concupiscunt;  deformes  aures,  quod 
oquia,  et  scurrilitatem  audire  delectantur.  E 
*a  vero  «  quam  speciosi  pedes  evangelizantium 
n,  evangelizantium  bona  (Rom.  x,  15)!  •  Ni- 
mm  exterius,  pulcberrima  vero,  et  formosa  iu- 
s.  Nigra  videtur  homini,  quod  videt ;  pulcher- 
,  quod  hominem  latet.  Homo  enim  faciem,  Deus 
n  corda  considerat. 

>icut  tabernacuia  Cedar.  •  Cedar  tenehrBi  in- 
etatar.  Tenebrarum  vero  nigredo  sola  luce 
or.  Erat  igitur  Ecclesia  nigra  sicut  tabernacula 
r,  quse  a  sole  justitiae  illuminata  candida  facta 
Jnde  Evaogelista  :  «  Et  lux,  inquit,  in  tenebris 


B 


vigiiavi,  jejunavi,  sole  insuper  multas  adversita- 
tes  perpessa  deculorata  sum,  et  fusca.  Qaod  mi- 
rum?  Vox  Synagogae  :  «  Filii  namque  matris  mea 
y*  pagnaveruntcontrame.  »  Mihi,  inquit,  quietudinis 
fuit  facultas,  quoniam  necessaria  parare,  et 
009  contra  hostes  pugnare  necesse  erat.  Non  enim 
solum  barbari,  verum  etiam  filii  matris  mese  mihi 
bellum  inferebant.  Foris  igitur  pugnoe,  intas  timores, 
hinc  tjraonorum  gladius,  hinc  Judffiorom,  et  hsere- 
ticorum  disputatio  (898).  Matrem  suam  Judseam,  vel 
sjnagogam  intelligas.  Unde  Apostolus  :  «  Cum,  in- 
quit,  placait  ei  qui  me  spgregavit  ex  utero  matris 
mese  [Galat.  i,  15),  •  etc.  Possumus  autem  per  hanc 
matrem,  iniquitatem  intelligere.  Uzide  Psalmista  : 
«  Quoniam  in  iniquitatibus  conceptus  sam,  et  in 
peccatis  concepit  me  mater  mea  (Ps.  l,  7) ;  »  inqnit : 

c  Filii  matris  mese  pugnaverant  in  me.  »  Hoc  est 
impugnaverunt  me  corporis  passiones,  carnis  illece- 
brae  decoloraverunt  me,  ideo  sol  jastitise  mihi  non 
refulsit  (899). 

«  Posuerunt  me  custodes  in  vineis.  t  Quis  igitur 
nisi  pro  arcendis  furibus  ponit  in  vineis  custodes 
Unam  Deas  vineam  plantavit,  quse  quoniam  in  ama- 
ritudinem  conversa  est,  multce  aliae  vinese  plantatae 
8unt.  Unde  et  illud  :  «  Et  seminaverunt  agros,  et 
plantaverunt  vineas  [Ps,  cvi,  37).  »  Itl  his  apostoli 
positi  sunt  custodes,  ne  eam  vindemiarent  omnes 
qui  prsetergrediuntur  viam.  «  Vineam  meam  non 
•  custodivi.  »  Vineam,  iaquit,  unam  reliqai,  vineas 


,  et  tenebrse  eam  non  comprehenderunt  [Joan.  ^  autem  multas  custodivi  (900).  Mult®  autem  vineffi 


»  Cedar  quidem  tabernacula  sunt,  in  quibus 
)rarum  principes  inhabitant.  Denique  secundum 
im  non  majoris  pulchritudinis  sunt  justi  quam 
ti.  «   Sicut  pelles  Salomonis.  »  Nigra,  inqait, 

sicut  tabernacula  Cedar,  formosa  vero  sicut 
1  Salomonis.  Non  me  igitur  despiciat  Salomon ; 
idem  mea  iiellis  pelli  saee  convenit.  Est  igitur 
sia  inter  muUeres  speciosa,  atque  formosa, 
iam  quidem  preedictus  Salomon,  «  Speciosus 
>rma  pr»  fiUis  hominam  {FsaU  xliv,  3).  •  Vox 
sias  :  c   Nolite  considerare  quod  fusca  sim.  • 

Hoc  autem  in  persona  dicitur  apostolorum. 
i,  inquit,  sum,  et  qaantum  ad  exteriorem  for- 


multae  sunt  Ecclesise.  Una  vero  synagoga  est.  Hanc 
autem  reliquerunt  apostoli,  sicut  scriptnm  est  : 
«  Vobis  oportuerat  primam  loqui  verbum  Dei«  sed 
quia  repulistis  illud,  et  indignos  vos  fecistis  fleternffi 
yitffi,  ecce  convertimur  ad  gentes  [Act.  xiii,  46).  • 
Potest  et  sub  interrogaUone  hoc  legi.  Vineam  meam 
non  custodivi?  Custodivi  utique.  Quod  autem  prius 
pluraliter,  dein  vero  singulariter  vineam  posuit, 
unitatem  EcQjesiae  figuravit,  quse  quamvis  secundum 
locorum  qualitatem  dividatur,  in  fide  tamen  et  di- 
lectione  una  est.  Hanc  autem  custodierunt  apo- 
stoli  et  doctores,  ne  Arius,  Sabellius,  cceterique 
fures   aliquem   dolose  racemum  subriperent,    neve 


deformis  sum ;  non  uncta,  non  crassa,   non  d  quemqne  fidelem  ab  Ecclesia  separarent.   Vox  Ec- 


ita,  irao  hispida,  et  ad  videndum  gravis.   Hsc 

n  nemo  despiciat :  sed  quse  interius  sunt,  sab- 

cogitet.  »  Quia  decoloravit  me  sol.  •    (897) 

in  nmbra  quievi,  non  in  lecto  me  otio  dedi. 

3)  Fusca  sxm  (exponit  S.  Ambros.  ser.  2  in 
cviii)  :  «  Per  colpara,  decora  per  gratiam,  fusca 
itium«  decora  per  lavacrum.  Fusca  sum,  quia 
ivi;  decora,  quia  jam  me  dUigit  Christus.  » 
ordat  August.  serm.  201,  de  Tempore. 
'6)  Ex  Cantachuz.  vertit  Hiccardas  :  «  Non 
amini,  quod  nigra  sim;  quoniam  non  est  in- 
I  me  soL  •  Quibus  subjicit.  «  Nam  et  si  nondum 
n  illnd  in  me  apparuit  iumen,  apparebit  tamen, 
ustri  gloria  perfundar.  • 
7)  la  plures  interpretationes  floper  hunc  locum 
6  Patres,  ut  yidere  eat  apad  Calmetom,  Cor- 


clesiffi  adChristum  : « Indica  mihi,  quem  diligit  anima 
»  mea,  ubi  pascas,  ubi  cubesin  meridie  (901). »  Indica 
mihi,  inquit,  fac  me  scire,  firmiterque  cognoscere, 
o  pastor,  0  rector,  quem  tota  mente,  omnibus  viri- 

nelium  a  Lapide,  et  Ghislerium.  Placait  Branon. 
Cassiodorio,  et  Bedffi  adhcerere. 

(898)  Juxta  originem  haec  dicta  intellig^ntnr  ab  Ec- 
clesia  primitiva,  enarrante  pugnas  iilas  quas  snsti- 
nuit  a  Judffiis  filiis  sjnagogse  matris  su».  Idem  sen- 
tit  Cantachuzenus. 

(899]  S.  Ambros.  lib.  de  Isa.  ei  animaf  c.  4. 

(900)  c  Ex  inobedientia  erga  prophetas  id  conti- 
git  mali  synagoj^se,  ut  non  custodierit  propriam  vi- 
neam  iegis  divinfle.  «  Ahbros.  serm.  2.  ps.  cxxiii, 

V.  i. 

(901)  Cantachazenas  his  animam  divinam  tpoiuom 


J239 


S.  BRDNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


1240 


\ 


bus  dilexi,  et  diligo  (902) ;  indica  mihi,  ubi  gregem  A  gumqae  caprarum,  et  hircorum  yestigia  sequimur 


pascas,  qao  in  loco,  quibusve  cibis  oyes  tuas  nu- 
trias.  Dei  namque  oyes  in  conyentu  praedicationis, 
et  sacris  yoluminibus  pascnntur.  IUis  autem  epi- 
scopis  etiam  indicatum  est,  qui  canes  muti  non  la- 
trare  yalentes,  Dei  animalia  fame  perire  patiuntur. 
a  Ubi  cubes  in  meridie.  »  Quid  per  meridiem  nisi 
nimis  sestuantem  sanctorum  afUictionem  (903)? 
Dic  inquit,  dic  pastor,  ubi  in  meridie  cubas,  ubi 
es,  cnm  sancti  afQiguntur,  ubi  es  cum  a  lupis  agni 
tui  dilaniantur?  Nonne  tu  es  ille  qui,  utbonus  pastor, 
animam  pro  oyibus  ponis?  Grayis  est  (estus,  sitiunt 
oyes,  uruntur  calore.  Duc  ad  portum,  duc  ad  um- 
bram.  Scio;  dices  :    In  te  sum,  in  te  cubo  et  re- 


«  Et  pasce  hsedos  tuos  juxta  tabernacula  pasto- 
t  rum  (905).  »  Si  te,  inquit,  ignoraveris,  et  a  rne 
recesseris,  agni  tui  moz  hsedi  llent.  Sicul  enim  in 
baptismate  capreae  yertuntur  in  agno^*^  ita  peccan- 
tes,  et  a  Deo  recedentes  atiimas  poras,  agnosque 
mitissimos  in  petulcos,  foetidosque  bircos  conyerti- 
mus.  Hi  autem  haedi  juxta  pastorum  tabernacula, 
et  hscreticorum  conyenticula,  suavi  Scripturarum 
cibo  fastidito,  venenosa  pascuntur  herba,  id  est  prava 
dogmata  hauriunt.  Vox  Christi  :  u  Equita^ui  meo  in 
t  curribus  Pharaonis,  assimilavi  te,  amica  mea.  »  iNec 
me,  inquit,  reiinqoere,  nec  tui  oblivisci  debes.  Meo 
enim  equitatui  assimilavi  te  in  curribus  Pharaonis 


quiesco.   f  Super    quem    enira    requiescit  spiritus  B  Ei  autem  Ecciesia  assimilatur,  ea  videlicet  ratione, 


meus,  nisi  snper  humilem,  et  quietum,  et  tremen- 
tem  verba  mea?  v  (Isa,  lvi,  2.)  Itemque  :  «  Ne- 
.  ecitis,  quia  templum  Dei  estis,  et  Spiritus  sanctus 
habitat  in  yobis?  (Cor.  ui,  16.)  Cur  igitur  tribu- 
lor?  Scio,  inquies,  quoniam  per  multas  tribulatio- 
nes  oportet  nos  intrare  in  regna  coelorum.  Vera  est 
responsio;  jam  nihil  timeo;  siquidem  tantus  hos- 
pes  civitatem  custodit.  ^Estum  non  perhorresco, 
quoniam  fons  yivus  mecum  est.  Seqaitur  :  «  Ne  va- 
»  gari  incipiam  per  greges  sodalium  tuorum.  »  Quid 
per  sodales,  nisi  hsereticos,  et  philosophos  (904)? 
Sed  quare  sodales?  Quia  et  ipsi  quidem  et  pastores 
sunt,  et  gregem  pascunt.  Per  istorum  autem  gre- 
ges,  et  conventicula  illi  vagantur,  qui  verse  pascuee^  1 
et  divini  prati  viam  ignorant.  Rogemus  igitur  Domi- 
num  nostrum,  ut  et  nobis  ovile  indicet,  et  in  loco 
pascuee  nos  sua  misericordia  collocet. 

Item  yersns  : 
Quid  mihi  tot  legas,  o  regie  sponse,  prophetas? 
Gessent  legati  tantum  dare  verba  parati. 
Te  volo,  te  credo,  te  solom  visere  quaero. 
Jam  miserere  mei,  jam  te  patiare  videri. 
Oscula  jamqae  tase  spons»  dare  sit  tibi  curse, 
Auribus  et  nostris  dulcis  modolamina  vocis. 
Jam  resonet  rogo  te,  si  quis  tuus  est  amor  in  me. 

Vox  Christi  ad  Ecclesiam  :  <(  Si  ignoras  te,  o  pul- 
»  cherrima  inter  mulieres,  egredere.  »  Si  te,  inquit, 
mulierum  pulcherrima,  forma  speciosa,  ignoras;  sitoi 
oblita,  tu8enobilitatisimmemores,egredere,  abi,  008 
et  vagare,  at  dixisti,  per  vestigia  grcgum.  Sequere 
hsereticos,  imitare  philosophos.  Nos  ipsos  namqoe 
ignoramus,  quando  nostrse  dignitatis,  baptismatis, 
et  novitatis  obiiti  errori  subdimur,  et  vanitati,  gre- 

interrogasse  perhibet,  abi  quiesceret;  eique  respon- 
disse  in  meriaie ;  id  est  in  Patris  ac  sempiterni  lu- 
minis  sinu,  ejusque  tempus  nondum  advenisse,  ut 
ab  eo  descendat,  et  suam  faciat  in  homines  miseri- 
-cordiam. 

(902)  «  Bene,  inquit,  eum,  cujus  praesidium  flagi- 
tat  ditectum  animae  suae  vocat ;  quia  qao  gravius  est 
periculum,  de  quo  eripi  cupit,  eo  amplius  illum,  per 
quem  se  eripiendam  novit,  diligit.  >  Beda. 

(903)  Etiam  hac  in  expositione  secutus  videtur 
Bruno  Cassiodorium,  et  Bedam. 

(304)  Ita  Augustinus  pluribus  in  locisi  prflecipue 
yero  in  serm.  50.  de  Vertis  Domini, 


qua  currus,  et  equites  Pharaonis  populum  Israeliti- 
cum  persecuti  sunt.  Sed  sicut  Pharao  prsedictum 
perseqijens  populum  cum  curribus,  et  equitibus  in 
mari  submersus  est;  ita  et  diabolus  cum  yitiorum 
multitudine  homiuum  animabus  insidians,  in  ba- 
ptisraate  perit.  Tanto  igitur  accepto  beneticio,  nemo 
8ui,  vel  Dei  obliviscatur.  Adolesceutulae  ad  spon- 
sam  : 

t  Pulchrae  genae  tuae  sicut  turturis.  »  His  autem 
quasi  exprobrationis  verbis  aoditis,  propter  verba 
superius  dicta,  verecundise  sibi   attraxit   ruborera. 
Dixerat  enim  «  ne  vagari  incipiam.  »   Vagari  nam- 
que  meretricum  est.   Hujus  igilur  verbi  hujusque 
teraeritatis  recordata  erubuit.  Sponsus  autem,   hiec 
ut  vidit,  virginalem  verecundiam  laudavit.  Ait  enim  : 
«  Pulchrae  sunt  genae  tuae,  >  verecunda,  et  pudica  fa- 
cies  tua  (906j.   Erubescis  dicere,  vel  fecisse,   etiam 
turpia  cogitasse.  Tu  enim   ex  illis   non  es,  quff  a 
crimine  vires  sumunt.  Sed  quomodo  pulchrae  ?  Sic- 
ut  turturis,  sicut  virginis,  sicut   magnae  castitatis 
et   conjugalis  fldei  observatricis.  Nou  enim  nisi  uni 
Ecclesia  servit  marito.  c  Collum  tuum  sicut  moni- 
»  iia.  »  Sicut,  inquit,  ceterae  virgines  monilibus ;  ita 
tu  solius  colli  pulchritudine  delectaris.  Quid  per  col- 
lum,  nisi  doctores  ?  Per  colluni  namque  ventri  cibus 
immittitur,  de  quo  et  verba  exeunt.   Ecclesia  vero 
8  doctoribus  nutritur  et   eruditur.  CoIIi  igltur  of- 
ficium  a  doctoribus  expletur.  Praeterea  colli  inGrmi- 
tas  totius  corporis  est  ruina.  Vox  amicorum  :  «   Mu- 
y>  renulas  aureas  faciemus  tibi.  »  Murenulae   quidem 
ornamenta  sunt  colli  virginalis,  a  pisce  rourena  ita 
noncupatae.  Significant  autem  sermones  propheta- 
rum  prolixos,  et  distinctos,  et  laudabiles.  Mureno- 

(905)  Ut  brevitati  consulam  unum  inter  plures 
loci  hujus  interpretes  aiferam  S.  Augustinum, 
serm.  50.  De  Verb,  Domini^  et  ep.  48.  ad  Vinceo- 
tium,  qui  docet  iideles,  ignorantes  exceilentiam  ca- 
thoiicae  Ecclesiae,  facile  in  sectas  haereticorum  pro- 
labi. 

(906)  Observat  Origenes,  hom.  %  in  Cant.  apod 
LXX  legi  :  Quam  pulcrhse  factse  sunt  genw  tuae,  ut 
signiticaretur,  prius  quidem  non  ita  eas  fuisse,  sed 
postea  qnam  sascepit  oscula  sponsi,  et  ipse  qui  lo- 
<{uebatur  per  prophetas,  prius  adfait,  et  muudayit 
sibi  ipsi  Ecclesiam  suam  lavacro  aquae;  totamque 
speciosam,  palchramque  reddidit.  Vid.  Ghisler. 


EXPOSITIO  IN  CANTICA  CANTIC. 


im 


lobid  Moyses,  Isaias,  Jeremias/DaTid  ,  et   hic  A  tabat  fasciculum,  cum  diceret :  «  Tristis  est  anima 


em,  qui  hsec  scripsit  Ecclesiastes,  nobis  fece- 
.  «  Vermicula^as  argento.  »  Murenulae  quidem 
,  quoniam  labiles  ;  aurese  autem,  qnoniam  sa- 
tia3  iuce  prosfulgent ;  argento  vero  yermiculatse 
itur,  quoniam  eioquii  puritate  disticguuntur. 
rsus  : 


Virgo  beata, 
\iirificata, 
Sponsa  pudica, 
Dulcis  amica; 
Fe  sapienter, 
\tque  decenter, 
Ordine  forma. 
Moribus  orta 


Grata  meorum 
Discipulorum, 
Pascua  scito  : 
Hsec  et  adito 
Pax  tibi  multa 
Omnia  tuta. 
Quod  placet  unium, 
Ebt  grave  nulli. 
X  sponsse  :   »   Cum  esset  rex  in  accubitu  suo, 
rdus  mea  dedit  odorera  suum.  »  Cum,  iriquit,rex 
j,  sponsus  meus,  dilectus  meus  esset  in  accu- 
in   lectulo   carnis,  in  liumanitate,    quam   ex 
oali  utero  assumpsit  (907),  «  nardus  mea  dedit 
cm.  »  Hoc  autem  juxta  littcram  deMaria  intel- 
:)otest,   quse  unguenti  alabastrum  super  caput 
s  recumbentis   efTudit.   Mox  enim  tota  domus 
iguenti  odore  repleta  fuit.  Spiritualiter  autem 
cclesia  intelligitur.  Priusquam  enim  in  homine 
itor  noster  venisset,  in  paucis  nardus  odorem 
:,   quoniam  paucorum  virtutes,  et  orationes  Do- 
>  placebant.  Postquam  autem  in  carnem  venit, 
nquam  sponsus  de  thalamo  suo  Dominus  pro- 


B 


mea  nsque  ad  mortem?  «  (Matth,  xxvi,  38.)  Fuit 
equidem  fasciculus,  quia  et  multos  ad  se  traxit,  et 
multos  secum  occidit.  Omnes  enim  martyres  pro 
morte  ipsius,  quasi  uno  fasciculo  colliguntur.  «  Inter 
»  ubera  meacommorabitur.  •  Commoraturenim  egre- 
gius  sponsus  inter  ubera  sponso;,  quoniam  a  mejio- 
ria  ejus  et  amplexu  non  separatur.  Locus  namque 
cordis  inter  ubera  est.  Ubi  autem  cor,  ibi  et  memo- 
ria.  Qui  igitur  inter  ubera  commoratur,  siquidem  in 
corde  jacet  ,  memoriam  fugere  nequit.  Felix  illa 
anima,  nimiumque  felix,  cujus  inter  ubera  Christus 
commoratur,  cujus  in  corde  jacet,  et  quse  ipsius 
nunquam  obliviscitur.  «  Botrns  Cjpri  dilectus  meus 
>  mihi.  )>  Cypri  namque  insulae  vinum  optimum  est 
(909).  Vinum  autem  la^tificat  cor  hominis.  Est  au- 
tem  Christus  sanctis  suis  botrus  Gypri,  quoniam  ejus 
sanguinis  haustu  lo^tificantur.  Dcnique  si  vinum  Is*- 
titiam  significat,  merito  qui  fuerat  fasciculus  myr- 
rhffi  moriendo,  botrus  Cypri  dicitur  resurgendo. 
Unde  Psalmista  :  c  Ad  vcsperum,  inquit,  demorabi- 
tur  fletus,  et  ad  matutinum  laetitia  {Psal.  xxix,  6).  » 
Est  igitur  botrus  Cypri.  Ubi?  Sequitur  :  «  In  vineis 
»  Engaddi.  »  Engaddi  fons  hocdi  interpretatur.  Fons 
autem  hcedi  in  Ecclesiis  est.  Sunt  autem  Ecclesis 
vineae  Engaddi.  Fons  enim  baptismatis  est  in  Eccle- 
sia,  in  quem  qui  intrat,  hsedus  est;  qui  autem  exit» 
agnus. 
Versus  Scir  Hascirim. 


l,   mox   sanclorum  virtutes   et   orationes  odo-  C  Omnia  qui  fecit,  sumere  carnem  dignatus  Dominus, 


dederunt.  Unde  Apostolus  :  «  Bonus  odor,  in- 
sumus  Deo  {II  Cor,  ii,  io).  •  ElPsalmista:  «  Di- 
ur  oratio  mea  sicut  incensum  in  conspectu 
Ps,  cxlJ.  •  Hinc  est,  quod  Joannes  phialas  au- 

odoramentorum    plenas  vidit   (Apoc.  v  ,  8). 

Christi  namque  incarnationem  ,  et  virtus 
torum  ,  et  numerus  crevit.  Dedit  igitur 
>  nardus  odorem  Christo  Oomino  incarnato. 
isciculus  myrrhse  dilectus  meus  mihi.  »  Myr- 
1  quidem  pro  amaritudine  posuit.  Fuit  enim 
5tus  Ecclesiae  myrrhce  fasciculus ;  et  quidem 
oi  doloris,  magnseque  amaritudinis  coliectio. 
uodo  enim  uisi  in  dolore  et  amaritudine  esse 
rat,  tanto  taliqoe  viduata  viro?  Sic  quoque  dici 


Morte  redemit  humani  generis  sponte  ruinam  : 
In  cruce  suspensos,  cuni  pateretur,  fasciculum  myr- 

(rhae 
Crede,  fuisse.  Tristis  enim  dixit  morte. 
Insuper  et  Petrus  flevit  amare  ;  posfeavero  dedit 
Nardus  odorem,cum  coelos  petit  veste  cruenta. 

Vox  Christi  :  «  Ecce  tu  pulchra  es,  amica  mea.  » 
Confirmatio.  <  Ecce  tu  pulchra  es.  »  Pulchra,  inquit, 
es,  sine  macula  es,  interius  exteriusque  casta  es. 
Magnsc  enim  inter  Christum  et  Ecclcsiam  sunt  ami- 
cilise;  cum  et  Christus  pro  Ecclesia,  et  Ecclesia  pro 
Christo  mori  non  dubit^iret  :  «  Majorem  enim  hac 
dilectionem  nemo  habet,    quam   ut  animam   suam 


ponat  quis  pro  amicis  suis  {Joan.  xv,  13).  »  Vox 
5t  :  a  Dilectus  meus  mihi.  »  Propter  me,  mei-  ^  EcclesitB  :  i  Oculi  tui  columbarum.  v  Oculi,  inquit, 
ad  utilitatem  fasciculus  myrrhae  factus  est,  quo-  ^^U  memoria,  et  intellectus,  et  ratio  columbarum 
i  morti  ct  passionis  amaritudini  sese  pro  me  sunt,  id  est  casti  et  simplices.  NuUatenus  enim  de 
idit  (908).  Nonne  myrrhse  et  amaritudinis  por«      inteiiectu  vel  sapientia  superbis.  Tu  enim  ex  illis  non 


)7)  Sententia  est  Ambrosii,  serm.  3  in  ps.  cxvin, 
0  regis  accubitu  accipiendam  iilii  Dei  incarna- 
sm  in  purissima  Virgine,  quam  sibi  matrem,  et 
sam  elegit,  atque  in  se  plenitudinem  gratiae 
uam  pretiosissimum  odorem  elTudit. 
)8)  Qiiamvis  in  piures  commentationes  in  hunc 
n  abierint  expositores,  communis  nihilominus, 
ocet  Gbislerius,  Patrum  Latinorum  sensus  eo 
lat,  ut  per  haec  Ecclesia,  vel  pia  anima,  vel 
n  B.  Virgo  signiflcet  se  velle  Cbristi  passioaem 
er  habere  in  corde,  nedum  per  jugcm  medita- 
im,  verum  etiam  per  imitationem. 
)9)    Prffiter   Brunonem »   alii  foere  ,   ot  notat 


Ghislerius,  qui  Cyprum  insulam  hic  pro  Cypri  fru- 
tice,  vei  arbusculo  suave  olentem  florem  producente 
usurparunt.  Fuerunt  autem  S.  Gregorius,  Cassiodo- 
rius,  Beda,  Anselmus,  et  Bernardus,  etc.  Ex  lioc 
flore  fit  unguentum,seu  oleum  cyprinum  vel  ligustri- 
cumappellatum,  quod  a  Theophrasto  lib.  ix  De  histo- 
ria  plantarom  cap.  7,  inter  odorosissinia  connume- 
ratur  unguenta.  Dehac  plantaetiam  loquiturPlinius 
lih.  XII,  cap.  24.  Cypnis  in  iEgypto  est  arbor  Zizi- 
phi  foliis,  semine  Coriandri,  flore  candido  odorato, 
elc.  Eadem  affert  Riccardos  in  notis  ad  Cantachoze- 
nom,  p.  121. 


mi 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS. 


es,  qui  dicont  ;  «  Labia  nostra  a  nobis  sunt  {PsaU  A 
XI,  ?).  »  Vox  EcclesisB,  vel  Ghristi  :  «  Ecce  tu  pal- 
•  cheres,  dilectemi,et  decorus.  •Inhocenimmaxima 
utriusqueconcordiacomprobatur,  qood  utiqueutram- 
quedepulchritadinelaudat.Hujusdecoretpulchritudo 
nec  dici  quidem,  neccogitari  potest.  «  Lectulus  noster 
»  floridus. »  Qaid  per  lectulum^nisi  cor?  UndeipseDo- 
minus  ait :  «  Intra  in  cabiculum  toom  (Matth,  vi).»  Hic 
autem  lectnlos  floridas  est,  virtutibus  et  conscientiffi 
puritate.  Possumus  autem  et  per  hunc  lectuium  illam 
sanctorum  beatitudinem  intelligere,  in  qua  in  per- 
petaa  quiete,  et  otio  quiescentes,  sicut  palma  josti 
florebaat. «  Ligna  domorum  nostrarum  cedrina,  la- 
»  quearia  cjpressina.  >  Has  antem  domos  Ecclesias 
inteiligas,  per  hunc  mundnm  dispertitas.  In  his  au-  n 
tem,  et  cuimen  et  fundamentum  Ghristus  est,  quo- 
niam  ab  eo  sustentantur.  Golumnee  vero  et  parietes 
apostoli  sont  et  prophetce.  Ligna  autem  preepositi 
80 nt  et  doctores  a  quibus  regantur,  sostentantur  et 
teguntur.  Laquearia  vero,  quffi  magis  ad  ornatum 
pertinent,  quam  ad  utiiitatem,  virgines  sunt  et  vi- 
dnae,  cum  monachorum  ordine.  Hi  enim  quanto  a  see- 
culo  dividuntor,  tanto  magis  et  virtotibus  et  sancti- 
tate  refulgent.  Hi  autem  sibi  prosunt,  et  cseteris  non 
ofiiciunt.  Sed  quare  ilia  cedrina,  vel  ista  cjpressina 
esse  dicuntur?  Gedrus  namque  et  cypressos  immar- 
cessibilis,  et  redoientis  naturffi  est.  Sancti  antem,  et 
immortaies  sont,  et  odor  Domino  snavissimus  (910). 

eiO  CAPUT  II.  Q 

Vox  Christi  :  «  Ego  flos  campi.  »  Non  equidem  et 
se  pulchrom  esse,  et  decorum  negat,  quin  imo  totins 
mundi  florem,  et  pulchritudinem,  et  honorem  esse 
cooflrmat.  Est  prseterea  flos  campi,  id  est  iUius 
virginis ,  et  inaratffi  terrs  Olius  ,  de  qua  scri- 
ptum  est  :  «  Et  terra  nostra  dabit  fructom  soom 
{PsaL  Lzv,  7).  »  Unde  Isaias  :  «  Egredietur,  in- 
quit,  virga  de  radice  Jesse,  et  flos  de  radice  ejus 
ascendet  (Isa,  i\,  i).  t —  «  Etiiiiumconvallium.nHoc 
enimiilium  non  montium,  sed  convallium  est;quo- 
niam  non  superbos,  sed  humiles  Dominus  diligit. 
Sicut  ipse  ait  :  «  Discite  a  me  quia  mitis  sum  et  hu- 
milis  corde  (Matth,  xi,  29).  »  In  convalle  nascitur 
lilium,  in  humilium  corde  habitat  Salvator.  «  Sicut 
>  iiiiam  inter  spinas,  sic  amica  mea  inter  fllias.»  Li- 
lium  namque  inter  spinas  pungitur  et  premitor ;  D 
crescit  tamen,  et  dat  odorem.  Sed  Ecclesia  a  filia- 
bus,  scilicet  ab  heereticis  et  schismaticis,  qoos  in 
fonte  baptismatis  genuit,  multoties  affligitor,  oppri- 
mitur  et  pungitur.  Hoc  aotem  ad  litteram.  Spiritoa- 

(910)  Tota  haec  expositio  cum  SS.  Patribus  saepe 
relatis  perfecte  cobapret,  et  brevi  commentario,quem 
sibi  proposuerat  S.  Bruno,  satis  superque  est. 

(911)  S.  Ambros.  lib.  Iiistitutionis  virgin.  cap.  44, 
ait  :  «  Cliristus  erat  lilium  in  medio  spinarum, 
quando  erat  in  medio  Judseorum.  »  Et  Hupertus 
abbas  Judseos  pariter  intelligens  per  spinas,  per  fl- 
lias  putat  signiflcari  haereses,  quffi  catholicam  ve- 
ritatem  tanquam  iilium  sufTocare  nituntur. 

(912)  Circa  vim  encomii  hujus,  quo  Ghristus  cele- 
bratur  similitudine  mali ,  communis  est  Patrum 
omnium  seuins,  ut  laus  triplez  in  iilum  conferator  : 


liter  autem  lilium  inter  spinas  Christas  est  int 
dseos,  et  justus  inter  peccatores  (91  i).  A  spiiu 
dem  opprimitur  lilium,  a  Judseis  autem  aCD 
vulnerator  et  cruciflgitur  Christus.  Inter  spi 
lium  crescit,  quoniam  a  ligno  Christus  regnt 
autem  lilium  in  cruce  suavissimum  Patri  dedi 
rem.  Unde  Psalmista:  «Dirigatur,  inquit,  orat 
sicut  incensnm  in  conspectu  tuo,  elevatio  ms 
mearum  sacriflcium  vespertinum  (Psal.  cxl 
Primitiva  vero  et  apostolica  Ecclesia>  intej  in 
rabiles  filias,  quas  genuit,  hanc  competenten 
similitudinem.  Conveniat  modo  civitas  una,  im 
vel  quatoor,  totaqoe  provincia.  In  medium  p 
Petrus«  dicatur  Paolus  adesse,nonne  lilium  inl 
nas,  nonne  flos  gratissimus  tibi  inter  tribuU 
videtur? 

Versos  : 
FIos  ego  sum  campi,  decus  etlaus  ordinis  almi 
Angelicus  co^tus  mihi  subditur  ; 
Omnia  complector,  coelum  trans  maris  aequor 
Gunctorum  Dominus,  Pater  et  Deus 
Quis  nisi  solus  ego?  Neino,  dico  tibi,  nemo. 

Vox  Ecclesiae  :  c  Sicut  malum  inter  Hgna 
»  rum,  sic  dilectus  meus  inter  filios  (9i2j.  i 
enim  malum  inter  ligna  infructuosa  fructuoso 
ita  et  Christus  inter  Judasos,  aliquando  et  apt 
foit.  Hoc  est  enim  illod  iignum,  de  quo  dicitu 
»  fructum  dabit  in  tempore  suo  (Psal.  i,  3).  » 
enim  tuoc  temporis  apostoli  sine  fructo,  cum  i 
in  Judsea  Christus  daret  ftructus.  Ad  ejus  auteo 
parationem  non  solumsinefructu,  verum  etiai 
videbantur.  Uode  ipse  ait  :  «  Si  in  viridi  lig 
faciunt,  in  arido  quid  fiet?  »  (Luc,  xxiii,  31.) 
tem  qui  prius  aridi  et  infructuosi  erant,  huju 
pomis  degustatis,  sanctoque  Spiritu  accepto,  • 
fertilitate  fructificarent,  ab  ipsius  Salvatoris 
percipitur,  qoi  ait  :  c  Ut  eatis,  et  fructum  af 
et  fructns  vester  maneat  Uoan,  xv,  16).  »  — 
•  ombra  illius,  quem  desideraveram,sedi ;  »  i( 
ejus  protectione  tandem  requievi  (913).  Nigr 
que  erat  Ecclesia,  et  vitiorum  sestu  fuscata,  < 
ad  hujus  arboris  umbram  coofugit,  quando 
umbram  cognovit,  suique  caloris  refrigerium 

«  Et  fructus  ejus  dulcis  gutturi  meo.  »  Sub  i 
inquit,  sedi,  de  fructibus  arboris  bujos  cogno\ 
qne  in  conternplatione  sum  refecta,  dulcibus 
quiis  satiata.  De  his  enim  fructibusy  et  alibi 
sia  dicit  :  «  Quam  dulcia  faucibus  meis  eloqu 
supermel  orimeo(P5a/.  cxviii,103)!  »  — «  Inti 

pulchritodinis,  juxta  illud  Ps.  xliv,  Specumu 
prse  filiis  hominum;  fragrantiee  gratiarum, 
illud  :  UnguenXum  effusum  nomen  ttitim;  ati 
fectionis,  quam  refectionem  generice  sumunl 
dorctus,  Ambrosius,  Gassiodorus,  Beda  ,  I 
dus,  nec  non  Origenes  hom.  2,  ex  tribus,  per 
per  doctrinam,  per  exempla. 

(913)  Ita  seationt  omnes  SS.  Patres  et  ei 
res,  aiuntque  sub  umbrse  metaphoram  de 
Dei,  vel  Christi,  animae  sponsi ,  protectionc 
qoam  aspirare  debent  ejus  amatoras. 


AM5 


EXPOSmO  IN  CANTICA  GANTIC. 


1246 


e  rex  in  cellam  Tinariam.  >  Qoid  per  cellam  vina-  A 
Wnam,  nislNovi  Veterisqae  Testamenti  doctrina?  De 
^ac  enim  cella  dicitar  :  «  Quia  calix  in  manu  Do- 
^znini  vini  meri  plenus  misto  (Psal,  lxxiv,  9).  »  De 
^liujus  namque  cellffi  vino  Apostolus  ebrius  dicebat : 
^•«  Sapientiam  loquimar  inter  perfectos  (I  Cor.  ii,  6). » 
'Xt  Psaimista:  «  Etcalix  tuas,iaqait,  inebrians,  quam 
^  praeclarus  est?  »  {Psal,  xxii,  5).  Hancautem  in  ceilam 

-  ]EccIesia  incroducta,   saperni  vini  dulcedine  inebria- 
'  tnr.  c  Ordinavit  in  me  charitatem  (914).  »  Qaomodo 

-  in  hac  cella  charitas  ordinatur  ?  Vis  audire  ?  c  Diligei 

-  Dominam  Deam  tuam  ex  toto  corde  tuo,  et  ex  tota 
mente  taa,  et  ex  omnibus  viribus  tnis   (Matth,  xxii, 

'    37).  »  Qaid  ultra?  »   £t  proximam   tuum   sicut   te 

ipsum  (ibid.,  39).   »  Hic  est  ordo,   et  vera  regula  3 

charitatis,  at   et  Deum   super  omnia,  et  proximum 

sicut  nos  ipsos,  diligamus.  Ordinavit  in  prima  cella ; 

ordinavit    et  in    secanda.    In  prima   autem   Oll 

quomodo  ?  «  Diliges  proximum  tuum,  et  odio  habe- 

bis  iuimicam  tuum  (Matth.  v,  43).  »  Qaid  dicitar  in 

secunda  ?  a  Diligite  inimicos  vestros,   benefacite  his 

qui  vos  oderunt  (ibid,^  44).  »  Nuaquid  hic  ordo  con- 

trarius  tibi  esse  videtnr  ?  Non  utique  contrarius,  imo 

conveuiens  ;  alioquin  ordo  non  esset.  Quod  euim  in 

>    priino  de  vitio,  in  secundo  de  natora  intelligitur,   ut 

'■    sic  dicatur :  iuimicum  odio  habebis ;  vitium,  non 

:    naturam.   Diliges   inimicum    tuum,    naturam,  nun 

Titium.  c  Fulcite  me  iloribus,  stipate  me  malis,  quia 

fl  amore  langueo.  »  Floribus  namque  et  malis  gra- 

{    natis  fulciri  sponsa  desiderat,  ut  super  illa  requie-  G 

;    scat  (9i5)«  Sponsi,  inquit,   charitas,  jam  in  me  or- 

i    dinata  est.  Diligo,  amore  langueo.   Vos  igitur  mei 

;    famuli,  fidi,  ciientes,  conscii,  familiares,  fulcite  me 

i    lloribus,  stipate  me  malis.  Apostoli  namque  et  do- 

i    ctores  lloribus  Ecclesiam  fuiciunt,  et  malis  quidem 

t    stipant.  Multos  enim  flores  Gregorius,  multos  Ambro- 

i    sius,    Hieronymus,   et  Augustinus    Ecclesice  attuiit. 

Per  flores  sententias  ;  per  mala,  credentes  intelligi- 

,    mas.  Possumus  etiam  per  Oores  operis  initium,  per 

i    mala  vero  perfectionem  intelligere  (916).  Floresenim 

1    poma  iiunt,  cum  auditores   sententiis   credunt,  et 

j    quse  credunt,  opere  complent.  <   Lseva  ejus  sub  ca- 

»  pite  lueo,  et  dextera  illius  amplexabitur  me. »  Cum 

enim  pro  Ccclesia  moreretur  Christus,   nonne   sub  «v 

ejus  capite  Isevam  manum  tenebat?  Laeva   enim  et 

(954)  Ordinavit  in  me  charitatem.  Juxta  communio- 
reni  PP.  sententiam,  eo  spectat,  ut  Ecclesia,  aut  pia 
anima  significet,  se,  postquam  a  Deo  admissa  est 
in  cellam  vinariam,  ab  eodem  Deo  donatum,  ut  de- 
bito  ordine,  charitate  prosequereturipsummet  Deam, 
et  proximum.  Ita  Ghisl.,  cui  concordant  Cornelius 
a  Lapide,  Calmetus,  etc. 

(915)  Ita  vertit  Symmachus  :  Requiescere  me  facite 
in  flore;  id  est  sternite  mihi  ilores,  ut  super  illos 
requiescam  ;  quse  interpretatio  non  displicuit  Hiero- 
njino. 

(916)  «  Quid  namque  sunt  flores,  nisi  animn  bo- 
nom  jam  opus  incnoantes,  et  desiderium  coeleste 
redoleiites?  Quid  maia  de  lloribus,  nisi  perfectee  jam 
bonorum  mentes,  quie  ad  fructom  perveuiuni  boni 

'  operis,  de  initio  saactieproposiiionis?  »  S.  Grko. 


sinistra  pro  adversitate  ponitor.  Hac  igitar  IsBTa,  hac 
adversitate,  hac  durissima  morte  nostri  Salvatoris 
de  limo  profundi,  summaque  miseria  elevati  sumns. 
Cum  enim  inciinato  capite  spiritum  emisit,  nimirom 
ad  se  caput  erexit.  Dextera  vero  ipsius  Ecclesiam 
amplexata  est ;  qua  resurgens  a  mortuis,  immorta- 
lisque  factus,  dextera  et  fortitudine  resumpsit  omnia 
quae  quidem  ad  se  traxit  (917).  Possumus  autem  et 
pro  Iseva  ea  quae  huic  viUe  necessaria  sunt  inteiligere. 
Pro  dextera  aotem  summam  illam  beatitudinem  (9i8) 
Dum  enim  in  hoc  s«ecuIo  vivimus,  quasi  Isvam  nobis 
sob  capite  Dominus  tenet,  in  adversitate  sustentans, 
et  necessaria  suppeditans.  Postquam  autem  hanc 
vitam  relinqoemus,  Dei  dextera  amplexati,  immor- 
talitate  et  fortitudine  induti,  jam  nobis  nihil  sini- 
strum,  nihil  adversum  esse  poterit.  Vox  Christi : 

«  Adjuro  vos,  fiUse  Jerusaiem,  per  capreas,  cer- 
vosque  camporum,  ne  suscitelis,  neque  evigilare 
faciatis  dilectam,  quoad  usque  ipsa  velit  (919).  » 
Quid  per  filias  Jerusalem,  nisi  omnes  animas  bapti- 
smatis  fonteregeneratas  ?Quid  per  capreas  et  cervos, 
nisi  virtutes  et  bona  opera,  quibus  et  ad  coelum  cur- 
rinios,  et  serpentum  da?monamque  venena  supera- 
mus?  Quid  vero  per  dilectam,  nisi  animam  soiius 
Dei  comtemplatioui  vacantem  ?  Hanc  enim  a  tanto 
somno  excitare,  a  tanta  quiete  tantaque  beatitodine 
separare,  nisi  ipsa  voiente  vei  necessitate  cogente, 
peccatam  est.  Qui  igitur  corvos  €i  capreas  diligit, 
qui  pedes,  aias,  fortitudinem,  aequitatem  amittere 
perhorrescit,  huic  Dei  diiectse  non  sit  moiestus. 
Versus  : 

Sicut  inter  iigna  malum,  pomis  et  odore  gratum 
Sic  dilectus  in  solo  est  conventu  fiiiorum 
Snb  illius  umbra  sedi,  refrigerio  quievi. 
Duicia  gutturi  meo  poma  suscepi  ab  eo. 
Me  in  cellam  introduxit,  et  vinom  bibere  jussit. 
Dedit  mihi  charitatem,virtutum  omnium  matrem. 
Leevacaput  snblevatur,  dextera  caput  amplexatur. 
Ad  hoc  nisi  me  amaret,  quis  pro  eo  me  adjuraret  ? 
Vox  Ecclesise  :  «  Vox  dilecti  mei.  »  Ueec,  inquit,  vox, 
hsec,  quam  audio,   adjuratio   mei   dilecti  est.    Nisi 
enim  me  diiexisset,  nequaquam  pro  me  ita  loqoere- 
tur. 

«  Ecce  iste  veniet.  1  Sed  quomodo  veniet?  «  Sa- 
»  liens  in  montibus.  •  De  lcoelis  namqne  veniens  pri- 

(917) «  In  Iseva  reputat  anima  sancta  recordationem 
illius  charitatis,  quia  nulla  major  est,  quod  animam 
suam  posuit  pro  amicis  suis  :  io  dextera  vero  beatam 
visiouem,  quam  promisit  amicis  suis,  et  gaudium 
de  prsestantia  majestatis.  >  S.  Bernardos  in  lib.  De 
diliyendo  Deo. 

(918)  u  Sinistram  Dei,  prosperitatem  videlicet 
vitse  prffisentis,  quusi  sub  capite  pusuit,  quam  in- 
tentioue  summi  amoris  premit.  Dextera  vero  Dei 
eam  am^lectitur,  quia  sub  eeterna  ejus  beatitudine 
tota  devotione  continetur.  •  S.   Gregorius. 

(919)  Cantachnzenus  iutelligit  his  verbis  signifl- 
cari  oracula  prophetarom,  divinam  M.  V.  materni- 
tatem  predicentia,  quae  aperienda  non  erant,  donee 
ipsa  voluerit;  venisset  scilicet,  ei  Jesum  genoissei 
Saivaioreoi.  '    ^ 


1247 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS 


IM 


1 


muDi  sallum  in  uterum  VirgiDis  dedit  (920).  Uic  est  A  uiyem  dealbata,  sine  macula  et  raga.  Surge,  InqQit, 


ille  lapis,  qui  abscissus  dicitur  de  monte  sine  mani- 
bus.  Sine  viri  namque  compiexibus  de  Virgine  Cbri- 
stus  processit.  Vides  igitur  quod  mons  Maria  voce- 
tur.  Dedit  igitur  saltum  iu  montem,  siquidem  in 
Msriam.  Dedit  et  alium  |saltum,  in  crucem  videilcet. 
Cnra  enim  in  coeios  ascendit,  alti>simos  in  montes 
saltum  fecit.  Montes  prsBterea  dicuntur  apostoii, 
quos  Cbristus  saliens  babitayit.  Sed  si  tn,  o  bomo, 
mons  lieri  cupis,  erige  mentem,  ut  a  terrenis  cupi- 
ditatibus  012  spes,  et  cor  tuum  exaltetur.  Mox 
enim  in  te  saliet,  qui  in  monlibus  saiire  dicitur. 
«  Transiliens  coiles.  •  Vere  utique  colles  transiliens, 
qooniam  et  sanctos  sanctitate,    et   potentes  omnes 


fac  qnod  factura  es,  et  ad  me  tandem  post  malitiam, 
et  peracto  ofiicio  veni.  c  Jam  biems  transiit,  imber 
»  abiit,  et  recessit.  »  Transiit,  inquit,  hiems  et 
imber,  transiit  tempus  nebulosum,  asperum  et  grave: 
c  Ecce  nunc  tempus  acceptabile,  ecce  nunc  dies  sa- 
lutis  (//  Cor,  VI,  2)^  »  —  v  Nox  preecessit,  dies  au- 
tem  appropinquavit  (Rom,  xni,  12):  »  omnia  jam 
clara,  omnia  )ani  nuda  et  manifesta  suut  (923). 
f  Flores  apparuerunt  in  terra.  »  Jam  ilores,  inquit, 
apparent  in  terra  ;  jam  decore  virtutum  rntilat  \ 
Ecclesia,  jam  spinis  omnibus  et  tribnlis  evnlsis, 
terra  nostra  germinat  Salvatorem. 

«  Tempus  putationis  advenit.    •  Hoc   autem  est, 


potentia  transcendit  :  «  Quisenimin  nubibus  sequa-  g  quod  Dominus  in  Evangelio  discipulis  ait:  «  Levate 


bitur  Domino  ?  »  (Psal.  lxxxviii.)  —  «  Simiiis  est 
t  dilectus  caprese,  binnuloque  cervorum.  »  Ac  si 
dicat  :  Ergo  quia  in  montibus  saliens,  et  colles  tran- 
siiiens  est,  capreae  binuuloque  cervorum  similis  est. 
Hi  enim  et  montes  currunt,  et  colles  transiliunt. 
c(  £n  ipse  stat  post  parietem  nostrum  respiciens 
»  per  fenestras,  prospiciens  per  cancellos.  »  Quid 
vero  per  parietem,  nisi  peccatum  ?  Hoc  enim  inter- 
posito,  Deo  cbnjungi  non  possumus.  Noster  autem 
dicitur  paries,  quoniam  nos  ipsi  eum  fabricavimus. 
De  boc  autem,  et  per  Psalmistam  dicitur  :  «  Et  in 
Domino  meo  transgrediar  murum  (Psal.  xvii,  30).  » 
Possumus  autem  per  parietem  et  bumanitatem  intel- 
ligere.  Per  bunc  namque  parietem,  id  est  in  bunia- 
nitate  clausus  a  pancis  cognosci  potuit  (921).  Stetit 
igitur  post  parietem  nostrum,  qua  bumana  carne 
tectus  cum  bomiuibus  conversatus  est.  Per  fenestras 
respexit,  quoniam  quid  nostri  oculi  videre,  quid  au- 
res  audire,  ^quid  os  loqui  desiderat,  quid  corda  co- 
gitent,  penitusipse  cognovit.  Prospicit  autem  et  per 
cancellos,  quoniam  nullus  in  cboro  cantat,  cujus  non 
▼ideat  voluntatem.  Videt  monacbum,  videt  episco- 
pum,  videt  qui  ore,  qui  corde  psallat.  Cognoscit  enim 
qui  pro  amore,  vel  qui  pro  favore  cantat.  u  Coiumba 
1  luea,  formosa  mea,  veni.  Ecce  diiectus  meus  loqui- 
»  tur  mibi,  dicens  :  Surge  propera,  amica  mea  (922).» 
Unde  Isaias :  «  Manda,  remanda  (Isa.  xxviii,  10),  » 
inquit.   Surgite  apostoli,  prsedicate  doctores,  nun- 


oculos  vestros,  et  jidete  regioues,  quia  albaR  sunt 
jam  ad  messem  (Joan.  iv,  3p).  »  Nunc  tempus  me- 
tendi,  nunc  tempus  in  unam  fldem  gentes  colligendi, 
tempus  est  vitia  resecandi,  Amputate  viueas,  ut 
oriantur  uvo; ;  amputate  vitia,  ut  oriantur  virtutes 
a  Vox  turturis  audita  est  in  terra  nostra.  >  Vox, 
inquit,  turiuris  vox  casta,  vox  apostolica  audita  est 
in  terra  nostra :  «  Domini  est  terra,  et  plenitado 
ejus  (PsaL  xxui,  1).  »  —  u  Ficus  protulit  grossos  suos.» 
Quid  per  ficnm  nisi  Synagoga  ?  Uaec  autem  protulit 
grossos  suos  ;  dedit  primitias  ficus,  patriarchas  vi- 
delicet  et  propbetas.  >  Vineae  florentes  dederunt 
M  odorem  suum.  »  Vinese  florentes  Ecclesise  sant : 
sed  quare  ilorentes,  nisi  quia  virtutum  cultores  in 
illis  Uunt  ?  Hse  autem  odorem  dederunt,  quoniam 
virtutibus  et  orationibus  Dominum  oblectant  yineaB 
(924) ;  quia  aliis  sunt  odor  inortis  in  mortem,  aliis 
autein  odor  vitffi  in  vitam  (U  Cor,  n,  4  6).  Yersus  : 
Saliens  in  moctes,  transiliens  colles,  venit  ecce  meus. 
£t  Sponsus,  et  Deus,  quem  paries  carnis  oculis  ba- 

[manis 
Celat,  ut  Judaeus  dicat.  Non  est  Deus.  Nonne  vocem 

[audisl 
Quse  intima  cordis  penetravit  mei.  Sorge,  veni,  veni, 
Uiems  enim  transiit, '  imber  omnis  abiit,  sestas   ape- 

[ritur  • 
Et  turtur  auditur,  iicus  dedit  grossos,  dabit  ista  bo- 

[tros 


tiate  Evangelium.  Columba  mea  sine  felle,  absque  j>  Vineaeque  llorent,  prsstant  et  odorem. 
amaritudine,  innocens  et  simplex.  Unde  ipse  ait  :  «  Surge,  araica  mea.  »  Ne  dormias,  inquit,  sed 

«  Estote  ergo  prudentes  sicut  serpentes,  et  simplices      surge,   et  per  fidem  et  dilectionem  bonum  operare. 
sicut  columbae  (Matth,  x,  16).  »  Formosa  mea  super      «  Sponsa  mea;  »  cui  tantse  diiectionis  amore    con- 


(920)  «  Veniendo  quippe  ad  redemptionem  no- 
stram,  quosdam,  ut  ita  dixerim,  saltus  dedit.  De 
coelo  venit  in  nterum,  de  utero  venit  in  prsesepe,  de 
prsesepe  venit  in  cnicem,  de  cruce  in  sepulcrum,  de 
sepulcro  rediit  in  coelum.  j»  S.  Greg.  M. 

(921)  «  Quasi  post  parietem  nostrum  Cbristus  in- 
carnatus  stetit,  quia  in  bumanitate  assumpta  divi- 
nitas  latuit.  Et  quia  ejus  immensitatem  si  ostende- 
ret,  infirmitas  bumana  ferre  non  posset,  carnis  ob- 
staculum  objecit:  et  quidquid  magni  inter  bomines 
operatus  est,  quasi  post  parietem  latitans  fecit,»  etc. 
Idem  S.  Greo. 

(922)  A  divino  Verbo  haac,  ut  ad  M.  V.  dicU,  re- 
fert  Cantaehuzenas.  «  Tempus  est,  o  mater,  at  ta 


nascaris  in  terra,  ut  sis  domicilinm  mihi,  ex  te  na- 
scituro  mortali.  Tempus  enim  biemis  nimirum  infi- 
delitatis  praBteriitt  et  imber  abiit^  idololatrise  eluvies 
cum  pravis  pariter  desiit  operationibus.  • 

(923)  Ad  illud  Jo.  iu,  29,  bsec  referri  possunt,  Qtd 
haoet  sponsam,  ait,  sponsus  est  :  amicus  autem  spon- 
sif  qui  stat  et  audit  eum^  gaudio  gaudet  propter  vocem 
sponsi, 

(924)  Commnniori  Patrom  sensu,  ait  Ghislertas, 
signiticatur  Ecclesiam  universalem,  seu  Ecclesias 
particulares  post  Cbristi  adventum  iloroisse  virta- 
tibus,  et  dedisse  odorem  bonn  fdmae.  Ita  Origenes, 
Nyssenus,  Hieronymus,  etc. 


1249 


EXPOSITIO  IN  CANTICA  CANTIC. 


.  junctas  sum,  nt  tnam  pro  te  carnem  samere  digna- 
rer.  «  Et  vcni,  colamba  mea.  »  Columba,  inquit, 
mea,  felie,  omnique  amaritudine  carens,  veni  post 
me,  sequere  me,  ducem  non  habeas  nisi  me.  c  £t  in 
»  foraminibus  petra^,  »  subauditur  morare;  id  est 
in  meae  carnis  vulneribus  delectare ;  tua^que  saJutis 
hsec  vulnera  fuisse  causam  agnoscas  (925).  Moram 
013  namque  fecerat  Thomas,  nec  credere  vo- 
lebat :  qui  postea  in  hujus  lapidis  vulneribas  deie- 
ctatus,  inquit :  c  Dominus  meus,  et  Deus  meus 
{Joan.  XX,  28).  t 

c  In  caverna  maceriae.  »  Conlirmatio  est.  Possu- 
mus  etiam  per  macerise  cavernam,  doctorum  et  an- 
gelorum  custodiam  inteliigere,  ut  nunc  qaasi  infra 
macerias  posita  eorum  munimine  tueatur ;  quse 
prius  palam,  et  sine  munitione  vitiorum  impetu  qaa- 
tiebatur.  «  Ostende  mihi  faciem  toam  {Exod,  xxxiii, 
i5).  •  Probetur  qualis  sit  innovatio,  et  pulchritudo 
tua,  doce  alios  ut  te ;  nullum  timeas  prseter  me, 
a  Sonet  vox  tua  in  auribus  meis.  h  Me,  inquit,  prse- 
dica  et  conGtere,  ut  a  te  et  ab  aliis  per  te  laus  mihi, 
et  honor  debitus  reddatur.  «  Vox  enim  tua  dulcis.  » 
(926)  Quam  audire  volo,  «  et  facies  tua  decora, » 
quam  videre  cupio.  Prasparet  se  sponsa,  et  vestibus 
ornet,  qua:  a  tanto  talique  sponso  est  conspicienda. 
Loquatur  non  iictitia,  vel  inhonesta,  imo  dulcia  et 
suavia  verba.  Yox  adversus  hsereses :  «  Capite  nobis 
y>  vulpes  parvulas,  quae  demoliuntur  vineas.  •  Quid 
.  per  vulpes,  nisihffireticos,  vitiaetmalignosspiritus? 
Haec  autem  dum  parva  sunt,  et  in  ipso  suse  originis 
principio  capienda,  tenenda  et  destruenda  sunt. 
Unde  Psalmista :  •  Beatus,  inquit,  qui  tenebit,  et 
allidet  parvulos  suos  ad  petram  {PsaL  cxxxvi,  9).  » 
Vineam  autem  hanc  vulpes  demoliuntur,  quoniam 
Christi  Ecclesiam  destruunt  et  dissipant.  »  Nam  vi- 
»  nea  nostra  iloruit  (927).  »  Floruit  itaque,  quoniam 
vitiis  amputatis,  virtutum  candore  et  pulchritudine 
decoratur.  Custodienda  est  igitur,  ne  a  vulpibus 
vastata  floribus  privetur.  Versus : 

Snrge,  amica  mea ;  vcni,  columba  mea, 
Vulneribus  in  meis,  tam  sana  delecteris. 
Tu  pulchra  videaris,  tu  sapieus  loquaris. 
Nam  vox  tua  canura,  et  facies  decora 
Jam  vulpes  capiantur,  vitia  destruantur 
Ne  vinearum  flores  pereant,  et  odores. 
Vox  Ecclesia)  sic :  c   Dilectus  meus  mihi,  et  ego 
«  illi.  •  Dilectus,  inquit,  meus  mihi  auxilium  prse- 
stat,  et  virtutem.  Ego  autem  illi  servio,  et  per  omnia 

(925)  c  Foramina  petrse  sunt  vulnera  quae  Chri- 
stus  pro  salute  nostra  in  cruce  suscepit,  ligurse 
namque  (lavorum,  lanceoe  percussio.  In  his  ergo 
forauiinibus  coluniba,  id  est  Ecclesia  moratur, 
qtiia  t^^tam  spem  salutis  suo"  in  passione  sui  He- 
demptoris  constituit.  »  Auctor  Comment.  Cassiod. 
altribiiti. 

(926)  c  Suavis  est  vox,  quia  ore  confessio  fit  ad 
saliitem,  el  decora  fdcies,  quia  non  erubescit  aucto- 
rem,  non  coufuoditur  Redemptore.  0:)teadit  ergo 
faciem  suam  siguaculum  crucis  prseferens,  et  insi- 
nuat  vocem  suam,  aucloritatem  prsedicationis  assu-^ 
mens.  »  Ambaos.  serm.  6,  in  ps.  cxviu,  v.  c. 


B 


A  obedio.  «  Qui  pascitnr  inter  lilia. »  Idem  est  qoi 
iuter  multos  candidos  et  floridos  sanctorum  et  virgi« 
num  choros  Isetatur  et  habitat.  In  floribus  enim  de- 
lectantur  virgines.  Denique  ut  in  peccatoribus  spinsei 
ita  et  in  sanctis  lilia  puilulaut.  Pascitur  igitur  inter 
Iilia,  siquidem  in  sanctis  habitat. 

«  Donec  aspiret  dies,  et  inclinentnr  ambrie.  » 
Unde  ipse  ait :  c  Ecce  ego  vobiscum  sum  omaibns 
diebus,  usque  ad  consummationem  saeculi  {Malth. 
xxviii,  20j.  •  Dies  enim  tunc  aspirabit,  quando  sol 
justitise  orietur  sanclis,  et  illa  incipiet,  quee  nan- 
quam  flnem  habebit.  De  qua  dicitur :  «  Quia  melior 
est  dies  una  in  atriis  tuis  super  millia  {PsaL  lxxxiit, 
40).  •  Umbr(e  vero  inclinabuntur ;  quia  vitae  hnjas 
cessantibus  adversis,  cum  satelUtibus  suis  tenebra- 
rum  princeps  in  infernnm  prscipitabitar.  «  Rever- 
M  tere. »  Coelos,  inquit,  ascendisti,  praelioque  per« 
acto  ad  Patrem  rediisti.  Sed  revertere  inspice  terras, 
tuorumque  preces  exaudi.  «  Similis  esto,  dilecte  mi, 
»  caprese,  •  quse  super  montes  appetit,  •  aut  hinna- 
»  lo  cervorum,  »  qui  et  nmbram  desiderat,  et  matrem 
frequenter  revisere  studet,  et  perseqaentinm  ocalis 
sese  ultro  repreesentat.  Similis  igitur  est  capre« 
coelos  ascendens ;  hinnulo  vero  matrem  revisitans 
ii  sanctis,  qui  vitiorum  eestu  minime  exurnntnr; 
habitans,  atque  iterum  in  secundo  adventu  Judaeo- 
rum  sese  oculis  repraisentans  :  «  Videbunt,  in  quem' 
compunxernnt  {Joan.  xix,  37).  »  —  c   Super  mon- 

C  T»  tes  Bether  (928),  •  subauditur  in  quibus  habitas. 
Bether  namque  domus  Dei  interpretatur.  Stent  igitnr 
sancti  Bether ;  siquidem  est  domus  Dei.  Dicitur  au« 
tem  domns  Bether,  a  quibusdam  domus  consurgens, 
vel  domus  vigiliarum.  Sancti  autem  et  de  virtute  in 
yirtatem  semper  ad  altiora  consurgunt,  et  eum  quasi 
farem  in  nocte  venturum  vigilantes  exspectant. 

CAPUTIII. 
Vox  Ecclesiffi :  «  In  lectulo  meo  per  noctes  exqni- 
»  sivi  quem  diligit  anima  mea,  qusesivi,  et  non  in* 
»  veni.  »  Olim,  inquit  Ecclesia,  in  lectulo  meo,  in 
corde  et  perscrntationis  otio  quaesivi  Dominum 
menm,  sponsum  meum,  quem  plus  omnibus  diligit 
anima  mea.  Sed  per  noctes,  sine  flde,  in  tenebris, 
in  humana  sapientia,  mentis  cscitate.  Ideoqae  non  . 
iaveni.  Hoc  enim  haeretici,  hoc  philosophi  qusesie- 
runt ;  sed  in  nocte  quserentes  suaque  in  sapientia 
confldentes,  non  invenerunt  (929).  Unde  ipse  Do- 
minusait:  c  Conflteor  tibi,  Pater,  Domine  coeli  et 
terrffi,  quia  abscondisti  hsec  a  sapientibus,  et  pru- 

(927)  «  Id  est  Ecclesia,  quse  per  universum  mun- 
dum  late  flores  virtutum  eraisit.  £t  notandum  cum 
superius  viueas  pluraliter  dixerit,  modo  singulariter 
dicit :  Vinea  nostra  fioruit,  quia  de  mullis  Ecclesiis 
una  electa  est  Ecclesia.  >  Auctor  comment.  dict. 
Cassiod. 

f928)  In  Vulgata  scribitur  Bether,  itemqne  in 
Heoraeo  textu,  sed  in  Arabica  versione  Bethel,  mons 
celebris  prupter  visionem  quam  Jacob  iu  eo  habuit, 
et  ssepe  in  Scriptura  saucta  repetitum  boc  nomen 
reperitur. 

(929)  Vid.  comment.  in  Cantic.  suh  GasaiodL  bo- 
mine. 


1251 


S.  BRUNONIS  EPISCOPl  SIGNIENS1S. 


dentibQs,  et  revelasti  ea  parvuUs  {Matth,  xi,  25).  »  A 
—  c  Snrgam,  et  circuibo  civitatem.  •  Surgam,  in- 
qait  Ecciesia.  Sed  qase  £cclesia  ?  Ecclesia  geatium, 
populus  qai  sedebat  in  tenebris,  somnoque  deditus, 
qui  nondum  dixerat :  «  Oeus  Deus  meus,  ad  te  de 
luce  yigilo  (Psa(.  lxii,  1).  »  Surgam,  inquit,  non  am- 
plius  dormiam,  014  circuibo  ciyitatem,  id  est  san- 
ctorum,  apostolorumque  congregationem ;  nt  me 
de  Deo  ea  doceant  quse  per  me  scire  nequiyi.  «  Per 
»  vicos  et  plateas,  omnibusque  in  locis  queeram 
»  quem  diligit  anima  mea,  quaesivi  eum,  et  non  in- 
»  veni.  »  Hoc  autem  per  noctem,  hoc  in  lectalo 
meo.  Quseram  igitur  in  die,qaatenas  eam  inveniam. 
c  Invenerunt  me  vigiles,  qui  circumeunt  civitatem.  » 


In  lectulo  per  noctes  enm  qnffisiyi ; 
Sed  quoniam  per  noctes  non  reperiviy 
Surrexi  circuire  civitatem. 
Per  vicos  et  plateas  dum  remearem, 
Me  vigiles  portarum  reperiernnt. 
Ubi  esset  dilectusy  mihi  dixerunt. 
Inveni  ergo  iilum,  neque  dimittam 
Donec  in  genitricis  lectulum  mittam, 
Id  est  in  hajus  vasis  materiam  secretam 
Sive  Jadffiorum  plebem  postremam. 
Sponsus  ad  fideles  animas :  «  Adjuro  vos, 
»  rusalem  per  capreas,  cervosqae  camporu 
reliqaa.  Per  capreas,  inquit,  et  cervos,  per  a 
et  doctores,  per  virtutem  et  fidem,  et  bonam 


Surrexi,   inquit.  et  prsedictam   civitatem    circuivi.  ^  tionem,  quibus  et  ad  coelum  et  ad  promissi 


Dum  autem  hoc  facerem,  me  vigiles  invenerunt,  qai 
custodiunt  civilatem.  Civitas  Ecciesia,  vigiies  autem 
apostoli  sunt.  Hi  autem  eos  inveniant,  qui  Deum 
fide  et  baptismate  quierunt.  In  hoc  enim  custodam 
cura  circumdatur,  quae  non  ipsa  eos,  verum  etiam 
ipsi  eam  invenisse  dicantar.  His  autem  inventis, 
dixi  (Ecclesia  de  Christo  dicit) :  «  Num  quem  diiigit 
»  anima  mea,  vidistis  ?  »  Hoc  autem  tale  est  ac  si 
diceret:  Vos  qui  Dei  cognitionem  habetis,  Deum 
ipsum^veritatisqne  viam  mihi  monstrate.«  Panlulum 
>  cum  pertransissem  eos,inveni  quem  diligit  anima.  > 
Cum,  inquit,  audiendo  et  intelligendo  eos  pertrans- 
issem,  cumque  eorum  monita  et  preedicationem 
transcnrrerem  (boc  enim  locutionis  modo,  transcur- 


vium  curritis,  et  serpentnm  venena  snpera 
filise  Jerusalem,  vos  quse  Dei  cognitionem 
adjuro  et  deprecor,  ut  dilectam  meam,  i 
meam  non  excitetis,  nec  ab  eo  in  qno  d< 
opera  separetis.  Alius  enim  in  jejunio  del 
alius  in  vigiliis,  alius  in  eleemosynis  faciend 
in  ecclesiis  constrnendis.  Hos  a  tanto  somno 
delectatione,  ab  hoc  sui  animi  proposito  sc 
magnum  est  peccatum.  Diversse  namque  suni 
diversae  sunt  voluntates,  diversae  snnt  et  ope 
quibus  Domino  servire  possumus.  Unusquisc 
in  suo  sensu  abundet.  Synagoga  de  Ecclesia 
»  est  ista,  qdse  ascendit  per  desertam.  »  Q 
quit,  qualis,  quam  pulchra,   quam   adnairal 


ro  librum,  dicere  solemus),  inveni  per  eorum  de-  ^  ista,  qua)  ad  me  de  virtute  in  virtutem  pro] 

conscendit?  Cujus,  inquam,  virtatis  et  anda 
qaee  ad  me  per  desertum  venit?  Per  deserto 
que,  et  per  hujas  sieculi  adversa,  non  latron 
dias,  non  tyrannoram  gladios,  non  leonum 
non  Judaeorum  et  haere^icorum  sopbismata 
ad  Dominum  Ecclesia  pertransivit.    Sed  q 
transivit  ?  «  Sicut  virgula  fumi  facti  ex  aroc 
»  myrrhae  videlicet,  et  thuris,  et  aniversi 
»  pigmentarii.  »  Ac  si  dicat :  Sic  in  hujus 
delector,  quasi  in   omnium  pigmentoram  c 
snavitate.  Per  myrrham  et  thus,  qusR  hic  no 
tar,  carnis  mortificationem  et  sanctorum  oi 
intelligimas. 


monstrationem  quem  diligit  anima  mea.  c  Tenui 
»  iiium,  nec  dimittam  (930).  t  Inveni,  inquit,  et 
dulciter  eum  amplexata  sum.  «  Tenui.  »  Quomodo  ? 
mente,  et  operatione,  et  fide  perfecta :  «  nec  dimit- 
>  tam,  >  sed  ardentissimo  amore  ei  inhfierebo. 
«  Donec  introducam  eum  in  domum  matris  meae 
»  (931),  »  id  est  in  hujus  iictiiis  vasis  habitaculum, 
quod  ipse  manibus  suis,  genitrice  terra,  plasmavit. 
Sancti  enim  Dei  sunt  habitaculum..  Unde  ipse  ait: 
«  Inhabitabo  in  illis  etinambulabo  inter  eos  (//  Cor. 
VI,  16).  » —  c  Et  in  cubiculum  genitricis  mese.  »  Id 
est  in  secretarium  cordis  mei.  Possumus  autem  et 
per  hanc  matrem  Synagogam  intelligere,  a  cujus 


domo  Christus  exivit,  ez  quo  dixit :  «  Relinquetar  x)     Versus : 


vobis  domus  vestra  deserta  {Matth.  xxiii,  38)  » 
—  «  Cnm  autem  plenitudo  gentium  introierity  tunc 
larael  salvns  fiet  {Rom.  zv,  25j ;  >  tnnc  in  suae  geni- 
tricis  domnm  Ecclesiam  introducet.  «  Dilectns  meus 
n  mihi,  et  ego  illi.  »  Non  eqnidem  morator  vel  hic, 
Tel  ibi,  sed  habitat  cum  sanctis,  donec  et  dies  aspi- 
ret|  et  umbrarum  veniant  fines. 
Yersus : 

Cui:  Capre»,  dixi,  similis  esto, 
Aut  super  montes  Bether  parvnlo  cervo, 

(930)  «  Christum  scilicet  super  omnia  diligen- 
dum,  quia  ipse  prior  dilezit  nos,  et  layit  a  pecca- 
tis  nostris  in  sangaine  suo,  deditque  animam  suam 
pro  nobis. »  Idem  auctor. 

(931)  «  Non  est  patandiim  qaod  timo  Eccleiia 


Qnie  est  ista  per  desertam, 
Cum  coelum  est  apertam, 
Quse  ascendit  quasi  fumns, 
Quam  non  aggravavit  humas. 
Per  desertnm  sic  transivit, 
Arctam  viam  reperivit, 
Sed  transivit  per  desertam 
Gratum  bajulans  pigmentum. 
Voz  Ecclesiae :  c  En  lectulum   Salomonij 
»    ginta  fortes   ambiunt   ez   fortissimis    la 

relictura  sit  eum,  cum  in  cubiculam  mati 
introduzerit,  id  est  Synagoga  ad  cognitione 
et  fidem  venerit ;  sed  donec  pro  sempiterno  p 
id  est  semper  iili  fidelis  erit,  ardentissimoone 
flagrabit. »  Idem  aoctor. 


EXPOSITiO  IN  CANTICA  CANTIC. 


1254 


lon  namqae  pacifieus  interpretatur.  c  Ipse  A 
1  est  pax  nostra,  qui  fecit  utraque  unutn 
s.  11,  U)  »  igitur  Lectulum  Salomonis 
Ecciesiam  iQtelligimus  (932),  qoam  sibi 
amore  Christus  sociavit,  non  habentem  ma- 
1  neque  rugam.  Ue  qua  per  Prophetam  ait : 
z  requies  mea  in  ssecolum  ssecoli ;  hic  habitabo, 
iam  elegi  eam  (PsaL  cxxxi,  i4).  »  Hanc  aotem 
;iata  furtes  ambiunt,  hanc  apostoli  et  doctores 
diunt,  ne  forte  Judsei,  hspretici,  et  pseudo* 
oli  verbuQi  Dei  adulterantes  Salomonis  iectum, 
orumque  conscientiam  deturpent.  Sed  quare 
inta  esse  dicuntur,  nisi  quia  sexagenarius  nu- 
s  ex  senario  et  denario  conficitur  ?  Sexies  nam- 
iecem,  vel  decies  sex  sexaginta  fdciunt.  Et  » 
iam  sex  diebus  opus  suum  peregit  Deus,  me- 
er  sex,  operum  perfectionem  intelligimas.  Per 
a  autem,  legalia  decem  prsecepta  signamus.  Qui 
r  lectulum  Salomonis,  id  est  sanctam  Ecclesiam 
diunt,  et  in  operibus  quidem  perfecti,  et  legis 
nentis,  et  institutionibussapientes  esse  debent. 
tem  non  solum  fortes,  verum  etiam  ex  fortissi- 
srael  esse  dicuntur,  quoniam  Eeclesio?  doctores 
is  fortiores  esse  oportet.  «  Omnes  tenentes 
dios.  »  Unde  et  Psalmista :  c  Et  gladii  ancipi- 
i  manibus  eorum  (Psal.  cxlix,  6).  »  Et  Aposto- 
c  Et  gladium  spiritus,  quod  est  verbum  Dei 
rs.  viy  i7).  >  Teneant  igitnr  episcopi  gladios, 
is  et  vitia  destruant,  et  Ecclesiam  defendant. 
ad  bella  doctissimi.  >  Unde  est  illud  :  «  Beue-  C 
s  Dominus  Deus  meus,  qui  docet  manos  meas 
aelium,  et  digitos  meos  ad  bellum  (Psal.  cxliii, 
)octissimi  namque  in  praelio  sunt,  quoniam  pa- 
0,  non  seipsos  defendendo,  in  humilitate  et  patien- 
:erunt.  «Uniuscujusqueensissuperfemursuum.» 
r  femur  namque  enses  habent,  qui  impetus  libi- 
castitatisfrenorepellunt.  Unde  Apostolus  :  «Cas- 
inquit,  corpus  meum,  et  in  servitutem  redigo 
•.  IX,  27).  »  —  «  Propter  timores  nocturnos.  » 
.ti,  inquit,  sunt  doctores,  et  gladiis  accincti, 
eeretici  et  maligni  spiritus  in  nocte  dolo  et  oc- 
Salomonis  lectum  invadant,  id  est  sanctam 
siam.  Ecclesia.  «  Ferculum  fecit  sibi  rex  Sa- 
lon  de  lignis  Libani.  >  Quid  per  ferculum,  nisi 
siam?  Hoc  antem  ferculum,  hoc  refectorium, 
sacrs  epulationis  domum  de  lignis  Libani  fecit 
nus,  quoniam  nulius  in  Ecclesia  habitat,  qui 
imatis  aqaa  non  sit  candidatus.  Libauus  enim 
datio  interpretatar  (933).  De  hoc  autem  fercolo 
almis  dicitur :  c  In  loco  pascniB  ibi  me  collo- 


cavit.  (Psal.  xxii,  2).  >  In  hoc  autem  fercalo  qui 
resident,  vestes  nuptiales  habere  oportet.  Hic  au- 
tem  carnem  suam  nobis  ad  maoducandum  Christus 
apposuit.  Hic  panem  vinum,  hic  agnum  praefigura- 
tuxE,  taurumque  saginatum  comedimus,  liic  calicem 
Novi  Testamenti  potamus,  hic  divino  et  dolcissimo 
▼ino  inebriamur.  De  Christo  dicit :  «  Columnas  ejus 
fecit  argenteas.  »  Quid  per  columnas  nisi  apostoios 
et  doctores  ;  sed  quare  columnae,  nisi  qaia  totius 
Ecclesise  sunt  sustentamenta  ?  De  his  in  Psalmis 
dicitur :  Ego  confirmavi  colnmnas  ejns  (PsaL  lxxiv, 
4). »  Cur  autem  argentese,  nisi  quia  simplicitatis, 
modestise,  et  sobrietatis  affectione  pailent  ?  Hi  sunt 
illse  pennse  columnae,  qnae  deargentatse  esse  dicun- 
tur^:  «  Reclinatorium  aureum.  >  Mensam,  inquit, 
et  reclinatorium  auream  fecit,  quoniam  Novum  et 
Vetus  Testamentum  sapientiae  iuce  praefulgent.  De 
hac  autem  mensa  dicitur:  c  Parasti  in  conspectu 
meo  mensam  (Psal.  xxii,  5).  t  Accedamus  igitur  ad 
hanc  auream  mensam,  ut  divinis  et  spirituaiibus 
dapibus  reficiamur.  «  Ascensum  perpureum.  «  NuUus 
enim  hujus  mensae  cibos  comedit,  nisi  per  purpn- 
ream  viam  ascendat.  Non  enim  Judsei  hujus  cibum 
capiunt,  quoniam  ascensum  pnrpnreum  non  nove- 
runt.  De  quibus  dicitur  :  «  Fiat  mensa  eorum  coram 
ipsis  in  laqueum  (Psal.  lxvui,22).  •  Via  namque 
purpurea  est,  quam  Christus  proprio  sanguine 
cruentavit.  Possumus  autem  per  reclinatorium  coe- 
lestem  illam  beatitudinem  inteiligere.  Hsec  autem 
aurea  dicitur,  quia  omnibus  pretiosior  est ;  cujus 
qnies  ceterna,  cujus  ascensus  purpureus.  Nemo 
illuc  ascendit,  nisi  Christi  morte  redemptus  ejus 
sangnine  deducatur.  Martjres  quoque  per  viam  pur- 
puream  se  se  iliuc  ascendisse  gratuiantur. 

a  Media  charitate  constravit  propter  filias  Jeru- 
>  salem.»  Quomodo  autem  media charitate  non  con- 
stravit  et  cooperuit,  nisi  quia  commnni  dilectione 
omnes  redemit  ?  II oc  autem  propter  animas  simpii- 
ces,  quse  in  infernales  tenebras  mergebantur  (934). 
Constravit  et  media  charitate,  quia  pro  universaii 
salute  crucifixus,  salulem  in  medio  terrse  operatus 
est.  Vox  Ecclesiee  de  Christo  dicit ;  «  Egredimini 
»  et  videte,  fili»  Sion,  regem  Salomonem.  >  Egre- 
dimini,  inquit,  filie  Sion,  extra  portam  ;  exite, 
filise  Jerusalem,  et  videte  regem  vestrum  ;  videte 
Salomonem,  videte  Christum  vere  pacificnm.  «  In 
diademate  quomodo  coronavit  eum  mater  sua.  > 
Hasc  autem  mater  Synagoga  intelligitur,  quoniam  ex 
Judaica  •!•  gente  lecandum  carnem  natus  est 
Dominus.  Hec  autem  filinm  suum,  dominum  suum, 


2)  «  Lectus  Salomonls,  qaamvis  supemiB  illias 
;adinis  requies  accipi  possit,  in  qua  Deus  cum- 
is  suis  requiescit,  probabilius  tamen  praesens 
itur  Ecclesia,  in  qua  sancti  Dei  sopitis  tumulti- 
dtiorum  amplexu  Salomonis,  id  est  veri  paci- 
lelectantur.  »  Idem  anctor.  Cantachnzenus  in 
0  hoc  Salomonis  sigificari  ait  monumeutum 
10  mortuum  Christi  corpus  depositum  fuit, 
le  Judei  milites  apposaerunt,  ut  lUad  costodi- 


rent. 

(933).  «  Libanus  candidatio  vel  dealbatio  in  ter- 
pretatur.  Ligna  ergo  Libani  sunt  sancti,  candidati, 
et  dealbati  in  baptismo,  et  omnium  virtatum  pulchri- 
tudine  exornati.  t  Idem  auctor. 

(934)  Hoc  est  propter  animas  simplices,  et  nullins 
sibi  virtutis  conscias,  qasB  qoanto  magis  propriiB 
fragilitatis  snnt  conscie,  tanto  ampliut  Salvatorem 
et  Redefflptorem  diligore  Mtagoot.  JAm  MCtor. 


1255 


S.  BRUNONIS  EPSCOPI  SIGNIENSIS. 


regem  suum  coronavit,  spineamqae  coronam  super  A  superiusest.Meritoergocapilliistidicuntar;  si( 


caput  ejiis  imposuit  (935).  Quando?o  In  die  spon- 
•  sionis  eJQS.  »  Id  est  in  die  quo  Christus  nuptias 
fecit,  et  Ecclesiam  Patris  desponsavit,  ipsiusque  de 
latere  dormientis  conjugem  fabricavit.  Namque  sic- 
nt  de  dormiente  Adam,  una  costa  subtracta,  facta 
est  Eva,  ita  de  Cliristo  dormiente,  lalere  lancea 
perforato,  facta  est  Ecclesia.  «  Et  in  die  laetitiae  cor- 
n  dis  ejus  (936).  >  0  mira  pietas  I  moriens  lcetabatur, 
de  morte  gratulabatur  ;  quoniam  sic  se  mundum 
redimere,  et  patriarchas  et  prophetas  liberare  a 
morte  sciebat.  Quamvis  enim  caro  tristaretur,  cor 
tamen,  et  divinitas  I(Btabatur. 
Vcrsus. 

Ed  lectuhim  Salomonis  ambiunt  fortissimi, 
Omnes  gladios  tenentes  in  bello  doctissimi 
Propter  timores  noctnrnos  sunt  accincti  gladiis, 
Quibus  suis  sunt  tutamen,  et  timor  eztraneis. 
Ferculum  rez  Salomon  iecit  de  lignis  Libani, 
Cujus  utique  columnse  vos  estis  apostoli. 
Reclinatorium  ibi  fabricavit  aureum 
Sanguine  proprio  fecit  ascensnm  purpureum. 
Filiae  Sion,  quid  statis,  foras  egredimini? 
Regem  vestrum  coronatum  spinis  intuemini. 
Tu  tameo,  Yirgo  Maria,  coronasti  Filium  ; 
Quia  carnem  de  te  sumens  ponitur  in  medium. 
Quem  chorus  apostolorum,  confessoram,yirginum, 
Sic  circumdat,  ut  corona  prudentium  militum. 

CAPUT  IV. 
Voz  Christi :  «  Quam  palchra  es,  amica  mea,  quam 
)•  pulchra  es  (937) !  »  Cur  autem  bis  dizit  quam  pul- 
chra  es,  nisi  quia  in  opere  et  sermone,  interius  et 
ezterius,  in  anima  et  corpore  puichra  est  ?  a  Oculi 
»  tui  columbarum,  •  id  est  intellectus,  ratio,  intuilus 
tuus  simplex  est  et  acutus,  non  ira  confusus,  non 
furoris  sanguine  perturbatus,  non  in  superbiam  ela- 
tus.  «  Absque  eo  quod  intrinsecus  latet.  »  Multa 
inquit,  de  te  dici  possunt.  Laudabilis  es  in  virtute,  in 
constantia,  in  sapientia.  Magnnm  est  quod  videtur, 
maximum  est  quod  latet.  Magna  in  te  fulget  operatio, 
magna  in  coelesti  secretario  tibi  servator  retributio. 
Magnus  est  labor,  sed  mazima  spes.  Possumus  etiam 


secundum  tempus  totius  Ecclesifie  sunt  snp* 
Sed  quare  gregi  caprarum  assimilantur,  nl 
carnaliter  vivebant,  et  luzuriae  carnisque  vola 
bus  serviebant  ?  His  enim  dictum  fuerat  :  «  C 
et  multiplicamini  {Gen.  ix,  7).  »  Ez  talibus 
David  et  Salomon  fuisse  probantur,  quorom 
binarum  non  erat  numerus.  Sola  igitur  fide  i 
vantur.  Hi  sunt,  qui  per  fidem  vicerunt 
«  Quae  ascenderunt  a  monte  Galaad.  »  Galaa 
que  acervus  testimonii  interpretatur.  Ascei 
igitur  de  monte  Galaad«  quia  legis  et  propb 
testimonia  observantes  coelorum  regna  scand 
ruerunt.  c  Oentes  tui  sicut  greges  tonsarum  c 

B  Dentes  apostoli.  Sed  quare  dentes,  nisi  qi 
phetarum  et  legis  graviores  sententias  run 
et  exponentes,  Ecclesiam  pascunt  et  nutriu 
autem  greges  tonsarum  ovium,  nisi  quia  s 
bus  omnibus  venditis,  et  pauperibus  attributi 
tonsi,  vitiis  exspoliati  in  innocentia  et  sim 
Domino  servierunt  ?  «  Quse  ascenderunt  de  h 
De  lavacro  quidem  ascenderunt,  quoniam  ba 
tis  aqua  mundati,  vitiisque  omnibus  expi 
summum  fidei  et  doctrinae,  et  ad  coelos  si 
sunt.  «  Omncs  gemellis  fetibus.  »  Gemellos 
felus  habent,  quoniam  inter  medios  cleros  doi 
Novum  et  Vetus  preedicant  Teslamentum.  P 
autemetper  gemellosfetus  doctrinam  etoper 

r  inteiligere,  sive  etiam  carais  et  animse  cas 
velDeiet  prozimi  dilectionem(938).  c  Et  siei 
»  est  » inter  Bi9  eas,  quoniam  multiplici sen 
ctificant. 

«  Sicut  vitta  coccinea  labia  tua.  »  Quid  pi 
nisi  episcopos,  sacerdotes,  cseterosque,  qc 
assidue  laudantet  benedicunt?  Ili  autem  vit 
neaesse  dicuntur.  Sed  quare  vitta  ?  Quia  qna 
capillos,  ita  multos  fideles  in  una  fide  ligs 
quia  multas  virtutes,  multasque  sententis 
adunant  ;  sive  etiam  quia  cordis  sui  cog 
comprimunt,  ne  vento  vanitatis  per  inania 
tur.  Cur  antem  ^coccineoi  ?  Quia  et  igne  sa: 
ritus  accensi  sunt,  et  Christi  praedicant  pas 
Coccus  ignis,  vei  sanguinis  speciem  habet.  « 


et  peroculosprophelasintelligere,  quiea  quae  futura  x-ww-^  *©"**',  ^^  ^«.*o«*«.«  «j^www^  ^«v,«*.  • 
erant  multo  ante  praeviderant.  Hicolumbs  dicuntur,  ^  »  quium  tuam  dulce.  »  Dulcia  quidem  suni 
quoniam  in  humilitate  etsimplicitate  cordis  Domino  rum  eloquia,  et  auditu  suavia.  LJnde  e 
servierunt.  «  Capilli  tui  sicut  greges  caprarum.  >  Per  t  Qaam  dulcia  faucibus  meis  eloquia  tua 
capillos  eos  inteiiigimus,  qui  ab  Adam  usque  ad  Chri-  mel  ori  meo  ?  »  (Psa/.  czviii,  103)  — «  S 
stum  fidem  servaverunt.  Capillis  namque  nuUa  pars      >  gmen  mali  Punici,  ita  genae  tuse.  i»  Genae 


(935)  «  Egredimini,  videte,  filiae  Sion,  in  rege  Sa- 
lomoue  coronam,  qua  coronavit  eum  mater  sua, 
spineam  videiicet,  quam  ejus  capiti  imposuit.  In  die 
desponsationis  ejus,  hoc  est  in  die  qua  passus  est ; 
tunc  emm,  tanquam  sponsus  uzorem  duzit,  castam 
nimirum  ez  gentibos  Ecclesiam.  »  Ita  Cantachuze- 
nus. 

(936)  u  Qui  gaudebat  per  passionem  suam  redi- 
mere  mundum  de  diaboii  potestate,  etc.  •  Idem 
auct.  Cassiod.  dict. 

(937)  c  Bis  repetit,  ^uam  pulchra  es ;  »  scilicet  in 
operei  et  in  priedieatione.  In  opere,  quia  nihil  £oe« 


dum,  nihil  oculis  meis  indignum  agit.  In  ] 
tione,  quia  ad  considerandum  incarnatioi 
mysterium,  etiam  sodales  tuas  filias  Jerusf 
vitare  uon  cessas.  Idem  auctor. 

(938)  In  eadem  convenit  interpretationc 
chuzenus,  qui  de  hisce  ovibus  loquens,  ait: 
enim,  et  iavacro  lotie  divino,  fecundum  jugi 
filiorum  serie  sacri  bapiismatis  reddidere 
semperque  ezstant  gemeliae  ;  praeclaram  ani 
templationem,  praestantemque  pariter  opei 
ezercentes.  >» 


BXPOSmO  IN  GANTIGA  CANTIG. 


4258 


artyres  intelligantur,  qni  coram  et  in  faciem  A  sns  de  sponsa  dicit :  c  Vadam  ad  montem  myrrlue.  » 


im  confidentes  pro  eo  mortui  sunt  (939).  Hi 
fragmen  mali  punici  esse  dicuntur,  quoniam 
)sanguine  cruentati  sunt.  Genai  igitnr  dicun- 
lia  et  de  peccatis  erubescunt;  fragmen  autem, 
m  pro  Ghristi  nomine  trucidantur  et  frangun- 
lali  Yero  punici  propter  sanguinus  effusionem. 
jue  eo,  quod  intrinsecns  latct.  »  Pulchrae, 
,  sunt  genffi,  rosea  est  facies,  Yirginalis  et 
is  est  vultus;  mnlto  tamen  laudabiiiora  sunt, 
londum  apparent,  qnoe  in  corde  |latent,  qu» 
lesti  thesauro  tibi  reservantur.  c  Sicut  turris 
id  collum  tuum.  >  Per  collum  Ecclesise  do- 
intelligimus.  Per  colium  namque  transit  ci- 
{uo  venter  reficitur  et  saturatur;  per  collum 


Vadam,  inquit  Dominus,  ad  montem  myrrhse,  visi- 
tabo  terras,  carnem  suscipiam.  Mons  namque  mjr- 
rhse  caro  est,  qnam  assumpsit.  Hic  autem  est  iile 
mons,  qoi  tantum  crevit,  ut  totam  terram  comple- 
rct.  11  jrrhse  autem  ideo  dicitur,  quia  corruptionem 
non  vidit;  juxta  illud  :  «  Nec  dabis  sanctum  tuum 
yiderc  corruptionem  {Psdl,  xv«  10).  »  Possnmus  au- 
tem  et  per  hunc  montem  Ecclesiam  intelligere,  qu8e 
carnem  suam  cum  yiliis  et  concupiscentiis  mortifi- 
cans,  in  amaritudine  semper  moratur. 

c  Et  ad  coUem  thuris,  >  id  est  ad  eos,  qnorum 
orationes  me  oblectant,  sicut  snayis  odor  thuris. 
c  Tota  pulchra  es,  amica  mea,  et  macula  non  est 
in  te  (94i).  »  Tota  naraque  pulchra  est,  quia  neque 


e  exeunt  verba,  omnisque  doctrinae  documen-  3  maculam,  neque  rugam  habet.  Sponsus  ad  spon* 


>llnm  denique  snstinet  scutum,  quo  totum 
r  corpus.  Doctores  autem  Ecclesiam  nutriunt, 
t,  muninnt  et  defendunt.  Prsetarea  cum  Eccle- 
iristum  conjungunt,  sicut  coUum  cum  capite 
I.  Hi  antem  sic  totam  defendunt  Ecclesiam, 
lurris  Dayid  totam  quondam  defendebat  Jern- 

U8e  sedificata  est  cnm  propugnaculis  snis.  »  Sic 
1  et  doctores  propugnacula  habent,  sapientiam 
cet  et  virtutem,  quse  nulla  possunt  machina 
nari,  nnllisque  inimicorum  instrumentis  des- 
«  Mille  cljpei  pendent  ex  ea  (940).  »  Mille 
ue  cljpei  pendent  a  doctoribus,  quoniam  per 
lerabiles  sententias  et  argumentationes  ab  eis 


sam :  «  Veni  de  Libano,  sponsa  mea,  yeni  de  Libano, 
c  yeni.  »  In  Libano,  inquit,  es,  dealbata  es  in  yirtu- 
tibus,  florum  sanctitate  nites;  nihil  tenebrosum, 
nihil  nigrum,  nihil  obscurom  in  te  esse  conspicitur. 
Veni  igitur  ad  me,  et  quae  semper  pulchritudinem 
dilexisti,  sicut  sol  in  regno  meo  fulges  in  seter- 
num  (942).  Ter  autem  dixit  «  yeni,  »  quia  tria  sunt, 
sine  quibus  non  ad  eum  yenitur;  id  est  fides,  spes, 
et  charitas;  CIH  siye  quia  cogitatione,  locutione, 
operatione  Domino  servit.  Gor  autem  sponsa  voce- 
tur,  superius  dictum  est  :  c  Goronaberis  de  capite 
»  Amana.  >  Amanns  namque  mons  est  Gilicisei  qni  et 
Tanrus  appellatur. 
«  De  vertice  Sanir  et  Hermon.  »  Hi  antem  mon- 
ntes,  Ecclesianf  protegunt.  <c  Omnis  armatura  ^  tes  in  Jndsea  sunt.  In  his  autem  leooes  et  pardi  ha- 


ium.  »  Nihil  enim  in  ea  vinci,  vel  frangi  po- 
>  Dno  ubera  tua  sicut  duo  hinnuli  capreae  ge- 
ili.  »  Una  enim  caprea,  una  est  Ecclesia,  cujus 
acntus,  cujus  pedes  agiles,  cujos  voluntas  al- 
petit,  «ujus  cursns  coelos  ascendit;  duo  habet 
I,  qnia  duo  sunt  gemelli.  Duo  namque  nbera 
Testamenta  sunt.  Duo  vero  gemelli  duos  popn- 
esignant  :  Jadaicum  videlicet  et  gen^ilem.  Hi 
1  gemelli  dicuntur,  quoniam  et  gemini  sunt, 
minam  charitatem  observant.  «  Qui  pascuntur 
iliis,  donec  aspiret  dies,  et  inclinencur  nmbrse.  > 
iis  quidem  pascuntur,  qui  in  suavibns  et  odo- 
i  Scripturarum  sententiis  delectantnr.  «  Donec 


bitant,  sicut  sequentia  manifestant.  «  De  cubilibns 
»  leonnm,  de  montibus  pardon|m.  »  Per  hos  antem 
montes,  illos  intelligimus,  in  quibus  vitiorum  exer- 
citns,  leones»  et  pardi,  et  ipsi  maligni  spiritus  in- 
habitant.  His  antem  devictis  et  expulsis,  coronatur 
Ecclesia  :  •  Nemo  enim  coronabitur,  nisi  qui  legi- 
time  certaverit  (II  Tim.  11,  5).  »  Goronatur  igitur 
de  snpradictorum  montium  capite,  quia  diabolo  de- 
victo,  qui  iliorum  caput  et  dominus  est,  pro  tanto 
certamine  prseminm  soscipit,  et  coronam.  c  Vnlne- 
1»  rasti  cor  menm  soror,  mea  sponsa.  »  Soror  qui- 
dem,  quia  ejusdem  patris  filia  est.  Unde  Apostolns 


ait  :  c  Si  autem  filii  et  hseredes ;  hseredes  qaidem 
3t  dies;  »  illa  scilicet  de  qua  dicitur  :  Quia  d  Dei,  cohseredes  autem  Ghristi  (Aom.  yiii,  17).  > 
lior  est  dies  una  in  atriis  tuis,  super  millia  Sponsa  vero,  quia  carnem  nostram  sumens  de  yir- 
Lxxxni,  iO).  »  —  «  Et  inclinentur  umbrse.  >  ginali  utero  Ghristns  processit.  Hsec  autem  soror  et 
tque  caligo,  et  tenebrarum  omnium  princeps  conjux  sponsi  sui  cor  vulneravit,  amore  scilicet, 
iota  militia  sna  in  infernnm  prsecipitetur.  Spon-     mortisque  timore.  «  In  uno  oculorum  tuorum*  » 


9)  Eadem  est  suppositi  Gassiodori   interpre- 

0)  Mille  clypei  intelliguntnr  innumera  divinse 
isionis  prsesidia,  quibus  sancta  vailatur  et  de- 
tur  Ecclesia,  etc.  Idem  auctor.  Pro  hac  turri, 
irce,  intelligit  etiam  Gautachuzenns  prsesigna- 
B.  V.,  nndique  munitione  vallatam,  atciue  prse- 
munitam,  nt  nuilus  contra  eam  hostis  pmva- 
3ossit. 

i)  Hsec  prophetice  dicta  de  Deipara  censet  idem 
ichuzennSy  quod  sacer  scripter  considerana 
i  totius  prorsas  labis  ezperiem»  totias  orbii 

Patrou  cun. 


cansam  futnram  salutis,  ad  ipsam  divino  succensns 
spiritn  exclamavit  :  Tota  pulchra  e<,  j^roxtoia  mea, 
e(  macula  non  est  in  te, 

(942)  «  Et  tertio  dicit,  vent ;  quia  vnlt  eam  per- 
fectam  esse  in  cogitatione,  iocotione  et  opere.  Vel 
vocat  eam  primo,  ut  ad  se  veniat  per  fidem,  yocat 
secundo,  ut  di^nam  coelestium  praemiorum  retribn- 
tionem,  jam  liberato  corpore  accipiat.  Vocat  tertio^ 
nt  in  die  generalis  resurrectioms,  jam  resumpto 
corpore,  duplici  stola  ornata  perpetuo  gaudeat.  » 
Idem  aactor,  Gasaiod.  aapp. 


40 


1259 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SiGNlBNSIS. 


Multos  namque  ocolos  habet  Ecclesia,  plena  est 
oculis  anle  et  retro,  undique  videt,  undique  latro- 
num  propellit  insidias;  uoom  tantum  oculom  splen- 
didissimum  habet;  una  Trinitatis  iide  illumiaatur, 
sine  qua  Deo  nollus  placebit.  Huoc  autem  oculum 
qui  non  habent,  caici  sunt,  et  in  tenebris  ambu- 
lant  (943).  Unde  Apostolus  :  «  Caecitas,  inquit,  ex 
parte  contigit  in  Israel  (Aom.  xi,  25).  »  —  «  Et  in 
»  uno  crine  colii  tui.  >  Conflrmatio  est.  Multi  nam- 
que  crines  mnlta  doctorum  exempla  et  sententise 
sunt.  Sed  quare  crines,  nisi  quia  subtiles  et  prolixi 
sunt?  Unus  autem  crinis,  una  est  sententia,  quae  apud 
omnes  eadem  est,  in  qua  Christianorum  nullus  dis- 
sidet,  quam  apostoli  prsedicayerunt,  et  pro  qua 
martjres  sanguinem  fuderunt,  qnam  sancti  Patres 
conflrmaverunt.  <  Quam  pnlcbrse  sunt  mammse  tuee, 
M  soror  mea  sponsal  v  Pulchrs  sunt  mammse,  pul- 
chri  sont  et  filii.  Synagogse  namque  mammse  pul- 
chrse  non  sant,  quoniam  nigro  lacte,  sordidissima 
fsece,  et  erroris  intelligentia  iilios  nutrivit. 

«  Pulchriora  sunt  ubera  tua  vino.  »  Metonjmia  est. 
Ecce  vino  lac  comparatur^  quod  utique  candidius  et 
suavius  est.  Natos  suos  lactat  Ecclesia,  adulterinos 
suos  inebriat  Sjnagoga.  Hi  aotem  sapienter  educati, 
celeriter  crescunt;  illi  vero  sicut  ebrii,  sensum 
amittunt.  De  quibus  ipse  Dominus  ait  :  «  Et  in  me 
psallebant,  qui  bibebant  vinum  {Psal.  lxviii,  43).  » 
—  «  Et  odor  unguentorum  toorum,  >  id  est  virtu- 
tum,  sermonum  et  gratiarum.  Hsec  enim  omnia  un- 
guentum  dicuntur,  quia  et  suavia  sunt,  et  omniuni 
infirmitatum  languores  sanant.  c  Soper  omnia  aro- 
•  roata,  »  id  est  prse  cunctis  Judsorum  sacrificiis. 
«  Favus  distillans  iabia  toa.  »  Favus  enim  mei  est 
in  cera,  per  quem  spiritualis  intelligentia  signiGca- 
tnr  in  littera.  Favum  distillant  labia  Ecclesise,  id  est 
dulcia  et  suavia  verba.  «  Mel  et  lac  sub  lingua  tua.  » 
Qoibus  omne  genos  hominum  delectatur.  Possumus 
autem  et  per  mel,  quod  de  rore  coeli  conficitur,  spi- 
ritualem  et  altiorem  doctrinam  intelligere ;  de  qoa 
Apostolos  ait  :  «  Sapientiam  loqoimur  inter  perfec- 
tos  (/  Cor,  n,  6) ;  »  per  lac  vero  mediocrem ;  onde 
ipse  ait :  «  Lac  vobis  potom  dedi,  non  escam  [l  Cor, 
iii,  2).  >  —  «  Et  odor  vestimentorum  tuorom  sicut 
9  odor  thoris.  »  Habet  enim  Ecclesia  vestimentum, 
qnod  ipsa  suis  duxit  et  texuit  manibus;  virtutibus 
enim  virtutes  conjungens»  operibusque  bonis  bona 
opera  connectens,  admirabilem  sibi  composuit  ve- 
stem ;  in  qua  non  minns  delectatur  sponsus  quam 
in  molto  soavissimo  thuris  odore.  c  Hortus  conclu- 


A  »  sos  est  soror  mea  sponsa  (944).  »  Hortas 
vocator,  quia  quasi  diversa  ilorum  et  arbo 
nera,  ita  diversi  sanctorum  et  fidelium  ordi 
contiuentor.  Ibi  sancti  apostoli,  ooufessores 
tjres,  virgines  et  vidus.  Conclusos  aatem, 
virtutumet  angelorommunita  prsesidiis  (94 
vitiis  patet  porta,  per  quam  latrones,  et  ho 
intrent,  qui  furentur,  et  rapiant  bona. 
»  conclosus,  et  fons  sigoatos.  »  Fons  quide 
smatis  est  in  Ecclesia,  quo  et  vitiorum  sorc 
ruotur,  et  animse  et  corporis  maculse  purga 
autem  fons  vivos  in  horto  isto,  cujus  aq 
bibit,  non  sitiet  ultra.  De  hoc  autem  fonte 
c  Sitivit  anima  mea  ad  Deum  fontem  yivi 

-.  XLi,  3).  »  Sed  cur  signatus,  nisi  quia  in 
nomine  sanctificatur  et  benedicitur?  Sigi 
fons,  cognoscitor  aqoa,  ad  hanc  sancti  curr 
et  vitia,  et  maligni  spiritus  fogiunt.  Hoc  e£ 
fons  iste  ab  aliis  discernitor,  quoniam  qus 
alii  facere  nequeunt.  «  Emissiones  tuse  pard 
»  lorum  OlOpunicorum,  cum  pomorum  fn 
(946)  Quem  hortum  soperius  dixit,  parad 
appellat;   quoniam    paradisus    est    hortod 
rum.    Yocatur  igitur  Ecclesia   paradisus, 
omnium  deliciarum  copiis  repleta  est.  Hic 
lignom  scientiae  boni  et  mali,   NoYum  Ti 
Yetus  Testamentum,  quse  et  mala  devitarc 
nos  facere  docent.  Habemus  et  ligoum  ve 
est  Christum,   qoi  est   panis    vivus,    qui 
descendit.  Quatuor  paradisi  ilumina,   qba 
EvangeUa.  Sed  qua^.  sunt  ejos  emissiones, 
munera,  quse  sunt  poma,  qiii  sunt  ilores, 
hortos  malorum  punicorum  fructus  Domii 
Mala,   inquit,   punica  mittit,    multosque 
Domino  mandat.  Mala  namque  punica  vos 
stoli,  qui   pro  Christi  nomine  sanguineii 
«  Cum  pomorum   froctibos;  »  non    soIue 
mariyres  mittit,  sed  cum  aliorom  pomoro 
bus,  cum  virginibns  et  confessoribus   ma 
prsesentat.   c  Cypri  com  nardo.   Nardus  i 
»  fistula  et  cinnamonum,  cum  universis  lign 
>  myrrha  et  aloe  cum  omnibus  primis  on^ 
subaoditur,  sunt  in  hoc  horto.  Tn  his  aut 
ligimus,  quoniam  omnium  aromatum  genei 
cta  Ecclesia   versantor.   Per  cyprum  nan 

D  regium  paratur  ungoentum,  et  per  nardum, 
vissimi  magnique  odoris  est,  omnes  gratia 
sancti  intelligi  possunt,  quse  et  suayitate 
omnibus  pra^feruntur.  Cyprus  namque   cu 
ponitury  quoniam  qoi  divino  et  regio  angu 


(943)  c  1n  vno  octito,  et  in  uno  crine;  ut  per  hoc 
unitas  sanctorum  doctorom  exprimatur;  unitas  etiam 
coelestis  doctrinse,  quam  subjectis  impendunt  Unus 
enim  Dominus^  ut  Apostolus  ait,  una  fideSf  unum 
baptismaf  una  etiam  devotio,  subjectorom  fideliora. 
Idem  Auctor,  In  cordibos  nostris,  inquit  Cantachu- 
zenos,  insevisti  unius  trinse  subsistentree  splendorem 
purissimum,  quo  docemur,  unom  Deum,  trinum  in 
personis,  in  una  essentia  fore  adorandum.  » 

(944)  Yirgo,  hortas  conclusus  a  Propheta  est  ap- 
peiiata.  Uortus  quidem,  quia  Gluistami  velati  vi» 


pomum,  germinavit;  conclusus  vero,  quia  ] 
tum  etiam  virgo  permansit.  Cantachuzenus, 

(945) «  Conclusus  est  hortus  iste,  <^uia  S.  Ec 
demptoris,  et  Domini  sui  adjotorio  manil 
prsesidio  angelicarum  virtotum  vallata,  m 
gnorum  spirituum  patet  insidiis.  »  Idem 
Cassiod.  supp. 

(946)  «  Gratia  nimirom  a  Deo  ad  Yirginen 
brielem  nuntium  missa  :  ipsa  namqae  p« 
revera  nobis  reseravit,  et  delicias  fructav 
ad  vescendnm  apposuit.  »  CantacbiueniiS. 


EXPOSITIO  IN  CANTICA  CANT. 


1262 


t  magnus  et  saaTissimus  odor  Deo  sunt.  Unde  A 
lus,  «  Christi,  inquit,  bonus  odor  sumus  Deo 
II,  i5).  >  Per  crocum  namque,  Ostulam  et 
lomum,  quffi  breyia  sunt,  nec  altius  crescunt, 
^es  et  humiles  intelligimus,  qaos,  quamvis 
lomines  non  venerentur,  magnse  tamen  yirtutis 
titatis  sunt.  In  his  autem  persona  est  humilis, 
tus  excelsa.  <  Cum  universis  lignis  Libani.  » 
ec  autem  apostolos  et  prophetas  iuteiligas, 
itudine,  robore  et  pulchritudine  cfieteris  prse- 
iiquidem  ligna  Libani  magnce  sunt  altitudini- 
yrrha  vero  et  aloe,  quse  putredini,  vermi- 
I  resistunt,  castitatem  et  alias  virtutes  signi- 
quse  a  vitiorum  contactu  et  animam  et  corpus 
;  illsesa.  c  Cum  omnibus  primis  •  et  mazimis 
entis,  >  per  quaa  fides,  spes  et  charitas  desi-  B 
possunt,  quse  in  sscula  sa^culorum  detinent 
»atum.  «  Fons  hortorum,  puteus  aquarum 
itium.  »  Hic,  inquit,  est  fons  hortorum,  hic 
)ostoIi  et  doctores,  hic  est  illa  aqua,  qua  to- 
gatur  mundus.  Multi  enim  horti  mult»  sunt 
se.  En  puteus  viventium  aquarum,  en  profun- 
cripturarum.  Una  enim  est  doctrina  aposto- 
mortuusque  error  hsereticorum  :  hanc  aquam 
)unt,  non  moriuntur ;  illam  qui  bibunt,  vivere 
mt.  llii  tamen  de  fonte  bibunt,  qui  Scriptu- 
superiiciem  summis  tenus  labiis  delibant.  De 
non  sumunt  profundiores  aquas,  id  est  diffi- 
i  santentfas  non  hauriunt.  «  Qnse  fluunt  im- 
de  Libano.  »  Impetu,  inquit,  magna  scilicet 
atia,  virtute,  et  affluentia  hse  aquse  fluunt.  ^ 
ide  fluunt  ?  de  impetu,  de  Libano,  de  monte 
ato.  Libanus  enim,  ut  dictum  ssepe  est,  candi- 
interpretatur  Christus  gratias  convocat. 
e,  aquilo,  et  veni,  auster,  perfla  hortum  meiimy 
aant  aromata  illius.  »  Dixit  superius  hor- 
izit  arbores  et  poma,  dixit  fontem  et  puteum, 
;  irrigatur;  nunc  autem  prsecipit  ventis  ut 
it,  hortum  perfleot,  aromata  ventilent,  quate* 
)i  odor  reddatur  snavior.  Venti  enim  in  Chri- 
lum  insurgebant,  quando  tyrannorum  impe- 
furor  Ecclesiam  persequendo  sanctos  trucida- 
func  enim  aromata  fluebant,  tunc  martyrum 
dtia  et  virtutes  redolebant,  tunc  suavissimus 
ationabilis  holocaosti,  et  puri  sacriflcii  ante  f) 
i  conspectum  ferebatur  (947).  Possumus  ta- 
er  aquilonem,  qui  asper  ventus  et  frigidus 
*annorum  crudelitatem  intelligere.Per  austrum 
lul  serenus  est,  fallaci»  blandimenta  designan- 
mde  dicitur :  c   Inimici  ejus   terram  lingent 

LZXI,  9).  » 

us: 

ximus  Ecclesiam 

)onsam  Regis  regiam. 

)  c  Novit  Dominus  de  malis  hominum  bona 
m  facere,  sed  ipsam  persecutionem  in  sua 
ite  habet,  ut  non  tantum  sseviant,  quantum 
;  unde  scriptum  est :  qui  fecit  ventis  pondus : 
idelicet  flatibus  persecationum  modum  im- 
» Idem  «uctor  sqd  Casaiodoii  nomiiie. 


Cujus  estis  oculi,  tos  prophetse, 

Vos  dentes  fortissimi,  Petre  et  Paule, 

Qui  eam  reflcitis  assuete. 

Gense  semper  rubese 

Martjres  sunt  utique. 

Imperfecti  quilibet  sunt  capilliy 

Et  minoris  roeriti  imbecilli, 

Quia  sunt  instabiles  sicnt  iiii. 

CoUum  ferens  cljpeos 

Dicimus  episcopos, 

Qui  defendnnt  fortiter  suas  oves  : 

Persequentes  vitia,  et  leones, 

Serpentinas  furias,  et  dracones. 

Hortas  est  tutissimus 

Sanctorum  sanctissimus, 

Qui  non  caret  liliis  neque  rosis ; 

Nec  privantur  arbores  suis  pomis. 

Ibi  fons  dnlcissimus  est  saporis, 

Hunc  ventorum  flamina, 

0%0  Tyrannorum  agmina 

Perturbant  et  ventilant  cum  fnrore ; 

Coelum  petunt  martyres  cum  honore ; 

Delectatur  Dominus  in  odore. 

CAPUT  V. 
Ecclesia  de  Christo  dicit :  «  Veniat  dilectus  meus 
•  in  hortum  suum.  »  Veniat,  inquit,  dilectus  meus, 
sponsus  meus,  amicus  meus  in  hortum  suum,  in 
Ecclesiam  suam,  in  sanctorum  congregationem.  Ad 
quid?  c  Ut  comedat  fructum  pomorum  suorum.  >  Co- 
medat,  inquit,  fructum  pomorum,  recipiat  manipu- 
lum,  obsequium,  et  bona  opera  sanctorum.  Mitia 
sunt  poma,  quatiuntur  arbores,  occiduntur  marty- 
res.  Jubeat  igitur  Dominus,  ut  eorum  animfie  in 
ccelesti  thesauro,  et  in  sinu  Abrahse  congregentur. 
Christus  dicit :  «  Veni  in  hortum  meum,  soror  mea 
sponsa.  »  Tu  me,  inquit»  venire  rogas ;  ego  autem 
jam  veni  (948). 

«  Measui  myrrham  meam  cum  aromatibua.  »  Per 
myrrham  autem  martyres,  castos  et  incorruptos 
intelligimus .  Per  aromata  vero  fragrantiam  bonorum 
operum.  Est  autem  myrrha  cum  aromatibus,  quando 
concupiscentiis  carnis  devictis,  cum  soiis  virtutibus 
homo  conversatur.  Tunc  incorrupta  est  caro,  tunc 
yirtutes  redolent,  tonc  ad  se  sanctos  venire  Domi- 
nus  jubet.  Cum  enim  Apostolus  diceret:  c  Cupio 
dissolvi,  et  esse  cum  Christo  (Philip.  i,  23),  »  nonne 
ut  sna  meteretur  myrrha  desidersJiat  ?  ■  Comedi 
»  favum  meum  cum  melle  meo.  •  Quanta  dulcedine 
et  delectatione  sanctos  suos  Deus  recipiat,  in  his 
yerbis  declaratur.  c  Comedi,  inquit,  favum  meum 
cum  melle  meo,  »  recepi  amorem  menm,  snscepi 
dulcissimos,  nimisque  dilectos  amicos  meos.  Gon- 
firmatio.  «  Bibi  vinum  meum  cum  lacte  meo.  >  Vi- 
num  quidem  vos  estis,  apostoii,  qui  divino  caUce 

(948)  c  Desideranti  Ecclesia»,  ut  ad  se  veniat  Spon- 
sus,  respondet  se  jam  hoc  fecisse.  Ego  jam  veni.  Ve- 
nio  ad  eam,  ut  errantes  corrigam,  inflrmitates  cor- 
roborem,  dubios  conflrmem,  et  oerfectos  donis  cceies- 
tibus  «ugeam.  »  Idem  «octori  Cassiod.  supp. 


4263 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS 


liSit 


inebriati  omnem  peritiam  habuistis.  Lac  vero  illi  A  est:  «  Sicut  unguentum  in  capite,  quod  descendit  io/ i 


snnt  qai  mediocri  et  imperfecta  scientia  ornantur. 

Venit  igitur  Ghristus  in  hortum  suum,  et  myrrbam, 

quam  ventus  perilaverat,  sanctos  scilicet,  quos  tyran- 

nus   conlristaveraty  nimio   secum    amore   devexit, 

Ghristus  ad  apostolos  dicit :  c  Gomedite,  amici  mei, 

>  et  bibite.  v  Apostropha  ad  apostolos.  Vos,  inquit, 

amici  mei  estis ;   vos  doctrinam   lidei,   et  carnem 

meam  comedite,  vos  sanguinem  meum  bibite.  o  Nisi 

enim  manducaveritis   meam   carnem,    et  biberitis 

meum  sanguinem,   non   habebitis  vitam  in  vobis 

{Joan.  VI,  54).    v  Gomedite  igitur  panem  vivum  ; 

bibite  calicem  novi  testamenti.   <t   Et  inebriamini, 

1  charissimi.  >  Qni  enim  hoc  calice  inebriatur,  vera 

scieniia  inebriatur.  Qui  enim  divitias  spernit,  mor- 

tem  desiderat,  sui  obliviscitur,  negligit  quse  vidct, 

credit  quse  non  videt,  nonne  is  ebrius  esse  videtur? 

«  Ego  dormio,  et  cor  meum  vigilat.»  Dormivit  quidem 

secundum  carnem,  quoniam  mortuus  est  et  sepultus : 

cor  autcm  vigilat,  quia  diyinitas  dormire  non  potest. 

Hoc  autem  eiiam  in  persona  Ecclesise  sic  intelligi- 

tor.  Ego  dormio,  carne  devicta  et  subjugata ;  cor 

autem  vigilat,  anima  scilicet  quae  in  bonis  operibus 

perseverat.  Possumus  autem  per  cor,  Ghristi  apo- 

stolos  inteliigere.  Isti  autem  vigilant,  isti  sanctam 

Ecclesiam  die  noctuque  custodiunt.  Ecclesia :  «  Vox 

>  dilecti  mei  pulsantis.  >  Audio,  inquit,  vocem  Do- 

mini  mei ;  pulsat  enim  sanctos  suos,  ne  dormiant, 

hortatur  ut  vigilent.  Stat  enim  ad  ostium,  et  pulsat. 

Si   quis  aperuerit,   intrabit,   et  coenabit   cum  illo. 


B 


barbam,  barbam  Aaron  (PsaL  cxxxii,  2)  :  »  Yei 
iidelis  animae.  Sponsa  ad  seipsam  :  «  ExspoliaTi' 
>  me  tunica  mea,  quomodo  induar  illa?  »  MeriU,) 
inquit,  me  immacnlatam  vocasti,  quoniam  tanicaii 
meam  exspoliavi,  pristinam  vilam  fugi,  veterem  ho- ) 
minem  exui,  mundiqoe  concopiscentias,  saeculi  en- 
ras,  et  vitia  repuli,  quibusinvoluta  et  irretita  eram. 
Immaculata  sum,  et  te  novo  homine  induia,  in  nori- 
tate  vitse  ambulabo,  et  non  amplius  prffidicta  tnnia 
induar,  non  ad  sscularia  revertar  ;  sed  qiise  inccepi, 
instanter  operabor.  «  Lavi  pedes  meos,  qoomodo 
»  inquinabo  illos  ?  »  Pedes,  inquit,  lavi,  et  ea  vitii 
fugavi,  in  quibus  humana  fragilitas  freqaentio) 
ofTendit.  Haec  enim  pars  OSl  corporis,  quia  terrs 
propior  est,  ssepius  coinqninatur.  Snnt  enim  qnae- 
dam  peccata,  sine  quibus  vix  aiiquis  immaDis  eht, 
Ut  elatio  mentis,  vana  gloria,  verba  otiosa  et  vanc 
cogitationes.  VoxEcclesisede  Ghristo:|«  Dilectns  mens 
»  misit  manum  suam  super  foramen  (950).  >  Dilectos, 
inquit»  meus  misit  manum  suam,  doctrinam,  et  spi- 
ritum  fortitudinis  suse,  ipsamque  suae  passionis  com- 
memorationem  super  foramen  et  portam  cordis  mei, 
quse  nnnquam  ei  clauditur. 

c  Et  venter  meus  intremuit  ad  tactnm  iliins.  » 
Quis  enim  est,  quem  Dominus  tetigit,  sanctoque  Spi- 
ritu  inspiravit ;  quis  ipsius  passionem  commemo- 
rans  non  coniremiscat  ?  Unde  est  illnd.  «  Tange 
montes,  et  fnmigabunt  (Pml.  cxliii,  5).  »  Mittit  igi- 
tor  Dominus  manum  per  foramen,  tangit  cor  no- 


«  Aperi   mihi,   soror  mea.  »   Soror   quidem,    quia  ^  strum  ;  recordatur  passionis,  stringitur  admiratione 


ejusdem  patris  et  sponsus  et  sponsa,  lilii  sunt.  llle 
naturaliter,  ista  vero  adoptione.  «  Amica  mea,  » 
pro  qua  mori  noa  dubitavit,  qua  major  dilectio  nulla 
est.  ■  Golumba  mea,  »  felle,  et  amaritudine  carens. 
« Immaculata  mea,  »  quse  vitiis  omnibus  emundata 
sine  macala  es  atque  ruga.  Aperi,  inquit,  mihi  cor 
tuum,  aperi  mihi  portam,  qoa  et  tuas,  et  aliorum  in- 
grediar  conscientias  :  «  quia  caput  meum  plenum  est 
rore.  >  GonGrmatio.  ■  Et  cincinni  mei  guttis  noctium 
(949).  »  Tota,  inquit,  nocte  cucurri,  pro  tuo  amore 
yigiiavi.  c  Ecce  sto  ad  ostium,  et  pulso  (Apoc,  iii).  » 
Aperi  mihi,  soror  mea.  lu  multis  quidem  adversis, 
in  nocte,  et  in  ipsa  morte  pro  hujus  dilectione  fuit 
Ghristus.    Unde   et  illud:^    Insuper  et  usque   ad 


et  timore  cum  Dominus  pro  servis,  justas  pro  in- 
justis,  creator  pro  creatura,  talia  pateretur.  «  Sur- 
»  rexi,  ut  aperirem  dilecto.  »  Vocem,  inquit,  audiTi, 
de  lectulo  mese  deleciationis,  surrexi,  et  ssecoli 
blandimenta  dereliqui.  Aperui  dilecto,  credidi  ser- 
monibus,  cor  menm  vitiis  et  errore  mundavi,  in  qao 
tantus  hospes  habitaturus  erat.  Unde  per  Psalmi- 
stam  dicitur :  c  In  auditu  auris  obedivit  mihi  [Psd, 
17,  45).  9  —  «  Manus  mese  distillavenint  myrrham.  > 
Quid  per  manus  nisi  opera  ?  Quid  vero  per  mjrrbam, 
nisi  incorruptionem  ?  Distillant  igitor  manus  myr- 
rham,  qooniam  et  corpus.  et  animam  bona  opera 
incorruptam  faciunt.«  Et  digiti  mei  pleni  sunt  mjrrha 
»  probatissima.  >  Quid  enim  per  digitos,  nisi  singo- 


noctem  increjluerunt  me  renes  mei  (Psal.  xv,  7).  »  ^  lorum  operum  discretam  operationem  intelligimus? 
Injastum  est  igitur  huic  non  aperire,  et  in  cordis  Ut  vigilare,  orare,  jejunare,  et  similia.  Hsec  antem 
thalamum  tantum  sponsum  non  accipere.  Spirituali-  non  immerito  probatissima  myrrha  plena  esse  di- 
ter  autem  ros  in  capite,  et  co^Iestis  benedictio,  et  cuntur;  quoniam  et  carnem  non  sine  magna  retri- 
Spiritus  sancti  gratia  in  eo  intelligitur.be  quo  dictum      butione  mortificant,  et  seternam  prseparant  incor- 


(949)  c  Gaput  Ghristi,  nt  Apostolus  ait,  Deus  est. 
Gincinni  vero  sont  intimse  cogitationes,  quae  non 
laxe  et  dissoluie  fluunt,  sed  vinculo  timoris  et  amo- 
ris  Dei  colliguntur.  »  Idem  auctor. 

(950)  «  Dilectus  manum  super  foramen  mittit,  et 
ventrem  tangit,  cum  interna  conditor  inspiratione 
cor  visitat,  et  apud  profectum  virtutum  accendit.  Seu 
etiam  cum  nos  ad  memoriam  operum  snorum  revo- 
cat,  ut  co^itemus,  quia  com  esset  Deus,  homo  pro 
nobis  fieri  dignatus  est.  »  Idem  anctor,  Gass.  supp. 


Gum  hsec  Gantachuzenus  ad  B.  V.  referat,  ita  ex- 
ponit:  «  Misit  ex  suoe  voluutatis  placito,  per  Gabrie- 
Jem,  in  me  virtotem  ipsius  obumbrantem,  qoam 
manum  appellat.  Accedente  vero  angeli  voce,  cum 
altissimi  Dei  conciperem  Verbom  turbatos  est  super 
eum  venter  meus ;  dixi  enim :  Quomodo  fiet  Utud^ 
quoniam  virum  non  cognosco^  Ubi  vero  causam 
didicit.  EccCt  inquit,  ancilla  Dominit  fiat  mihi  «eeun- 
dum  verbum  tnum.  (Luc.  ii,  48).  » 


'  4266 


EXPOSITIO  IN  CANTICA  CANTIC. 


i266 


mptionem.t  Pessulumostiimeiaperuidilectomeo. »  A  ascenderunt,   et  cum  Domino  habitant,  suum  desi« 


"Valde,  inquit,  cor  meiim  induratum  erat,  multis  obi- 
.  iCibus  f   et  retinaculis  obseratum  erat.  Sed  postea- 
^^nam  hujus  vocem  audivi,   et  veritatis  sententias 
-vnente  concepi,  totam  cordis  intelligentiam  aperui, 
,  omnla  erroris  obstacula  dimovi^  quibus  quasi  pessulo 
cor  meum  erat  clausum  (9o1).  Aperui  quidem,  ut  eom 
reciperem ,  et  quis ,  et  quahs ,  et  quomodo  sit  veris- 
sime,   perfecte  et  rationabiliter  intelligerem.  Sed 
Irustra.  Ut  quid?  Sequitur.  •  At  ille  declinaverat, 
>  alque  transierat. »  Cum  enim  ea  quse  Dei  sunt, 
liomines  perscrutari  praBsnmunt,  ipse  quidem  ab  eis 
<leclinat  atque  transit;  quoniam  quaUter  sit,  nuilo 
niodo  comprehendi  potest.  Unde  est  illud:  «  Acce- 
^et  homo  ad  cor  altum ,  et  exaltabitur  Deos  (PsaL 
xziii,7).> — ■Anima  mea  liquefacta  est,  ut  iocutus  est.>  3 
.Anima,  inquit,  mea,  qose  ferro  et  lapide  durior  erat, 
'^uicissima  voce  sponsi  audita,  iiquefacta  est,  et  quasi 
^era  emollita,  evangeiicam  praedicationem  in  se  scri- 
^tam  recepit.  Denique  cum  divina  prsecepta  docto- 
ares  nostros  prsedicantes  audivimus ,  si  forte  timore 
mi  amore  compuncli,   oculos  in  lacrymas  solvimus, 
«iDimam  liquefactam  tunc  habemus.  Judffiorum  au- 
"tem  animee  hqnefactae  non  sunt;   quoniam  eorum 
c^orda  nimium  indurata  stilo  spiritos  inscribi   ne» 
^ueunt.  Quod  quidem  lex  eorum  signiiicavit  in  lapi- 
dibus  deformata.  ■  Qucesivi ,  et  non  inveni  illum.  » 
Quffirunt  namqne  multi  Dominum,  quoniam  et  mun- 
dum  relinquere,  et  de  necessitatibus  liberari,  et  cum 
mo  esse  desiderant.  Unde  quidam  ait:   u  Utinam  dis- 
rumperes  caslos,  et  desceuderes!  >  (Isa,  lxiv,  1.)  £t  ^ 
Apostolus :  «Cupio  dissolvi  et  essecum  Christo  (Philip. 
■  ,  23).  »  Quidam  tamen  quaerunt,  ot  non  statim  in- 
"veniunt.  «Vocavi,  et  non  respondit  mihi.  »  Yocant 
cnim  et  clamant,  rogant  ut  de  hac  carne  liberentur,  e^ 
xon  ezaudit  eos  Dominus.  « Invenerunt  me  custodes, 
<im  circumeunt  civitatem.  »  Civitas  Ecclesia,  custodes 
«postoli;    custodes,   inquam,    apostoli  et  doctores, 
qui  circum  Ecclesiam  vadunt ,  qui  eam  ab  inimicis 
defendunt,   «  invenerunt  me.   Percusserunt  me,  » 
iridelicet  gladio    spiritus.  <c  Vivus  est    enim   sermo 
Dei  et  efticax ,  et  penetrabilior  omni  gladio  anci- 
piti  (Hebr.  iv,  12).»  —  «  Et   vulneraverunt  me,  » 
timore  videiicet  compunctionis ,  et  amoris ,  et  sen- 
tentiis  Scripturarum ,  quae  quasi  sagittse  acutissimae 
inimicorom  fugant  exercitum.  c  Tulerunt   pallium  ^ 
meum  mihi  custodes  murorum.  »  Meum,   inquit, 
palllum ,  pravam  voluntatem  et  vitiorum  multitudi- 
nem,    qua  involuta  et  cooperta  eram,  apostoli  et 
(loctores  mihi  tuleruni,  et  vestimento  iidei^   veste 
candida    et    nuptiali    me    induerunt.    Apostropha. 
c  Adjuro  vos ,   filise  Jerusalem ,   si   inveneritis  di- 
•  lectum  meum ,  ut  nuntietis  ei ,   qnia  amore  lan- 
»  gueo.  »    Fiiise   namque   Jerusalem ,   apostolorum 
^nimae  intelliguntur.  Hse  autem  jam  in  Jerusalem 


derium  inveneruut.  Ideoque  Dei  dilecta,  sciUcet  Ec- 
cldsia ,  quse  adhuc  in  hoc  mundo  Bltlt  conversatur, 
eos  adjurat,  ut  suum  amorem  et  desiderinm  Deo 
annuntient.  Testes  enim  sunt  in  coelo  lideles. 
Versus : 
Quis  est  hic,  qui  pulsat  ad  ostinm , 
Noctis  rumpens  somnum  ? 
Me  vocat :  0  virginum  pulcherrima , 
Soror,  conjux ,   gemma  splendidissima 
Cito  surgens  aperi,  dulcissima: 
Ego  sum  snmmi  Regis  Filius, 
Primus ,  et  novissimus  , 
Qui  de  coelo  in  has  veni  tenebras, 
Passus  mortem  et  multas  injurias , 
Liberare  captivorum  animas. 
Moz  ego  dereliqui  leclulum  , 
Cucurri  ad  pessulum , 
Ut  dilecto  domus  mea  pateat , 
£t  mens  mea  plenissime  videat 
Quem  videre  maxime  desiderat : 
At  iile  jam  inde  transierat , 
Qstium  reliquerat. 

Quid  ergo  ,  quid  miserrima  facerem? 
Lacrjmando  sum  secuta  juvenem , 
Cujus  manus  plasmaverunt  hominem. 
Vigiles  urbis  invenerunt  me , 
Exspoliaverunt  me, 
Abstulerunt  et  dederunt  pallium, 
Cantaveruut  mihi  novum  canticum 
Quo  in  regis  inducar  palatium. 
Vox  Synagogae':  c  Quaiis  est  diiectus  tuos  ex  di* 
»  lecto?  Qualis  est  dilectus  tuus  ex  dilecto,  0  pul- 

>  cherrima  mulierum  (952)?  »  Nobilior  nobiliom, 
fortior  fortium ,  sapientior  sapientium.  Qualis,  in- 
quam ,  est ,  dic  qualis  est,  c  quia  sic  adjurasti  nos?  • 
ut  tuum  ei  amorem  nuntiaremus.  Vox  Ecclesiae : 
»  Dilectus  meus  candidus  et  rubicundus.  »  Candidus 
quidem,  quia  nulla  vitiorum  macula  eum  decolora- 
vit.  Rftbicundus  autem ,  quia  proprio  sanguine 
cruentatus  est.  Juxta  illud :  «  Quis  est  iste,  qui  venit 

>  de  Edom  tinctis  vestibus  de  Bosra?  »  (Isa,  lxiii,  1.) 
«  Eiectus  ex  millibus ,  »  id  est  ex  omni  multito- 
dine  angelorum  et  hominum.  c  Quis  enim  in  nnbi- 

>  bus  aequabitor  Domino?  »  (Psal,  Lxxxviii,  7.)  c  Ca- 
»  put  ejus  aurum  optimum.  »  Quid  per  caput,  nisi 
divinitas?  Unde  Apostolus:  c  Hominis,  inquit,  ca- 
put,  Christus  :  caput  autem  mulieris,  vir :  caput 
Christi,  Deus  (ICor.  xi,  3).»  Hoc  autem  caput 
aurum  optimum  dicitur ,  qaia  divinitas  rebus  om- 
nibus  piffifertur.  Non  enim  factora  factori ,  cr«a- 
tura  Creatori  seqoiparari  potest.  Doae  namqoe  oa- 
turae  sunt  in  Christo,  quarom  altera  est  aorum, 
altera  vero  terra;  divinitas  scilicet  et  humanitas, 
c  Comse  ejus  sunt  elatae  palmarom.  »  Elat®  namqae 


(9oi)«  Pessulum  ostii  aperiunt,  cum  Ecclesia,  vel 
Hdelis  queeqoe  auima  cor  advenienfi  conditori  prse- 
^arat.  »  Idem  auctor,  Cassiod.  sopp. 

(952)  «  Diiectus  ez  dilecto,  filius  est  ex  Patre,  sic- 


ut  Deus  de  Deo ,  lumen  de  lumine.  Vel  etiam  dile- 
ctos  ex  dilecto  Christus  est ,  ex  ea  parto,  qua  diii- 

gendus  est,  Don  ex  ea  qua  timeadm.  »  Idem  «oetor, 
assiod.  sopp. 


1267 


S.  BRUNONIS  EPISCOPI  SIGNIENSIS 


palmarum  rami  sunt  productiores,  semper  ad  altiora  A 
tendentes ,  Tiriditatem  non  amittentes.  Sunt  igitur 
fidelium  mnltitudines  elatse  palmarum,quoniam  sem- 
per  ad  aitiora  festinant,  viriditatem  non  amittunt, 
siccari  et  mori  non  possunt ,  et  de  virtute  in  virtu- 
tem  crescenteSy  coslos  ascendunt.  De  quibus  dici- 
tur:  «  Justus  ot  palma  florebit,  sicot  cedrus  Libani 
multiplicabitur  {PsaL  xci,  13).  •  Hi  autem  Cbristi 
comae  dicuntur,  quoniam  ejus  fidei,  quae  omnium 
virorum  caput  est,  firmiter  inbaerent.  «  Nigrse  quasi 
•  corvus.  >  Quare  nigree?  Quia  macerantur,  tribu- 
lantur,  sestum  et  mnltas  adversitates  patiuntur. 
Unde  superius  dixit :  «  Nigra  sum ,  sed  formosa.  » 

c  Oculi  ejus  sicut  columbae,  »  id  est  casti  et  «^ 
simplices,  non  elati,  non  ira  confusi.  Per  oculos 
autem  Spiritus  sancti  gratias  inteiligimus,  quibus 
sancti  illuminantur.  Unde  est  illud :  «  Vidi  agnum, 
tanquam  occisum,  habentem  cornua  septem,  et 
oculos  septem,  qui  sunt  septem  spiritns  Dei,  missi 
in  omnem  terram  (Apoc.  v,  6).  •  Possumus  autem 
et  per  oculos  patriarcbas  et  propbetas  intelligere, 
quibus  ipse  Dominus  ait:  c  Vos  estis  lux  mundi 
{Maith.  V,  14).  »  —  M  Super  rivos  aquarum  (953),  » 
subauditur,  existentes.  Sunt  namque  apostoli  et 
doctores  super  aquarum  rivos ,  quando  in  Scriptn- 
rarum  voluminibus  exercentur.  «  Quse  lacte  sunt 
lotse.  »  Aliter  enim  simplices  et  parvuli  eas  bibere 
non  possunt.  Ergo  quia  lacte  sunt  lotse ,  et  sapientes 
et  insipientes  eis  utuntur,  quoniam  omnis  scientise  ^ 
in  se  continent  principatum.  «  Genoe  illios  sunt 
areolse  aromatum  consite  a  pigmentariis.  »  Genae , 
inquit,  iilius  odoriferee  sunt ,  et  ad  vivendum  suaves. 
Sed  quid  per  genas,  nisi  eam,  quam  de  Cbristo  habe- 
mus,  notitiam,  intelligimus?  Unde  Apostolos  ait: 
«  Et  odorem  notitiae  su(e  manifestat  per  nos  in  omni 
loco  (JI  Cor.  II,  14).»  Quis  enim  odor  suavidr,  et 
delectatio  major,  quam  Cbristi  notitiam  habere? 
Sunt  igitnr  gense  Cbristi  cognitiones ,  eae  sciiicet 
quee  de  ipso  apparent,  et  videri  et  intelligi  possunt; 
quasi  aromatuna  colleciiones,  quae  a  pigmentariis 
compositce  et  ordinatse  sunt  (954).  c  Labia  lllius, 
labia  distillantia  myrrham  primam.  »  Labia  quidem 
erant  labia  Christi,  quando  baptismum  praedicando 
dicebat :  •  Oportet  vos  nasci  denuo  (Joan.  ni,  7).  »  D 
Itemque :  «  Nisi  quis  renatus  fuerit  ex  aqua  et  Spi- 
ritu  sancto,  non  potest  videre  regnum  Dei  {ibid,,  5). 
Hsec  enim  dum  diceret,  lilia  odorem  et  pulchritudi- 
nem  dabant.  Myrrham  autem,  carnis  mortificationem 
et  totius  hominis  incorruptionem  ejus  labia  CZB 

(953)  •  Bene  columbis  super  rivos  aqnamm  com- 
parantur,  quia  Spiritns  sanctus  puris  et  sinceris 
mentibus  deiectatur.  Non  enim  super  stagna  et  pa- 
ludes,  sed  super  rivos  aqnarum  columboe  resident, 
quia  Spiritns  sanctus  castas  et  mundas  mentes  sibi 
habitaculum  facit.  >  Idem  anctor. 

(954)  «  Hfie  areolse  pigmentariis  condite  sont. 
Pigmentarii  sunt  Propbet(c  vei  apostoli ,  quia  alteri 
fntura  bflec  omnia ,  aiteri  jam  facta  descripserunt.  » 
Idem  auetor. 

(055)  In  hafic  iDterjNretationem  conveniuni  aucto- 


distillabant  (955)  tunc,  quando  discipulos,  n1 
essent  et  nihii  timerent ,  admonebat ,  dicens 
lite  timere  eos  qui  occidunt  corpus,  animam 
non  possunt  occidere  {Matth.  x,  8).»  Et: 
qui  persecutionem  patiuntur  propter  jostiliami 
V,  10).  »Et:  c  Si  me  persecuti  sunt,  et  vos 
quentor  {Joan,  xv,  20).  »  Itemque :  c  Qui  v 
nire  post  me,  abneget  semetipsum ,  et  toilat « 
suam,  et  sequator  me  {Matth.  xvi,  24).  »  - 
>  nus  illius  tornatiles,  plense  bjaciathis. »  G 
natiles,  nisi  quia  regulariter,  faoile,  recto 
cuncta  disponit  et  operatur?  Optimus  est 
doctse  sunt  manus  bene  pingere,  bene  sci 
optime  vasa  tornare  novit.  Cur  autem  aure 
quia  ipsius  opera  omnibus  praestantiora  sunt 
enim  aurum  ceeteris  metaliis,  ita  Dei  operati 
bus  prsestat.  Sed  quare  plense  byacinthis  essf 
tor?  Hyacinthus  namque  lapis  est  aerei  color 
etiam  flos  purpuream  speciem  habens.  ManiJ 
Domini  plense  sunt  hyacintbis;  sive  quia 
operatio  nos  excitat  ad  regna  cceiestia.  « In 
enim  ipsius,  ut  ait  Apostolus,  a  creatura  mi 
ea  quse  facta  sunt  inteiiecta  conspiciuntur  < 
20) ;  »  sive  etiam  propter  clavorum  sanguine: 
guis  enim  et  purpura  ejusdem  coloris  suc 
etiam  manus  Domini  plense  byacinthis ,  quia 
ejus  opera  admirabili  distinctione  liant.  Ui 
ait :  Quoniam  •  nec  Saiomon  in*  omni  glo 
coopertus  est,  sicut  unum  ex  istis  (Matth  vi 
cum  de  iiiiis  loqueretur.  «  Venter  iliius  ebn 
Venter,  inquit,  iilius,  humanitas  et  caro 
Christus  de  Virgine  eburneus  natus  est,  c 
est,  et  fortis,  castus,  eburnens  venter 
eburneus  et  Cbristi ;  uterque  candidus , 
forlis  et  castus. 

«  Distinctus  sapphiris.  »  Sappbirus  nam 
pis  est,  sereni  coeli  habens  colorem.  Era 
Christi  venter  distinctus  sapphiris;  quonia 
bum  caro  factom,  modo  ccelestia  ut  Deus 
humana,  ut  verus  homo  faciebat  (956).  Ei 
venter  dicitur,  homo  et  terra  intelligitur;  qt 
sapphirus  dicitur,  quem  coelicum  coiorem 
diximus,  iiie  nimirum,  qui  de  coelo  des 
denotatur. 

a  Crura  iliins   coiumnse  marmoreas.  n  Pe 
namque  vias  et  itinera  intelligimus,  et  est  a 
effectu.  Crura,  inquit,  viae  et  itinera  iiiius 
bilia  sunt.  Non  arundo  vento  agitata ;  imo  cc 
Sed  quse  columnse  ?  Marmores  utique  ,    quc 

res  supra  relati. 

(956)  «  Per  sapphiros  ergo  opera  diyinse  i 
tis  mtelliguntur,  quce  in  carne  perficiebat.  Ven 
sponsi  distinctus  erat  sapphiris  ;  sad  distinc 
videiicet,  ut  inter  sapphiros  eboris  cando 
reret ;  sic  Dominus  operabatur  ea  quae  di 
erant,  ut  nihiiominus  perficeret  ea  quie  er 
manitatis  :  sic  et  rursus  operabatur  ea  qu. 
divinitatis»  ut  non  reiinqueret  ea  quse  eran 
nitatis ;  distincta  est  euim  in  Christo  operati 
nitatis  et  humanitatis.  »  Idem  aoctor,  Casaioi 


1269 


EXPOSITIO  IN  CANTICA  CANTIC. 


1270 


qnidem,  fleeti  antem  non  possant.  Christus  namqoe  A 
occidi  potait,  a  proposita  yero  yoluntate  detorqueri 
non  fuit  facultas.  <  Quse  fundata)  suni  super  bases 
9  aureas:  »  iidem  nempe  de  his  quse  nos  docuit 
Deos,  et  sapientiaQ  firmitatem.  Christi  namque  divi- 
nitashumanitatemasssnmptam  et  regebat,  et  susten- 
tabat.  Possumus  autem,  et  per  itinera,  incarnatio- 
nem,  passionem,  resurrectionem  et  ascensionem 
denotare.  Quas  ideo  snper  aureas  bases  fundata 
dicuntnr,  quia  in  proyidentia  et  consilio  Patris 
(  quod  nimirum  aurenm  fundamentum  est )  ante 
mundi  constitutionem  inhseserant.  Unde  ipse  ait: 
«  Non  haberes  in  me  potestatem,  nisi  desnper  tibi 
datum  fuisset  [Joan.  xix,  li).  »  Hoc  autem  tale  est 
acsidiceret:  Firmissimum  mihi  est  fundamentum, 
qaod  nisi  se  yolente  me  occidi  non  patietur.  «  Spe-  b 
1  cies  ejus  at  Libani,  electus  ut  cedri.  >  Hic  enim 
mons  omnes  iliius  tcrrrffi  montes  altitudine  transcen- 
dit:  Christi  autem  moniis  majestas  omnia  complet 
et  continet.  Denique  Libanus  candidatio  dicitur, 
Chrisius  autem  prse  liliis  hominum  forma  est  spe- 
ciosior.  Est  igitur  species  ejus  ut  Libani,  alta,  ct 
pnlchra,  et  prse  omnibus  excelleniior.  a  Electus  ut 
cedri.  >  Cedros  namque  arbor  est  quse  excelsa, 
odorifera,  speciosa,  imputribilis  naturae  esse  perhi- 
betur.HsecautemomniaChristo  conyeuiunt.  «  Guttur 
illius  suayis  *, » id  est,  verba  quse  ab  ejus  ore  prodeuut 
jucunda  et  suayia  sunt,  omnique  melle  dulciora. 
Sed  quid  in  singulis  moror?  «  Et  ioius  desidera- 
»  bilis.  »  Singularia  relinquam:  summaiim,  et  bre- 
viter  omnia  dicam.  Quid  dicam?  Toius  amicus  G 
meus  est  desiderabilis,  totus  esi  amabilis.  Diliga- 
mus  igitur  eum  non  verbis,  sed  opere,  et  veritate, 
toto  corde,  tota  mcnte,  tota  cordis  intentione. 
«  Talis  est  dilectus  meus,  »  cui  iideli  annulo  de- 
sponsaia  sum,  nimioque  amore  et  dileciione  con- 
jnncta:  c  et  ipse,  »  ei  non  alius,  non  Judseus,  non 
hcereticus,  test  amicus  meus,  filise  Jerusalem.  » 
Vere  utique  amicus,  quoniam  propter  eam  sangui- 
nem  fudit,  qua  major  dileciio  esse  non  potest. 
Versns : 

Quis  interrogare  qualis 

Aiiinei,  cum  non  sit  talis, 

Cui  Pater  est  eequalis 

Et  Spiritus  priucipalis, 

Deas  et  homo. 

Cujus  caput  purum  aurum, 

Lux  et  splendor  animarum  ; 

Comse  palmse  sunt  elatae. 

Mire  floribus  ornai», 
Tjpice  sancti. 
Oculi  non  sunt  elaii, 

Sed  columbse  similati^ 

Qui  super  rivos  aquarum 

£t  fluenta  Scripturarum 
Semper  morantur. 
Ejus  genae  sunt  suaves, 

Nulli  ad  videndnm  graves; 

Labia  suntpulchra  nimis; 


D 


Mjrrha  distiUat  ab  illis. 

Quid  super  addam  ? 
Aureee  sunt  manus  ejus^ 
Eburneus  venier  ejus, 
Hic  disiincius  esi  sapphiris, 
Illae  plense  suni  hyacinthis : 
Omnia  novit. 
Marmoris  sunt  ejus  crura 
In  stabilitaie  sua, 
Solida  nimis  ei  dura, 
Nullo  modo  ruptura: 
Credite  mihi. 
Sicui  cedrus  exaliaius, 

Ut  Libanus  candidatus, 
Majestaie  cuncia  replet, 
Omnibus  odorem  prsebet, 

Deus  deorum. 
Dulcia  snnt  ejus  verba, 
Vera  semper  et  aperta; 
Igne  suni  examinata 
Ei  a  Patribus  probata, 
Sicut  argentum. 
Talis  est  dilectus  n:eus 
Et  hic  est  amicus  meus, 
Cujus  explicare  laudes 
Qui  non  valemus  omnes, 
Hic  flnis  erit. 

CAPUT  VI. 
>  Quo  abiit  dilectus  tuus^  o  pulcherrima  mulie- 
»  rum :  quo  declinayit  dilecius  iuus,  et  quseremas  eum 
>  tecum?  >  Imperfecti  suni  enim  qui  hic  loquuntur: 
idcirco  ubi  Deus  sit,  quo  declinaverit,  ei  quo  in  ioco 
moreretur,  quasi  ignoranies  inquiruni.  t  Dileetus 
9  meus  descendit  in  horium  suum.  »  Quid  est,  in- 
quit,  quod  quseriiis?  Nonne  vobis  notom  est  quod 
in  hortum  suum  dilectus  meus  descendit?  Venit 
uiique  in  hortum  suum,  visiiavii  me  sponsam  et 
amicam  suam.  Denique  et  dixit:  non  te  deseram, 
neque  derelinquam.  £x  quo  igitur  iu  mundum  ve- 
nit,  ex  quo  me  dileciionis  vinculo  sibi  conjunxit, 
mecum  esi  et  mecum  habitat.  Ad  Pairem  ivit^  me 
non  reliquii ;  coelos  ascendit,  me  non  deseruit.  Non 
ergo  dicas^  o  homo,  quo  abiit?  non  dicas  qoo  decli- 
navit?  Vis  eum  quaerere  mecum?  Fac  ut  sentias 
mecum:  operare  quod  ego,  vigilaut  ego.  Duc  oleum 
iecum,  si  vis  ascendere  mecum.  Non  habeo  dicis; 
nec  mecum  longius  ibis.  Vigila  igiiur  accensis  lam- 
padibus,  quaienus  ei  venienii  lo^tas  occurres.  Cur 
auiem  Ecclesia  horius  voceiur  jam  superius  dictum 
est :  c  Ad  areolam  aromatis.  »  Ad  areolam,  inquit, 
aromaiis.  Per  areolam  intelligitur  quselibet  anima 
fidelis,  quse  disciplina  coelesti  exculta,  et  diligenter 
composita,  ac  Jaterom  parilitate,  id  est  qoataor 
virtutibus  prsecipuis  exornata,  in  sanciis  operatio- 
nibus,  multa  aromata  Deo  incendenda  excoiit. 

«  Ut  pascatur  in  hortis.  m  Vis  hortus  fieri  ?  dioii, 
Volo:  munda  igitur  cor  tuum,  aufer  spinas  ettribn- 
los;  fac  ut  floreat  anima  tua;  fac  ut  liiiis  et  rosis» 
castitate  et  simplicitate,  ceterisqae  virtutibos  vire- 


42ti 


S.  BRUNONIS  EPISCOPl  SIGNIENSIS 


Bcat.  Tune  pascetar  in  horto  tao,  tunc  veniet  ille,  A  igitar  ocuios  nostros ;  et  qui  de  terra  est. 


qui  dixit:«  Si  quis  aperuerit,  intrabo,  et  coBoabo 
cum  illo,  et  ipse  mecum  {Apoc.  iii,  20).  »  —  «  Et  lilia 
i>  colligat  (937).  »  Semper  enim  Deus  lilia  coUigit, 
semper  animas  sibi  coojuDgit.  Scimus  enim  quia 
fenum  est  populus ;  fenum  autem  baptizatur,  de  quo 
Deus  lilia  colligit.  Yovisti  Deo  servire,  promisisti 
Deo  servire  io  castitate  et  humilitale,  patientia  et 
sobrietate;  hxc  sunt  lilia,  quae  Deo  prffisentas;  basc 
sunt  lilia,  qu6?  Dominus  colligit.  »  Ego  dilecto  meo, 
»  et  dilectus  meus  mihi.  »  Ego,  iuquit,  dilecto  meo 
senrio,  et  per  omnia  obedio,  suaeque  in  me  habita- 
tionis  pr£pparo  locum.  Et  dilectus  meus  mihi  auxi- 
liatur,  servitutis  merita  tribuit,  et  seipsum  in  me 
hospitem  infert.  «  Qui  pascilur  inter  lilia^  >  id  est 


loquatur:  nemo  quod  incomprehensibile  ei 
prehendere  conetar.  «  Quia  ipsi  me  a\olai 
runt  a  te.  >  Quanto  enim  altius  investigatui 
magis  meutes  hominum  divina  sapientia  fu 
gitenim  Deus  Arium,  fugit  Sabelliura,  fugit 
tos  alios  h^ereticos,  quaniam  obliquis  ocu 
inspiciebant,  et  carnali  intuitu,  humanaque 
de  his  disputabant^  quae  nisi  divina  insp 
scire  non  possunt.  ■  Capilli  tui  sicut  grege 
x  rum,  qufle  ascendunt  de  moute  Galaad..  » 
inquit,  tui,  sententitie,  et  cogitatiooes,  lidelii 
titudines,  sicut  caprarum  greges,  seoiper 
petunt,  coelesti  cibo  saturari  cupiunt.  Et  « 
omne  datum  optimum,  et  omue  donum  p 


in  virtutum  odore  et  animarum  pulchritadine  de-  b  desursum  «^st,  descendeus  a  patre  laminun 


lectatur.  Vox  sponsi:  c  Pulchra  es,  amica  mea, 
»  suavis  et  decora  sicut  Jerusalem.  »  Pulchra  qui- 
dem,  quoniam  baptizata  es.  «  Suavis  autem  et  de« 
cora  sicut  Jerusalem.  »  Jerusalem  namqne  visio 
pacis  interpretatur.  Merito  igitur  sicut  Jerusalem 
suavis  Ecclesia  dicitur,  siquidem  pacem  cognoscit 
et  videt,  pacem  sequitur,  et  in  pacem  credit  (958). 
Unde  scriptum  est:  «  Et  factus  est  in  pace  locus 
ejus  {PsaL  lxxv,  3).  >  Quoniam  autem  superna 
Jerusalem  filia  est,  idcirco  ejus  pulchritudinem  et 
decorem  habere  perhibetur;  de  qua  Apostolus: 
c  llla,  inquit,  quae  sursum  est,  Jerusalem  libera  est 
quffi  est  mater  nostra  {Galat.  iv,  26).  »  —  «  Terri- 


i7);  >  terrenam  viclam  fastidientes,  de  ( 
venientcm  cibum  exspectant;  deuique  et 
Domino  sacriiicant.  c  Quse  apparuerunt  <i 
»  Galaad. »  Gaiaad  namquo  acervus  testimo 
pretatur.  Cur  igitur  hsec  dao  Testamenta  G 
cantur,  evidenter  apparet.  »  Dentes  tui  i 
»  ges  tonsarum  ovium,  quse  asceudeiuat  de 
9  Ouines  gemellis  fetibus,  et  sterilis  non  < 
»  Sicnt  cortex  mali  puuici,  sic  genae  tua 
»  ocuiis  tuis.  »  Laudat  Dominus  sponsam 
eisdem  verbis  laudat,  quibus  et  superius ; 
aiiud  in  ea  reprehendit,  nisi  quia  eum 
suisque  oculis  ea  cernere  persequitur,  qu. 


»  bilis  nt  castrorum  acies  ordinata.  »  Terribilis  qui-  C  nus  visus  videre  non  potest.  Ideoque  reclam 


dem,  qaiaiideet  spe,  ceeterisque  virtutibus  armata, 
malignorum  spirituum  fugat  insidias.  Terribilis  nam- 
que  erat  Petrus,  tcrribilis  erat  et  Paulus.  Petrus 
namque  Ananiam  cam  uxore  mori  prsecepit.  Pauius 
autem  adulterum  Satanse  tradidit.  Terribiles  fuerunt 
ct  c«eteri  sancti,  qui  malignos  spiritus  ex  obsessis 
corporibus  exire  cogebant.  Sed  quare  ut  castrorum 
acies  ordinata  esse  dicitur?  Gastrorum  namqne  acies 
ita  ordinantur,  ut  unusquisque  in  suo  loco  positus, 
locum  sibi creditum  defendat.  Sic  autem  et  iuEccJesia. 
Stat  episcopus  ante  portas,  ne  lupns  subintret,  ne  rapiat 
oves.  OM  Sed  qaid  multa?  Unusquisque  in  suo 
ordine  pagnat.  Pagnant  doctores,  pugnant  coniinen- 
tes,  pugnant  et  conjugati.   Docti  sunt   in   preclio. 


c  Averte  oculos  taos  a  me.  »  Non  me 
calem,  qaasi  mensuralem,  quasi  aiicujus  fc 
tuam  iutuearis.  iElernas  sum,  immensus 
prehensibilis.  c  Non  videbit  me  humo, 
{Exod,  XIX 1 11,  20).  »  —  «  Sexaginta  suiit 
Quid  per  reginas,  nisi  apostolos,  et  doct 
alios  regunt  et  doceut  (959)  ?  Sed  quare  s 
Sexagenarius  enim  numerus  ex  senario  i 
conlicitur.  Sexies  namque  decem  vel  d 
sexaginta  faciunt.  Et  quoniam  sex  die 
suum  peregit  Deus,  non  iaimerito  per  se: 
perfectiouem  intelligimus;  per  decem  aute 
decem  prsecepta  signamus.  Sic  igitur  Ghri 
sexaginta  sunt;  quoniam  in  Ecclesia  rect 


yitia  destruunt,  et  malignos   spiritus  supplantant.  j)  operibus  quidem  perfecti,  et  in  legis  insti 


(c  Averte  oculos  tuos  a  me,  quia  ipsi  me  a  te  avolare 
»  fecerunt.  »  Nam  qnoniam  superius  sui  ostii  pes- 
sulum  Ecclesia  aperiens,  et  Ghristum  in  se  reci- 
pere  voluit,  ejusque  divinitatis  secreta  nimium 
rimari  ccepit;  idcirco  hic  dicitur:  «  Averte  oculos 
taos  a  me.  »  Unde  et  Apostolus  c  non  plus  sapere, 
qnam  oportet  {Rom.  xii,  3),  »  prscepit.  Avertamns 

(957)  «  IpSe  enim  bonis  nostris  pascitar,  in  tan- 
tum  ut  in  paupere  ipse  reficiatur.  Et  lilia  colligatf 
hoc  est,  ut  sanctas  animas  virtutis  matnritate  ad  per- 
fectum  candorem  perducat,  de  hoc  mundo  ad  sc  coF- 
ligat,  et  secum  in  aeterna  beatitudine  gaudere  fa* 
ciat.  »  Idem  auctor,  Gassiod  supp. 

(958)  c  Ecdesia,  qn»  adhac  in  terris  est,  tel  ani- 


sapientes  inveuiuutur.  c  Octoginta  coi 
Goncubinae  autem  illi  intelliguntur,  qui  s 
tise  valtu  amici  domum  dissipant,  bona  d 
legitimaeque  uxoris  thalamum  dolose  sub; 
avidissime  violant.  Sed  quare  octoginta? 
numerus  ex  octo  fit,  atqae  decem:  octo, 
cem,  vel  decies  octo,  octoginta  faciant. 

ma  qusequc  fideiis,  ad  similitudinem  illius 
suavis  est  et  decora,  quia  illam  pacem,  in 
potest,  imitatur.  »  Idem  auctor. 

(959)  c  Reginse  sunt  doctores  sanctse  Ecc 
merito  hdei  et  scientise  thoro  regis    leter 

guant,  et  spiritualos  iilios  Deo  pariuat. 
assiod. 


1273 


EXPOSmO  IN  CANTIGA  CAimC. 


1274 


igitur  et  isti,  legalla  decem  pracepta,  sed  non  ez  A  >   et  beatissimam  pnedicaTernnt  eam  (Prov.  xzxi> 


charitate,  ut  non  ea  quie   prsedicant  faciant.  Illi 
enim  sunt,  de   quibus   dicitur   :    «  Ailigant  enim 
onera  gravia  et  importabilia,  et  imponunt  in  hume- 
ros  hominum,  digito  autem  suo  nolunt  ea  movere 
(Matth.  xziii,  4).  »  Hisuntqui  adulterant  verbum 
Dei.  Isti  autem  in  sex  diebus  non  inveniuntur,  qoo- 
niam  otio  dediti  in  bonis  operibus  noo  ezercentnr. 
At  vero  nec  sabbatismum,  nec  requiem  habebnnt, 
siquidem  diem  septimum  transierunt.  Venient  au- 
tem  ad  octavum,  in  quo  liet  resurrectio.  «  Omnes 
enim,  sive  bopi  sive   mali,   stabimus  ante  tribunal 
Christi  (Rom.  xiv,  iO).  »  De  hac  autem   octava  di- 
citur  :  «  Cur  timebo  in  die  mala,  iniquitas  calcanei 
mei  circumdabit  me  (PsaL    zlviii,   6);  »   id  est  in 
die  qua  mali  oeterna  ingredientur.  Sunt  igitur  octo-  d 
ginta  concobinip,  quoniam  multi  legem  praidicant, 
qui  octava  die  in  judicio  damnabuntur.  Damnabun- 
tur  igitur  mulli  monachi  et  episcopi,  qui  ex  labiis 
oreque  bona  deiluentes,  interius  vitia  reservantes 
damnabuntur,  in  judicio  ita  audientes  :  «  Ite»  male- 
dicti,  in  ignem   seternum   (Matth,   zzv,  41).  »  IIoc 
etiam  monachis  dicitur  verbom,  qui  soli  manentes, 
hoc  quod  habent,  non  recte   impendentes,    absque 
dobio  in  seternum  peribnnt.  «  Et  adolescentularum 
»  non  est  numerus.  >  Quid  por  adolcscentulas,  nisi 
quoscunque    fideles   baplismatis  aqua  regeneratos 
(960)?  De  quibus  dicitur :  «  Renovabilur  ut  aquilie 
juventus  tua  (Psal.  cii,  5).   »  Horum  autem  nume- 
rum  solus  ille  cognovit,  qui  numerat  stelias  (961). 


28).  »  Quis  enim  prophetarnm ,  vel  apostolorum, 
doctorumve  Ecclesiee  beatitadinem  non  pra*dicavit  T 
Quis  sanctorum  felicitatem  non  narravit?  Sobandi- 
tor  nollus.  «  Reginse  ot  concubin»  iaudaverunt 
»  eam.  »  Namque  et  apostoli,  et  doctores  eam  lauda- 
verunt.  Denique  et  heeretici,  et  pseodoapostoli  eani 
laodibus  eztollebant.  Huitse  adhuc  concubinae,  mnlti 
falsi  priedicatores,  multi  numinum,  et  non  Dei  aa- 
cerdotes  Ecclesiam  laudant.  Ipsa  enim  est,  qna  ex 
muUis  constans  fidelium  personis  catholicam,  id  est 
universaiem  efficit  Ecclesiam. 
Versos  : 

Pulchra  es,  mea  dulcis  amica, 

Pulchris  vestibus  circumamicta. 

Sunt  tibi  castra  bene  armata, 

Bene  ordioata,  ut  vinci  nequeant. 

Oculos  tibi  geminos  dedi, 

Quibus  me  poteris  intueri. 

Non  oculis  hoereticorum, 

Et  philosophorum  videri  potero. 

Sexaginta  sunt  mihi  reginse, 

Octuginta  vero  concubinue; 

Possunt  amari,  possunt  laudari, 

Non  nnmerari  adolescentulse. 

Una  tamen  est  columba  mea, 

Unus  est  muus  amor  iu  ea, 

Quam  et  videruut,  et  cognoveront 

Et  laudaverijnt  plurimee  Qlia;. 
«  Quce  est  ista,  quee  progreditur  tanquam  aurora 


«  Una  est  columba  mea.  »  Mults,  inquit,  sout  re-  ^  »  consurgeus?  »  Quee,  inquit,  qualis,  quam  pulchra 

est  ista  quae  progreditur,  non  otio  moratur,  sed  ad 
me  de  virtute  in  virtutem  transeundo  conscendity 
suaque  magnitudine  mundum  replet,  et  ubique  ter- 
rarum  diffunditur?  «  Quasi  aurora  consurgens,  • 
virtutibus  folgens,  serenitate  nitens,  verum  et  sum« 
mum  diem  cunctis  gentibus  denuntians.  «  Pulchra 
ut  luna,  »  qnoniam  soiius  fratris,  et  sponsi  lumine 
illuminatur  (963).  «  Eiecta  ut  sol.  »  Quod  enimeligi- 
tur,  aliis  praefertur.  Electa  igitur  Ecclesia  tst,  quo- 
niam  soiis  fuigurem  imilatur.  Denique  cum  Ghristus 
sol,  luua  autem  Ecclesia  dicatur  ,  non  immerito 
dicitur  eiecta  ut  sni.  Sicut  euim  Ecclesia  solem, 
ita  et  soi  justitiee  Christus  Dominus  noster  Ecdesiam 


ginse,  mulUe  sunt  et  concubinse.  Una  tamen  est 
columba  mea«  id  est  sancta  et  universalis  Eccle- 
sia,  cui  unus  Deos  MO  est,  una  fide^,  unum  ba- 
ptisma,  una  voluntas,  id  est  cor,  eademque  anima. 
Haec  autem  vere  columba  dicitnr,  quia  simplez  est, 
spiritualis,  humilis  et  mansueta.  Purfecta  mea,  cui 
senarius  numerus  certissime  convenit ;  siquidem  a 
meis  operibus  non  cessat.  «  Una  est  matris  sue,  » 
id  est  unica  et  siugularis  filia  superuffi  Jerusalem. 
«  Electa  genitricis  suae.  »  Quoniam  sicut  illa  coe- 
lestem  diligit  patriam,  ita  et  coeiestis  patria  eam 
diligit.  Sumus  igitur  iilii  terrffi  secundum  carnem; 
sumus  autem  et  filii  coeli  secundum  animam.  Hasc 


enim  terrena,  illa  vero  ccelestis  est  (962).  Servia-  d  elegit  (064).  Unde  est  illod  :  c  Et  cum  electo  eiectna 
mus  igitur  non  terrensB  matri,  imo  coelesti.  «  Vi-  eris  (Psa(.  xvii,  i7). »  —  «Terribilis.  •  Quare  terribi- 
derunt  eam  fiiise,  »  id  est  praedictse  adoiescentulse.      lis  ?  Quia  prudens,  quia  fortis,quia  sapiens,  quia  c  ut 


(960)  «  Copnlatas  autem  semel  tantum  Christo  per 
baptismum  divinum,  merito  adolescentulas  prseter 
numernm  appeliavit,  ob  illarnm  multitudinem ;  ac 
etiam  quia  replent  omnes  fioes  terrse.  •  Cantachu- 
zenus. 

(961)  Infinitns  est  numerus  animarum  in  Christom 
credentium,  nec  ab  ullo  homine  comprehendi  po- 
test.  Ca^terum  Deo  nomerati  sont  omnes  eleeti.  » 
Idem  auctor,  Cassiod.  sD[)p. 

(962)  c  Hnc  ergo  Ecclesia  nna  est  roatrissuc,  quia, 
ad  exemplum  illius  Ecelesise  qanp  jam  in  Christo  Crui- 
tur,  ipta  in  hao  paregrinatiooe  inBtitaitar  et  infor- 
matur,  atqne  ad  illam  beatitudinem,  in  quaoam 


Cliristo   conregnat,   pervenire  nitilnr.  »  Idem  sub 
Cassiod»uom. 

(963)  c  Lunam  ferunt  physici  a  sole  illnminarij 
Ecclesia  pulchra  est  ut  lona,  quia  claritate  sponsi 
sui  Christi  iliuminatur  ut  ejus  gratia  resplendeat.  * 
Idem  auctor. 

(964)  Ut  vaticinium  de  D.  V.  exponit  Gantachn- 
zenns.  «  Stopore  perculsus  ab  exceilentia  iliibatc 
Matris  Verbi  Dei.  Queenam  ista  est,  inquit,  qn»  aa 
inflectit  ut  aurura?  quemadmodum  enim  iuminesolit 
accedente  nocturnae  recedont  tenebrse  :  sic  ad  purve 
Virginis  spiendorem,  peceati  recessemnt  tenebrtt. 
Blecta  oi  10!.  Non  absurdom  est|  eamdem  et  limam 


itn 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNIENSIS 


1276 


]|  castrornm  acies  ordinaU  »  est.  Semper  ▼igiians,  A 
semper  armata,  nunquam  incaQta  est.  Dicit  ergo  : 
«  Et  praecinxisti  me  virtate  ad  bellum,  et  sapplan- 
tasti  insurgentes  in  me  sabtus  me  (Psal.  jvii,  40).  » 
—  «  Descendi  in  bortum  nucum.  »  Quid  per  bortum 
nucam,  nisi  Ecclesiam?  Car  autem  Ecciesia  bortus 
Yocetur  jam  superius  dictum  est  :  sed  qaare  nucum? 
Nuzenim  suavem  reddit  odorem.  Ejusautem  fructas 
duplici  tegmine  induitur.  Quod  autem  exterius  est, 
amarum  est;  secundum  autem  tenax  et  duram.Quod 
yero  intrinsecus  latet,  dulce  est  atque  suave.  Sic 
autem  Ecclesia  exteriorem  vestem,  carnem  videli- 
cet  amaram,  miseraro,  lacrjmabilem ,  borridam  et 
bispidam  babet.  Sub  bac  autem  illa  fortis,  candida, 
et  anica  tegitur  vestis  quam  ipsa  suis  manibus 
texuit  .virtutes  enimvirtutibusconjangens,operibus-  B 
que  bonis  bona  opera  connectens,  admirabilem  sibi 
composuit  vestem ;  qua  induta,  inimicorum  spernit 
sagittas.  Sub  bac  autem  tegitur  anima,  mira  dulcc- 
dine  et  suavitate,  fellis  omnisque  amaritudinis  ex- 
pers.  c  Ut  viderem  poma  convallium.  » In  bunc  bor- 
tum  descendit  Cbristus.  Sed  quare  descendit?  Ut 
convallium  poma  videret,  id  est  bnmilitatem  et  pa- 
tientiam  fidelium.  De  bac  autem  valle  dicitur  : 
«  Omnis  vallis  implebitur  (Luc,  iii,  5).  »  Descendit 
inbortum,  vidit  vallem,  cognovit  et  elegit  bumi- 
les.  «  Et  inspicerem,  si  floraisset  vinea.  »  Floret 
enim  vinea  Dei,  quando  ad  bonum  opus  se  prspa- 
rantsancti. «  £t  germinassent  malapunica.»  Mala  pu- 
nica  snnt  martyres,  mala  punica  sunt  virgines,  mala 
pnnica  sunt  omnes,  qui  peccatis  suis  erubesount.  Hi  q 
MY  autem  semper  germinant,  bi  non  spinas  et 
tribulos,  imo  llores  et  virtutes  generant  et  nutriunt. 
c  Nescivi.  »  Vox  Sjnagogse  :  Tu,  inquit,  in  bortam 
venisti.  Ego  autem  nescivi,  tuum  adventum  ignoravi. 
QuaTe  boc  ?  Quoniam  c  anima  mea  conturbavit  me ;  » 
hoc  autem  «  propter  quadrigas  Aminad<ib.  >  Vidi, 
inquit,  Aminadab,  vidi  et  audivi  Gbristum.  Amina- 
dab  namque  spontaneus  populi  sui  interpretatur.  Est 
igitur  Gbristus  Amioadab,  siquidem  pro  nobis  san- 
gninem  proprium  fundere  non  dubitavit  (965).  Hajus 
autem  quadrigas  vidit  Sjnagoga.  Vidit  Mariam,  qu» 
inutero  et  in  manibus  eam  bajalavit.  Vidit  et  car- 
nem  ipsam  in  qua  Dominas  latebat.  Vidit  et  aposto- 
los,  quos  Cbristus  regebat,  et  ut  bonus  anriga  diri- 
gebat.  Hinc  est  quod  dicitur  :  «  Qui  ascendes  super  q 
eqaos  tuos,  et  quadrigae  tnie  salvatio  (Habac,  in,  8). » 
Hoc  vidit  Sjnagoga ;  ideoque  conturbata  est.  Con- 
turbata  est  propter  Mariam,  conturbata  est  et  pro- 

dici,  et  solem.  Solem  quidem,  eo  quod  Dei  et  Pa- 
tris  snsceperit  Verbum  :  luna  perfecta,  et  quse  pre- 
ter  modum  exuberat,  sicut  est  in  suo  corpore  sol.  » 

(965)  «  Aminadab  abnepos  fuit  Jude,  per  qoem 
geoeratio  Gbristo  contexitnr.  Interpretatur  autem 
Aminadab  popt//i  mei  spontaneus:  ideoc^ue  signiiicat 
Cbristom,  qui  populi  sui  spontanens  fuit ;  quia  cum 
•it  Deus,  sponte  factus  est  bomo,  cum  esset  conditor 
et  Creator,  sola  benignitate  factus  est  portio  pupuli 
5ui.  Idem  auctor,  Cassiod.  sapp. 

(966)  «  Voz  est  Ecclesi»  Sjnagogam  ad  fidem  iii- 


pter  carnem,  qaoniam  nec  hominem  esse,  nec  ma- 
trem  babere  posse  Deum  dicebat.  Audivit  ei  aposto- 
los  prsedicare  ;  conturbata  est,  quoniam  contra  le- 
gem  loqai  videbantur.  Prsedicabant  enim  c<  Cbri- 
stum  crucifixum,  Judseis  quidem-scandalum;  genli- 
bus  autem  stoltitlam  (/  Cor.  i,  !23).  v  Vox  consola- 
toria  Ecclesise  :  «  Revertere,  revertere  Sulamitis, 
»  revertere,  revertere,  ut  intueamur  te  (966).  »  Vox 
quadrigarum,  id  est  apostolorum  :  Tu,  inquit,  o 
Sjnagoga,  ut  stulta  et  incanta  eum,  qni  in  hortum 
descendit,  non  cognovisti,  nec  propter  ejns  quadri- 
garom  strepitum  taam  duritiam  amisisti.  Tu  vero 
Sulamitis,  tu  populus  gentinm,  tn  Ecclesia,  rever- 
tere.  Ubi?  Ad  Dominum,  in  patriam,  in  promissam 
bsereditatem.  Salamitis  autem  captiva  vel  despecta 
interpretatur.  Ecclesia  vero  prius  despecta,  nunc  a 
viro  electa  est.  Quod  qaidem  Racbel  significavit.  Est 
autem  captiva,  quoniam  in  praelio  capta,  maligais 
spiritibus  ablata  est.  Qaater  autem  c  revertere  •  di- 
citur,  qaoniam  quatuor  sunt  Evaogelia,  quae  «  rever- 
tere,  revertere  »  dicere  non  cessant.  Semper  enim 
at  revertamur,  poenitentiam  agamus,  ad  Dominam 
reverlamur,  nos  admonent.  «  Ut  intneamur  te,  ■  id 
est,  ut  in  tenebras  non  submergaris ;  sed  in  coelesti 
Jerusalem  te  nobiscum  tuamque  pulchriludinem  ia 
sternum  videamus. 

CAPIIT  VII. 
«  Quid  videbis  in  Sulamite,  nisi  choros  casirO' 
»rum?  »  Ghori  namque  castrorum,  sicot  mos  est, 
et  laetantur»  et  cantant,  eosque  exornant,  arma  di- 
lucidant,  propugnacula  muniunt,  seipsos  ad  virta- 
tem  et  audaciam  exornant.  In  Ecclesia  vero  laus 
exsultationis  et  confessionis  resonat ;  caroqne  equus 
animo^  intelligitur,  virtutibus  ornatur,  arma  et  Scri- 
pturarum  sententiae  declarantur,  alterque  alterum  ad 
Dei  servitium  excitat.  Vox  Cbristi  ad  Ecclesiam  : 
«  Quam  pulcbri  sunt  gressus  tui  in  calceamentis  filia 
»  principis  (967) !  >  Pulcbri  sunt  gressus,  pulcher  est 
incessus,  pulcbra  est  et  operatio.  Unde  Apostolas 
ait :  «  Sicut  in  die  boneste  ambulemus  (Rom.  xiii, 
43).  »  ...  ■  Iq  calceamentis.  i  Calceata,  inquit,  es,  ad 
iter  agendum  parata  es.  Dixistisaperius,clavipedes,» 
nunc  autem  calceata  es,  ne  inquinentur.  PatienUa 
namque  pedes  nostros  calceat,  quoniam  sanguinem 
innocentum  fundere  non  dubitavit,  et  noQ  modo  pa- 
titur.  Possumus,  et  per  calceamenta,  prophetarum 
qui  mortui  sunt  exempla  intelligere.  Sic  autem  regis 
filia,  bsec  filia  seterni  principis  calceata  est.  «  Jun- 
»  cturse  femorum  tuorum  sicut  monilia,   qnae  fabri- 

vitantis :  Revertere,  o  Sjnagoga,  ab  infidelitate  ad 
iidem,  revertere  ab  odio  ad  dilectionem.  Sulamitis 
interpretatur  captiva^  vel  despecta.  Talis  erat  Syn- 
a^oga  ante  adventum  Cbristi,  captiva  videiicet  vinealo 
diitboli,  et  a  Deo  despecta,  qnia  Christum  ad  salu- 
tem  suam  missum  non  cognovit.  »  Idem  auctor. 

(967)  c  Ab  boc  loco  incipit  sponsus  exponere  lao- 
des  sponsiB  suse.  Et  notandam  quod  a  gressibus 
incipit  ejus  pulchritndinem  texere,  et  in  laodes  ejas 
finit,  sicut  saperius  ab  oooliB  cosperat.  »  Idem  ao- 
ctor. 


i277 


£XPOSITIO  IN  CAMTlGiL  GANTIG. 


1278 


n  cata  snnt  mana  artificis.  «  Quid  per  femora,  nisi  A 
filioriim  generationem?  Tn  femoribus  namque  iit  ge- 
neratio.  Unde  super  femur  servam  suum  Abraham 
jurare  fecit,  quoniam  inde  Ghristum  exituram  esse 
sciebat,  cujus  nomen,  qui  Deum  timent,  in  vanum 
jurare  non  audent.  Dicatarergo  :  Junctara  femorum 
tuorum  sunt  tibi,  sicut  monilia,  id  est  conjunctio, 
dilectio,  et  concordia  filiorum.  Gloria  namque  ma- 
tris  filii  sunt,  nullisque  monilibus  plus  deco- 
ratur,  quam  iiliis,  si  eos  bene  morigeratos  ha- 
buerit.  Tantoque  in  his  major  gloria  habenda  est, 
quanto  superioris  artificis  manu  dignior  et  pulchrior 
operatio  instituitur.  «  Umbilicus  tuus  crater  torna- 
»  tilis  (968).  >  Quid  per  umbilicum  nlsi  apostoios? 
Sed  BtH  quare  umbilicus?  Sicut  enim  ambilicus  in 
medio  ventris,  ita  et  apostoii  in  medio  Ecclesise  con-  B 
tinent  locum.  Juxta  illud  :  «  In  medio  Ecclesiee  ape« 
riet  os  suum  {Eccli,  xy,  5).  >  Sunt  igitur  apostoli 
nmbilicus.  Sed  quare  crater?  Quoniam  7i?a  aqua, 
co^lesti  nectare,  et  omnium  Scripturarum  inunda- 
tione  repientur.  Cur  autem  tornatilis?  Quod  enim  in 
tomo  iit,  regulam  et  ordinem  non  omittit.  Sunt  igi- 
tur  apostoii  tornatiles;  qnoniam  veritatis  regulam 
semper  observant,  rotundi  sunt,  solidi  sunt,  non 
scrupulum,  non  dignas  oiTensionis  obstaculum  in  eis 
estreperire.  «  Nunquam  indigenspoculis,  >  quoniam 
semper  plenus  est,  semper  inundat,  semperque  salu- 
tis  poculum  sitientibus  propinat.  c  Yenter  tuas  sicut 
»  acervus  tritici.  »  Per  ventrem  namque  subdito- 
rum,  inperfectorumque  multitudinem  intelligimus. 
Ventri  quidem  omnia  corporis  membra  serviuut;  C 
cum  pedes  portant,  dentes  nutriunt,  ocuii  ducunt. 
Sic  autem  et  sunt  pra^dicatores,  Ecclesiam  susten- 
tant,  nutriunt,  et  illuminant.  Yenter  igitur  imperfecti 
dicuntnr,  quoniam  moliiores,  et  imperfectiores  sunt. 
Hi  autem  acervo  tritici  comparantur;  quia  et  multi 
sunt,  et  ab  uno  processerunt.  Unde  ipse  Dominus 
ait :  (c  Nisi  granum  frumenti  cadens  in  terram  mor- 
toum  fuerit,  ipsum  solum  manet;  si  autem  mortuum 
fuerit,  multum  fructum  affert  (Joan,  xii,  24).  »  Ce- 
cidit  igitur  iu  terram,  venit  in  Mariam  hoc  framenti 
granum,  ex  quo  illa  fideiium  exorta  est  muititudo, 
quse  acervus  tritici  hoc  in  ioco  vocatur.'  «  Yaiiatus 
iiliis;  »  circumdatus  virtutibus  et  doctorum  oratio- 
nibas. «  Daouberasuntduohinnuligemellicaprefie.  » 
Duo  namque  ubera  duo  sunt  Testamenta.  Una  vero  D 
capra,  una  est  Ecclesia,  quaa  semper  altiora  petit,  et 
supernum  de  coelestibus  cibum  exspectat.  Duo  au- 
tem  hinnuli  duo  sunt  populi,  Judaicus  videlicet  et 
Gentiiis.  Quot  igitur  ubera,  tot  et  filii.  Yox  Christi : 

(968)  Aliter  et  eximie  hunc  locum  illustrat  Canta- 
chuzenus.  «  Ex  quo«  inquit  Salvator  noster,  Yerbum 
caro  factumest,  et  suum  sanguinem  in  potum  fideli- 
bus  dedit :  ex  eo,  inqaam,  tempore  crater  non  defuit 
in  Ecclesiis,  quae  sunt  ubiqae  terrarum;  ^oin  imo 
impletur  quotidie  sacris  incruentis  sacriiiciis,  vitali, 
et  divino  sangume.  > 

(969)  c  Fiiia  autem  mnltitudinis  vocatar  Hesehon, 
jnxta  Jitteram,  ob  multitudinem  ibi  conflQentiam 
populorum.  Sk  et  aancta  Eedeaia  recte  iiiia  dieitiir 


«  Collum  tuam  sicnt  tnrris  ebuniea.  »  Collnm  nam- 
que,  oculi,  et  nasus  dicuntur  apostgli.  Collam  qui- 
dem,  quoniam  scutum  portant;  et  Ecclesiam  nn- 
triunt,  et  doctrinae  verba  depromunt.  Oculi  autem 
quoniam  ceecos  illqminant.  Nasas  vero,  quoniam  et 
sacrse  legis  virtutumque  odorem,  et  pravaB  doctriufla 
hoerelicorum,  vitiorumque  fetorem  cognoscunt.  Gol« 
lum  igitur  Ecclesiac,  id  est  quilibet  praedicator,  tnr- 
ris^esse  debet,  refugium  caeterorum,  et  alta  defensio. 
Unde  est  illud  :  c  Turris  fortitudinis  a  facie  inimici 
{PsaL  Lx,  4).  »  Sit  autem  et  eburnea,  id  est  casta, 
candida  et  fortis.  (c  Oculi  tui  sicut  piscinae  in  Hese- 
»  bon.  »  Hesebon  quidem  cingulum  mosroris  vel  civitoi 
mulUtudinis  interpretatur.  Ecclesia  vero  multos  in 
se  continet»  muitosque  cingitet  iigat;  multos  effemi<« 
natos  succinctis  vestibus  ad  virilia  praeparat,  mnl* 
tos  e£frenatos  et  dissolutos,  ne  per  inania  vagentur, 
in  camo  et  freno  constringit  (969)  Piscinas  autem, 
quae  in  Ecclesia  sunt,  fontem  baptismatis  intelligi* 
mus.  In  his  autem  piscatores  multos  pisces  et  le« 
vant  et  capiunt.  Sunt  igitur  oculi  Ecclesiae,  id  est 
sancti  praedicatores,  et  clari,  et  lucidi  sicut  piscinaa 
in  Hesebon;  praesertim  cum  eorum  prsedicationes 
animarum  purgatio  sint.  Quae  enim  semel  in  bapti- 
smate  purgantur,  multoties  a  doctoribus  purgari 
oportet.  c  Quae  sunt  in  portis  fiiise  multitudinis.  » 
Filia  namque  multitudinis  Ecclesia  dicitur,  quoniam 
filiorum  multitudinem  quotidie  parere  non  ceuat. 
In  hujus  autem  portis  sunt  istse  piscinae ;  quoniam 
in  ea  nemo  ingreditur,  nisi  prius  baptizetur.  Yis 
ingredi  civitatem?  descende  in  piscinam.  Yis  jungi 
Ecclesiae?  baptizare,  et  crede. 

«  Nasus  tuus  sicut  turris  Libani.  »  Libanns  enim, 
candidalio  interpretatur,  qui  omnibas  illias  pro- 
vinciac  montibus  praeeminet,  Ghristum  significat.  In 
hoc  autem  monte,  in  hujus  lapidis  firinitate  turris 
illa  sita  est,  illa  apostolorum  congregatio  fundata 
est,  quae  totam  Ecclesiam  desaper  intuetur,  et  pro- 
tegit.  Unde  et  episcopi  vocantur,  quia  supra  yiden- 
tes.  Alta  est  ergo  turri»,  altum  est  et  fundamentum. 
Non  fetorem  timet,  non  aeris  perturbationem  perti- 
mescit.  Coelestia  petit,  non  in  vitiorum  volutabris 
jacet.  c  Quse  respicit  contra  Damascum,  »  id  est 
contra  diabolum  et  angelos  ejus.  Damascns  enim 
sanguinis  potus  interpretatur.  Turris  igitar  Dei  re- 
spiciat  contra  Damascum,  id  est  contra  eos,  qui 
sanctornm  sanguinem  bitinnt.  Ea  enim  ex  parte, 
qua  magis  timetur,  plures  ponendi  sunt  specnlato- 
res.  >  Caput  tuum  sicat  Carmelus  (970).  Qaid  per 
caput,  nisi  cor  et  inteliectus?  Ut  enim  caput  in 

mnltitndinis,  qai  numerositatem  quotidie  colligit 
gentium.  Hesebon  autem  luterprelatur  cifH^tiiatfii 
mosroriSf  »  etc.  Cassiod.  supp. 

(970)  «  Caput  Ecdesiffi  priacipalitas  mentis  fide- 
iiom  intelligitur.  Namsicut  capite  membra  reguntur, 
ita  meate  cogitationes  disponuntur.  Bene  autem  ca- 
put  Ecciesise  Garmelo  assimiiatur,  quia  novit  circom- 
cisionem  aiiquando  corporaliter  ceielMratam»  nuno  te 
spirituaiiter  debere  observare,  ete,  »  Idem  aucU»r. 


1279 


S.  BRUNONIS  EPISGOPI  SIGNI£NSIS 


1280 


corpore,  sic  et  jntellectos  la  anima  principatuin  te- 
net.  Garmelos  autem  cogiiatio  cireumcisionU  inter- 
pretatur.  Est  igitur  Ecclesise  caput  sicut  Carmelus; 
magnus  est,  altus  est,  non  humilia,  non  carnalia, 
imo  CQBlestia  et  spirituaiia  novit.  Non  litteram  quse 
occidit,  sed  spiritum  qui  Yiviticat,  sequitur;  non  car- 
nis,  sed  cordis  circumcisionem  didicit.  «  Et  comse 

I  capitis  tui,  sicut  purpura  regis  juncta  canalibus.  » 
Si  enim  caput  intellectos  est,  quid  B1t9  erunt  comoe 
capitis,  nisi  cogitationes  iutellectui  adhaBrentes.  H&e 
autem  purpurae  assimilantur,  quoniam  et  de  peccatis 
semper  erubescunt,  et  sanguinis  pro  Christo  dilig'mt 
effosionem.  Non  reges  magis  in  pnrpura  gloriantur, 
quam  sancti  in  indumento  talium  cogitationum.  Haec 
est  vestis  et  purpura  sanctorum;  his  teguntur,  his 
ornantDr;  hee  sunt  junctse  canalibus,  hae  semper  lava- 
crum  et  porgationem  exipectant.  Sit  igitur  sanctis 
altus  inteliectus,  induantur  et  ornentur  bonis  cogita- 
tionibos;  semper  animarum  desiderent  purgatio- 
nem. 

■  Quam  pulchra  es,  et  quam  decora,  charissima,  in 
»  deliciis!  »  Quibus  deliciis?  Spiritualis  gratiae,  id 
est  divinse  sapientio}  coelestium  gaudiorom.  c  Sta- 

II  tnra  tua»  >  id  est  perfecta  el  aita  stabilitas,  «  assimi- 
»  lata  est  palmo!!,  »  quia  firma  et  recta  stat,  et  nun- 
quam  a  ventis  detorquetur,  ejus  rami  proceri,  hujns 
fructus  suavis,  hujus  viriditas  fietcrna.  Palnia  victo- 
ribns  conveuit,  victoria  ab  Ecclesia  uon  recedit.  «  £t 
1  obera  tua  botri,  »  id  est  doctores  vel  gemina  Tesla- 
menta,  quse  aiiquando  lac,  aiiquando  merum  vinnm 
nobis  propinant.  Hoc  autem  vino  qui  inebriantur, 
terrenorum  obliviscuntur. 

Versus  : 

Ad  Deum  tuum  revertere,  Sulamitis, 

Apostolorum  fidelibus  crede  dictis  : 

Eia  revertere. 
Sunt  pedes  tui  pulchri  in  calceameutis 
Et  verba  tua  prophetarum  in  exempiis, 
Filia  principis. 

Quid  de  junctura  dicam  femorum  tuorum? 
Qua  decoraris  ob  meriia  fiiiorum, 

Sicut  monilibus. 
Per  umbilicum  omnes  ilii  describuntur, 
Ecclesiarum  qui  in  medio  loqunntnr 

Spiritualia. 
Tritici  acervus  tuus  dicitur  venter, 
Ab  uno  grano,  quod  multiplicatur  semper, 

Yallatus  liiiis. 
Gollum,  et  nasus,  et  oculi  sunt  doctores 
Qui  ventrem  pascunt,  pellunt  noctem  et  fetores, 

Gravis  scientise. 
Chriatus  vei  Ecclesia  :  «  Dixi  :  Ascendam  in  pal- 
>  mam.  >  Hoc  enim  dixit  Christus;  hoc  ante  prsescivit, 

(971)  c  Id  est,  friictu  bonorum  operum  et  labo- 
mm,  quibus  Ecclesia  desudat,  remunerabo.  Yel 
etiam  secondom  eum  sensum,  qoo  per  paimam  crux 
intelligitur;  id  est  impleto  passionis  triumpho,  ve- 
ttiam  ad  gioriam  resurrectionis.  »  Ideni  auctor. 

(972)  «  Sancti   doctorea    vinum  spirituaie  rumi- 
nt»  quando  prikcepta  evangelica  diiigenter  exqui- 


A  quod  in  palmam  et  virginem,  in  crucem  ascensurus 
el^at.  Palma  est  Maria,  quia  semper  viridis  et  virgo. 
Palma  est  crux,  quia  victorise  instrumentum.  Sem- 
per  crescit,  semper  viret,  hujus  laus  seterna,  hujui 
virtus  nunquam  senescit.  «  Et  apprehendam  fructus 
ejus  (971).  »  Fructus  dedit  venter  Marise,  mundi  sci- 
iicet  instaurationem.  Fructus  dedit,  et  Christi  crux, 
qnoniam  ejus  sanguine  purpurata,  mortuos  vivere 
fecit.  Yos  hujus  fructus  estis,  apostoli,  martyres  et 
confessores.  0  paima!  0  victrix  et  admirabilis  arbor, 
quae  tantis  fructibus  decoraris!  Ascendit  Christus  in 
palmam,  apprehendit  fructus,  quoniam  omnia  ad  se 
traxit.  «  Et  erunt  ubera  tua  sicut  botri  vinen.  >» 
Ubera  namque  Ecclesiae  et  vinum  continent,  et  lac  : 
lacte  nutriunt  simplices,  vino  inebriant  sapieutes. 

3  Hoc  lacte  suos  iilios  Ecclesia  nntrit,  hoc  vino  et  men- 
tes  et  corda  ](Btiticat.  Hoc  vinum  dat  sapicntiam,  hi 
fecundi  calices   infantiiim   linguas   fecere    diserlas. 
u  Et  odores  tui  siout  malorum,  »  id  est  graii  et  sua- 
ves.  Gratus  est  odor,  Jucunda  sunt  poma.  Dulces  et 
gravessunt  sententie.  Yox  EcclesiiJG  :  «  Gnttur  tuDm 
»  sicut  vinum  optimum,  verba  tua  dulcia  sunt  et  sua- 
»  via.  »  Yinum  sunt,  sed  optimum,  quoniam  et  si 
profunda  siut,  dulcedinem  tameu  et  Isetiliam  deoun- 
tiant,  non  mortem,  sed  vitam  preedicant.  Tu  enim 
non  vi3  mortem  peccatoris,  sed  vitam.  Yiuum  nam- 
que  Mojses  dabat,  cum,  «  ocolum  pro  oculo,  dentem 
pro  dente  (DeuL  xix,  21),  »  dicebat.  Hoc  autem  vi- 
nnm  grave  videtur,  et  ad  bibendum  asperum.  «  Di- 
»  gnum  dilecto  meo  ad  potandum.  »  Diguum,  inquit, 
est,  vitale  vinum,  tam  dulce,  tam  suave;  dilectus 
mens  bibat;  dignum  est  ut  tam  meiiiflua  verba   ab 
ipsius  ore  distillent.  De  hoc  enim  gutture,  de  lioc 
vase  pretioso  vinum  illud  exivit,   quo  Ecclesia   in- 
ebriatur.  Gustavit  vinum,  laudat  et  pinceruam  et 
vinum.  Et  quasi  interrogata  an  bonum  esset  vinum, 
regis  esse  dignumrespondit.  «  Labiisque  etdentibus 
»  ejus  ad  ruminandum.  »  Quid  per  labia  et  dentes, 
nisi  apostoios  et  doctores?  Hi  sunt  qni  prsedictum 
vinum  et  bibunt,  et  ruminant.  Hi  sunt  qui  divina 
^ecreta  subtiliter  perquirunt.  Yinum  namque  ruuii- 
nare  est  Dei  testimonia  semper  et  in  labiis  et  in 
corde  volvere  (972).    Unde  Apostolus  ait  :   «  Sine 
intermissione   orate    (Tkess.    v,    47).   »    Sponsa    de 
sponso  :  a  Ego  dilecto  muo,  et  ad  me  conversio  ejos.  » 
Ego,  inquit,  diiecto  meo  ioquor,  meabque  ei  vulunta- 

^  tes  confiteor ;  ipse  aotem  ad  me  convertitur,  mihi 
respondet,  et  me  exaudit.  «  Yeni,  diiecte  mi.  »  30tt 
Hffic  aulem  vox  prophetarnm  est,  omniumque  iUorum 
qui  Cliristi  advenlum  exspectabant  (973).  «  Yeni, 
dilecte  mi,  »  inspice  terras,  snme  carnem.  «  Egre- 
diamur  iu  agrum,  >•  ot  inde  spinas  et  tribnios  eradi- 
oemus.  Colamos  agrnm,  praedicemus  gentes,  exeat 

mnt  et  crebra  investigant  meditatione,  atque  invi- 
cem  conferont.  »  Idem  auctor. 

(693j  c  Putest  etiam  heec  vox  esse  Sjnagu^ae  ex 
persoua  sarictorum  Patrum  adventnm  Christi  desi- 
derantium  Juxta  iliud  Psaiinist»  lxxix,  3  :  Excita 
potentiam  luam  et  veni :  et  isaias  vi,  1 :  Utiucm  dts- 
ntmperei  eaios^  ei  descmddres.  »  Idem  aoctor. 


fiXPOSlTIO  IN  GANTIGA  GANTIG. 


m^ 


oi  seminat  seminare  semen  suum.  c  Gommo-  A 

'  in  villis  (97i);  n  id  est  habitcmus  ingentibus. 
i  enim  eramus  et  indocti.  Non  legem,  non 
s,  non  de  judiciis  noveramus.  Veniens  autem 
lius  in  mnndum  reliquit  civitates,  reliquit  Je- 
m.  Unde  ipse  ait  :  •  Ecce  elongavi  fugiens, 
nsi  in  solitudine  {Psal.  liv,  8).  »  Jam  legem 
lus,  jam  urbane  loquimur,  quoniam  rex  uni- 
ia  cum  lege  et  judicibus  in  villis  moratur.  » 
e  surgamus  ad  vineas.  »  —  ■  Nox  proecessit, 
iutem  appropinquavit  (Rom.  xiii,  12).  »  Sur- 
ioctores»  quia  dies  est,  ne  dormiaLt,  quia  nox 
ssit.  Surge  tu,  Paule,  qui  ca^teros  vigilare 
les,  amputa  Dei  vineam,  prsepara,  et  munda 
plantationem.  Tu  enim  plantasti,  Apollo  riga- 
Videamus  si  iloruit  vinea,  •  id  est  si  jam  B 
et  doctorum  suscepit  documenta.  Hoc  enim 
idebat,  hos  ilures  ille  desiderabat,  cui  erat 
tudo  omnium  Ecclesiarum.  «  Si  ilores  fructus 
uriunt.  >  Floresnamque  froctus  parturiunt.  cum 
perveniont  ad  eifectum.  Sive  cum  ea  bona, 
ncoepimus,  ad  finem  usque  perducimus.  »  Si 
leruut  mala  ponica,  >  id  est  si  adhuc  martjres 
iristo  mori  non  dubitant.  Florent  denique  mala 
1,  quando  humiles  et  pauperes  virtutibus  et 
tate  rcfulgent.  Est  enim  arbor  mali  punici  hre- 
{ue  deformis.  «  Ibique  dabo  tibi  ubera  mea.  » 
In  vinois,  tibi  mea  ubera  dabo,  tibi  meam 
Xem  scrvabo,  ad  tuam  laudem  et  honorem  fi- 
actabo.  Fugiant  Judsei,  fugiant  et  hroretici, 
9  nec  tangere  hsec  ubera  licet.  «  Mandragorse  n 
irunt  odorem  in  portis  nostris  (975);  »  id  est 
»li  et  doctores^  quia  aliis  quidem  erant  odor 
( in  mortem,  aliis  odor  vitae  in  vitam  {II  Cor, 
.  Hi  autem  in  portis  nostris,  id  est  in  auditu 
m  sui  odorem  et  notitiam  dederunt.  Sed  quare 
'agorae  isti  dicuntur?  Mandragora  namque  ste- 
.  repugnat.  De  apostolis  autem,  et  doctoribus 
us  dictum  est,  quoniam  sterilis  non  est  inter 
reeterea  his,  qui  dormire  non  possunt,  man« 
:a  somnum  praestat.  Hi  autem  et  «ternse  vitse 
m  cunctis  praestant,  et  eos,  qui  saeculi  sollici- 
tvexabantur,  omnium  terrenorum  ssepissime 
(ci  faciunt.  Dant  somnum  et  quietem,  dant 
ise  vitoe  oblivionem.  «  Omnia  poma  nova  et 
,  dilecte  mi,  servavi  tibi.  »  Vetera  quidem,  ^ 
tatriarchas  et  prophetas  ;  nova  vero,  quia  apo- 
et  confessores.  Hoc  autem  et  de  novis  vete- 

)  «  Id  est  etiam  ignorantibus  te  paganis  tuam 
annuntiemus,  nec  in  transitu ;  sed  commore- 
)i,  donec  illos  ex  paganis  catholiQ.os,  ex  alienis 
'oprios  faciamus.  »  Idem  auctor. 
)  «c  Mandragora  herba  est  aromatica,  cujus 
similitudinem  habet  humani  corporis  ;  poma 
ptimi  odoris,  in  similitudinem  pouii  marciani 
lostri  malum  terrse  vocant.  Habc  herba  rebus 
inahbus  aptissima  est.  Nam  fertor  eos,  qui 
modo  vigiliarum  laborant  haustu  pomi  hujos 
ri,  etposse  dormire.  »  Idem  auctor. 
)  « Id  est,  ut  hominem  factum  in  aperto  yI- 
Qaafi  enim  iAtnt  mX  jaui  Deus,  cnm  in  sina 


ribusqne  sententiis  intelligitnr.  Gustodit  utique  Ec- 
clesia  poma,  suoqne  dilecto  reddit,  qose  maligni 
spiritns  furari  concupiscunt. 

GAPLT  VIII 
c(  Quis  mihi  det  te  fratrem  meum  sugentem  ubera 
»  matris  mese.  »  Quis,  inquit,  hoc  mihi  det,  quis 
hunc  honorem,  hanc  dignitatem,  hanc  beatitodinem 
mihi  tribuat,  ut  tu  summi  regis  Filius  carnem  su- 
mens  homo  iias,  et  meus  frater  appelleris,  ipseque 
proprio  ore  dicas  :  «  Narrabo  nomen  tnnm  fratribus 
meis  (PsaL  xxi,  23).  •  Matris  autem  Synagogse  ubera 
elicuit  Ghristus,  quoniam  iegis  et  prophetarnm  man- 
data  ipse  adimpievit;  sive  etiam  quia  secundum  car- 
nem,  sicut  scriptum  est,  et  «  state  et  sapientia  pro- 
iiciebat  coram  Deo,  et  hominibus  (Luc.  ii,  52)  (976).  » 

—  «  Et  inveniam  te  foris  : »  inquit,  ideo  dixit,  teforis 
inveniam,  te  in  homine  videam,  a  Patre  procedas, 
in  mundum  venias,  et  gentibos  manifesteris.  «  Et 
»  deosculer  te.  »  Hoc  autem  est  quod  in  capite  hujns 
lihri  scriptum  est.  «  Osculetur  me  osculo  oris  sui.  » 

—  •  Nemo  me  despiciat.  »  Tu  me,  inquit,  dilexisti,  pro 
rae  carnem  assumpsisti,  nemo  me  despiciat ;  quan- 
doquidem  tanto  viro  sum  desponsata  (977).  v  Appre- 

>  hendam  te,  et  ducam  in  domum  matris  mese.  » 
Gonfirmatio.  «  Et  in  cubiculum  genitricis  mese.  » 
Apprehendit  enim,  quoniam  pio  amore  ei  inhseret. 
Duxit  aotem  in  domum  matris  suae,  in  carnem  vide- 
licet,  quse  de  terra  universali  matre  facta  est.  Pro 
Ecclesiae  namque  dilectione  631  Ghnstus  Dominus 
noster  homo  iieri  voluit.  c  Ibi  me  docebis.  »  In  hac, 
inquit,  domo,  in  hoc  tabernacnlo,  in  hoc  loco  dormi- 
tionis  et  mortis,  me  docebis,  per  quam  viam  et 
doctrinam  ad  te  venire  valeam.  Mento  autem  Ghri- 
sti  humanitas  cubiculnm  dicitur;  siquidem  ibi  dor- 
mire  visus  est,  quod  secundum  divinitatem  nec  dor- 
mire,  nec  mori  potest.  «  Et  dabo  tibi  poculum  ex 
»  vino  condito.  >  Primitiva  namque  vineain  amaritu- 
fiinem  conversa,  cum  uvas  dare  debuisset,  labruscas 
fecit.  Ecclesia  vero  vinum  dat  bene  conditnm,  Deo 
delectabile,  et  ad  bibendum  suave.  Sed  quare  con- 
ditum  nisi  quia  litterse  spiritualis  intelligentia  ad- 
miscetur.  Vinum  namque  conditum  dabat  Paulus; 
qooniam  sicut  in  vino  pigmentato  qnis  delectatur, 
ita  in  ipsius  sana  doctrina  suavique  prsedlcatione 
delectabatur  Ghristos.  Vinnm  namque  conditum  da- 
bat,  quando  ad  Dei  laudem  et  honorem  inter  perfectos 
sapientiam  prsedicabat.  «  Et  mustom  malorum  gra- 

>  natornm  meorum.  p  Mufttnm  enim  novumessevinum 

paternse  majestatis  lateret;  sed  foris  inventus  est, 
cum  homo  factus  visibilem  se  hominibos  prsebuit,  in- 
comprehensibilis  voluit  comprehendi.  »  Idem  anctor. 
(977)  «  Quasi  enim  despecta  erat  Sjnagoga,  ante- 
quam  Ghristus  veniret;  quia  legalibus  observationi- 
bus  dedita,  sub  tjpo,  et  iigura,  et  non  in  veritate 
adventum  Ghristi  prsenuntiabat.  At  postquam  Ghri- 
stos  Hpparuit,  et  adventus  sui  gratia  mundum  illu- 
stravit,  jam  nemo  despexit  Ecclesiam ;  qoin  imo  ut 
castrorum  acies  fuit  hostibus  suis,  quia  per  nniver- 
som  mundum  Ghristum  prsedicavit,  et  mandanom 
imperiom  sibi  subjecit.  i  Idem  atictor.    . 


4283 


S.  BRDNONIS  EPtSGOPI  SlGNlExXSIS 


nemo  dabitat;  qaod  qtiidem  ebollire  non  eessat,  A 
donec  totom  porgatum  fuerit.  Mala  vero  granata 
apostoli,  ceteriqae  raartjres  sunt.  Horum  autem 
mustum,  horum  novum  canticum  fervere  distulit, 
donec  et  hsereticorum  error,  et  paganorum  infideli* 
tas  cessavit.  Dabat  igitur  Ecclesia  maloram  grana* 
torum  mastam,  quando  Christi  martyres  et  Novam 
Testamentum  prsedicabant,  et  proprio  sangaine  in- 
fundebant. 

Versus  : 

In  palmam  Christus  ascendit 

Ejus  fructus  apprehendit 

Quia  cruci  est  afdxas, 

Ut  periret  inimicus. 
Gioria  magna  Deo !  n 

Mustam  enim,  quasi  vinum 

Melie  plnrimo  conditnm, 

Hoc  Apostolus  potavit, 

Et  gentibas  propinavit. 
Gloria  magna  Deo ! 

Sponsa  sua  dixit  sibi : 

Loquor  tibi,  et  tu  mihi, 

Yeni,  veni,  mi  dilecte, 

Gum  villanis  velis  esse. 
Gloria  magna  Deo  I 

In  vineas  e;ieamus; 

Si  jam  florent  videamus, 

Si  flores  mala  dederunt 

Et  in  fructus  proruperant. 
Gloria  magna  Deol 

Taee  Christo  mandragorse  ^ 

Magno  redolent  odore. 

Poma  vetera  et  nova 

Levat  tibi  tua  sponsa. 
Gloria  magna  Deo ! 

Utinam  sis  mihi  frater, 

Una  nobis  iiat  matert 

Tibi  est  immensus  Pater 

Ut  non  sequatar  alter. 
Gloria  magna  Deo  I 

cc  lifleva  ejas  sub  capite  meo,  et  dextra  illias  am- 
»  plexabitur  me.  ^  Vox  Christi :  a  Adjuro  vos,  fllise 
»  Jerusalem,  ne  suscitetis,  neqae  evigiiare  faciatis 
n  dilectam,  quoadasque  ipsa  velit.  >  Per  capreas, 
inquit,  et  cervos,  per  apostolos  et  doctores,  per  j^ 
virtutes,  et  fidero,  et  bonam  operationem,  qaibus 
ad  promissum  bravium  curritis,  et  serpentnm  ve- 
nena  superatis.  Hffic  aatem,  quia  superius  exposita 
sunt,  ulterias  expositione  non  indigent.  Synagoga 
de  Ecclesia :  <  Quse  est  ista,  qase  ascendit  de  de- 

(978)  •  Vox  Synagogse  admiiantis  Ecclesiam  degen- 
tibuscongregatam.  Qax  est,  inquit,  ista?  Id  est  i][aa- 
lis,  et  quanti  meriii,  qux  ascendit  de  deser^o  ?Dereiicta 
enim  foerat  a  Deo  propter  idololatriam  et  veritatis 
ignorantiam.  Ascendebat  ergo  virtutum  gradibus  de 
deserto,  hoc  est  de  infldelitatis  errore,  in  quo  ad 
tempus  derelicta  fuerat  »  Idem  auctor. 

(979)  «  Arborem  maium,  crucem  Dominicam  de- 
bemus  accipere,  sub  qua  arbore  auacitata  est  Syna- 
goga,  qoia  ipsa  «  prsovaricationeoriginalis  peocati. 


»  serto,  deliciis  affluens,  et  innixa  snper  di 
»  suum  (978)  ?  »  Quse,  inquit,  qualis,  quam  p 
quam  fortis  est  ista,  qu8e  semper  ascendit,  i 
ad  altiora  festinat,  nonquam  descendit,  sed 
tum  gradibuL  coelestia  petit?  Sed  unde  venit 
deserto,  0  de  terra  invia  et  inaquosa,  et  quon< 
Deo  derelicta.  Sed  qaomodo  venit?  •  Afnaem 
ciis,  >  copiosa  virtutibus,  cum  plenis  iampadibu 
eam  portat?  Sequitur  :  «  Innixa  super  dil 
suum,  »  ei  conjuncta,  ei  adhserens,  quen 
mente,  cunctisque  viribus  dilexit,  quique  p 
eam  trahere  promisit.  Vox  sponsi  cd  spoi 
«  Sab  arbore  malo  suscitavi  te  (979).  »  Mortt 
qnit,  eras,  in  peccatis  jacebas;  sed  ego  c 
sumens  sub  arbore  mali  resoscitavi.  De  hoc 
malo  superius  dicitur:  «  Sicut  malum  intei 
silvarum,  sic  dilectas  meus  inter  filios.  •  H 
tem  arbor,  hsec  caro  nostri  Salvatoris  eos 
brat,  quos  suscitavit.  Potest  autem  et  de  cri: 
intelligi,  qaae  ob  Christi  sanguinem  hajas  po 
lorem  et  speciem  habuit.  «  Ibi  corrupta  est 
»  tua,  »  Sjnagoga  videlicet,  quse  Christum  Do 
crucifixit :  secundam  illud  :  «  Corrupti  et 
nabiles  facti  sunt  {Psal.  xiii,  i).  *»  —  «  Ibi 
»  est  genitrix  tua,  1»  quia  legitimum  sponsi 
reliquit.  Ecclesia  ad  Christum  dicit  :  «  Pone 
1»  signaculum  super  cor  tuum,  ut  signacolum 
9  brachium  tuum.  »  Christus  enim  et  signa 
et  clavis,  flrmnmque  sigillum  est  cordis  sanc 
Non  possant  sanctoram  corpora  frangi,  B2 
possunt  eorum  secreta  violari,  tanto  et  tam  1 
sigilio.  Signum  fecimus,  amici  recordemur. 
Christus  fldem  dedit,  signam  et  pignus  2 
Super  brachium  hoc  signum  portant,  qui 
qaae  faciunt,  in  nomiiie  Domini  faciont.  Signi 
est  in  corde,  signaculum  est  in  manu,  qi: 
et  in  cogitationibus,  et  in  operibus  semper 
memores  sunt  sancti.  Sit  igitur  Christos 
cordis  signum  et  doctor,  ut  ejus  signo,  et  at 
tioni  facile  credamus.  c  Quia  fortis  est  ut  m< 
i  lectio  (980).  »  —  c  Perfecta  namque  charita 
mittit  timorem  {Joan,  iv,  i7).  »  Non  timet  < 
mortem,  non  superatur  amore.  Fortis  est 
fortis  est  dilectio.  Non  timent  Christi  discipul 
tem,  quoniam  eorum  dilectio  fortis  est  ut 
Cum  morte  pugnant,  morti  occorrunt.  Recor 
enim,  et  signaculum  habent,  quoniam  Domii 
ctio  super  eos  flrmissima  fuit.  Pater  eoim  «  ] 
Filio  non  pepercit,  sed  pro  nobis  omnibus 
morti  tradidit  (Rom.  viii,  32).  »  Fiiius  aute 
Prophetam  dicit :  c  Zelus  domus  tue  come< 

et  a  potestate  diaboli  per  cmcem  redempta  1 
soscitata  est,  quse  peccatis  erat  mortua.  »  Idi 
ctor. 

(980)  «  Dilectio  Christi  fortis  est,  nt  mors 
enim  mors  anim  im  a  corpore  separat,  et  jau 
concupiscere,  nihil  in  prsesenti  vita  licet  ambj 
Christi  dilectio  quem  vere  pervaserit,  totum 
huic  mortificat,  et  qaasi  insensibiiem  reddit,  j 
que  GJtfisto  TiTeoft  mundo  mortons.  »  Idem  1 


EXPOSITIO  IN  CANTICA  CANTIC. 


itte 


uvi,  10).  »  Confirmatio  :  «  Dura  sicot  infer-  A 
Kmulatio.  »  De  hac  semulatione  Apostolusait: 
lulor  eaim  vos  Dei  aBmulatione  (//  Cor.  xi,  2).  » 
nus  omnia  domat,  charitas  omnia  superat.  Non 
charitas  infernum,  non  timet  ejus  principes  et 
eitores.  Metouymia  est.  «  Lampades  ejus  iampa- 
ignis,'  atque  flammarum.  »  Semper  enim  infer- 
;ne  ardet  inexstinguihili.  Semper  charitas  igne 
ditur  insuperahili.  De  hoc  autem  igne  Dominus 
I  Ignem  veni  mittere  in  terram  (Luc.  xii,  49). » 
lutem  ignis  vitia  exnrit,  et  corda  iUuminat. 
1188  multffi  non  potoerunt  exstinguere  charita- 
1.  t  Merito  igitur  infemo  charitas  assimiiatur ; 
lem  ejus  ignis,  sicut  illius  inexstinguihilis  est. 
:  flumina  ohrnent  illam.  »  Nam  sicut  Apostolus 
lom,  THi,  35),  nec  trihulatio,  nec  angostia,  nec  B 
,  nec  vita,  neque  ulla  persecutio  a  charitate, 
est  in  Christo  Jesu,  sanctos  separare  poterit. 
dederit  homo  omnem  suhstantiam  domus  suse 
I  diiectione,  quasi  nihil  despiciet  eam.  >  Quid, 
t,  de  charitate  dicam  ?  Quihos  eam  laudihus 
Bho?Major  ^st  quam  cogitari,  major  est  quam 
»ossit.  Q*iod  pretium  charitati,  qose  divinae  com- 
ur  dilectioni?  Non  despicias  charitatem,  non 
divitiis  comparari  posse  dicas.  Nam  si  omnia 
habes,  dederis,  si  omnem  sohstantiam  domus 
)ro  dilectione  distrihueris,  et  his  te  charitatem 
le  putaveris,  despicis  charitatem,  qoas  vendi 
potest.  In  pretium  ponis,  cui  pretium  non  est. 
e  namqoe  pretium  supercellit.  Fugiont  divitise, 
nent  amici,  fortuna  te  fallit,  amici  pro  te  mo-  q 
4ir.  Quseramus  igitor  illum  amicum  qui  nonqoam 
tur,  nonquam  amicos  deserit,  nunquam  menti- 
omnibus  abundat ;  qui  amicitiam  laudans,  in- 
:  «c  Majorem  hac  diiectionem  nemo  habet,  quam 
aimam  suam  ponat  qnis  pro  amicis  suis  [Joan, 
13).  >  Moriens  igitur  pro  nobis  hanc  complevit 
tionem. 
rsus. 

Quee  est  ista  veniens, 

Deliciis  afiluens  ? 

Non  suis  pedibus  graditur. 

Sed  viro  suo  trahitur, 

In  cnice  fui  tecum. 

Ibi  suscitavi  te ; 

Mater  vero  toa  cecidit  ^ 

Et  sicut  violata  roit ; 

Qooniam  firmamentum  fogit 

Pone  super  signaculum 

Snper  cor  et  brachium 

Omnia  vincit  dilectio. 

Nibil  timet  semulatio 

Cui  non  est  operatio. 

Quis  non  exstinguitur, 

Charitas  non  moritur. 

Hsec  virlus  est  ineilabilis, 


Sublimis,  inenarrabilis, 

Fortis  et  insoperabilis, 

Homo  si  tradiderit 

Conctaquae  haboerit 

Pro  hac  virtute,  despicitur 

Charitas ;  quia  perpenditur, 

Non  enim  pretio  venditur. 
Christus  ad  Synagogam  ^e  ficclesia  :  (c  Soror 
nostra  parva,  et  ubera  non  habet.  »  Soror  ista 
Ecclesia  gentium  intelligitur  (98i).  Dicant  ergo 
apostoli,  dicunt  Domini  nontii,  legati  sumus  ;  Do- 
mino  nostro  nxorem  quserimus.  Quam  igitur  ei  da- 
bimus?  Soror  nostra  parva  est,  nnper  genita,  in- 
sipiens  et  indocta.  Ubera  non  liabet :  Testamenta 
non  videt,  nondum  parere,  nondum  filios  enutrire 
potest,  virum  nescit.  Alioquenda  est  igitor,  etde 
noptiis  admonenda.  Sed  c  quid  faciemus  sorori 
«  nostree  in  die»  quado  alioquenda  est  ?  >  Quibos 
verbis,  quibusve  promissis  ejus  animom  temperala- 
mus.  Seqoitor :  f  Si  morus  est,  sedificemus  super 
»  eum  propognacola  argentea.  »  Si,  inqoit,  murnm, 
constantiam;  fidem  et  fortitudinem  in  ea  reperie- 
mus,  soper  eum  propugnacula  argentea  et  divina 
eloqoia  «dificemus.  Prophetarom  namque  senten- 
tise,  doctorumque  sermones  muro  et  fidei  nostrae 
propugnacula  sunt  ;  quoniam  his  defendimor,  his 
vitia  superamus,  his  hsereticis  resistimns.  Haec 
633  autem  argentea  dicuntur,  qooniam  nihii 
plumbi,  vel  sris,  nihilque  falsitatis  in  eis  reperitur, 
«  Si  ostiom  est,  compingamus  illud  tabulis  cedri- 
»  nis,  »  etc.  Ostium,  inquit,  pingamus,  portas  si- 
gnemus,  et  variemus,  ut  Dei  exercitus,  virtutomque 
muUitudo  introitum  inveniant ;  signum  recogno- 
scant,  et  in  decoris  ornatibus  delectantur.  Sive 
etiam  compingamus  etclaudamus,  ot  ondiqoe  porta 
compactse  nolla  ex  parte  vitia  ingredi  possint.  Heec 
autem  cedrinis  tabulis,  exemplis  propheticis,  im- 
marcessibilibus,  aliisque  sententiis  munientur.  Yox 
Ecclesise :  «  Et  ubera  mea  sicut  tnrris.  »  Ego,  in- 
quit,  murns  sum,  fortis  sum,  constans  snm,  vitiis 
resisto,  inimicos  expugno.  «  Et  ubera  mea  sicut 
turris.  »  Ubera,  inquit,  mea,  doctrina  et  sapientia 
mea  turris  sunt.  Alta  est  doctrina,  grandis  est  sa- 
pientia,  bene  munita,  bene  armata,  non  hffiretico- 
rum,  non  philosophorum  sophismata  timens.  Hcee 
enim  ubera  filios  nutriunt  et  defendout.  Uode  et 
turris  et  ubera  vocantor.  Sed  ex  qoo  tempore  talis 
est  fortitudo  ?  Sequitnr :  «  Ex  qoo  facta  est  coram  eo 
<i  qoasi  pacem  reperiens ;  »  id  est  ex  qoo  Christus 
me  dilexit,  Patriqne  reconciliavit ;  ex  quo  angelica 
tuba  cecinit :  c  Gloria  in  excelsis  Deo,  et  in  terra 
pax  hominibus  bonse  voluntatis  {Luc,  ii,  U).  »  Sjn- 
agoga  Ecclesise  dicit  :  •  Vinea  fuit  pacifico,  qu» 
»  habet  populos.  »  Per  vineam  Ecclesiam  ;  pro  paci- 
fico  vero  Christum  intelligas.  «  Vinea  enim  Domini 
exercituom,  domus  Israel  est  (Isa.  v,  7).  »  —  »  Ipse 


i)   «  Parva  erat  Ecclesla  de  gentibos  congre-      uberanecdumhabebat;  idestnequaqnampreedicando 
suh  ipsis  Domini  at  «postalorum  temporibos,      spirituaies  Deo  iiiios  generare  voiebat.  »  Idem  an« 
et  parvitate  eredentinm  parva   ezistelMiti  et     ctor. 


1M7 


ORDO  RERCM  QUifi  IN  UOC  TOMO  €ONTINENTnR. 


aatem  est  pax  nostra,  qnm  fecit  Dtraque  unum  A 
(Ephes.  Ti,  14).  »  UiBC  autem  vinea  populos  habet, 
quia  JoJffi05  et  gentiles,  Grscos  et  barbaros  omnes- 
que  nationes  in  onum  coUigit.  «  Tradidit  eam  cu- 
I»  stodibus,  »  id  est  apostolis  et  doctoribas,  qui  eam 
colerent,  et  ampatarent,  et  a  furibus  custodi- 
rent  (982). «  Vir  aifert  pro  fractu  ejus  mille  argen- 
)»  teos.  »  Millenarius  namque  numerus  pro  summa 
perfectione  et  plenitudine  ponitur.  Et  tale  est  ac  si 
diceret :  Vir  sanctus  et  catholicas  ot  hiyus  vinesB 
fraatur  merito  et  beatitudine,  omnia  tribait  quse- 
cunque  possidet.  Chri&tus  dicit :  «  Vinea  mea  coram 
»  me  est.  >  Vinea,  inquit,  mea  hffireditas,  vel  Eccle- 
sia  mea  coram  me  est,  mihique  servit,  et  qaamyis 
custodibus  eam  tradidissem,  semper  tamen  presens 
adsam,  qui  eam  munio,  prseparo,  et  custodio. 
c  Mille  tui  paciflci,  »  subauditur,  tibi  servantur. 
Quos  autem  superius  argenteos  dixit,  pacificos  hic 
appellat.  Sed  qoare  pacilicos  ?  Quoniam  Deo  nos 
conciliant,  ejus  inimicitiam,  iram  et  indignationem 
mitigant,  nobisque  pacem  prseparant,  et  in  pacem 
nos  inducunt.  Hi  autem  Ecclesifie  reserrantur,  eique 
multipiicati  reddentar.  «<  Et  dacenti  his  qai  custo- 
»  diunt  fructus  ejus.  »  Ducenti,  inquit,  millium  pa- 
cificorum  senrantur  apostolis  et  doctoribus.  Uis 
enim  sicuti  regibus  et  magistris  duplex  honor  est 
habendus ;  siqoidem  Cficteros  custodiunt,  et  pro  cae- 


B 


teris  vigilant  et  moriuntur.  Christus  Ecclesia 
i<  Ques  habitas  in  hortis,  amici  anscnltant.  » 
quit,  Ecclesia  in  hortis,  habitas,  in  liliis  del 
inter  rosas  et  violas  jaces,  undique  flores,  i 
virtutes,  undique  doctorum  sententia;  sunt. « 
me  floribus,  •  dixisti ;  completa  est  petitio 
mei  amici,  videlicet  angeli  et  apostoii,  aus< 
quid  credas,  quam  spem  habeas,  ad  qiienc 
tendas  audire  desiderant.  «  Fac  me  audire 
n  tuam ; » laudem  scilicet,  jubilationem,  cantic 
dis  et  confessionis.  Vox  Ecclesise  ad  Chr 
«  Fnge,  dileote  mi,  assimilare  caprese,  hini 
»  cervorom  super  montesaromatum.  »  Fugc, 
relinque  terras,  advola  ad  Patrem,  ut  qui  t 
nem  tantuni  putant,  verum  Deom  csse  credai 
Propter  me  venisti,  domum  meam  intrasli ; 
osculatus  es;  tibi  sum  conjuncta,  tibi  desj 
Revertere  igitur,  trahe  me  post  te,  redde  vi 
domum  tuam  me  introducus.  <«  Assimilare  a 
pete  montes,  pete  coelos,  pete  superiora ;  «  1 
qae  cervorum,  »  ut  in  umbra«  in  Selmon,  e 
frigerio  habites;  snper  montes  aromatum  i 
num  maneas^  ubi  odor  est  suavissimus,  loc 
ctabilis,  splendor  inelTabibis,  copia  inenai 
ibi  sanctij  exsultant,  ibi  angeli  lictantur ;  i 
Patre  et  Spiritu  saucto*  laus,  honor  et  g 
ffiternum  tibi  cantatur.  Amen. 


(982)  c(  Custodes  hujus  vinese,  id  est  Ecclesise, 
srnt  prophetfle,  apostoli,  apostolorumque  successo- 
res.  Sive  etiam  custodes  sunt  angeiicfle  virtutes,  quae 
ab  incarsibus  tentationam  et  draconum  Ecclesiam 
defendant.  w  Idem  anctor. 

(983)  «  Fuge^  dilecte  mi ;  id  est  impleto  incarna- 
tionis  et  passionis  tuae  mjsterio,  revertere  ad  coe- 


lum,  ut  non  jam  te  sicut  hominem,  sed  sici: 
super  omnia  cogitare  incipiam.  Tuuc  audie 
p  meam,  quia  t*inc  liberins  prccdicabo  omni 
Et  hoc  est  quod  Dominus  in  Evangelio  dic 
veritatem  diGo  vobis  :  expedit  vobis  ut  cgo 
{Joan.  XVI,  7).  »  Idem  auctor. 


ORDO  RERUM 

QUiE  IN  HOG  TOMO  GONTINENTUR. 


S.  BRUm  ASTENSIS  SIGNIENSIS  EPISCOPUS. 

PaOLKGOMINA. 

Epistola  dedicatoria.  9 


Vita  S.  Brunonis. 
De  Vlta  S.  Branonis  commentarias. 
Testimonia  de  S.  Bruuone. 
EXPOSITIO  IN  GENESIN. 
—         IN  EXODUM. 


89 

97 

137 

147 

233 


EXPOSmO  IN  LEVITICUM. 

—  IN  NUMEROS.    • 

—  IN  DEUTERONOMIUM. 

—  IN  JOB. 

—  IN  PSALMOS. 

—  IN  PROVERB.  CAP.  XXI,  10. 
»  IN  CANTiCA. 


HNIS  TOMI  CENTESIMI  SEXAGESIMI  QUARTI. 


5503 


Imprimerie  g^n^rale  de  GhAtiIlon-t.-SeSne.  —  A.  Pic 


03/ 


THIS  V:;iMf,"!r 

OUISIDE  ];;:■:"  imf^y 


3  2044  054  760  228 


t?  *' 


•  •     i    I  ■         f 


THIS  V 


3  2044  054  760  228 


THIS  VOLUME 
DOES  fiOT  CIRCUUiTE 
OUTSIDE  TiiE  LIBRARY 


i!WS^6022*